รายงานผลการวเคราะหสถานการณ

ผสงอายจงหวดเชยงใหม

โดย

ผชวยศาสตราจารย ดร. ศรรตน ปานอทย

รองศาสตราจารย ดร. ลนจง โปธบาล

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

สนบสนนโดย

กองทนประชากรแหงสหประชาชาต

United Nations Population Fund (UNFPA)

ค�าน�า

ภาวะประชากรสงอายเปนปญหาส�าคญของทกประเทศ ส�าหรบประเทศไทยการเขาสสงคมสงอายเปนไปอยางรวดเรว

เมอเทยบกบประเทศทพฒนาแลว ซงภาวะดงกลาวสงผลกระทบโดยตรงตอผสงอายท�าใหมผสงอายทถกทอดทงเพมมากขน

ดงนนเพอเปนการเตรยมความพรอมในการเขาสสงคมผสงอายจงมความจ�าเปนเรงดวนในการศกษาสถานการณของผสงอายใน

ประเทศไทย

ศนยความเปนเลศทางการพยาบาลดานผสงอาย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม รวมกบกรมอนามย

กระทรวงสาธารณสขและกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ภายใตการสนบสนนของกองทนประชากรแหง

สหประชาชาต (UNFPA) ไดท�าการวเคราะหสถานการณผสงอายในจงหวดเชยงใหม โดยมวตถประสงคเพอศกษาปญหาและ

ความตองการของผสงอายในดานเศรษฐกจ สขภาพและสงคม และการน�านโยบายดานผสงอายสการปฏบตของหนวยงานท

เกยวของ เพอน�าไปสการวางแผนเพอการเตรยมความพรอมในการเขาสสงคมผสงอายและการตอบสนองความตองการของ

ผสงอายอยางครอบคลมทกดานตอไป

คณะท�างานโครงการศกษาสถานการณผสงอายในประเทศไทย

ศนยความเปนเลศทางการพยาบาลดานผสงอาย

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

ตลาคม 2552

รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

สารบาญ

หนา

ค�าน�า ก

สารบาญ ข

สารบาญตาราง ง

บทสรปผบรหาร ฉ

บทท 1 ความเปนมาและความส�าคญของปญหา 1

วตถประสงคการวเคราะห 6

บทท 2 สถานการณผสงอายไทย 8

นโยบายและแผนดานผสงอาย 10

ขอมลจงหวดเชยงใหม 14

บทท 3 วธด�าเนนการวเคราะห 18

กลมตวอยาง 18

ขอบเขตการวเคราะห 18

เครองมอทใชในการวเคราะห 19

การตรวจสอบคณภาพเครองมอ 20

การพทกษสทธกลมตวอยาง 20

วธการรวบรวมขอมล 20

การวเคราะหขอมล 21

บทท 4 ผลการศกษา การอภปรายผล และขอเสนอแนะ 22

ขอมลสถานการณเชงปรมาณ 22

ขอมลสถานการณเชงบรรยาย 34

ขอเสนอแนะ 63

เอกสารอางอง 65

ภาคผนวก

ก ตวอยางแบบส�ารวจขอมลผทอาย 55-59 ป 66

ข ตวอยางแนวค�าถามในการสมภาษณผทอาย 55-59 ป 67

ค ตวอยางแบบรวบรวมขอมลผสงอาย 68

ง ตวอยางแนวค�าถามสมภาษณเชงลก 69

จ ตวอยางแนวค�าถามสนทนากลม 70

ฉ แผนการเกบขอมล จงหวดเชยงใหม 71

ข

รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

สารบาญตาราง

ตาราง หนา

4-1 จ�านวนครวเรอนทมผสงอาย จ�าแนกตามหมบาน/ชมชน 22

4-2 จ�านวนประชากร จ�าแนกตามกลมอายและชมชน 23

4-3 จ�านวนผสงอายทไดรบเบยยงชพ จ�าแนกตามกลมอายและชมชน 23

4-4 จ�านวนผสงอายทไดรบเงนชดเชยจากประกน และ/หรอเงนบ�านาญ 24

4-5 จ�านวนผสงอายทเขาเปนสมาชกในชมรมผสงอาย 24

4-6 ระยะหางจากหมบาน/ชมชนถงสถานบรการตาง ๆ (กโลเมตร) 25

4-7 การเขาถงขอมลขาวสาร 25

4-8 องคกร NGOs และหนวยงานนอกภาครฐอน ๆ ทใหบรการครอบคลมถงในชมชน 26

4-9 รายละเอยดขององคกรชมชนทท�าหนาทในการคดเลอกผสงอายเพอรบเบยยงชพและการ 26

สงเคราะหอน ๆ จากรฐบาล

4-10 อายของผสงอาย จ�าแนกตามกลมอายและชมชน 27

4-11 กลมอายของผสงอาย จ�าแนกตามเพศและชมชน 27

4-12 สถานภาพสมรสของผสงอาย 27

4-13 ระดบการศกษาของผสงอาย 28

4-14 สถานภาพการอยอาศยของผสงอาย 28

4-15 ความสมพนธของผสงอายกบหวหนาครวเรอน 28

4-16 แหลงทมาของรายไดของผสงอาย 29

4-17 การมเงนออม 30

4-18 ประเภทของรายจาย 30

4-19 การเปนเจาของบาน 31

4-20 การเปนเจาของทดน 31

4.21 สภาพน�าใช หองน�าและไฟฟา 31

4-22 สงอ�านวยความสะดวกภายในบาน 32

4-23 การเปนสมาชกกลม 33

4-24 การไดรบเบยยงชพ 33

4-25 โรคประจ�าตว 33

ค

รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

บทสรปผบรหาร

สถานการณผสงอายในจงหวดเชยงใหม

เปาประสงค

การศกษานมวตถประสงคเพอท�าความเขาใจเชงลกเกยวกบสถานการณผสงอาย ประสทธภาพและชองวางของการ

ปฏบตตามนโยบายดานผสงอายแหงชาตเพอน�าผลการวเคราะหไปสการวางแผนระดบนโยบายและโปรแกรมในระดบทองถน

ระดบจงหวด และระดบชาต

วตถประสงค เพอศกษาในประเดนตอไปน

1. สถานการณผสงอายในจงหวดเชยงใหมในประเดนดานเศรษฐกจ สขภาพและสงคม

2. ชองวางในการน�านโยบายดานผสงอายระดบชาตสการปฏบตในระดบทองถน

วธการ

คดเลอกหมบานแบบเจาะจงทงหมด 6 หมบาน 2 ชมชน จาก 3 ต�าบล 1 แขวง ทคดเลอกใน 2 อ�าเภอของจงหวด

เชยงใหม กลมตวอยางคดเลอกแบบก�าหนดสดสวนใหมความใกลเคยงกนดานเพศ และอาย โดยกลมตวอยางประกอบดวยผท

อาย 55-59 ป และผทอาย 60 ปขนไป และหวหนาครอบครว บคคลส�าคญในชมชน เจาหนาทภาครฐระดบหมบาน ต�าบล อ�าเภอ

และจงหวด วธการวเคราะหโดยการสมภาษณเชงลก การสนทนากลม และการประชมกลมในชมชนตามแนวค�าถามการสมภาษณ

จ�านวนผสงอายทงหมด 168 คน

ผลการวเคราะห

สดสวนผสงอายจงหวดเชยงใหมพบวาอ�าเภอแมแตงมสดสวนผสงอายรอยละ 17.34 ของประชากรทงหมด เมอแยก

ตามกลมอายพบวากลมอาย 60-74 ป พบรอยละ 12.09 สวนผทอาย 75 ปขนไปพบรอยละ 5.43 ซงสดสวนผสงอายจงหวด

เชยงใหมรายงานป 2543 เทากบรอยละ 12.84 สวนประชากรอาย 15-59 ปยงมสดสวนทสงทสดเมอเทยบกบกลมอายอนโดย

พบรอยละ 69.67 ผสงอายมสดสวนของผทไมไดรบการศกษาและอานไทยไมออกเขยนไทยไมไดรอยละ 13.69 สวนผทไมไดรบ

การศกษาแตอานและเขยนไทยไดรอยละ 3.57 และมผทส�าเรจการศกษาระดบประถมศกษาเปนสดสวนทสงทสดคอรอยละ 72.02

ผสงอายมสถานภาพสมรสครอยละ 52.38 และหมายรอยละ 38.10 สวนผทเปนโสดรอยละ 5.36 สวนผทหยาหรอแยกกนอย

รอยละ 4.17 สวนใหญอาศยอยกบครอบครวรอยละ 67.85 มรอยละ 13.69 ทอาศยอยตามล�าพง สวนผทอาศยอยกบคสมรส

เพยงล�าพงรอยละ18.45 แหลงของรายไดมาจากครอบครวรอยละ 25.82 จากการท�างานรอยละ 27.47 และจากการกยมรอยละ

4.93 มเพยงรอยละ 3.52 ทมเงนฝากและไดรายไดจากดอกเบยเงนฝาก ดงนนยงมผสงอายทยงตองประกอบอาชพเพอหารายได

ส�าหรบการด�ารงชวตของตนเองและการชวยเหลอครอบครว โดยงานสวนใหญเปนงานภาคเกษตรกรรม มสวนนอยทอยนอกภาค

จ

รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

เกษตรกรรมซงสวนมากเปนการรบจางมากกวาการประกอบธรกจ สวนของเงนออมสวนใหญผสงอายไมมเงนออมรอยละ 71.43

เนองจากฐานะทางเศรษฐกจยากจนอยเดม และบางสวนน�าเงนทออมไวมาใชในการด�าเนนชวตในวยชราท�าใหเงนออมหมดไป

แหลงรายจายทส�าคญไดแกคาอาหารรอยละ 18.03 ท�าบญหรอบรจาครอยละ 17.05 คาฌาปนกจสงเคราะหรอยละ 14.72 และ

คากจกรรมทางสงคม รอยละ 12.26 สวนใหญมสาธารณปโภคดไดแก น�าประปา น�าดม สวมและไฟฟา การเปนสมาชกกลมสวน

ใหญเปนสมาชกกลมฌาปนกจสงเคราะหและชมรมผสงอายโดยพบรอยละ 40.92 และ 36.96 ตามล�าดบ รอยละ 47.02 ไดรบ

เบยยงชพ (จ�านวน 500 บาทตอเดอน) ผสงอายจงหวดเชยงใหมมโรคประจ�าตวสงถงรอยละ 25.00 โดยโรคทพบมากทสดไดแก

โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคขอ สวสดการดานสขภาพเปนสวสดการทผสงอายรบรวาไดรบจากภาครฐทเปนสวสดการ

ทด ไดแกบรการดานสขภาพฟรส�าหรบผสงอาย

หลกประกนดานเศรษฐกจ

ปญหาและอปสรรคของการใหบรการดานเศรษฐกจส�าหรบผสงอายดานเบยยงชพ มปญหา 1) ความไมครอบคลม โดย

เฉพาะในพนทอ�าเภอแมแตงซงองคกรปกครองสวนทองถนตองน�างบประมาณไปใชในการปรบปรงดานโครงสรางเปนล�าดบแรก

2) ความไมพอเพยง โดยเฉพาะในเขตเมองเนองจากคาใชจายสง 3) ความไมเทาเทยมกนโดยผสงอายทยากจนหรอไมมผดแล

บางคนไมไดรบเบยยงชพ โดยมขอเสนอแนะดงน 1) การจายเบยยงชพควรจายใหแกผสงอายทกรายและจายทกเดอน 2) ควร

เพมจ�านวนเงน 3) ควรมความโปรงใส ดานการสนบสนนการประกอบอาชพเสรมรายได มปญหา 1) ผสงอายไมมศกยภาพหรอ

ขาดทกษะเนองจากสวนใหญผสงอายประกอบอาชพเดมคอเกษตรกรรม 2) ผสงอายไมสามารถเขารวมกจกรรมไดเนองจากม

ขอจ�ากดหลายประการโดยเฉพาะขอจ�ากดดานสขภาพและดานเวลา 3) ไมมตลาดรองรบ โดยมขอเสนอแนะดงน 1) จดกจกรรม

เสรมรายไดทเหมาะสมกบพนท 2) รปแบบกจกรรมควรมความหลากหลาย 3) มตลาดรองรบ 4) ฝกทกษะอาชพ 5) มกองทน

กยมแบบใหเปลา ดานกองทนหมบาน มปญหา 1) ผสงอายเพยงจ�านวนนอยทกยมเนองจากเกรงปญหาการไมสามารถคนทน

ไดหมด สวนใหญผกยมเปนบคคลวยท�างาน 2) การบรหารกองทนไมมประสทธภาพ 3) การกยมสวนใหญไมไดน�าไปใชประโยชน

เพอใหเกดรายไดเพมขนจงท�าใหเกดเปนหนสน โดยมขอเสนอแนะใหจดโครงการสงเสรมการออมในวยตางๆ เพอเปนหลกประกน

ในวยสงอาย

ฉ

รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

หลกประกนดานสขภาพ

ปญหาและอปสรรคในการเขาถงบรการดานสขภาพของ

ผ สงอายไดแก 1) ปญหาเรองคาใชจายเปนคาเดนทางซง

บางพนทสถานบรการดานสขภาพอยไกลจากหมบานและไมมรถ

ประจ�าทาง 2) ไมมคนไปสงเนองจากลกหลานตองไมท�างาน

3) ความยงยากซบซอนในระบบบรการ ตองมการด�าเนนการผาน

ขนตอนหลายขนตอน 4) การนดมาตรวจในแตละโรคไมตรงกน

ท�าใหตองมาโรงพยาบาลหลายครง ไมสะดวก 5) ตองรอนานโดย

เฉพาะการรบบรการทโรงพยาบาลและจตบรการของบคลากรดาน

สขภาพไมด 6) ปญหาดานการสอสาร เนองจากผสงอายเปนชน

เผาทไมสามารถสอสารดวยภาษาไทยได โดยมขอเสนอแนะดงน 1) บรการเยยมบานโดยบคลากรสขภาพเปนประจ�าและสม�าเสมอ

อยางนอยเดอนละ 1 ครง โดยมทมแพทยหรอพยาบาลมาใหบรการตรวจรกษาทบานรวมดวย สวนอาสาสมครควรไดรบการ

พฒนาใหมศกยภาพทนอกเหนอจากการวดความดนโลหตหรอการพดคยใหค�าแนะน�า 2) บรการทสถานอนามยและทโรงพยาบาล

ควรมการฉดยารกษาความเจบปวย 3) เพมจ�านวนบคลากรประจ�าสถานอนามย และโรงพยาบาล 4) สถานอนามยควรเปดบรการ

ตลอด 24 ชวโมงและมแพทยหรอพยาบาลประจ�า 5) โรงพยาบาลควรมบรการเยยมบานบอยขน 6) บรการทโรงพยาบาล ควร

จดเฉพาะส�าหรบผสงอายโดยเปนบรการจดเดยวไมตองไปปะปนกบผปวยกลมอนๆ 7) ขณะรอตรวจควรมการใหความรดาน

สขภาพ หรอแจกแผนพบ หรอเอกสารใหความรซงควรจดท�าในรปแบบทอานงายส�าหรบผสงอายและควรค�านงถงขอจ�ากดดาน

ภาษาดวย 8) แพทยผตรวจรกษาหรอพยาบาลประจ�าโรงพยาบาลควรพดไพเราะ และใหเวลาในการตรวจนานขน

หลกประกนดานสงคม

ปญหาอปสรรคในการเขารวมกจกรรมของชมชนของผสงอายมดงตอไปน 1)ไมมผพาไปสงเขารวมกจกรรม 2) ปญหา

สขภาพท�าใหไมสามารถเขารวมกจกรรมได 3) ไมมเงนคาเดนทางไปเขารวมกจกรรม 4) ไมมเวลาเนองจากตองท�างานหรอเลยง

หลาน 5) ขาดการประชาสมพนธกจกรรมในชมชน 6) กจกรรมไมสอดคลองหรอตรงกบความชอบ 7) กจกรรมทเหมาะสมส�าหรบ

ผสงอายมนอย 8) ไมมแรงจงใจในการเขารวม ในบางพนทไมมชมรมผสงอายท�าใหไมมการรวมกลมผสงอายเพอท�ากจกรรมอนๆ

โดยมขอเสนอแนะดงน 1) จดรถบรการรบ-สง 2) ชวยเหลอผสงอายทมภาระเลยงดลกหลานทไมสามารถเขารวมกจกรรมได โดย

ชวยใหผสงอายมเวลาทจะมาเขารวมกจกรรมบาง 3) ควรมกจกรรมทหลากหลายเพอใหผสงอายเขารวมไดมากขน นอกจากนน

มขอเสนอแนะดานสงคมไดแก 1) ชมชนควรมกจกรรมอนรกษภมปญญาทองถน 2) มการใหขอมลเกยวกบสทธประโยชนทผสง

อายพงไดรบ 3) ควรจดตงศนยดแลผสงอายทถกทอดทง ไมมผดแล ในสวนของชมรมผสงอายมความแตกตางกนในแตละพนท

ทงความเขมแขงของคณะกรรมการชมรม การจดกจกรรม และบรการส�าหรบสมาชก โดยมขอเสนอแนะวาชมรมผสงอายควรม

การพฒนาใหมศกยภาพในการชวยเหลอผสงอายใหมากขน

ช

รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

การน�านโยบายและแผนดานผสงอายลงสการปฏบตในทองถน

สวนใหญผสงอายและบคคลในระดบทองถนไมทราบเกยวกบ

นโยบายและแผนดานผสงอาย นอกเหนอจากบรการดานสขภาพทเปน

บรการภาครฐทไมตองเสยคาบรการ นอกจากนนสวนใหญทราบเกยวกบ

แผนดานเศรษฐกจไดแก การจายเบยยงชพส�าหรบผสงอายทยากจน ใน

สวนของเจาหนาทภาครฐพบวาการน�านโยบายและแผนลงสการปฏบตพบ

ขอจ�ากดหลายประการโดยเฉพาะขอจ�ากดดานงบประมาณ โดยเฉพาะใน

พนทชนบท และศกยภาพของบคลากรในดานการดแลผสงอาย รวมถง

แผนงานทชดเจน

การเตรยมเขาส วยสงอาย พบวาสวนใหญไมคดวาตองม

การเตรยมเขาสวยสงอาย โดยดานสขภาพมความคดเหนวาเมอเขาสวยสงอายบรการดานนรฐจดใหโดยไมตองเสยคาใชจาย แต

ปจจบนไมไดมการดแลสขภาพตนเอง สวนการเตรยมความพรอมดานเศรษฐกจสวนใหญไมมการออมเนองจากขอจ�ากดดาน

เศรษฐกจและรายได

ขอเสนอแนะ

1. ดานหลกประกนทางเศรษฐกจ

1.1 การสรางหลกประกนดานเศรษฐกจควรมความสอดคลองกบผสงอายแตละกลม โดยกลมทมฝมอและไมมขอ

จ�ากดในการท�ากจกรรมเสรมรายได ควรมการจดกจกรรมเสรมรายไดโดยค�านงถงแหลงทรพยากรหรอทนทางสงคมของแตละ

พนท และจดหาตลาดรองรบผลตภณฑ รวมถงการพฒนาศกยภาพดานการบรหารจดการ และการพฒนาฝมอ

1.2 การสงเสรมการจางงานในผสงอายทเหมาะสมนอกเหนอจากงานภาคเกษตรกรรม โดยมแรงจงใจในการลด

หยอนภาษส�าหรบผวาจาง ซงถาเปนไปไดรฐควรทบทวนอายในการเกษยณของหนวยงานตางๆ

1.3 ควรเนนการมสวนรวมของกลมคนทกวยในกจกรรมเสรมรายได และใหมทางเลอกของกจกรรมเสรมรายไดท

หลากหลาย และมทางเลอกของรปแบบของกจกรรมไมวาจะเปนกจกรรมกลมหรอกจกรรมเดยวตามความสมครใจ

1.4 ส�าหรบผสงอายทชวยเหลอตนเองไมไดและไมมผดแล ควรใหการสงเคราะหดวยการใหกระจายเบยยงชพให

ครอบคลม หรอการจดตงเปนกองทนในชมชนเพอการสงเคราะหผสงอาย

1.5 การสงเสรมใหเกดระบบการออมภาคประชาชนโดยรปแบบทเหมาะสมกบแตละพนท ซงตองมการสงเสรม

ศกยภาพในการบรหารจดการ

2. ขอเสนอแนะดานหลกประกนทางสขภาพ

2.1 การพฒนาระบบการดแลสขภาพส�าหรบผสงอายโรคเรอรงทไมสามารถชวยเหลอตนเองไดและไมมผดแล

รวมถงระบบการดแลผปวยระยะสดทายทบานหรอชมชน โดยการมสวนรวมของชมชนหรอเปนระบบสขภาพทเนนชมชนเปนฐาน

(Community-based care)

2.2 พฒนาศกยภาพของหนวยงานทใหบรการปฐมภมในชมชนใหมศกยภาพในการดแลผสงอายหรอตอบสนอง

ความตองการของผสงอายในทกกลม โดยครอบคลมทงการสงเสรมสขภาพ การรกษาโรคเบองตน การปองกนโรค การคดกรอง

โรค/ภาวะเสยงทตยภมโดยการเฝาระวงและคนหาผทเจบปวยระยะแรก

ซ

รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

2.3 ส�าหรบผสงอายทขาดผดแลและอยคนเดยวมภาวะพงพงและตองการการดแลระดบสง 24 ชวโมง รฐควร

เตรยมการเรองระบบบรการการดแลในสถาบน

2.4 การพฒนาศกยภาพของผดแลหรออาสาสมครในการใหการดแลผสงอายทเจบปวยเรอรงและอยในชมชน

2.5 จดระบบบรการสขภาพทผสงอายสามารถเขาถงบรการได เชน บรการสขภาพทบาน หรอในชมชน หรอเปน

ระบบบรการเชงรก

2.6 สงเสรมการน�าภมปญญาพนบานมาผสมผสานในการสงเสรมและดแลสขภาพ

2.7 จดท�าคลงภมปญญาพนบานและจดระบบถายทอดภมปญญา

3. ขอเสนอแนะดานสงคม

3.1 การพฒนาศกยภาพของชมรมผสงอายใหเขมแขง สามารถเปนปากเปนเสยงและพทกษสทธส�าหรบสมาชก

และใหบรการส�าหรบสมาชกไดอยางมประสทธภาพ นอกจากนนควรสงเสรมชมรมผสงอายใหมความเขมแขงโดยเปนแกนน�าใน

การด�าเนนกจกรรมทนอกเหนอจากดานการสงเสรมดานสขภาพ เชน การฝกทกษะอาชพ การจดการศกษาเพอการเรยนรตลอด

ชวต การสงเสรมใหเปนอาสาสมครดแลเบองตนส�าหรบผสงอายภายในชมชน

3.2 การพฒนาศกยภาพขององคกรปกครองสวนทองถนในการสรางหลกประกนดานสงคมส�าหรบผสงอาย

3.3 การสงเสรมการรวมกลมในระดบชมชนเพอด�าเนนกจกรรมหรอจดบรการเพอการเกอหนนระหวางวยตางๆ

การปฏสมพนธระหวางบคคลวยตางๆ ในชมชน การยกยองใหเกยรตผสงอายทมคณงามความด การเปนแบบอยางในการท�า

ประโยชนตอสงคม การถายทอดภมปญญาทองถน

3.4 ควรมการสงเสรมใหชมชนมองคกรของตนเองเพอท�าหนาทในการประสานและบรณาการกจกรรมหรอบรการ

ตางๆ ทแตละหนวยงานเขามาด�าเนนการในชมชนเพอลดความซ�าซอนหรอใหเกดประสทธภาพสงสด

หนวยงานทเกยวของควรสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของผสงอายโดยการสงเสรมการจดการศกษาทเนนการศกษานอก

ระบบและการศกษาตามอธยาศย โดยค�านงถงการมสวนรวมของผสงอาย

ญ

1รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

บทท 1

บทน�า

ความเปนมาและความส�าคญของปญหา

การเพมขนของสดสวนประชากรสงอายเปนสถานการณททกประเทศทวโลก

ก�าลงเผชญและตระหนกถงผลกระทบทจะตามมา โดยประเทศไทยสดสวนของประชากร

สงอายเพมขนอยางตอเนองโดยเพมจากรอยละ 6.8 ในป 2537 เปนรอยละ 9.4 และ

10.7 ในป 2545 และ 2550 และคาดวาจะเพมเปนรอยละ 11.70 ในป 2554 (ส�านกงาน

สถตแหงชาต, 2550) และรอยละ 20 ในป 2568 (ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการ

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2546) จากขอมลดงกลาวแสดงใหเหนวาประเทศไทย

ก�าลงกาวเขาสการเปนสงคมผสงอาย และเปนทนาสงเกตวาประเทศไทยเขาสการเปน

สงคมผสงอายเรวกวาประเทศทพฒนาแลวอยางมาก ดงขอมลสดสวนประชากรอาย

65 ป ทเพมขนจากรอยละ 7 เปนรอยละ 14 ประเทศไทยใชเวลา 20 ป ในขณะท

ประเทศสหรฐอเมรกาตองใชเวลาถง 72 ป (World Population Prospects The 2002

volume I: Comprehensive Tables, United Nations อางใน ส�านกงานคณะกรรมการ

พฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ส�านกนายกรฐมนตร ตลาคม 2548) ปจจยทสงผลใหเกดปรากฏการณดงกลาวไดแก การ

ลดลงของภาวะเจรญพนธอยางรวดเรวในระยะเวลาอนสน โดยอตราเจรญพนธรวมลดลงต�ากวาระดบทดแทนจากรอยละ 6.3

ในป 2507-2508 เปนรอยละ 1.9 ในป 2543 ท�าใหประเทศไทยมเวลาเตรยมการเพอรองรบปญหาทจะเกดขนนอยกวาประเทศ

ทพฒนาแลว นอกจากนนการลดลงของอตราการเจรญพนธท�าใหประชากรวยแรงงานเรมมสดสวนลดลง และน�ามาสการเพม

ขนของอตราภาระพงพงสงในผสงอายเพมดวย จากอตราสวนการเปนภาระของประชากรผสงอายตอประชากรวยแรงงานรอย

คนเทากบ 10.7 ในป 2537 และเพมเปน 14.3 ในป 2545 และ 16.0 ในป 2550 ซงหมายถงประชากรวยแรงงาน 100 คน ตอง

รบภาระเลยงดผสงอาย 16 คน โดยภาคเหนอมสดสวนผสงอายทเปนภาระสงกวาภาคอนๆ คอ 19 คน (ส�านกงานสถตแหงชาต,

2550) และคาดวาจะเพมเปน 26.1 ในป 2563 ซงหมายถงคนวยแรงงานตองรบภาระดแลผสงอายในสดสวนทสงขน (ส�านก

พฒนาสงคมและคณภาพชวต ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต อางในส�านกงานคณะกรรมการ

พฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ส�านกนายกรฐมนตร, ตลาคม 2548)

โดยสดสวนประชากรวยแรงงานทตองดแลผสงอายในภาคเหนอมแนวโนม

ลดลงเชนเดยวกน โดยในป 2533 ประชากรแรงงาน 8 คนดแลผสงอาย 1 คน

และคาดวาในป 2563 จะมประชากรวยแรงงานเพยง 3 คนทดแลผสงอาย

1 คนซงถอวาเปนสดสวนทใกลเคยงกบประเทศทพฒนาแลว จากสถานการณ

ดงกลาวแสดงใหเหนวาระบบเกอหนนผสงอายในอนาคตไดรบผลกระทบซง

ประเทศไทยตองมการเตรยมพรอมดานสวสดการเพอการดแลผสงอาย (ส�านก

พฒนาเศรษฐกจและสงคมภาคเหนอ, 2548)

2 รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

ภาคเหนอเปนภาคทมสดสวนผสงอายเพมขนอยางรวดเรว โดยเพมจากรอยละ 8.3 ในป 2533 เปนรอยละ 11.1 ในป

2543 และคาดวาประชากรผสงอายจะเพมเปนรอยละ 21.1 ในป 2563 ซงจากการเพมขนอยางรวดเรวนท�าใหภาคเหนอจะม

การเปลยนแปลงสภาวะประชากรสงอายเรวกวาระดบประเทศประมาณ 10 ป โดยภาคเหนอจะเขาสภาวะประชากรสงอายในป

2553 (ส�านกพฒนาเศรษฐกจและสงคมภาคเหนอ, 2548) จงหวดล�าพนและล�าปางเปนจงหวดทมสดสวนประชากรผสงอายสง

ทสดในเขตภาคเหนอโดยในป 2548 พบรอยละ 13.37 และ 13.22 ตามล�าดบโดยจงหวดตากและจงหวดแมฮองสอนพบสดสวน

ผสงอายนอยทสดในเขตภาคเหนอ (ขอมลทะเบยนราษฎร กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย, 2548)

นอกจากการประสบความส�าเรจของการรณรงคเรองการวางแผนครอบครวท�าใหภาวะเจรญพนธลดลงแลว ความ

กาวหนาทางดานการแพทย การสาธารณสข และการกระจายบรการดานสาธารณสขท�าใหประชากรมอายยนยาวขน ดงขอมล

การคาดประมาณแนวโนมการเปลยนแปลงประชากรไทยของส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

อายคาดเฉลยของคนไทยเพมขนจาก 68.15 ปในเพศชาย และ 72.39 ปในเพศหญง ในป 2543-2548 เปน 72.39 ป และ 73.00

ป ในป 2548-2553 ตามล�าดบ (คณะกรรมการสงเสรมและประสานงานผสงอายแหงชาต ส�านกงานสงเสรมสวสดภาพและ

พทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส คนพการ และผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย, 2547)

นอกจากนนจากผลการส�ารวจประชากรผสงอายประเทศไทย พ.ศ.

2550 ในขอมลดานประชากรและสงคมพบวาผสงอายรอยละ 24.6 เปน

ผไมรหนงสอ (อานไมออกเขยนไมได) ผสงอายสวนใหญรอยละ 68.8 เรยน

จบชนประถมศกษาปท 4 รอยละ 16.8 ไมเคยเรยนหนงสอ โดยผชายม

สดสวนการเรยนจบสงกวาประถมศกษาปท 4 มากกวาผสงอายหญงกวา

หนงเทา (ชายรอยละ 13.0 และหญงรอยละ 6.0) ขอมลสถานภาพสมรส

พบวาผสงอายสวนใหญรอยละ 62.5 เปนผทสมรส และในสวนของผท

เคยสมรสมผทเปนมาย หยา แยกกนอย เลกกนสงถงรอยละ 34.8 โดย

เพศหญงมสดสวนสงกวาเพศชายถง 3 เทา (หญงรอยละ 49.8 และชาย

รอยละ 16.2) เปนทนาสนใจในขอมลลกษณะการอยอาศย โดยพบวาผสง

อายรอยละ 7.8 ทอยในครวเรอนตามล�าพงคนเดยว โดยรอยละ 21.7 รสกเหงาทตองอยคนเดยว รอยละ 12.2 ไมมคนดแลเมอ

ยามเจบปวย และรอยละ 7.0 มปญหาทางการเงนตองเลยงชพดวยตนเอง โดยสวนใหญรอยละ 92.2 อาศยอยรวมกบสมาชกคน

อนๆ ในครวเรอน (ส�านกงานสถตแหงชาต, 2550) และจากการส�ารวจอนามยและสวสดการของส�านกงานสถตแหงชาตพบวา

ภาคเหนอเปนภาคทมสดสวนของผสงอายทอยคนเดยวมากทสดคอ รอยละ 9.1 (ส�านกงานสถตแหงชาต, 2548) ในสวนขอมล

ทางเศรษฐกจพบวาผสงอายรอยละ 36.4 ยงคงท�างานเชงเศรษฐกจทกอใหเกดรายไดในรอบสปดาหกอนการสมภาษณ โดยผสง

อายชายมสดสวนการท�างานมากกวาผสงอายหญง (ชายรอยละ 49.0 และหญงรอยละ 26.3) ซงท�างานในภาคเกษตรกรรมรอย

ละ 55.7 นอกภาคเกษตรกรรมรอยละ 44.3 อยางไรกตามขอมลรายไดและความเพยงพอของรายไดพบวาผสงอายรอยละ 17

เทากนทมรายไดเฉลยตอปต�ากวา 10,000 บาท, ระหวาง 10,000-19,999 บาท, ระหวาง 20,000-29,999 บาท และระหวาง

30,000-39,999 บาท และรอยละ 10.2 มรายไดเฉลยตอป 100,000-299,999 บาท และมเพยงรอยละ 4.5 รายไดเฉลยตอปสง

กวา 300,000 บาท โดยรอยละ 21.7 มรายไดไมเพยงพอตอการด�ารงชวต และรอยละ 20.8 รายไดเพยงพอเปนบางครง (ส�านกงาน

สถตแหงชาต, 2550)

ปญหาทตามมาจากการเพมขนของประชากรผสงอายและการมอายคาดเฉลยทสงขนไดแก ภาวะเสยงตอสขภาพและ

การเจบปวยโดยเฉพาะการเจบปวยดวยโรคเรอรงหรอโรคไมตดตอ จากการส�ารวจอนามยและสวสดการ พ.ศ. 2548 ของส�านกงาน

3รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

สถตแหงชาต พบวาผสงอายมสดสวนของปญหาโรคเรอรงหรอโรคประจ�าตวสงสดกวาทกกลมอายคอพบรอยละ 50 โดยภาค

เหนอเปนภาคทพบวากลมผสงอายมสดสวนของผทมโรคเรอรงหรอโรคประจ�าตวสงทกวาทกภาค คอรอยละ 59.2 (ส�านกงาน

สถตแหงชาต กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร, 2548) จากการส�ารวจอนามยและสวสดการของส�านกงานสถต

แหงชาตในป พ.ศ. 2548 พบวาผสงอายทมโรคเรอรงหรอโรคประจ�าตวนน รอยละ 42.66 เปนโรคหวใจและหลอดเลอด รองลง

มาคอ โรคของตอไรทอ (รอยละ 24.34) โรคระบบกลามเนอ เสนเอน กระดกและขอ (รอยละ 20.58) โรคระบบทางเดนอาหาร

(รอยละ 8.48) และโรคระบบทางเดนหายใจ (รอยละ 7.96) นอกจากนนโรคหรออาการของโรคทพบบอยในผสงอายจากการ

ส�ารวจในป 2545 พบวาสวนใหญผสงอายมการปวดเมอยตามรางกาย ปวดหลง ปวดขอ และนอนไมหลบ โรคเกยวกบตา ความ

จ�าเสอมและความดนโลหตสงหรอต�า ซงพบวาปญหาดงกลาวลดลงจากป 2537 ยกเวนภาวะความจ�าเสอมทพบวาปญหาดงกลาว

เพมขน (ส�านกงานสถตแหงชาต, 2537 และ 2545) จากปญหาสขภาพและความเจบปวยดวยโรคเรอรงสงผลใหผสงอายตอง

สญเสยจ�านวนปทมสขภาพดไป โดยจากการส�ารวจของคณะท�างานพฒนาดชนวดภาระโรค ส�านกนโยบายและยทธศาสตร

กระทรวงสาธารณสข ในป 2542 พบวารอยละ 85.2 ของผสงอายมสาเหตการสญเสยปสขภาพเนองจากโรคไมตดตอ

การเจบปวยดวยโรคเรอรงมไดเปนเพยงสาเหตของการสญเสย

ปสขภาวะส�าหรบผสงอายเทานนแตยงน�ามาซงอตราตายทเพมสงขนดวย

โดยพบวาโรคไมตดตอเปนสาเหตส�าคญของการตายในผสงอาย โรคทพบ

วาเปนสาเหตการตายในผสงอายไดแก โรคมะเรง โรคหวใจ โรคเบาหวาน

ตบ ไต อมพาต ปอดอกเสบ และอบตเหต โรคทพบวาอตราตายสงขน

ไดแก โรคมะเรง โรคเบาหวานและโรคไต โดยพบวาอตราตายดวยมะเรง

เพมจาก 253.9 ตอประชากร 100,000 คน เปน 297.6 ตอประชากร

100,000 คน โรคเบาหวานมอตราตายเพมจาก 39.9 ในป 2534 เปน

88.4 ตอประชากร 100,000 คนในป 2544 ตามล�าดบ ส�าหรบโรคไต

อตราตายเพมจาก 38.3 ในป 2534 เปน 89.6 ตอประชากร 100,000

คน ในป 2544 ตามล�าดบ (ส�านกนโยบายและแผนสาธารณสข กระทรวง

สาธารณสข, 2534-2544) อยางไรกตามสาเหตการเสยชวตของประชากร

ผสงอายระหวางป 2543-2546 ยงคงเปนโรคเรอรงไดแกโรคมะเรงทก

ชนด โรคหวใจ สวนอบตเหตและการเปนพษเปนสาเหตหนงในสามของ

การเสยชวตของผสงอายดวยเชนกน (สถตสาธารณสข, 2547) จากขอมล

ส�านกงานสถตแหงชาตพบวาประเทศไทยในป 2545 มผสงอายทปวย

ดวยโรคเบาหวานรอยละ 8.3 และอตราตายดวยโรคเบาหวานในผสงอาย

มแนวโนมเพมขนโดยรายงานในป 2544 พบ 28.8 ตอประชากร 100,000

คน ซงเพมขนจากปกอนๆ และขอมลจากการส�ารวจสาเหตของการเสยชวตของประชากรของประเทศไทยในป 2541 พบวาอตรา

ตายจากโรคปอดอดกนเรอรงของผทมอาย 60-74 ปเทากบ 209.7 ตอแสนประชากร ผทอาย 75 ปขนไปอตรา 920.7 ตอแสน

ประชากร รองจากโรคระบบไหลเวยนโลหต โรคมะเรงและโรคเบาหวาน (ส�านกนโยบายและแผนสาธารณสข, 2543) สถตการ

เจบปวยดวยโรคความดนโลหตสงในประชากรผสงอายมอตราทสงเชนเดยวกน จากการส�ารวจของส�านกงานสถตแหงชาตในป

2550 พบวารอยละ 31.3 ของประชากรสงอายมการเจบปวยดวยโรคความดนโลหตสง โรคเบาหวานรอยละ 13.1 โรคหวใจ

รอยละ 6.9 รอยละ 0.4 เปนมะเรง และรอยละ 2.5 เปนอมพาต/อมพฤกษ (ส�านกงานสถตแหงชาต, 2550)

4 รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

อยางไรกตามการเจบปวยดวยโรคเรอรงซงเปนสาเหตของการเสยชวตในผสงอายมใชมสาเหตจากการมอายทมากขน

ท�าใหเผชญกบการเสอมของสภาพรางกายตามอายทมากขนเพยงอยางเดยว แตพบวาพฤตกรรมทไมเหมาะสมอนน�ามาสการเจบ

ปวยกพบมากในผสงอายดวยเชนเดยวกนไมวาจะเปนการไมออกก�าลงกาย การบรโภคอาหารทไมเหมาะสม การสบบหรหรอการ

ดมเครองดมทมแอลกอฮอลเปนสวนผสม ดงการส�ารวจประชากรผสงอายในประเทศไทยของส�านกงานสถตแหงชาตในป 2545

พบวา 6 เดอนกอนการสมภาษณผสงอายทมการออกก�าลงกายเพยงรอยละ 17.7 โดยภาคเหนอเปนภาคทผสงอายออกก�าลงกาย

นอยรองจากภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (ส�านกงานสถตแหงชาต, 2545) และเพมเปนรอยละ 41.7 ในป 2550 ซงการออกก�าลง

กายรวมการท�างานทใชแรงกายดวย (ส�านกงานสถตแหงชาต, 2550) นอกจากนนจากการส�ารวจประชากรสงอายไทยโดยส�านกงาน

สถตแหงชาต (2550) พบวาผสงอายรบประทานผกสดและผลไมสดเปนประจ�ารอยละ 63.0 และดมน�าสะอาดมากกวา 8 แกว

ตอวนเปนประจ�ารอยละ 56.7 อยางไรกตามผลการส�ารวจพบวาผทอาย 60 ปขนไปมสดสวนของการเปนผสบบหรเปนประจ�า

รอยละ 12.8 ส�าหรบอตราการดมสราและเครองมนเมาเปนประจ�าของประชากรอาย 60 ปขนไป ในป 2550 พบรอยละ 3.0

(ส�านกงานสถตแหงชาต, 2550)

จากสถานการณความเจบปวยในผสงอายท�าใหรฐบาลตองใชงบประมาณดานสขภาพสงมาก จากขอมลของส�านกงาน

สาธารณสขจงหวดเชยงใหมในปงบประมาณ 2545 พบวาตองใชงบประมาณสงถง 85.56 ลานบาท เฉพาะจากโครงการประกน

สขภาพถวนหนาในการใหบรการดานการรกษาพยาบาลส�าหรบผสงอาย และจากการเกบขอมลระดบพนทของส�านกพฒนา

เศรษฐกจและสงคมภาคเหนอพบวาคาใชจายในการใหบรการดานการรกษาพยาบาลแกผสงอายคดเปนรอยละ 31 ของคาใชจาย

รวมของสถานพยาบาลในชมชน (ส�านกพฒนาเศรษฐกจและสงคมภาคเหนอ, 2548)

จากผลการส�ารวจท�าใหทราบวาประเทศไทยก�าลงกาวเขาส

สงคมผสงวยซงผลกระทบทตามมาในอนาคตไดแก การเตรยมจดใหม

สวสดการตางๆ ทงสวสดการดานสขภาพและสวสดการดานสงคม

ส�าหรบผสงอายอยางเพยงพอและมคณภาพ อยางไรกตามจากการท

ประเทศไทยไดจดท�านโยบายและแผนดานผสงอายฉบบท 2 (2545-

2564) ไดก�าหนดยทธศาสตร 5 ยทธศาสตร ไดแก 1) การเตรยมความ

พรอมของประชากรเพอวยสงอายทมคณภาพ 2) การสงเสรมผสงอาย

3) ระบบการคมครองทางสงคมส�าหรบผสงอาย 4) การบรหารจดการ

เพอการพฒนางานดานผสงอายระดบชาต และการพฒนาบคลากรดาน

ผสงอาย 5) การประมวลและพฒนาองคความรดานผสงอาย และ 6) การตดตามประเมนผลการด�าเนนการตามแผนผสงอาย

แหงชาต แตเนองจากการทสงคมไทยก�าลงกาวเขาสสงคมผสงอายอยางรวดเรวท�าใหตองมการจดท�ากรอบยทธศาสตร

การเตรยมความพรอมสงคมไทยสสงคมผสงอายโดยก�าหนดยทธศาสตรดงน 1) การสงเสรมการออมเพอสรางหลกประกนทาง

เศรษฐกจและสงคมในอนาคตในรปแบบตางๆ 2) การพฒนาระบบการคมครองทางสงคมทกประเภทและทกรปแบบใหมคณภาพ

และครอบคลมประชาชนทกกลมเปาหมายอยางทวถง 3) การพฒนาสภาพแวดลอมใหเหมาะสม มความนาอย ปลอดภยและ

เอออ�านวยตอการด�ารงชวตของประชาชน 4) การฟนฟคานยมและประเพณทดงามในการอยรวมกนของคนตางวย 5) การ

สนบสนนใหผสงอายใชความร ประสบการณและภมปญญาสรางรายไดอยางตอเนองและท�าประโยชนเพอสงคมตามความสมครใจ

ส�าหรบประเดนยทธศาสตรในภาพรวมประกอบดวย 1) การสนบสนนใหประชาชนมพฤตกรรมสขภาพทเหมาะสมกอน

เขาสวยสงอาย 2) การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตแกประชาชนทกชวงวย และ 3) การเพมผลตภาพแรงงานทมอยอยางจรงจง

5รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

ควบคกบการผลตและพฒนาก�าลงคนรนใหม นอกจากนนยงไดมการก�าหนดยทธศาสตรจ�าแนกตามวย โดยกลมวยสงอายไดม

การก�าหนดประเดนยทธศาสตรทสอดคลองกบกลมผสงอาย 3 กลม โดยกลมผสงอายทมศกยภาพเนนการสรางเสรมพฤตกรรม

สขภาพทดอยางตอเนอง การเพมชองทางการท�างานตามความสมครใจ โดยการขยายอายการท�างาน การสงเสรมอาชพหลง

เกษยณ การเปดโอกาสใหมการถายทอดความรและภมปญญาแกคนรนหลง การเปนผน�าการเปลยนแปลง ชวยเหลอผสงอาย

กลมทประสบปญหาใหกลบมาใชชวตไดปกตสข กลมผสงอายทพอชวยเหลอตนเองไดเนนการสรางเสรมพฤตกรรมสขภาพทด

การสรางหลกประกนรายไดอยางตอเนองตามความสมครใจ การสงเสรมพฤตกรรมการใชจายทเหมาะสมและการบรหารจดการ

เงนออมอยางมประสทธภาพ การใหความรอยางตอเนองตลอดชวต และการเขาถงขอมลขาวสารทจ�าเปนตอการด�ารงชวต ส�าหรบ

กลมผสงอายทตองการความชวยเหลอทอยในภาคเกษตร มรายไดไมเพยงพอตอการด�ารงชวต ยากจน ขาดคนเลยงดหรอประสบ

ปญหาตางๆ เชน พการ ทพพลภาพ ถกท�าราย เปนกลมทตองไดรบการดแลจากครอบครวและสงคม อยางไรกตามการด�าเนน

งานตามแผนในปจจบนยงเผชญกบปญหาทส�าคญไมวาจะเปนการด�าเนน

งานดานการพฒนาศกยภาพคน ดานสขภาพ การศกษา ผลตภาพแรงงาน

ทยงพบวาคนไทยจ�านวนมากยงมพฤตกรรมดานสขภาพทไมเหมาะสม

การจดการศกษายงมปญหาดานคณภาพในทกระดบชนและผลตภาพ

แรงงานไทยยงต�าเมอเปรยบเทยบกบประเทศเพอนบาน ในสวนการ

ด�าเนนงานดานการคมครองทางสงคมยงตองเผชญกบปญหาผมงานท�า

รอยละ 78 ยงไมไดรบการคมครองจากการท�างาน ระบบการคมครองทาง

สงคมทมอยเนนการสงเคราะหแกปญหาเฉพาะหนามากกวาการสรางหลก

ประกนความมนคงของมนษยในทกมตอยางครบวงจรและประชาชนยง

ถกคกคามในเรองความปลอดภยในชวตและทรพยสน เชนเดยวกบการ

ด�าเนนงานดานการสรางหลกประกนทางรายไดทตองเผชญปญหาทส�าคญ

คอกลมผสงอายมความตองการการท�างานเพอหารายไดเลยงดตนเองและ

ครอบครวมแนวโนมมากขนและระบบการออมเพอชราภาพทมอยยงขาด

ความสมบรณ ในดานการมสวนรวมและท�าประโยชนเพอสงคม ตอง

เผชญกบปญหาการเปลยนแปลงทางเจตคตและพฤตกรรมของเดกและ

เยาวชนทใหความเคารพและตระหนกถงคณคาของผสงอายลดนอยลง

และการรวมกลมของผสงอายเพอดแลชวยเหลอกนเองและท�ากจกรรม

เพอสงคมจะตองไดรบการสนบสนนทดและตอเนองจากภาคตางๆ

จงหวดเชยงใหมตงอยทางภาคเหนอของประเทศไทย สภาพพนทเปนภเขาและปาละเมาะ มทราบอยตอนกลางตามสอง

ฟากฝงแมน�าปง มภเขาสงทสดในประเทศไทย คอ “ดอยอนทนนท” สภาพพนทแบงออกไดเปน 2 ลกษณะ คอ พนทภเขา

สวนใหญอยทางทศเหนอและทศตะวนตกของจงหวด คดเปนพนทประมาณ 80% ของพนทจงหวด เปนพนทปาตนน�าล�าธาร

ไมเหมาะตอการเพาะปลก พนทราบลมน�าและทราบเชงเขา กระจายอยทวไประหวางหบเขาทอดตวในแนวเหนอ-ใต แบงเขต

การปกครอง ออกเปน 22 อ�าเภอ 2 กงอ�าเภอ 204 ต�าบล และ 2,066 หมบาน ประชากรจงหวดเชยงใหมมผนบถอศาสนาพทธ

91.80 % สถานพยาบาลแผนปจจบน มทงสน 47 แหง อตราสวนแพทย :ประชากร เทากบ 1 : 2,387 อตราสวนพยาบาล :

ประชากร 1: 415 คน สาเหตการปวยทส�าคญ ไดแก ระบบหายใจ ระบบกลามเนอ โรคผวหนงและเนอเยอใตผวหนง

6 รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

โรคระบบยอยอาหาร ระบบไหลเวยนโลหต โรคตดเชอและปรสต โรคเกยวกบตอมไรทอ โภชนาการและการเผาผลาญ รายได

ประชากรตอหวเฉลย 69,870 บาท/คน/ป อยทอนดบท 2 ของภาคเหนอรองจากจงหวดล�าพน อตราการวางงานเฉลย 1.46%

จากปญหาขางตนน�ามาซงความจ�าเปนในการด�าเนนการวเคราะหสถานการณปญหาและความตองการของผสงอายใน

ทกดานทงดานการสรางหลกประกนดานเศรษฐกจ ดานสขภาพและดานสงคมเพอเปนขอมลพนฐานในการก�าหนดแนวทางใน

การสรางหลกประกนแกผสงอายในทกดานและเปนการน�านโยบายและแผนดานผสงอายสการปฏบต โดยด�าเนนการน�ารองใน

ภาคเหนอของประเทศไทยซงเปนภาคทมสดสวนผสงอายมากทสด

วตถประสงคการวเคราะห

การศกษามวตถประสงคหลกเพอท�าความเขาใจเชงลกเกยวกบสถานการณผสงอายประสทธภาพและชองวางของการ

ปฏบตตามนโยบายดานผสงอายแหงชาต เพอน�าผลการวเคราะหไปสการวางแผนระดบนโยบายและโปรแกรมในระดบทองถน

ระดบจงหวดและระดบชาตตอไป โดยมวตถประสงคเฉพาะดงตอไปน

1. ศกษาสถานการณผสงอายในจงหวดเชยงใหมในประเดนดานเศรษฐกจ สขภาพและสงคม

2. ศกษาชองวางในการน�านโยบายดานผสงอายระดบชาตสการปฏบตในระดบทองถน

7รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

บทท 2

สถานการณผสงอายไทย

I. ลกษณะทางประชากรและสงคม

1.1 จ�านวน และสดสวนของผสงอาย

จ�านวนและสดสวนของประชากรสงอายไทยมแนวโนมเพมมาก

ขนอยางตอเนอง โดยในป 2537 สดสวนประชากรสงอายคดเปนรอยละ

6.8 และเพมเปน 9.4 ในป 2545 และเพมตอเนองโดยป 2550 เพมเปน

รอยละ 10.7 (ส�านกงานสถตแหงชาต, 2550) และคาดวาจะเพมเปน

รอยละ 12.0, 16.7, 21.4 ในป 2553, 2563 และ 2573 ตามล�าดบ

(United Nations World Population Prospects, 2006) ประชากรสง

อายของประเทศไทยสวนใหญเปนผทอายอยระหวาง 60-79 ป โดยจาก

การส�ารวจของส�านกงานสถตแหงชาตป 2548 พบรอยละ 90.8 โดยผท

อาย 80 ปขนไปพบรอยละ 9.1 อตราการเพมขนของประชากรสงอาย

พบวาผทอายอยระหวาง 60-79 ปเปนไปอยางรวดเรวโดยเฉพาะเพศชาย ในขณะทประชากรทอายเกน 80 ปขนไปมการเพมขน

มากในเพศหญง ส�าหรบเขตทอยอาศยผสงอายอาศยอยในเขตชนบทมากกวาเขตเมอง (รอยละ 68.9 ในเขตชนบทและรอยละ

31.1 ในเขตเมอง) เมอแยกรายภาคพบวาภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบผสงอายมากทสด (รอยละ 30.7) รองลงมาไดแกภาคกลาง

ภาคเหนอ และภาคใต (รอยละ 25.7, 21.1, 12.4 ตามล�าดบ) ผสงอายหญงมสดสวนทมากกวาผสงอายชาย (เพศหญงรอยละ

54.3 และเพศชายรอยละ 45.7) (ส�านกงานสถตแหงชาต, 2548)

ในขณะทสดสวนประชากรผสงอายเพมขนแตประชากรวยเดกกลบมสดสวนลดลง จากรอยละ 30 ในป 2537 เปนรอย

ละ 24.9 และ 22.4 ในป 2545 และ 2550 ตามล�าดบ การเพมขนของประชากรสงอายเปนไปอยางรวดเรวในขณะทประชากร

วยแรงงานมการเพมขนเลกนอย จากรอยละ 63.2 ในป 2537 และรอยละ 65.7 และ 66.9 ในป 2545 และ 2550 ตามล�าดบ

(ส�านกงานสถตแหงชาต, 2550)

1.2 อตราสวนการเปนภาระวยสงอาย

การเพมจ�านวนประชากรสงอายอยางรวดเรวสงผลใหอตราสวนการเปนภาระวยสงอายเพมขนเชนกน โดยในป 2550

อตราสวนการเปนภาระวยสงอายเทากบ 16.0 เพมจาก 10.7 และ 14.3 ในป 2537 และ 2545 (ส�านกงานสถตแหงชาต, 2550)

และคาดการณวาจะเพมเปน 31-32 คนในป 2568 และ 50 คนในป 2593 (ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาต, 2546) นอกจากการเพมขนของประชากรสงอายท�าใหอตราสวนการเปนภาระวยสงอายเพมขนแลว การลดลง

ของประชากรวยเดกสงผลตออตราสวนการเปนภาระเชนกนเนองจากในอนาคตประชากรวยแรงงานกจะลดลงสงผลใหผดแล

ผสงอายลดลง ภาระยอมเพมมากขน

8 รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

1.3 การรหนงสอ และการศกษา

ผสงอายไทยยงมสดสวนทสงของผทไมรหนงสอ (อานไมออกและเขยนไมได) โดยพบรอยละ 24.6 ในขณะทสวนใหญ

ของผสงอายเรยนจบชนประถมศกษาปท 4 รอยละ 68.8 ส�าหรบผทไมเคยเรยนหนงสอมรอยละ 16.8 สวนผทจบการศกษาสง

กวาประถมศกษาปท 4 รอยละ 9.1 โดยผสงอายชายมสดสวนการเรยนจบสงกวาชนประถมศกษาปท 4 มากกวาผสงอายหญง

กวาหนงเทา (ชายรอยละ 13.0 และหญงรอยละ 6.0) (ส�านกงานสถตแหงชาต, 2550)

1.4 สถานภาพสมรส

สถานภาพสมรสคยงคงเปนสถานภาพสมรสของผสงอายเปนสวนใหญโดยพบรอยละ 62.5 และมากกวาครงของผสมรส

ทคสมรสอาศยอยในครวเรอนเดยวกน (รอยละ 60.2) ส�าหรบผทเคยสมรสแตปจจบนเปนมาย หยา แยกกนอย เลกกน รอยละ

34.8 โดยพบในผสงอายหญงมากกวาผสงอายชาย 3 เทา (หญงรอยละ 49.8 และชายรอยละ 16.2) สถานการณดงกลาวพบใน

ผทเปนโสดเชนเดยวกน โดยพบในผสงอายหญงมากกวาผสงอายชาย (โดยรวมรอยละ 2.7 แยกเปนหญงรอยละ 3.8 ชายรอยละ

1.4) (ส�านกงานสถตแหงชาต, 2550)

1.5 ลกษณะการอยอาศย

ลกษณะการอยอาศยของผสงอายไทยยงไมเปลยนแปลงมากนกโดยสวนใหญยงอาศยอยกบสมาชกครอบครวรอยละ

92.2 มเพยงรอยละ 7.8 ทอาศยอยตามล�าพง ซงผลกระทบจากการอยตามล�าพงคอปญหาซมเศรา โดยผสงอายทอยตามล�าพง

ในครวเรอนมความเหงารอยละ 21.7 และมปญหาทางการเงนรอยละ 7.0 ไมมผดแลเมอเจบปวยรอยละ 12.2 (ส�านกงานสถต

แหงชาต, 2550)

II. ลกษณะทางเศรษฐกจ

2.1 การท�างาน

สถานภาพการท�างานพบวาผสงอายประมาณ 1 ใน 3 ทในรอบสปดาหทผานมายงท�างานทกอใหเกดรายได (รอยละ

36.4) โดยเฉพาะผสงอายชายพบในสดสวนมากกวาผสงอายหญง 2 เทา (รอยละ 49.0 ในชาย และรอยละ 26.3 ในหญง)

มากกวาครงหนงของผสงอายทท�างานในภาคเกษตรกรรม (รอยละ 55.7) และรอยละ 44.3 ทท�างานนอกภาคเกษตรกรรม ในสวน

ของจ�านวนวนและชวโมงการท�างานพบวาผสงอายท�างานเฉลย 6 วนตอสปดาห วนละ 6-7 ชวโมง (ส�านกงานสถตแหงชาต,

2550)

2.2 รายไดและความเพยงพอของรายได

รายไดเฉลยตอปของผสงอายพบวาคอนขางต�า โดยพบรอยละ 17 ทมรายไดเฉลยตอปต�ากวา 10,000 บาท เชนเดยวกบ

ผทมรายไดเฉลยตอปอยระหวาง 10,000-19,999 บาท, 20,000-29,999 บาท และ 30,000-39,999 บาท สวนผทมรายไดเฉลยตอป

สงกวา 300,000 บาทมเพยงรอยละ 4.5 เทานน ผสงอายทมรายไดมากกวาครงทมรายไดเพยงพอตอการด�ารงชวต (รอยละ 55.9)

ประมาณหนงในหาทมรายไดไมเพยงพอ (รอยละ 21.7) (ส�านกงานสถตแหงชาต, 2550)

9รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

III. ภาวะสขภาพ

3.1 ภาวะสขภาพ

การรบรภาวะสขภาพของผสงอายพบวารอยละ 42.7 รายงานวาตนเองมสขภาพด รอยละ 21.8 มสขภาพไมด มเพยง

รอยละ 3.7 ทมสขภาพแขงแรงดมาก รอยละ 28.9 สขภาพปานกลาง รอยละ 2.7 สขภาพไมดมากๆ (ส�านกงานสถตแหงชาต,

2550)

3.2 การตรวจสขภาพในรอบป

ผสงอายนอยกวาครงทไดรบการตรวจสขภาพในรอบปทผานมา (รอยละ 47.7) โดยผสงอายหญงทตรวจสขภาพมสดสวน

สงกวาผสงอายชาย (รอยละ 49.7 ในเพศหญง และรอยละ 45.2 ในเพศชาย) ผสงอายทอาศยอยในเขตเทศบาลมสดสวนการ

ตรวจสขภาพสงกวาผสงอายนอกเขตเทศบาล (ในเขตเทศบาลรอยละ 56.5 และรอยละ 44.1 นอกเขตเทศบาล) (ส�านกงานสถต

แหงชาต, 2550)

3.3 พฤตกรรมการดแลสขภาพ

ผสงอายทออกก�าลงกายรวมถงการท�างานทใชแรงกายเปนประจ�ามนอยกวาครง (รอยละ 41.7) สวนผสงอายทรบประทาน

ผกและผลไมสดเปนประจ�ามมากกวาครง (รอยละ 63.0) เชนเดยวกบการดมน�าสะอาดในปรมาณทเพยงพอตอความตองการของ

รางกายคอมากกวา 8 แกวตอวนเปนประจ�า (รอยละ 56.7)

3.4 พฤตกรรมเสยง

พฤตกรรมการดมสราหรอเครองดมทมแอลกอฮอลเปนสวนผสมเปนประจ�าในผสงอายมเพยงรอยละ 3.0 สวนพฤตกรรม

การสบบหรเปนประจ�ามสงกวาโดยพบรอยละ 12.8 นอกจากนนยงมผสงอายรอยละ 16.8 ทยงเคยวหมากเปนประจ�า (ส�านกงาน

สถตแหงชาต, 2550)

3.5 โรคประจ�าตว

โรคความดนโลหตสงพบวาเปนโรคทพบบอยในผสงอายโดยพบ

รอยละ 31.3 รองลงมาไดแก โรคเบาหวานพบรอยละ 13.1 โรคหวใจ

รอยละ 6.9 อมพาต/อมพฤกษรอยละ 2.5 เสนเลอดในสมองตบรอยละ

1.6 และมะเรงรอยละ 0.4 การมโรคประจ�าตวพบในผสงอายหญงใน

สดสวนมากกวาผสงอายชายยกเวนโรคอมพาต/อมพฤกษ (ส�านกงานสถต

แหงชาต, 2550) ขอมลจากการส�ารวจอนามยและสวสดการป 2549 พบ

วารอยละ 48.0 ของผทอาย 60 ปขนไปมโรคเรอรงหรอโรคประจ�าตว

เมอแยกตามกลมอายพบวาผสงอายทอายมากมโรคเรอรงหรอโรคประจ�าตว

มากกวาผทอายนอย โดยภาคเหนอเปนภาคทผสงอายปวยดวยโรคเรอรงหรอมโรคประจ�าตวมากทสดรอยละ 53.3 รองลงมาไดแก

ภาคกลางรอยละ 51.4 และผสงอายในเขตเทศบาลมโรคเรอรงหรอโรคประจ�าตวสงกวานอกเขตเทศบาล และผสงอายหญงม

สดสวนของการมโรคเรอรงหรอโรคประจ�าตวสงกวาผสงอายชายในทกชวงอาย

10 รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

นโยบาย และแผนดานผสงอาย

คณะกรรมการสงเสรมและประสานงานผสงอายแหงชาต ส�านกนายกรฐมนตร ไดด�าเนนการจดท�าแผนผสงอายแหง

ชาตฉบบท 2 (พ.ศ. 2545-2564) ขนโดยไดก�าหนดแนวคดพนฐานของการจดท�าแผน ครอบคลมปรชญา วสยทศน และวตถประสงค

ไวอยางชดเจน รวมถงขอจ�ากดและเงอนไขจ�าเปนของแผนและการด�าเนนการตามแผน โดยแผนดงกลาวเปนแผนกลยทธทมการ

ก�าหนดดชนและเปาหมายของแตละมาตรการ รวมถงระยะเวลาของการสมฤทธผล โดยแผนฉบบนมลกษณะทแตกตางจากแผน

ฉบบแรกดงน

1. ก�าหนดวสยทศนวาผสงอายเปนบคคลทเปนประโยชนตอสงคมและสมควรสงเสรมใหคงคณคาไวใหนานทสด แต

ในกรณทตกอยในสถานะทจะตองพงพงผอน ครอบครวและชมชนจะตองเปนดานแรกในการเกอกลเพอใหผสงอายด�ารงอยใน

ชมชนไดอยางมคณภาพทสมเหตสมผลใหนานทสด โดยมสวสดการจากรฐเปนระบบเสรมเพอใหเกดหลกประกนในวยสงอายและ

ความมนคงของสงคม

2. การจดท�าแผนยทธศาสตรมลกษณะบรณาการและแบงออกตามเปาหมายทางยทธศาสตรเปนหลก

3. ก�าหนดดชนและเปาหมายของมาตรการตางๆ เพอประโยชนในการด�าเนนการใหบรรลจดหมายและเพอการตดตาม

ประเมนผลการด�าเนนการ และก�าหนดมาตรการในการตดตามและประเมนผลอยางตอเนอง

การด�าเนนการตามแผน

การด�าเนนการตามยทธศาสตรดานการเตรยมความพรอมของประชากรเพอวยสงอายทมคณภาพ ตามแผนผสงอาย

แหงชาต 2545 – 2564

1. การด�าเนนงานตามยทธศาสตรทผานมา สวนทไดด�าเนนการไปบางแลวไดแก การสงเสรมความรดานการสงเสรมสข

ภาพและปองกนโรค ดแลตนเองเบองตน ผานชมรมผสงอายทวประเทศไดมารวมกนจดกจกรรมอยางกวางขวาง

2. การมกฎหมายทบงคบอาคารใหมใหจดสงแวดลอม ความปลอดภยส�าหรบผสงอายและผพการ แตกยงมอาคารเกา

อกมากทไมอยภายใตขอบงคบน การจดบรการสาธารณะตาง ๆ ทไดด�าเนนการแลวเชน การลดราคาคาโดยสารรถไฟ รถประจ�า

ทางส�าหรบผสงอาย เปนตน

3. การจดตงศนยบรการทางสงคมส�าหรบผสงอายกยงมจ�านวนนอยและยงขาดการมสวนรวมของชมชนและผสงอาย

การสงเสรมการจดบรการดวยระบบอาสาสมครดแลผสงอายทบานทก�าลงขยายออกไปทวประเทศภายใตการด�าเนนงานของ

องคกรปกครองสวนทองถน ดงนนในปนจงมขอเสนอในการเพมความเขมขนของการด�าเนนการเตรยมความพรอมตาง ๆ โดย

การสงเสรมใหเกดชมชนเขมแขงโดยชมรมผสงอายเปนแกนในการด�าเนนกจกรรมอน ๆ นอกเหนอจากดานการสงเสรมสขภาพ

การปองกนโรค ดแลตนเองเบองตน เชน การจดการศกษาเพอการเรยนรตลอดชวต การฝกทกษะอาชพเพอการมรายไดหลงวย

เกษยณ การสงเสรมการเปนอาสาสมครของผสงอายวยตนในการดแลผสงอายวยปลายทนบวนจะเพมขนเรอย ๆ ภายในชมชน

ทงนภาครฐทงสวนกลางและทองถนจะตองใหความชวยเหลอประสานและพฒนาศกยภาพของชมรมผสงอายเหลานและชมชน

เองใหเขมแขงทจะเกอหนนกนภายในชมชน

11รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

4. ในดานบรการสาธารณะ รฐจะตองสงเสรมใหมการปรบปรงสภาพแวดลอมและความปลอดภยทเออใหผสงอายเขา

ถงบรการได เชน สถาน บนได ทางลาด หองน�าของการใชรถยนต รถไฟสาธารณะ สถานทสาธารณะตาง ๆ โดยการสรางแรง

จงใจดานภาษ หรอออกขอบญญตทองถนมาบงคบใชอยางทวถง

การเขาถงระบบบรการสขภาพ

ผสงอายเกอบครงหนงมโรคเรอรงหรอโรคประจ�าตว โดยผสงอายในเขตเทศบาลมโรคเรอรงหรอโรคประจ�าตวมากกวา

นอกเขตเทศบาล เกอบทงหมดเปนโรคไมตดตอ ปญหาการมองเหน และภาวะสมองเสอมทมแนวโนมสงขน ตลอดจนปญหาท

เปนสาเหตใหญของการทพพลภาพ คอการหกลม ผสงอายสวนใหญถงแมวาจะชวยเหลอตนเองได แตถาการดแลรกษาโรคเรอรง

นนจะตองเดนทางไปไกลจากชมชนทอย กจะเกดความไมสะดวกทงคาใชจายและการเขาถงบรการ บทบาทของหนวยบรการ

ปฐมภมในชมชนของผสงอายกจะมความส�าคญทรฐทงสวนกลางและทอง

ถนจะตองสงเสรมและสนบสนนใหมศกยภาพทตอบสนองความตองการ

ของผสงอายได ไมวาจะเปนการใหการรกษาเบองตนแกผสงอาย หรอ

การด�าเนนการปองกนโรคหรอภาวะโรคเรอรงดงกลาวดวยการคดกรอง

โรค/ภาวะเสยงทตยภม (secondary risk factors) เพอเฝาระวงและ

คนหาผเปนโรคระยะเรมตนมาท�าการรกษากอนทจะเกดภาวะแทรกซอน

ทรนแรงอนเปนเหตใหเกดภาวะทพพลภาพซงตองการทรพยากรทกดาน

อยางมาก นอกจากนในอนาคตอนใกลนจะมผสงอายวยกลางและวย

ปลายทอยเพยงล�าพงมากขน ความจ�าเปนทจะตองมการพฒนาระบบการ

ดแลระยะยาว (long term care) อยางถวนหนาทบรณาการทงดานสขภาพกาย จตและสงคม ส�าหรบผสงอายทมความสามารถ

ในการชวยตนเองในระดบตาง ๆ ระบบการดแลนจะตองเนนหนกทการใชครอบครว ชนชนเปนฐาน และหนวยบรการปฐมภม

ในชมชนของผสงอายเปนก�าลงหลกในการใหบรการ และตองเนนการบรการเชงรกเพอประกนการเขาถงของผสงอายทมปญหา

ความเสอมถอยของรางกาย ส�าหรบผสงอายทขาดผดแลอยคนเดยวมภาวะพงพงและตองการดแลระดบสง 24 ชวโมงนน รฐ

ควรมนโยบายเตรยมการเรองระบบบรการการดแลในสถาบนทขณะนมเพยงภาคเอกชนเทานนทจดบรการสถานบรบาลใหคน

ระดบกลางสามารถเขาถงบรการไดในราคาทเปนธรรมและดแลดานคณภาพ สวนการบรการภาครฐควรจดระบบบรการส�าหรบ

ผสงอายทยากไรและพจารณาผสงอายในสถานสงเคราะหทกลายเปนผปวยและอยในภาวะพงพงใหไดรบการดแลในสถาบนท

เหมาะสมมากวาทจะใหคงอยในสถานสงเคราะหตอไป นอกจากนการวางแผนเพอจดบรการสขภาพทเหมาะสมตองมระบบขอมล

ดานสขภาพผสงอายทเปนระบบและทนสมย สอดคลองกบสถานการณในพนทรวมทงการพฒนาบคลากรทงดานการแพทยและ

ดานทเกยวของใหมทกษะในการดแลผสงอายระยะยาว

การดแลผสงอายในครอบครวและชมชน

ระบบสวสดการและบรการส�าหรบผสงอายของประเทศไทย ไดมการเปลยนแปลงเขาสวถแหงการเตรยมการเพอสราง

หลกประกนส�าหรบประชาชนทกวย และเนนการพงตนเอง โดยใชศกยภาพของประชาชนมากขน ทงนเนองจากความตระหนก

12 รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

ถงความเขมแขงของครอบครวและชมชนวามอทธพลตอการด�าเนนชวต และเปนปจจยสรางความเขมแขงแกประชาชนมากกวา

การใหบรการจากสถาบน ดงนนแนวนโยบายดานผสงอายจงควรน�าแนวคดเรองการใชชมชนและครอบครวเปนพนฐานมาเปน

กรอบในการจดบรการ โดยเชอวาครอบครวเปนระบบเกอหนนทส�าคญของบคคล เปนสถาบนพนฐานทมหนาทดแล ปกปอง

คมครอง รวมทงเปนตวแทนเรยกรอง และจดสรรทรพยากรทางสงคมทส�าคญ สวนชมชนนนเปนการมงใชคณลกษณะเดน และ

ทรพยากรในชมชนเปนเครองมอในการสรางจตส�านกรวมของประชนใหเกดการแกไขปญหา พฒนาบรการ และแสวงหาความ

รวมมอในทกระดบ ปจจบนรฐโดยกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยไดด�าเนนโครงการอาสาสมครดแลผสง

อายทบานทเนนการดแลโดยชมชนเพอสนบสนนและแบงเบาภาระของครอบครวทนบวนบทบาทจะแผวลง โดยการสนบสนน

จากองคกรปกครองสวนทองถน และจดตงโครงการน�ารองศนยอเนกประสงคส�าหรบผสอาย ในพนท 8 แหงของประเทศ ขอ

เสนอแนะคอรฐควรมนโยบายสรางความเขมแขงของชมชน และการสงเสรมการรวมกลมในระดบชมชนโดยมหรอไมมชมรม

ผสงอายเปนแกนกได เพอด�าเนนกจกรรมหรอจดบรการเพอการเกอหนนระหวางวยตางๆ การปฏสมพนธของบคคลในวยตางๆ

ภายในชมชน การยกยองใหเกยรตผสงอายทมคณงามความด เปนแบบ

อยางในการท�าประโยชนแกสงคม การถายทอดภมปญญาทองถน ควร

มนโยบายสงเสรมใหชมชนมองคกรของตนเองในการประสานและบรณ

าการกจกรรม/บรการตางๆ ทแตละหนวยงานทงสวนกลางและสวนทอง

ถนทเขาไปด�าเนนการในชมชน เพอลดความซ�าซอนและสามารถให

บรการผสงอาย/คนในชมชนไดอยางทวถงมประสทธภาพและตรงตาม

ความตองการของชมชนรวมทงผ สงอาย เชน สภาชมชน ศนย

อเนกประสงค การสงเสรมการสรางวฒนธรรม ครอบครวและชมชน

เขมแขงจะชวยใหการเตรยมความพรอมของสงคมรบมอกบสงคมผสง

อายไดดขน

การเรยนรตลอดชวต

การทพบวาขณะนมผสงอายทอานออกเขยนไดประมาณรอยละ 80 แตอตราการอานหนงสอหรอาการเรยนรใหมๆ ยง

นอยมาก จะเปนขอจ�ากดอยางยงตอการพฒนาตนเองใหเปนผสงอายทมศกยภาพ ตามแผนยทธศาสตรการเตรยมความพรอมใน

แผนผสงอายแหงชาต 2546-2564 นนจะตองเตรยมความพรอมดวยการใหการศกษา การเรยนรตงแตวยเดก วยท�างาน วยกอน

เกษยณ และหลงวยสงอาย ดงนนหนวยงานดานการศกษาจงควรจดใหมหลกสตรเกยวกบความเปลยนแปลงในการเขาสวยสง

อายตงแตหลกสตรในวยเดก ถงวยรน ท�าใหเกดทศนคตทดตอวยสงอายวาสามารถด�ารงตนเปนผสงอายทมศกยภาพ เปนทรพยสน

ทมคาของสงคมและประเทศได หากมความเขาใจความเปลยนแปลงและมการเตรยมความพรอมทด ส�าหรบการจดการเรยนร

ในวยสงอายนนรฐโดยเฉพาะอยางยงกระทรวงศกษาธการรวมกบกระทรวงแรงงาน ควรสงเสรมการจดการศกษาทเนนการศกษา

นอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย เพอจดการศกษาการเรยนรตลอดชวตแกผสงอาย โดยกระทรวงศกษาธการเปนผทม

บทบาทในเรองของการบรหารจดการและพฒนาชองทางการสอสารใหเหมาะสมกบการเรยนการสอนของผสงอาย พฒนา

ชองทางและรปแบบของสอทผสงอายจะเขาถงไดงาย ส�านกงานการศกษานอกโรงเรยนกด�าเนนการสนบสนนในการจดการศกษา

นอกระบบและตามอธยาศยโดยสงเสรมและสนบสนน การฝกอบรม การบรหารจดการ ประสานใหมการเรยนรใหบรรล

13รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

วตถประสงค ทงนควรใหผสงอายมสวนรวมในการจดการศกษา ซงจะไดผลตรงตามความตองการและประสบความส�าเรจกบ

ตวผสงอายเอง ปญหาการเขาถงการศกษาของผสงอายควรจะไดมการทบทวนกฎหมายทมอยทเกยวของกบผสงอายวายงม

ชองวางทท�าใหผสงอายไมไดรบการสนบสนนการเรยนรตามสทธทพงมหรอไม

รายไดในวยสงอายและการออมเพอการชราภาพ

ผสงอายยงคงมความพรอมและตองการท�างาน แมกาวเขาสวย

สงอายแลวกตาม รฐบาลควรมนโยบายสนบสนน และสงเสรมแรงงาน

สงอายใหไดมงานท�าตอไป การท�างานของผสงอาย นอกจากเปนทมาของ

รายได เพอเลยงชพทงตอตนเองและครอบครวแลว ยงเปนสงทสะทอน

ถงภาวะทางกายและจตใจ รวมถงศกยภาพในการด�ารงชวตของผสงอาย

การมชวตอยอยางมคณคายอมเปนทปรารถนาของทกคน การทผสงอาย

มสวนรวมในก�าลงแรงงานของประเทศนน เปนสงทดและควรเปดโอกาส

ใหก�าลงแรงงานสงอายเหลานนมความพรอม มความตองการท�างาน

และมศกยภาพทจะท�าใหไดงานทเหมาะสมกบสภาพรางกายและจตใจ เพอผสงอายจะไดด�ารงชวตในบนปลายอยางมความสข

มศกดศรตลอดไป จากขอมลรายงานดานการท�างานพบวาแมมแนวโนมเพมขนแตยงไมเดนชดถงอตราการเพมการจางแรงงาน

ผสงอายในรอบ 5 ปทผานมา ดงนนรฐควรมนโยบายสงเสรมใหทกภาคสวนมการจางงานทเหมาะสมส�าหรบผสงอายนอกเหนอ

จากภาคเกษตรกรรมทผสงอายสวนใหญเปนเจาของ โดยใหมแรงจงใจในการไดรบการลดหยอนภาษของผวาจาง หนวยงานของ

รฐควรเรมตนท�าเปนแบบอยางโดยมหลกเกณฑสดสวนในการจางผสงอายกบพนกงานทวไปอยางชดเจน และควรทบทวนอายใน

การเกษยณของหนวยงานทงภาครฐและเอกชน ส�าหรบสถานทท�างานควรจดสภาพแวดลอมทเออตอการท�างานของผสงอายดวย

นอกเหนอจากชวยเหลอลดหยอนภาษเงนไดส�าหรบผสงอายทมรายได นอกจากนตองสงเสรมใหมการจดการศกษาเรยนรส�าหรบ

ผสงอายหรอใกลวยสงอาย (เนนทนอกระบบและตามอธยาศย) เพอฝกทกษะใหมในการเปลยนอาชพ/บทบาทใหมทตองการและ

เหมาะสมเมอเขาสวยเกษยณดงไดกลาวแลวขางตน

หลกประกนทส�าคญอยางหนงของวยสงอายนอกเหนอจากการท�างานหลงวยเกษยณเพอการมรายไดแลวกยงอาจไมเพยง

พอยงอาจตองพงเงนออมทไดมาระหวางวยแรงงาน จากขอมลรายงานดานการออม พบวาสดสวนการออมสวนบคคลเทยบกบ

ผลตภณฑมวลรวมในประเทศยงอยในระดบต�าและลดลงอยางตอเนองในรอบ 5 ปทผานมา นอกจากนแรงงานสวนใหญถง 2 ใน

3 ของแรงงานทงประเทศเปนแรงงานนอกระบบทยงไมมหลกประกนการออมเพอชราภาพ และยงมกลมทมปญหาไมสามารถ

ท�างานได เชน คนพการ ดงนนรฐจะตองเรงสรางหลกประกนทางเศรษฐกจดงกลาวอยางถวนหนา เพมเตมขนจากการประกน

ตนเพอการชราภาพของระบบประกนสงคมและระบบบ�าเหนจบ�านาญขาราชการตลอดจนกองทนส�ารองเลยงชพทมอยแลว เพอ

ครอบคลมประชากรไทยทกคน หลกประกนนรฐควรเปนผด�าเนนการบนพนฐานการชวยตนเองของประชากรวยแรงงานกอน และ

อาจมความเชอมโยงกบความชวยเหลอภายในชมชนกนเองผานกองทนสวสดการชมชนทเขมแขง โดยรฐจดสรางกลไก การจดการ

การก�ากบ และตดตามประเมนผลเพอประกนใหสามารถจายบ�านาญชราภาพแกแรงงานนนไดเมอถงวยสงอาย

14 รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

ขอมลจงหวดเชยงใหม

จงหวดเชยงใหมตงอยทางทศเหนอของประเทศไทยมพนทประมาณ 20,107.057 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ

12,566,910 ไร มจ�านวนประชากรทงหมดรายงาน ณ ป 2543 จ�านวนทงสน 1,586,168 คน

สภาพทวไป

ลกษณะภมอากาศ

มสภาพอากาศคอนขางเยนเกอบตลอดทงป มอณหภมเฉลยทงป 25 oC อณหภมสงสดเฉลย 31 oC อณหภมต�าสดเฉลย

20 oC

ลกษณะภมประเทศ

โดยทวไปมสภาพพนทเปนภเขาและปาละเมาะ มทราบอยตอนกลางตามสองฟากฝงแมน�าปง มภเขาสงทสดใน

ประเทศไทย คอ “ดอยอนทนนท” สภาพพนทแบงออกไดเปน 2 ลกษณะ คอ พนทภเขา สวนใหญอยทางทศเหนอและทศตะวน

ตกของจงหวด คดเปนพนทประมาณ 80% ของพนทจงหวด เปนพนทปาตนน�าล�าธารไมเหมาะตอการเพาะปลก พนทราบลมน�า

15รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

และทราบเชงเขา กระจายอยทวไประหวางหบเขาทอดตวในแนวเหนอ-ใตอนไดแก ทราบลมน�าปง ลมน�าฝาง และลมน�าแมงด

เปนพนททมความอดมสมบรณเหมาะสมตอการเกษตร มเนอทปาไมเหลออย 8,787,500 ไร คดเปนรอยละ 69.93 ของเนอท

จงหวด

ลกษณะทางการปกครอง

จงหวดเชยงใหมแบงเขตการปกครอง ออกเปน 22 อ�าเภอ 2 กงอ�าเภอ 204 ต�าบล และ 2,066 หมบาน

มหนวยงานทตงอยในพนท ดงน

1) หนวยงานบรหารราชการสวนกลาง จ�านวน 166 หนวยงาน

2) หนวยงานบรหารราชการสวนภมภาค จ�านวน 27 หนวยงาน

3) หนวยงานบรหารราชการสวนทองถน ประกอบดวย

• องคการบรหารสวนจงหวด จ�านวน 1 แหง เทศบาลนคร จ�านวน 1 แหง

• เทศบาลเมอง จ�านวน 1 แหง เทศบาลต�าบล จ�านวน 41 แหง

• องคการบรหารสวนต�าบล จ�านวน 167 แหง

สภาพทางสงคม

การศาสนา วฒนธรรม ประเพณศาสนา

ประชากรจงหวดเชยงใหมมผนบถอ ศาสนาพทธ 91.80% ศาสนาอสลาม 1.17% ศาสนาครสต 5.60% ศาสนาพราหมณ

ฮนด ซกส 0.02% ศาสนาอน ๆ 1.41%

การศกษา

จงหวดเชยงใหม มสถานศกษา รวมทงสน 1,146 แหง ในจ�านวนนมสถาบนการศกษาระดบอดมศกษา 9 แหง อาชวศกษา

7 แหง โรงเรยนนานาชาต 8 แหง

บรการสาธารณสข

สถานพยาบาล

สถานพยาบาลแผนปจจบน มทงสน 47 แหง 5,752 เตยง

- สงกดกระทรวงสาธารณสข 23 แหง จ�านวนเตยง 1,375 เตยง

- สงกดกระทรวงอน 10 แหง จ�านวนเตยง 2,808 เตยง

- เอกชน 14 แหง จ�านวน 1,569 เตยง

16 รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

บคลากรทางสาธารณสข

ก) แพทย 693 คน อตราสวนแพทย : ประชากร เทากบ 1 : 2,387

ข) พยาบาล แยกเปน

- พยาบาลวชาชพ 3,990 คน อตราสวนพยาบาล : ประชากร 1 : 415 คน

- พยาบาลเทคนค 343 คน อตราสวนพยาบาล : ประชากร 1 : 4,823 คน

ค) เภสชกร 288 คน อตราสวนเภสชกร : ประชากร 1: 5,744 คน

ง) ทนตแพทย 116 คน อตราสวนทนตแพทย : ประชากร 1 : 14,260 คน

ขอมลสขภาพ

- อตราการเกด 11.44 ตอ 1,000 คน

- อตราการตาย 7.49 ตอ 1,000 คน

- อตราเพมตามธรรมชาต 0.36 ตอ 100 คน

สาเหตการปวยทส�าคญ 10 อนดบของจงหวดเชยงใหม (จากสถตผปวยนอก)

1) ระบบหายใจ

2) ระบบกลามเนอโครงราง

3) โรคระบบยอยอาหาร

4) ระบบไหลเวยนโลหต

5) โรคตดเชอและปรสต

6) โรคเกยวกบตอมไรทอ โภชนาการและการเผาผลาญ

7. โรคผวหนงและเนอเยอใตผวหนง

8. โรคระบบสบพนธรวมกบระบบทางเดนปสสาวะ

9. สาเหตภายนอกอน ๆ ทท�าใหปวยหรอตาย

10. ภาวะแปรปรวนทางจตและพฤตกรรม

17รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

สภาพเศรษฐกจ

ผลตภณฑมวลรวมจงหวด (GPP) ป 2549 มมลคา 112,221 ลานบาท ภาคเกษตร 17,885 ลานบาท (16%) นอกภาค

เกษตร 94,336 ลานบาท (84%)

รายไดสวนใหญขนอยกบสาขาบรการ สาขาอตสาหกรรม สาขาการเกษตร สาขาบรการ สาขาการบรการสาธารณะ

อตราการขยายตวทางเศรษฐกจ เฉลยรอยละ 4.22

รายไดประชากรตอหว เฉลย 69,870 บาท/คน/ป อยทอนดบท 2 ของภาคเหนอรองจากจงหวดล�าพน

รายไดประชากรในเขตชนบท เฉลย 39,810 บาท/คน/ป (จปฐ ป 2550)

อ�าเภอทมรายไดเฉลยต�าทสด (จนทสด) คอ อ.แมแจม 23,203 บาท/คน/ป

อ�าเภอทรายไดสงสด คอ อ�าเภอเมอง 57,967 บาท/คน/ป

ขอมลดานแรงงาน

ภาวะการมงานท�า

ก�าลงแรงงาน (ป 2550) 940,503 คน (ประมาณ 59% ของประชากร) มงานท�า 926,251 คน วางงาน 13,695 คน

อตราการวางงานเฉลย 1.46% (อตราการวางงานของประเทศ 1.8 % อตราการวางงานของภาคเหนอ 1.9%)

อตราคาจางแรงงาน 153 บาท/วน

แรงงานตางดาว

จ�านวนแรงงานตางดาว 104,734 คน ชาวพมา 104,150 คน ลาว 530 คน กมพชา 54 คน สวนใหญประกอบอาชพ

รบจางงานภาคเกษตรกรรม 40,786 คน รองลงมา ไดแก งานกอสราง 36,337 คน

18 รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

บทท 3

วธด�าเนนการวเคราะห

วธการด�าเนนการวเคราะห

การวเคราะหครงนเปนการศกษาวจยเชงพรรณนาโดยใชวธการเกบขอมลเชงคณภาพ (qualitative method) โดยการ

สมภาษณเชงลกและการสนทนากลม

กลมตวอยาง

กลมตวอยางของการวเคราะหประกอบดวย

1. ผสงอาย ประกอบดวยกลมอาย 3 กลมทงเพศชายและเพศหญงดงน

1.1 กลมอาย 55-59 ป

1.2 กลมอาย 60-69 ป

1.3 กลมอาย 70 ปขนไป

การคดเลอกกลมตวอยางผสงอายคดเลอกในสดสวนเทาๆ กนในแตละหมบานในจงหวดเชยงใหม สมภาษณเชงลก

ผสงอายรวมทงหมด 168 คน

2. หวหนาครอบครวหรอสมาชกครอบครวผสงอาย หมบานละ 4 คน รวมทงหมด 32 คนตอจงหวด

3. บคคลส�าคญในชมชน ไดแก อาสาสมครสาธารณสข และหวหนาสถานอนามย

4. เจาหนาทภาครฐระดบหมบาน ไดแก ผใหญบานและประธานชมรมผสงอาย

5. เจาหนาทภาครฐระดบต�าบล ไดแก นายกองคการบรหารสวนต�าบล และปลดองคการบรหารสวนต�าบล

6. เจาหนาทภาครฐระดบอ�าเภอ ไดแก ปลดอ�าเภอทรบผดชอบดานสงคม และสาธารณสขอ�าเภอ

7. เจาหนาทภาครฐระดบจงหวด ไดแก สาธารณสขจงหวด พฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด ผอ�านวย

การโรงพยาบาลจงหวด สถตจงหวด และนกพฒนาสงคมดแลดานความยากจน

8. บคคลในชมชน ไดแก กลมบคคลอาย 0-14 ป, 15-24 ป, 25-54 ป, 55-59 ป, 60-69 ป, 70+ ปขนไป กลมละ

5 คน รวม 30 คนในแตละหมบาน

ขอบเขตการวเคราะห

การศกษาครงนด�าเนนการในพนทจงหวดเชยงใหม โดยคดเลอกพนททศกษาในระดบหมบาน ต�าบลและอ�าเภอดงน

1. คดเลอก 2 อ�าเภอ

2. คดเลอก 2 ต�าบลจากแตละอ�าเภอทคดเลอก

3. คดเลอก 2 หมบานจากแตละต�าบลทคดเลอก

รวมทงหมด 8 หมบานโดยมรายละเอยดดงน

19รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

1. อ�าเภอเมอง

ต�าบลแมเหยะ บานทาขาม (หม 4 ) และบานไทยสมทร (หม 9)

เทศบาลนครเชยงใหม ชมชนขนสงซอย 9 และชมชนเมองกาย

2. อ�าเภอแมแตง

2.1 ต�าบลชอแล บานชอแล และบานสนปาสก

2.2 ต�าบลอนทขล บานหางดง และบานปางกด

เครองมอทใชในการวเคราะห

1. เครองมอในการรวบรวมขอมล ประกอบดวย

1.1 แบบส�ารวจขอมลหมบาน/ชมชน ประกอบดวยขอมลจ�านวนครวเรอนในหมบาน/ชมชน จ�านวนครวเรอนทม

ผสงอาย จ�านวนครวเรอนทมผสงอายมากกวา 1 คน จ�านวนประชากรทงหมดแยกตามกลมอาย จ�านวนผสงอายทอาศยอยเพยง

ล�าพง จ�านวนผสงอายทชวยเหลอตนเองไมไดและสาเหตของการชวยเหลอตนเองไมได จ�านวนผสงอายทชวยเหลอตนเองไมได

และไมมผดแล จ�านวนผสงอายทไดรบเบยยงชพ จ�านวนผสงอายทไดรบสวสดการอนๆ ระยะหางจากสถานอนามย/สถานบรการ

สาธารณสขชมชนหรอศนยสขภาพชมชนหรอศนยการแพทย โรงพยาบาล องคการบรหารสวนต�าบลหรอเทศบาล และระยะหาง

จากวด จ�านวนผสงอายทเปนสมาชกชมรมผสงอายของหมบานแยกตามเพศและกลมอาย กลมในชมชนแยกตามเชอชาตและ

ศาสนา อาชพสวนใหญของคนในหมบาน/ชมชน กลมตางๆ ในชมชน และผใหการชวยเหลออนๆ ในชมชน

1.2 แบบสมภาษณขอมลสวนบคคลของผสงอาย ประกอบดวยขอมลอาย เพศ เชอชาต ศาสนา ระดบการศกษา

สถานภาพสมรส ลกษณะการอยอาศย ความสมพนธกบหวหนาครอบครว รายละเอยดกจกรรมดานอาชพ รายละเอยดรายได

ประจ�าป การมเงนออม จ�านวนสมาชกในครอบครว รายละเอยดรายจาย การเปนเจาของทดน การเปนเจาของบาน เครองใช

ประจ�าบาน การมน�าประปา การมสวม การมไฟฟา การมน�าดมพอเพยงตลอดป สภาพบานทอยอาศย การเปนสมาชกกลม

สวสดการทางสงคมทไดรบ สถานบรการสขภาพทไปใชบรการบอยทสด สทธการรกษาพยาบาลทไดรบ และการมโรคประจ�าตว

2. แนวค�าถามในการสมภาษณเชงลกและสนทนากลมในแตละกลมตวอยาง

ประกอบดวยแนวค�าถามตอไปน

2.1 แนวค�าถามในการสมภาษณเชงลกผทอาย 55-59 ป ดานการสรางหลกประกนดานเศรษฐกจ ดานสขภาพ

และการมสวนรวมทางสงคม และการรบรเกยวกบนโยบายดานผสงอายและการปฏบตตามนโยบาย

2.2 แนวค�าถามในการสมภาษณเชงลกและสนทนากลมส�าหรบผสงอาย ดานหลกประกนดานเศรษฐกจ ดาน

สขภาพ และดานการมสวนรวมทางสงคม

2.3 แนวค�าถามในการสมภาษณหวหนาครอบครวหรอสมาชกครอบครวผสงอาย

2.4 แนวค�าถามในการสมภาษณบคคลส�าคญในชมชน

2.5 แนวค�าถามในการสมภาษณเจาหนาทของรฐในระดบหมบาน

2.6 แนวค�าถามในการสมภาษณเจาหนาทของรฐในระดบต�าบล

2.7 แนวค�าถามในการสมภาษณเจาหนาทของรฐในระดบอ�าเภอ

2.8 แนวค�าถามในการสมภาษณเจาหนาทของรฐในระดบจงหวด

แนวค�าถามในแตละกลมจะเปนแนวค�าถามทถามในประเดนเดยวกบทถามผสงอาย

3. แนวค�าถามในการประชมกลมชมชน เปนแนวค�าถามเชนเดยวกบทถามผสงอาย

20 รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

การตรวจสอบคณภาพเครองมอ

ความเทยงตรงของเครองมอ

แนวค�าถามทพฒนาขนโดยผวเคราะหไดผานการตรวจสอบจากผทรงคณวฒดานผสงอายและปรบตามขอเสนอแนะของ

ผทรงคณวฒกอนน�าไปทดลองใช

ความเชอมนของเครองมอ

แนวค�าถามไดน�าไปทดลองสมภาษณกบกลมตวอยางทมคณสมบตเชนเดยวกบกลมตวอยางเพอดความเขาใจของแนว

ค�าถามและน�าขอเสนอแนะมาปรบใหเหมาะสม

การพทกษสทธกลมตวอยาง

ผวเคราะหพทกษสทธของกลมตวอยางโดยแจงใหผสงอายทราบเกยวกบวตถประสงคและขนตอนการเกบรวบรวมขอมล

พรอมทงขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมล โดยไมมการบงคบใดๆ และมเอกสารยนยอมเขารวมการวจย สามารถหยด

การใหขอมลไดทกเวลาหากตองการโดยไมตองอธบายเหตผล และไมมผลกระทบใดๆ ตอผลประโยชนทจะไดรบ ขอมลทงหมดจะ

มการน�าเสนอในภาพรวมเทานน

วธการรวบรวมขอมล

1. ขนเตรยมการ

1.1 เตรยมแนวค�าถามและตรวจสอบคณภาพของเครองมอจากผทรงคณวฒ และทดลองสมภาษณตามแนวค�าถาม

ทพฒนาขนกบบคคลทมคณสมบตเชนเดยวกบกลมตวอยางในทกพนท และปรบใหมความเหมาะสมตามขอเสนอแนะ

1.2 เตรยมผเกบรวบรวมขอมล โดยการจดประชมผเกบรวบรวมขอมลเพอท�าความเขาใจแบบสอบถามและแนว

ค�าถามในการสมภาษณ

1.3 คดเลอกพนทเปาหมายและวางแผนในการเกบรวบรวมขอมล

1.4 ขออนญาตในการเกบรวบรวมขอมลจากผทเกยวของในระดบพนท

1.5 คดเลอกกลมตวอยาง และพทกษสทธกลมตวอยาง

2. ขนด�าเนนการ

2.1 ด�าเนนการเกบรวบรวมขอมลโดยการประสานงานกบบคคลในพนททงการสมภาษณเชงลก สนทนากลมและ

ประชมกลมบคคลในชมชน

2.2 ด�าเนนการสมภาษณกลมเปาหมายทกกลม

2.3 ตรวจสอบความถกตองและครบถวนของขอมลโดยการประชมกลมในพนทภายหลงการสรปขอมลเปน

เบองตนและปรบปรงขอมลใหถกตอง

21รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

3. ขนการน�าเสนอผลการวเคราะห

3.1 ผลการวเคราะหไดมการน�าเสนอดงน

1) การน�าเสนอระดบจงหวด ประกอบดวย ผทเกยวของระดบจงหวดและระดบอ�าเภอ ไดแก นายอ�าเภอ

ผอ�านวยการโรงพยาบาลอ�าเภอ พฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด นายแพทยสาธารณสขจงหวด ผอ�านวยการ

โรงพยาบาลอ�าเภอ ประธานชมรมผสงอายระดบอ�าเภอ ประธานสาขาสภาผสงอายจงหวด ประธานมลนธพฒนางานผสง

อาย ผแทนจากองคการชวยเหลอผสงอายระหวางประเทศ ผแทนจากส�านกพฒนาสงคมและเศรษฐกจภาคเหนอ และผแทนจาก

โครงการหลวง

2) การน�าเสนอระดบชาต ประกอบดวย ผแทนจากกองทนประชากรแหงสหประชาชาต (UNFPA)

รองผอ�านวยการกองการรวมมอกบตางประเทศ ส�านกงานความรวมมอเพอพฒนาระหวางประเทศ (TICA) รองผอ�านวยการ

ส�านกงานสงเสรมสวสดการและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส คนพการและผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความ

มนคงของมนษย กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ผแทนจากกระทรวงแรงงาน ผแทนจากกระทรวงการคลง ผแทนจากส�านกงาน

ประกนสงคม ผแทนจากสถาบนเวชศาสตรผสงอาย ผแทนจากมหาวทยาลยธรรมศาสตร และจฬาลงกรณมหาวทยาลย และ

ผอ�านวยการโรงพยาบาลเซนตหลยส

4. การจดท�ารายงานและการเผยแพร

การวเคราะหขอมล

1. ขอมลเชงปรมาณวเคราะหโดยใชสถตพรรณนา

2. ขอมลเชงบรรยาย ใชการวเคราะหเนอหาตามประเดนการวเคราะห

22 รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวดเชยงใหม

บทท 4

ผลการศกษา การอภปรายผล และขอเสนอแนะ

ขอมลการวเคราะหสถานการณน�าเสนอในรปตารางประกอบค�าบรรยายและการบรรยาย โดยแบงออกเปนสวนๆ ได

ดงน

สวนท 1 ขอมลสถานการณเชงปรมาณ

1.1 ขอมลสวนบคคลผทอาย 60 ปขนไป

สวนท 2 ขอมลสถานการณเชงบรรยาย

2.1 การเตรยมตวเขาสวยสงอาย

2.2 สถานการณผสงอาย

สวนท 1 ขอมลสถานการณเชงปรมาณ

1. ขอมลผทอาย 60 ปขนไป

ขอมลผทอาย 60 ปขนไปดงแสดงในตารางท 4-1 ถงตารางท 4-25

ตารางท 4-1 จ�ำนวนครวเรอนทมผสงอำย จ�ำแนกตำมหมบำน/ชมชน

ชมชน/หมบานครวเรอน

ทไมมผสงอาย

ครวเรอน

ทมผสงอาย 1 คน

ครวเรอน

ทมผสงอาย >1 คน

ครวเรอนรวม

หางดง 93 58 18 169

ปางกด 55 30 20 105

บานชอแล 1,660 350 99 2,109

สนปาสก 500 98 85 683

แมเหยะ ไมมขอมลแยก 1,720

บานไทยสมทร ไมมขอมลแยก 281

เมองกายสามคค ไมมขอมลแยก 572

ขนสงซอย 9 86 43 9 138