a falin - webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar...

296
1 Hringnun Dictionary A bul \an 1. Africa hmar lama |angrual sipaiten hnehna an chang kha Indopui II-naah chuan thil awmdan inthlak thleng \anna ni a ngaih a ni a. Winston Churchill-a chuan, Hei hi a tawpna a ni lova, a tawp in\anna lah a ni hek lo. A bul \an tawpna mai chauh a ni thei bawk a ni, tiin thu fing danglam ang reng tak a sawi chhuak a ni. A falin 2. Mi pathum - Jerry Falwell, Oral Roberts leh Bob Jones te chu Russia rama Bible an thawn luh \hin avangin an man a, Officer-in Thu hnuhnung sawi duh in nei em? tiin a zawt a. Jerry Falwell chuan, America hi ka hmangaih a. Ka ram tana ka thih chuan ka lawm hle ang, a ti a. Oral Roberts chuan, Vawiinah hian ka tana thil \ha a lo thleng dawn e, a ti a. Bob Jones chuan, He laia misual tangrang pahnih hlat deuhah hian, a falin min khaihlum ang che u, a ti ve hmiah. A \ha lam thlir mi 3. Goliathan Israel sipaite a cho \um khan Israel sipaiho chuan, A lian em mai a, kan that thei awzawng lovang, an ti a. Davida ve thung chuan a en vang vang a, A lian em a ka \helh hauh lovang, tiin hla fe a\angin virvawmin a vawm thlu tawp.

Upload: others

Post on 24-Mar-2020

12 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

1

Hringnun Dictionary

A bul \an

1. Africa hmar lama|angrual sipaite�n hnehna an chang khaIndopui II-naah chuan thil awmdan inthlak thleng \anna nia ngaih a ni a.WinstonChurchill-a chuan, �Hei hi a tawpnaa ni lova, a tawp in\anna lah a ni hek lo. A bul \an tawpnamai chauh a ni thei bawk a ni,� tiin thu fing danglam angreng tak a sawi chhuak a ni.

A falin

2. Mi pathum - Jerry Falwell, Oral Roberts leh Bob Joneste chu Russia rama Bible an thawn luh \hin avangin anman a,Officer-in �Thu hnuhnung sawi duh in nei em?� tiina zawt a.

Jerry Falwell chuan, �America hi ka hmangaih a. Karam tana ka thih chuan ka lawm hle ang,� a ti a. OralRoberts chuan, �Vawiinah hian ka tana thil \ha a lo thlengdawn e,� a ti a.

Bob Jones chuan, �He laia misual tangrang pahnihhlat deuhah hian, a falin min khaihlum ang che u,� a ti vehmiah.

A \ha lam thlir mi

3. Goliatha�n Israel sipaite a cho \um khan Israel sipaihochuan, �A lian emmai a, kan that thei awzawng lovang,�an ti a. Davida ve thung chuan a en vang vang a, �A lianemaka \helh hauh lovang,� tiin hla fe a\angin virvawmin avawm thlu tawp.

Page 2: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

2

Hringnun Dictionary

4. England rama Methodist thuhriltu ropui tak WilliamSangster-a chuan a tisa te chu a chak lo telh telh tih ahriatin hetiang hian a zawmngei ngei tur thuziak a tar kalh.

1) Ka phunnawi hauh lovang.

2) In chhung tinuamtu ka nih phah ngei ang.

3) Malsawmna ka dawnte ka chhiar \hin ang.

4) Ka dinhmun hi a hlawk zawnga chantir ka tum ang.

5. Nupakum70miveve tawhhian In leina�nkum30chhungarulh turin loan an la \iap mai nia! Thih mai an tum lohhmel asin!

6. Thuhriltuin, �Tunah chuan kan sermon hmawrbawkna turlo sawi dawn tawh ila,� a tih velehahmeichhiain pheikhawkan bun \hat sawk sawk chuan a \ha lam thlir mi an ni.

7. Mi pakhat chu motor chet sualnaah a tel ve a, a han harhchhuah chuan a ke leh lam chu hman zui theih hauh lohturin a lo chhe hlauh mai a. A kianga mi, amahbawihsawmtute hnenah chuan, �Pathian hi chu a va \hatak em!Ruhseh na avanga ka buaina lam zawkmin laksakta a nih hi!� a ti daih.

8. A \ha lama thil thlirmi tan kawngkharah pawh hawnna lehkawpza te a invuah a, a chhe lam ngaihtuahtu tan erawhchuan a hawlhkalhna leh a kalh nghehna te a awm \hin.

- William Arthur Ward

A \hat dan

9. Pa upa lam tawh pakhat hian a thil siamna hmunah furni-ture chi hrang hrang hi uluk em emin a siam \hin a. A ulukchhan a han sawi chuan, �Hman deuh tawhah khan a siam

Page 3: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

3

Hringnun Dictionary

hun chhung lamhi chu a \hat lamaiin a pawimawh lo zawktih kan zir \hin a; kha ta \ang khan ka rilruin a chhinchhiahreng \hin a ni. Ka thil siam en tura lo kal reng reng hian,�eng chen nge i siam� an ti ngai lo; �hei hi tu siam nge� anrawn ti ziah \hin,� a ti a ni.

10. Krista tana kan inpeknaah hian a rei lam aiin kan inpekdan hi a lo pawimawh zawk daih mai a, tlangval pahnihchanchin hian min hrilhfiah thei ngeiin ka ring. DavidBrainerd-a kha kum 24 chhung chauh dammahsela a huntawiteah khanKrista hnenahRed Indianmi tam tak a hruaia. Robert Murray McCheyne-a pawh kum 29 chauh adam a, mahse Scotland mi tam tak Krista hnenah a hruaihman tlat a ni.

Brainerd-a chuan a diary-ah, �Pathian hnena awma,A tana theih tawpa thawh hi a va han nuam tak em!Tirhkoh Paula nun leh a tuarna te, a thawhrimna zawngzawng te khaka \awmpui ve thei dawnanih chuankhawvelnawmna mai mai hi chu engah mah ka ngai lo!� tiin aziak a.

McCheyne-a pawhin, �Krista ropuina atana dam hika hlimna awm chhun a lo ni e. Ka thusawi leh mi minngaihsanna hian eng nge pawimawhna a neih? Kristaropuina tura Pathianin ka taksa a hmang hi ka tan chuan ahlu ber a ni,� tiin a ziak bawk.

A vantlang

11. A vantlang hian a hniam ber an hnaih tluk thovin a sangber pawh an hnaih a ni.

-Teen Esteem

Page 4: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

4

Hringnun Dictionary

Ai-awh

12. Franciszek Gajowniczek-a chu Auschwitz khuaa Nazi-ho tan inah a tan laiin a tanpui pakhat a tlan chhuak hlauhmai a. An tanpui pakhat a tlan chhuah avangin Nazi-hodan dinglai angin tang zingami sawm thlan chhuahte churip chhungah ril\ama thi tura khung khawm tur an ni a.Hming an rawn lamchhuak a, a hming a tel ve ta hlauhmaia. �Ka nupui fanaute chuan pa an nei dawn ta lo a nihchu,�a ti chuai raihmai a. An tanpui Franciscan puithiam,Koble-a chu a lo chhuak a commander hnenah, �Nupuifanau ka nei ve lova, a ai-awhin ka thi ange,� tiin a rawndil a, commander pawh chuan a lo phalsak ta a.

Kum 1941 August ni 14-a a ai-awha thi tura inpehriat rengna atanGajowniczek chuan kum tininAuschwitzkhua chu a tlawh ta ziah a.A thlan lungmawi tak siamsakinchu Puithiam a ngaihropui zia leh atana a inhlanna ropuitak chumi�n an hriat theihna turin thlan lungah chuan thuziak mawi tak a kertir a.

13. Holland rama Rotterdam khaw bazar kil khatah chuan inlian tak �The House of a Thousand Terrors�(rapthlaksangkhat chenna in- tihna ni maw?) a ding luah \hin a.

Kum zabi 16-naah khan Dutch-ho chu Spain lalnunrawng hmingthang, King Phillip II lakah an hel a, anichuan helna hmet mit turin Duke of Alva hovin sipai tamtak a tir a. Rotterdam khua chu rei tak chhung a \ang theinain a tawpah chuan a tlawm ta nge nge a. A hnehtutechuan in tin an dap a, an hmuh apiang chu an in chhungahchuan an that hmiah hmiahmai a. He in lian takah hianmitam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lahchuan chu in lam chu an rawn pan hnai tawlh tawlh maibawk si; anmangan em em laiin rawlthar pakhat hian thil

Page 5: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

5

Hringnun Dictionary

pakhat a ngaihtuah chhuak hlauh mai a. In chhunga kel ahmuhte chu a talh a, an thisen chu kawngkaah chuan aluan chhuahtir nguai nguaimai a.

Sipaiho chu an lo thleng ta ngei a, mahse kawngkahnuai a\anga thisen lo luang an han hmuh chuan, �I kalsanang u, hetah chuan engkim tihzawh a ni tawh a nih hi,� anti a. In chhungamite chu an him thei ta a ni.

-Paul Lee Tan.

14. Pennsylvania khawthlang lam thingtlang khawmawi takchu thlipuiin a nuai vakmai a, rei lo te chhungin khaw ramang maiin a lo chhe zo ta vek mai a.

Pa pakhat chu a in chhe sawp bulah chuan a lo \aphawm hawmmai a, mahse a channa nasa tak avanga \apni lovin lawm avanga \ap a lo ni zawk. A fapa chu maktakmaiin a lo him tlat a ni!

An \henawm pa lo haw chuan an \henawm mipanaupang chu hmanhmawh takin a rawn phur haw a, thlipuina tak an hmachhawn dawn tih a hriat avangin car a\angchuan a pawt chhuak a, khuarah a namthlaa, a chungahamah chu a zu bawk ta a. An \henawm pa chu thlipuiavangin a thi a, mipa naupang erawh chu an \henawm pataksain a hliah tlat avangin a him thei ta a ni.

-Edward H.Morgan

15. Krista chuan kan chan tur hremhmunmin chansak avangina Vanram kan chang ta hlauh thung a ni.

-Donald Grey Barnhouse

Page 6: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

6

Hringnun Dictionary

America

16. Europe ramhovin thil kan tihsual vang liau liauinAmericahi a \hang duang em em mai a, ram vannei tak chu ani awm e.

-Napoleon

Anchhia

17. Mi pakhat hian a Car chu hnung zawngin a han tawlh a, ahnungamotor ding chu a tauh ta sawkmai a.Chupa thinrimlutuk chu a lo tlan chhuak a, \awngkam bawlhhlawh lehanchhe tinreng mai chuan a rawn \awngkhum ta bawrhbawrh mai a. A duh tawka a ankhum hnuin Car khalhtuchuan dam dap hian, �Mi hnenah thil eng emaw i pe a, alo duh si lova; tu ta tur nge ni ta ang le?� a ti a.

Chutiang zawhna a dawng chu mak a ti viau nghenghe a, �A tira apetu ta tur anih lehmai lohvin,� ti ringawtina chhang a.

Car khalhtu chuan, �Kan inrem a nih chu, \awngkambawlhhlawh leh anchhe tinrengmin hlante kha ka dawngduhmiah hlei nem!� a lo ti a.

Astronomy

18. Copenhagen khawpui town hall-ah chuan sana lian lehdanglam tak mai hi a awm a. Kum 40 chhung an siam a,dollar maktaduai khat aia tam an seng. Hmai sawm a neia, bung hrang(parts) 15000 a awm a, hun lah a vawng diknangiang; kum300 chhungin secondkhat hmunngaa \henahmun hnih chiahin a dik lo \hin. Chu sana lian chuan nikhata hun awmzawng zawng te, kum khata ni awmdan te

Page 7: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

7

Hringnun Dictionary

leh kum 2500 chhunga kan lei chet vel dan te pawh diktakin a chhut chhuak thlap thlap \hin a. A part \henkhatchu kum zabi 25 a vei chiaha che ve chauh tur te pawh aawm. Chu khawpuia mite ngei pawh chuan an sana aiatehna hman tlak zawk kan khawvel vir dan hi zir chiang sea duhawmhle. Lei leh van boruak a vir vel \hin leh kawngmumal tak zawha kal mup mup \hin hian kum zabi sangtam an hmang ral tawh nia, an hun vawn dan lah chu tunthleng hian a la sual lo lehnghal.

Awm hrang

19. Kum 1403 khan Paris khaw pa hausa pakhat hi a thi a, aneih zawng zawng chu a fanu Agnes-i rochun turin ahnutchhiah a. Nula hausa leh hmel\ha zetmai chu tlangvaltam takin neih chakin an hel hut hut mai a.Mahse Agnes-i chuanavanneihna zawngzawngchukalsana amahchauhaawma thlang tlatmai si a, Biak In chhung pindan pakhataha inkalh hnantir ta daih a, a bang zawng zawng an zutmanthlap hnuah chawpekna tur awng pakhat chiah an siamsaka.Kum 18 a nih a\anga an kalh hnan chu kum 98 mi ni-aa thih thlenginmi biak pawh loh turin a awmhrang ta a ni.

Baptisma

20. Pastor pakhat pawh Baptisma chungchang hi a�n tui lailengkhawpa, a thusawi apiangin a sawi ziahmai a.Mipuiinan nin tawh em avangin upate chuan thu dang sawi vetawh turin an hrilh a. Ani chuan, �A nih tak chu mawle,eng nge sawi semin tih?� a ti a. Genesis 1 : 1 hi sawi turinan thlansak a.

Page 8: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

8

Hringnun Dictionary

Pathianni lehah chuan, �Hei, ngenna avangin vawiinchuGenesis bung 1 : 1 hi kan ngaihtuahho tur chu a ni a,�tiin Bible chang chu a chhiar a. �Pathianin khawvel hi asiam a. Hmun li-a \hen hmun khat chu khawmual a ni a,hmun li-a \hen hmun thum chu tui a ni, chuvangin tuiabaptisma chungchang hi sawi loh theih a ni lo,� a la ti \alh.

21. Presbyterian, Methodist leh Baptist pastor-te hian bakvanga an buaina an sawi tlang a. Presbyterian pastor chuansilaia an kah thlak \hin thu a sawi a, Methodist pastorchuan, �Nangni ai chuan kan dawhthei deuh zawk a nihchu, puanin kan fun khawm a, hmun hla taka ngaw karahkan chhuah \hin; mahse an lokir a kan buaiphah reng thomai,� a ti a. Baptist pastor chuan, �Amalmalin kan baptis-a kohhranmember-ah kan chhiarmai a,mahse hmuhnawnleh tur an awmngai reng reng lo,� a ti ve daih. Rem an hreber a ni mai thei.

Beidawnna

22. |um khat chu an tia lawm! Setana hian a thiltih \hintebansan a duh ta tlat mai a, a hmanraw neih ang ang te chuhralh turin mi hip thei ang berin a pho chhuak a - bumnate, huatna te, itsikna te, elrelna te,hurna te leh sual hmanrawtinreng mai chu a man zat tur a tar chhuak nghal vek a. Alaiah chuan hmanraw pakhat, thir hem ang deuha lang hi alo awma, aman lahchua�n chhiar sangememmai lehnghala. Setana hnenah chuan, �Hei hi eng nge ni?Aman hi a vahan to bik em em ve?� tiin an zawt a. Ani chuan,�Beidawnna a nih kha. A man to chhan maw? Thildang zawng zawng aiin hna a thawk nasa thei zawk daihalawm! Kha mi hman a ngaih chinah kha chuan keimahtak pawh hian a hna thawh dan hi ka hmu chak \hin asin.

Page 9: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

9

Hringnun Dictionary

Hehmanrawhmang hi chuan tu pawh hi engmah lohah kachhuah thei a. Ka taltir mai mai a, chu chuan rilru khauhleh tummumal tak lo nei ve \hin pawhhi engmah ti peih lotur khawpa beidawngin a siammai \hin. Anni lah chuanchutianga awm tur chuan ka tibeidawng a ni tih an hre dersi lova!� a ti ta zuah zuah a.

Beiseina

23. Thil dik a ni nain awih har tak a ni.Mihring hi ni 70 chhungchaw tel lovin a nun theih a, ni 10 dawn lai chu tui tel lovina nun theih bawk.Boruak awmlohnahmunahpawhminute7 lai a dam theih a ni.

24. Atel lova kan nun theihmiah lohna thil pakhat chu beiseinahi a ni.

25. America rama lung natna lam specialist doctor pakhatchuan, �Beiseina hi damdawi dang zawng zawng aia kahman \angkai zawk a ni a, engkim deuhthaw hi a tidamthei a ni,� a ti a. Doctor dang pakhat chuan, �Beisei turnei lo khawpa mi i siam chuan a kuangah perek pakhat ikilh belhah inngai rawh,� a ti bawk.

Leslie B.Flynn

26. Alexander the Great khan \um khat chu ram dang bei turaa chhuah dawnin a \hian \hate hnenah a thil neih a semchiammai a, a neih zawng zawng deuh thaw a sem chhuaka. Pakhat chuan, �Ka pu, heti te chuan chan tur i nei vetawh nang,� a ti a. Alexander-a chuan, �Ka nei alawm,ka beiseina neih hi ka la sem chhuak hlei nem,� tiin achhanghmiah.

Page 10: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

10

Hringnun Dictionary

27. Alexander Solzhenitsyn-a chu politics avangin Russiaramah a tang a. Chaw kaw puar ei tur pe si lovin nitin hahtakin darkar 12 chhung hna an thawhtir \hin a. A tawpahchuan natnain a tlakbuak a, doctorte chuan a thihpui ngeidawn tih an hrilh bawk a. Nikhat chu chhun nisat vawlvawl lai hian suahdurin lei a thehsawn a, a nuna beisei tura neih tawh lohzia a ngaihtuah avangin a hna thawh lai chua tawpsan thut mai a. Tang vengtu a lo kal anga, na takin- thih thleng pawh a ni maithei, a rawn vaw hrep dawn tihpawh a hria; mahse a thawk chhunzawm thei tawhmiah silova. A Kristian nihpui tang pakhat hian a rawn hmu a,rang takin a mau ken lai nen chuan a lo tlan a, leiah Kroslem a ziak zauhva, tang vengtute hmuh hmain a thai chheleh nghal mai a. Hun rei lo tea rei lo te chhungKros lem ahmuh zawk chuan Isua Krista Chanchin |ha avangin anunah beiseina thar a rawn siam leh ta tlat mai a. A hmabaka thil thleng turte huai taka hmachhawn zel turinbeiseina nung a nei leh ta! Chu beiseina avang chuan tanin hrehawm taka nghaisakna tinreng chu a tuar chhuak a,a tawpah chuan hlim takin tan in chu a chhuahsan ta a ni.

28. East Harlem khuaa sikul naupang thiam thei lo zual bikmi59, zirtirtuten beisei bo ni a an ngaih te zinga thusawi turinmillionaire pakhat,Eugene Lang chu an sawma. Chutiangnaupang cho chhuak tur khawp thu sawi tur a hre si lo, ahuphurhhlemai a; an rilru akaih thawhsak lohchuan schoola\angin rei lo te-ah an chhuak mai dawn tih a hre thiambawk si. Chu�ng beisei bo rual chu mihang leh PuertoRican hlir an ni a, an nun chawk tho turin a inngaihtuahnasa hle mai a; a tawpah chuan a he thu hi a sawi ta a ni.�School-ah hian lut chhunzawm zel ang che u, in zingaCollege kai chho apiang chu College in kal chhung zirnaman zawng zawng ka tumsak vek ang che u .�

Page 11: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

11

Hringnun Dictionary

Chu \awngkam tawite chuan an rilru a thlak danglam zota a. Beiseina an neih hmasak ber a ni ta. Naupang pakhatchuan, �Ka hmabakah min hmuaktu thlir theih tur kanei tih ka inhria chu ka tana hun rangkachak a ni,� ati a. Beisei bo rual zinga zaa 90 chuan B.A. an pass\heuh asin!

Biak In

29. America ramaOntario khaw chanchinbuCourtright chuana Biak In duh loh zawng hetiang hian a tarlang.

1) Museum style- a thlirtu ang chauha i luhna

2) Hairdresser style - sam zawng zawng hmun li-a an \hen\hinna

3) Petrol pump style- inthun khah i duh hun chauha i kalna

4) Bedroom style - tihbuai i duhmiah lohna hmun

5) Refrgerator style - a khangsain a awm thar apiang a tihchhiat zelna.

30. Khawchhiat avanga biak in thleng peih lo chuan khaw\hatniin hremhmun a la thleng tho tho ang.

Bible

31. Putar pakhat lehkha zir ngai miah lo hian lehkha chhiar azir duh tlat mai a, a chhiar thiam chak chhan ber chuBiblekal tlanga Pathian thu lo dawn kha a ni a. Ani ang tar tawhtan chuan A, Aw, B thiam chhuah ringawt pawh chu thilawlsam lo tak mai hi a lo ni a. Kum eng emaw zat a beihhnu chuanmuang changin a chhiar thei \an a. Tlem tlemin

Page 12: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

12

Hringnun Dictionary

a chhiar \hin a, nakinah chuan Thuthlung Thar bu chu achhiar chhuak ve ta mai a. A \hianpa hnenah, �Johana 3 :16 ka chhiar thei ta mai hi ka beihna zawng zawng khan alaman phak thlawt love,� tiinmittui parawl \euh chungin ahrilh a, keini hian Bible kan chhiar theih avanga lawmnachang hi kan hre ve em aw?

-Our Daily Bread.

32. |umkhat chuBible bumal te te zuartu hi Sicily ram ngawkarah misualin an lo rawk a, a thil zawrh chu hal ral vekturin an ti ta tlat mai a.Mei an chhem hnu chuan ani chuanmeia a paih hmain bu khatah bung khat zel ring taka chhiara dil a, an phalsak nghal bawk a. Sam bu a\angin Sam 23na a chhiar a,Matthaia bu a\angin �tlang chunga thusawi�a chhiar a, I Korinth bung 13 -a Paula�n �hmangaihna� thua ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, �Kha,lehkhabu \ha tak an nih kha, kan hal lovang, min han pevek rawh,� a ti ta mai a. Bu khat mah an hal lova, anlaksak vek thung a. Kum eng emaw zat a liam hnu chuanchu suamhmang hotupa chu khawlaiah a hmu leh nawlhmai a,mahse suamhmang ni lovin Pastor a lo ni daih tawh.Pathian thu hian thil a lo tithei hle a ni.

- Our Daily Bread

33. Bible hi Pathian rilru a ni a,mihringte tan a ni.Chhandamnakawng, misualte thiam loh chantirtu, ringtute tan erawhhlimna a ni. Tihtur a hriattir a, chanchin a chhinchhiahtechu a dik a, thutlukna a siam pawh a sual ngai lo. Finnaturin chhiar la, i himna turin ring la, i thianghlimna�nnunpuiang che. I tan hruaitu eng a ni a, chakna atan chaw \ha ani, thlamuanna a pe ang che. Khualzinte tan map a ni a,Pathian zawngtute tan \anpuitu, sipaite tan ngunhnam,Kristiante nundan tur zirtirtu a ni. Hahdamna a awm a,

Page 13: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

13

Hringnun Dictionary

vanram kawngkhar a hawng thei a, hremhmun a hmuhtir\hin. A thupui chu Isua a ni a, kan \hatna tur a duangchhuak a, Pathian ropuina chu a hmawr bawkna a ni.Hriatna a chhung khat a, thinlungah ro a rel a, ke pen ahruai \hin. |awng\ai chunginmuang changin chhiar fo \hinang che. Hausakna khur, ropuina hmun leh hahdamna luia awm a. A hriattir che chu zawm la, Kalvary tlang, thlanruak leh tho leh Krista hnenah a hruai ang chia, chatuanropuina hmunah a hruai thleng ngei ngei ang che.

34. Naupangho an zin dawn a, Kristian naupang pakhat chuana thawmhnawremmawlhmawlh chungin a \hianpahnenahchuan, �Ka peih \ep tawh a nia, kawngkawhhmuhtu(guidebook) te, khawnvar te, entlang te, hlabute, mi chanchin \ha tak tak ziahna bu te, lehkhathawn dahkhawm te, ngunhnam te, tuboh leh hmanraw hrang hrangte ka keng tel duh a,� a ti a. A \hianpa chuan, �Chutiangzozai te chu eng tin nge i ken theih ang,� tiin a lo hnial a.Ani chuan, �Thei tehreng e, hei...� tih pahin a Bible chuSuitcase kilah chuan a dah thlap a, �Hetah hian kamamawh ka sawi zawng zawng kha a awm vek alawm,�tiin a suitcase a chhin ta thlap a.

35. He lehkhabu chungchangah hianmihringte hnena Pathianthilthlawnpek ropui ber a ni tih bak hi sawi dan pawh kathiam lo. Chhandamtu \ha ber chuan he lehkhabu hmanghianmin rawn bia a, he lehkhabu a\ang hian thil dik lo chua dikna hmuh tur a awm thei lo. He lei leh a piah lamamihringte tana thil duhawm ber chu a fun kim vek a, a takleh a hlimthlamin thlirtir \hin.

-Abraham Lincoln.

Page 14: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

14

Hringnun Dictionary

36. Bible ka ni a,Pathian library ka ni.

Thil dang zawng aia dik famkim ka ni a.

Pathian zawngtute tan \anpuitu \ha, chak bera chu ka ni.

Thimna hmuna \hute entu ropui ka ni a,

Phurrit avanga chaute tan hahchawlhna nuam tak ka ni.

Kawng bote tan hruaitu, sual vanga hliamte tan damna.

Beidawngte hnenah chuan beiseina thu lawmawmka hrilhru \hin a,

Lei hrehawmna thlipuiin a nuaite tan himna leh inphennanghet chu ka ni.

Awhringfate u,min humhim in duh chuan,min hmangmairawh u.

37. England hian lehkhabu pahnih a nei a, Bible lehShakespeare-a lehkhabu te an ni.

England hian Shakespeare a siam a, mahse Englandhi Bible-in a siam.

- Victor Hugo

38. Ni 21.2.1985 a Chanchinbu mite a kawmnaah PresidentRonald Reagan-a chuanBible chungchang hetiang hian asawi. �Bible-ah hian kan hriat duh leh mamawh apiangchhanna leh harsatna tinreng hmachhawn dan tur a lochuang kim vek mai a, a chang chuan he lehkhabu hiankan harsatna zawng zawngmin chin felsak thei tih hi eng ati nge kan hriat theih loh, tiin ka ngaihtuah fo \hin a ni.

39. Kum sangkhat dam dawn ta ilaNi tina ka zawn pawhin

Pathian thu hlu hi ka kawng atan eng a nihzia

Page 15: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

15

Hringnun Dictionary

Ka hmuh belh zel dawn a lo ni.

Khawvel thil ka ngaihsan apiang te

Ka thlah thar zel anga,

A tawp thlenga ka Bible kuah zel hi

Ka \awng\aina hla a ni ang.

Tawpna nia a hnen ka thlen hunah chuan

A hmai hma ngeiah biain

Ka \hing\hi anga, Biblemin pek avangin

Lalpa hnenah lawmthu ka hrilh ngei ang.

-Alice Hanche Mortenson

40. Bible hi Pathian Thu a nih ka ring a.Mihringte zalenna hi a thupui a nih avangin.

Dikna leh khawngaihnaa innghat a nih avang te,

Mi dangte puitu ni tura zirtirtu a nih vang leh

Chatuanmi, PathianMihring- Isuamin entir avangin.

Sual laka chhandamna kawngmin kawhhmuh a,

Muanna a ni, rilru leh thlarau chawlhna chu.

Rin tlak awm chhun- Isua Krista a tarlan avangin

Khawvel hnehtu a nih avang leh

Kum 200 liam taa hralh tan,

Tun thlenga lehkhabu lei hlawh ber a la nih avangin.

A thu ziakte pawmtu apiangin

Nun dan \ha zawk an nunpui avang pawhin

A chhung thu zir chian apiangin

Chatuan nunna thaw kan tem \hin.

Tih ral \hak duhtute pawhin

A thlakna tur thu hlu an nei ngai hek lo.

Bible hi Pathian thu a nih ka ring

Page 16: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

16

Hringnun Dictionary

Tunlai khawvel sual tak lak a\angamin chhuahtirin,

Kawng \ha zawkmin siamsak si a.

-C.E.Holmes

41. I rilruin hria laI thinlungah khung la

I nunah lantirin

Khawvelah hian theh darh ang che.

42. Bible hi a nung a, ka hnenah thu a sawi \hin.Ke a nei a, ka hnungah a lo kal zel \hin;

Kut a nei a, min chelh reng \hin a ni.

-Martin Luther

43. Bible hi chelh reng la, ani pawhin a chelh reng ang che.

-W.H. Houghton

44. Bible hian nun dan kawng dik leh \ha bermin zirtir a, tuardan tur thlamuan-awmbermin kawh hmuh a, thih dan turthlamuan thlak bermin chantir a ni.

-Flavel.

45. Bible thu hremi zingahmimawl an awm lova,A zirtirna ngaihthah \hin zingahmi fing an awmhek lo.

A phek inkeuvah hian zing a in\an a,

Ka hnathawhna bulah ka vawng reng \hin a ni.

A tel lovin khawimah ka thleng ngai lova,

Ka hlimna zawng zawng thlentu a ni.

-Samuel Chadwick

46. Muslim sumdawngmi pakhatEnglish chhiar thiamhauh lohianEnglish Bible a kawl chawt rengmai a. �Sumdawnna

Page 17: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

17

Hringnun Dictionary

thila ka hriat lohmi ka dawr dawn apianga khawih phakahBible ka dah a ka enzui \hin. A laka a chhiar chuan rintlak a ni tih ka hria a, ngaihsak miah lova a hnawl sawnmai chuan chu mi nen chuan tih dun tur kan nei lo tih kachiangmai,� a ti ve tlat nia!

47. D.L.Moody-a chuan, �Bible thu rilzia leh thukzia ka hrephak lo tih ka hriat chian avang hian ka lawm em em a ni,hei hian chatuana thuneitu chhuah a ni tih a lantir a ni,� tiina ziak a.

|um khat chu mi pakhatin thu harsa tak mai hi a rawnzawt a, �PuMoody, hei hi eng tin nge i sawi fiah?� a ti a.

Ani chuan, �Ka sawi fiah lo.� a ti a.

�Mahse eng tin nge i hrilh fiah?�

�Ka hrilh fiah lo�

�A nih leh eng tin nge i hriat thiam bik?�

�Ka hre thiam lo.�

�A nih leh hei hi eng tin nge i tih?�

�Eng tin mah ka ti lo.�

�I ring lo em ni?�

E! ring tehrengmai! Ka hriat thiam loh tam tak hi ka ringasin. Kan chhui chhuah phak loh thil mak tam tak hikhawvelah pawh a awm a, Thlarau lam thil lek phei chueng tin nge kan hriat kim tehlul ang le,� tiin a chhang.

48. Voltaire-a chuan Bible a hmuh theih apiang la khawmin akawt zawlah a hal \hin a, chu hmunah ngei chuan tunahhian Bible Society-in Bible chhutna khawl pali an bun a,\awng chi hrang hrangin Bible sang tam tak an chhu \hin.

49. Ka fate�n Bible an chhiar \hin tih ka hriat chuan, khua lehtui \angkai tak an la ni dawn tih leh khawtlangami zahawm

Page 18: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

18

Hringnun Dictionary

an la ni dawn tih ka hriat chian avangin ka thla a muang\hin a ni.

- J.Q.Adams

50. Voltaire-a khan Bible hi lehkhabu daih rei lo tur a nih thuleh kum 100 a ral hnu chuan tumahin an chhiar peih tawhloh tur thu a sawi fo \hin a. Nimahsela tunah hian a In ngeichu Bible chhutsa sang tam tak dahna hmun a ni ta.

- Burce Barton.

51. Bible hi kan ramRam rorelna innghahna a ni.

-Andrew Jackson

52. Bible chhiar hiEducation a tling hrim hrim a ni.

-Alfred Tennyson

53. Thil pakhat ka hre duh a, chu chu van ram kawng a ni.Pathian ngei chu intitlawmin a lo chhuk a,min zirtirin

Chu lehkhabu chumin ziahsak a!!

Aw, chu lehkhabu ngei chu min pe teh u,

A man chu eng pawh ni rawh se,

Chu Pathian Lehkhabu ngei chu ka duh a ni.

-John Wesley

54. ThuthlungHluiahBu 39Thuthlung Tharah Bu 27

Belh khawm in bu 66

ThuthlungHluiah bung 929

Thuthlung Tharah bung 260

Bung zawng zawng 1,189

ThuthlungHluiah chang 33,214

Page 19: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

19

Hringnun Dictionary

Thuthlung Tharah chang 7,959

Chang zawng zawng 41,173

ThuthlungHluia thumal zat (KJV) 593,393

55. Yale University-a Professor W.L.Phelps chuan,�University zirna himipa leh hmeichhe tan a \ha tih ka hrechiang.Nimahsela,Bible tel lovaUniversity zirna aiinUni-versity zirna tel lova Bible hriatna hi a \ha zawk, tih hi karin dan a ni e,� tiin a sawi \hin.

56. D.L.Moody-a chuan, �Kan \awng\ai hian Pathian hnenahthu kan sawi a, uluk taka Bible kan chhiar hian Pathianinkan hnenah thu a sawi a; Pathian hi \awng tam zawkatan\ir a \ha ber,� tiin a sawi \hin a. Pathianin kan hnenathu a sawi te kan ngaihthlak tam zawk theih nan hun tamzawk pe thei ila chuan a hnena sawi tur pawh kan hrethiam zawk ngeiin a rinawm.

57. Van lam chanchin zirna hmuna anEntlang lian chu a chhetlat mai a, a siam \ha turin Kristian pakhat an sawm a.Chhun chawlh lai chuan chuta an hotu pa chuan thil siam\hatuin Thuthlung Thar bu a chhiar lai chu a va hmu a,�Kha lehkhabu a\ang khan eng thil \ha nge maw hmuh itum le? Tunlai Science thiamna hunah khatiang kha chu ahlui tawh lutuk.Eng vang nge?Aziaktu pawh awmmumalhlei lo lehnghal!� a ti bawrh bawrh mai a. Kristian chungawi rengin muang changin a han dak chhuak a, �A nihleh i hna thawhnaahhiannumberpuntirna (table) i inchhawpem?� a ti a. Ani chuan, �Teh reng mai,� tiin a chhang a.Kristian chuan, �A nih leh tu ziak nge i hria em?� a ti veleh a. Ani chuan, �Eng vangin nge min zawh, ka hre lo anih hmel khawpmai,� a ti mai a. Kristian chuan, �A ziaktupawh hriat hleih loh chu i hmang duh amaw?� tiin a zawtleh a. Ani chuan, �Hna a thawk thei tlat alawm,�tiin a

Page 20: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

20

Hringnun Dictionary

chhangmai a.Kristianchuan, �Chuvangchiahchuanalawmkei pawhin he lehkhabu hi ka chhiar ni,� a tihsan daih.

-Our Daily Bread

58. A hun lai chuan India ram pumah Ramad-a anga mihlauhawm hi an awm kher lovang. A pawlte chuanthingtlang khaw hrang hrang an suam a, an rawk a, mi antih thlabar \hin em avangin amah leh a hote chu a thi emawa nung chungaman pawhin lawmman \ha tak hmuhna tura ni. Thingtlang khuaa in pakhat an rawknaah lehkhabudum te reuh te hi a hmu a, a tirah chuan han hnawl sawnmai a rilruk nainmeizial zumi a nih avangin vaihlo zialna�na \hat a ring a, a la ta a. Zanriah ei kham apiangin lehkhabua\ang chuan phek khat a pawt thla a,meizial atan a hmangaa zu khu vat vat \hin a. Zan khat chu a han en chiang a,anmahni \awng a lo ni reng mai a. Phek khat a pawt thla,a chhiar zawh hnuin a zial a, a zu leh ta a. Chutiang hlirazan eng emaw zat a zuk hnu chuan zan khat chu a \hing\hia, Isua hnenah a sual ngaihdamna leh chhandamna a dil tatlat mai a. Chu lehkhabu chu Bible a ni.

Police kutah a inpe a, suamhmang \ihbaiawm em emchuKrista tanami tang a lo ni ta! Jail chhung chu Ramad-a mission field a ni a, Jail tangte hnenah Pathian Thu ahrilh \hin a,mi tam tak chu a rawngbawlna vanginKristianan lo ni ta! Pathian Thuin a nun chu a va thlak danglamnasa em!

-Peter V.Deison

59. Mi tam tak chuan Bible chang \henkhat an hriat thiam lohte an buai phah a, kei ve chu Bible chang \henkhat ka hrethiammai hianmin tibuai fo \hin a ni.

-Mark Twain

Page 21: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

21

Hringnun Dictionary

60. PathianThu zirlai pakhat hianBible chang \henkhat a hriatthiam loh avangin Spurgeon-a a pan a. Thuhriltu chuannghet lehmuang chuah hian, �Tlangval, he thurawnpakhatchauh hi ka pek che i remtih ka beisei. I hriat thiam loh thiltam tak a hriat thiam avangin Pathian chu ropuina chantirmai rawh,� a lo ti daih.

61. Kentucky chhak lam thingtlang khaw pakhata an pastorthar chuanPathianni vawikhat chuNaupangSundaySchoola tlawh a, Pathian Thu an zir chu an hriat leh hriat loh hriattumin heti hian a zawt a.

Tunge Jeriko kulh bang kha tichim le?

Mipa naupang a lo ding a, �Pastor, kei chu ka ni miahlo a nia.�

Zirtirtu lo nur nang nang lam chu hawiin pastor chuan,�Kha kha i zirtir laia naupang i kilkawi \hat lohzia entirna\ha tak a ni thei mai lo maw?� a ti a.

Ani chuan, �Pastor, Timmy-a hi naupang \ha tak a nia, dawt a sawi ngai lo. Ka ti love a tih chuan a tih a ni lotak tak ang tih ka ring tlat ,�a ti a.

Pastor chuan beidawng takin chu thu chu KohhranCommittee-ah a thlen ta a. Committee in ngun taka anngaihtuah hnu chuan pastor hnenah hetiang hian thu anthlen. �He thil thleng hi sawi zui zel a \ul lovin kan hria a.Bang tihchhiat leh a chhunga thil bo thlau zawng zawngchuCommittee-in rul mai ila kan ti,� tiin.

62. A fanu kum riat mi chu an Sunday School changvawn azirpui dawn a, rei tak a zawn hnuin a Bible chu a rawn lekchhuak a. A fanu hnenah chuan, �Mary, lo kal rawh, ichangvawn ka lo zirpui ang che, kan zir zawhah i infiamzui leh dawn nia,� a ti a.

Page 22: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

22

Hringnun Dictionary

�Awle ka nu, mahse ka pu Bible hi i zir zawk ang, i taai chuan a ngaihnawmzawk daih.� �Mary, i mawl lutuk, ainang chiah alawm!� �Tak tak maw? ka pu hian a chhiarzing hle si a, i Bible ai chuan aBible hi a ngaihnawmzawkdaih a nih ka lo ring asin.�

63. Mipui zaa 72 inBible hi PathianThu a nih an ring a,mahsezaa 12 chauhin nitin an chhiar. Protestant zingah zaa 18 innitin an chhiar a, Catholic zingah zaa 4 in. Protestant zingazaa 41 chu thla khata vawi khat chhiar leh chhiar miah loan ni a, Roman Catholic zingah zaa 67 chu chhiar ngaimiah lo an ni.

-Pulpit Helps

64. Mi hmaaBible chhiar dan pangngaia i chhiarinBible hi darkar 70 lehminute 40 ah i chhiar chhuak anga,

ThuthlungHlui hi darkar 52 lehminute 20 ah

Thuthlung Thar hi darkar 18 lehminute 20 ah

ThuthlungHluiah Sam bu hian hun a duh rei ber a,

Darkar 4 leh minute 20 i mamawh anga,

Thuthlung Tharah Luka ziak hi a sei ber a,

Darkar 2 leh minute 43 i hmang anga.

Kum khat chhunga Bible chhiar chhuak turin

Nitin minute 12 aia rel lo i mamawh dawn chauh a ni.

65. Bible chhiar \ha peih lo zingah Kristian hman tlak tak anvang duh hle.

-D.L.Moody

66. Finna atan zir la;Himna turin ring la;

Thianghlimna atan hmang rawh;

Page 23: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

23

Hringnun Dictionary

Ngun takin zir la, a thute ring chungin \awng\ai la, hmangnghal ang che; chhinchhiah la, midang pe chhawngve ang che.

-J.W. Chapman

Billion

67. Tam deuh asin!

Pa pakhatin a nupui chu cheng maktaduai khat a pe a.Kal chhuaka nitin cheng sangkhat zel hmang zo turin ahrilh a. A kal chhuak ta a, kum thum hnuah chuan lo kirlehin pawisa a hman zawh thu leh a dang amamawh thu arawn hrilh a. A pasal chuan cheng billion khat pek pahinnitin cheng sangkhat zel hmang turin a hrilh leh a; a kalchhuak leh ta a, nitin cheng sangkhat zel a hmang ral a,mahse kum 3000 hma chuan a lo let leh lo.

68. Kum A.D 1 ah khan sumdawnna bul \anna�n chengbillion khat an hmang a, anhlawhchhamhleni tur ani, nitinchengsangkhatzelanhloh taa.Kum2000 laivei tawhmahsean la ti rei thei dawn khawpmai; kum2699A.D-ah hian anbul \anna sumkha an hloh zo dawn chiah a ni.

Chuti lo zawngpawhin-mi pakhatin chengkhat tlanginbillion khat pek tum che sela, �a mal mala chhiar kim vektur� a tih tlat chuan in ngaihtuah hmasa ang che. Ni khatahdarkar riat zel chhiarin kum khatah ni 365 chhiar ziah la,kum 60 chhung i chhiar a ngai ang. A zatve i chhiar hmaini hriselna a tlachhe hman vekmai thei a nia, dawng duh lozawkmai rawh; i tifuh zawk daih ang.

-Paul Lee Tan

Page 24: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

24

Hringnun Dictionary

Buaina

69. Ruah dila i \awng\ai chuan, a \ul anga tuihawk buaipuinghal tur pawhin inpeih ang che.

70. I in chu a puma a alh hluah hluah tawh chuan, tih tur dangi nei tawh lo, a lum chu ai ve ringawt mai rawh.

-Spanish thufing

71. ThomasEdison-a workshop chu a kang ral vek mai a. Akan zawh chuan hnathawktu a rawihte a ko khawm a,�Kan din thar leh dawn a ni. Harsatna hman \angkai danin thiam em em tih ka hre reng a ni,� tiin a hotea fuih hlauh.

72. Tuifinriat a fawn loh chuan lawng khalh thiam tak tak ahriat theih ngai loh.

-African thufing

73. West Orange, New Jersey state-a ThomasEdison-a thilsiamna hmun chuDecember 1914 khan zan khatah a kangral vek mai a. Dollar maktaduai khat aia tam a kang ral ani. A tukah chuan a thilsiamna kang vapah chuan thil tharhmu chhuaktu kum65-a upa chu a vei a vei a, �He chhiatnahian hlutna tam tak a nei a ni. Kan tih dik loh tawh zawngzawngte a kang ral a, tunah chuan a thar hlaka din lehnahun kan nei ta a nih hi,� ti in a \awng chhuak taphawng mai a.

-Alan Loy McGinnis

74. Chhung khata unau mipa pahnih chu pa ber zu ngawlveienkawlna hnuaiah an seilian a.An lo tleirawl chhuah chuanan duhdan ve vein an awm ta a. Hun a liam zel a,chhungkuaa pa ber zu inin naupang nun a nghawng danzirtute�n an va hmuh chuan pakhat zawk chu a pa ang

Page 25: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

25

Hringnun Dictionary

bawka zu ngawlvei a lo ni tawh a. Pakhat zawk erawhchuan far khat pawh a la in lo thung a. A pakhat hnenahchuan, �Eng vangin nge zu ngawl i vei tak mai?� tiin anzawt a, pakhat pawh chu, �Eng tin nge zu far khat pawh inlova i awm theih?� tiin an zawt bawk a. An chhanna chutawngkam in-ang chiah: �Ka pa anga zu ngawlvei hi nei veta ula eng nge beisei tur in neih bik ang?� tiin anchhang ve ve a.

75. Georgi Vins-a hi hrehawmna hmang \angkai ber zingamia ni awm e. Russia rama Baptist Kohhran pastor a ni \hina, a rinna avangin a hnuah chuanUnited States-ah a raltlanta a ni. Russia rama Communist tan inah kum riat chhunga tang a, cement chhuatah anmuttir a, a pindan bul chiahahchuan ek in a awm bawk a, chu ek in tukverh a\ang chauhchuan pawn lam a thlir thei a. A tanna pindana awng awmchhun chu ei tur an pekna atana bang an reh kuakchiah a ni.

Siberia rama a tanna hrehawm tak a\ang chuanlehkhabu a ziak a, a bu hming chuTestament fromPrisona ni. Chu lehkhabuah chuan tan ina an enkawlna retheihthlak tak te, mihring enkawlna ang an dawn phak lohzia telehhrehawmna tinreng tuar chunga rim takahna an thawhtirdan te pakhat mah a ziak lang reng reng lova. Chutiangziah lan ahnekinSiberia vur rammawizia te, a nupui lehkhaa hmuha a hlim \hinzia te, Russia ram a hmangaihna te,Pathian nena inpawlna hun duhawm tak a hman \hin dante thiam takin a ziak chhuak zawk a. A bu hming a\angchauh lo chuanmi zalen, thlamuang taka khawsain BlackSea tuipui kam mawi tak thlir chunga a ziak a nih lohnaawm reng reng a lang lo.

-Paul W.Powell

Page 26: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

26

Hringnun Dictionary

76. Harsatna hian Pathianin a thiltihtheihna a lantirna turdawhsan (platform) a buatsaihsak \hin a ni.

-J.Hudson Taylor

77. Pathian chuan phurrit min pe a, phurrit phurhna tur darpharh \ha tak leh chhip chhah tak te min pe nghal bawk.

-Yiddish thufing.

78. Thlarau nun lama thuk leh sang apiangte hian thlemna antuar nasa \hin. Setana hi infiammi, infiamna puitham takain-el duhmi a ni a. Pathiana innghat, rinna vuan tlata thlaraunun lama thuk te chu thih pawisa lovin a bei duh zel\hin a ni.

-John L.Lawrence

79. Hlohna hi chan hlenna ni lovin a ai-awhtu Pathianinmin peleh dawn tihna a ni a. Lungngaihna pawh hian Pathianawmpuina duhawm takmin chantir zawk \hin.

-Andrew Murray

80. Pathian hnenah thil zang tak phurh tur dil lo la, phur ritphur thei turin dar pharh chak tak dil zawk ang che.

-Bob Jones

81. Kum1960Olympics-a intlansiak lawmmanpakhatna (goldmedal) pathum lai dawngtu kha i hria em? Harsatna suttlang tur a ngah ve phian asin! Kum li a nihin scarlet fevertuarin thih ngamin a na a; a ke ding lam a zawi vek a, kumsarih a nihin a kal \an thei leh chauh a ni.Mahse khawvelatlan chak ber a ni leh thei tho a nia!

82. London tlangval talent nei \ha tak mai hian pastor nih atum a; a nun pum chu Krista tana hlanin Krista tana atheihna zawng zawng hman zawh vek a duh a. Nimahsela

Page 27: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

27

Hringnun Dictionary

nemnghehhmainmi thlanbikpastor-te lehmi tlemtehmaahsermon enchhinna a neih a ngai ta tlat mai a. Boruak aritin amah a zambawk si,mipui zingah chuan a nupui huala va hmu lehnghal a; enchhinnaa a tihchhiat lutuk avanginan nemngheh theih loh phah ta a. Chu chuan a rilru a tihnattawh tehreng nen a nupui hual chuan an inhualna a rawnchhu chat lehnghal a, a nun chu beidawnnain namen lovina tibuai ta a.Avuina leh a thil tuar zawngzawngchuPathianhnenah a thlen a,malsawmna kawng thar Pathianin a tan abuatsaihsak chu a hmu thiam ta hlauh mai a. Rom 8 : 28thu hian a thinlung chu a tiharh a, Pathiana innghatinthlamuanna dik tak a nei ta a ni.

Enchhinna a paltlang leh hnuin pastor atan nemngheha ni a. Pathian Thu hriat lama a thukna leh a rinna avangchuan a thusawi ngaihthlak a nuamin mi tam tak tiharhtulehKrista hnena hruai thlengtu a lo ni ta. Bible hrilhfiahnabu eng emaw zat a siam bakah Pathian Thu lam hawilehkhabu \hahnem tak a ziak a. A thih hnu thleng pawhina sermon-te chuan mi thinlungah thu a la sawi ta zel a,Pathian khawngaihna vanga harsatna a paltlang chuanThlarau lam nunah �mi lian� nih a hlawh phah ta a ni.

83. Hmanlai hian mi pakhat Pathian ring tlut mai hi a zin a;Bible zial, bati leh arpa chauh a zinnaah chuan a keng a.Zanah chuan bati a chhi a, Bible zial chu a phelh a a chhiar\hin a; zingah chuan a arpa khuangin a kai tho \hin.

Tlai khat chu khaw te tak teah hian a va lut a, amahan thlen theihna turin an khawngaihna a dil zel a; tumahinan lo thleng duh lova, \awngkam chhe tinrenga ankhumchungin an lo hnar zel mai a.

ChuPathianmi chuan, �Pathiankhawngaihna lehdiknachuan a \ha zawngin engkim a kaltir zel e,� tiin daipawn

Page 28: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

28

Hringnun Dictionary

lam a pan ta a. Thingbuk hnuai belin awmhmun a khuar a,a arpa chu a kiang hnai thingah a fuktir a; Pathian hnenalawmthu sawi chungin bati a chhi a, a Bible zial chu achhiar \an leh ta a.

Thli a lo thawk a, a bati chu a rawn chhem hlum tadaih mai a, han chhit lehna chi ziazang lah a ni hek lo.

Pathian mi chuan, �Pathian khawngaihna leh diknachuan a \ha zawngin engkim a kaltir zel e,� tiin mut zai arel ta a. A han mu a, khua a lo thim chuan sihal an lochhuak a, a arpa chu an rawn laksak ta daih mai a.

Pathian mi chuan uiin pawiti hle mahse, �Pathiankhawngaihna lehdikna chuan a \ha zawngin engkimakaltirzel e,� tiin a mutsan a, tui takin a muhil ta a.

Zing khua a lo var chuan a thova, a Bible pawmchungin a chunga zahngaihna lantir duh lote khuaah chuana va lut leh a. Zan lamah chuanmisual rualin chu khua chuan lo rawk a, mi an hmuh zawng zawng thatin khua pawhchu an lo hal ral vek mai a.

Pathian mi chuan, �khuaa mite khan a chungahngilneihna lo lantir ta sela chuan an rualin a thi ve dawn ani tih te, a bati kha lo eng ta se, a arpa kha khuang bawksela chuan misualte khan amah pawh chu an that ve ngeidawn a ni tih te a ngaihtuah chhuak a.�

�Pathian khawngaihna leh dikna chuan a \ha zawnginengkim a kaltir zel a ni,� tiin ni engah chuan a Bible achhiar a, Pathianhnenah lawmthu sawiin a \awng\ai leh ta a.

84. Mi pakhat hi khawpui lailia kea kalna dawhsanah hian ahma lamah electric hrui power chak tak awmna a inzamtihhrehauh lovin akal ngauhngauhmai a.Electrician chuan

Page 29: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

29

Hringnun Dictionary

a hmu reng nain a kiang velah bengchheng a tam avangin ahrilh phak bawk si lo; a tihngaihna hre lo chuan lung achhar a, chu pa awmah chuan a vawm thum ta dawt maia. Chu pa chu a ding chawt a, a lo dak chhuak chuan ahmaa thirhrui hlauhawm tak chu a hmu ta; a nunchhanhimna tura a awma rawn vawmtu chu lawmthu arawn hrilh mawlh mawlh mai a. Hetiang bawk hian kanthlarau nun thih hlauhawma a awm laiin Pathianinmak taktakinmin chhanchhuak fo tawh \hin a ni.

85. Martin Wells Knapp chu thubuai rit tak awrhtir a ni a,court-a a chungchang an rel lai chuan Pathian hnenah a\awng\aia, a thubuai chu lak bosak turin \hahnemngai takina ngen a. Pathian aw nghaka ngawi renga a din lai chuanzel angin a lo awm ta a. A hmaah chuan marble nawi a loawm \euh a, chumi hmang chuanmilem siam thiam hianmihring lem a siammawlhmawlh a; nakinah chuanmilimhmel\ha leh nalh zet mai hi a lo lang \an ta a. Pathian awchuan, �Ka fapa, i nungchang hi mi tana mawi leh hmuhchakawm takin siam ka tum a, tunah hian ka siam \anmeka nih hi! I duh chuanmilem hi a famkimna tur ka bel belhzel anga, i duh loh erawh chuan ka titawp tawhmai dawna nia...� a rawn ti a. Chu veleh Knapp chu a \hing\hi a,�Lalpa, khawngaih takin tawpsan suh, amawina tur chuanbel belh zel ang che,� tiin Pathian hnenah a \awng\aileh ta a.

86. Harsatna i tawhte i sawi chiam zel hi a \ha hauh lo a nia! Ithusawi ngaithlatu zaa sawmriat chuan engahmah an ngaizui lova, zaa sawmhnihte erawhchuharsatna i neih avanginan lawmviau a ni.

-Tommy Lasorda

Page 30: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

30

Hringnun Dictionary

Champha

87. Nu : Naktuk hi kan inneih champha vawi 50-na a ni a,vawkin i lawm ang aw.

Pa : Kum 50 liam tawh thil thleng vang mai mai a vawkhan talh ngawt te chumawle!

88. An inneih kum 50-na an lawmnaah chuan, �Ka pi, in\hente hi i ngaihtuah ngai tawh reng reng em?� an ti a. Anichuan, �In\hen te chu sawi teh suh u, thah mai ka chakchang pawh a awm fo,� a lo ti daih.

Calendar

89. Khawvelin Calender kan hman lai, Gregorian Calendar hia la upa lutuk lo viau mai. Kum 1472 khan Pope SixtusIV chuan Julian calendar an hman lai chu siam \ha turinvan lam chanchin zir mi a tir a, B.C 46 a\anga hman \antawh ni mahsela kum tin minute 11 leh second 15 a a reiziah vang a ni. Kum zabi 15-naah chuan vernal equinox(kum bul lama chhun leh zan inchen chiah ni March ni21tur) chu March ni 21 hma ni 9 (March ni 12)-ah ver-nal equinox a thleng ta tlat a ni..

Van lam chanchin zir mi chu a tih tur zo hman lova athih tak avangin puitlin lohvin a awm zui a, PopeGregoryXIII na chuan kum 1582 khan calendar thar a puang ta a.Vernal equinox a hmaa ni 9 a dik lo thin kha ni 10 laiin adik lo tawh a, Pope Gregory chuan ni 10 chu paih theninOctober ni 5 chu ni 15-ah a sawn ta dawrhmai a. Italy lehCatholic ram \hen khat- Spain, Portugal leh Greece techuan calendar thar chu an pawm nghal a, ram \hen khaterawh chuan an pawm tlai viau. Great Britain chuan rei

Page 31: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

31

Hringnun Dictionary

tak an nghak a, Julian calendar leh Gregorian calendarinthlauhna ni 11 a tlinna kum 1752 September ni 2 khanan pawm ve thei ta a. Nimahsela Parliament-in Septem-ber ni 2 dawt chiah chu ni 14 a ni ang tih an han puang zeterawh chu a buaithlak kher awmasin!Mipuiin an hre thiamthei lova, khawlaiah buaina nasa tak a chhuak a, an au hlaber chuan �Ni 11 kan neihsa kha min pe kir leh rawh u,�tih a ni.

Calvinism

90. Thuhriltu ropui Charles H.Spurgeon-a khan \hian kawmngeih takmai a nei a, chu pa chu \awngkam thiam tak a niawm e; a hming chu John Clifford a ni. Clifford-a chuan\umkhat chu Spurgeon-a hnenah,�Calvin-a thuthlung ipawm tlat mai hi ka hre thiam thei lo tih chu i hriat fo kha,eng nge maw i zui tlat nachhan hi le?� tiin a zawt a.Spurgeon-a chuan, �John, i thil min zawh chu a \ha e, thlakhatah vawi khat emaw chauh ka hmu che a, ka Bibleerawh chu nitin ka chhiar si a, chu ber chuan Calvin-azirtirna hi min pawmtir niin ka hria,� a ti a.

Cancer

91. Dan Richardson-a,Kristian \ha tak, rinnaa nghet bur maihi cancer natna avangin a thi a. Natna hrikin a taksa hnehmahsela a nun erawh chu a hneh lo tawp tih hi a takin alantir a, a nun dan chuan hnehna changtu zawk a nihzia alantir chiang hle a ni awm e. Amah hriat reng nan hetianghian thu ziak an sem:

Page 32: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

32

Hringnun Dictionary

Hmangaihna a hnungkhirh thei lova,Beiseina a tikeh thei hek lo;Rinna a ei chhe thei miah lova,Thlamuanna a lem bo thei bawk hek lo;Mahni inrin tawkna a khawih buai phak lova,Thian \ha karah hem a thlak thei hek lo.Hriat rengna a kharsak thei lova,Huaisenna lah a hmetmit thei si lo;Thlarau nun a tibuai phakmiah lova,Chatuan nunna a tih tawisak thei hek lo;Thlarau lam thil a hre phak lova,Thawhlehna thiltihtheihna a tinep thei hek lo.

Chanchin |ha hril

92. Kum1941December ni 7 zing dar 7:49-ah chuan Fuchidathupek angin thlawhna 360 lai chuan Pearl Harbor-ahbomb an surtir a. Tunah hian Fuchida chu Chanchin |hapuang darhtu zingah telin pawl lian tak hotu a ni ta! Makdeuh mai chu - Fuchida hi Pearl Harbor beihnaa JapanThlawhna sipaiOfficer 70 tel zingadamchhuakawmchhuna ni a. Hmun danga a chhuah bo lai takin Hiroshima khaan bomb leh a, Officer 12 rual Hiroshima chhiatna endiktura an tirh zingah a tel leh a, a \hiante mi 11 chu Atombzungzamnatna avangin an thi leh vek bawk a ni.A tleirawllai chuanBuddhist lehShintoist nih akawpa.Tunah chuanPresbyterian Kohhranah mi rinawm leh \angkaitak a ni ta!

Chhandamna chang tura a nun inthlak thlengna chhanber chu thil pahnih a awm a. Pakhat chu nurse pakhat, anu leh pate missionary ni tura Japan rama han kal, anni�nan lo thahsak tak te fanu vang a ni a. A dang leh chu

Page 33: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

33

Hringnun Dictionary

Jacob DeShazer-a, Japan tan ina sawisakna hrehawmtinreng tuara dam khawchhuak ta, a hnua Japan-ho zingaChanchin |ha hril tura han thawk chhuak leh tain thu ziaka sem a lo chhiar a\angin a ni bawk. Fuchida chuan Biblea lei a, �Nurse leh sipai, Japanin tihduhna tinreng an tuartirhnu pawha ngaihdamna thinlung pu chunga Japanmite lahmangaih tlattute�n an ngaihdama an hmangaihna chhanchu hmuh chhuah tumin a zir ta a ni.�A thinlung chuKristatan a hlan a, a hun puma Pathian rawngbawl turin ainpe ta a ni.

93. Luigi Larisio chuViolin ngaina takmai hi a ni a, violin tumthiam leh larho violin a lei khawmchiammai a,amah lahinnalh taka a tum pawh hriat tur a awm hlei lova. A thihchuan 246 lai a lo kawl khawm pek a, Christian tam takpawh hi hetiang deuh bawk hi kan ni awm e; a pawimawhzawk Chanchin Tha pek chhuah lama inhmang hman leklo khawpin Kohhranah kan inhmang zo vek \hin.

94. Pil thei lo tura ngaih Titanic lawng pil ta khanmi 1500 velchu a pilpui a nih kha. A kiang hnai mel khat vel lekahkhan lawng lian pakhat chu a ding reng a, a duty lai niinchhanchhuahnahnahan thawksela chuanmichuangzawngzawng kha an chhan chhuak vek tur hi a ni a. Mahse aduty loh lai a nih tlat avangin a thawk chhuak ta lo a nihchu! Kristian zingah pawh Chanchin |ha hril tura dutyloh lai (off duty) kan tam \hin avangin mi tam tak chu anthi mek a nih hi.

95. Biak In a kang a, banga Isua lem mawi tak an tar chu akang chhe dawn tak ngial a, tlangval pahnih chumei zingahan tlan lut a, Isua lem chu an va la chhuak ta a.Mipui an lotlan khawm a, Biak in kang chu an en liammai a, Isua lemerawh chu uluk em emmaiin an thlir ta zel mai a.

Page 34: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

34

Hringnun Dictionary

Kohhran hruaituho chuan Isua lem, Biak in banga reitak intar tawh mipuiin chuti taka an han hlut thar ta chumak an ti em em mai a. Nakinah chuan mi pakhat hian,�Biak In kan vangin Isua chumipuite hmuh theihah tarlana ni ta a, chuvang chuanmipuiin an ngaihlu a nih hi,� a ti a.Khawlaiami hmuh theih loh tur hian Isua hi Biak Inah kanlo up bo ve reng ang tih a hlauhawm deuh.

96. Mipakhat hi Inrinni tlai apiangin khawlaia hmun pakhatahhian a ding a, mi lo kal apiang te chu Pathian Thu ziak a lope \hin a. Kum40 chhung a din hnu pawhin a sawtna rengreng a hmu si lova, a beidawng chu a ding duh ta lova.Kum eng emaw zat a ral hnu chuan chu hmuna a va kal lehchu a dinna \hinah ngei khan tlangval pakhat hi a lo ding a,Pathian Thu ziak chu a lo pe ve a.

Putar chuan a din chilh a, �Tlangval, eng vangin ngehe hmunah hian i din chu le?� a ti a.

Tlangval chuan, �Ka pu, thil awmdan chu hetiang hi ani e. Kum tam tak chu hetah hian putar pakhat a ding \hina. Kei pawh hi Pathian Thu ziakmin pek avanga piangtharka ni. Putar chu ka hmu ngai ta lova, Pathianin a hnenah ahruai chho tawh a nih ka ring. He hmun ruak hi luah ngeia \ula ka hriat avangin a dinna \hin hmunah hian keimah kading ve ta mai a ni,� a ti a.

Tlangvalin thu a hrilh mawlh mawlh lai chuan putarchu amittui a tla zawih zawihmai a, �Tlangval, keimah hithu ziak petu che chu ka ni e; Pathianin min khawngaihsela, Isua Krista lo kal leh thlenga he hmuna ka dintheihna�n hmun hi min kian leh ta che,� tiin a dil ta a.

Page 35: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

35

Hringnun Dictionary

Chapona

97. Rawngbawltu naupang te a la ni nain Henry Morehousechuan Canada-ah thuhrila rawngbawlna hun a va hmanga.A rawngbawlna chu abeisei anga a hlawhtlin loh avangina beidawng hle mai a, United States-ah leh Great Britain-ah te a hlawhtlin tehlul nen; Canada-ah chuan engmah anang thei lo. �Chhun leh zanah \hing\hiin Pathian hnenah a\awng\ai a, �Lalpa, eng ati nge harhna a thlen theih loh?ThlarauThianghlimhnathawhhi engvanginnge a lan loh?�tiin Pathian hnathawh lo thleng turin a dil \hin a.A tuk tlaiaa leng chhuak chuan khawlaiah thuziak lian tak intar a vahmua, tah chuan �British thuhriltu zinga a ropui ber,HenryMorehouse-a thusawi ngaithla turin lo kal ve rawh,� tiinan lo ziak a. �A chhan ka hmu chhuak ta e,� tiin a phunmawlhmawlhmai a.

CampaignOffice lam a pan nghal a, an hnenah chuan,�Unauteu,Britishzinga thuhriltu ropuiber tiinmin lo tarlanga, hei vang hianThlarauThianghlimin hna a thawk thei lo ani. Lalpa Isua Krista in lansarhtir ber loh avangin Thlarauhi a tim a nih hi,� a va ti a.

98. Spain mi, bawngkawlh sual thiam hmingthang tak JoseCubero chuan a hriatna leh a nunnain a chhuahsan dawn\epah, �Pali, he bawngpa lian hianmin tihlum a ni,� a ti a,a thi zui ta a ni.

Kum 21 mi chauh la ni mahse bawngkawlh sualahchuan a hmingthang hmanhle.Amaherawhchu1985kumabawngkawlh a beihnaah Jose chu a chesual ta! Bawngpathi hnuang mai chu a ngunhnamin a han vit leh a, a tlu tarup mai a. An inbeihna chu a tawp tawh emaw tiin mipuilam a hawi a, an lo lawmna chu chhang let turin a ban aphar a.

Page 36: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

36

Hringnun Dictionary

Mahse, bawngpa chu a lo thi si lo; lo tho lehinrinhlelhna nei hauh lova banpharmek Jose chu a hnunglama\angin a ki zum takmai chuan a rawn vit thawihmai a, athin a pir thler ta a ni.

Keini pawh chapona hi kan hneh emaw tiinmipui lamhawiin thlamuang takin kan awm \hin a, he hunah tak hianchaponain kan hnung lam a\angin min rawn hneh let leh\hin a ni. Kan thih hma hian chapona hi a thi emaw i ti rengreng lovang u.

99. Kum 1986 khan Baltic Sea-ah khualzin phur lawng aninsu a, mi tam takin nunna an chan phah a. Vur tui vawttaka mi tam tak an pilna chhan leh vang te an han chhuichian chuan a tir ai mah khan a lo la runthlak ta cheu! Achhan chu radar chian loh leh chhum chhah vang lam nilovinmihring rilru chapo leh luhlul vangmaimai a lo ni a.Lawng captain-te chuan lawng dang a awm tih an hre veve a, kha chhiatna rapthlak tak kha a thlen lohna turinhma pawh an la thei ve ve bawk. Chanchinbu lama antarlan dan chuan a tumahmahin kawng inken an tum lova,an chapo vangin a hmasa zawk nih an tum ve ve a; antisual tih an hriat meuh chuan a lo tlai hman tawh si a ni.

-Our Daily Bread

100. Palo Alto, California state a pastor, a hnu lama RayStedman-a secretary ni ta chuan a office-ah he thu ziak hia tar a. �Hetah hian thudik pahnih pawm thlap chungin kalo kal a (1) Pathian pakhat chauh a awm a : (2) Amah chui ni lo chiang.�

101. Mohammed Ali-a kha \um khat chu Cassius Clay a nihlaiin thlawhnaah a chuang a. Flight attendant-in,�Khawngaihin i seatbelt (\hutnaa inhren behna) kha hreng

Page 37: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

37

Hringnun Dictionary

nghet rawh,� a rawn ti a. Ani chuan chapo takin,�Superman-in seatbelt an mamawh love,� a lo ti a;attendent chuan, �Superman chuan thlawhna pawh amamawh bik hlei nem,� tiin a chhang ve zaih.

102. Thinchhiatna hi buaina kan tawh tam bermin siamsaktu ani a, chapona hi chu dinhmunamin hruai thlengtu chu a ni.

103. Tumah hi mahni \haa an insawi ang em ema \ha an awmlova, mi�n suala an sawi ang em ema sual an awm hek lo.

104. Thil panga tarlan loh ka tum hram hramte chu:�Keimah� leh �Ka�

�Ka ta� leh �Ka neih�

�Ka tih \hat.�

105. Mithianghlim(saint)mi thianghlimani tih inhre takai chuanmi sual, mi sual a ni tih inhria chu a \ha zawk daih a ni.

106. Mi tumahin amah chu mi fing a ni tih a lantir rualin IsuaKrista chu Lalpa a ni tih an lantir kawp thei ngai lovang.

-James Dewey

107. Titanic lawnglian kha �Millionaire�s Special� an ti a, a seiina lian hle a, chhawng sawm pakhat laia sang a ni bawk. Atihkalna atan pawh propeller pathum ngawt an hmang a, ahim thei ang bera siam, nuam leh mawi tih \awngkammaiin a sawifiah phak loh khawpa changkang a ni a,khawvelin mak an tih khawpa \ha leh hmingthang a niringawt. April ni 10, 1912 khan a zin hmasakna ber atanSouthampton a\anga NewYork pan turin a chhuak a nihkha; a ninganaah chuan tuifianriat mawng feet 12000 ah apil a, vur tlang a sutnaah a hnuai lam chu feet 300 lai achhe vek nia mawle! A dik tak chuan mipui ngaihdanahTitanic kha lawngani satliah lova,mihring ropuina tarlanna

Page 38: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

38

Hringnun Dictionary

a ni zawkmah a ni. Lalna! ropuina! pil thei lo! tih te chu achanchin sawina \awngkam lar tak a ni.

�Pil thei lo� a pil ta mai khan eng emaw a pilpui tlat!Khata \ang khan mihring chakna leh thiltihtheihna hiinnghahna tlak ber a ni lo tih hi mi thinlungah a riakta tlat a ni!

108. Socrates-a zirtir pakhat hian a pu hnenah, �Ka pu, eng atinge i zirtirna dawn duha lo kalte hi he dil en tur leh an thilhmuh hrilh tur che a i tirh ziah kher?� tiin a zawt a. Anichuan, �Thil ho lutukmawle! Dilah hian sangha a tam tihchu i hre reng a, sangha an hmu tih min hrilhtute hi chuzirtir tlakah ka ngai a; anmahni thla an zu hmuh thu minhrilhtute hi chu mi chapo an ni. Zirtir tlakah ka ngai lo,�a ti hmiah.

Chatuan

109. Mi pakhat chuan vanrama thil mak kan hmuh tur pathumhetiang hian a sawi:Kan hmuh tur ngeia kan rin te zingamikan hmu lo nual anga, kan hmuh loh tur ni a kan ngaihzinga mi kan hmu nual bawk ang a; keini pawh kan awmve ang. A hmasa pahnih hi chu a dik ngei dawn a, apathumna erawh hi chu a la chiangmiah lo.

110. Hmar tawp lama Svithjod hmunah chuan lungpui lian zetmai, a san lammel 100, a chhip zawl mel 10 a zau a awma, chu lungpuiah chuan vate pakhat hian kum 1000 danaha hmui a tat zum \hin a. Vate hmui tatin lung a tihnawi chua tlak zel avangin a tawpa tawpah chuan lungpui chu a ralta tawk a. Chumi hun chhung chu chatuan rei zawng nenabuk chuan nikhat ang chauh a la ni cheu dawn a ni.

-Hendrick Willen VanLoon

Page 39: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

39

Hringnun Dictionary

Chawlhni

111. Ramhranghranga sakhawhranghrangte�nnitinhi chawlhniatan kan hmang vek. Thawh\anni hi Greek-ho chawlhni,Thawhlehni hi Persian-ho chawlhni, Nilaini hi Assuria-hochawlhni, Ningani hi Aigupta-ho chawlhni, Zirtawpni hiTurkey-hochawlhni, Inrinni hi Juda-hochawlhni, Pathianni(sunday) hi Kristiante chawlh ni a ni.

Chhandamna

112. Thuhriltu leh ring lomi, sahbawn siamtu hi kalkawngah ankal dun a, ring lo mi chuan eng dang sawi ta lo chuan, �Ichanchin \ha sawi \hin hi a \ha tak tak lo a niang, misualan la tam emmai!� tiin a kalpuipa chu deuhsawh takin ahan \awng khum a. Thuhriltu pa chu a ngawi reng a,nakinah chuan naupang pakhat, chirhdiak zinga loinkhualtelem hi an va hmu a, chu naupang chu a chhipa\anga a ke ler thlengin a berh luai mai a. Chu naupangchu kawk chungin thuhriltu chuan, �George, mihring baltak tak an la tam danah in sahbawn siam hi a \angkai lo anih ka ring,� a ti let ve ta a. Sahbawn siamtu chuan, �Kansahbawn chuan a hmangtute chauh a lawm a tihfai,� tiin ahanchhangve leha.Thuhriltu chuan, �I tidik chiahmai,...� ahan tih chuan sahbawn siamtu chuan ama thangkamngeiaha awk tih a inhre chiang kher mai.

113. PrincetonUniversity-a kum40 chhungPathianThu zirtirtuleh kum 60 lai thuhril rawngbawl hna lo thawk \hinDr.Archibald Alexander-a chuan a thih dawn hnaihin a\hianpa hnenah, �Ka theology zawng zawngte chu he com-pass zim te, �Isua Krista chu mi sualte chhandam turinkhawvelah a lokal� tihahhian a inkhungzovekniamawle,�tiin a hrilh.

Page 40: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

40

Hringnun Dictionary

114. Ka pian nawn leh theihna turin Isua chu a lo piang a,Ka hausak theihna turin ani chuan retheihna a thlang a;

In ropui taka ka chen theihna turin in a nei lova.

Thawmhnaw ka neih theihna�n a thawmhnaw anhlihsak a,

|hian ka neihna turin ani chu kalsan a ni thung.

Ka hlim theihna turin lungngaihna a tuar a,

Pathian hnenaka thlen chhoh theihna turin ani a lo chhuk a;

Kumkhuaa fapa dinhmun ka luah theihna�n chhiahhlawhatan a inpe a.

Ama zara dikna changtu ka nih theihna�nmisualah chhiara ni a,

Chatuana thihna ka tuar lohna turin thihna a tuar a;

A lo chhuk leh hunah kei chu ka chho dawn a ni.

115. Vawikhat chuEnglishEarl (rambial khat awptu) ring lomihian Fiji thliarkar a tlawh a, an lal hnenah chuan, �Hruaituropui tak ni siin missionary-te thu i awih tlat hi chu ikhawngaihthlak ka ti hle mai. Anni hian in zara hausakbak hi engmah an ngaihtuah hlei nem! Tuma�nBible hi anring tawh lo. Misualte chhandam turin Isua Kraws-ah athi tih te chumiin an ning tawh; engkim an hre thiam tawha, hetiang thu hlui lutuk chu an awih tawh lo reng reng. Anthusawi pawm tlat tur khawpa i mawl hi a vanduaithlakhlemai,� a ti a. Fiji lalpa chuan, �Sawta lungpui lian deuhsaw i hmu em? Saw saw kan mi thahte lu kan tauh kehna\hin a nih saw. A piaha thuk zaupui saw en teh. Tahsawnan taksa kan hem hmin \hin a. Missionary te zarah Isuahmangaihna avangin hringei hnam chu Kristianah kan loinlet ta a, chutiang chu ni suh sela chuan he hmun hi nungdamin i chhuahsan hauh lovang. Chanchin |ha an rawnthlentir avangin Pathian hnena lawmthu sawi ngei tur i ni,

Page 41: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

41

Hringnun Dictionary

chuti chu ni lo sela chuan vawiinah hian ruai \hehna saatan kan hem hmin ang che. Bible hi awm ta lo se, vawiintlai hian zanriah ruai atan thil dang kan hmang hauh lovangmawle!� a ti ta mai a, Earl chapo tak chu a ngawi vangvang ringawt.

116. Kan leiba kan tlak theih loh avangin bat nei lo Isua Kristachu leiba pe turin a lo kal a ni.

117. Kum zabi 17-na hun lai khan, sipai pakhat hi a thiltih sualavangin Oliver Cromwell-a, Lord Protector of Englandkhan kah hlum turin thupek a chhuah a. Tlai lam karfiu darrik ruala kahhlum tur a ni a, mahse karfiu dar a ri ta hauhlo mai. Chu sipai nupui hual chu harsa tak chungin darkhainaah chuan a lawn a, dar khawng ritu chu a inkhawnrik lohna�n a lo chelh bet tlat hi a lo ni a. A thiltih atthlaktak chu eng vanga ti nge a nih sawi tura Oliver Cromwell-a hmaa an dintir lai chuan lungchhe lutukin engmah a sawithei lova, \ap chungin a kut pem thi hnuang mai chu apharh ta ringawtmai a. Cromwell-a rilru chu a hneh ta hlea ni ngei ang, � I inhlanna avangin i bialpa nunna chu zuaha ni e, zan inah karfiu dar a ri lovang,� tiin kahhlumnathupek a siam tawh chu a sut leh ta a ni.

-Our Daily Bread

118. Bank hotu pakhat hian Kristian hnenah, �Chhandamnachang turin pawisa sen a ngai lova, rulh tur pakhat mah aawmlo i tihna a nimaw?Pathiankhawngaihna chu engmahinseng lovin kan beisei ringawt thei emni?Krista rin avangringawtin chhandam ka ni thei tih i sawi tiraw? Thil awihhar tak a nih chu! Chhandamna chang tur chuan theihtawpka chhuah ve a \ulin ka ring tlat!� a ti a.

Kristian chuan, �A \ha lutuk tlat! A nih lehmi pakhat

Page 42: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

42

Hringnun Dictionary

hi pawisamamawh lutukin i hnenah a lo kal a, pawisa i lopuktir dawna. Pawisa pukna tura thu delhkilh leh tul zawngzawng chu tu zawkin nge duang ang? nang nge pawisapuktu tur chuan?� a ti a.

Bank hotu chuan, �Keimah lovin tunge siam ang?pawisa a puk hmain dan leh hrai zawng zawng chu a pawmthlap a ngai ang chu,� a ti a.

Kristian chuan, �A dik chiahmai. Chu chu i dinhmuna ni. Nang himi rethei, mi sual lehmi bo i ni a, Pathian chuBank hotu a ni. A hnena thlamuang taka i thlen theihnatura ruahmanna siamtu tur chu nangmah nge ni angPathian?� tiin a zawt let ta a.

119. Russia lalpa Nicolas II khan a sipaite dinhmun hre chiangturin inchei danglama an post tlawh a ching viau mai a.Camp pakhatah chuan tlangval, a pain thununna hnuaiakun zir tura a dah hi sipaiah chuan a lo awm ve a;khuahkhirhna leh thununna chuan a nunah \hatna a thlenawm reng reng a lang thei chuang si lo.

A sualna langsar ber chu pawisa khelh a ni. Pawisakhelh ching tak nimahse lehkhabu a ngaina phian mai a.Inpeipun a beiseina lamah chuan a bat belh tam tawlh tawlha, a tawpah chuan an camp pawisa a puk hial a ngai ta.Chumi hnu pawh chuan a bat belh zel a, inpeipun lamkawng reng reng a zawh thei si lova.

Zan khat chu a leibat chu a chhut chhuak a, a lo tamtawh hlemai tih a han hriat chhuah chuanmahni intihhlummai chu a thlang ta a. A silai a la a,a lehkhabu inkeusaahchuan, �Ka leiba heti zozai hi tuinnge pe thei ang le?� tiina ziak a, mutna damdawi a hmawm hnu chuan tui takin amuhil rih phawt a.

Page 43: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

43

Hringnun Dictionary

Chumi zan takah chuan lal Nicolas II chuan sipaiofficer tenau deuh anga inthuamin chu camp chu a lo tlawha. Sipaimuhil kianga khawnvar inchhi leh a bula lehkhabuinpharh chu a va en chiang a, chu sipai dinhmunkhawngaihthlak tak chu hrilh hran a ngai lo.

Sipai mu a lo harh chuan a silai a kau va, ama lu chu ahawlh ta ran mai a. A hmeh per hmain eng vang tehkhernge ni a lehkhabu chu a va thlek leh hram a, �Ka leiba hetizozai hi tunge pe ang le?� tih a ziah hnuaiah chuan, �Paidin full,(pek tlak a ni tawh) Czar Nicolas II� tih hi a loinziak kalhmai a.

120. America rama tualchhung indona tawp hnu khan \umkhatchu hmar lam sipaiho hi Richmond kawngah an kal a; mipakhat rethei leh chau tak mai, chhim lam sipai uniform\et hrup tawh ha hi kawng sir a\angin a rawn chhuak hlawlmai a, sipaiho chuchhang tlem tal pe turin a rawndil ngawihngawih a. Ram ngaw hnuai thing karah chuan chawlhkartam tak a awm tawh thu leh thei rah leh thing zung ei theiha hmuhang ang te chauh a ei \hin thu a rawnhrilh a. Sipaihochuan Richmond-ah an ruala kal ve tur leh a mamawh techu lam turin an hrilh a. Ani chuan chhim lam sipai tlanboa nih thu te, Richmond-a a inlan ngam loh thu leh an hmuhvaih chuan anman emaw, an kah hlum nghal mai a hlauhthu te a sawi mawlhmawlh a. Sipaiho chuanmakti taka enchungin�Tunlaichanchinhi ihrevenange?�antia,anichuan,�Engchanchinmaw?� tiinnghakhlel tihhriat takhianazawta. Sipaite chuan, Confederacy (chhim lam pawl) an awmtawh hlei nem;General Lee pawh kar hmasa khanGeneralGrant-a hnenah a inpedaih tawhalawm!� an ti a.Ani chuan,�Eheu! remna lehmuanna a thleng daih tawh a, kei lahin kahriat ve loh vang ringawtin ngawkarah \ampuimitthi ka lotuar a nimaw?� tiin a indawmkun tlawk tlawkmai a.

Page 44: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

44

Hringnun Dictionary

121. Khaw pakhata thing kittu hian phakar chhuahin a thingtumhralh tur chu a sei dan tur bithliahsa feet li tling lovin atan ziah mai a. A piangthar ve ta a, a pianthar thu chuanan khua a deng chhuak rang hle a ni awme.Mahse tumahinan ring chuang lo.

Mi pakhat nepnawi dawr a\anga lo chhuak chuan chupa chungchang an sawi chu a rawn hre ve a, phur deuhmai hian, �A dik alawm.A piangthar tak tak asin!� a rawnti a. Mite chuan, �Eng tin nge i hriat?� tiin an zawt rual\hawtmai a. Ani chuan, � Nimina a thing tan ka lei chu kateh a, feet li dik tak a ni e,� tiin a chhang a, thingtumhralhtupianthar thu chu an awih thei ta a.

122. Missionary pakhat hian tuifinriat chhung a\anga lunghluzawngtu hnenah Chanchin |ha bute hi a thlawna pek atum a, ani lah chuan, �Chanchin |ha chu a thlawna pek anih chuan hlutna a nei lo a nih chu!� tiin a lak pawh a lo laduh lova. Mahse missionary chuan ngilnei leh dawhtheitakamite tana thil \ha a tih zel si avangin lunghlu zawngtuchuan missionary hnenah chuan lunghlu pakhat hi pek atum a, pek pah chuan chu lunghlu chanchin chu hetianghian a hrilh nghal a.

He lunghlu hi ka fapain tuifinriat hnuaiami a lak a ni a;a ip chhunga a dah hnuin a kiang hnai deuhah chuan adang a hmuh belh leh a, lak belh leh tuma a pan chu a chauta a, chhuak tura eng emaw chen a chhoh hnuin tui hakin athi ta hlauhmai a. �He lunghlu hi ka tan a hlu em em a, kape duh che a ni,� a ti a.

Missionary chuan, �Chhandamna nen a inang a nihchu! A thlawnin min pe a, mahse lunghlu dang aiin a hluzawk daih a ni lo�m ni?� a ti a. Chu thilthlawnpek avangchuan lunghlu zawngmi chuan chhandamna hlutzia chu aman thiam a, a piangthar ve ta a.

Page 45: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

45

Hringnun Dictionary

123. Ringlo mi, lawnga hna thawk pakhat a chesual a, lawnglian inkarah thil keng bawr \euh chungin a tla palh hlauhmai a.A lo lang lehmai tura an ngaih laiin hmuh tur a awmta si lova, tui lut thiamin an zuk zawng a, an hmu leh hlauhmai a. Thawktir leh tuma theih tawp an chhuah hnu chuana rawn thaw chhuak leh ta! A thawk rual rual chuan,�Pathian chu fakin awm rawh se, chhamdam ka ni ta!� arawn ti a. A bawihsawmtu zinga pakhat chuan, �Ni e, i thihman teuh kher mai,� a ti a. Ani chuan, �Tui tlak lam kasawi lova, chhungril lama chhamdamna a ni: Pathianin kasualna zawng zawngmin lak bosak daih tawh a ni,� a ti tadaihmai a.

Heti hian a chanchin chu a sawi zui a, �Tui thuk takaka pil lai khan ka tawpna hun a thleng dawn tih ka hrechiang hle mai. Ka thinlung chhung lammit chuan mipanaupang, ka numalchunga \hu anginmin hmuhtir a. Ka nuchu ka tan \hahnemngai em emin a lo \awng\ai bawk a.Ka sual chu ka hmaah hian tlang lian tak angmaiin a dingluah mai a, beidawng tak chungin ka thlarau rethei takchhandam turin Pathian chu theih tawp chhuahin ka au taa. Chawp leh chilhin ngaihdamna leh tihthianghlimna kachang ta a ni. Tichuan, engmah hre lovin ka awm zui ta a,tuna ka harh chhuah leh hian thil inthlakthleng danglam takchu tih zawh vek a ni tih ka hre chiang nghal vek a, kathawk chhuah leh hmasak ber rual khan Pathian ka fak taa ni,� tiin.

-Alliance Weekly

Page 46: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

46

Hringnun Dictionary

Chhuanlam

124. Mi pakhat hian kawng reh takah ruah sur laiin motor akhalh a, kawng kuala a tlan lai chuan kawng sira putarpakhat hi a in bulah chuan a lo buai hle mai a. Motorkhalhtu chuan dingmeuhin eng thil nge thleng ta tih chu ahan zawt a. Putar chuan, �Ruah sur nasa lutukin ka inchunga tichim alawmmawle,� a ti mai a. Ani chuan, �Eng tiziange a hmain i tihngheh loh?� tiin a�n zawt leh hrama. Putarchuan, �A, ka pu i tidik khawpmai, tihnghehna tur hun kanei lo a ni ber ang? Khua a \hat lai chuan tinghet kher lopawhin a awm theih thova, khua a chhiat lah hian a surnasat lutukavanginhan tihngheh theih ani bawksi lo alawmmawle,� a ti ve tlat.

Communist

125. Karl Marx-a fanu pahnih leh a makpate chu anmahni anintihlum a. A fa pathum chu ei chhiat lutuk avangin an thibawk a. Marx-a chuan chhungkaw ei tur thawh chhuahtumna reng reng a nei lova, amamawh zual hun a lo thleninFriedrichEngels a dil leh chawt \hin a. An chhiahhlawhnula lakah sawn a thlak a. Zu a heh em em a. Austriapolice-ho hnenami hek \hintu a nih avangin a rukin pawisaan pe \hin.

An retheih tehlul nen sumpeipun tumin stockmarket-ah an pawisa neih ang ang a theh chhuak \hin a, a tifuh theider lova. A nupuiin vawihnih a chhuahsan a, mahse a kirleh. A nupui an vuinaah pawh a kal miah lo nia! A fanuduat, Eleanor-i chuan a pa remtihna ngeiin Setana betupasalah a nei a, a tawpah a intihlum ta a. Karl Marx-apawh nun beidawng takin a thi.

Page 47: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

47

Hringnun Dictionary

126. Socialist : Bawngpui pahnih i neih chuan, pakhat zawkchu i \henawm pe ang che.

Communist : Bawngpui pahnih i neih chuan, sorkar-ah pelut ang che, tichuan an hnen a\anginbawnghnute lei tur i nei thei ang.

Facist : Bawngpui pahnih i neih chuan, a hnute sawrla sorkar-ah pe lut ang che, tichuan anni�nbawnghnute an lei tir thei ang che.

Nazi : Bawngpui pahnih i neih chuan an kap hlumang che, tichuan i bawngpui chu sorkarin anei ang.

Capitalist : Bawngpui pahnih i neih chuan pakhat hralhla, bawng lian chi lei ang che, a hnute a tamzawk.

Dam chhung hun

127. America rama seilian kum70mi chuan hetiang hian a damchhung hun a hmang

Kum 3 chhung - zirna atan

Kum8chhung - intihhlimnan

Kum 6 chhung- ei leh in hun atan

Kum11 chhung- hnathawhna�n

Kum 24 chhung- mut hun atan

Kum5 1/2 chhung- insil fai leh incheina�n

Kum 6 chhung- ke a kalna�n

Kum 3 chhung-midangte nena inbiakna hun

Kum 3 chhung- lehkha chhiarna�n

Biak Inah chuan thla 6 chauh.

Page 48: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

48

Hringnun Dictionary

128. American-ho chuan an ti lehpek a. Chawhrualinmi pakhathi kum 74 dam zel ang an ni a. A tlukpui chu- thla 888chawlhkar 3,848 ni 27,010, darkar 6,48,240 minute3,88,94,400 leh marphu vawi 2,02,25,08,800 phut hunchhung a ni.

129. Dan rangkachak:1. I hawn chuan khar leh rawh.

2. I hmeh en chuan tithim leh ang che

3. A kalhna i hawn chuan kalh leh rawh

4. I tihchhiat chuan a titu i nih zep suh

5. I siam theih loh chuan a thiam punmai rawh

6. I hawh chuan pe kir leh ang che

7. A hlutna i hriat chuan enkawl rawh

8. I tihhnawk chu tifel leh ang che

9. I lak sawn chuan dah \ha leh rawh

10. Mi ta i hman duh chuan phalna la hmasa ang che

11. A hman dan i thiam loh chuan kalsan mai rawh

12. I inrawlhna tur a nih loh chuan engmah zawt buaikher suh.

130. BenjaminFranklin khannitinin �Vawiinahhian eng thil \hange ka tih theih ang?� tiin a inzawt ziah \hin.

131. Engkimtithei Pathian, United States hi i kutah vawnghimang che tiin tih tak zetin kan ngen a che. Khua leh tui tethinlung hi sorkar thu chhuak zawm turin tihharhin awmsela, United States mite hi khua leh tui an nihna angin anmihring puite chunga \hat chhuah tur lehmi \angkai an nihtheihna�n rilru dik tak puttir ang che.

-George Washington

Page 49: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

49

Hringnun Dictionary

Daw heh

132. Tlang ram hmun vawt zet maia khaw pakhatah hian papakhat daw heh zet mai hi a awm a. Khuaa mite chuan athusawi chu awih tlakah pawh an ruat lo. An beisei lohtak maiin a piangthar ta tlat mai a, Baptisma a chang duhmiau si a, a khuate chuan ring lo tehmahse han chantir lohngawt chi a ni bawk si lo. Lui tui vawt zet maiah hianPastor chuan Baptisma a chantir ta a.

Tui chu a vawt kher em a, pastor-in a kaihthawh laipawh chuan a khur bauh bauh mai a. Pastor chuan, �Avawt em?� tiin a�n zawt fiam a, ani chuan, �Aih, ka tuarthei e,� a lo ti a. Mipui zing a\angin pa pakhat a lo dingchhuak a, �Pastor, han hnim nawn leh teh; dawt a la sawicheu a nih kha!� a rawn ti lung lungmai a.

-Murray Watts.

133. Vawikhat chu hmeithai pakhat leh a fapa hi rethei takin annung ve hramhrama.Nikhat chu a fapa leng chhuak chuanbazar-ah pawisa ip a chhar hlauh mai a, hmanhmawh ememin a tlan haw a, a nu hnenah a pe a. An han bun ruahchuan pawisa thir tlang 15 lai hi a lo awm a. A nu chuan afapa chu pawisa ip neitu zawng chhuaka pawisa ip chu pekir leh turin a tir ta tlat mai a. Rei tak chhung a zawn lehhnuin a va hmu leh ta hram a. Chu pa lah chuan lawm takadawng leh tamai lo chuan chu hun remchang chu hlawknabeiseiin hman \angkai a tum ta hlauh a. A pawisa ipahchuan pawisa tlang 30 a awm tiin a khing ta tlat mai a.

Roreltuin an thusawi ngun taka a ngaihthlak hnu chuanthutlukna a siam ta a. �Pawisa ip tibotu hian pawisa tlang30 awmna a tibova, he ipah hian tlang 15 chauh a awmavangin a ta a ni lo tih a chiang. Chubakah mi tumahin

Page 50: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

50

Hringnun Dictionary

pawisa ip, a chhunga pawisa tlang 15 awmna an tihbo thuhriat a ni lova, chuvangin he pawisa ip hi chu a chhartuhian a nei mai tur a ni,� tiin naupang chu a pe ta daih maia. Aneitu chuan dawt a sawi avangin a ta chu a chan ta a ni.

134. Sangha man phal lohna hmunah hian len a lo deng a, ahlawhchham leh nghal a. Dil kama ngawi renga lo thlirtuchuan, � I man lovem ni?� a ti a. Ani chuan, �Man lo,nimin kha chuan sangha lian tak tak 40 lai ka man asinmawle,� a ti mai a.

�A nih leh tunge ka nih i hria em?�

�Ka hre mai thei lo che a ni.�

�He hmun enkawltu (warden) hi ka ni e.�

Len dengtu chu a ngawi vang vang a,

�A nih leh kei hi mi hria em?�

�Ka hre lo che a ni.�

�Indiana state khaw chhak lama pa daw heh ber hika ni e.�

Dawhthei

135. Edwin Stanton ang reng renga Lincoln-a tinawmnah khaan awm hauh lovang. Lincoln-a policy reng reng sawiselloh a nei lova, �bumhmangah chuan a lak tlak loh ber chi ani� a ti ngat \hin. �Gorilla thlahtu� tiin hming lem a vuahsaka, thil thar dapa zin thin Paul Du Chaillu pawh Africakhawmualpuia gorillaman tura a kal chu a nuihzat a; �Mis-souri state-a Springfield khuaah hian awlsam taka manmai tur a awm reng alawm,� tiin Lincoln-a deuhsawhna�na hmang \hin a. Lincoln-a chuan a chhang let miah lova,chhang lo satliah mai pawh a ni lo; War Minister atan a\ha bera a hriat avangin minister atan a ruat ta zawk a.

Page 51: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

51

Hringnun Dictionary

Minister zahawm takah a ngai lui tlat a, hun pawh akal ve zel a.

Lincoln-a an kahhlum zan khan a ruang an dahnapindanah Stanton chu a ding a, Lincoln-a ruang ngawirengamu chumittui tla zawih zawih chungin a en reng a;\ap chungin, �Khawvelin roreltu a neih tawhzawngzawngaropui ber chu heti hian a mu ta mai maw!� a ti chhuak tahial a. Hmangaih taka dawhtheihna chuan a tawpah chuanhnehna a chang chiang hle a ni.

Dikna

136. Pathian hi ka lamah a \ang em? tih ka ngai pawimawh lo.Pathian awmna lamah hmuh turin ka awm em tih hi kabeiseina leh \awng\aina ber chu a ni e.

-Abraham Lincoln

137. Dikna \an avanga tuarna hi thil dik lo avanga fakna dawnaiin a thlan awm zawk.

138. United States lehEnglandmi nihna nei kawp hi Brazil-ahanman a, a chungchang an relnaah chuan thi turin an peihfel der mai a. America leh British ram aiawhte chuanchhuah a nih theihna turin theih tawp an chhuah a; mahseBrazil sorkar chuan, �Dan abawhchhiat avangin kan tihlumngei dawn a ni,� an ti tlat mai si a.

An tihhlum ni tur a lo thleng a. Ani chu hmun fai zaulaiah an dintir a, a kaphlumtu tur sipaite pawh an silai nenan intlar \hapmai a.Ankahhlumhun tur a thlenhmachiahinAmerica aiawh leh British aiawhte chu anmahni ram flagnen an lo pen chhuak a, an ram flag chuanmi tang chu anrawn tuam ve ve a.Mi dang zinga let leh pahin, �Hemi hi

Page 52: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

52

Hringnun Dictionary

in kah chuanEnglish lehAmerican sipai lawng sipai in kapa ni ang, heng ram pahnihte hnam puanzar phen a mia ni e,� an ti a. Sipaiho chuan an silai tin tawh chu an lathla leh ta a ni.

Entirna (Example)

139. BenjaminFranklin-ahunhmakhachuankhawlaia engchhithi a la awm ngai lo a ni mai thei. Ani khan Philadelphiakhuaa a in chung lawr kawngpui an lamah chuan tlai khawthim rual hian khawnvar a chhi ziahmai a. Kawtthler thimtaka lokal te chuan chu eng chu an chhawr \angkai viauzelmai a, a tihdan chu thikin an \henawmkhawveng zawngzawng chuan an ti ve ta zel a; rei lo teah Philadelphia khuachuan khawnvar hmangin Street light an nei thei ta a ni.

- Cole D.Robinson

Exam result

140. Naupang thiam thei lo ve tak mai hian a report card arawn hawn a, a pa pek pahin, �Ka pa, lehkha zirnaa kaharsatna hi inthlah chhawn thil nge kan chhungkawboruakzir loh zawk?� a ti zet zet nia.

Fakna

141. Scientist-te chuan hauh tuar deuh reng \hin naupang aiinfak hlawh deuh reng naupangte hi an felin an fing zawk tihan hmu chhuak a. Fakna hi kawng tam takah alo \ha a ni e.

Page 53: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

53

Hringnun Dictionary

Fimkhur lohna

142. Fimkhur lohna chuan, �Mathematics thiam ka ni lo nain isum lak luh paih \hen dan te, i buaina belh dan leh i natnapuntir dan ka thiam a. I hna ka puntir thiam a, i hlimna kati tlem thei bawk.

Chu lo pawh- i ngaihtuahna chu a \ul leh nuam ah ka\hen thei a, i hlawhchhamna tur number pawimawh tak achhuak ang. I kiangah ka awm reng thei lova, i hun hmanhmun tam taka \hen hmun tlem te chauh pawh i kianga kaawmchuan i hlawhtlin theihna tur tam tak ka paih \hensakang che.

Number zinga ngaihthah loh chi ber ka ni e. I chin\han a\ang khanmin thai chhia la, i hlimna tihpun a ni ang.

Fuih

143. Queen Victoria khanWilliam Gladstone-a chungchanghetiang hian a sawi a, �A kianga ka awm hi chuankhawvela hruaitu pawimawh ber kianga awm angah kainngai \hin a. Benjamin Disraeli kianga ka awm chuan,�Khawvela hruaitu ropui ber niin ka inhre \hin,� a ti a ni.

Ngaidam

144. Midang ngaidam thei lo chuan ama zawh ngei tur leihlawna tichhia a ni.

145. Rogen Campbell-a chuan a lehkhabu I hneh thei tih aziakah chuan hmeichhe pakhat, a lawina Kohhranhruaitute�n an tih dan leh amember-puite chunga lungawilovin a rawn thu hetiang hian a ziak a. Isua Krista tuarna a

Page 54: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

54

Hringnun Dictionary

hriat thiam hma chuan a rilru na chu a dam dawn hauh lotih ka hriat avangin a hnenah chuan, �An zinga tu emawtalin chil an chhak tawh che em?� tiin ka zawt a.Ani chuanka zawhna chu mak a ti tih hriat tak chung hian, �Aih,� ati mai a. �Isua Krista chu chil an chhak asin.....� tiin sawizawm zel ka tum lai chuan ka sawi tum chu a man thiamnghal mai a. Ama tan ngeia Isua Krista tuarna a hanngaihtuah chuan a rilru a danglam ta; ka zawhnamawl takavang chuan a chunga thil dik lo titu ni a a ngaihte pawhchu a ngaidam ve ta nghal a ni.

146. FactoryGate chungah chuan, �Mihring chuan a tisual theie, mahse Company chuan a ngaidam ngai lo� tih an tarkuaumai nia.

147. Napoleon-a kha a hmelma a hnehte chunga a rilru put dana danglam khawp nia. Russia lam a nawrnaah Battle ofBorodino an tihah chuan Russia sipaite a hneh a, heindonaah hian a tu lam ve ve pawhin sipai an chan hnemhle. An hneh tukahNapoleon-a chuan indona chu a tlawha, sipai hliamna tuar thawmahriat chuan zawnna kengtutehnenah chuan, �Chu sipai hliam chu la vat rawh u,� a ti a.Sipai pakhat chuan, �Ka pu, Russia sipai mai mai a ni,�tiin a chhang a. Ani chuan, �Kan hneh tawh hnu chuanhmelma an awm tawh lova, mihring kan buaipui a ngai anih hi,� tiin a chhang a, damlo chu a laktir tho.

- Today in the Word

148. Leonard da Vinci-a�n The Last Supper a ziah lai khanmipakhat nen an inmil lo tlat mai a. Thinrim engphiarin aninhau hrep mai a, da Vinci pawh chuan a ankhum nasaviau a ni awm e. A hawng chuan a lem ziak lai chuchhunzawm turin hmanrua a chuh a, Isua hmel chu a ziakdawn a; rei fe chhung a \hut chilh hnu pawhin engmah a

Page 55: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

55

Hringnun Dictionary

tithei ta hauh lo mai a. A tawpah chuan a brush a dah a,rawngbur a chhin a; a hmaa a inhauhpui chu zawng chhuakleh turin kawtthler lam a pan leh ta a. Thuphachawi pahinngaihdam a dil nghal a, chu chuan hna a thawk nasa tehasin! A hauhpui pa ngaihdamna nena a haw hnu chuan alem ziak chu a chhunzawm leh thei ta a,Chhamdamtuhmel chu a ziak zo thei ta chauh a ni.

-Don Anderson

149. Kum zabi 19-na laihawl velah khanWilliamMakepeaceThakeray lehCharlesDicken te kha an lo in-erin an inngeihlo hle a ni awm e. Kum 1883 Krismas dawn \epah khanvawi khat chu London kawtthlerah an intawk a, an inhaideuh leh nghal a. Thakeray chu a lehhawi a, Dicken-a a nitih a hriatin a kir leh a, a kut chu a va vawnsak chawt maia. �Kan pahnih inkara inhuatna leh inhmelmakna hi ka tuarpeih tawh thlawt lo a ni,� tiin a va chibai a. Dicken-a rilrupawh a khawih hle a ni awm e, nui chungin an in\hen a, aninhmelmakna kumhlun chu an titawp ta. An in\hen tukmaiah Thakeray chu a thi ta thut mai a. Sir ThomasMar-tin-a�n Dicken-a chanchin a ziakah chuan, �Dicken-a chua hmelma pa thlan chungah dingin lei lam chu a en vawngvawngmai a. A thinlung chhung a hlim ngei ngei ang tih ahriat theih mai, a hma niah khan kut thinga inchibaiin aninkuah ngawih ngawih tawh tlat a ni,�tiin a ziak. Hun \hadang kan nei leh dawn tih kan hriatmiau loh avangin tunahhian ngaihdam dila inngaihdam tlanmai a \ha ber a ni.

Ngaihdam dil

150. Mihring nunhona atan ngaihdam dil hi super glue ang a nia, a englai pawh hi a char zawm leh vek thei a ni.

-Synn Johnston.

Page 56: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

56

Hringnun Dictionary

Ngaihdan

151. I hlim leh hlim loh chu i thil neih leh i nihna emaw, i awmnahmun leh i thil tih lamni lovin i ngaihdanah a innghat zawka ni.Mi pahnih chu hmun khatah an awmdun a, an thawha inangchiaha, annihna lehan sumlak luhpawha thuhmunchiah;nimahselapakhat chuan rethei a intihviau laiinpakhatchuahlimhle thei tlat ani.Engvangnge?Mahningaihdaninmin hruai vangmai a ni e.

-Dale Carnegie

152. Loneitu pakhat hianCar thar a lei a, Registration tih hmaina lo lampan chuan a tlan vang vang a.A thlen dawn aruaiina accelerator \hat dan en chhin a duh avangin chak zetin atlan a, Truck pakhat bungraw phur hi lamlianah chuan atlan pel fua mai a. Lo lama peng ta mai lo chuan a tlanvang vang a, a tawpah a kual pawp a, kawngpuiah chuanchak fe bawkin a lo let leh a. Truck khalhtu chuan motorchhinchhiahna awm lo chak tak taka tlan ta chu Policemotor ni ngei tura ngaiin chu Car kal lohna tur nia a rin, lolam kawngah chuan a tlan ta a. Lo neitu pa chu a kual lehpawp a a lo lama haw tur chuan a lo tlan let leh a. Truckkhalhtu chuan a hlau tawlh tawlh a, chak theih tawpin atlan chhe ve thung a, a tawpah phei chuanmotor a\angin azuang thlaa ramhnuai lampanin theih tawp chhuahin a tlanchhe ta chiammai a. A hnua an han en chian nak chuan athil ruk - Coffee te, Cigarette te leh ralthuam eng emawzat a lo phur chu niin; a ngaihdanah hlauhawmnimiau hekle, tuma um lohvin a tlan chhe chiam ringawt.

153. Mi tu pawhin �mihring nundan tur chungchang� sawi dawnsela; a nupui fanau leh \henawm khawveng te a en dan te,a \hian te, a hnuaia thawk te leh a hmelma te chunga a

Page 57: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

57

Hringnun Dictionary

chet duh dan kan hriat phawt loh chuan ngaihthlak loh a\ha zawk.

-Sydney J.Harris

Nghehna/Nghet

154. Mi pakhat hi MLA atan a in candidate ve dawn a, theihtawp chhuaha a campaign lai chuan tlai khat chu thli athaw vuk vuk a, ruahpui van-awn a sur tluk tluk a. Mipakhat hian kawngka a rawn kik dawt dawt mai a, a�nhawn nak chuan pa pakhat hi huh hnuangin a lo ding a,�Ka motor kawng sirah a liam palh a, min pui thei angem?� a rawn ti chhek mai a. Ani chuan zang takin, �Theiteh reng e,� tiin a zui nghal a. Motor an va thlen chuan aneitu chu a chhungah a lut a, a tinung nghal vat vat a.MLAni tura chuan, �Eng tizia nge? i motor chu a \hat si khamawle?� a ti a. Chu pa chuan, �Ka hria alawm. Kan bialaiawha rorelna hmuna \hu turmi \ha hi kanmamawh a ni;chutiangmichu inih lehnih lohkahreduhani.Tunahkahreta a, ka vote chu i chang chiang lutuk!� a tih khumduah.

155. Greek Philosopher, Socrates-a tannaah chuan a \hian \haCrito a va kal a, engmah thiltih dik lo nei hauh si lova atang reng chu \ha a tih loh thu leh \hiante puihna zara tlanchhuah dan ngaihtuah mai turin a va thlem a. SocrateschuanCrito hnenah chuan -mi tumahin thil sual an ti tur ani lova, sual pawh sualin an thung rul tur a ni hek lo; thil\ha ngat phei chu tih chhiat hauh tur a ni love tih thuah hiankan lungrual hle \hin tih kha hre reng ta che� ti a zilh pahin,�Thil awmdanadanglamvang ringawthiankan lungrualnathute kha tih danglam ve mai tur em ni dawn?� tiin a lokamkhat hlak nia.

Page 58: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

58

Hringnun Dictionary

156. Pathian nena in karah engmah awm lo sela, thil dang zawngzawng nena in karah Pathian chauh awm rawh se.

157. Tualchhung Kohhranah buaina a awm a, pawl hnihain\henin an inngeih lo tahlemai a.Zankhat chupawl lehlamai-awhte chuan pastor an va hmu a, a lehlamho thiltih \halo lai zawng zawng an va sawi tamialmial a. Pastor chuan,�In dik e, in tidik lutuk tlat,� a lo ti a. Zan lehah a lehlampawl an va leng ve thung a, a hmaa mite ang bawk khanan khingpuite dik lohna chu an sawi char char mai a, pas-tor chuan,�In dik e, in tidik lutuk tlat,� a lo ti leh a. An nuchokaa awm chuan an pa chet dan chu a ngaithei lo hlemai a, a inlengte haw veleh inpui lamah chuan a tlan lut a;�Ngaihdan nghet nei lomihring zingah hian i nghet lo berawm e,� a ti ta phiar phiar mai a. Pastor chuan, �I tidik e,i tidik lutuk tlat,�a la ti ta tho nia.

Ngilneihna

158. I \hianpa chu a dam lai ngeiin pangpar bawr khat leisak lape rawh, a kuang chunga rose par var leh a sen tel kawpdah ai chuan a tan a lawmawm zawk.

-Irish blessing

159. Mi chunga \awngkam \ha i hman apiangin Rs.100/- zelhlawh la, a \ha lo i sawi apiangin Rs.50/- pe chhuak lehzel dawn ta la mi hausa i ni ang em?

160. Thil \ha i tihtheih apiang ti la,i theih dan apiangin ti la;

i tihtheihna hmun apiangah ti la,

i tihtheih hun apiangah ti la;

Page 59: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

59

Hringnun Dictionary

i tihsak theih apiangte hnenah ti la,

i tihtheih chhung chu ti ang che.

- John Wesley

161. Mi chunga ngilneihna lantir hi kan pek chhuah theih zingabo thei miah lo a ni a, a lo kir leh zel \hin.

162. Les Miserables bu-ah khan Victor Hugo chuan JeanValjean-a chanchin hetiang hian a ziak a.A thiltih sual chua farnu fate ril\am ei turin chhangthawp tlawn khat a rukchauh chu a ni a. Mahse chu thil man tlawm te a ruk avang chuan kum 19 zet lung inah a tang a, a tawpah chuana chhuak ve ta hram a. Rorelnain thiam loh changa a puantawh a nih avangin hna a hmu thei tawh si lova, a dinhmuna hautak hle mai. |um khat chu Bishop inah a kal a, anichuan zanriah eitirin a riahtir nghal bawk a.Mahse thlemnaa do zo leh ta lo, silver thlengmawi zetmai chu a paipawna, zanlaiah chuan a chhuak leh ta daih mai a. An lo manleh a, a thil rukna hmunah chuan an rawn hruai thleng lehhlawl mai a. Chu Bishop ngilnei takmai chuan Valjean-achuLalpahnenahruai thlen theih anihbeiseiinSilver thlengchu pek a remtih thu Police officer hnenah chuan a hrilh a;thubuai awrhtir ahnekin rukru hnenah chuan, �Jean, batidahna bawm hi i lak theihnghilh a nih hi,� tiin a hrilh a.Bishop ngilneihna chuanmi sual thinlung chu a hneh hlemai a, nakinah chuan a lo piangthar ta a ni. Bishop pawhchuan a thil hlu tak a hloh ai chuanmisual pakhat chhandamchu hlawk zawk hlein a hria.

163. Hebrai-ho khuan thawnthu ngaihnawmdanglamdeuhmaian nei a, chu chu hei hi a ni. Hmanlai hian unau pahnih hiram inri chiah-ah lo neiin an lovah chuan an cheng nghal a.A upa zawk chu nupui fanau neiin tu leh fate nen hungtakin a khawsa a, a nau erawh chu parawl a ni. Zan khat

Page 60: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

60

Hringnun Dictionary

chu a u zawkmuhil thei lo chuan, �ka nau hi amah chauhina awm a, kawm hlimtu tur a nei bawk si lo; a lo-ah sawnbuh thar hi ka va chhunsak teh ang,� a ti a.

Chu hunah vek chuan a nau zawk pawh chuan, �Ka uhian chawm tur a nei \hahnem si a, zanin chu a lovah kakal ang a, buh ka va chhunsak teh ang� a lo ti ve bawk a.Zan laiah chuan buhphur chungin an chhuak ve ve a, anram inrinaah chuan an intawk ta chawt mai a. Chutiangtaka an induhsak tawn avang chuan an hlim dun khermai!Hun a lo her zel a, an intawhna hmunah chuan Jerusalemtemple hi a lo ding ta a, an intawhna lai chiah chumaichamawmna lai a ni leh ta zel a ni.

164. India ram hmun pakhata beram rual neitu pakhat pawh a\henawm khawvengte uiin a beram an sehhlumsak foavangin a buai hle mai a. A ram chin a hung a, court-ah akhing a, a chang leh silai nen a thawk a, a buaina a rehhleithei chuang si lo. A tawpah chuan ngaihdan danglamtak mai a nei ta tlat mai a. A \henawm naupangho zawngzawng chu beram note a pe ta \heuh a, duat taka enkawltur beram an neih tak avangin an beram tibuai thei tur uizawngzawngchu an thlung ta vek a, beram rual neitu chuanharsatna a nei zui ngai tawh lo.

-J. Wallace Hamilton

165. H.H.Lee chu lungalthei zuartu company-a thawk a ni a,an hmun hma chu thir pal sang taka hung vek a ni. An\henawmah chuan rel kawng a awm bawk a. An com-pany hotu pa chu Kristian \ha tak hi a ni a, rel kal liamapiang hian rel kawng lamah chuan lungalhthei tlang engemaw zat hi a paih chhuak ziahmai a. Lee-a chuan a hmuhfo \hin avangin an pu ber nimahse eng vanga chutia thehchhuak ziah \hin nge a nih a zawt ta rawih mai a. Ani

Page 61: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

61

Hringnun Dictionary

chuan, �Rel kawng lehlamah sawn pitar rethei tak hi akhawsa a, tar pension a dawnin lungalhthei leina a daih lotih ka hre reng a ni. Rel tlan liam apiangin a lo kal a,lungalhthei tla chu a rawn chhar \hin a. A khawhmuh achian tawh loh vangin relte hian tuihu hmang lovin dieselan hmang tawh tih te lah a hre ve hauh lova, lungalhthei anmamawh tawh lo tih lah a hre hek lo. A beidawn lohnaturin lungalhthei hi ka theh chhuak \hin a ni,� a ti a.Kristianna a taka lantirna dik tak a ni ngei ang.

Nguina (depression)

166. Russian thawnthu phuah thiamLeo Tolstoy kha kum 50 anih kumchuan a nun chu nguina leh lungngaihna avangin abuai hle a ni awm e. Kum hnih chhung chu thil dang rengreng ngaihtuah thei lovin mahni intihhlum mai chaknaringawt chuan a tibuai a, a tihmai duh bawk si loh avanginan ina hruizen awm apiang a thuhruk tir a; ramsa ni lovinamah inkahna�n a hman mai a hlauh avangin sapel turasilai put chhuah a ngam tawh bawk hek lo. Nakinah chuanPathian lam a ngaihtuah ta a, chu ngaihtuahna chuan a nunchu siam tharin rilru nghet tak a lo nei leh ta a ni. �Engvangin nge thil \ha lo ka ngaihtuah ang? Pathian ka zawnganga, chak takin ka nung leh dawn a ni,� a ti a; a hlawhtlingleh ta a ni.

167. WilliamCowper-a chuKristian \ha tak a ni chungin a nunchu beidawnnain a khat a. Zan khat chu \iau chhuminLon-don khawpui a khuhmupmai a, chu zan thim chhahmupmai chu intihhlumna atan remchang riau dawna a hriatavanginThames luipuiahchuanLondonBridgea\angazuanthlak a rilruk ta a. Sakawr tawlailir a kova, LondonBridgepan tur chuan a thawk chhuak ta a ni. Sakawr tawlailir

Page 62: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

62

Hringnun Dictionary

chu chhumchhahmup hnuaiah chuan an tlan an tlan tamaia, a tawpa tawpah darkar hnih zet an tlan hnuin tawlailirpu chuan �an bo thu� a hrilh ta chawt mai a.

Cowper-a chu lungawi lo takin a chhuk a, kea kalinLondon Bridge pan tumin a kal ta ngat ngat a.Eng emawchen a kal hnu chuanmak ti deuhin ama kawtkai a thlenglehhlawlmaia.Tawlailir kawngbokhankhawpuichhungahchuan a lo tlan kualpui hrep hi a lo ni a. Tah chuan! makdeuhmaiin Pathian kutin chelhin a hruai zel a ni tih a hrechhuak ta a ni.

A buaina ata chu Pathian Thlarauin lui puia zuang thlatur ni lovin, AmahPathian ngei a hmuh chian theihna turina hmansak ta a; a phur rit zawng zawngte Chhandamtuhnena a nghah hnu chuan thlamuanna thar duhawm tak alo nei leh ta. A in chhungah chuan pen leh lehkhapuan a laa, he thu hi a ziak chhuak ta a ni. �Pathian chuan mak takmaiin thil a ti a, a thil mak tih te chuan a duh angin a thawkbawk \hin. A ke chu tuifinriat fawn vel chungah a innghahpawhin, thli leh tuifawnin a tibuai phak lova; aw mithianghlim!nangmahah chuan chakna lehhuaisenna a awma, thim chhah mupah chuan i lainatna a lo lang \hin a, imalsawmna kan dawnna tur a lo ni e.�

Harhtharna

168. Arawngbawlna avanga harhtharna nasa tak a thlen avanginGypsy Smith-a hnenah, �harhtharna thlenna tura kawng\ha ber eng nge ni?� tiin an zawt a. Ani chuan, �I room-ahinkalh hnan la, chalk la la chhuatah rin bial ang che.Chutahchuan i \hing\hi anga, rin bial chhungngeiaharhtharna rawnthlentir turin Pathian hnenah \awng\ai ang che. Chu

Page 63: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

63

Hringnun Dictionary

\awng\aina chu chhan a nih phawt chuan harhtharna chu alo thlengmai dawn a ni,� tiin a chhang.

Hausakna

169. Mithiam leh thuhriltu lar tak Russell H.Conwell-a chuanPersia rama a zin \uma amah kaihruaitu Arab mi hnena\anga a thu hriat chu a lehkhabuAcres of Diamonds ahhetiang hian a ziak a.

Mi hausa takmaiAli Hafed-a hi a awma, lunghlu lamchanchin a zir hma phei chuan a baka hausak theih dan tura hre tawh lo reng reng a ni. Lunghluman tamzia leh hlutziate a hriat chian hnu chuan lunghlu tam tak neih theih dantur a ngaihtuah a, a in leh lo chhuahsanin nasa takin a beita a. A sum zawng zawng a hman zawh hnuin Bay ofBarcelona-ah rethei takin a thi ta a ni. Hafed-a hnen a\angaa ram chhuahsan leitu chuan Hafed-a�n a ran rualte tui apek \hinna hmunah chuan lung mak tak mai hi a hmu a,lunghlu chanchin te chiang taka a han zir chian chuan alung hmuh pawh chu lunghlu ngei a ni tih a hre chiang ta a.An han dap chian deuh chuan a ram chhungah chuanlunghlu a lo tamhlemai a,Europe-a lal ropuihote lallukhumzawng zawng pawh hi Hafed-a ram hralh a\anga an laihchhuah te an ni.

-James M.Boice

170. Hausak i duh chuan, i thil neih pawisain a lei theih lohzawng zawng te kha i chhiar hmasa ngei ngei dawn nia.

-Daniel Webster

Page 64: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

64

Hringnun Dictionary

171. Mi hausa tak pakhat hi Chicago khawpui Hotelchhawngkuana a\angin a zuang thla a, he thuziak hi a lohnutchhiah:

�Mihring thil chhut dan ang chuan ka hausakna hiandollar maktaduai sawm zet chu a tluk a, nimahsela rilruleh thlarau lam nunah kei tluka pachhia leh rethei hi anawm kher awm love; chuvangin dam hian ka tan hlutna anei lo a ni,� tiin. A tidik chiah a ni. Vawikhat chauh apiang dawn si a, a nunah fel lo leh ruak a nei tlat atinalawm.

Hekna

172. Pastor pakhat chuan a dawhkanah notebook a dah a, akawmah Member-in a member puite a hekna tih aziak a.

Nakinah chuanmember pakhatin a rawngbawlpui diklohna hi a rawn sawi zat zat a. Pastor chuan, �A \ha e,hetah hian ka ziak anga, nakina kan ngaihtuah hunah amaawm lai ngeiin i sawi fiah leh dawn nia. Tin, he note-buahhian i thil sawi ka ziak hnuaiah hian i hming i ziak langdawn nia,� a lo ti a. Ani chuan, �Ekhai! khatiangah techuan ka hming ka ziak duh teuh lo mai,� a ti leh ta tlatmai a. Pastor chuan, �A nih leh i ziak lut lomai ang aw; helehkhabu hi vawi 1000 chuang zet chu ka keu ta, mahseeng thu mah ka la ziak lut lo nia,� tiin thil awmdan a lohrilhfiahmawlhmawlh a.

173. Johnny chuan a ui hmingah �Uncle Joe� a phuah a. Engvanga chutiang hming \hing tak chu puttir nge a nih anzawh chuan, �A chhan maw? ka pute- Uncle Joe nen anin-ang chiah - eitur pek a piangin a rum chhur chhur a, ahmuh apiang chu sualpui a peih reng alawm,� a ti duah.

Page 65: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

65

Hringnun Dictionary

174. Inren i ngaihsan loh avang ringawtin i hausa chuanglovang,

Mi chakte i tuk dawl avang pawhin mi chak lote i tichakchuang lo;

Mi hausa i tihchhiat avanginmi rethei i \anpui tihna a nihek lovang.

Hlawhpetu i paihthlak avangkhanhlawh latu i \anpui bawkhek lo,

Mi lian i pawhthlak avanginmi te i ti lian chuang lova;

I thawh chhuah aia tam i hman avangin harsatna i pumpelhhek lovang.

Mi dang zalenna leh ngaihdan i paih thlak avangmaiin annungchang i siamsak thei chuang lo,

Miin an tih theih leh tih tur i tihsak zel khan i \anpui emawti reng reng suh.

-Abraham Lincoln

175. Naupang kut ziak tih hriat takmai envelope kawmah hian,

To, Pathian

tih hi a lo awm a, tih ngaihna a hriat loh avangin dak puchuan a hawng ta ringawt a. A chhungah chuan, �Pathianduh tak, ka hming chu Jimmy a ni a; kum rukmi ka ni. Kapa a thi tawh a, ka nu tan ka nau nena min enkawlna turpawisa thawh chhuah a harsa em em si a, Rs.500/- minrawn thawn teh a! tiin a lo ziak a.Dak pu rilru chu a khawihta riau mai a. A thawhpuite a entir ve zel a, a tawpahchuan thawhkhawman rilruk ta a. An thawh liam liamhnuchuan Rs.500/- chu an tlin ve mai bawk a, chu pawisachu an thawn ta a.

Chawlhkar hnih hnuah chuan lehkha an dawng leh a,

Page 66: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

66

Hringnun Dictionary

an han hawn chuan Pathian hnena lawmthu sawina a lo nia, amaherawh chu a tawp dan erawh a danglam khawpmai. �Min rawn pek leh hunah chuan kan inah nangmahngeiinmin rawn pe tawh ta che, daka inthawn chu dak inathawk ten lak \hen an ching a, min rawn thawn pawh khaRs.200/- an la \hen a nia,� tiin a la hek zui!

176. Khawtlanga mi phunchiar sawm pahnih hi mi fing rawnturin an kalhova. Ani chuan, �In harsatna leh in sawisel\hin zinga a buaithlak ber ni a in hriat kha lehkhaah ziakchhuak \heuh rawh u; mi paruk kha ka ding lamah hianding ula, paruk dang kha ka vei lamah,� a ti a. An ziahzawh chuan, �In thil ziah kha in zawna mite nen khaninthleng \heuh rawh u, tichuan in harsatna hmasa khatheihnghilh ula in lehkha kenami kha in harsatna chu a nizawk dawn nia� a ti leh a. An inthleng ta \heuh a anharsatna thar chu an han en nak chuan tumahin an duh lo,inthleng let leh an dil \heuh zu nia!

Hel

177. French socialist leh historian lar tak Louis Blanc chuan antihhlumdawn \epin, �Ka nausen laiinmin enkawltu nurselakah ka hel nghal phawt a. Ka naupan laiin kan zirtirtutelakah ka hel leh a. Ka tleirawl ve ta a, ka nu leh pate lakahka hel leh bawk a. Ka lo puitling a, sorkar lakah ka hel lehta a ni. Ka thih hunah pawh vanram leh Pathian te hi anawm a nih chuan an lakah ka hel leh tho ka ring,� a ti hepmai nia!

Page 67: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

67

Hringnun Dictionary

Hlawhchhamna

178. AbrahamLincoln-a khaKum 22-ah sumdawnnaah a hlawhchham

Kum 23-ah dan siam pawlah a in candidate,a tling lo

Kum 24-ah a sum dawng a, a hlawhchham leh

Kum 25-ah dan siam pawl(legislature) ah a tling

Kum 26-ah a bialnu a thi

Kum 27-ah lungngaihna avangin a buai tluan zak

Kum 29-ah speaker turin a ding a, a tling lo

Kum 31-ah elector turin a ding a, a tling lo

Kum 34-ah congress member turin an ding, a tling lo

Kum 37-ah congress member atan thlan a ni

Kum 39-ah congress member-ah a tling lo

Kum 46-ah Senate member turin a ding, a tling lo

Kum 47-ah Vice President turin a ding, a tling lo

Kum 49-ah Senate member turin a ding, a tling lo

Kum 51-ah U.S President atan thlan a ni.

179. Hlawhchhamna hi zirtirtu atana hman tur a ni a, minenkawltu tur a ni lo.Min tikhawtlai deuh a nih pawhin kantawpna tur a ni chuang lo. Hun eng emaw chhung chukawng kualah kan kal phahmai thei, nimahsela kan thlentur chu a pawh leh tho tur a ni.

180. Polandmi Piano thiam hmingthang Ignace Paderwski khapiano zir a tum lai chuan zirtirtu tur chuan i kut a te lutuk a,a keyboard hi i thiam thei lovang, a ti a. Italian zaithiamEnrico Caruso pawh zai a zir dawn chuan a zirtirtu chuan-i aw chu tukverh a thli thaw lut ri nen a in-ang hlemai, a loti bawk a. Queen Victoria hun laiinEngland Parliament-ah Benjamin Disraeli khan thu sawi ve a tum a, member-

Page 68: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

68

Hringnun Dictionary

te�n an lo nuihzat a, \hut pahin, �Tunah hian ka \hu naa,ka thusawi in ngaihthlak hunhi chu a la thleng dawnkhawpe,� a ti a. A hnuah chuan PrimeMinister naupang ber lehthusawi thiam ber a ni.

Henry Ford (Ford motor company hotu pa) pawhkhan an motor car siam hmasak berah chuan a hnungzawnga kalna (back gear} a siam theihnghilh ve thova.

ThomasEdison pawhkhan thil thar hmuhbelh a tumnalamahdollarmaktaduai hnih zet a hmang a, a hmuh chhuahthar chu a \angkai nep viau lehnghal.

AlbertEinstein pawh kha university entrance exam abeih hmasak \um chuan a tling bik hauh lo.

A vawikhatnaa hlawhchham avang ringawt chuanbeidawn tur a ni love.

181. Hlawhchhamna ringawt hi chu a hma aia fing zawk lehrem hre zawka a bul \an \hat lehna remchang tak a ni.

Hlawhtlinna

182. Vawiina kan thiltih hian nakina kan hlawhtlinna a rawnthlentir dawn chauh a ni.

183. Avawikhatnaah i hlawhtling nghal a nih chuan a aia harsazawk tih leh tum ang che.

184. Damchhungnunahlawhtlinna kawng \ha ber chumi hnenathurawn kan pek ang chiahmahniin tih nghal hi a ni.

185. Mi hlawhtling kan tihte phenah hian nu ber chau takin anlo awm chawk \hin.

186. Tuna mi hlawhtling kan hmuhte hi hun kal tawha lohlawhchham \hin, mahse beidawng duh lote an ni fo.

Page 69: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

69

Hringnun Dictionary

187. Engkim a tawp vek emaw tih tur khawpa a beidawnthlakhnu pawha beidawng duh tlat lote chu hlawhtlinna hian azui nge nge.

188. Dinner party-ah nu pakhat hianLordNorthcliffe-a hnenah,�Thackeray-a zing tho chuan a hmingthang hle tih a inhmuchhuak a, tih hi thil mak tak niin i hre ve lo maw?� a ti a.

LordNorthcliffe-a chuan, �Zing khua a lo var chuan...Thackeray chuan nitin darkar 8 zel ziakin kum 15 chhunga ziak a! A, ka pi, a ni thei lovang, chu pa zing tho chuana hmingthang hle tih a hmu chhuak maw? Amut ka ringhauh lo mai,� a ti ta daih mai a.

189. Hlawhtlinna leilawn:0% - Ka ti lo vang.

10% - Ka ti thei lo vang.

20% - A tih dan tur ka hre lo.

30% - Tihtheih ka duh hlemai

40% - Ka tithei ta e.

50% - Ka tichhin tehreng ang

60% - Ka thei ngei e.

70% - Ka tihtheih ka ring.

80% - Ka tithei.

90% - Tihtheih ngei ka tum.

100% - Ka ti ta e.

190. Kum1923 khanChicago khawpuiaEdgewater BeachHo-tel-ah sumdawnna kawng hrang hrangami hmingthanghoan inhmukhawma. Chuta telte chu - thir lama sumdawnnalian bera an president te, eichawp lam sumdawnnaa com-pany lian bera an president te, NewYork StcokExchangepresident te, United States a cabinet minister te,

Page 70: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

70

Hringnun Dictionary

Wall Street-a an hotupa te, Bank of International Settle-ments-a an president te,Wheat lama sumdawnna hotu lehMonopoly hotu pa ber te an ni a. Heng mite hian UnitedStates sorkar sum aia tam an enkawl a ni.

Hengmi hlawhtlingte chanchin hi kum tam tak chhungchuMegazine leh lehkhabu hrang hrangah tarlan a ni \hin.Thir lam sumdawnna hotu Charles Schwab chuan a huntawp lam chu leiba urh chungin rethei takin a hmang ral a.Wheat-a sumdawnna hotu Arthur Cutten-a pawh leiba arulh theih loh avangin ramdangah a tlanbova, chutah chuana thi a; Richard Whitney-a, New York StockExchangepresident pawh Sing Sing tan inah hun rei tak chhung atang a. Cabinet minister, Albert Fall-a pawh an tannaa\angin ngaihdamna sang ber an chantir a, a thih dawn\epah a in lama thi turin an hawtir bawk.Wall Street hotu,JessieLivermore te,Bankof International Settlements hotuLeon Fraser te, Ivan Krueger, Monopoly hotu pa te chumahni an intihlum \heuh.Mi hlawhtling an tih \hin pariatzinga pasarih chuan rapthlak takin an tawpnahun anhmangvek zu nia le!

191. WinstonChurchill kha kum35mi vel a nih chuanBritain-a politician hlawhtling bera ngaih a ni hman der tawh a. Ahmasawnna chu arsi thlawk eng tak angmaiin a chak a nian ti \hin. Politician fapa a ni a, a bul \anna chuchanchinbua thu chhuah tur lak khawm leh indo chanchinlehkhabua chhuah ani.Kum25mi anihin parliamentmem-ber a ni a, kum 31 a nih chuan cabinet member-ah a telphak tawh a ni. Indopui I-na a lo chhuah khanWar Cabi-net zingah telin Lord of the Admiralty atan ruat a ni a. Afing si, a taima si, thu a thiamin hmangchang a hre bawk sia, khawvel chu a ke bulah a then tan a ni ber mai a.Nimahsela, a khawvel vir zawng chu a danglam ta: a duh

Page 71: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

71

Hringnun Dictionary

dan leh ngaihdan bak pawm theih a neih loh avanginCabinet-a a thawhpuite�n an thawhpui hlei thei tahauh lo mai a.

Kum 1915 a lo her chhuah meuh chuan a khawvel adanglam zo ta! Gallipoli a sipai rual a tirhte chu tam tak anthih hnuah an tlawm zui lehnghal a, ani pawh chuCabineta\anga inhnukdawk turin annawr lui a; politics lamahchuanvahvaihna ram fangin hun khaihlak leh khawharna chu ahmang ve ta a.A chanchin ziaktu pakhat chuan a hun hmandan hi, �Hlawhchham tura \hanharhna,� tiin a vuahsakhman hial nghe nghe a ni.

Hlawhchhamnaa sawrfu a nihna chuan Churchill-anunah thil \ha tam tak a chher chhuak ta hlauh thung a,Indopui II-naa \angrual lam hruaitu ropui ber a nih phahta hlauh zawk a ni.

-Gary Inrig

Hlen

192. I ngaihruatna in a thlen phak chu i thleng thei a,mang lamaiman phak chu i ni thei a, i ngaihtuahnain a hmuh phak chui ni thei bawk. Imitthla thiamngat phei chuan a tak i thlengngei ngei ang.

-William Arthur Ward.

Hlimna

193. Mi pakhat hian British doctor, Dr. JohnAbernathy (1764-1831) a rawn a. A harsatna chu rilru hah leh nguina a ni.Doctor chuan, �Hlimna imamawh a nih hi. Fiamthu thiam

Page 72: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

72

Hringnun Dictionary

Grimaldi-a ennawmchhuahnaah kal la a lo tinui dawn chenia. Damdawi aiin nuih leh hlim i mamawh zawkdaih,� a ti a . Damlo chuan, �Grimaldi-a chu ka nialawm!� a lo ti daih.

-Brown Book of Anecdotes

194. Hlimna hi phengphehlep angmai a ni a. I umnasat poh leha hlat ang che anga, um um lova thil dang i tihsan hunchuan i hnenah lokir lehin i darah a rawn fu lehmai ang.

-Bits & Pieces

195. England ram chanchinbu pakhat chuan chhiartute hnenah�Tute nge khawvela mi hlim ber ni ang?� tih in chhansiakturin a sawm a. Hengte hi lawmman latute chhanna a ni:

Thil siamtu leh lemziakmi, a hnamam taka zawh pahafaifuk hlarh hlarh hi a hlim ber.

Naupangin vaivuta kulh lem a sa lai hi a hlim ber.

Nu, nilenga buai em emin thil dang a zawh fel hnua a fasen a bual lai hi a hlim ber.

Doctor-in damlo dinhmun khirh leh thih hlauhawm tak azai zova, a nunna a chhan him hi.

196. Nitin mi pakhat zel i tihhlim theih chuan kum 40 chhungchuan mi 14,600 chu eng hun chhung atan emaw i tihlimtihna a ni ang.

197. Hlimna hi khawiah nge a awm?Ring lo mi, Pathian hlauhna nei lote hnenah maw?

Voltaire-a kha an zingah chuan a lar ber ang. He thu hiziakmeuhin a hnutchhiah asin: �Lo piang lo tawp ila ka vahan duh tak em!�

Nawmchennaah maw? a teuh lo. Lord Byron-a khakhawsanuamber tura ngaih a ni.Mahse, �Rulhut, panchhia

Page 73: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

73

Hringnun Dictionary

leh lungngaihna bak chanvo ka lo nei love,� tiin thu ziak ahnutchhiah ve tho.

Hausakna himaw?- JayGould, Americanmillionairekhan a ngah lutuk tlat. A thih dawn chuan, �Khawvelamirethei ber ka ni hial awm e,� a ti asin!

Hmingthanna leh dinhmun ropui hi maw? - LordBeaconsfield khan chutiang zawng zawng chu a beisei aianasa akhumasin!Mahse, �Vanglai hun chu thiltih fuh lohina khat a, puitlinna chu theihtawpa beiha sual chhuah chi ani a, tar hun lah chu inchhirnain a khat bawk,� a ti veduah tho.

Hnehna avangin maw? Teuh lo mai - Alexander theGreat khan a khawvel hriat zawng zawng a hneh a.Khawvel danghneh zel tur a hriat tawh loh avang ringawtina puan in chhungah zuk han \ap tlawk tlawkamawle!

198. German philosopher Friedrich Nietzsche chuan Kristiana hmuh \hinte chungchang a\angin hetiang hian ngaihdanmumal tak a lo nei a. �Chhandam tawhte nun dan tur niawmrengin tun aia hlimdeuh zawkhian awm ta sela chuanChhandamna an sawi fo \hin pawh hi ka pawm ve ngeingei ang,� a ti a ni.

199. Martin Luther-a kha a hun hnuhnung lam eng emaw chenchu nun ngui takin a awm a ni awm eNi khat chu a lehkhachhiarna pindana a awm laiin a nupui chu thawmhnawdumhlang inbelin a lo lut hlawlmai a, Luther-a chuan, �Tu ngethi?� a lo ti a. A nupui chuan, �Pathian a thi,� a ti ta mai a.Luther-a chuan, �Aw ka Thlarau! a va mak dawn ngaiem! chu chu eng tin nge i sawi theih?�tiin a zawt a. Anupui chuan, �I nun hi a hlim lovin a ngui ema, i Pathian hia thi a nih ka ring,� tiin a chhang a.

Page 74: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

74

Hringnun Dictionary

200. Hlimna hi buaina awm loh vang ni lovin, Isua Kristaawmnaah chuan a lo thlengmai \hin a ni.

-William Vander Haven

201. Hlimnain\awmpuihiana letinhlimnaa tipunga, lungngaihna\awmpui erawh chuan a zatve a lak \hensak \hin.

Hlim lo

202. I hlim leh hlim loh ngaihtuah veng vengna hun i neih phawtchuanmi hlim thei tak chu i ni ngai lovang.

-George Bernard Shaw

203. Hlim theih lohna kawngpui:1. Nangma chungchang ngaihtuah la

2. I chungchangmi hnenah sawi \hin la

3. �Ka� tih hi a tam thei ang ber hmang ang che.

4. Nangmachungchangami ngaihdanni thei awmzawngzawng khawnkhawm la

5. Mi�n i chungchang an sawi ngaithla ngei ngei ang che.

6. Mi�n an ngaihsan che beisei la

7. Mi dang chu ringhlel hmasa phawt ang che.

8. Mi sawiselna pawmzammaimai suh

9. Nangmah tluka rintlak an awm lo tih hre reng la,

10. Mi zah leh ngaihpawimawh nih tum ang che.

11. Kawng hrang hranga i ngaihdan pawm thei turinmidang beisei la,

12. Thil \ha i tihsakte chu theihnghilh hauh suh ang che.

13. Mi tan a tlem thei ang ber inhmang la,

14. Nangmah inhmangaih nachang hre viau phawt la,

Page 75: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

75

Hringnun Dictionary

15. Mahni hmasial pawh hi a hlawk tih theihnghilh suh.

Heng thuvawn ka tarlante hi dik lo thei lo hlir a ni e.

- Gospel Herald.

Hmangaihna

204. Nula : Min hmangaih em?

Tlangval : Tehrengmai.

Nula : Ka tan thih i huam em?

Tlangval : Aih!Kahmangaihna chua thi dawnhlei nem!

205. Hindu mi hausa deuh mai hi Stanley Jones-a thusawinahmunah a rawn lang ve nawlhmai a. Jones-a hnenah chuana lokal chhan hetiang hian a hrilh a ni:

Kum eng emaw zat liam tawhah khan naupang ka nihlaiin missionary pakhatin he bazar-ah hian Pathian Thu asawi a, keiniho chuan tomato hminin kan vawmvakmai a.Nakinah thu a sawi zawh chuan a lu leh hmaia tomato tuiluang chu a hru fai pawk pawk a, keiniho chu dawrahminhruai a, sweetmin leisak \euhmai a. Chumi ni a\ang chuanIsuaKrista hmangaihna hi a hmelah khan ka hmu a, tunahpawh hian hetah ka lo kal phah a ni e, tiin.

206. Hmangaihna dik tak chu-Ringhlel turin amuang a, ring ngam tur erawh chuan a

\uan a rang.

Thlauhthla turin amuang a, siamrem turin a rang thung,

Dodal turin amuang a, venghim turin a rang \hin;

Hau turin a muang a, tuar thei turin a rang thung a,

Dil turin a muang a, pe tur chuan a tuan \ha \hin.

Page 76: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

76

Hringnun Dictionary

Daltu ni tur chuan amuang a, puitu ni tur chuan a rang\hin,

Huatna kawngah a muang a, ngaihdam tur chuan a rangthung.

207. Pa pakhat chuan a nupui awmdan tur leh khawsak dan turte, ama chunga a awmdan turte nen lam khirh takmai hiana ruahman a. A nupui chu zingah hma takah a tho anga, anpa breakfast chu tui tawk takin a siam tur a ni, inchhungkhur enkawl thu-ah chuan duhthusam a ni tur a ni ringawt.Sum hmanah a ren thei ang berin a khawsa anga, eirelnaleh naupang thawmhnawmanah pawh a hmang tam tur ani lo. An nu lakah chuan a phut a sang hle a, a pasal tanaa inpekna tur kawng a ruahman zawng zawngte chu intukralah chuan hahthlak tham ngial a ni awm e.

Nakinah chuan chu pa chu a thi a, a nupui chuan pasaldang a nei leh a. A hmasa nen chuanmi in-ang lo let tawpa ni ber mai. Mahni hmasial lo, midang ngaipawimawhahmangaih thiammi, pa \ha deuh mai hi a tawng ta hlauhmai a. Vawi khat chu a thawmhnawhlui chinfelna lamah apasal hmasain tihtur a tukte ziah chhuahna hi a hmu fuhhlauhmai a. Amah pawh chuanmak a ti ngiang a ni awme, a pasal hnuhnung hnen a\angin engmah phutna awmhauh lo mahse a pasal hmasain tih tur a lo tuksak zawngzawngkhahre hauh lovin a pasal hnuhnung zawk tan chuannuamti takin a lo ti vek \hinniamawle!Ahmangaih avanginhrehawm hre hauh lovin engkim a lo ti \hin a ni.

Hmasawn

208. Hmasawn tummi tan dawhtheih a pawimawh ber.

Page 77: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

77

Hringnun Dictionary

Hmeichhia

209. Hmeichhe pasal nei lo chu hungna nei lo huan angmai a ni.

-German thufing

210. A naupan lai chuan hmangaih leh duat taka enkawl amamawh a.

Kum 10 a tlin chuan intihhlim lam a ngaina a.

Kum 20 a tlin chuan ngaihzawng lamin a rilru a la a.

Kum 30 a tlin chuan mi hriat nih a chak a.

Kum 40 a tlin chuan lainat a beisei a.

Kum 50 a tlin chuan pawisa a mamawh ber \hin.

Hmelma

211. Rome khawpuia chengte chu hmelma an neih chhungzawng an \angrual a, an huaisen a, an ngaihtuahna pawh aropui. Nimahsela an hmelma zawng zawng an hneh hnuchuan rei lo te an ropui a, an tlu chhe nghal vat.

-Will Durant

212. President Lincoln-a kha \um khat chu a hmelmate angaihdan an zawt a, �Eng a ti nge \hiana siam i tum tlat. Ititlawmvek zawk dawn lo�mni?� an ti a. Lincoln-a chuan,�Ka hmelmate \hian \haa ka siam theih chuan ka hneh vektihna a ni dawn lo�m ni?� tiin a chhang daih.

213. Kan hmelmate kan huat viau chuan kanmut theih leh theihlohvah te, kan chaw-ei tui leh tui lohvah te, kan B.P-ahte, kan hriselna leh hlimna thuah pawh kan chungathuneituah kan siam tihna a ni ang.

-Dale Carnegie

Page 78: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

78

Hringnun Dictionary

214. |hian \ha chu za rual pawh nise an tam tawk lo mai thei,hmelma erawh chu pakhat pawh an tam lutuk thei tlat a ni.

215. |hian \ha sawmin thil \hamin tihsak aiin hmelma pakhatinkan tana pawi a khawih a nasa thei zawk.

216. Martin Niemoller-a chu Hitler-a tan in a\angin a chhuaka, �Ka hmelmate hi Pathian hmelma an ni ve kher lo tihhre thiam turin hun ka mamawh rei hle mai. A hmelmatetan pawhAni chu hmelma a lo ni ve hauh lo nia mawle!�tiin a sawi.

Hmuh loh rinna

217. George Mueller-a�n England ram Bristol khuaa fahrahchenna tur in a sak dawn khan a ipte a pawisa awm zawngzawng chu shilling hnih chauh a ni a. A mamawh chu tuhnenahmah thlen lovin Pathian chauh a hriattir a,mahse insakna tur leh a \ul ang apianga hman turin dollarmaktaduaisarih lai a dawng tho nia mawle!

218. Thuhriltu chuan sermon sawi \anna�n, �Unaute u, nichinlawk khan hetah hian ruah dilin in \awng\ai rual a ni lo�mni? thil pakhat ka zawt duh che u, khawiah nge in nihliaprawn ken chu le?� a ti a.

Hna

219. Irishmi, hna thawh taima em emmai chuan an pu hnenahhlawh tam zawk phu-a a inhriat thu a sawi chhuak a. Apu, �pa thil chhut thlip thlep \hina� an tih mai chuan,�Pat, i sawi ang em em hi chuan i thawk rim lo tih kafinfiah theih ngei ka ring. Kum khatah ni 365 a awm a.Nitin darkar riat i mut ziah hi belh khawmin ni 122 tluk a

Page 79: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

79

Hringnun Dictionary

ni, chu chu ni 365 a\anga i paih chuan ni 243 a la awm a.Nitin darkar riat chhung chawlhna leh chhungte kianga iawm hun hi belh khawm chuan ni 122 tluk bawk a ni. Ipaih \hen leh chuan ni 121 a la bang a. Pathianni vawi 52i paih \hen leh chuan ni 69 chauh a bang tawh a. I hriatangin kan office hi inrinni chawhnu kan chawl zel a, half-holiday vawi 52 chu ni 26 lai a tling leh a, i paih \hen lehchuan ni 43 chauh a awm tawh a ni. Nitin darkar khatchhung chhun chawlh i hman \hin hi belh khawmchuan ni16 lai a tling a, ni 27 chauh a bang tawh a nih chu. Kum tinchawlhkar hnih chhung chawlh kan pek che i paih \hen lehchuan ni 13 a la bang a. Heng bakah hian kum tin ni 12sorkar chawlh a la awm leh cheu a, ni khat chauh a bangtawhanihchu!Thingpui ina i chawlhhun tehanbelhkhawmleh teh. I thawhnaah hian pawisa eng emaw zat i ba zawka ni mai lo maw?� a ti ta duahmai a. Pat-a tih ngaihna hrelo chuan, �Number chu a daw ngai lova, mahse dawt sawiching chuan number a chhut chhuak thei alawm,� tih pahina hlawh pangngai pawh chu an pe lomai palh ang tih hlauchungin a hnathawhna \hutthleng chu hmanhmawh takin apan leh ta a.

220. Pathian hian thawh tur pawimawh a neihin chu hna thawktur chuanmi thatchhia a thlang ngai lova. Hna thawh tur aneih phawt chuan hna thawk lai kher a ko \hin a.Chhiahhlawh fel tak amamawh chuanmi buai tak a thlangkher \hin. Hei hi Bible leh History-in a tichiang hle a ni.

Mosia chu Horeb-ah beram vengin a buai hle a.

Gideon-a chu Grape sawrkhurah buh thli faiin a buai hlebawk a.

Saula chu a pa sabengtung bo zawngin a buai hle a.

Davida pawh a pa beram enkawlin a buai em em bawk.

Page 80: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

80

Hringnun Dictionary

Elisha lah bawngpa 12 hmanga leiletin a buai hle a.

Nehemia pawh kha lal hnenaWine no hlanin a hnaah arinawm em em a.

Amosa pawh ran rual vengin a buai hle.

Petera leh Andria te chuan rim takin len an deng a.

Jakoba leh Johana te pawhin an len an \hui \ha mek.

Matthaia pawh chhiah khawnna hmunah a \hu a, a buaikhawp ang.

Saula pawh Isua \hiante tiduhdahin a hmanhlel a nih kha.

WilliamCarey-a pawh kha pheikhawk siamin a buai theilutuk tlat bawk a ni.

221. AdamClark chuan Bible Commentary ziahna�n kum 40zet a hmang a. Noah Webster pawhin a Dictionary busiamna�n kum 30 a hmang ral \hak a, a lehkhabu chubelhchian dawl ngei a ni tih fiahna tura amamawh khawnkhawmin tuifinriatpawhvawihnih lai chu lawnginapaltlangbawk. JohnMilton pawh kha a hla phuahte cheimam turintuk tin zing dar 4-ah a tho ziah a, uluk taka a ziah nawn fo\hin avangin a hlate hi an \ha em em a ni. TheDecline andFall of the Roman Empire bu ziahna�n Edward Gibbonpawhin kum 26 tal tawp a hmang. Bryant pawh khan ahla pakhat chu mi hriata a tlangzarh hmain vawi za zet aziak \ha zu nia! Heng mite hian an hna chu phur takin anthawk a. An tih tur a harsat zawh poh leh harsatna sutlang tura an beihna a nasa ting mai a ni.

222. JohnWesley kha kum40 chhungin nitinmel 20 zel sakawrchunga chuang anga ngaih a ni; mel 2,50,000 lai sakawrina zin tlat alawm. |awng chi hrang 10 a thiam a, lehkhabu400 a ziak hman a, sermon vawi 4000 a sawi bawk. Kum83 a nih chuan ni khata darkar 15 aia rei lehkha a ziahin amit a nat hrehawm viau zel avangin pawi a ti hle a. Kum

Page 81: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

81

Hringnun Dictionary

86 mi a nih chuan ni khata sermon vawi 2 aia tam a sawitheih tawh loh avangin a zak ve chem chem \hin.

- Arkansas Baptist

223. Infiam lova hna a thawh reng avangin Jack-a chu a nguihle a, mahse a hnu lawkah a nupui chu hmeithai hausatak a ni ta!

Hnehna

224. Kum 490 B.C. a Greek hovin Battle of Marathon-aPersia an hneh \um khan mi pakhat tlan chak zet maiPheidippides-a chuAthens khawpuia hnehna thu va hriattirturin an tir a. Chak theih tawpa mel 25 a tlan hnu chuanchau leh thawhlawphlawp chungin a thleng hrama, �Hlimtakin awm rawh, kan hneh ta e,� a ti hman chiah a; leiah abawkkhup a a thi nghal daih.

225. Vawi khat chuMartin Luthera kha �eng tin nge thlemtu hii hneh theih bik?� tiin an zawt a. Ani chuan, �Thlemtuin kathinlung kawngkhar kika, �hetah hian tunge cheng?� a rawntih veleh Lalpa Isuan a lo chhang a. �Martin Luthera acheng \hin a, tunah chuan amah chu a awmrih lova, keimahka awm e,�a lo ti \hin a ni. Setana chuan a kuta kilhna serleh a naka an chhunna ser te a hmuh veleh rang takin atlan bo nghal \hin a ni,� tiin a chhang.

226. Kum1861 aAmerica tualchhung indo lai khan a lam \angmi pakhatin Lincoln-a hnenah, �Pathian chu kan lamah a\ang ngei ang tiraw?� a ti a. Lincoln-a chuan, �Chutianglam chu ngaihtuah \ulah ka lo ruat hlei nem, keini zawk hiPathian lamah kan \ang em tih hi ngaihtuah reng a ngai ani,� tiin a chhang daih.

Page 82: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

82

Hringnun Dictionary

227. Ahmelmate�n thah ngei tuminNola khuaa Felix-a chu anumchiammai a; ani hlau tlanchhia chu puk zim takah hiana lut a, a luhna kuaah chuan rang takin maimawmin ril anzamhnan ta hlauhmai a.Maimawmril zamhnan chhungahmihring an tawm theih ring hauh lovin amah thah tumtutechu an kal liam ta mai a. Mi thianghlim Felix-a chuan,�Pathian awm lohnaah chuan bang rinawm tak pawhmaimawm ril ang chauh a ni a, Pathian awmnaah erawhchuan maimawm ril mai mai pawh bang rinawm takah achang thei a ni,� a ti a.

228. Indiami pakhat chuan, �Ka thinlungah hian ui dumpakhata cheng reng mai a; ka pianthar hnuah chuan ui var a locheng ve ta a, an insual reng mai,� a ti a.

Inkhawm banah mi pakhatin a va zawt chiang a, �Atu zawk nge hnehtu? a dum zawk nge a var zawk?� tiin ava zawt a.

Chu pa chuan, �E, ka chawm uluk zawkin mawle,�tiin a lo chhang daih. A tu zawk tak ni ang maw?

229. Indopui II aNorthAfrica thlaler indonaaBritish fieldmar-shalBernardMontgomery-a�nGerman fieldmarshalErwinRommel-a a hneh khan mi tam tak chuan indona chu atawp mai turah an ngai a. Mahse Winston Churchill-achuan, �Hei hi indo tawpna tur in\anna a ni lova, a bul \antawpna chauh a la ni e,� a ti hlauh thung a.

Hnungtawlh

230. Phatna lehkha

Lalpa duh tak,

A hnuaia chhan \ha tawk ka rawn tarlante avang hian kaphatna hi min lo pawmsak hram ang che.

Page 83: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

83

Hringnun Dictionary

1. Thlarauman lamah hian ka tui tawh lo a ni.

2. Thlarau lamnunaka \anpuinabeisei \hinte himidanginan pui thei tho bawk.

3. Theih tawpka chhuahvenaa lawmthu sawi \hinte pawhhian an ti mai mai a ni.

4. Min sawisel \hintute hi �tar leh lak tlak loh� ka ni biklo tih ka entir duh tlat.

5. Kohhranah hian ka tui tawh lova, mipui hi ka khamtawhhrimhrim.

6. �Pathian duh dan� hi keimahah hian a hmasa ber a nitawh tlat lo bawk.

Tih takzetin,

Hnungtawlha

Hremhmun

231. Charles Peace chu misual tak hi a ni ringawt mai a, sualchi tinreng a khawih a ni bermai a; Pathian leh sorkar dantih vel te chu a hriat tlembakah a hriat chhun pawhpawisaktumna chhete mah a nei hek lo. An man a, thi turin achungthu chu an rel ta a.

An tihhlum dawn tukah chuan tang vengtu leh mipawimawh eng emaw zatin Peace-a chu an hruai a, antihhlumna hmun tur lampan chuan an kal duah duah a. JailPastor, thlarau mi lo ve tak mai chuan a hna chu thawkinan kal pah chuan a lehkhabu en chungin eng thu thu emawhi a chhammalh malh reng a. Chu chu mitthi tur thlaraunun buatsaihna atana a tih \hin ve reng a ni bawk.

Nakinah chuanmi pakhat hian a darah a rawn vuan a,�Eng nge i chhiar kha?� a rawn ti a. A han hawi let chuan

Page 84: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

84

Hringnun Dictionary

an tihhlum tur Peace-a ngei chu a lo ni a. Ani chuan,�Pathian thu a nih hi,� a ti mai a. Mi tang chuan, �I thilchhiar kha i ring tak tak em?� a ti leh a. Ani chuan,�Ring e,� tiin a chhang lehmai a.

Mi tang chu a thil sual tihte avangin tihhlum tur a ni a,a thihna tur a panmek lai chuan Pastor chuan a thu chhamnung lo tak chu a chham mawlh mawlh mai a. Pastorhnenah chuan, �Ka pu, i rinna chu ka \awmpui thei hauhlomai che. Lo ring ve ta ni ila- ka ring i tih ngei kha lo ringve ta ngat ila chuan -England ram pumpui hi saidawiumkehin dap chhuak vek pawh ni sela; chatuan hremhmun isawi lak a\angami pakhat tal ka chhan chhuah theihna tura nih chuan ka theih dan ang angin - a \ul chuan bawk vakchung pawhinEngland rampumpui hi ka fang chhuak ngeingei angmawle,� a tihkhum siah siahmai a.

232. Hremhmun a awm lo tia sawi sawi \hin hi chuan chhungrilnunah sawi \ul tihna chhan an nei a ni chawk.

233. Abraham Lincoln-a nupui nei tur chu a inchei a, apheikhawk a nawt tle sawk sawk a. A in luah neitu But-ler-a fapa naupang chuan, �Khawiahnge i kal dawn?� arawn ti a. Ani chuan, �Hremhmunah a nih ngei ka ring,� alo ti hep mai a. Tak tak a ang khawp mai. Dale Carnegiechuan a lehkhabu, �Lincoln theUnknown�-ah chuan, �Lin-coln-a nuna thil rapthlak ber chu Booth-a�n a kah hlumkha ni lovin a nupui nena an nupa nun hi a ni zawk,� tiin aziak a ni.

Lincoln-a sawi takah chuan a order ziah pakhat hihan letling dawn teh le. �Without an if or an and or but,let ColonelElliot W.Rice be made Brigadier-General inthe U.S army-- Abraham Lincoln,�

Page 85: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

85

Hringnun Dictionary

234. Voltaire-a bawk kha! Ringlo mi zingah chuan ngaihsanhlawh deuhmai a ni a, tunlaia Pathian Thu hriltu nazawngai chuan an ngaisang zawk daih ang. |um khat chu papakhatin lehkha a rawn thawn a, tah chuan �.... hremhmuna awm lo tih hi ka hre chiang ta...� tiin a rawn ziak a. Anichuan hetiang hian a chhang. �Ka lawmpui takzet a che. Ihriat chianchuhrechiangve theihramilakavaduhem!� tiin.

235. Switzerland tlangval pakhat chu Pathian thu hmangaenkawl, Kristian chhungkua a\anga sei lian a ni chungin ahel tawlh tawlhmai a. Chanchin|ha bu an pek lah a chhiarduh hek lo; nakinah phei chuan �Kristianho hi ka khamtawh lutuk, an awm lohna hmunah ka kal dawn a ni,� tiinan in chu chhuahsan a tum ta a. A nuin \ap chungin athawmhnawte chu suitcase-ah a remsak a, a chhuak tachu Rel-ah a va chuang a, chu pindanah chuan an tlemtehlul nen a hnunga mi pahnih chuan Pathian Thu bawkchu an lo sawi dunmawlhmawlhmai a. �Ka awmna hmuntur a ni lo tawpmai� tiin rel chawlhhmun hnai berah chuana chhuk a; restaurant-ah chuan a lut a. A rin loh deuhmaiin chu ta pitar lo chawlte chuan �Lalpa lokal lehna�chungchang chu an lo sawi lehmawlhmawlhmai a. Lawngchawlh hmun a hnai tih a hria a, a hawina lam apianga anin ber thu ngawt hriat chu pumpelh tumin lawngah chuana chuang ve ta a.Mahse... \halai lo chuang ve te chu BibleSchool zirlai rual an lo ni leh pek a, hlimdeuhmaiinPathianThu bawk chu an sawi leh ta! A tihngaihna hre lo chulawng chhawng hnuai lama zu dawrah chuan a chhuk taringawtmai a, lawng captain hnenah chuan, �Kristian laktlak lohho thawm hriat phak lohna tur hmun hi min hrilhthei mial lo maw?� a ti a. Ani chuan, �Tehreng mai,hremhmunah kal rawh.Chutah chuanKristian thawm i hrehauh lovang,� tiin a lo chhang a.

Page 86: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

86

Hringnun Dictionary

Chu chhanna dengkhawng tak chuan a rilru a hnehhle ni tur a ni, a haw leh hnu chuan Isua Krista chu achhandamtu atan a pawm ve ta a; a nin em emKristiantezingah chuan hlim takin a awm ve ta a ni.

236. Indopui - II a Hitler-a leh a hote theih tawp chhuaha dotusipai pakhat nen kan titi dun a, ani chuan indona rapthlakzialehHitler-a leh a hote nunrawnzia chu a sawi bawrh bawrhmai a. Sakhaw chungchang leh thih hnu khawvel te kansawi kai ta zel a, ani chuan huai deuhmaiin - �Thih hnuahchuan vanramah kan kal vek ang, a \hen hremhmuna kala, a \hen vanrama kal thu a awm lo; hremhmun hi a awmka ring lo hrim hrim, vanramah kan kal vek ang,� a ti zungzungmai a.

Remchang ka lo chuh a, �Chuti chuHitler-a leh a hotei ngaihdan kha i sawhsawn a va \ul mai awm ve mawle!Vanram i thlen hunah chuan Hitler-a leh a hoten an lohmuak mai tur che a nia,� ka�n ti a. Ani chuan, �A theihloh, chutiang chu thil theih a ni lo reng reng,� a ti lawnglawngmai a.

�Chuti chu khawiah nge an awm ve ang?�

�Hremhmunah lo te chuan khawiah tehlul nge anawm ang?�

�Nichin lawk khan hremhmun awm loh thu kha i sawibawk si a.�

�Anni angmisual lutukho awmna bik tur hi chu a awma ngai hrim hrim...�a la ti \alh.

-George W.Peters

237. Pastor-in chatuan hremhmun chungchang a sawi chutlangval pakhat hian a lo pawmawzawng lomai a.A tukah

Page 87: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

87

Hringnun Dictionary

chuan pastor hnenah chuan a kal a, �Chatuan hremhmun isawi chungchang kha kan ngaihdan leh pawmdan a in-anglo tawp mai a, sawi felpui tur chein ka lo kal a ni,� a ti a.

Pastor chuan rei lo te a inngaihtuah hnuin tlangvalhnenah chuan, �Kan pahnih inkara inrem lohna a nih lohchu. Matthaia 25 : 46 chhiar la ngaihdan inang lo chunangmah leh Lalpa IsuaKrista inkar a ni tih i hremai ang.Chuvangin a rang thei angberin Isua hnenahkal la, inremnachu siampui vat la a \ha berin ka ring,� a lo ti a.

Hriat loh vang

238. Norway ram khawpui pakhat Bergen ka thlen chuan kapawisa ka han chhut a, London thlen theihna tur daih chauha lo ni tawh a, ka chaw ei a tui vanglai tak a nih vei nen achuang bang reng reng a awm thei ta lova; ni hnih chhungchawnghei chu ka huphurh kher mai. Kan zin thui tawlhtawlh a, ka riltam lah a zual tawlh tawlh bawk a. A tawpahchuan ka tuar thei ta ngang lova, lawng chhunga an chawhnuhnung ber ei tura passenger te an luh lai chuan putarmi khawngaihthei tak hmel pu hi ka pan a, ka tan chhangtlem tal min laksak turin ka ngen ta ngawt mai a. Mak tihmel taka min en chungin, �Lo lut la rawn ei ve mai tache!� a ti a. Ka sum dinhmun ka han hrilh chuan minkhawngaih avanga chek tlawk tlawk chungin, �Pawisa ipek a ngai tawh hlei nem, i ticket leinaah khan i pe tel vektawh alawm!� tiin min hrilh var ve ta chauh a nih chu!

-Eric Shipton, Explorer

Page 88: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

88

Hringnun Dictionary

Hriatna239. A thil hriat loh te a hre lo a ni tih hre lo chumi a a ni, hnaih

duh suh;

A thil hriat loh te a hre lo a ni tih hria chu mi mawl a ni,zirtir rawh.

A thil hriat te a hria a ni tih hre lo chu a muhil a ni, kaithorawh;

A thil hriat te a hria a ni tih hria chumi fing a ni e, zui mairawh.

240. A zir tam telh telh avanga a zir tet tial tial chuan a tawpahengmah lo chungchang pawh a hre vek \hin.

Hriatpuitu

241. T.J.Bach kha Denmark khawpui Copenhagen-a lehkha azir laiin Pathianni tlai khat chu kawngpuiah a leng chhuaka, tlangval pakhat hian kawngpui kanmeuhin amah chu arawn pan a, Pathian Thu inziahna lehkha hi a rawn pe a.Bach-a chuan, �Ka chungchang hi i buaipui a ngai love,�tih pahin a lehkha dawn chu a pawt thler a, a nuai hlawmta mai a. Tlangval chuan ngawi rengin lehlam a hawi a,kawngsirahchuanmittui tla zawihzawihchungina \awng\aita a. Bach-a chuan chu tlangvalmittui luang a hmuh chuan,�He Pathian Thu sem tur leina�n hian pawisa a seng em niang? Pathian Thu sem darh turin a hun hlu tak a hmang rala, tunah hian ka tan a \awng\ai lehnghal a� tih te a ngaihtuahzui a. Mawi lo taka a chet khum hnua tlangval awmdanchuan a rilru a tidanglam ta!Darkar chanve hnuah chuan apindan chhungah a lehkha pawhthler tawh hnu chu a remkhawm leh a, thu ziak pawh a chhiar zawh hmain chhuatah

Page 89: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

89

Hringnun Dictionary

a \hing\hi a, Pathianngaihdamnadilin a \awng\ai ta a.Chuta\ang chuan mi thar a lo ni ta a ni.

-Leslie B.Flynn

242. Kenya ramNairobi hmuna baron (lalber hnuaia ram bialawptu) nupui chuan Kenya rawlthar pakhat an awmpuichungchang hetiang hian a sawi \hin: �Thla thum lai kanhnena a awm hnu chuan tuk khat chu �Ka pi, i hmelhriatMuslim lal pakhat hnenah khan lehkha min ziahsak la, ahnenah ka va awm ve tawh ange,� a ti a. In chhunga chetvel dan tur a thiam tawh avangin chhuak lo sela ka duh a,�Ngawi rawh, chhuak lovin awm rih la, a \ul chuan i hlawhpawh kan tipung mai dawn nia,� tiin ka thlem a. Ani lahchuan hlawh tam zawk beisei vanga chhuah tum a nih lohthu sawi pahin hetiang hian a sawi zui ta reuh a.

�Kristian nge ka nih angMuslim tih ka inngaihtuahmek a, chuvang chuan i kiangah Kristiante chet dan zirturin thla thum chhung ka rawn awm a ni. Tunah chuanMuslim awmdan hre turin thla thum an hnena ka khawsakve leh a \ul tawh niin ka hria, chumi hnuah chauh chuaneng sakhua zawk nge ka zui dawn tih ka thlang fel ang,�tiin. Chu baron nupui chuan rawlthar chunga a chetdanmawi lo tak tak te ngaihtuah chungin, �Engah nge a tirahkhan chu chumin hrilh loh?� a ti ta ringawt a.

-Leslie B.Flynn

243. Mark J.Goodger-a chuan kar tin veng hrang hrang a fanga, mi ina lut lawrin Pathian Thu (Bible Tracts) a sem \hina. Ni khat chu South Carolina-a in pakhat kawngka bulahchuan a ding a, kawngkhar hmehrik chu a han hmet ri a.Tumahin kawngka an rawn hawng duh hauh lo mai a,nimahsela in chhung lama thawm a hriat avangin ani lah

Page 90: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

90

Hringnun Dictionary

chuan a hmet a hmet mai bawk a. A tawpah chuan papakhat hian kawngka chu a rawn hawng a, Bible tract lakpah chuanGoodger-a hmai vawchawrh khawpin kawngkachu a khar leh \huai mai a.

Chawlhkar a vei hnu chuan Goodger-a chu chu inahbawk chuan a va kal leh a, a tihdan ngai bawkin kawngkharhmehrik chu a va hmet leh ta a. A danglam ta daih mai!Rang takin kawngka a rawn hawng a, a chhunga chengchuan Goodger-a chu leng lut turin a sawm ta hial mai a.A \huhahchawlhanhawivel chuan in chunga\angahruizenvalh sa lo uai thla leh a hnuaia thingrem inhung chu a vahmu a. In neitu chuan, �|hianpa, kar hmasaa kakawngkhar hmehrik i rawn hmeh khan ka lu chu saw hruivalh chhungah sawn a awm tawh a, thingrema\anga zuangthla tur sawn ka lo ding reng tawh asin! Mahse luhlulchhuaha i hmeh rik reng avang khan eng thil nge ni tehrengtih hriat chakin kawngkakhaka rawnhawngmaimai chauha ni. I Bible tract min pek kha a thupuiin kamit a la ta riaumai a, ka han chhiar a; Pathianin ka hnenah thu a sawi ta ani.Tichuan, thingrema\angazuangthla ta lo chuanakiangahchuanka \hing\hi a, ka rilru leh ka taksa chuPathian hnenahka hlan ta a ni,� a ti a. Goodger-a chu Pathian tanahriatpuitu anihavanginavahan lawmkher em!Kha thuziakkha lo sem hlauh lo sela chuan a lenna pa chu chatuanahrem tuar tur a ni dawn si a.

244. Kum zabi 2-naa Atheni khawmifing Publius Aristides-achuan Kristiante a hmuh dan hrilh tura thupek a dawnavangin hetiang hian a ziak a ni.

�Aw lalber,Kristiante chuan lei leh van siamtuPathianhi an hre chiang a, an ring tlat bawk a ni. Inngaitlawm lehthuhnuairawlh takin an nung a, an nun danah thil dik lo a

Page 91: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

91

Hringnun Dictionary

tel ngai lo. AnMessia thupek chu ringin an zawm tlat a,an chunga Pathian \hatna avangin lawmthu sawiin an\awng\ai \hin a, Pathian an fak \hin a ni. An chaw ei turpawh lawmthu sawiin an \awng\ai ziah bawk. Anmahniavang hian khawvel himawi takin a awmniin ka hria,� tiin

-Edward H.Morgan

Hriatrengna

245. Scientist-te chuan dam chhung kum 75-ah hian mihringhriat rengna hian second tinin thil 600 a hre chhuak rengthei an ti a. Chutiang a nih chuan thil 14,19,12,00,00,000hi kan hria tihna a nih chu. Kum tam vang ni lovin rilrusawizawina tlakchhamvangin hriat rengna hi kan hloh \hina ni- an tia lawm.

246. Kan pi pute�n mitthi khua an panna kalkawng ang deuhkha hnam dang pawhin an lo nei ve a ni awm e. Nu pakhathi thlarau khawvela kal turin Styx luiah lawngin a inhruaitira. Lawngpu, Charon-a chuan chu nu chu a kalsan takzawng zawng te a theihnghilh vek theihna turin lung lohtui in turin a lo rawn a. Chu nu chuan, �Thil \ha tak a nihdawn chu, ka tuarna zawng zawng te ka theihnghilh vekang ...� a tih laiin Charon-a chuan, �Nia, i hlimna zawngzawng te pawh i theihnghilh vek dawn tih kha hre rengbawk la,�a lo ti a.Chunu chuan,�Kahlawhchhamna zawngzawng te pawh ka theihnghilh dawn a ni...� a tih lai chuanCharon-a bawk chuan, � I hlawhtlinna zawng zawngpawh,�a lo ti leh a. Chu nu chuan, �Mimin huatna zawngzawng pawh..� a tih chu lawngpu chuan, �Nangmahhmangaihtute zawng zawng pawh..� a lo ti ve leh a.

Thil awmdan tur zawng zawng chu a han ngaihtuahnawn leh a, hriat reng loh atana a duhte theihnghilh theihna

Page 92: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

92

Hringnun Dictionary

ni dawnmahse a thil tawn duhawm leh \ha zawng zawngtea theihnghilh tel vek dawn ai chuan lung loh tui chu inloh a \ha zawkin a hre ta a.

Hrilhhai

247. Theological Seminary-a BD 1st year zirlai hi Biak inah ainkhawma, thuhriltu tur an sawmchu an professor lecturengaihthlak ninawm takmai kha a lo ni hlauhmai a. A tumaia ring mah hian, �Aw, a va han pawi tak em,� a�nti pek a.

A kianga nu pakhat chuan eng thil nge ni ta tih a vangaihven a, ani chuan, �Pulpit-ah sawn PuDrysdale a \hualawmmawle. Seminary-a kan professor a ni a. Tun karchhung khan vawi thum a lecture ka ngaithla tawh a, tun hia vawilina tur a ni ta; a ninawm thei a nia!� a ti a.

Hmeichhia chuan nui sang chung hian, �Tunge ka nihi hria em?� a ti a. �Hre hauh lo mai.�

�In professor Dr. Drysdale-a nupui ka nih hi.�

Zirlai chu a ngawi vang vang a, �Tunge ka nih i hriaem?� a ti let ve a. �Hre bik hauh lo mai.�

�A \hat chu,� tih pahin a chhuak nghal nal nal.

Hrisel

248. Mihring taksa hi chak tak ni tura duan a lo nih ngei karing. Natna khirh tak tuar anga lang te pawh hian kum 30/40 lai an la daih fomai. JohnD. Rockfeller kha kum40mia nihin pumpui na leh thazam chak loh vangin a buai hle a,mahse kum 88 lai a dam. Cecil Rhodes pawh kum 21-a

Page 93: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

93

Hringnun Dictionary

upa a nihin lung natna a vei a, doctor-te�n thla ruk chauh adam tawh dawn tih an hrilh a; mahse a thih chuan kum 49mi a ni. Herbert Spencer-a pawh khan a dam chhung hunkha bawrhsawmna�n a hmang tluan a ni deuhmai a,mahsea thih chuan kum 83mi a ni daih tho nia!

Hruaitu

249. Hruaitu chuan ze pawimawh tak pahnih a nei: a pakhatnachu- khawiah emaw a kal dawn a, a pahnihna chu- akianga kal ve turinmidang a hmin thlap \hin.

250. Hotu chuan a hote a khalh a, hruaitu chuan a hotekawng a kawhhmuh \hin.

Hotu chuan thuneihna a hmang a, hruaitu chuan a hoterilru a hmang.

Hotu chu an hlau va,hruaitu kiangah chuan \hahnem anngai.

Hotu chuan �ka� a ti \hin a, hruaitu chuan �kan� a ti \hin.Hotu chuan hlawhchhamnaahmawhphurtu a zawng a,

hruaitu chuan a \ul angin a siam\ha \hin.Hotu chuan eng tin nge an tih a hria a, hruaitu chuan eng

tia tih tur nge a entir \hinHotu chuan �kal rawh u� a ti \hin a, hruaitu chuan �i kal

ang u� a ti \hin.

251. Frederick the Great chuan a General hnenah lehkhathawnin, �Hmelma bei turin sipai sing ruk ka rawn thawne,� a ti a. Sipaite chu a lo chhiartir a, sing nga chauh an nisi a. General chuan thu dik lo a dawng tih hrilhin sipai singnga chauh an nih thu lehkhain a thawn let leh a. Frederickchuan, �Adik alawm, engmahdik lo a awm love.Nangmahkha sipai singkhat hen i ni,� tiin a chhang let leh hmiah.

Page 94: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

94

Hringnun Dictionary

Huaisen

252. Napoleon-a sipai hi British sipai kiangah anni aia a huaisenzawkzia sawiin a \awng zat zat mai a. British sipai chuan,�I sawi dik ang,mahseBritish sipai chu nangni aiin darkarkhatin kan huaisen rei zawk,� a ti ve khauh.

253. Hlawhtlinnahi a tawpnaani lova, hlawhchhamna lah chhiathlenna a ni hek lo. Hlawhchhamna a\anga ding chhuak lehturin a huaisen tawk em? tih hi a pawimawh ber chu a ni.

-Winston Churchill

254. Chrysostom ropuia an tihmai chu Rome lalberin aman a,theih tawp chhuahin Krista hnungzuitu a nihna chu phatlehmai turin a thlem a, a hlawhchhamdermai a. Lal chuana khawnbawlho hnenah engtia tih tur nge ni ang tih azawt a.

Lal : Lei hnuai puk thimah ka dahmaidawn em ni ang?

Khawnbawl pakhat : Ni love, chutiang hmun fianrialahchuan tuma tihbuai lohvin aPathiankiangah a awm thei dawn a, a chakzawng tak a ni ang.

Lal : A nih leh ka tihlummai dawn emni ang?

Khawbawl dang : Tihlum lovang, a thih chuana lawmngawt ang. A thih huna a Lalpahnena awma chakzia thu a sawi fo\hin asin.

Lal : A nih leh eng tin nge ka tih dawn?

Page 95: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

95

Hringnun Dictionary

Khawnbawl dang : Kawng khat chiah a awm,Chrysostomhian sual chiah a hlau.Sual turin zirtir ila chu chiah chuana tina thei ang.

Hun a pawimawh ber love

255. GoldaMeir-i chu Israel PrimeMinister a nihin kum 71 ani tawh a,WilliamPitt II chuGreat Britain PrimeMinistera nihin kum 24 chauh a ni. Goerge Bernard Shaw chuankum 94 a nihin a lemchan thawnthu phuah hmasak ber achhuah a,Mozart ve thung chu a hla hmasa ber an chhuahlaiin kum 7mi chauh a ni.

Benjamin Franklin-a chu kum 16 mi a nihinChanchinbu thuziaktu a ni tawha,UnitedStates ramdanpuia duan lai chuan kum 81mi a ni daih tawh.

-United Technologies Corporation

Hun hman dan

256. Michael Fortino, Priority Management Pittsburgh Inc.,president leh a hote�n America mipuite hun hman dan anzirah chuan- mi pakhat zelin a dam chhung hun a\angachhuta kum khat hu chu thil dahna hriat loh e.g., tarmit,chabi etc.zawnna atan a hmang a; thil eina hun kum6, daklehkha ip hawnna�n thla 8. Bank, dawr, Cinema hall,infiamnahmunlehdak ina intlarnahunatankum5zelhmangang an ni.

Page 96: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

96

Hringnun Dictionary

257. Kum 75 dam ta ila, hetiang hi kan hun hman dan a ni ang.

Thiltih hun Kan dam chhung hun Za zelah

Mut hun .................... kum 23 ........................... 31

Hnathawh hun ........... kum 19 ........................... 10

Thil ei hun ................... kum 6 ............................. 8

Pathian biak hun .......... kum 5 .......................... 0.7

- Mark Porter.

258. Hun hi kan thil mamawh ber ni si kan hman duhdahber a ni e.

-William Penn

259. Austrian-ho ka hnehna chhan chuminute nga hlutzia zirnachang an hriat loh vangmai a ni e.

-Napoleon

260. Nula hmel\ha tak nena darkar hnih \hut dun aiinmeilingaminute khat \hut a rei zawk daih.

-Albert Einstein

In

261. Nitina chhungkaw \awng\aina hmang \hin chuanPathian Thu an ngaithla ziah \hin a;

Krista an rinna chu a reh ngai lo,

Chu chuKristian chhungkaw in a ni.

Chhungkaw innghirnghona dah \ha a,

Pathian hmangaihna an chenpui tlat chuan

Thimna lo thleng pawhin a hneh ngai lova;

Chu chuKristian chhungkaw in a ni.

Page 97: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

97

Hringnun Dictionary

An thinlungah chuanmathei lovinHlimna leh lawmna a awm \hin a;Pathian ngaihsakna chu an rilruin a awn tlat a,Chu chuKristian chhungkaw in a ni.Chatuana chawlhnamin petu kiangah chuanHlimna tawp lo a awm \hin;Krista chu a thu ber leh khual \ha ber a nih chuanChu ngei chuKristian chhungkaw in a ni.

262. Naupang pakhat hi thil lem remkhawm tur harsa zet maian pe a, an beisei loh deuh maiin rei lo te chhungin a remzo ta mai a. �Eng tin nge khati taka awlsama i rem theihle?�an ti a. Ani chuan, �A hnungah khan Isua lem a awmalawm, chu chu ka rem khawm a, a hma lam pawh a lodik mai a ni,�a ti a. Chhungkuaah pawh Krista hi entawnatan kan hman phawt chuan harsatna chu awlsam takin akiang \hin a ni.

263. London chanchinbu pakhat chuan In (home) inhrilhfiahsiakna a buatsaih a. Lawmman dawngtu chuan heti hian ahrilhfiah: In chu sawiselna i dawn tamna ber leh a \ha theiang bera enkawlna i dawnna hmun a ni.

264. Doctor leh a nupui leh a fate pathum chuan chenna tur In(house) an nei lova, hotel-ah an cheng ringawt mai a. A\hiannuin an fanu kum6mi hnenah chuan, �Chenna tur In(home) in nei lo hi chu a pawi ngawtmai,�a ti a. Hmeichhenaupang chuan, �In (home) chu kan nei a, a dah luhna tursak sa (building) kan la nei lo mai mai a ni,� tiin a chhangve daih.

265. Mak deuh maiin �Home Sweet Home� phuahtu JohnHoward Payne hian a dam chhungin In a nei miah lonia mawle!

Page 98: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

98

Hringnun Dictionary

Inbuatsaihna

266. H.A.Ironside-a hnenah mi pakhatin, �Eng vangin ngePathian Thu ka zir kher a ngaih bik? Nang pawhin i zirlova, thuhriltu ropui tak i ni tho si a!� a ti a. Ironside chuan,�Pathian hianmi \henkhat chu zirna nei remchang lo pawhmal a sawm thova, nimahsela remchang nei si zir duh si lochu mal a sawm ngai lo a ni,� tiin a chhang a.

267. Ka pa John Roach Straton-a chu �rinna humhimtu� tiin ansawi \hin. Vawi khat chu tlangval pakhat a lokal a,�Thusawi ve hi ka chak a ni,�a rawn ti a. Uluk taka aninkawm hnu chuan High School emaw, College emaw,Pathian Thu zirna emaw pakhat mah a la zo lo tih ka pachuan a hria a, a pathuma zo phawt turin thurawn a lo pea. Tlangval chuan, �Mahse Pathianin ka ka hi a thuin atikhat mai dawn alawm,�a ti a; ka pa chuan, �Tehrengmai, Pathian chuan a la tihkhahsakmawlh ang che,mahsei thluak kha i tihkhah phawt hnuah chauh chu chu a thlengang,� tiin a chhang.

Inbuk tawk

268. Martin Luthera khan �Pathian thudik hriat leh zawmhi zurui chunga sakawr chunga chuannen a inang a, harsa chungchungin kan lawn kai a leh lamah kan tla thla leh \hin a ni.Pathian thu dikah hian a tawk chiaha din leh hriatthiam hia harsa em em a. Bible-in tarlan leh a tum hi mahni duhdanin kan bukpui leh vak \hin,�a ti a ni.

Page 99: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

99

Hringnun Dictionary

Indona

269. Indopui I-a Malta hmuna British commander GeneralDobey chuan kum 1916 khan RamThianghlim chu a \huthmun atan a hmang a. A thuihruai pakhat hian, �Ka pu,kan indona hi nuihzatthlak deuh a ni. Muslim-ho chuzirtawpniah an indo duh lova, Juda-ho chu inrinniah anindo duh lova, Kristiante lah Sunday-ah an indo duh bawksi lo,�a rawn ti a.

Dobey chuan, �A nimaw? khawvel huap sakhaw lianpali, thawh\an, thawhleh, nilai leh ningani an serh vangaindoduh lo i hmuhbelh theih hlauh chuankhawvelmuannatura kan harsatna hi chu a kiang mai dawn a ni,�a lo ti a.

270. Kum 1496 B.C leh A.D. 1861 inkarah khan khawvelahindona kum3,130 chhung a awma; ralmuan hun chu kum227 chauh a ni. Tun kum 400 liamta chhung khanEuroperam hrang hrangah indo lo tura inremna vawi 8,000 aiatam an ziak a. Mahse, tun kum zabi kalta chhung khanIndopui I-naah mi maktaduai 37.5 an thi a, Indopui II-naah mi maktaduai 45.4 an thi bawk. Vietnam indonaahringawt pawh khan America sipai 57,605 an thi a,3,04,000-in hliam an tuar.

Inngaihtlawmna

271. Australia ramkhawpuiMelbourne-a PresbyterianKohhranpastor chuan China InlandMission dintu J.Hudson Tay-lor-a chu thusawi tura a sawmpahin amah fakna \awngkama chham tel nual a. Taylor-a chu Pulpit-ah a lo ding chhuaka, dam thlap hian, �|hiante u, a rawng ka bawlsakaropuizia leh zahawmzia ka ngaihtuah hian kei chuchhiahhlawh te tak te chauh ka ni tih ka hria. Chatuan ram

Page 100: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

100

Hringnun Dictionary

min pansan tawhmahseA.W.Tozer-a chanchin hi ka sawitel hram duh a ni. Inkhawmpuiah thusawi tura an sawm\umin tuna pastor \awngkam ang chiah kha inkhawmhruaituin a hmang a; ani chuan, �Ka sawi theih zawng chuhei hi a ni e; Lalpa, chairman thusawi kha khawngaih takinngaidam la- keipawh a thusawi ngaihthlak nawm ti takaka lo awm hmanhmawh avangin min ngaidam ang che,�tiin pulpit a\angin a chhang hmiahmai a, � tiin thuhril a \an.

272. Mi hausa tawntaw pakhat hian mi titi a ngaithla a,�|awng\aina thiltihtheihzia� an sawinaknakmai a.Nakinahchuan, �In tan chuan \awng\aina chu a pawimawh a nimaithei, ka tan chuan a pawimawhna reng reng ka hre lo. Kathawh chhuah liau liauin kamamawh zawng zawng ka neia, Pathian hnena dil tur ka nei ve lo reng reng a ni,�a ti a.University President chuan, �Ka pu thil pakhat tlakchhami nei a, chu chu Pathian hnenah i dil ve ngei a \ulin kahria,�a ti a. Mi hausa chuan tham lo tih hriat tak hmelpuchung hian, �Eng nge ka dil tur chu?�a ti a. Ani chuan,�Inngaihtlawmna hi i tlachham a, chu chu i dil a \hat karing,� a tih khumve hmiah!

273. |umkhat chumipakhat hianMi thianghlimFrancis(Assisi)kha rinna avanga a thiltih ropui lehmak tak takte chu engtin nge a tih theih tih a zawt a. Ani chuan, �A chhan chuhei hi a ni theimai thei.Vawikhat chuPathianhiankhawvelhi a zuk en a. �Lei chungami rethei ber, chak lo ber lehmite ber ni bawk si hi khawiah nge ka hmuh theih ang aw?�ati a. Kei hi mi hmu a, �Tunah chuan ka hmu ta e, amah kaltlang khuan hna ka thawk ang. Mi te tak te leh ropuinapakhat mah nei lo a nih avangin amah kal tlang khuan thiltam tak pawh ti ila a inchhuang dawnmiah si lova tiinminthlang ta a ni ang e,� tiin a chhang.

-C.Reuben Anderson

Page 101: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

101

Hringnun Dictionary

274. John Knox-a khan vawi khat chu Scotland lalnu QueenMary a hmu dawn a, vengtute lehmi \henkhat chuan lalnuchu a thinrim nasat lai tak a nih avangin hun danga hmuh a\hat zawk an rin thu an lo sawi nak nak a. Ani chuan kalpahin,�Pathian nen darkar li chhung hun kan hmang zochiah a, ka tan lalnu hi hmuh a hlauhawmna tur reng rengka hre lomai,�tiin lalnu hmu tur chuan a lut nghal hmiah.

275. Mosia khan kum 40 chhung chu eng mi nge a nihinngaihtuahna�n a hmang a; kum40dang leh chu eng thammah a ni lo tih hriat chhuahna�n thlalerah a hmang a. Ahun hnuhnung kum 40 dang chu mi eng tham mah ni lohmanga Pathian thiltih ropuite zirna atan a hmang ta a ni.

-D.L.Moody

Inhmelhriatna

276. Tsunami tuar dam khaw chhuak pakhat hian tuifawnin akiang vel a chim dan leh mi tam tak a chimpil lai a hmuhdan te chu sawi nuam a ti hle mai a. Nakinah chuan a thive ta thut mai a, vanram a thleng chho a. VantirhkohchungnungMikaela chuan �Tsunami chanchin chu vawikhat chiah sawi phalsak a nih tur thu leh a hnu lamah chuthu chu vawi khat mah sawi nawn leh phal a nih loh turthu�a lohrilh a.Vanmipui tam takhmaachutiang thu sawinahun a nei thei chu a lawm khawp a, mahse a sawi \andawn lai chuan Petera�n a va bekbawr a, �Fimkhur angche aw, Nova pawh sawtah sawn a \hu ve reng ania,�a lo ti a.

Page 102: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

102

Hringnun Dictionary

Inhuamna

277. Vaukam hmu phak miah lova awm vang vang i inhuamhmasak loh chuan khawmual i hmu chhuak tharhauh lovang.

Inmil lo

278. Lady Astor leh Churchill-a te kha an inmil vak lo ni ngeitur a ni. Lady Astor chuan Churchill-a hnenah, �Ka pasalchu ni la, i thingpui in turah thihna tur ka phul loh takah!�ati a. Churchill-a chuan, �Ka nupui chu ni ngat la chuan,thihna tur i pawlh chu ka in loh takah,�a ti ve hmiah.

Inneihna

279. Inneihna hi kulh, ram dang sipaite�n lak tuma an hualmeknen a in-ang chiah. A chhunga awmte�n chhuah an chaka, a pawna awmte chuan luh an chak hle \hin a ni.

-Arabic Proverb.

280. Winston Churchill-a PrimeMinister a nih khan an nupanun hi a fuh viau ni ngei tur a ni, nupa entawn tlak berangaih an ni a. A upat hnu khan mi pakhatin a kawmnaah,�I nun hi a bul a\angin hmang nawn leh dawn ta la eng ngenih i chak ber ang?�tiinChurchill-a chu a zawt a.Ani chuana mitko tichuar a, nui suk chungin, �Pi Churchill-i pasalpahnihna nih hi ka chak ber ang,� tiin a chhang.

K a n k a w p p u i t e h i a n e n g t i n t a k t i v ea n g maw?

281. Au hmeichhe naupang nen chuan an infiam a, an insual hia ni zui ta deuh mai a. An nu lo tlan lut chuan a rawn hau

Page 103: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

103

Hringnun Dictionary

va, hmeichhe naupang chuan, �A nu, kan insual hlei nem;kan inkhualtelem a, nupa lemah kan chang a nih kha!�a tivei zet zet a.Entawn tur an neih \hat hmel asin!

282. Socrates-a khan tlangval pakhat hnenah hetiang hianthurawn a pe. �Nupui chu i nei hrim hrim tur a ni ringawt.Nupui \ha tak i neih chuan i hlim anga, \ha lo tak i neih fuhpalh pawhin philosopher i ni mai dawn a ni,�tiin.

283. Pain a nupui tanamotor kawngkhar a hawng i hmuh chuanngaihtuah buai a ngai lo, a motor chu a thar a nih loh vekpawhin a nupui tal chu a thar tihna a ni mai!

284. Nupahlawhtling ni tur chuan a ngai nena inhmangaih nawnfo a ngai tihna a ni e.

-Mignon McLaughlin

285. Nupui pasal i neih hmain zau takin imitmeng la, i neih hnuchuan a chanve chauhvinmeng ang che.

-Benjamin Franklin

286. I pasal a nih chuan hmangaih ang che,In inneih hnu chuan amah chu zir chiang la;

A nun a ngui chuan tihlim la,

Fak a phu chuan fak mai rawh.

A thikthu a chhiat chuan thawidam ngei ngei la,

A rinawmhle chuan i ngaihsanna lantir ang che;

A thinrim lai chuan ngawih hram hram tum la,

Thu khuh chin a neih tlat pawhin ring tawpmai rawh.

Fawh ngawih ngawih a phu a nih chuan fawpmai rawh.

A thilphal viau chuan i ngaisang tih lantir la,

A \awngthei viau a nih pawhin ngaithlamai rawh;

Page 104: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

104

Hringnun Dictionary

I hrethiam \hin a ni tih ngaihtuah chhuahtir la,

I thunun tlat a ni tih chu a hre chhuak hauh tur a ni lo.

287. Albert Einstein-a te nupa inneih champha vawi 50-naahkhan, �Nupa kawpchawi hlawhtling tak in nih theih chhanber hi eng nge ni a in hriat?�tiin an zawt a.

Einstein-a chuan, �Kan inneih \antirh khan thu kanthlung a, chu chuan tun hi min thlen ta a nih hi. Tah chuan- thutlukna lian tham siam turah chuan keiin thutlukna kasiam ang a, a lian lem lo leh tenau deuh apiangah kan nuhian thutlukna a siam ang a- tiin. Chu chu kum 50 lai kanvawng ta. Hei hi kan hlawhtlinna chhan ber pawh hi a nihka ring....� a ngawi vung vung chu a rawn dak chhuak leha, ... �Mak deuh mai chu kum 50 chhung hian ka chanvove tur thutlukna liam tham reng reng pakhat mah kan neimiah lo nia mawle!�a rawn tih leh mauh chu! Thaibawihmaw bawih lomaw?

Inpersan

288. Chawimawina dawng tur chuan inngaihtlawm a \ul a,

Thlamuanna leh hahchawlhna chang tur chuan rim taka kanthawh a tul \hin.

Kan chak zawk theihna tur chuan theih tawp chhuahathawh a ngai a,

Hnehna chang tur chuan kan inpek a tul \hin;

Kan nunna turin kan thih a ngai a,

Kan dawn theihna turin kan pek phawt a \ul bawk.

Page 105: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

105

Hringnun Dictionary

Inpuanna

289. Pa upa lam tawh pakhat hian a rilru kaptu a nei tlat rengmai a, a tawpah chuan ran vulhtu hnenah a kal a, �Ka pu,i hruizen ka ru a, a pawi ka ti em em a ni,�a va ti a. Ranvulhtu chuan a lo ngaidam a, a kal leh tamai a. Nimahselaa rilru chu a la nuamkim thei ta hauh lomai a, a chhan chu:hruizen a ruk lai khan a hmawr leh lamah bawng a inthlungtlat a, chu chu a hrilh theihnghilh palh tlat alawm.

Inpumpekna

290. Julius Caesar-a chuan Roman legions(sipai \ha) a hruaitenen chuan Britain thliarkar an thleng a, a sipaite nena chuhmun hneh ngei tur chuan thupek khauh tak a siam bawka.Dover hmun an thlen chuan a hote chu ding tur leh tuipuilam thlir turin a hrilh a.Anhan thlir thlak chuan an chuannalawng rual zawng zawng chu a lo kang vut vut mai a, makan ti kher mai. Ceaser-a chuan a hote chu eng ti kawngmaha an hnungtawlh lohna turin lawng rual chu a lo haltirvek a lo ni a. A hote chuan an do turte an hneh ngei ngeiloh chuan an rama kir lehna remchang an nei dawn lo tihan hriat chian avangin theih tawp an chhuah a ngai tih chuhrilh ngai an awm tawhmiah lo. Chutiang tak chuan an tita reng a ni.

291. English naupang rual hi intihlim turin mi huanah an kalkhawm a, nakin lawkah chuanmangangin a \e ta chulmaia. Huan neitu pa chuan \anpui ngaia au rawl chu a hriatinhmanhmawh takin a tlan a, naupang tui tla an kawhhmuhchu a zu chhan chhuak a, chu naupang hming chuWinstonChurchill a ni. A nu leh pate chuan lawmthu sawina�nengnge kan tihsak ve ang che? tih an zawh chuan,

Page 106: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

106

Hringnun Dictionary

�Ka fapa hi nakinah chuan College-ah a la kal ve anga,doctor la ni ngei se ka duh a ni,�a tihsanmai a. Anni nupachuan, �Kan hre reng ange,�tiin an chhang a.

Kumeng emawzat a vei hnuahSirWinstonChurchill-a chuBritish PrimeMinister a nih laiin pneumonia vanginthih ngamin a na ta a. An rama doctor thiam ber an kova,a hming chuAlexander Fleming a ni a, penicillin damdawihmu chhuaka hman theih tura siamtu hi a ni. A pa chuWinston Churchill-a tui tla chhanchhuaktu kha a lo la nilehzel bawk. A dam hnuin Churchill-a chuan, �A vamakteh fo em! keimi pakhat hian hemi chungah hian nun vawihnih hlan ka ba ta a nih hi,� tiin a thil chhinchhiahna buah aziak ta hial a.

-Our Daily Bread

292. |um khat chu Freiburg Cathedral hi music thiamhmingthang JakobMendelssohn-a�n a va tlawh a, chuCa-thedral-a piano tum \hintu pawh chu a lo in enlawkmek a.Mendelssohn chuan rei lo te han tum ve chhin lawk chu ava dil a. Chu piano tumtu chuan tunge a nih hre hek lo le,a dil chu a�n phalsak lo tawp mai phawt a; a inngaihtuahnawn leh a, lungsi vak lo chung chuan a remti leh tahram a.

Mendelsohnn chuan a tum \an ta! Piano tumtu chuanngaihthlak nawm ti ememmai hian a ngaithla doh dohmaia, nakinah chuan a darah a zu vuan a, �Tu nge i nih?� tiina zawt ta chawt mai a. Ani chuan �Mendelsohnn,�tiin achhang a.

�Min ngaihdam rawh, Mendelsohnn-a�n piano mintumsak ka lo phal lo \ep alawmmawle�

Hetiang bawk hianKristian tam tak hian at kan so leh

Page 107: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

107

Hringnun Dictionary

tlat \hin! Isuan kan tana hna min thawhsak a, a duh ang tithei tura min awmtir a tumna hi kan hnial leh tlat \hina nih hi.

293. |um khat chu Mission Board hian David Livingston-ahnenah, �Africa rama i awmna hmun pawh theihna turkawng \ha i hre chhuak tawh em? I hriat chuan nangmahpui turin mi dang kan rawn thawn belh duh e,�tiin lehkhaan thawn a. Livingston-a chuan heti hian a chhang:Kawng\ha a awm chauhva lo kal tur chu rawn tir lo mai teh u,chutiang mi chu ka duh love. Kawng a awmmiah lo tihhresaa lokal ngam tur an awm erawh chuan chu chu lo kalse a \ha ang, tiin.

294. JimElloit-a chu ka lehkha zirpui a ni a. Inchaimi, pian \haleh hmel \ha tak a ni a, Thlaraumi tak a ni bawk. Zing dar5 velah a tho a, Bible chhiarin note bu-ah a ziak chhuak\hin a. Tuk khat chu tuipui ralamite tana \awng\aina hun ahman \umin a inngaihtuah chhuak ta a, �Eng vangin ngekeimah ka kal loh vang?United States-ah hianmi 500 tanpastor pakhat zel an awm a, tuipui ralah chuanmi 500000tan pastor pakhat zel an awm chauh si a, eng vangin ngeka kal loh vang?�tiin.Ecuador-a IndianAuca-ho zingah azuk kal a, an lo tihlum ta a. A thih hnu daihah tui chiahzawp tawh a diary an hmu chhuak a, Jim Elloit chuan,�Lalpa, harsatna hmuna ding ngam turinmin siamang che;mihring nunkawng atana chhin chhiahna ban pawimawhringawt ni tur chuan min dah lo la, chu nunkawnga kal, atawhapiang teKrista hnenahruai thlengtu ni turinmin siamzawk rawh,� tiin a lo ziak.

-Ernest J.Lewis

295. Fiji thliarkara missionary hmasa ni turin James Calvert-aleh a \hiante chu lawngin an kal a, thliarkar an thlen dawnin

Page 108: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

108

Hringnun Dictionary

lawng captain chuan, �He thil hi tih tum tlat suh u, an thatngei ngei ang che u,�a ti a. Calvert-a chuan, �Kan lo kalhma hian kan thi tawh asin!� tiin a chhang daih.

296. Inpumpekna chu lehkha phek awl hnuai lam kila hmingziah hnan hnua Pathian kuta hlan, Ani�n a duh apiang kantih tura a ziahna nen a in-ang ber awm e.

297. Persia lal ram dintu Cyrus-a khan vawi khat chu lal fapaleh a nupui fanaute aman a.A hmaa an inlan \um chuan lalchuan a mi tang hnenah, �Chhuah ta che ila eng nge minpek ang?� a ti a. Ani chuan, �Ka ram zatve ka pe angche,� a ti a. A nih leh i fate hi chhuahsak ta che ila eng ngemin pek ang?�a ti leh a. Mi tang chuan, �Ka neih zawngzawng ka pe ang che,� tiin a chhang leh a. Lal chuan, �Anih leh i nupui hi chhuahsak ta che ila eng nge min pekang?�a ti leh a. Ani chuan, �Aw lal ber, keimah hi i tan kainpe ang,�tiin a chhanga.Chutiang taka inpekna thuk chuanCyrus-a chu a hneh hle a ni awm e, an vai chuan a chhuahta tawpmai a. An ina an haw thlen leh hnuin lal fapa chuana nupui hnenah chuan, �Cyrus-a hmel kha a \hain azahawm hle mai tiraw!� a ti a. A nupui chuan a pasal ahmangaih em emchu enin, �Chutiang a nih pawh ka lo hrehlei nem, ka tana nun hlan huamtu- nangma hmel chauhkha a ni ka lo en ni,� tiin a chhang.

298. Indopui II-naah khan Japan nu pakhat chuan a fapatepathum chu indonaah a tir ve a. A upa ber chu hmelmainan that tih an hrilh chuan, �A \ha e, ka hlim hlemai,� a ti a.A pahnihna chu indonaah kah hlum a nih thu an rawn hrilhleh a, ani chuan, �Ka la hlim zel e,� a ti a. A pathumnapawh chu hmelma kuta a thih thu an rawn hrilh leh ta a, �atawpah chuan i \ap ve ta maw?� an ti a. Ani chuan,�|ap e; mahse, ka hmangaih em em ka ram tana fapa

Page 109: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

109

Hringnun Dictionary

dang pek leh tur ka neih loh avangin a ni ka \ah ni,�tiin a chhang daih.

Inralrinna

299. Long Island-a chengmi pakhat chuan fel taka hun a hmantheih inbeiseiin barometer (khawchin hriatna khawl) \hatak lei tumin a zuartute hnenah khawl a chah a. A lo thlenchuanphur takin ahawnga, khawchinkawktu chuan thlipui(hurricane) chhinchhiahna zawn chu a kawk va mai a;thinrim \euhin a barometer chu a�n sawi nawk nawk \hina, a khawl lah chuan a kawh ngai chu a kawk reng mai sia.Khawl zuartute hnenah chuan lehkhathawndengkhawngtak a ziak a, a tuka New York-a a office kal tur chuanlehkha chu dakah a thlak nghal a. Tlaia Long Island lamaa va haw leh chuan a barometer mai a lo bo lova, a inchawpin thlipuiin a lo nuai bo vek tawh. A barometer-akhawchin kawktu chuan a kawk dik chiah a, a kawh angngeiin thlipui na tak chu a lo thawk a lo ni.

-E.Schuyler English

Inrem

300. Nupa hi hun rei tak an inneih hnuin an inngeih thei ta hauhlomai a; an in\hen fel a, ram hrang ve veah an pem ta daihmai a. Vawi khat chu an pa zawk chu sumdawnna thil\ulah an khaw hluiah chuan a va kal leh a, thlanmual a anfapa neih chhun thlan chu a va tlawh a. Thlan chunga a dinreng lai chuan a hnung lamami pakhat lo kal thawm a hreta a. A han hawi let chuan a nupui hlui chu an fapa thlantlawh turin a lokal ve hi a lo ni a. A tirah chuan kal sawn

Page 110: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

110

Hringnun Dictionary

vang vang an duh ve ve nachungin kal sawn ta lo chuan anfapa thlan chungah chuan kut insuihin an ding dun a; anfapa thihna avang chuan an inrem leh ta zawk a.

-Clarence E.Macartney

Inremna

301. Sa peltu chuan savawm lian deuhmai kah tumin uluk ememin a tin a, a hmet per hman \ep tawh a. Beisei loh takinsavawmchuan awdam thluphian, �Inkah ai chuan inremnasiam tura sawi dun a \ha zawk lo maw?Eng nge i duh?�ati a. Sa peltu chuan a silai kausa lak thlak pahin, �Sahmullum ka duh a ni,� a ti a. Savawm chuan, �A \hat nasatchu, kei pawh ka pum hnawh puar hi ka duh em em a,inremna siam theih a nih chu,�a ti a. |hu chungin an sawidun ta a, nakinah chuan savawm chu dul puar kawh luahchungin a kal ta luah luah a, sapeltu chu savawmhmul lumchhungah ngei chuan a awm ta a.

Inrinna

302. Mingaihdan chuan ka hna thawhah lungawi leh hlawhtlinginti takin ka \hu hle hle mai thei e. Nimahsela, chutiang ani awzawng lo; ka ngaihdan te hi a dik ngei a ni tih hi afiahna \ha tawk ka hmu lova, kawng dikah ka kal em tihlah ka chiang hek lo. Ka tidik ngei a ni tih hi ka hriat chianduh a ni lova, ka tidik em tih erawh chu ka hriat chianchak ber a ni \hin.

-Albert Einstein

303. Mi pakhat hian D.L.Moody-a hnenah chhandamna thuaha rilru a thlamuan theih loh thu a rawn sawi a. Moody-a

Page 111: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

111

Hringnun Dictionary

chuan, �Nova kha lawngah khan a him em kha?� a lo ti a.�Tehreng mai.� �A nih leh lawngin nge chhanhim amainhriatnain?� Chu pa chu a harh chhuak hlawl mai a, �Kalo va mawl rei em! Chhamdamna hi ka rilru thlamuannaavang ni lovin Isua Krista avang zawka ka chan a ni tih hiengah nge hmanah khan ka lo hriat chhuah loh,� tiin lawmem emin Moody-a chu a kalsan ta a.

304. Nikhat chumi pakhat, rilru leh thlarau lamnuna pachhe vetak hian Pastor Campbell-a hnenah, �I thil sawi leh i nunhian i thlamuang a ni tih hi a lantir chiang hlemai a, eng tinnge Pathian hi i chelh reng theih bik tih hi min hrilh theiem?�a ti a. Pastor chuan, �Pathian ka chelh reng leh rengloh lamka ngaihtuah ngai lo,Amah zawkinmin chelh rengavanghianPathianchuka fakmai \hin ani,� tiin a lo chhang.

305. Scotlandmi pakhat hi a pianthar avangin a hlim hlemai a.Chhandam a nih avanga a hlimzia chu a phul pui hlut a, akiangamite chuan, �Chhandam i nih thu hi i sawi fomai a,eng tin nge chhandamna chu i chang tih i hriat, a chiang tihi hre tak tak maw?�an ti a. Ani chuan, �Chiang teh rengmai, a chhandamna hmunah ngei khan ka awm tlatalawm!�a ti ve hmiah.

306. Kristiante chhandamnahi an rilru chhungril lam thlamuannaleh an ngheh ve tlat vang ni lovin thil pakhat, Lalpa IsuaKrista chu rin ngam a ni tih an hriat vang a ni. �Eng tin ngechhandamna ka chan tih in hre duhmaw? In inneih ni khanPastor-in nupa tak in ni tih a puangmawkha!A hnu lamahin inneihna kha i ringhlel leh ngai em?� � Teuh lo mai.��Pastor thusawi chu i awih mai theih si chuan chu Pastorsiama hmang tangkaitu Pathian thusawi chu i awih lo angmaw?Bible hmang hian chhandam i nih thu a hrilhmawlhmawlh che hi.�

Page 112: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

112

Hringnun Dictionary

Insurance

307. Lo neitu putar pakhat hi a farm in a kang ral vek mai a.Insurance Company-ah kalin a Insure-na pawisaRs.1,00,000/- a dil a. Insurance Agent chuan, �Ka pu,pawisa faiin kan pe ngai hlei nem, a in hlui tiat chiahin, asak dan leh awmphung pawh a pangngai ang thlap khankan sak \hatsak leh dawn che a ni,� a ti a. Chu putarchuan, �Chu ti chu ka nupui hminga insurance policy ka losiam kha chu sut leh nghal vat tur a nih chu!� zu hanti hep a.

Inthlanna

308. Mi \hen khat chu kan hriat chian mi an nih avangin kanthlang tling a, \hen khat erawh chu kan hriat chian avanginan tling thei der lo thung.

-Farmers� Almanac

Keh sawm

309. Pathianin thil keh sawmahmang \hin a.Lei nawi leh chhumkeh sawm te chu buh thartirna�n a hmang a. Buh keh sawmchu chhang siamna�nmin hmantir a, chhang zai sawmchukan taksa chawmna turin chaw atan kan hmang leh a. Kanthinlung sak tak pawh hi a keh sawm phawt loh chuanPathianin a hmang thei lovang.

- The Vance Havner Quote Book

Page 113: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

113

Hringnun Dictionary

Khawngaihna

310. Khawngaihna hian Sakeibaknei pawh beram angin aawmtir thei a, chinghniapawhberamnoangin; ramsakawlhpawhmihring angmaiin a chhuah thei a,mihring chu angelangin a awmtir thei.

-Thomas Carlyle

311. Alexander the Great kha a \hianpain pawisa talent 10 adil a. Ani chuan talent 50 a lo pe mai a; a \hianpa chuantalent 10 hi kamamawh tawk a ni e a tih pawhin ani chuan,�I tan chuan talent 10 hi a tawk a ni thei e, i hnena ka pektur che atan chuan a tawk ka ti ve lo alawm,� tiin a duh aiatam a dawntir tlat.

312. Khawngaihna hi Pathian thilthlawnpek, a phu hauh lotedawn \hin a ni.

313. |um khat chuQueen Elizabeth- I kha hmeichhe pakhatinthah a tum a. Lal in chhung lama an thiltih dan hre hauhlovinmipa inthuamina inthuama, lalnuhahchawlhnapindanchhunga thawmhnaw khai zingah chuan chemte zum paichungin a biru kak mai a. Lalnu lo luh hmain vengtupakhatin pindan a rawn enfel a, a rek chhuak ta nawlhmai a.

Mihring rilru pangngai a\ang chuan a dinhmun aduhawm lo tih chu a chiang kher mai. Lalnu hmaah anhruai a, chu nu chuan khawngaihna dil bak tih theih a neilo tih a hre chiang; \hing\hiin lalnuhnenah chuanhmeichhiaa nih avanga lainatna leh khawngaihna lantir turin a ngena. QueenElizabeth chuan ngawi rengin a en vang vang a,�I chungah khawngaihna lantir ta ila, i nun zel dan tur ataneng thutiam nge i neih dawnmin hrilh rawh,�a ti a.

Page 114: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

114

Hringnun Dictionary

Hmeichhia chuan lalnu chu a en a, �Tiamkam leh thudelhkilh awma khawngaihna chu khawngaihna a ni thei loreng reng alawm!� a ti ta tlatmai a.QueenElizabeth chuan,�I tidik lutuk. Ka khawngaihna avang chauhin ka ngaidamache,� a ti a. A phu hauh lo chungin a chhuahtir a, mizalen pangngai angin lal in a\ang chuan a chhuak lehta a ni.

Kohhran

314. Kohhran nung leh nung lo khaikhinna1. Kohhran nung takah chuan member-te�n Biak In-ah

Bible an keng lut a, an hmang tangkai \hin.Kohhran nung lovah chuan chutiang chu a awmhlei

thei lo.2. Kohhran nung chu \awng\ai leh hlimna thawmah

a hriat aKohhran thi chu an biak in a reh.

3. Kohhran nung chuan biak in zauh an rel a,A thi erawh chuan chutiang chu anmamawh lo.

4. Kohhran nung chu rinnain an pen chhuak a,A thi erawh chu a hmuh chinah a bawkvak \hin

5. Kohhran nung chuan naupang leh \halai an ngah a, abengchheng bawk

Kohhran thi erawh chu thlan angmaiin a reh \hin.6. Kohhran nung chuanmember-te a ngai pawimawh a,

A thi erawh chuan harsatna an hre tam \hin7. Kohhran nung chu an inhmangaihin an inngai tawn a,

A thi-ah chuan rinhlelhna, sawiselna leh itsikna a pung.8. Kohhran nung chuanChanchin |ha hril leh inhmanna

tam zawk an ngaihtuah a,A thi chuan an beisei tlemte chauh an dawng \hin

9. Kohhran nungah chuan Pathian tana inphal an tam a

Page 115: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

115

Hringnun Dictionary

A thi chuan Pathian hnenah lawmman an pe \hin.10. Kohhran nung chu a lian tawlh tawlh a,

A thi erawh chu a zuih tlat \hin.

315. America rammipui za zela 59 in kohhran hi an ngaisang a,Kar tinin mi za zela 41 in biak in an thleng \hin.

316. Chawlhnia dam lohna (inkhawm peih loh hri) hiMorbusSabbaticus an ti a, Kohhran member zingah vei an awmnual a, natna mak tak a ni awm e.

1. A nat dan a in-ang lova: mahse chaw chakna lam hichu a tibuai miah lo.

2. |um khatah rei tak an na ngai lo.

3. Doctor an rawn ngai miah lo.

4. A tawpah chuan thlarau lam thihna a thlen \hin.

5. Innel tak te tan natna inkaichhawn theih chi a ni.

6. Tisa lam awn chingte natnaah chuan a \ha lo pawl taka ni.

7. He natna hi damdawi ngai hauh lovin Pathianni tlaiaha kiang \an a, dam lo chumotor-a inkhalh chhuakin aleng vel thei tawh a.

Vanneih thlak takin thawh\an tukah ngat phei chuanhe natna hi a bo hmiah tawh a, dam lo chuan harsatna neimiah lovin a duh duh a thawk thei tawh \hin a ni.

317. Ran vulhtu putar pakhat hian Pastor hnenah, �Ininkhawmpui rorel khan eng tin ngemi tam zawkBiak Inahan lo kal theih ang, tih kha in sawiho chiammai a. Keiniran vulhtute kalkhawmnaah chuan ran ina ran ankalkhawmdan tur chungchang kan sawi ngai reng reng lova, chaweng ang nge pek atan \ha ber ang, tih hi kan sawi uar bera ni \hin,� a ti a. Thlarau lam nuna Kohhran mite chawm\hat hi inkhawm tihpunna \ha ber tur niin a lang.

Page 116: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

116

Hringnun Dictionary

318. Garage(motor dahna)-a i kal fo avanginmotor i ni chuanglo ang chiah hian Biak Ina i kal fo avang ringawt chuanKristian tak tak i ni chuang lo.

-Billy Sunday

Kohhran hrang

319. Kohhran hrang hrang intawhkhawmna an nei a. Hunpawimawh an hman laklawh laiin mi pakhat chu, �Kanawmna in hi a kang a nia!� tiin a au chul mai a.

Methodist-ho chu in kilah \hu khawmin an\awng\ai a.

Baptist-ho chu, �Khawnge tui a awm?� tiin anau chul a.

Kohhran inzawmkhawmduhhote chuanmei hmangamalsawmna lo thleng tur awm dawna an hriat avanginPathian an fak a.

Lutheran kohhranho chuan pawnah hriattirna an tara, �Eng vang pawh nise, mei hi sual a ni,�tiin.

Roman Catholic-ho chuan thilpek lakkhawmnathlengte chu a chhe lai siam \hat nan an theh khawm zungzung a.

Congregation-ho chuan, �Mi tupawh amah ainngaihtuah a ngai a ni,�an ti a.

Fundamental-ho chuan, �He mei hi Pathian phubalakna a ni e,�an ti a.

Kristian Scientist-ho chuan kangmei a chhuak lo tihan finfiah nghal vat a.

Page 117: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

117

Hringnun Dictionary

Presbyterian-ho chuan Chairman an ruat a, ani chucommittee siam nghal turin thuneihna an pe a, chu com-mittee chuan Committee sang zawkah a rang thei anginthil awm dan thlen vat turin an rel nghal thlap.

Episcopal-ho chu kawng zawhna pui tham tak nei turinan chhuak nghal vek.

Kohna (Mission)

320. Indopui II-na \antirh lai khanWinston Churchill-a chuanRadiohmanginAmericamipui hnenahhetianghianngennathuchah a sawi : �Hmanrua min pe ula, hna \ul zawngzawng chu kan thawk zo vekmai ang.� tiin.

321. Tlangval pakhat chuan, �Missionary ni tura hun pum hanpe tur chuan kohna fiah tawk ka dawn awm reng reng kahre lo ani,� a ti a.Thusawitu chuan, �Kohnahre tur khawpina kotu chu i hnaih em?� tiin a zawt let hlauh va; mahni\heuha chhan chi a nih hmel khawpmai.

322. Kumzabi 18-na hun laia pheikhawk siamna dawr pakhatahchuan Kristian \ha deuh mai, John Warr an chhawr a.Nakinah chuan mi thar an lak belh a, chu mi thar chuanhnathawh laia inbiak fo mai chu duh lo hle mahse John-achuan Pathian Thu leh Thlarau lam thil eng eng emawhi ahrilh fo mai a. |um khat chu an mi thar chuan hriat lohvang liau liauvinpawisa lemzawr tawh lamhiana tak thlenga tum a, an man ta tlat mai a. A thiltih sual zahthlak takavang chuan John-a chu \awng\ai tur leh a theih ang angaamah \anpui turin a ngen ta hial a.

JohnWarr-a nun leh rinna avang chuan chu pa chuanpiangthar nih chakna a lo nei ta a, Krista hnenah hruaithlenin a awm ta. A hming chu William Carey a ni a,Serampur College din chhuaktu hi a ni.

Page 118: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

118

Hringnun Dictionary

323. Mi hausa pakhat hian Chanchin |ha hril tura ram dangaintirh hi \ul a ti lo khawp mai a. Chawlhni vawi khat ainkhawm chu thawhlawm an rawn khawn a, a khawntuinthawhlawmkhawnna a rawn dawh lai chuan, �RamdangaChanchin|hahrilna turin thawhlawmka thawhngai lo,�tiina lu a lo thing a.

Thawhlawmkhawntu chuan, �Ka pu, sakhawmumalnei lo te, thing bul lung bul biaa khawsa mai mai \hintepual tur a nih hi, pawisa hi tlem tal chu i chan ve tur a niang, la \hen ve teh� tiin a chhang daih.

324. China ramamissionaary pakhat chuan Sap rama a chawlhlaiin a thawhna ram chanchin chu naupangho kiangah asawi a. A sawi zawh chuan hmeichhe naupang pakhat hianpawisa thir tlang 12 hi a rawn phawrh a, �Hei hi hun reitak chhunga ka khawl khawm a nih hi, he mi hmang hianChina ramamissionary hna thawhve ka duh a ni,�tih pahina pawisa a rawn pe a.Missionary nu chuan a petu rilru leha inpekna te ngaihtuah chungin lawmememin pawisa chua dawng ta a. Thla eng emaw zat ral hnuah chu hmeichhenaupang chuan missionary hnen a\ang chuan lehkha adawng a, heti hian a lo inziak a. �Pawisa thir tlang 12minpek khan China \awnga ziak, Chanchin |ha Johana ziakbu 12 ka lei a. School-a kan zirlai mi 12 hnenah ka sem a,anmahni \awng ngeia Isua chanchin an chhiar chungaihnawman ti tehasin!Tunahchuananvaiin anpiangthara, Krista ringtu an ni vek tawh e. I thilpek kha a va han hlutak em!�tiin.

325. Kum za zet liam tawhaEngland ram infiammi lar ber lehCambridge University rohlu 7 an tih zinga tel phakC.T.Studd-a khan a hmabaka ropuina leh hmingthannaawm zawng zawngte chu kalsanin khawvel hmun hrang

Page 119: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

119

Hringnun Dictionary

hrangah Chanchin |ha a hril ta zawk a. �Isua hi Pathian anih a, ka tan a thi a nih tak tak chuan, a tana ka hlan veturah hian tam lutuk a awm thei dawn emni?� a ti a. A hunleh theihna zawng zawng chu Isua Krista tan a hmang zovek a ni.

326. Tunah hian khawvel mihring 10 zela 9 hi mibo an ni a. 9zingah hian 10 zela 6 ang velin Isua Krista chanchin hichiang taka hriattirna an la dawng lova. 6 zingah hian 10zela 3 ang velin Isua Krista chanchin hi vawikhat mah anla hre lo reng reng a ni.

327. Kum zabi 19-na tir lamah khan Scotland rama Kohhranpakhat chuan an pastor putar tawh tak chu, �Irawngbawlna avanga piangthar an awm love� tiin bangmaiturin an nawr a. Ani chuan, �Pakhat a awm, a hming chuWee Bobbie a ni,�a ti a.

Bobbie-a chuan Krista chu a lal leh chhandamtu atana pawm a ni mai lova, Mission Inkhawmpuiah thil makdanglam tak a ti a; thawhlawman rawn khawn a, ani chuanthawhlawmkhawnna thleng chuchhuata dah turin a longena, a pheikhawk a phelh lawk a, thawhlawm khawnnathlengah chuan amahngei chu ading ta vahmai a. �Keimahngei hi missionary atan ke inpe e, a bak engmah pek turdang ka nei lo a ni,� tiin.

Bobbie-a, Africa rama missionary ropui ber RobertMoffat an tih tak kha a lo ni ta a ni. �A aia ropui zawk anawm,� in la ti tlat a nih pawhinDavid Livingstone kha a ningei ang, a makpa a nih kha!

328. Taylor-a te chhungkuaah chuanmipa naupang pahnih anawm a. A upa zawk chuan, �Kan chhungkaw hming hinasa takin ka la tilar dawn a ni,�tiin a puitlin hnu chuan

Page 120: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

120

Hringnun Dictionary

Parliamentmember lar tak a ni chho ta a. A naupang zawkerawh chuan a nun leh a theihna zawng zawng chuKristatan a pe a, China lam hawiin chutah chuan a thawk a.J.Hudson Taylor chu a thih chuan khawmual pui hranghrang a\angin an uina thu hriat tur a awm reng a, mi tininan ui a ni ber awm e. A u khan eng nge a tih tak hriat tumaEncyclopedia i en chuan, �J.Hudson Taylor-a unaupa�tiin a chanchin an ziak, tunge an chhungkaw hming tilarzawk?

329. Africa ramaMissionary pakhat hi a hna thawh chu nuama tih leh tih loh an zawt a. A chhanna chuan an rilru a tinersawk asin. �He hna hi ka duh ang maw? A teuh lo lutuk.Kei leh ka nupui hian kan duh awzawng hlei nem!Changkang taka khawsak te kan duh ve asin. Hmun \awpleh bal takah, mi chhawlbuk in chhete a lut tura kelkawngka tiat leka luh fo te chu hrehawm deuh a nia!Mahse,mihring hian a chak zawnganih lohvang ringawtinKrista tan engmah a ti lo vangmaw?Duh leh duh loh sawithei tur kan ni em ni? Kal tura thupek kan dawn avanginkan kal mai a ni. Hmangaihnainmin tirlui zawk a nih hi,�tiin a chhang.

330. Kum tinin mimaktaduai 30 vel an thi a.Nitin mi 82,000 zel an thi,

Darkar tin mi 3,400 zel,

Minute tininmi 57 zel a thi.

Second 1.05 zelah mi 1 zel.

331. Sunday School-a nula pakhat pawlte zingah chuan ipanaupang bei tidawng takmai, thawmhnaw hlui \awp zetainthuam hi a lokal ve a, a hming chu Bob-a a ni. An su-perintendent chuan kawr thar leh kekawr thar a lo leisaka, nimahsela chawlhni vawi thum hnuah chuanBob-a chu

Page 121: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

121

Hringnun Dictionary

a reh leh ta daih mai a. An zirtirtu nuin a va zawn chhuahchuan Bob-a thawmhnaw thar chu a lo bal \et nasa leh hletawh a. Superintendent chuan thawmhnaw thar a leisakleh a, a rawn inkhawm leh a; mahse chawlhni vawi hnih aliam a, a vawithumnaah chuan a \hutna chu a ruak leh tathova. Zirtirtu nu chuan a thawmhnaw thar pawh chu ahmasa ang tho kha a lo ni leh tawh tih a hriat chuan super-intendent hnenah, �A beidawn thlak emmai, i ngaihsakzui tawh lo mai ang,� a ti a. Superintendent chuan,�Chutiang chuan ti lo hram teh, taima taka a rawn inkhawmziah dawn chuan a dang ka leisak leh ang e,�a ti a. Bob-a chuan a tiam avangin thawmhnaw thar chu a leisak leh a.

Bob-a chu a inkhawm ta ziah a, ringtu \ha tak ani ta a. Nakinah chuan zirtirtu a ni a, chu mi hnuahMis-sionary ni turin PathianThu a zir a, China ramamissionarypawimawh tak a ni ta. China mipui maktaduai tam takinanmahni \awnga Pathian Thu an chhiar theihna tura China\awnga Bible letlingtu a ni ta daih a ni!

332. Lem ziak thiam rawlthar pakhat hian missionary nu, ahnathawhna a\anga rawn chawl leh a naute pawmlai lemchu uluk takin a ziak a. A lem ziah chuan a rilru a hneh tahle mai a, a lemziakna hmanrua chu a dah lawk a, �Hetiaan lem ziakmaimai lo hian,mi bote chhanchhuak tur hiankeimah ngei ka thawk chhuak teh ang,� tiin khawpui daifema mi retheiho zingah rawngbawlna chu a \an ve tachawt mai a.

Nakinah chuan, �Khawvel hmun dangah, \anpuitu neilote awmnaah ka chhuak tawh ange,� tiin a chhuak ta a.Chu lemziak thiam rawlthar chu Uganda rama BishopTucker-a kha a ni.

Page 122: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

122

Hringnun Dictionary

Krismas

333. England rama chhungkaw hausa tak hian an naute tharchu anmahni in chhung ngeia baptisma chantir an tum a.Anmi sawmte pawh thawmhnaw chhuak thar leh nalh berchi hlira inthuamin an lo thleng zut zutmai a, thil funmawitak tak an rawn ken te chu in chhawng chunga khumpakhat chungah an dah zel a, an indawnsawn vel dan lah achangkang.Nakinah chuan an kalkhawmchhanber nausenbaptisma chantir hun chu a lo thleng ta a, nimahsela nautechu khawnge a awm tak? tumahin an hmu zo ta derlo mai a.

Naute awmtu chu inchhawng chungah a tlan chhova,beidawngin a lo kir leh thuai a; naute zawng chuan phekbuai a ngai ta! An zinga pakhat chuan nausen chu khumahtui takin a mu a hmu tih a hre chhuak phut a. An han ennak chuan khuma nausenmu chu an kawrchung te, jackette leh thawmhnaw lumdang an rawn hak luhte chuan thi lochauh khawpin an lo vur hi a lo ni a. An kal khawm chhanber chu theihngilhin an ngaihthah hmiah a, an vur hlum lochauh a ni. Krismas-ah pawh hianmi tamber chuanKristaa piang tih theihnghilh \hak khawpin kan hlimna kanzawng \hin.

334. Mihring nun hi chhawng thumin a \hen theih:A hmasa berah chuan Krismas putar kan ring em em a,

A chhawng hnihnaah chuan Krismas putar chu kan ringtawh lova,

A chhawng thumnaah chuan Krismas putarah kan\ang daih.

335. Isua i sual man pe tura a lo pian zan khanKhualbuk vengtu chuan pindan awl a nei lova

Page 123: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

123

Hringnun Dictionary

Amak i ti em? mahse nang kha!

Isuan i thinlungah hmun a dil che a, eng tin nge ichhan dawn?

I hring nun hi a tawp hunah chuan,

Isua khualbuk kawngka bulah i ding dawn a;

Lal Isuan pawiti hmel taka en chung chein he thu hi a sawiri i hre dawn asin!

A pawi hle mai, \hiana, a pawi takzet a ni,

I tan hmun ruak ka nei lo a ni - tih pahin

A hawisan ang che anga, thawn bo turin a la kalsan veang che.

-Ann Farrell Blunt.

Krista

336. Socrates-a leh Krista in-annate:1. A tu mahmahin an zirtirna an ziak chhuak lova, an

zirtirte�n an ziahsak ve ve.

2. An zirtirte thu rawn zawm duh lovin an thi ve ve.

3. Dik lo taka tihhlum an ni a, duh sela chuantlanchhuahna hun an nei ve ve.

4. An chipuite nunphung kalh zawngin an zirtir ve ve.

5. Pathian pakhat chauh a awm tih an zirtir ve ve.

6. An hnamin Pathian an hriat duh loh avanga an tlukchhiat tur thu an sawi ve ve.

337. J.C.Massee-a chuanmi thiam pakhat kawm tura a \hianpahla taka a zin chungchang hetiang hian a sawi:Mi fing in ava thlen chuan \ha takin a lo dawngsawng a.A \hut hmain,�Ka pu, hei Doctor ni awm reng i ni e, i lehkhabu chhuara

Page 124: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

124

Hringnun Dictionary

lehkhabu inremzozai hi i chhiar vek angmaw?Heng zingaeng emaw zat hi chu i ziah niin a lang lehnghal a. I zinzauva, mi fing tak tak i kawm hnem tih pawh ka hria, thilpakhat chauh zawt tur chein hla tak a\angin ka lo kal a;khawngaihin i thil zir tawh zawng zawngah eng hi ngezir tlak ber min hrilh thei em?� A inleng pa dara kuahpahin, �Pu duh tak, ka thil zir tawh zawng zawngah chuanthil pahnih chiah hriat reng tlak a awm. A pakhatna chu -mi sual nung tlak lo ka ni. A pahnihna chu - IsuaKrista hi chhandamtu a ni, tih hi,� tiin a chhang.

338. Nausen khawngaihthlak tak angin a lo piang a, nimahselavan leh khawvel siamtu a ni si! Ran chaw pekna thlengahan muttir a, nimahsela tlang tina ran rualte hi a ta a ni.Thlemin a awma, an fiah a, ro an relsak bawk a; nimahselaPathian a nih avangin Amahah sual a awm lo. Thingremsiamtu thachhangdawltu niinmi tlawm tak te zinga khawsa\hin ni mahse, tui wine-ah a chantirin naupang chawfunmaimai hmanginmipui tam tak a hrai tlai thei. Pathian lehmihring a ni a, hmakhawsangmi a ni, chatuan atan a nungreng dawnbawk.Lawng chhuatamuhilmaimai nimahselathlipui leh tuifawn a hau reh thei. Mi lungngai a ni a,midangte tan a \ap a, Gethsemani huanah lungngaihnavawrtawp tuarmahse thihnahneha tho leh thei anih avanginlungngaite tan lawmna a ni ta! A zirtirte tan an hmangaihLalpa thi a chu nungin a lo lang leh ta. A thi a, phum a nia- amahah nunna a awm tawh lo: nimahsela Pathianin akai thova, amah avangin thihna chu hneh a ni ta!

-Louis T.Talbot

339. Thingtlang kilkhawra nula tlawm tak lakah a lo piang a,khaw dang ni mahse thingtlangah bawk a seilian a. Kum30 a nih thlengin thingrem siamtu hnenah a thawk a, chu

Page 125: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

125

Hringnun Dictionary

mi hnu chuan kum3 lai chumi challang chinte huat zawngtak thu hrilin a vak vel a. Lehkhabu a ziak ngai lova, officepawh a nei lo; In a nei lova, nupui fanau a nei hek lo.College a rap lo reng reng a, a seilenna khua a\anga km200 a hla pawh a zin ngai lova, ropuina leh larna tur lamthil a ti bawk hek lo. Palai ropui tak a nihna hriatpuitudanganei lova, chatuandaihmihringawmchhunnimahselakhawvel thilah tih tur reng reng a nei lo. Tlangval mai nimahselamipui ngaihdanin amah a dova, a hmelmate kutahlan a ni bawk. Dik lo taka ro relsakin a awm a, misualinkarah kher kher Kros-ah an khengbet a. A thih laiinkhawvel thil a neih chhun, a thawmhnaw inchuhin amahkhengbettute chuan \hum an vawr a. A thih hnuin Krosa\angin an la thla a, hmangaihtu \hian \ha a neih ve hlauhavangin a ruangzalhna�n thlan ruakanhawhtir a.Nimahselani thum niah chuan thihna hnehin a tho leh ta!

Kum zabi 20 lai a liam ta! nimahsela tun thlenginmihring thinlung chhungril changtu a ni a, hmasawnnazawng zawng innghahna a ni.

Sipai rual tam tak te, lawngrual ropui tak te, ramrorelnaa \hu khawm \hin zawng zawng te leh roreltu, leialal zawng zawngte ropuina pawh infinkhawmmahse hemipakhat hi an tluk phak chuang lo.Eng vang nge? �Pathianfapa a ni a, Chhandamtu tho leha chu a ni e!

-Phillips Brooks

340. Heti hian an sawi \hin, �mi pakhat hi thalaer vut dupaha tla a, a pil mek a�

Confucious-a a lo kal a, �Mihringin hmun hlauhawmchu a kalsan tur a ni tih lantirtu a nih hi,� a ti a.

Buddha a lo kal a, �He pa chan tur hi khawvel tanzirtirtu \ha tak a ni e,� a rawn ti ve leh a.

Page 126: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

126

Hringnun Dictionary

Mohammed-a a lo kal a, pil mek hnenah chuan, �Ava pawi ve le, mahse Pathian duh dan a nih kha,� a tihkhum leh mai a. Isua a lo kal a, �Min rawn ban rawh, kalo chhanchhuak ang che,�a rawn ti a.

341. Kum 1495 khan Milan khuaa Duke Ludovico chuanFlorentine khawmi lem ziak thiamLeonardo daVinci chuIsua an khenbeh hmaa pindan chungnunga zanriahhnuhnung an kil lai lem ziak turin a ngen a. Milan khuaapuithiam awmkhawmna SantaMaria delle Crazie chaweipindan bangah chuan lian tak leh uluk takin a ziak \an ta a.Kum43mi chauh la nimahse lemziak lehkut themthiamnakawng hrang hrangah a lar tawh hle a ni.

Uluk leh fimkhur em emin a ziak a, kum thum zet abeih hnu chuan a zo thei ta \awk a.A zirtirte chu an \hutdantur reng ni awm takin a rem kual a, a laia Isua \hu chuan aban chu hma lamah phar chhuakin a kut ding laminWineno, a tak tak aia ang mah tur chu a kentir bawk a. A duhdan ang thlapa a ziah zawh chuan a \hianpa a entir a, �Ihmuh dan dik takmin hrilh rawh,� tiin a ngen a. A \hianpachuan, �A ropui ka ti kher mai, wine no hian a tak a anglutuk a, mit ka la sawn thei dawn hlei nemmawle!�a ti a.

Da Vinci chuan, �Chutiang taka mit la thei thil chuhetah hian a awm ve reng tur a ni lo. Isua hmel aia mit lazawk dang reng reng hetah hian a awm a rem lo a ni,� tiinbrush a la lawk, wine no chu a thai chhe nghal hmiah.

342. Isua leh Alexander Ropuia chu kum 33 mi an nihinan thi ve ve.

Pakhat chu ama tana nungin a thi a, pakhat chu nangleh keia tan hian a thi a

Page 127: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

127

Hringnun Dictionary

Greek tlangval chuLalthutthlengaha thi a, Juda tlangvalchu Kross-ah

Pakhat chu hnehna changtu a ni a, pakhat erawh chuengkim chantu a ni

Pakhat chuan sipai rual ropui tak a hruai a, pakhaterawh chu amahin a kal a

Pakhat chu mi tam tak thisen chhuahtu a ni a, pakhatchuan mi tam tak tan a thisen a hlan a

Pakhat chuan a dam laiin khawvel pumpui a hneh a, athih rualin a hloh nghal vek a

Pakhat erawhchuanmizawngzawnginan rin theihna�na nun a chan thung

Pakhat chu Babulon ram ropui takah a thi a, pakhatzawk chu luruh hmun-Kalvari tlangah

Pakhat chuan engkim a chang a, pakhat zawk chuamah ngei a inpe a

Pakhat chuan lalthutthleng zawng zawng a hneh a,pakhat chuan thlan zawng zawng a hneh

Pakhat chu pathianah a insiam a, pakhat zawk chuPathianin tlawm takin a awmtir a

Pakhat chumidangte tichhe turin a nung a, pakhat chumitemalsawm turin

Pakhat chu kumkhuaa awm tawh lo turin a thi a, pakhatchu chatuana nung turin a thi

Greek chuanmi zawng zawng salah a siam a, pakhatchuanmi zawng zawng tan zalenna a siam.

Pakhat chuan thisen chhuahin lalthutthleng a din a,

Page 128: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

128

Hringnun Dictionary

pakhat chuan hmangaihnain

Pakhat chuan khawvel leh van a hlohna turin khawvela hneh a, pakhat chuan engkim chunga thuneitu a nihtheihna turin engkim a chan a.

Greek tlangval chu kumkhua atan a thi a, Juda tlangvalchu chatuanin a nung reng a

Greek tlangval chuan a neih zawng zawng a chan a -Isua erawh chu engkim neitu a ni ta!

-Charles Ross Weede

343. Socrates-a chuan kum 40 chhung a zirtir a, Plato-a�n kum50 chhung, Aristotle-a chuan kum40 a zirtir a, IsuaKristachuan kum thum chhung chauh a zirtir hman. NimahselaIsuan kum thum chhung chauh a zirtirna chuan heng phi-losopher ropuiten kum 130 chhung an zirtirna hi a khumdaih a. Isuan eng lemmah awm reng tura ziah chhin a neilo; nimahsela lem ziak thiam hmingthang Raphel,Michelangelo leh Leonardo da Vinci te chuan Amahhriatrengna tur lemmawi tak tak an ziahsak thung a. Hlapakhat mah a phuah lo chungin hla phuah thiam tam takrilru chu a chawhnun sak a; eng music mah hnutchhiah anei lo, nimahselaHandel,Beethoven lehmusician tam takinAmah chawimawina an siam chhuak bawk si a. Mihringnuna thiamna leh theihnazawngzawng te tun thlengachawhnunsaktu chu he Nazareth tlangval hi a ni.

Khawvelmihring tana a hna thawh danglam leh ropuibik chu thlarau chhandamna hi a ni. Lem ziak lama a tuinaawma lang lova, thu leh hla lamah chuti bawk,music pawha thiam tih reng sawi a awm ngai lo; Setana�n a sualkhaidiata a thlun beh zawng zawngte a chhan chhuak a.Amah chauh hianmihring thinlung chhungah thlamuanna

Page 129: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

129

Hringnun Dictionary

thu a sawi thei a, chaute a tichak thei a, thlarau lamamitthizawng zawngte nunna petu a ni.

-Our Daily Bread

344. Alexander-a, Ceasar-a leh Hannibal-a te chuan khawvelan hneh a, \hian \ha erawh chu an nei miah lo. Isua chuanhmangaihnain a Lal ram a din a, tunah tak pawh hian mimaktaduai tam takin a tana thih an ngam thung. Lal ropuileh chak berte hneh theih lohmihring thinglung hneh theituawm chhun a ni.

-Napoleon

345. Krista chenpuina hi ka nun hlimna a ni a,

Krista tana thawh hi ka nunin tih tur a neih chhun a ni;

Krista duh dan chu ka nunin a zawm tlat tur a ni a,

Krista ropuina hi ka lallukhum a ni.

346. Isua pianna leh a nun dan te, a thihna leh thawhlehna te hikhawvel mihringte chanchin ziahna leh History-ah hian apawimawh ber lai a ni.

Krista ang

347. Pastor fapa, naupang fel tak hi a hrisel lo hle a; doctor-tenkawng hrang hranga an endik hnu chuan a dam rei tawhdawn lo tih an hre chhuak ta tlat mai a. Pastor chuan afapa chu a piangthar tih a hriat avangin a thih pawhinvanram a thleng ngei dawn tih chu a hre chiang hle a;nimahsela a fapa hnena hriattir dan tur erawh chu thil harsatakani ta!Theih tawpchhuahaThlarauThianghlim\anpuinaa dil hnuin damdawi ina a fapa khumbulah chuan a ding a,Pathian Thu chhiarin a fapa nen chuan an \awng\ai dun

Page 130: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

130

Hringnun Dictionary

phawt a. A dam rei tawh dawn lo tih doctor-te sawi chuhrilh pahin, �Mama, Isua Krista hnena han awm chu ihuphurh em?�tiin a zawt zui a. A fapa chuan huaisen takmaiin a mittui a hru fai a, �Ka pa, nangmah ang hi a nihchuan ka huphurh teuh lo mai,� a ti a.

Krista chenna

348. England lalnuQueenVictoria khan a khua leh tui te zingaberh ve tak tak te tlawh kha a ching viau mai a. |um khatchu hmeithai pitar pakhat a va tlawh a, rei lo te chhungchu hlim takin Pathian Thu an sawi dun a. A chhuah hnuchuan a \henawmte an lo tlan khawma, amah chuKristian\ha tak a nih avangin �Isua� ti a a chhan ngei ringin, �Kapi, nangmah tlawhtu zingah tunge ropui i tih ber?� tiin anzawt a. Ani chuan an beisei loh deuh maiin, �Lalnu khale�a ti ta tlat mai a. Anni chuan, �Lalnumaw? a chanchini sawi fo \hin IsuaKrista hi nangmah tlawhtu zingah chuana ropui ber a ni lo�m ni? Krista hi ropui i lo ti tak tak lo tihkanman ta e,�an ti a.Ani chuan,�Min tlawhtu zingah chuanLalnu a ropui ber! Isua chuan min tlawh lova, kan inahhian a cheng ve reng alawm!�a ti ta daih mai a. A \awngsual man tumho chu an ngawi ta \hap mai a.

349. Persian thawnthuah chuan- khawchhak lamah hianmupuilian deuhmai a awm a, a thlawh laia a thla zar hnuai hlimalo awm chu vanneihna ropui tak a ni. |um khat chu lal leha khawnbawlho hi sakawr chunga chuangin an vak chhuaka.Nakinah chuanmupui thlawk lai chu an hmuphutmai a,chhiahhlawh pakhat chauh lo chuanmupui thla zar hnuaiaawm fuh tumin lal chu an tlansan ta vek a. Lal chuan chuchhiahhlawh hnenah chuan, �Eng a ti nge i vanneihna turchu i um ve loh?�a ti a. Ani chuan, �Lal kiangah nuam

Page 131: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

131

Hringnun Dictionary

takin ka awm a, engah nge sawtiang sava thla hnuai hlimmai mai chu ka um kher ang ni?� tiin a chhang a. Chuchhanna chuan lal chu a tilawm em em a, Vice-President-ah a kaisantir daih!

Krista- engkim

350. Arturo Toscanini-a chuan a Orchestra (rimawi tumtupawl)te chu Beethoven-a Symphony No.9 a remtir a. Anthiam kher mai lah tak a, an rem zawh chuan mipui chudingin an au chel chul mai a. Toscanini-a chu mipui lamchibai bukin a kun zawk zawk a, nakinah chuan Orches-tra lam a hawi a, �Naute u, kei hi engmah ka ni lo, nangnipawh engmah in ni lo. Beethoven-a hi engkim, engkim,engkim a ni zawk!�a tih khum nghek.

351. Henry Jowett, British mi Pathian Thu thiam tak hiWest-minster Abbey-a England lalber tur Edward VII-nalallukhum an khumtirnaah a tel ve a. An \hutna rem danchu uluk takin a thlir a,mipuimit pawh chuan lal fapate lehlal fanute, ram bial khat awptu upate leh an nupui te leh anaia hniam deuh zawk te a indawta an \hu put mai chuan ala tih a hriat hle mai a. Jowett-a chuan a tia lawm! �Lal alo thleng a, mipui chu an hawi sawn dual a, mi zawngzawngin lal chu an thlir ta \hupmai a.� Chutiang chiah chua ni- thu leh hla lam te, rimawi, lem ziak leh science tepawhin en leh ngaih pawimawh an hlawh phak \heuh;nimahsela Isua hi thinlunga a lo thlen hunah chuan Lal anih avangin thil lo lang hmasa leh pawimawh lo zawk techuan an phu tawk dinhmun pawimawh lo zawk chu anpan sang sang \hin a ni.�

-E.S English

Page 132: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

132

Hringnun Dictionary

Krista hmangaih

352. Nu ber dawhkana lehkha chi hrang hrang ching fela a buaiemem laiin a fanu kum5mi chu a naute lemkiangah chuanhlim takin a lo awm ve a. A inpeih hnu chuan a fanu chu amalchunga \hu turin a sawma. �Ka nu, ka hmangaih lutukche, min koh avang khan ka lawm em em a ni.� Duat takapawm pah chuan, �Bawihte, tak takmaw?min hmangaihavangin ka lawm e. Ka buai lai khan i naute lem nen khanin inkawm a, in hlim viau a ni lo�m ni?� �Hlim teh rengmai.Mahse, sawtiang hmangaih saw chu ka ning tlat.Minhmangaih let ve ngai si lo.� �Chuvang chuan em ni minhmangaih?� �Ni tho ve, mahse chu aia chhan \ha zawkchu a awm.� �Chu chu eng nge ni?� �Mit meng fiah kalhaa nu en chung chuan, �Ka nu, han ring chhin teh. Ka tetlaia hmangaih nachang che ka hriat loh chhung zawngpawhamin lohmangaihavangkhan tunahhiankahmangaihem em tawh che a ni.�

353. Hmeichhe naupang te pakhat hian a thiltih apiang Isuan ahmuh vek thu chu a nu a hrilh a. A nu chuan, �I thiltihapiang a hmuhpui zel che chuan i tan a buaithlak lo vemni?�a ti a. Ani chuan, �Teuh lo mai!Min hmangaih em a,min en lova a mit laksawn chu a thei lo alawm!� a tita reuh a.

Krista hnawl

354. America ram Vice President pathumna, Aaron Burr chuKristian chhungkuaa sei lian a nihmai bakah a puinKristaringtu ni ngei turin a bei ngial \hin a. Nimahsela pawm ahnekin Pathian nena inkungkaihna neih reng reng chu aduh hauh lova, Pathian chuan be pawp ve hauh lo se tih

Page 133: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

133

Hringnun Dictionary

chu a duh dan a ni. Politics lamah chuan vawi tam tak ahlawhchhamhnuin a tawpahVice President-ah a kai hrama. Intihbuainaah a tel fova, kum 43 a nihin AlexanderHamilton nena an insual a, a that nghe nghe. Chumi hnuchuan kum 32 a la dam a, mahse a nun chu a hlim lovin achhawr tlak loh em em mai a. A nun beidawn tawpah a\hiante zingahhetianghian a inpuang ta a: �Kum60kaltaahkhan Pathian chumin tibuai lo turin ka hrilh a,min tihbuailoh chuan keipawhin ka tibuai bik lovang tih ka tiam a,chumihnu chuanvawi khatmahmin tibuai lo,�a ti a.AaronBur chuan a duh a hmu a ni.

355. Netherland khawpui pakhat, The Hague-a Peace Palacekawtah chuan Isua lim lian zet mai hi a ding luah mai a.Chu hmun tlawhtu pakhat chuan amah hruaitu hnenah, �Achhungah anmamawh daih zawk awm si a eng ti zia nge apawnah an dah tlat mai le?� tiin a zawt a. Ani chuan, �Aluhna hi a zim lutuk a, chuvangin an la lut ta lo a ni,� tiin achhang. Isua hian kan thinlung chhungah hmun a changem? a pawnah hian a lo ding ve daih mai lo maw?

Krista ka engkim

356. Krista chu dam loh phah tham leh hriselna tlingRetheih chhan tlak leh hausakpui tham

Hlimna leh lungngaihna thlentu

Vawiin leh naktuk atan

Krista ka nunna leh ka engkim

Zing, chhun leh Zan atan

Kumkhuaa chawlhna tling

Ka chawlhna leh ka hahdamna

Ka \hian, ka hmangaiha chu a ni.

Page 134: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

134

Hringnun Dictionary

Ka hlimna a ni, tawp hun a nei lo,

Ka Lalpa leh Chhandamtu a ni;

Krista ngei chu ka thlarauin a zawm a,

Min hruaitu leh ka thlamuanna;

Ka tan a inpek vangin ka ta a ni.

Krista chu ka tan finna a ni a,

Ka ukil leh ka puithiam a ni.

Min zirtirtu lehmin hruaitu a ni a,

Ka lungpui leh ka himna a ni.

Chatuan daih Nunna chhang a ni a,

Ka ropuina leh ka lallukhum a ni.

- H.M.S

357. Putar pakhat nitina Pathian pawl \hin hi ring lomi pakhatina va kawm a, an titi chuan rei lo teah sakhaw lam a hawlthleng ta a. Kristian chuan Galatia 2 : 20 thu te chu sawichhuah pahin Krista nena an inlaichinna te a hrilh a. Ringlo mi chuan, �Eng nge i nih ka hre thiam hauh lomai che,nichin lawkah khanKrista chu nangmaha a awm thu i sawia, tunahmai khan chumi kalh chiah chuan Kristaa i awmthu i sawi leh bawk si. Chu chu eng tin nge a awm theih?�tiin a uan khum ta viau mai a. Putar chu thuk lamah a kala, chaicheh a la a; �Hei hi, meiah ka rawh ang a, a hmawra lin thlengin lo thlir ang che,�a ti a. Nakin lawkah chuan ahmawr chu a lo ling \an ta a, putar chuan chu thir ling chukawk chungin, �|hian pa, i hmu maw? Tunah hian meichu he chaicheh-ah hian a awm a, chaicheh pawh meiahbawk a awm hi! Hetiang chiah hian kei pawhKristaah kaawm a, ani pawh keimahah a awm bawk a ni,� tiin achhang let ta a.

Page 135: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

135

Hringnun Dictionary

358. History zawng zawng hi Krista tel lo chuan a kim thei loreng reng a ni.

-Ernest Renan

359. Pathian Fapa chu Mihring Fapaa a lo chan tak avangchauhinmihring fate hi Pathian fate kan lo ni thei ta a ni.

-C.S.Liews

360. Russia ramaKristian pitar pakhat hian anBiak In chhungaIsua lim ke zungpui chu a lo fawp ngawih ngawih mai a,chutih lai tak chuanCommunist sipai pakhat hian a va hmua. �Ka pi, kha Stalin-a lim chu a ke i fawp a ni maw?�a vati a. Ani chuan, �Ni e, ka tanaKross-a thi kha a nih chuan,�tiin a chhang ve hmiah.

361. America rama tualchhung indo vanglai khan New Yorkkhawpui a pa pakhat nupui sun hi sipaia \ang turin a hmingan telh ve tlat mai a, a fateho lah chuan enkawltu dang annei der si lova. An venga tlangval pakhat hian a lo hria a,�Sipaiah chuan i kal ai ka kal ang e,�a ti a. Lo neitu chuana fate angaihtuah avangchauhin a remti ta hrama. Indonaahchuan a va thleng a, a indo ve hmasak ber \um chuan an lokap hlum ta hlauhmai a. Lo neitu pain chu chanchin chu ahriat chuan indona hmunah ngei chuan va kalin a ruangchu a va zawng chhuak a; hah tak chungin a paw hawng a.Biak In hung chhungah a phum a, a thlan lungah chuan,�KA TAN A THI� tih a ziak kalh.

362. Khaikhinpui tur awm lo Isua tih bu a siamah OswaldSanders-a chuan hetiang hian a ziak.

India ramaKristian an pun zel avanginHindu chi \ha,Brahmin pakhat chuanKristian sakhua leh Isua chanchinaha belh chian dawl lo lai te tar chhuaka Kristianna lo darhzel chu do let tumin a bei a. Thuthlung Thar bu a lei a, a zir

Page 136: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

136

Hringnun Dictionary

ta a. A zir rei tawlh tawlh a, hneh a tum ber lakah chuan atlawm telh telh mai a, kum 11-naah chuan Krista chuPathian Fapa a ni tih leh amah Chhandamtu a ni tih chu apawm ta daih mai a, Kristian \ha tak a ni zui ta a ni.

Krista - lo kal lehna

363. Kohhran hmasa hun laia ringtute chuan eng thil emaw a lothlen an beisei lova, Tu emaw a lokal an beisei zawk \hin.Rel lo thleng tur lo hmuh chu thil ho mai mai a ni a, kanhmangaih tak Rela lo chuang tur lo hmuah erawh chu adang daih.

-The Vance Havner Quote Book

364. Francis of Assisi an tih kha huana lei a leh tawrh tawrhlaiin �Vawiinah hian Isua Krista a lo kal leh dawn tih hreta la eng nge i tih ang?� tiin an zawt a. Ani chuan, �Lei hika let zel tho ang,� tiin a chhang.

365. Mi pakhat hian School a tlawh a, a tlawh leh huna mahnidawhkan lo enkawl fel ber chu lawmman \ha tak pek atum thu a hrilh nghal a; a tlawh leh hun tur chungchangerawh chu kam khat mahin a sawi lang tel lova. School achhuahsan hnu lawkah hmeichhe naupang pakhat hian adawhkan \awp tak mai chu a en vang vang, a lokal lehhuna lawmman lak ngei a tum thu a sawi chhuak ta a. Apawlpuite chuan, �Mary, i dawhkan a \awp thei ve si a,eng vangin nge lawmman lak i tum thu chu i sawi a?�an tia. Ani chuan, �Tunah hian ka \an nghal anga, thawh\anniapiangin uluk takin ka tifai thin ang,� tiin a chhang a. Zirlaipakhat chuan, �Kar tawpah a lokal maithei asin!� a ti a.Mary chuan, �Chutiang a nih chuan zing tin ka tifel ziahmai ang,�a ti leh a. Pakhat chuan, �Tlai lamah pawh a

Page 137: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

137

Hringnun Dictionary

lokal thei tho si a,� a ti leh a.Mary chu a ngawi vang vanga, a tawpah chuan nui var var chungin, �Eng tik lai pawhinka tihfai a ngai a nih chu,� a ti a.

366. Frederic Farrar chuEngland lalnu Queen Victoria \hiankawmngeih tak a ni a. Vawi khat chu pastor-in Isua lo kallehna chungchang a sawi zawh hnu lawkin lalnu titi anngaithla a, lalnu chuan, �Dean Ferrar, Lalpa hi ka damchhung ngei hian lo kal leh se ka va han ti tak em!� a ti tahluaimai a.Eng vanga chuti taka a dam chhunga lo kal lehkher tura duh nge a nih a han zawh chuan lalnu chuan hmelhlim takin, �Ka zah a, ka hmangaih a, ka ngaisang em ema ni tih entirna�n ka lallukhum hi a kephahah ka dah chakem a ni!� tiin a chhang.

367. ThuthlungHlui leh Thuthlung Thar bute hianKrista lo kalleh an tarlang ngun hle. ThuthlungHlui bu-ah ringawt hianchang tlawhchhan tur 1845 a awm a. Thuthlung Thar bubung 260-ah hian lo kal lehna chungchang sawina chang318 a awmbawk, chu chu chang 30 zelah chang 1 tlukpuia ni. Thuthlung Thar bu 27-a bu 23 te chuan Krista lo kallehna an sawi \heuh a. Krista lo pian tur thu hrilhlawktutezinga pariat chuan Krista lokal lehna hi an sawi tel bawk.

-Paul Lee Tan

368. Zinmi pakhat hian Switzerland rama dil mawi tak kamahhian in leh a vela pangpar huan mawi em emmai hi a vahmua.Huankawngkhar chu a va kik a, chuhmunenkawltuputar pakhat chuan lawm takin a lo chhawn a, leng lutturin a sawm ta a. Huan enkawltu chuan midang a hmuhavanga lawm tih hriat tak chung chuan pangpar hmun techu a fanpui zung zungmai a.An inbiak dan chu hetiang hia ni. �Hetah hian eng chen nge i awm tawh?� �A reitawh khawp mai,� �I pu hi a rawn haw fo \hin ang

Page 138: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

138

Hringnun Dictionary

maw?� �Vawi li chauh,� �Eng tik nge a rawn hawhnuhnun ber?� �Kum tam tak a liam tawh. Keimahin kaawmdeuh chawt a ni bermai, tumah lahinmin tlawh ngaihek lo.� �Chuti chung chuan huan hi i enkawl uluk emem reng a, pangparte lah chu an par mawi bawk si; ipu chu nitin hian a tuka a lo haw i beisei ziah \hin a nimai lo maw?� �Ka pu, chutiang chu ni love, nitin hian�vawiina� a lo haw ka beisei ziah zawk a ni.

369. Iran-hovin �hun rangkachak� an tih mai an tawn laia anram lal chu SultanMohammed IbnDaud a ni a. |henawnramte runin a hneh zel a, a ram chu nasa takin a zauh a; aram lah chu a tihausain mipuite chu an thlamuang em emmai a. A han thih chuan mipui rilruah a lo tho leh anga,sakawr chunga chuangin a mite a ho leh anga, hmelmaterunin hnehna a chang leh ngei dawn a ni- tih chu a nghet tahlemai a.A thih a\anga kum100 a vei hnuah pawhKuchanMosolman biak in kawta a thlanah a lo tho leh lai hmuhtumin an la pungkhawmcheu \hin. An lal thi tawh chu a lotho leh anga, a mite tan ro a rel leh dawn tih chu an beiseitlat thin a ni.

-Today in the Word

Krista- Pathian leh mihring

370. Japan rama zirtirtu hna thawk America nula hian zirlaipakhat chu Chanchin Tha Johana ziak hi a pe a. Chu zirlaichuan a chhiar a chhiar a, a tawpah chuan, �Mihring a niin ti si a, ka awih thei hauh lomai; Pathian a nih loh chuanamak ka ti ngawt ang,� a rawn ti chhuak phawngmai nia.

371. Daniel Webster-a, kum zabi 19 na hun laia mi thiam larzingami chuBostonUniversity-ah thu leh hla lamami lar

Page 139: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

139

Hringnun Dictionary

dang te nen zanriah an kilhova, an titi chuan Kristiansakhaw chungchang an sawi zui a.Webster-a chuanKristaa rin thu leh a hna thawh ropui a tihzia te a sawi luam a.Trinity ring ve lo Pastor pakhat hian, �PuWebster, IsuaKrista Pathian lehmihring a nihna hi i hre thiamem?� tiin arawn chova.

Ani chuan, �Ka pu, ka hre thiam lo a ni, hre thiampalh hlauh ila chuan ka Chhandamtu atana ka lo pawmmai hi zahthlak ka ti ngawt ang chu. Kei aia a ropui bikloh chuan hlutna a nei dawn em ni? Pathian laka kamawhphurhna ka pawm dan nen pawh a intu hek lovanga. A kiangah chuanmisual ka nihzia ka hria a, keimah lehkeimahpawh inchhanchhhuak thei lo kanihnahianmihringaia ropui leh chungnung zawk Chhandamtu ka mamawhtihmin hriat chiantir ve tlat a ni,�tiin a chhang daih.

Krista - tho leh

372. Japan ramamissionary hna a thawh tirh lamah chuan SamBoyle-a chuan a thusawi ngaithla duhte hnena PathianThua sawi theihna�nHigh School pakhataEnglish zirtirtu chua \awng lehsak turin a sawm a, ani pawh chuanKristian nihauh lo chungin a thusawi lehsak chu a lo remti ve maibawk a.

Sam Boyle-a chuan a rawngbawlna chu tluang takina kal dawn nia a hriat laiin, chawlhkar thumnaa a sermon-ah chuan, �A tuk thumnaah chuan thihna hnehin a tho leha...� ti a a sawi ve leh chuan \awnglettu chuanmakti deuhaen chunghian, �Chutiang thu te chu tuma�n an awih chuanglovang,� a ti ta tlat mai a.

373. HarryRimmer-a hiEgypt ramah a zin a, vanneihthlak deuhmaiin an sorkar State Secretary nen rei tak chhung titina

Page 140: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

140

Hringnun Dictionary

hun an nei a, rei fe an titi hnu chuanKristianna chungchangan sawi thleng ta a. Rimmer-a chuan, �Kristian te chuanPathian hi kawng thumin a inpuang tih kan pawma,�a ti a.Mosolman pa pawh chuan, �Keini pawhin,�a lo ti a. �Thilsiamahhian a inpuang tih kanpawma,�a ti leh a.Mosolmanchuan, �Chu pawh chu kan pawm tho,�a ti ve leh a.Rimmer chuan, �Bible hi Pathian inpuannaah kan pawma,�a ti leh a. Ani pawh chuan, �Keini pawh Koran hiPathian inpuannaah kan pawm a,� a lo ti ve leh a. �Isua hiPathian inpuannaah kan pawm leh bawk a,� �Keini pawhzawlnei Mohammed-a hi Pathian inpuannaah kan pawma,� Rimmer-a chuan, �Isua chuan a sawi zawng zawng ataka a hlen chhuahna turin thihna hnehin a tho leh a,�a hanti zet chuMosolman pa a buai ta! �Kan zawlnei ropui takhi a thih hnu lam chanchin reng reng hriat zui kan nei ve loa ni,� a ti ringawt.

374. W.E.Sangster-a chuan a hun hnuhnung lam chu natnakhumah chau tak chungin a hmang a, aw pawh a chhuahthei tawh lova. Easter Sunday zinga a han harh chuan afanu hnenah chuan he thu ziak hi a pe a, �Easter Sundayzinga �Chhandamtu a tho ta!� ti a auna tur aw han neihtak loh hi chu rapthlak ka va ti em! Chu ai mah chuan awnei reng si a, Chhandamtu thawh leh thu au chhuahpui lohhi a la rapthlak zawk.�

375. Waterloo indona chanchinEngland rama an hriat dan hiansawi a hlawh hle. An sawi dan chuan - lawng pakhat hianchhim lamvaukamhnaih panin chu hmun a\ang chuanCa-thedral ofWinchester chhawng sanga an signal hmunpuichu signal hmang bawkin thu a va thawn a. �W-E-L-L-I-N-G-T-O-N D-E-F-E-A-T-E-D,� tih chiah an dawnghman a, chhumin signal chu a hliah ta daihmai a. Londonmipui zawng zawng chu indonaa tlawmzawk tura inngaiin

Page 141: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

141

Hringnun Dictionary

an mangang em em a. Rei vak lovah chuan chhum chu akiang a, signal chu a vaiin an dawng thei ta a,�WELLINGTON DEFEATED NAPOLEON!� tih a loni zawk si a, hun rei lote chhungin England ram mipuilungngai chu nasa takin an hlim leh ta a ni.

Isua thlan a ruah hma chuan Kalvari tlangahlungngaihna leh beidawnnain thla a zar a.Nimahsela tunahchuan lungngaihna thla zar hnuaia kun zawng zawngtepawhin �Lal Isuan min hnehsak avangin Pathian hnenahlawmthu awm rawh se,� kan ti thei ta a nih hi.

376. Rawlthar pahnih hian kal pahin Lal Isua thawhlehnachungchang an sawi dun a. �Thil theih loh tawp a ni� tiin anlungrual hlemai a.Anmahni tawkzawngchiahhianKristianputar an hriat chianmi hi a lokal hlauh va, �Lal Isua thihnahnehin a tho leh tih hi eng tin nge in rin theih?�an lo ti a.

Ani chuan, �A ni maw? thil pakhat chiah ka�n hrilhang che u, tukin zing pawh khan tuk pumin kan inkawmasin,� tiin a chhang.

377. Muslim pakhat hian intithei takinKristian hnenah, �Keinichuan Kristiante neih ve hauh loh kan nei asin. Medina-akan kal chuan, kuang pakhat kan hmu a; a chhungahMohammed-a ruang a awm avangin ani chu khawvelahhian a lo awmngei a ni tih a chiang. Nangni ve chu Jerusa-lem-ah kalmah ula, thlan ruak bak hmuh tur in nei ve rengreng hlei nem,�a ti a.

Kristian chuan, �I ti lawmawmhlemai, i thil sawi khaa dik lutuk! chu chuan chatuana danglamna a thlen ta a.Thlan ruak kan hmuh avang tak chuan kan zuia hi tho lehIsuaKrista a ni tih kan chian theih phah a ni,� tiin a chhanghlauh.

Page 142: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

142

Hringnun Dictionary

378. General Lon Wallace leh Bob Ingersoll-a te chuan LalIsua hi a tho leh lo tih finfiah tumin an bei dun a. MahseGeneralWallace chu a piangthar ta tlatmai, Lal Isua thawhleh zia tichiang turin �BENHUR� thawnthu hi a ziak tahlauh thung a ni.

379. Conductor Reichel-a chuan a zaipawl leh rimawi tumtutechu Handel-a hlate mi hmaa an sak hmain enlawkna aneihpui a. A hun dik takah sopranomalzaitu chuan dik lehnalh zet mai hian, �Ka tlantu chu a nung tih ka hria�tiin arawn sa a.

Thiam an tih em avangin mi dang zawng chuan con-ductor-in a fak ngei ngei an lo beisei \heuh a. Conductorchuan a zaipawl hruaina tiang hmang chuan rimawi lehzaipawl chu a titawpinmalzaitu chu a pan phei a, pawi tihhmel zet hian, �Ka fanu, i Tlantu hi a nung tih i hre na nge?i hria em?� a ti ta mai a. Ani chuan, �Eng vangin, e,.. aw,ka hriain ka inhria,� a lo ti buh niai a. Reichel-a chuan, �Ihre tak tak a nih chuan chu chu sa ta che; tho leh Lalpathiltihtheihna chuan a awmpui che avanga i hlimna chu kahriatpui theih turin i hla sak hmang ngei khanmin hrilh tache,� a ti ta khur khur mai a. Rimawi tumtute chu a \antirleh nghal vat a, nula chuan Krista thawh lehna chu a\awmpui tak tak tih tilang thei khawpin a chanvo chu ahan sa chho ta a. A ngaithlatute mittui a tla a, conductorputar ngei pawh chuanmittui far koh koh chungin, �I hriae, tunah chuan Krista chu a tho leh ngei a ni tih min hrilhchiang ta!� tiin lawmthu a hrilh ta hial a.

Kristian

380. Kristian ni lovin Krista ang a awm theih hi ka tum a ni.-Mahatma Gandhi

Page 143: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

143

Hringnun Dictionary

381. A.D. 360 - 363 a Rom lal Julian-a chuan Kristiante chudanpawnahahnawl a, tih chimih tumin theih tawpachhuahbawk a. |um khat chu Kristian putar pakhat hi a tawk a,�In Krista hi tunah khawiah nge a awm?� tiin deuhsawhtakin a zawt a. Ani chuan, �Rom lal ber kuang a siammek,� tiin a chhang hmiah.

Julian-a chuan a thih dawn \epah ring takin, �AwGalilimi, hnehna chu i chang ta e,� tiin a au vak.

382. Pastor pakhat chuanKristianna pawmduh lote inkhawmnaa buatsaih a, an duh loh chhan sawi turin a ngen bawk a;an chak phian a ni chek ang chu mi 1200 aia tammah anpungkhawm a. Pastor chuan an pawm loh chhan sawitirina lo ziak zel bawk a.

Kohhran member-te hi mi dang aiin an \ha bik lo.

Pastor-te pawh an \ha bik chuang lo

Kohhranho hi an \ha der mai mai a ni.

Biak In chumi hausaho inkawmnamai mai a ni.

Kristiante�n Bible hi an ring tak tak tawh lo. etc. ...

An pawm loh chhan 27 lai an sawi chhuah hnuin Pastorchuan an pawm loh chhante chu a chhiar chhuak leh vekphawt a, �Unaute u, Kristian in pawm loh chhan chu Pas-tor te, Kohhranmember te, Bible leh thil dang dang vanga ni a. Nimahsela a rawng ka bawlsaka chungchang chupakhatmah in sawi lo a nimaw?� tiinKrista chu dik lohnanei lo awm chhun a nihzia te, amah chu rintlak leh zui tlaka nihzia te a sawi ta piap piapmai a.Mi 49 laiin Krista chuan pawm a, Kristian-ah an inpe ta a ni.

383. Kan awmdan hian sermon \ha tak tak a sawi reng tur a ni.Life of Francis d�Assisi tih lehkhabuah chuan heti hianan ziak. �|um khat chu Francis chuan puithiam rawlthar

Page 144: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

144

Hringnun Dictionary

pakhat hi khawpuia Pathian Thu hril pui atan a sawm a.Ani chuan lawm em emin chu sawmna chu a pawm a.Francis-a nen chuan nilengin khawpui kawtthler lun laiahte, bazar hmun leh hmun \awp tak takah te chuan an kalan kal ta mai a, innek tawlh tawlha kal ngai a nih hlawmavanginmi tam tak chu an va si ngeimai,mahse \awngkamkhatmahinKrista chanchin an hril si lo. Tlai lamah chuanhaw a lo hun a, rawlthar chuan inchhir tih hriat deuh hian,�Khawlaiah te khan thu kan hril dawn emaw ka ti a,� a tia. Francis-a chuan, �Ka fapa, kan hril alawm; kan kalpah khan kan hril zel alawm.Mi tam takinmin hmu a, kanchet dan zawngzawngkha an thlir asin.Kankalna apiangahkan awmdanin a hril loh chuan thuhril turin hmun tinrengfangmah ila a sawt lovang,� tiin dam dapin a chhang.

384. A hnung i zui Lal Isua hi nimina thi, tukin zinga tho leh,naktuka lo kal leh tur ni ta se tun ai khan i nun a danglami ring em?

-Martin Luther

385. Nun dan thianghlim hi a langsar ber tur chu a ni. Lawngmite kawngkawhhmuhtu in eng (lighthouse) te hian thawman nei hran lo, ngawi rengin an engmai a ni.

-D.L.Moody

Kristian chu

386. A ngaihtuahna chu Isuan thil ngaihtuahna�n a hmang\hin a,

A awka hmangin Isuan thu a sawi \hin;

A thinlung hmangin Isuanmi dang a hmangaih \hin a,

A kut chu Isuanmi dang \anpuina�n a hmang \hin.

Page 145: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

145

Hringnun Dictionary

387. Asia chhim chhaka Batak hnam zinga missionary hmasaber LudwigNommensen-a chu Batak lal chuan an zingahkumhnih chhung a awma phalsak a. Chumi hnu chuan annun leh awm dan aia hlu zawk thu hrilh tur a nei ngei tih alantir bawk tur a ni. Hun tiam a ral a lal chuan, �Kanhnamzia aia Kristian \hat bikna eng nge awm? thil dik leh\ha kan hria a; thil ruk loh tur, \henawm pa nupui mutpuiloh tur tih leh dawt sawi loh tur tih te kan nei ve vek si a,�a ti a. Missionary chuan, �A dik khawp mai, mahse achanchin ka hrilh tur che u chuan chutiang taka \haa awmtur chuan a pui thei che u a ni,�a ti a. Lal chuan ka deuh hochungin, �Kamite hi tun aia \ha zawka nung turin i zirtirthei tak tak ang em?�a ti leh a. Ani chuan, �Ka thei lovang,nimahsela Isua Krista an pawm phawt chuan, \ha tak lehdik taka awm turin Pathianin chakna a pe ang,�a ti vethung a. Lal chuan thla ruk dang awm a phalsak leh a,Nommensen-a chuan Chanchin |ha a hril a, ThlarauThianghlimin ringtu nun a siam \hat theihzia te a zirtir zel a.Hun tiam a ral leh a, �I duh chen chen awm rawh, i sakhuahi kan sakhua aiin a \ha zawk a; i Pathian pawh mihringzingah ngei a lo kal a, anmamawh \hatna kawng tinreng arawn zirtir \hin tih ka hre chiang ta e,� tiin zalenna ape ta a ni.

-Our Daily Bread

388. Nu pakhat hian a fapa naupang te hi Kristian awmdan tura zirtirmawlhmawlh a, an inhrilh zawhveleh a fapa chuan,�Ka nu, Kristian i tih ang tak chu ka hmu tawh em le?� ati heu mai a; a nu chu eng tin tak hmu ang maw?

389. Engatanmaha tlaktlai lo ni chunganun reng ai chuan chhan\ha tawk avanga thih a \ha zawk daih.

Page 146: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

146

Hringnun Dictionary

390. Mipa naupang pakhat hi khuma\anga a tlak chhan an zawta. Ani chuan, �Khuma ka han lawn kaina bul hnai lutukahkhan ka mu ta mai a nih ka ring,� a ti a. Hei hian mi tamtak awm dan a tarlang chiang hle. An pianthar hnuin anpianthar hlima an awmna a\anga hma lam pan tum rengreng lovin an awm reng a, an lawn kaina a\ang chuan antla lehmai \hin a ni.

391. MissKathrynDick-i chuNigeria ram Ibadan khawkiangatleirawlte camp \hinna hmuna rawgbawltu pawimawh taka ni a. An ngaihsan em avanginNigeria khua leh tui nihnaan pe ta hial a. Pa pakhat chuan, �Pathian i hriat duh chuan,Miss Dick-i hmumai rawh,� a ti hmiah.

Kross

392. George Nixon Briggs-a Massachusetts Governor a nihlaiin a \hiantepathumin ramthianghliman tlawha,Golgothatlang panga an lawn chhoh laiin tiang atan thing pakhat ansat a. Chu tiang chu America-ah an hawn thleng a, Gov-ernor chu an pe a. �Kalvary tlanga kan din lai chuan kanrawn hre reng che asin,� an ti hlut a. Ani chuan an tiangpek chu lawm takin a dawng a, an hnenah, �|hiante u,chutiang hmun a\angamin rawnhre chhuak chu lawmawmka ti hle mai, nimahsela chu hmuna min hre rengtu Mipakhat, Kross-a min tuarsaktu chunga ka lawmna chu anasa zawk daih tih hi sawi ta ila in ngai haw lovang chumaw,� a ti daih.

Kum zat

393. Chhiarpui beih laiin nu pakhat chu, �Ka pi kum eng zatnge i nih?�an ti a. Ani chuan, �Ka�n chhut lawk ang e. Ka

Page 147: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

147

Hringnun Dictionary

pasal neih khan kum 18 ka ni a, kan pa hi kum 30 a nichiah bawk a. Tunah a ni hi kum 60 a ni a, kan inneih laiaa kum let chiah a nih chu. Kei pawh kum 36 ka nih vemailoh vin?�a ti heumai.

394. Agatha Christie chuan a pasal chu, �Thil hlui zir mi pasalaka neih chhan a awm a, kan innei rei tawlh tawlh ang akan pa pawh hian min roh tawlh tawlh ka rin vang a niber,� tiin a pasal chu a nuih khum heuh heuh.

395. Pa valaite hian a hun bul lam tawpna an thleng a ni lem lo;an hun tawp lam bul an \an a ni zawk mah mah... Chinaramah chuan miin kum 40 a tlin hma chuan mi puitlingangaih a ni lova, a aia fing zawkte kiangah a ngaihdan asawi ve a la thiang lo reng reng a ni. An tan chuan kum 40pelh hi thil huphurhawmani lova, phur-awm tak a ni zawk.

396. America ramaBasket Ball khel thiamkum38mi leh Sena-tor kum42mi inkawmchu chanchinbumite�n an hmu fuha, an chanchin an ziahnaah chuan �infiam mi putar� leh�politician naupang� tiin an ziak daih asin le!

Lainatna

397. Mi pakhat hi khuarkhurumah a tla a.Thudik ngaina mi : Khuarkhurumah a tla a nih hi.

A \ha lama thlir mi : A lo chhuak leh mai ang.

A chhe lama thlir mi : A thi ngei angmawle.

Chanchinbu mi : Khuarkhuruma i tlak dan leh achhunga i awmdan han ziakrawh, a man ka pe ang che.

Chhiarkawp thiam : Khuarkhurum chu eng ang taknge anihka�n chhut chhuakange.

Page 148: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

148

Hringnun Dictionary

Thuhriltu : Khuarkhurumah khan hriat rengtur thil pathum ka hmu a.

Revenue Deptt. : Khuarkhuruma awm tur khanchhiah i pe em?

Mi pakhat (Isua) : Mi rawn ban rawh, ka lo kaichhuak ang che.

Lawmthu sawi

398. Charles H.Spurgeon kha vawi khat chu Londonkawtthlerah an rawk a, a pawisa eng emaw zat an laksaka. Ina a haw chuan a nupui hnena thil awmzia hrilh pahin,�Eng pawh nise Pathian hnenah lawmthu i sawi phawtmaiteh ang,�a ti a.

A nupui chuan, �Mi�n an rawk vang chein Pathianhnenah lawmthu i sawi ang amaw?�a ti a.

Ani chuan, �I hre thiam lo a nih chu, lo ngaithla teh. Apakhatnaah chuan rukru hian ka nunna ni lovin ka pawisachauh a ru a. A pahnihnaah chuan kan pawisa tam berchu inah kan la kawl him,min rawk e han tih tham pawh ani chiah hlei nem.A pathumnaah chuan rukru ka nih zawkloh avangin Pathian hnenah ka lawmemema ni,�a ti daih.

399. Vawikhat chu mi pahnih hi phulah an kal dun a, an titimawlhmawlh laiin bawng kawlh hi anmahni lam panin arawn tlan ta luah luah mai a. Rei lo te chhungin a rawnumphak hman ngei dawn tih a lang rengmai si a; a \hianpachuan John-a hnenah, �A rang thei ang berin \awng\ainghal rawh, tunah chuan chu chu kanmamawh ber a ni,�ati a. John-a lah chuan tlan pahin, �Mipui hmaa \awng\ainahi ka la hmang ngai lo reng reng,� a ti tlat mai a. A thianpachuan, �Mahse tunahchuankanmamawhsi anihhi,Bawng

Page 149: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

149

Hringnun Dictionary

kawlh sawnmin rawn nang hman ang e aw,� a ti a. John-a chuan, �A nih leh ka thiam chhun ka�n ti ve tawp maiange, zan tina ka pa \awng\ai dan a nia,� tiin tlan pahin,�Aw Lalpa, kan hmabaka thil thleng tur apiang hi lawmtaka tuar turin min pui ang che,� a�n ti hep mai a. Lawmzui tak maw?

400. Spain lal \ha tak mai Alfonso XIV khan a hnena chaw ei\hin naupangte�n \awng\aina chang an hre lo chu a vei hlemai a, zirtir ngei a \ul tih a hriat avangin lal zanriah kil turinnaupangho chu a sawmkhawm a. An ei mawlhmawlh laichuan kutdawh naupang pakhat hi a lo lut a, ngawi renginchaw chu a rawn ei ve mawlh mawlh a; ngawi rengin achhuak leh ta mai a. Naupangho chuan, �Kha naupanglawmna chang hre lo kha vuak hrep tlak a nih khamawle.Lal ruai a rawnkil a, lawmnachang ahremiah lo lehnghal,�an ti a.

Lal chu a ding hluaimai a,mipui chu an reh nghal \hupa. �Nitinin vana in Pa hnen a\anginmawlsawmna tam takin dawng a, ni eng a pe che u a; a boruak \ha siamsa in hipa. A chaw pek che u tuiti takin in ei bawk a. Heng zawngzawngah hian a hnenah �ka lawm e� in ti ngai lo reng renga ni. Kha kutdawh naupang ai khan lawmna chang in hrelo zawk daih a ni,� tiin a zilh ta a.

401. Scotland Pastor pakhat Alexander Whyte chuan pulpitaa \awng\ai reng rengin lawmthu sawina tur hi a hre tel ziahmai a. Pathianni chawhma inkhawmvawikhat chu khua achhe nasa si, boruak hnawng leh up lutuk chu a hrehawmviau a ni awme.Kohhranmember pakhat chuan, �Vawiinang khaw chhia leh hrehawm lutukah hi chuan kan Pastorpawhin lawmthu sawina tur a hre bikhauh lovangmawle,�alo ti hman pek a. Mahse, a rin loh dan ang takin pastor

Page 150: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

150

Hringnun Dictionary

\awng\ai chuan, �AwLalpa, vawiin anga khaw chhia lehhrehawmhimin tuartir reng loh avangin lawmthu ka hrilhache,� tiin a \awng\aina chu a rawn \an leh tho asin le!

Lehkhabu

402. Ka lehkhabu zawng zawng leh ka zirna hi kalsanin Eu-rope-a lallukhum zawng zawng hi ka chan tur ni ta sela,lallukhumte hnawlin ka lehkhabute hi ka thlang zawk ngeingei ang.

-Francois Fenelon

403. Pawisa tlem ka neih chuan lehkhabu ka lei a, a bang a laawm chuan ei tur leh thawmhnaw ka lei \hin.

-Erasmus

404. Mipa naupang chuan, �Ka nu, hei hi tu lehkhabu nge?� ati a. A nu chuan, �Pathian lehkhabu a nih kha, khawihsuh,� a lo ti mai a. Naupang chuan, �Chu ti chu i pe let lehdaih ang u, kan chhiar ve ngai chuang si lo,� a ti a.

Lehkhachaih

405. Mizoramah chuan a chaihtuin intihhlimna�n a hmang a,

Vaiho chuan veng leh veng infiamna�n aninsualtir \hin a,

Khawchhak lamah pawh infiamna lar tak a ni.

New Zealand-a Maoris-ho chuan an ralmuang tihentirna�n an hmang a, a chhuah palh hlauh erawh chuanvanduaina entirna a ni,

Khawthlangamite chuan lehkhachaih chhuak hmu leh

Page 151: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

151

Hringnun Dictionary

turin a zawng tur an intir a, km 30 bial vel zet anzawng \hin.

Korean-ho chuan an lehkhachaih chaihte chu chhuahtirngei an duh tlat thung, an harsatna tawhte lehkha themahan ziak chhuah a, lehkhachaihah an thil tel a; a hrui pawtchatin an chhuahtir a, an harsatnate chu bo ta duakah anngai \hin.

Lehkha chhiar

406. Lehkhabu chhiar \hin Kristian chu a \hang reng a, lehkhachhiar a tawp rual rualin a \han pawh a tawp ve mai\hin a ni.

-John Wesley

407. Lehkha chhiar ngai lo rawngbawltu chu a rawngbawlnaa\angin bangmai rawh se.

-John Wesley

408. Lehkha chhiar hi Savings Bank account-a pawisa dah nena in-ang khawpmai.Kan pawisa dahin pung a nei chhawngzel angin lehkha chhiar hlawkna pawh hian pung tam tak anei chhawng zel \hin. Nimahsela lehkha chhiar hlawknachu a dang daih thung; a hlawkna leh a pung te chu hmangchhuak hiau hiaumah ila hman bang lamkhan a kiamphahmiah lo niamawle!

-E.M.Maguire

Lungawi

409. Tukkhat chuLordCongleton-a hian an chhiahhlawhnulainchoka chhunga �Pound nga chu nei ta ila ka va han lawm

Page 152: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

152

Hringnun Dictionary

dawn tak em,� a tih hi a hria a. Ani, Pathian ring mi takchuanmi lawm taka a awm lai chu hmuh chakin chokaahchuan a kal a, nula hnenah chuan a thil sawi a lo hriat thuleh tihsak ngei a duh thu hrilh pahin Pound nga chu a pe taa. Nula chuan lawm em emin chibai a buk a. Congleton-achuan choka a chhuahsan a, pawnah chuan rei lo te a dinglawk a. Nula chuan a pu chu a kalbo tawh emaw a ti a,�A va pawi tak em! engah nge pound sawm nei ila ka lotih zawk loh chu aw!� a la ti \alh.

Lungkham

410. Zing dar 3 velah chuan an pa chhuata a vei thawmin atiharh a, �I muhil thei lo em ni?�a ti a. An pa chuan, �Kan\henawmpa Sam-a pawisa hi sangkhat ka puksak a,naktuk zing hi ka pek hun tur a ni tawh; tunah pawisa pektur ka nei bawk si lova,� a ti a. An nu chu khum a\angin azuang tho nalh a, tukverh a va hawng a, �Sam-a, Sam-a,�tiin an \henawmpa chu a va au va. Ani chuanmut chhuakthophang tih hriat tak hian tukverh a rawn hawng a, �Engnge ni ta?� a rawn ti a.

Ani chuan, �Kan pain i pawisa cheng sangkhat a pukkha i la hria em? naktuk zinga rawn pe ngei tur che hi a ninain tunah pawisa a nei miah lo a nia,� tih pahin tukverhchu a khar hmak a. An pa hnenah chuan, �Ti khan tuitakin mu tawh rawh, Sam-a chu chhuatah vei ve thungtawh rawh se,�a ti hmiah.

411. Damchhunghi thil ho te a ni! Thil pawimawhhriat hmasakngei ngei tur chu- engmah hi lungkham vak tur a awmlo- tih a ni ringawt. A dik tak chuan thil enghelh thamdeuh awmchhun chu �mi hlawhtling i ni nge ni lo� tih chiah

Page 153: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

153

Hringnun Dictionary

hi a ni a. Mi hlawhtling i nih chuan a tawk a ni mai a, ihlawhtlin loh palh hlauh pawhin thil pahnih �i hriselna a\hat leh \hat loh chiah� ngaihtuah zui a ngai. I hrisel \hatphei chuan a tawk em em a; i hrisel loh viau pawhin thilpahnih �i dam zel dawn em tih leh i dam zel dawn lo em?�tih chiah ngaihtuah zui a ngai. Dam zel thei tur dinhmunading i nih chuan engmah lungkham zui tur a awm lo; i damrei dawn lo tih i hriat erawh chuan vanramah i kal dawnnge kal dawn lo tih chiah ngaihtuah tham a awm a.Vanrama i kal dawn phei chuan buaina tur a awm lo rengreng, i kal dawn loh hlauh pawhin inngaihtuah buai lawkvel duh suh; chutah chuan \hian hlui tam tak i hmu anga,mi chibai reng rengin i hun zawng zawng chubuai ememini hmang dawn a, lungkhamna hun i nei dawn lo reng reng.

-Milton Barle

Mahni

412. Ram ropui takte chu ka hneh thei a, mahse keimah hi kainhneh thei hauh si lova.

-Peter the Great

413. Hmeichhe naupang,Maria Taft chu tunge a nih an zawt a,ani chuan, �Ka pu pa chu America president a ni a, ka puchu Ohio state a\angin Senator a ni a, ka pa pawh Irelandrama America sorkar Ambassador a ni bawk, keichu ...kei chu... Buangi ka ni tawpmai,� a ti vei zet zet.

Mahni hmasial

414. Putar pakhat hi relah a chuang a, \hutna \ha ber a chuhbakah a kianga seat awl chu ama tan bawka tih-awl a duh

Page 154: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

154

Hringnun Dictionary

avangin a thawmhnaw bag a hung a. Rel chu a kal \eptawh a, tlangval pakhat hi hmanhmawh takin a rawn zuanglut a, putar chuan, �He pindan hi chu kan luah khat vektawh, he \hutna awl hi ka \hianpa hauh a ni a, a bag a daha nih hi,�a lo ti a. Tlangval chuan eng teh vaka ngai lem lochuan, �A \hat chu, a rawn luh hma ka lo \hu anga, a loluh hunah ka kian leh mai dawn nia,� tih pahin a \hu a.Bag chu a pawmsak ta mai a. Rel chu a tlan \an a, a\hianpa lah a la rawn lut bawk si lo; platform an tlan pel\ep tawh tihah tlangval chuan bag chu a chawi nawlh a, �I\hianpa chuan rel a rawn nang hman dawn ta lo a nih hi, athawmhnawbag tal hi chu rawnhmu leh rawh se,�tih pahinrel tukverh inhawngah chuan platform lam hawiin a thehchhuak ta daih a.

Mahni inhlanna

415. Kum zabi sawmpangana tawp lamah khan France ramathingkermawi zirlai pahnihhian lemziak lama inzir an chakdun hle mai a. Hans leh Albrecht te chu an rethei hle maia, an thil zir chak zawng zir tur chuan pawisa a ngai tamviau mai bawk si a.

Nakinah chuan heti hian an inrem ta a ni. Pakhatzawkin a zir theihna turin a pakhat zawk chuan hna a thawkanga, a pawisa hlawh chhuah ang ang chu a \hianpa zirnaatan chuan a thawn zel ang. A vannei zawk chuanhausakna leh hmingthanna a hlawhchhuahhunah a \hianpachu a pui let ve thung ang, tiin. |hum an vawr a, Albrechtchu a vannei zawkah a \ang ta a.

Albrecht chuVenice-ah lemziak zir turin a kal a, Hanserawh chu thirdengin hah takin a inhlawh \hin a, a thawhchhuah apiang chu a \hianpa a thawn zel \hin. Thla a vei

Page 155: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

155

Hringnun Dictionary

zel a, kum a lo vei tak nual hnu chuanAlbrecht chuan a zirzova, ankhaw lamah lemziak thiamhmingthang takni turina haw a. Hans a puih hun a thleng ve ta!

An \hian duna hlim taka an inhan inhmu chuAlbrechtchuan a \hianpa chu chiang takin a en a, amittui a luang tazawih zawihmai a! Hans-a inhlanna ropui tak chu a hmuhhmaih hauh lo.Hah leh rim taka kumeng emawzat chhungthir a lo denna avang chuan a kut chu a chhahin a thaphruih mai a, lemziahna brush han hum chi ziazang a lo nitawh lo.

A tana Hans-a inhlanna nasa tak chhan letna turinlemziak thiamhmingthangAlbrechtDurer chuan, rinawmleh rim taka a tana thawhsaktu kut lem chu a ziak a, a\hianpa chu a pe ta ringawt mai a. Chu lemziak danglamtak mai chu tun thleng hian in\hianna leh a \ul ang zelainpekna entirna atan khawvel pumah an hmang tahlauh a ni.

416. Isua Krista hi Pathian a niha ka tan a thih bawk si chuan;a tana ka inpek venaah hian lutuk a awm thei lo rengreng a ni.

-C.T.Studd

417. Sweeden lalnu khan a lunghlu te hralhin \anpui ngaite a\anpui \hin a. Ni khat chu a \anpui fo \hin tar chak loteenkawlna hmun a tlawh a. Pitar pakhat a chhungte�n anthlauh thlak der tawh hian lawm avanga mittui far zawihzawih chungin lalnu kut chu a lo vuan a, a mittui chuanlalnukut chua far huhhluammai a.Lalnuchuan, �Pathianinka lunghlutemin pe kir leh ta a nih hi!� tiin a sawi ta hial a.

418. Kum100 lai a liam ta, favang laiin tlai khat chu Japan ramtuifinriat kamakhawpakhat hi lirnghingin a sawi nasa viau

Page 156: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

156

Hringnun Dictionary

mai a.Khuaamite chu pawnah an tlan chhuak vek a,mahselirnghing tuar \hang tih takah ngaih \hat lohna nei hauhlovin a \hen chu an in chhungah an lut leh a, a \hen chuanan thil tih lai an chhunzawm leh mawlh mawlh hlawm a.Phaizawl chung tlang pawnga lo neitu pakhat chuan a ina\angin uluk takin tuipui lam chu a thlir a; tuipui chu a thimdeuh khup a, mak tak maiin a fawn a, thli lo thawtna lamkhawmual hlat zawng chuan a liam phei duakmai a. Thilawmzia a hre thiamvat a, a tih tur hmasa ber chu phaizawlamipuite himna ngaihtuah a ni tih a hre chiang.

A tupa a kova, �Meichher kha chhitsain min han perawh, rang takin han buatsaih vat ang che,� a ti a. Tlangpang awih tlana a buh hmin \an tawh chu a eng sur mai a,a hmin \hain seng a hun \an tawh lehnghal a, a hausak kuma thleng dawn tih a hai lo. Mahse meichher nen chuanhmanhmawh takin a thawk chhuak a, a buh hmun chu ahal ta hluah mai a. Phaizawlah chuan biak in dar vuain�Kangmei, kangmei,� tiin an au chuah chuah a!Mi zawngzawngchubuhhmunkang \helh tur chuanan lo tlankhawma, �Eng a ti nge? a a ta em ni?� an ti sup sup mai a.

Putar chu ring takin �En rawhu,� tiin a auva. Tuifinriatlam an han hawi nak chuan kawlkilah tui chung chu a rawnko ta bur burmai a. Rapthlak deuhmaiin a ko inthuah chuan khaw lam pan chuan a rawn in chhawk phei ta nghutnghut mai a, thawm nasa tak nen chuan an khua chu arawn su a, ri hum hum chungin a tawlh let leh a, vawi li laia rawn thawh nawn hnu chuan tuifinriat chu a hmun ngaiaawm leh turin a tawlh kir hlen ta a.Amaherawhchumipuitechuan in an nei ta lo! tuifawn chuan a theh darh vektawh si a!

Tumahin sawi tur an nei lo; putar chu a lo \awngchhuak a; �Hei vang hian alawm ka buh hmun hi ka hal

Page 157: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

157

Hringnun Dictionary

ni,�a ti a; an zingah chuan a rethei ber te ang thova engmahnei lovin a ding ve ta - a hausakna tur ber a hal vap zo vektawh si a. Nimahsela, an khuaami zali zet nunna chu a buhhmun chanin a chhanhim ta a ni.

-Lafcadio Hearn

Mahni intihlum

419. ErnestHemingway chu Indopui I-naah khan sipaiah a \anga, ambulancemotor a khalh \hin a. Spain ram tualchhungindo lai leh Indopui II-na hun lai chuan chanchin tharlakhawmtuhlawhtling tak ani leh a.Hun ralmuangahchuaninfiamna lamah a tui em em a, a chang leh Africa ramahramsa pelin a chhuak a, a chang chuanKeyWest leh Cubaramvela tuipuiah sanghamaninaduhna lamlamahachhuak\hin a. A lehkhabu ziahte chu lehkhabu hralh tla ber beran ni fo bawk. Kum 1953 khan Pulitzer Prize a dawng a,kum 1954 khan Nobel Prize for Literature a dawng leh a;America rama lehkhabu ziaktu ropui bera ngaih a nih hnuchuan a chenna tur hmun nuam tak a buatsaih ve ta a.Khawih theih leh hmuh theiha mihringmamawh hi chu anei ve tawk hle, amaherawh chu amamawh a la kim lo ningei tur a ni. Beidawng leh lungngai takin a hun a hmangta tlat mai a, kum 1961 khan Idaho-a a pindan chhungahsilaiin a inkap hlumdaih asin!

420. Mahni intihlum zingah hian khawvel thila hlawhtling lehhmingthang tak takte an tel leh tlat \hin!GeorgeVanderbilt,multimillionaire chu hotel chhawng sang tak a\angazuangthlain a thi a. LesterHunt,Wyoming biala vawi hnihlai governor lo ni tawh chu Senate member atan thlan tlinan tum lai takin a intihlum a. Lemchang thiamMarilyn

Page 158: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

158

Hringnun Dictionary

Monroe te, ziakmiErnestHemingway leh infiammiTonyLazzeri te pawh khawvel thila an kalna lamah chuan mihlawhtling leh awh-awm tak tak vek an ni. Nimahsela, hekhawvela hlawhtlinna ringawt hi chuan lungawina a thlenthei lo ni ngei tur a ni, anmahni an intihlum \heuh zu nia!

Martar

421. Rome lal Diocletian-a chuan Christian-te chu nasa takin atiduhdah a. Ennawm chhuahnaa Kristiante an tihduhdahdawn apiangin ennawmdang an chhuah hmasa \hin a, tahchuan Baptisma chan leh Lalpa zanriah te hi mite�nKristiante an hmuhsit leh an nuihzat theihna turin fiamthuthawhna�n a ngeiawm thei ang berin an chang \hin a.Chutaa changtute zinga pakhat Genesius-a chu Kristian inaseilian a ni tlat thung.Vawikhat chuBaptisma chungchangan chan \umin a changtupa ber tur a ni a, an chan laklawhlai chuan a thinlung chu feia vih angmaiin a lo danglam ta,entu mipuite mak tih tur lehEmperor hriat ngei tur chuanring takin a au va. �Ka sual min delhtu laka ka pianthartheihna turin Krista khawngaihna ka chang duh a ni.�a tita piap piap mai a. Diocletian-a lam a hawi sauh sauh a,�Emperor zahawm leh helaia ring tak taka nui \hin zawngzawng te u, thu tak ka sawi dawn a, KRISTA HI LALDIK TAK CHU A NI!

Emperor thinrim chuan chu lemchangtu pa chu rei takchhung hrehawma tuar theihna turin a hremtir a,Genesius-a chu Krista thuhretu rinawm tak ni chungin an tihlumta a ni.

422. Apostle Johana zuitu Polycarp-a chu AD 155 khanSmurnakhuaahanhal hluma.Kum86chhungKrista ringtu

Page 159: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

159

Hringnun Dictionary

rinawm tak a ni. Amah vengtu chuan a rinna chu phat maiturin a thlem a, Polycarp-a chuan, �Kum 86 chhung ahnung ka lo zui tawh a, ka tana \ha lo turin engmah a la tingai lo; eng tin nge Amah chu ka kalsan theih tehlul angni,�a ti a.

Vengtu chuan, �Sa kawlh ka sehtir mai tur che a nia,�a ti a. Polycarp-a chuan, �Han ko ta che,�a ti mai a. Halhlum turin a vau leh a, eng mah awmzia a nei chuang lo,�Meia hal hlumahmin vaumaw? rei lo tea thihna tur chauha nih chu. Pathian hre lote chan tur chatuanmeidil mit theilova i awmhun tur hi ngaihtuah ta che,�a ti a. Hei hi an hallaia a thu hnuhnung chu a ni ta:

�Fapa ISUA KRISTA hmangaiha malsawmtuPATHIAN, vawiina tun darkarah hian Krista tuarna no\awmpui a, martar-te zinga tel ve tlaka min ruat avanginka fak ache.�

423 Bonner nunrawnga an tihmai khan JohnArdly-a chu �halhlumnih hlauhawmzia leh rapthlakzia�a sawi khumchiammai a. Kristian a nih avanga thiam loh changmek John-achuan, �Ka samzai zat pawh hi nunna nei ila Krista hnena\anga ka kalbo ai chuan a mal te te a halhlum nawn vekka thlang zawk ang,� tiin a chhang hmiah!

424. Galerius-a rorelna hmuna officer tlangval pakhat chuanKristianmartar-te huaisenzia chumak a tithei em emmaia. Nakinah chuan a ruk tein Kristiante zingah a kal a, athu hriat chak em em chu fiah takin a hre ta a. Kristiantenghaisakna hun a lo thlen leh chuan chu tlangval chu a lopen chhuak a Galerius-a hnenah chuan an zinga a hmingziak tel ve turin a hrilh tamai a. Galerius chuan, �I a ta emni? I nunna kha i ui lovem ni?�a ti a. Tlangval chuan, �Kaa love, tunhma kha chuan ka lo a tawh ngei a,mahse tunah

Page 160: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

160

Hringnun Dictionary

chuan rilru fim takin thutlukna ka siam a ni,� tiintihduhdahnaah chuan a martar ve ta a.

-William Barclay

425. Chrysostom, rinnaa mi hratkhawkheng chu Rom lalberhmaah an hruai a, lal chuan, �Kristian i nih zel dawn chuanka hnawt chhuak ang che,� a ti a. Chrysostom chuan, �Hekhawvel hi ka PA in a ni a, nangin mi hnawt chhuak theihauh lovang,� a ti a. Lal chuan, �Ka tihlum ang che,� a tileh a. Ani chuan, �I thei lovang, ka nunna hi KristanPATHIAN hnenah a thukru tlat tih i hre nange,�a ti ve leha. Lal chuan, �I neih zawng zawng ka chhuhsak ang che,�ati leh a. Ani chuan, �Ka ro sumte chu vanah a awm a, karilru pawh chutah chuan a awm bawk. Nangin mi laksakthei awzawng lovang,� tiin a chhang leh a. Lal chuan,�Mihring zing a\angin ka hnawtchhuak ang che anga, \hiankawm tur pawh i nei hauh lovang,�a ti leh a. Ani chuan,�Ka \hiante chu vanah an awma, an lak a\angin nang hianmi tihrang thei hauh lo tih ka hre chiang a ni, i thil sawi hithu takah ka ngai vak lo; ka tana pawi tur hi nangin tihtheih i nei hauh lo tih ka hre chiang em em a ni,� tiinemperor a hnial dang der nia mawle!

Mawhphurhna

426. Mi pakhatin, �Ngaihtuahna i sen tawhna zawng zawngahengnge ropui i la tih ber?� tiin DanielWebster-a a zawt a;ani chuan, �Pathian tana kamawhphurhna aia ropui hi kala ngaihtuah ngai love,� tiin a chhang.

427. Tu tihtur nge?Mi pali - Mitin, Mi\henkhat, Tuemaw leh Tumah anawm a. Thil pawimawh tak tih tur a awm a,Mitin chuan

Page 161: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

161

Hringnun Dictionary

Mi\henkhat-in a tih ngei a ring a. Tuemaw chuan tih awmtak a nih laiin Tumahin a ti lova.

Mitin tih tur chutia tih lohva a awm avang chuanMi\henkhat chu a thinrim em em mai a. Mitin chuanTuemaw-in a tih ngei an lo ring a, mahse Tumah-inMitin-in a ti lovang tih a lo ngaihtuah phak lo hrim hrim a ni. Athawnthu chu heti hian a tawp ta a: Tuemaw-in a tih theihchu Tumah-in a tih loh avanginMitin-chuanMi\henkhatchu a dem em emmai a.

Meizial

428. Meizial chuan, �Mathematics thiam tak chu ka ni hauh lomai a.Mahsemihring hriatna thazam buaina hi tam tak kabelh thiam a, a tha chakna pawh tam tak ka paih \henthiam a; a taksa natna ka puntir thiambawk.A rilru chaknaka sem thiam a, a hnathawh a\angin a pung ka laksak a, ahlawhtlinna tur pawh tam tak chu ka paihsak thiam bawka ni,� tiin a thiamna chungchang a lo tlangaupui lauhlauh a.

Mi sual

429. Thiltih sual avangaCourt-in thiam loh a chantir vanga salaan chhawrho phurh khawmna lawngah hian Duke (ramawptu) pakhat a chuang ve a, khaidiat hrawl taka an thlunsalho chu eng vanga sala awm nge an nih a zawt zel a.Thiltih sual an neih lohzia leh roreltu dik loh vang te,midangin dawta an puh vang chauh a nihzia te an sawi veka.Nakinah chuan tleirawl pakhat hi a zawt leh a, ani chuan,�Ka pu, heta awm hi ka phu ve reng a ni. Pawisa ka ru a.

Page 162: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

162

Hringnun Dictionary

Mi dang ni lovin keimah hi ka thiam lo a ni, ka sual vangliau liau a ni e,�a ti a. Chu ve leh Duke chuan a darah amana, �Nang, ..nangmi sual tangranghi hengmi rinawmhozingah hian eng ati nge i awmve reng?An zinga awm tlaki ni hlei nem, chhuak nghal vat rawh,� tiin a chhuah ta daihmai a.

A tanpuite khaidiata an thlun beh vek laiin ani chu azalen ta daihmai le!Misual a ni tih a pawmngamvangin azalen ta ringawtmai a nih chu.

Mu rei

430. Boston StateHospital-a Sleep laboratory-inmipa \hahnemtak chanchin an zir chianna a\anga a lan danin nitina darkar9 leh a aia rei mute hian enghelh an ngah a, an nun a nguia, hriselna thuah insawiselna neuh neuh an ngah bik a.Darkar 6 aia rei lomute chu an harh vang a,mi tumruh lehtum fel tak neimi leh khawtlang tanami \angkai an ni deuhzel a; lungawina an hmu tam bik tih an hmu chhuaktlat asin!

-Science Digest

Natna

431. Kan hlimna hmunah chuan Pathianin zawiteinmin hrilh rua, harsatna kan tawh lai chuan hriat nuam tawka ringinmin bia a, kan natnaah erawh chuan ring takin thu minhrilh \hin.

-C.S.Lewis

Page 163: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

163

Hringnun Dictionary

Naupang

432. Naupangte hi kan lei ro zinga vana chhawm theih kan neihchhun an ni.

-Robert C.Savage

433. Zirlai kum 10 leh 11 mi chuah hmaah zirtirtu pakhat chulukhumphawkmeuhin a kun a, a bulami chuan, �Engtiziange khatia naupang hmaa i tih mai?� a ti a. Ani chuan,�Heng naupangte hi eng nge an la nih dawn tu�n ngehria?�tiin a chhang a. Chuta naupang pakhat zawk chuMartin Luthera hi a ni.

434. IsaacWatts chu kum9 a nihin a piangthar a. A hla phuahtechuanmimaktaduai tam tak thinlung a kai thova. JonathanEdwards chuEngland rama Pathian Thuhriltu zingah aropui ber ang, ani pawh hi kum 7 a nihin a piangthar.Mat-thewHenry pawhhi kum11 a niha piangthar a ni a, PathianThu ngun taka a zir avangin Bible Commentaries ropuitak a siam. Mi tam tak an naupan laia piangthar an awmbawk, hetiangmite hi Krista tana inpe nghet lehmi hmantlak an ni fo.

Naupang enkawl

435. Nupakhat piangthar hian thuhriltuGypsy Smith-a hnenahlehkha thawnin a thusawi avanga a pianthar thu a hrilh a,�Pathianin Chanchin |ha hril turin min ko tih ka hre si a,nimahsela fa 12 lai ka nei bawk si! Eng tin nge ka tihdawn?� a va ti a. Hetiang hian chhanna a dawng, �Pi duhtak, i pianthar thu leh Pathian Thu hril i chak thu ka lohriatin lawmawmka ti hlemai; nimahselaPathianinkohhranmember 12 lai a pe che hi ka lawmna tizualtu a ni zawkdaihinkahria,� tiin.Chunuchuan lehkhathawnahanchhiarchuan a awmzia hrilh a ngai reng reng lo.

Page 164: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

164

Hringnun Dictionary

436. Fate tana nu leh pa \ha i nih theihna�n heta hi thu sawmpek a awm e.

1. Pathian Thu hmangin zirtir rawh (Deut. 6 : 4-9)

2. A dik leh dik lo hrilh \hin ang che (I Lalte 1 : 6)

3. Pathian thilthlawn pek an ni tih hria ang che(Sam 127:3)

4. Pathian lamah hruai ang che (Thuf. 22:6)

5. Thununna dawntir ang che (Thuf. 29:17)

6. I hmangaihnaah tiam chin nei suh (Luk. 15:11-32)

7. Tithinur suh (Ephe. 6 : 4)

8. An zah tlakin nung ang che (I Tim. 3 :4)

9. An taksa mamawh pe ang che (I TIm.5 : 8)

10. Rintlakah ruat ang che. (2 Tim. 1 :5)

437. English hla phuah thiam Samuel Tailor Coleridge hi mipakhatin a kawma; chu pa chuan, �Naupang hi eng sakhawrinna chungchangmah zirtir a \ha lovang, an ngaihtuahnaleh an duh dan chu a lo puitling chho zel anga, anmahnisakhua chu an la thlang mai dawn a ni,� a ti a. Coleridgechu engmah sawi lovin a ngawi vangvang a, nakinah chuana inleng chu a huan enpui atan a sawm ta a. Ani chuan a loremti a, huan chhung an va luh nak chuan thil dang ni lovinhnim hlir mai hi a lo khat vekmai a. Chu pa chuanmak tideuhmai hian Coleridge chu a en a, �Eng tizia nge, hei hihuan a nih loh hi! hnimhlir a awmalawm!� a ti a.Coleridgechuan, �Ani takmaw!Huanchhungzalenna chungchangahhian inrawlh loh a \hain ka hria a, zalenna pein an duhzawng zawng \hang turin ka thlah tawp mai a nihhi!�tiin a chhang.

Page 165: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

165

Hringnun Dictionary

Naupang sual

438. Sualna tihrehna tur chuElectric Chair-ah ni lovin khi lamarorelnaah chauh a ni ang

-Judge Jonah J.Goldstein

439. Harvard University-in naupang sual chungchang an zirchianna a\anga an hmuh dan:

10-a 6 chu an pate zu in mi an ni a, an nute pawhin an in\hin.

4-zela 3 chu nu leh pate�n an khuahkhirh loh te an ni.5-zela 3 chu nu leh pa inngeih lo an ni a,10-zela 7 chu chhungkaw inkawm khawm ngai lo an ni.5- zela 4 chu nu lehpate�n an \hian kawm an ngaihsakpui

lova5- zela 4 chu an nute�n an sawisel reng \hinte an ni a.5- zela 3 chuan an pate�n an hauh reng thu an sawi bawk.

Naupang thunun

440. I fa avanga i \ah hun a thlen hma ngeiin naupang chu velmai rawh.

-Arabic thufing

441. A fapate pindan \awp lutuk avang chuan hetiang hian nuberin dan a siam a. �Thil eng pawh ka dah fel apianginpakhatah Rs.1/-zel in chawi ang,� tiin. Kar tawpah chuanRs.85/- an bat thu a hrilh a, anni chuan rang takin an khawnkhawm a, an bat an tlak bakah lawmman atan Rs.15/- anpek belh a; hetiang hian lehkha themah an ziak bawk, �Kanu kan lawm e, i ti\ha lutuk, theih tawp chhuahinchhunzawmzel ang che,�tiin.

-Family Concern

Page 166: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

166

Hringnun Dictionary

442. Chhungkaw pakhata naupangte chuan an nungchang \halo chu anmualpho phah ta nge nge a, an pa thinrim lah chua sosang nasa bawk si. An pa nena an inkar thu chu thleninzan lamah chuan an \awng\ai ta hial a. A tuk zingah chuanannu lehpate pindankawngkharah chuan, �In fate chungahngilneihna lantir rawh u, tichuan anni pawh in chungah anngilnei ve ang. In tana rintlak, Pathian,� tih an lo tar kalh.

443. I fate Lalpa lam kawng i zirtir loh chuan ramhuaiin suallam kawng an zirtir tho tho vang.

- C.H. Spurgeon

444. French sipai General, Louis Lyautey chuan indopui I-natawp hnu khan a huanpu hnenah a huan chhung hmun lailitakmaiahOak thingphuntir a tuma.Huanpuchuanpuitlingturin kum 100 chhung lai a mamawh dawn avangin phunloh mai a lo rawt a. General chuan,�Chutiang taka hunduh rei tur a nih phei chuan hun han khawhral thei pawhkan nih tawh loh chu, vawiin chawhnu lamah phun nghalngei ngei ang che,� tiin a hrilh hlauh.

445. Nu leh pate hian kan fate hnenah thil pawimawh berpakhat tih loh chu kan pe phal vek. Chu thil pawimawhchu hun a ni. An thusawi ngaihthlakna hun te, thil hriatthiampui hun te, \anpui hun te leh kawng dik kawhhmuhhun te kan nei thei meuh lo. Sawimaia a awlsam hmel hlelaiin a tak takah chuan thil harsa ber leh inpekngaih nasatnaber a ni awm e.

-E.K.Hulbert.

446. I fa chu kum 7 a tlin hma ngeiinVanram kawng zirtir ang che,A nunah thu tak chu \hantir ang cheKum 5 a nih laia a hriat chian chuan

Page 167: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

167

Hringnun Dictionary

I malchungah hre hman ngei se a \ha ber,

Kum 3 a nih khan a zir \an daih tawh a nia!

-Alliance Weekly

Nausen

447. �Nausen angmaiin kamu tui� ti \hinte hian naute an nei lochawk a ni.

Nu

448. ThomasEdison-a�n a nu chungchang a sawi dan:

Nu hi ka nei rei lo hle nain ka dam chhunga ka nunmin khalh ngiltu ni tur khawpinmin zirtir hman thova. Kanaupan laia min zirtirna khan ka nun pumpui hi englaipawhin a kaihruai reng a ni. Ka awm dan leh khawsakdan pawlawh tak maiah khan rinna a nghat tlat, mi a ringtawk tih a lantir bawk a. Ka nu rilru put hmang ang pu vephak lo nu enkawl chu nei ila thil thar hmu chhuaktu nilovin mi sual tak ka nih ngei ka ring. Amize nghet tak te,a \hatna leh a ngilneihna te khan kawng dik min zawhtirturin thiltihtheihna nasa tak a neih avangin tun hi ka thlenga ni. Ka nu kha min siamtu dik tak a ni a, amah ka hriatrengna hi ka tan malsawmna a ni.

449. Mi tu pawhin nu, Pathian ngaihsakmi a neih chuan a retheilovang.

-Abraham Lincoln

450. Nu, Pathian \ih mi pakhat hian pastor za a hen a ni.

451. GeorgeWashington-a nu khan a fapa chu Bible hmanginpolitics leh vantlang nun dan \ha te ngun takin a zirtir

Page 168: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

168

Hringnun Dictionary

\hin a. Ni tin Chhung inkhawm vawi hnih an nei ziah a,Bible chhiarin an \awng\aiho ziah \hin.

Indopui pahnihnaaGeneral hmingthang tak, FerdinandFoch kha a nuin Pathiana rinna nghat tlat tur leh \awng\aithlahthlamhauh lo turin a zirtir ngun hle a. A hlawhtling ningei tur a ni, a hote pawhin, �General Foch chu \awng\aimi, zawlnei, Pathian nena inpawl \hin a ni e,�an ti hial a ni.A dam chhung zawng khan a nu hnen a\anga zirtirna adawn, \awng\ai kha a thlahthlam ngai lo reng reng a ni.

England rama mi lar takWilliamE.Gladstone pawhkha a nu zirtirna hnuaiah kum9mi a nih laiin a piangthar a,vawi khat mah a hnungtawlh san lo reng reng a. �Kangaihtuahna te, ka thu ziak te, keimah pawh hi a puminIsua Krista hnenah ka inhlan vek a, a bak innghahna turka neih reng reng ka hre love,� a ti a ni.

Oliver Cromwell-a nu pawh khan Bible hmangin afapa chu ngun takin a zirtirna a pe \hin a. A zirtirna pawhahlawhtling ngiangmai.Cromwell-a chuan, �Min tichaktuKrista avang hian engkim ka ti thei a ni,�a ti hial a ni.

D.L.Moody-a nu pawh kha hmeithai rethei tak nimahse a fapa hnena Pathian thu zirtir a thlahthlam ngaireng reng lova, a thawh rah vang liau liau vin D.L.Moodychu kum 17mi a nihin a piangthar a; a nun zawng zawngchu Krista tan a hlan ta a ni.

Sir Isaac Newton-a nu pawh khan a fapa chu nitin a\awng\aipui \hin a, kum 7 mi chauh a nih laia thihsan nimahse a hlawhtling hman tho a ni. Newton-achuan,�Kristian chhungkuaa piang ka ni a, ka nausen laia\anga Pathian tana serh hran ka ni,� a ti ngam ngat a ni.

Page 169: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

169

Hringnun Dictionary

Nu leh pa

452. A pa leh a pu te chu an rintlak tih i hriat chuan, chu mipawh chu ring ve chawt mai rawh.

-Moroccan thufing

453. Mahni ngei nu leh pa nih ve phawt loh chuan nu leh patehmangaihna hi a hriat fiah theih tak tak loh a ni.

-Henry War Beecher

454. Rihi engaiin a lokalmuangzawkchiangkhawpmai.Nu lehpain an fa kum sawmpariatmi thurawn an pek chuan kumsawmliatlininadawngtuthinlungathlenghmanchauhzunia!

-Bob Orben

455. Naupang leh Pathian inkarah nu leh pa an awm a,inzawmtirtu an nih loh vek chuan a daidangtu tal an ni \hin.

Nungchang

456. New York a Kristian mipa naupangte tana hawn StonyBrook School chuan an seal-ah,�Nungchang hi eizawnnaaiin apawimawhhmasa zawk� tih thu an tilang tel kalhmai.

457. Nungchang siamna hmun \ha ber chu in chhung leh avel hi a ni.

458. Mihring nungchang zawnawlna \ha ber chu-

(a) A chunga thil \ha ti let ve thei hauh lo turte a enkawl dan

(b) Amah do let ve thei hauh lo turte a enkawl dan

-Abigail Van Buren

459. Indopui pahnihnaah khan sipai lawng lian pakhatDorchester an tih chuEngland dai hnai tuipuiah kah pil a

Page 170: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

170

Hringnun Dictionary

ni a. Chu lawngah chuan pastor pali an chuang ve a, aninchhanhimna jacket-te chu zinmi leh lawng sipaite hnenahan pe a; an hmuh hnuhnun ber lai chuan lawng pil mekahchuan kut insuih kualin an \awng\ai a, tun thlengin mihuaisen thawnthu-ah chuan an la tel ta zel a ni. Kum 1974khan heng mite rinna leh huaisenna hi chawimawiinAmerica ram chuan dak ina hman tur Stamp -ah a chuantirta a. Hei hi a tawpna a la ni mai lova.

He chhiatna thlen hma lawk hian an zinga ProtestantPastor pakhat chuan a nu leh pate lehkha tur a lo ziak a;chutah chuan , �Min rawn \awng\aisak ang che u, indonahi a him loh avangin ka himna dilin \awng\ai lo ula; mitamtak hen ka nih theih nan min lo dilsak zawk ang cheu,�tih thu hi a lo ziak tel kalh mai nia!

-Edward L. Hayes

460. Mihring len zawng tehna dik tak chu ze nghet tak a neihte, a thil tum san danah te, a khawngaihna phek zau lamahte, a hmangaihnain a thlen theih chinah te a chiang ber a ni.

-D.N.Jackson

461. I ngainat leh i huat zawngte hian eng nge i nih a lantir \hin.

462. Hmingthanna hi tuihu ang a ni a, larna hi chu thil thlengpalh ve mai a ni. Hausakna chuan thla a neih avangin athlawk bo thei a, i laka lawm leh hlim em em te pawhinnaktukah chuan anchhia an lawh mai thei che a ni.Nungchang erawh chu a nghet tlat a, a danglam vemai ngai lo.

-Horace Greeley

Page 171: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

171

Hringnun Dictionary

Nui rawh

463. Thlawhnaa ka chuanpui doctor chuan,�Kum 48 chhungdamdawi lamhna ka thawh chhungkhan nuih nasat avangathi ta hi pakhat mah ka hre lo,�tiin min hrilh.

-Roy B.Zuck

464. Nuih heh tak te hi an dam rei duh tih hria chumi tlem te anni awm e.Mahse a dik tlat si! Nui peih tak te chu nui ngailo ai chuan an dam rei zawk a

465. America rama Civil war vanglai khan Abraham Lincolnchuan a \hian hnenah, �A chhun a zanin thu thin \hawngtak tak ka hre rengmai a, nuih nachang hre lo ila chuan kathi daihin ka ring,� tiin a hrilh.

Nupa inthen

466. America-a nupa in\hen zat:1900-ah tuak 20ah tuak 1 zel

1920-ah tuak 12ah tuak 1 zel

1940-ah tuak 6 ah tuak 1 zel

1970-ah tuak 2 ah tuak 1 zel.

Pa

467. Mit te tak te tein chhun leh zanah an thlir reng che a,I sawi apiang hmang ve nghal turin beng, la puitling lo te

tein an ngaithla che a

I tih ang apiang ti ve nghal turin an kutte pawh a inpeihreng a nia,

I fapa naupang chuan a ngaihsan che avangin i awm danchu a rawn thik ngei dawn a.

Page 172: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

172

Hringnun Dictionary

I kianga naupang chuan a ngaisang ber che a, fing berah aruat bawk a che,

I chungchang thuah hian rinhlelh tur thil a awm a ring loreng reng a;

Anunpumin a ring che a, i sawi leh tih apiang chu a tihchakzawng a ni,

I sawi leh i tih ang chiaha nungin nangmah angin a puitlingngei dawn a.

I tih apiang chu dik berah a ngai vek a nia aw!

Nitina i thiltih chu a tan entirna, a tih ve nghal tur a ni anga;

Mipa naupang, i kianga a puitlin nghaka \hu kha nangmahang a la ni dawn a ni.

468. Kum 4 mi a nih chuan : Ka pa chuan engkim atithei.

Kum 7 : Ka pa chuan thil a hre \euh,.. a hre vekin ka ring

Kum 8 : Ka pa hian engkim chu a lo hre vek bik lo

Kum 12 : Ka pa maw, a hre leh pek lovang

Kum 14 : Ka pa chu a \hing bawn tawp ringawt.

Kum 21 : He pa hi - a hlui tawh lutuk

Kum 25 : Eng emaw chu a hre ve, mahse a hre tlem a ni.

Kum 30 : Ka pa ngaihdan hriat ka�n tum phawt ang e

Kum 35 : Thutlukna kan siam hmain, ka pa ngaihdan i lahmasa phawt ang u.

Kum50 :Ka pa khan hetiangah hian eng tin nge thutluknaa siam kha aw!

Kum 60 : Ka pa khan thil chu a lo hre viau a nih hi.

Kum 65 : Ka pa kha han biakrawn leh theih ka vaduh tak em!

Page 173: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

173

Hringnun Dictionary

Pasal

469 Hmeichhe pahnih inkawm ngeih tak \hin, rei tak in hmutawh lo hi an inhmu thutmai a. Pakhat chuan, �Eng angminge pasal i neih?�a ti a. A \hiannu chuan a pasal chanchinsawi nuam ti hmel tak chungin, �Vantirhkoh a ni ber e,duhthusam a ni. A nih leh nang eng nge?�a han ti a. A\hiannu chuan, �I va han vannei kher em! Kei pawh a ladam ve reng ringawt,�tiin a chhang.

470. �Mihring zingah \ha famkim in hria em? A dik taka sawichuan \ha famkim a awm theih loh reng reng!Mi pakhathian ban a rawn phar ta va mai a.

�Mi \ha famkim sawi tur i hria em ni?�

�Hria e, ka nupui pasal hmasa chu mi \ha famkim a ni.�

Pastor

471. Pastor \ha chuan minute 20 chhungin sermon a sawi zo\hin a.Mi rilru tinamiah lova na taka sual demdan a thiama. Nitin zing dar 8 a\anga zan dar 10 thleng hna chi hranghrang a thawk a, thuhril leh kohhranmember tlawh pawha \hulh ngai hek lo. Thla khata Rs.10,000/- hlawhinthawmhnawmawihnai tak tak leh suit thar te a ha \hin a,lehkhabu \ha a lei deuh reng thei bawk. Chhungkawkhawsak dan pawhmawihnai tawk,mikhual dawl zo zanina enkawl a, lirthei eng emaw tal a nei a; thla tin thawhlawmipah Rs.2,000/- vel a thun ziah \hin a ni. Heng bakah hianvantlang tana thawhlawm leh thil khawnah a pawk pawl ani ngei ngei bawk \hin. Pastor duhthusam chu kum30 velaupa, thuhril leh rawngbawlna kawng danga kum 30 talinhmang tawhte hi an ni. |umkhatah a sangin a tawimawitawk thei a, sa panmawi tawk rit nelh nawlh, hmel\ha tak

Page 174: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

174

Hringnun Dictionary

a ni tur a ni. A mitmeng chu a pakhat tal buang thengthawng nise, a pakhat zawk erawh chu a dumpawl fimraih ni thei se a \ha. A sam chu a lai takah ngil takin bari a\hen a; a leh lam chu sam dum ngil seng sawngmam takakhuih a nih laiin a leh lam erawh chu buang leh kir mawitawk a ni a. Tleirawlte nena rawngbawlho a chak ngawihngawih laiin a hun tamber chu tarte kawmhlimna hun atana hmang \hin a.Mi nelawm leh fiamthu duh a nih lantir turaa nuih deuh reng avangin rawngbawlna a lak thutak zia abo chuang lova. Ni tin kohhran mi chhungkaw 15 tal atlawh ziah \hin a, a hun tam ber chu kohhran ngaihsak lotehnuk hnai turin an zingah a hmang a; nimahsela amahmamawhtute�n an pan hun apianga lo kawm turin aquarters-ah a awm deuh reng \hin a ni.

472. A naupan viau chuan experience a la nei tlem lutuk a, asam a \uak tawh chuan \halaite zinga rawngbawl turin atar lutuk tawh bawk si. Fa panga paruk lai a neih chuanduh aiin a nei tam a, a neih loh erawh chuan entawn tlak ani bawk si lo.

Sermon ziaksa en chunga thusawi \hin a nih chuan aro lutuk tih lantirtu a ni a, ziak en lova a sawi chuan thlaraupawl mi anga lan a tum tihna a ni.

Pathian Thu chhiar leh inbuatsaihna atana hun a hmantam lutuk chuan kohhran member-te a ngaihsak tawk lotihna a ni a. In danga a len chhuah deuh reng erawh chuanPastor len cheh, a rawngbawlna atana inbuatsaihna hunnei \ha lo tak a ni ang.

Kohhranmember rethei zawkte a ngaihven viau chuanan ngaihsan hlawh tummi a ni tih a lantir a nimai a,mi \haleh hausaho zinga a tlaktlum viau chuanmi rethei ngainepmi a ni tihna a ni.

Page 175: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

175

Hringnun Dictionary

Kohhran hmasawnna tura rawtna a ngah viau chuanhlau rawh u, dictator a la ni mai ang; rawtna nei ngai miahlo a nih erawh chuan in kohhran kha a vei thlawt lotihna a ni.

Sual haw mi a nih chuan mi khirh tak a nihzia sawihran a ngai kher lova, sual ngaizam thei mi a nih hlauherawh chuan a thil tawn ang zela insiamremmaimai \hin anihzia a lantir a ni.

A thusawi tifiah tura entirna pek a uar viau chuanBiblea ngaihthah tihna a ni a, entirna pek tur a hriat loh erawhchuan a sawi turah amah pawh a fiah tawk lo tawp ani ang.

Thudik pehhel lova sawi \hin a nih chuanmi pawisawihreh miah lo a ni anga, thudik tak pawh a sawi chhuahngam loh chuan a dera \ha vemaimai a nihzia a lantir a ni.

Darkar khat dawn dawn thu a sawi chuan hun rennachang hre lo a ni a, tawite chauh a sawi \hin chuan athatchhe hle tihna a ni.

Sawma pakhat leh thilpek lam a sawi uar viau chuana hamthatna tur a ngaihtuah tihna a ni a, a sawi ngai lo anih ngat chuan kohhran hmasawnna tur a veimiah lo tihnaa ni mai.

Amah ringawtin thu a sawi fo chuan kohhranhovin anning mai \hin a, thuhril tura midang a sawm fo chuan amawhphurhna pumpelh a tum vangmaimai a ni.

A hlawh tam viau chuan hlawh duh vanga thawk anihzia a chiang mai a, a hlawh tlem viau erawh chuan aphu tawk chauh a hlawh tihna a ni.

-Richard DeHaan

Page 176: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

176

Hringnun Dictionary

473. |hian duh tak te u,

In Kohhrana thusawina hun min pe turin ka rawn dila che u.

Nihna ka nei ve nual a. Hmun tam takah hlawhtlingtakin thu ka hril tawh \hin a, a chang chuan lehkha ziakmika ang lek lek zawk a. Mi \henkhat chuan mi huikhawmthiam tak angin min sawi ve a, ka kal tawhna apiangah ahruaitu ber ka ni deuh zel bawk.

Kum 50 chuang zet ka ni tawh a, hmun khatah kumthumaia rei rawngbawlinka la awmngai lo.Hmun \henkhatchu ka thiltih avanga buaina namen lo a chhuah avanga kachhuahsan tak rum rum te pawh a awm ve a. Ka thiltihsual ni miah lovah vawi thum vawi li vel chu jail-ah pawhka tang tawh nghe nghe.

Ka hriselna a \ha vak lo nain thil tam tak ka ti vethova.A tlangpuiin ka thuhril tawhna chu khawpui lian taktaka kohhran te tak te teah hlir a la ni a. Ka khawsaknahmunah chuan sakhaw hruaitute nen kan inmil rei thei loreng reng a, a chang phei chuan min vauin kut hial pawhmin thlak ta zauh zauhmai. Thil ziah fel thlip thlep lamahhian ka entawn tlak loh khawpmai a, baptismaka lo chantirve tawhte pawh ka chhinchhiahmumal hauh lova.

Engpawh nise, rawngbawl tura min ruai ve duh a nihchuan theih tawp ka chhuah ang e.....

Committee hmaa chudilna anhan chhiar chhuah chuanmember-ho chuanmakti em emin Chairman an thlir thapmai a. Ani lah chuan, �Eng nge in ngaihdan? chumi hrisello, buaina siamtu, thil ziak fel ngai bawk si lo, jail tang folehnghal chu kan ko lut ang em?�a ti a. Member pakhatchuan, �Tu nge chutiang dilna lehkha maksak chu rawntheh lut ve reng reng?�tiin a zawt a.

Page 177: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

177

Hringnun Dictionary

Chairman chuan, �A hming chu a ziak ve ngei alawm!Tirhkoh Paula a nih hi!�a ti a.

Pathian

474. Unaumipa naupang harh zet mai pahnih hi an nu chuan abuaipui hle mai a. A \henawm nu chuan, �Kei pawh kafapa chu hetiang tho hi a ni, puithiam zirna hmunah ka daha, a tihzia lutuk!�a lo ti a. Chu nu chuan, �Catholic ka nive si lova; mahse a tih theih dan ka lo dap ve chhin rengreng a nge,�a ti a.

A fapate chu a va hruai ta a, pakhat zawk chu puithiamhnenah a luhpui a, puithiam chuan, �Khawiah nge Pathiana awm?�a lo ti a. Naupang chuan a chhang lova, vawithum lai a zawh tak hnu chuan chu naupang chu a tholawk a, pawna a unaupa hnenah chuan, �He hmun hi ikalsan vat ang, Pathian an tibova, min puh an tum ringawtlehnghal! awm rengna tlak a nih tawp loh hi,� tiin an kalnghal daih.

475. Pawl thum zirlaite chu an zirtirtu nu chuan �Pathian� tihthupui hmangin essay a ziahtir a, pakhat chuan hetihian a ziak:

Pathian hna pui ber chu mihring siam hi a ni a. Amihring siamte an thih \hen zel avangin he leia thil enkawlthei tawk tura tam an awm a ngai si a, a buai khawpmai.Puitling a siam ngai lova, naute chauh a siam \hin. An tetdeuh avangin siam an awlsam zawk a nih ka ring. A buaiem avangin kal leh \awng te han zirtirna hun pawh a neilova, nu leh pate zirtir atan a dah tawp ringawt.Eng pawhnise, a la \ha viau zel chu a ni awm e.

Page 178: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

178

Hringnun Dictionary

Ahna pawimawh dang leh chu \awng\ai ngaihthlak ani a. Ngaihthlak tur a ngah avangin chawlh hun pawh a neilova, TV leh Radio ngaihthlakna hun pawh a nei ve loreng reng a ni.Engkim a hre thei bawk si a, a \hen chu offnachang a hriat loh phei chuan a beng chu a hah thei ngawtang! Chuvangin tun ai hian ngawi thei ta deuh ila chuan atan a \hat hle ka ring a ni. Engkim a hmu a, hmun tinah aawm a ngai bawk si a, Pathian chu buai tak a ni.... tiin anmiss hnenah a theh lut ve hmiah.

476. Napoleon-a kha Aigupta ram a run zo chu lawng lianinFrance ram a pan a. A chuanna lawnga sipai officer-hochuan Pathian awm an rin loh thu an sawi nak nak mai a.Nakinah chuan pakhat chuan an hotupa ngaihdan zawhve chu a rawt tlat mai a, lawng chung zawl kila amahchauha a ding lai chu an va pawh ta nge nge a, �Ka pu,Pathian a awm em?�tia an han zawh chuan van lama arsieng pe utmai chu kawk chungin, �Thiante u, khing zawngzawng khi tu siam nge?�ti ringawtin a chhang.

477. Harsat manganna hmunah te, retheih leh tlakchhamnahmuna ka awm lai pawhin Pathian chu ka lakah a rinawmreng a. Nimin khan Inland ChinaMission-in pawisa kanneih zawng zawng chu dollar khat pawh a tling lo! Lalpachu fakin awm rawh se!Dollar khat aia tlem leh .... Pathianthutiam kan nei e!

- J.Hudson Taylor

478. Mi fing tak Collin-a (free-thinker an tih) hian \um khatchu Kristian pa naran ve tak hi a inkhawm tur kal a tawka, �Khawnge i kal dawn?�tiin a lo zawt a. Chu pa chuan,�Biak inah, Pathian be turin,�a ti mai a. Ani chuan, �A nihleh i Pathian chu a ropui nge a te hle?� �Ka pu, a ni veve,� �Eng tin nge a nih ve ve theih ang?� �Ka pu, a ropui

Page 179: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

179

Hringnun Dictionary

em avangin vante van pawhin a dawl zo lova, a tet emavangin ka thinlungah pawh hian a cheng thei a ni.� Chupa chhanna chuanCollin-a chu a hneh hlemai a, �Mi thiamtak takte�n Pathian chungchang an ziak pawh ka chhiar\euh tawh a, an dodalna thu doctorate degree nei te ziahpawh ka chhiar tawh; he pa chhanna hian Pathianchungchang an ziah zawng zawng kha a khai khawm veka nih hi,� tiin a ziak chhuak ta hial a ni.

479. KristianpakhathiMuslimpuithu tak inaha lenga, hmeichhepakhat \awng\ai tur chuan hmai a phih a, a kut leh ke a silfai a; a zampher phah chungah chuan phunmawlhmawlhchunginMecca lam hawiin a bu ngawih ngawihmai a. A\awng\ai zawhchuana inlengchuan, �I \awng\ai thu chhamkha eng nge ni?� tiin a zawt a. Ani chuan, �Ka hre chiahbik lo!� a lo ti ve mai a.

Naupan lai a\anga a thuvawn chu nitin Mecca lamhawiin uluk em emin vawi nga a chham ziah \hin a lo ni a.Pathiannen an inbe tak tak em tih lam reng reng angaihtuahphak lo.

- Our Daily Bread

480. RomanCatholic chuan, �Lalpa hi a lokal leh hunah chuana Kohhrante nen an inzawm leh ang,�a ti a.

Presbyterian chuan, �Siam \hat (Reformed) kohhrante tih dan hi a duh zawng a ni ang,�a ti a.

Methodist chuan, �Wesley-a kohhran kalphung hi arawn pawm ngei ngei ang,�a ti a.

Baptist pa chu a ngawi vang vang, �|hiante u, thil arawn thlak danglam vak ka ring love,�a ti a.

Page 180: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

180

Hringnun Dictionary

481. Naupangpakhat hian anSundaySchool zirlai hi a lo chhiarmawlh mawlh a; ring lo mi professor hian a rawn bia a,�Valte, khawiah nge Pathian a awm min hrilh la Applepakhat ka pe ang che,� a ti a.

Chu mipa naupang chuan professor chu a en ha maia, �Pathian awm lohna hmunmin hrilh theih chuanApplebawm lian khat tlat ka pe ang che,�tiin a lo chhang daih.

482. Pa pakhat hian leilunga Pathian thil siamdan chu sawiselin�thing kung lian deuh deuh-ah a rah te tak te te a siam a,hrui kung nep takah dawnfawh lian tak tak te a rahtir lehlawi si a� a tih lai chuan thing rah chang tak mai chuan alu-ah a rawn deng fawk mai a. �Dawnfawh han ni zawksela chuan a va na dawn em! Pathian chuan zah a ngai theiteh e,� a ti ta hial a.

483. Ka dam rei tawlh tawlh a, mihring awmphung zawngzawngah Pathianin ro a rel tih thu hi a dikna ka hmu tamtawlh tawlh bawk a ni.

- Benjamin Franklin

484. English pachal, thu ziakmi lar takH.G.Wells hian a \hianpaHenry James, American thawnthu ziak thiam tak hi a vatlawh a.An inkawmna pindanah chuan kanghlai lemmawizet mai hi an lo dah a.Wells - �Kha kha eng nge ni?�

James - �Kanghlai a nih hi,�

Wells- �Kanghlai nihphung tura ka lo ngaihdan nen a vainmil lo em!�

James - �A nimai thei, nimahsela Pathian ngaihdan chiahchiah a nih hi.�

Page 181: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

181

Hringnun Dictionary

485. Pathianami nung pathum (trinity) hi hriat fiah i tum chuan,i ^tphah hial mai thei. I hriat fiah loh vanga i awih loh lekphei chuan i thlarau kha i chan ngei ngei ang.

- Wilbur Smith

Pathian chibai buk

486. Socrates kha kan awmna pindanah hian lo lut ta sela, kanngaihsanzia entirna�n kan lo ding vek anga; Isua Kristakha lo lut ta sela chuan \hing\hiin Amah chu chibai kanbuk \heuh ang!

-Napoleon

Pathian duh dan

487. Pathian duh dan kan hriat leh hriat loh lam aiin A duh danangin kan ti peih em tih hi a pawimawh zawk. Kan ti peiha nih chuan, Amah Pathian zawk chuan A duh dan chumin hriat chiantir mai dawn a ni.

488. Sunday School zirtirtu hian a naupangte hnenah, �Eng tinnge Vantirhkohte hian Pathian duh dan angin thil an tih\hin?� tiin a zawt a. �An ti nghal vat \hin,� �Thu awihtakin an ti,� �An ti mai zel a ni,� �An rilru zawng zawnginan ti \hin,� tih te chu an chhanna a ni a. Naupang te pakhathi a lo ding a, �Engmah zawt lovin a duh dan apiang chuan ti mai \hin a ni,� a rawn ti vei reuh a.

489. Nula pakhat hian thuhriltu kiangah Pathian hnena inhlanchungchanga a ngaihdan a sawi mawlh mawlh a, �A diktak chuan ka puma han inhlan hi chu ka ngam lo a ni;inhlan ta ila missionary tur hian min ko tlat mai anga, ka

Page 182: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

182

Hringnun Dictionary

kalna hmunah chuan rethei deuhin ka awm ang tih te kahlau a ni,� a ti a.

Thuhriltu chuan, � A nih leh zing khaw vawt tak, vursur tukah hian vate pakhat hi khawng lek lek chungin ipindanah lo thlawk lut nawlh mai sela. I ngaihtuah vangvang pawhin chu sava chuan i enkawlna beiseia rawn panche a nih ngei i ring bawk si a.Eng tin nge i tih ang? i mananga i lo tihlummai dawn emni ang? nge i lo tilumin ei turleh a himna tur i lo ngaihtuah sak zawk dawn?� a ti a. Chuzawhna a dawn rual rual chuan nulamit meng chu a lawma ni tih hai rual loh vin a hriat theih nghal a.

-Our Daily Bread

Pawisa

490. Pawisa hi kawng \henkhatah chuanmei nen a in-ang riauva. A \angkaina tura hman chuan hmanraw \ha tak a ni a,a thuhnuaia kun palh hlauh erawh chuan \ihbaiawm tak ani thung.

-P.T.Barnum.

491. Pawisa hian vanram tih lovah chuan khawi hmun pawhmin hruai thleng thei a, hlimna bak chu lei theih loh pawha nei lo.

492. George W.Truett-a, Dallas khuaa First Baptist Churchpastor kha vawikhat chu mi hausa tak mai hian chaw eiturin a sawm a. Chaw ei khamah a sawmtu chuan anchhehvel zawng zawng thlirpui turin in chung sangaha hruai a.

Tuialhthei khur awmna lam ram zau tak chu kawkchungin, �Tunhma kum 25-ah kha chuan engmah neih ka

Page 183: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

183

Hringnun Dictionary

nei lova, tunah chuan i hmuh zawng zawng hi ka ta vek ani tawh asin,� a ti a. Buh chinna hmun zau deuhmai chu athlirpui leh a, �Helai rama buh zawng zawng pawh hi ka tavek a nih hi,� a ti leh a. Khaw chhak lama ran vulhnahmun zau deuh chu, �Hei pawh ka ta bawk,� tih pahinkhawthlang lam ram ngaw dur leh mawi zet mai pharhduai lam chu a thlir pui leh a, �Khu laia ram ngaw pawhkhu ka ta bawk a nih khu,�a ti leh a.

Pastor chuanmi hausa pa dar vuan chung chuan chunglam a kawk a, �Khi lamah khian eng zat nge i neih?� tiin azawt a.Mi hausa chuan lu thing chungin, �Ka la ngaihtuahngai lo reng reng,� ti ringawtin a chhang ta a. Chu Texasmi hausa pa chu sum siam lamah chuan a hlawhtling emem nain a chatuan hmun tur lam atan erawh chuan ahlawhchham hul hual a ni ber e.

493. Dollar 5 (note) lek chhuakchungin anzirtirtu chuan, �Tungeropui ber in hriat chuan hei hi ka pe ang,� a ti a. Zirlaitechuan, �George Washington, Abraham Lincoln, JohnF.Kennedy, Martin Luther King, ...� tiin an chhang naknak a. A dik lo zel si! Nakinah chuan Juda naupang pakhathian a ban a rawn phar chhuak a, �Isua Krista� a rawn tilauhmai a, chhanna dik a nih avanginDollar 5 chu a dawngta a. Zirtirtu chuan, �Nang, Juda naupang ber kherin engati nge Isua Krista chu ropui bera i rawn sawi mai?�a ti a.Naupang chuan, �Ka ngaihdan dik takah chuanMosia ani a, nimahsela sumlamkaihhnawih thil ani tlat alawm!�tiina chhang khauh!

494. Hmeichhia chuan kum 18 a nih thleng nu leh pa \ha amamawh a.

Kum 18 leh 35 inkarah chuan lan mawi a mamawh a.Kum 35 leh 55 inkarah chuan hna \ha tak a

mamawh leh a.

Page 184: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

184

Hringnun Dictionary

Kum 55 hnu lamah chuan pawisa chiah a mamawhtawh \hin.

-Sophie Tucker (65)

495. Florida State-a West Palm Beach-ah chuan kum 1976EasterSundayzingahpitar kum71mi ruanganchhar nawlhmai a. A hming chu Bertha Adams a ni. Sarthi-a ngaih anih vangin sarthi endiktute chuan uluk takin an endik a, anreport-ah chuan, �Thih chhan ... ei chhiat vang.�tih ani daih.

A chungchanga endik tur leh chhui \ul zawng zawngtean tih zawh chuan an rin ang a lo ni lo kher asin! Inspectorchuan, �Kha tianga \awp lehmumal lova in chhung enkawlkha ka la hmu ngai lo reng reng. Kha pitar khawngaithlaktak khan \henawm khawvengah chaw a khawn \hin a, athawmhnawte pawh kha Salvation Army-te pek a ni a. Alan dan kawng engkim khan pitar rethei, khawngaihthlak,tuma ngaihsak hlawh lo a ni tih a lantir chiang em em vekmai a, ... mahse chutiang chu a nihna a ni teuh lo,�a ti a.

A thawmhnawbal inzamkawi nuai zingah chuan chabipahnih an hmu a, chu�ng chabite chu Bank pahniha a thildah \hatna (safe) chabi a lo ni a. An han hawng chiah chua chhunga awm chu tuma�n an awih thei lo. Safe an hawnhmasak zawkah chuan Stock certificate 700 leh thil hludang tam tak bakah pawisa fai dollar 2,00,000 a lo awma. Safe an hawn hnuhnung zawkah phei chuan pawisa fairingawt pawh dollar 6,00,000 a lo awm a. A thil neih hlutzawng an han chhut chhuah chuan dollar maktaduai khatzet a tling nia! A sum khawl tam dan leh a thih chhanmaklutukmai chuan amizia zawng zawng a tarlang chiang hleawm e. A sum khawl zozai chuan atan eng thil \ha mah athlen lova.Ahmanna tur dik taka hman nise chuan hriselna\ha leh thil \angkai tam tak a thawk ngei tur a ni.

Page 185: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

185

Hringnun Dictionary

496. Pawisa hi tuifinriat tui ang chiah a ni a, i in tam zawh pohleh i tui a hal zual tawlh tawlhmai ang.

-Roman thufing

497. Pawisain a lei theih te:Khum -muttuina tel lovin,

Lehkhabu - thluak erawh a tel lo.

Chaw - ei chakna tel lovin,

Ropuina - mawina a lei tel lo

Damdawi -hriselna chu kawng dang daih,

Intihhlimna hmun - hlimna erawh a lei tel lo.

Inkawmhona - \hian erawh a lei thei lo.

Fak derna - inzahna tel miah lovin.

498. Pawisa ringawt i ngaihven chuan, khawvel thil ringawt ingaihtuah tihna a ni a. I neih theihmang loh erawh chuan ihlawhchham let tawp tihna a ni. Nei reng chunga i kawltlat chuan i kawm hle tihna a ni ang. Neih tuma hmalaknachang i hriat loh chuan, tumna nei lo i ni tihna a ni. I neihvanga i hman hmiah hmiah chuan sumkhawhral ching i nitihna a ni bawk. Pawisa nei \euha i thih vaih chuanmihringnun awmzia i man pha thlawt lo tihna a ni ang a, pawisaavanga ham\hatna tel nachang hre lo mi an ti ang che.Pawisa thihsan tur nei mang lova i thih vaih chuan miinrethei an ti ngawt ang che.

-Bits & Pieces

499. Mipa naupang leh hmeichhe naupang rual hian an puitlinhuna an nih chak zawng an sawihova, Jimmy-a hun a loher chhuak ve a, ani chuan eizawnna lam thil - doctor, danhre mi, police officer tih lam sawi lovin �sum leh paia mi\anpui \hintu�(philanthropist) nih a duh thu a sawi ta daih

Page 186: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

186

Hringnun Dictionary

mai a. A \hiante�n a duh chhan an zawh chuan, �Hetiangmite hianpawisa hi annei zovek \hin tih kahre tlat alawm!�tiin a chhang daih a.

500. British lawng lian Britannia chu Brazil kam tuipuiah a pildawn ta tlat mai a. Spain rangkachak tangka a phur hnembawk si, lawng hnathawkho chuan hum him hram tuminan han thiar sateh a. Mahse lawng tliak tur chu a khi zausawt hle mai a, chuvang chuan a rang thei ang berachhanhimna lawng an pan a ngai ta! Lawng an chhuahsanfel \ep tawh tih-ah chuan hnathawktu pakhat chu lawngchhunga awm palh an la awm em tih en turin an tir kir leha. pa pakhat a va hmu chumak a ti kher asin. Rangkachaktangka chu a lo rem ruihmai a, nuam ti hmel deuhmai hiana lo nui vur vur a; lawng hnathawk chuan, �Kha tah khaneng nge i tih reng a, lawnghi a pil \ep tawh tih i hre nange?�a han ti a. Chu pa chuan, �Duh leh pil daih ang hmiang, ihmaw! ka dam chhung hun hi rethei reng rengin ka hmangzo a ni ber a, hausa taka thih hi ka chak zawng tak a ni tihlo hre ve mai mai teh!�a ti duh chauh a. Kal sawn tumnareng renganeih lohavangin lawnghnathawkchuanakalsana, a duh ang ngeiin rangkachak tangka tam tak nen chuana pil hlen ta a ni.

Pawm lo

501. Kum 1830 khan George Wilson-a chu tualthah thubuaiavanginPhiladelphia court chuankhaihlum turin a chungthua rel a. Mahse vanneih thlak tak maiin President AndrewJackson khan a ngaidam tlat mai a. Jail enkawltuinngaihdamna thupek chuWilson-a hnenah chuan a hlan a,ani lah chuan chu ngaihdamna chu a lo pawmawzawng lomai a. Chutiang thilmak chuUnited States danin a lo huam

Page 187: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

187

Hringnun Dictionary

tel hauh lomai a, Sheriff chuan khaihlum tur nge ngaihdamtur tih chu Supreme Court-ah a thlen ta ringawt a.

Chief JusticeMarshall chuan hetiang hian thutlukna asiam ta a ni: �Ngaihdamna chu ziakin awm thlapmah selangaihdamna changtuin a pawm leh pawm loh kha apawimawh ber lai chu a ni zawk. Thi tura hremna tuarinngaihdamna a pawm lo hi chu thilmak leh awm thei lo hialni mai awm tak a ni, mahse a pawm loh miau chuanngaihdamna a chan chu ngaihdamna a tling lo . ChuvanginGeorgeWilson chu khaihlum tur a ni,�tiin.An khaihlum tange nge a.

Pehhel lo

502. Evangelist PeterCartwright-a khankum70chhungPathiantan thawkin thu a hril \hin a, hlauh a nei lova fak a phutbawk hek lo. Chawlhni vawi khat chuAmerica ram chhimlama Methodist Kohhranah thusawi turin an sawm a.Thusawi hmaa hla an sak laiin President Andrew Jack-son-a a lo lut ve nawlhmai a, pastor chuanEvangelist chua va bekbawr a; khual zahawm tak an neih avanginthusawiah pawh fimkhur tur leh a lawm loh zawng ni theitur chu sawi lo turin a va hrilh a.Evangelist chuan, �midangngaih dan pawisak luat a hlauhawm� (Thufingte 29 : 25)tih thu kha a ngaihtuah a, thudik pehhel lo turin a rilru asangmara.Hruaitu ropuipawhinmidangang thovinPathianchhandamna anmamawh tih a hriat avangin timhauh lovina sawi ta a. A thusawi laihawl velah chuan, �Andrew Jack-son-a a rawn inkhawm ve tih ka hria, ani pawhin a sualsima Pathian chhandamna a chan loh chuan, Pathianngaihdamna dil ngai lo midangte chan ang tho kha a chantur a ni tih lo hre rawh se,� a ti ta piap piap mai a.

Page 188: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

188

Hringnun Dictionary

Jackson-a chuan huat a hnekin thusawitu huaisenna chua ngaisang hlemai a, thinlung tak taka ngaihtuah chunginthusawi chu a ngaithla tluan zak a, a hnuah chuan Kristahnenah a inhlan ve ta a. Thuhriltu nen chuan in\hian \hatak an ni zui ta a ni.

Phunchiar

503. Mi pakhat hi puithiam inzirna hmunah an dah a, kum ngachhungin thu mal pahnih chiah zel a sawi phalsak a ni a.Kum nga a ral chuan an kova thu mal pahnih chiah sawian phal a, ani chuan, �Chaw chhia� tih chiah a sawi a.Kum nga a vei leh chuan thu mal pahnih bawk �Khumruh� tih chiah a sawi leh a. Kum sawmpanga a ral chuan,�Ka chhuak� a ti hmiah.

Bishop chuan, �A mak kan ti love, a awm tirh a\angkhan a phunchiar tlat a ni,� a tih khum daih. Kum 15-ahthumal paruk a sawi a, mak thei ngei.Mi phunchiar ve te!

Phurna

504. Mahni kea dingamillionaires ni tami eng emawzat chu anhlawhtlinna chhan leh a pawimawhdante ziak chhuak turinan ngen a, an ziah dan a\anga a lan danin millionaires annih theihna chhan pawimawh deuh deuh te chu:

Theihna 5%

An hna hriatna 5%

Invawnna \ha 10%

Tumruhna 40%

Phur luih tlatna 40%

Page 189: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

189

Hringnun Dictionary

Politics

505. Politician chumi vengtu a ni a, ka tlachham reng ang,Ani chuan tlai lam len vahna hmuna thutthlengah temi

bawhtir \hin a,

Thil siamna hmunah temi hruai \hin.

Ka thlarau nun hi a tibuai \hin a;

A ni, beidawnna ruamah chau taka ka kal lai pawhin

Chakna thar ka hmu chuang lovang, ani chu ka hnenah aawm si a.

Ka hmelmatemit hmuhah ka hlawhmi tihtlemsak \hin a,

Ka sum lak luh tlem te chu hriakmi thihsak a, ka hloh lehnge nge \hin.

Sum hmanna tur mi tihpunsak si \hin a.

Mathei lovin hna thawh tur hmuh loh leh retheihnain kadam chhung zawng hianmi zui zel anga,

Tichuan ka in dahkhamah kumkhuain ka awm reng ang.

Pu

506. A farnu chuan hnam hrang hlir lakah fa pathum lai a nei a.A nu\a pain a han zilh ve a; chu nu chuan, �E khai, longawi tak rawh, Pathian zarah kan dam zel ang a;hnam tinte pu-ah ka la siam dawn che nia,� a tihkhum hep mai a.

- C.H. Thangkhuma

President

507. Indopui II-naah khan Navy pilot pakhat hian Japan-hoawpChichi Jima thliarkar a hanbomba.Thlawhnakahnain

Page 190: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

190

Hringnun Dictionary

a thlawhna chu an lo kap fuh palh hlauh mai a, Pacifictuifinriat zau deuhmaiah chuan parachute hmanga a zuanthlak a ngai ta a. Pilot pakhatin a tla lai chu a lo hmuhhlauh avanginRadio hmangin a awmna lai chumidangte ahriattir a.Minute rei lote hnuah Tuihnuailawng, USS Fin-back chu tuipui chhung a\angin a lo chhuak a, pilot chu anrawn chhanhim ta a. Lawng chhunga a awm hnu chuanPathian hnenah a nunna a zuah avangin lawmthu a sawimawlhmawlhmai a, chu pilot chuUnited States president41-na, George Bush kha a ni.

Rawngbawlna

508. Scotland ramapastor putar pakhat chuanhun rei tak chhunga rawngbawlna chanchin a chhui kir a, a rawngbawlnaavanga piangthar sawi fak tur a hre lo chuan a tibeidawngem em mai a. A inhmuh dan chu pastor pakhat,rawngbawlna nung tak mai nei mek hnenah hian rilru natak chungin a hrilh a.

Chu pastor hlawhtling tak chuan putarin sawi tur aneih zawng zawng te chu ngun takin a lo ngaithla a. Asawi zawh chuan, �Tun hma kum 20 liam tawh kha hanchhui kir teh, i kohhran enkawla hmeichhe pakhat rawninkhawm \hin kha i la hriat reng ka ring tlat a ni,� tiinhmeichhe pianhmang leh awmdan te chu chiang takin ahrilh a. Pastor putar chu a inngaihtuah vang vang, �Ka lahria e, hun eng emaw chen chu a lo kal ziah \hin a, mahsea lokal chhunzawm tamiah lova...� a ti a. Ani chuan, �I lahriat reng chuan a \hat nasat chu. Kha hmeichhia khannu\a pa, zu heh zet mai a nei a; Biak Ina i thusawi angaihthlak zawh apiangin in lamah a tlan haw a, a nu\a chui sermon te kha a hrilh \hin a ni. Tichuan, a nu\a pa nun

Page 191: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

191

Hringnun Dictionary

chu zawi zawiin a lo danglam chho zel a, a tawpah chuana piangthar ve ta a, a nu\a chu keimah hi ka ni e,� tiin ahrilh ta a ni.

509. Lalpa, I phu tawk anga i tana hna tangkai thawk thei turinmin zirtir ang che.

Aman chhut buai lova pe phal turinHliam tawrh ngaihtuah lova raldo ngam turinRim taka thawk chunga chawlh beisei lo turinTheih tawpa thawka lawmman beisei lo turinI duhzawng kan ti tih hriatna erawh chu min neihtir

ang che.

-Ignatius Loyola

510. Pathian tanami ropuite himi derdep te te an ni a, an hnenahPathian a awm tih leh Pathianin a ti thei tih ring ngam te annih avangin Pathian tan thil ropui tak an ti \hin a ni.

-J.Hudson Taylor

511. Pathian chuan a kianga awm hnai apiang te a hmang\angkai \hin.

-D.L.Moody

512. Kan dam chhung nite a ral dawn hnaih hun chuan kanzawhna dawn tur chu - eng zat nge i neih tih ni lovin engzat nge i pek tih a ni ang a.Eng zat nge i dawn tih aiah engzat nge i thawh tih a ni ang.Eng zat nge i khawl theih tihaiin eng zat nge i hlan tih a ni ang a, chawimawina i dawnaiin rawngbawlna atana i inpekna chu a pawimawh zawkdaih ang.

-Nathan C.Schaeffer

513. Kristian taka hna thawh hi a \ha a, Krista tana hna thawhchu a \ha zawk; mahse hna thawktu chu Krista�n a

Page 192: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

192

Hringnun Dictionary

chenchilh a, amah hmangaKrista�n ama duh dan ang ngeiaa thawh chu a \ha ber a ni.

514. Midang \hatna tura thil \ha kan tih zawng zawng hi he leiakan in luah man kan pek tur kan pe anga ngaih tur a ni.

-Wilfred Grenfell

515. Mosia chu Horeb-ah beram vengin a buai hle a.Gideona pawh Grep sawr khurah buh thli faiin a buai

hle bawk.

Saula pawh a pa sa bo zawngin a buai em em a.

Davida pawh a pa beram vengin a buai hle.

Elisha pawhin bawngin lei a let a, a buai khawpmai.

Nehemia pawh lal hnena wine no hlanin a buai hle bawk.

Amosa pawhin ran rual a enkawl a tul a.

Jakoba leh Johana pawhin len an \hui \hamawlhmawlh a.

Matthaia lah chhiahkhawnin a inham buai hlemai.

Saula pawhKristiante tiduhdahin a hmanhlel bawk.

An awmmaimai laia koh pakhatmah an awmhauh lo nia!

516. Wales ram thingtlang khua nausen pakhat chu a na hlemai a. A nu chu zan ruah sur hnuaiah mel nga zeta hlaaawm doctor ko turin a kal ta vang vang a, doctor chuan alo hreh hmel hle mai lehnghal a. �Ka lo kal man min pedawn em?� a tih lah chuan pek tur an neih loh thu a hrilhnghal mai bawk si. Naupang chu lo \hang lian zel pawhnise inhlawh chawpa nung \awk \awk tur a ni tih a rinlawk theih uar mai bawk si a. Mahsela, mihring nunna azah vang leh a eizawnnain tihtur a ken tel zingami a nih tlatavangin engmah sawi lovin ka kal ta nge nge a, chu nausennunna chu a chhan thei ta a.

Page 193: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

193

Hringnun Dictionary

Hun a lo her zel a, chu nausen - Lloyd George an tihchuEngland ram PrimeMinister a ni ta daihmai a, doctorchuan, �Lo neitu in chhe taka nausen nunna ka chhanhimkhan,Wales ramami ropui ber nunna ka chhanhim dawntih ka ngaihtuah phak lo reng reng,� a ti ta hial a.

517. Ka pian champha lo thleng te hian pawimawhna a nei hranlova, mumal leh awmze nei taka nun kawng ka zawh hi apawimawh ber chu a ni zawk. �|angkaina i neih ni a\angkhan i nun a in\an� tih thu ka sawi \um pawh khan kei aiafing an tam tih ka hre chiang. Mi tana \angkai thei turaremchanna ka nei ve hi ka lawm em em a,mi tana \angkaitura theih tawp chhuah theihna chanvo duhawm tak kachang hianmin tihlim em em a ni. |angkai tura hman tlakka la ni ve hi ka hlim chhan ber chu a niin ka hria.

-Ronald Reagan

Retheihna

518. Kum 1980 October ni 14-a Tyler Morning Telegraphchanchinbuah chuan Switzerland ram Gorduno khuaaMaddalena Borella-i chanchin an chhuah a. NaupangtechuanMaddalena-i, pitar kum 88mi chu dawithiam pitaran ti a, an hlau em em \hin a. A inbual ngai lova, athawmhnaw a thlak ngai hek lo. In chhia leh \awp takchhungah chuan buhpawl phahin a mu ve tawp \hin. Nikhat chu khawlaia a kal laiin a tlu a, damdawi in an vathlenpui chuan doctor ten an han en chiang a; a ei chhiatlutuk vangin a chau a ni tih an hmu chhuak a. Damdawiinah an enkawl zui a, eng emaw chen an enkawl hnuin tarchawmna inah an dah lut ta a; rei dam lovin chutah chuana thi zui ta a ni.

Page 194: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

194

Hringnun Dictionary

Maddalena in chhe te chu Police in an kalhsak a, a lainahnai an zawng ta ngat ngat a, a tawpah chuan UnitedStates-ah a vahpa a awm tih an hre chhuak thei ta a. Ankova, a lo thlen chuan a ni in chu police-te nen thil hlu engemaw tal a awm em tih an han dap a, mak an ti kher asin!Bank-a a pawisa dahna lehkhabu an han hmuh chuanDollar 3,12,000 a lo nei a. Chu mi bakah chuan SafeDeposit locker chabi a lo kawl a, Bank-a a locker an vahawn chuan rangkachak dollar maktaduai khat leh nuaithumman zet hi a lo nei rengmai a!

-Don Anderson

Ringhlel

519. Liana chu zan rei lamah hmanhmawh takin a inkhalh hawa, kawng lakah mi pakhatin a lo phara, a motor-ah chuana chuantir ve tamai a. Nakinah chuan ami phurh hmel chua�n en chiang a, a ringhlel ta tlat mai a; an inkara a coatdah ipte chhungah chuan a wallet a zu dap a, a hmu der silo. Motor chu a tiding thut a, a miphurh chu chhuktirin;�Wallet khamin han pe vat rawh,� a ti ta khur khur mai a.Chu pa chuan hlauthawng leh makti deuh chung chuan awallet ah lai chu a phawrh a, a pe ta ringawt a. In a thlenchuan an nu hnenah a thil tawn chu a hrilhmawlhmawlh a,an nu chuan a \awng lai chu lo \awng khalhin, �Pa-a, katheihnghilh hmain ka�n hrilh ang che, tukin zing khan inah iwallet i kalsan a nia aw!� a ti ta chhek mai a. A pawi zovek tawh a nih ber chu.

Ringlo mi

520. Mi pahnih hi rinna chungchangah an inhnial a, a pakhatzawk chuan, �Ka hriat thiam loh thilah hian ka inhambuai

Page 195: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

195

Hringnun Dictionary

vak a \ulna ka hre love,�a ti a. �Tukin zingah tuk\huan i eiem?� �Ei e, chu chu rinna chungchang i sawi nen khan a inkungkaih em ni?� �A nih leh i chhang eiah chuan butter itat em?� �Tat e,� �A nih leh bawng dum leh a sente�nhnim hring an ei a, bawnghnute var an pe chhuak a, but-ter-a an siamin a lo eng leh bawk si te hi a awmzia ihriatthiamavanginmin hrilh thei em?� �Thei hauh lomai.��Chuti a nih a hnu tuk\huan ei leh \hin pawh chuan awmziazuk nei hrep suh a!�

-Rolling in the Aisles

521. SirRalphRichardson-a chuan, �Rimhriatna neimiah lovinka rose par ken lai hian rim a nei reng reng love ti ta selatuma�n kan awih hauh lovang, ama lamah fel lo a awm tihkan hre thiam vek. Pathian a awm love tia sawitu nen aninang chiah, Pathian awm zia hre thei lo tur khawpavanduaina a tawh vangmai mai a ni e,� tiin a ziak.

-Reader�s Digest

522. |umkhat chu Pathian awm ring lomi hianMahatmaGan-dhi kha Pathian awm ring lo pawl din puiah a sawm rawkmai a, a tifuh vak lo a ni awm e. Pu Gandhi chuan, �Mithiam leh vengva tak zingah te leh zel awm theia kan rinloh do \ul ni a hria kan la awm tlat hi mak ka ti em em ani,� a lo tih khum zek.

523. �Kristiannahi inbumnamai ani e� tih thupui hmangin ringlomi pakhat hian pungkhawmho zingah thu a sawi pap papmai a. A thusawi zawhah chuan a duh apiang tan zawhnahun a hawng zui a. Tlangval zungawl vei piangthar leh hi alo ding chhuak a, dawhsana lawn pah chuan a ser ken laichu a kheh a, engmah sawi lovin a ding a a eimawlhmawlhmai a. Thusawitu chuan ngaithei lo tih hriat tak mai hian

Page 196: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

196

Hringnun Dictionary

zawhna zawtmai turin a lo tur sek a, ani lah chuan a ser eilai chu a ei mawlh mawlh bawk a. A ei zawh chuan, �Kaser ei kha a thlum nge a thur?�tiin thusawitu chu a zawtphut mai a. Ringlo mi chuan, �Mi mawl pa, ka tem chhinve lohvin eng tin nge ka hriat ang?� a ti vin hlur a. Anichuan, �A ni reng dawn asin, enchhin ve hauh lovin IsuaKrista hi a awm ngei tih eng tin nge i hriat tehlul ang ni.�atih khumhmiah.

524. Pathian awm ring loho hian Bible an lo sawisel a, pakhatchuan, �Mi pangngai tan chuan Pathianin hluminmilem asiam a, a hnarah a thawk khum a, mi nungah a chantir ta atih hi chu han pawmchi zia zang a ni love,�a ti lang lang a.An kianga Kristian pakhat lo ding ve chuan, �Thil siamchungchang zawhna kha chu ka chhang thiam lo tih kachiang, nimahsela hei hi erawh chu ka hre chiang a ni. Zankhat chu Pathian hi a rawn chhuk a, he khawpuia hlumtenawm ber zinga mi hi a rawn tuamhlawm a, ThlarauThianghlimin a thawk khum a; pawisa khelh, ruk ruk lehzu ruih chingmi chuPathian thlamuannaneimi atan a rawnsiam asin! Chu pa chu keimah hi ka ni e,�tiin a chhang.

525. CharlesBradlaugh-a,Pathianawmring lomihian thuhrilhtuH.P.Hughes-a chu inhnial pui atan a sawm a. Hughes-achuan chu chona chu a pawm a, hetiang hian thu delhkilha siam bawk a. Ani�n sual sima piangthar mi za a hruaiang a, an testimony pawh a remchan dan anga sawitir anni ang. An pianthar hma nun hrehawmzia leh an piantharhnua annundanglamnasatzia te an sawi chu aduh apianginan duh ang anga fiah turin zawhna an duh duh an zawt theiang a. Pu Bradlaugh-a pawhin ringlo mi, Pathian an rinlohnain a puihna sawi tur nei te a rawn hruai ve bawk ang,tiin. An hun tiam a lo thleng a, thuhriltu chumi piangtharza hruaiin a hmun ruatah chuan a lo kal a; nimahselaBradlaugh-a hmel reng reng hmuh tur a awm ta lo.

Page 197: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

197

Hringnun Dictionary

Chu inhnialna ngaihthlak tuma lokalte zingah chuan PuHughes-a chuan thu a sawi ta a, mi tam tak an piantharphah ta a ni.

526. Voltaire-a kha Pathian awm ringlo zingah chuan mi fingleh lar ber a ni hial awm e. Lehkhabu 250 vel a ziaka,chu�ng zawng zawngah chuan Kristian sakhua lak tlaklohzia hi a thai lang tel vek a; chuti taka Bible thu dikziadodaltu chuan a tawp thlengin do ngam awm tak a nihtehlul nen a \anna ngaiah chuan zu \ang tlang ngam hauhlova! A do nasat poh leh Pathian thu dikzia leh ropuizia ahmu hnem telh telh a, a thih dawn hnaiah phei chuan a thihhma ngeia Sakramen pe turin Kohhranho khawngaihna angen chukmai niamawle!

527. Pathian awm ring lomi pakhat hianKristian hnenah, �Thilengkim hi Pathian siam a ni a, a fapa Isua Krista chu kansual tlanna turin a rawn tir in ti em ni kha? Eng tin ngePathian a awm tih in hriat a, thlarau kan nei in tih te hi engtin nge in hriat? Pathian leh thlarau pawh chu in hmu tawhreng reng em?� tiin a zawt a.

Kristian chuanmuangchang hian, �I thluak i hmu tawhem?�a ti a. Ani chuan, �Teuh lo mai,� a ti a. �A nih leheng tin nge thluak i nei tih i hriat?Na i tuarin a na chu i hmuthei em?� �Hmu ngai lo.� �A \hat nasat chu, i thluak leh ina i hmuh ngai loh avangmai chuan i nei lo ve ve tih chu afinfiah theih bik hauh lovang le,� a tihsan ta a.

528. Pathian awm ring lo pakhat pawh an fuihpawrh a, zanlaiahthlanmualah kalin �Pathian a awm lo� tih ring taka vawithum i au hnuah Kross hi leiah tubohin i chhu tlum ngamang em? tiin. Ani chuan a ngam ta a. Zanlaiah chuan aintiamna ang chuan thlanmualah a kal a, �Pathian a awmlo� tia vawi thum a au hnu chuanKross chu tuboh-in a tuk

Page 198: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

198

Hringnun Dictionary

tlum ta hmawkmai a. A tih zawh chuan kal mai a tum a,eng emaw hian nghet deuhin a lo pawt ta tlat mai a, a hlaulutuk chu a tlu a, lungphu chawlin a thi zui ta. Amah pawtbettu chu thil dang ni lovin a kawrfual hmawr a lo kilh bettel lek a lo ni a.

Ringtu nghet

529. Armenian hmeichhe naupang hmuh lai ngeiin Turkey-hochuan a nu leh pate chu an sawisa a, an tihlum ta a.Hmeichhe naupang hnenah chuan, �Isua i rinna hi i phatsanchuan kan zuah ang che,� an ti a. Ani chuan, �Ka phatthei love,� a tih avangin anhotupa chuan, �Uikawlhhnenahpe rawh u,�a ti a. Ui kawlh leh koham tak tak an dahkhawmnaah chuan an theh lut a, an kalsan ta a. Zinga anva en leh chuan hmeichhe naupang chu \hing\hiin a lo\awng\aimawlhmawlhmai a; ui zinga a lian ber leh kawlhber chuan a lo veng tlat mai a, ui dangin an rawn hnaihdawnhlekpawhin a lo rumkhumchhur chhur zel a. Sipaihochumakti tak chungin an tlan let a, �Hetah hian Pathian aawm e, hetah hian Pathian a awm e,� an ti chul a.

Rimawi

530. Sebastian Bach-a chuan, �Rimawi awm chhan ber chuPathianin fakna leh chawimawina a dawnna�n a ni,�a ti a.A hla siam chung lamah Latin tawng lamtawi �J.J, (Isu,min \anpui rawh)� tih a dah ziah a. A hnuai lamah SDG�Sola Dei Gloria� (Pathian chauhin ropuina changrawh se) tih a ziak lang ziah bawk.

Page 199: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

199

Hringnun Dictionary

Rinawm

531. NewEnglandnulahmel\ha takmainenan inhualhnu lawkintlangval chu indonaa kal tura tih a ni ta tlatmai a, an inneihhun pawh chu sawn hlat a ngai ta a. Ral hmatawng hmuntam takah chuan a him leh hlauh \hin a, Battle ofWilder-ness an beihnaah erawh hliam pui a tuar ta. A nupui huallahin engmah a hre si lo, a lokir hun nghakin ni a lo chhiarkauh kauh reng mai a. Lehkhathawn a dawng lova,chanchin engmah a hre thei bawk si lo. A tawp chuan adawng ta hram a, mahse hawrawp chhe tak a la hmuhngai loh a ni tlat si! Tah chuan,�Indona dang a awm zel a,a hautak sawt hle mai. Ka tan sawi a har hle nain sawi lohtheih a ni si lova; hei, tunah chuan ka kut tawn tawn kachan ta! I lehkha tur pawh ka ziak thei tawh lova, kathawhpui pakhatin he lehkha himin ziahsak a ni a, ka damchhung zawngin mi dangte rinchhana ka awm a ngai ta anih hi! Ka duhna che chu la pangngai reng mahse kaninhualna avanga phuar i nihna chu ka phelhsak mai che a\ha berin ka hria, zalen takin lo awm tawh ang che,�tiin alo inziak a.

Chu lehkha chuan ziaka chhan a hlawh lova. Railchhuak leh hmasa berah chuangin indona hmun chu nulachuan a pan nghal a, captain pakhat hnenah sipai hliampakhat a zawn thu a han hrilh chuan a lo khawngaih emem a. A awmna tur hmun chiang taka a kawhhmu hnuinnula chumittui tla chungin hliam dahna hmunah chuan akal vang vang a, a va thlen chuan a thlek phei zel a; atawpah chuan a hmu ta! A hmuh veleh chuan a kun a, akutin tlangval nghawngah a zuk kuah a, a fawp ngawihngawih mai a. �Ka phatsan lovang che, ka kutte hian a\anpui dawn che a; ka \anpui thei che asin. I dam chhunginka enkawl zel ang che,� tiin a \ap ta zawih zawih mai a.

Page 200: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

200

Hringnun Dictionary

532. Abraham Lincoln-a khan kum 24mi a nih laiin Illinois-aNew Salem khaw dak inah postmaster hna a thawk a. Ahlawh chu kum khatah dollar 55.17 chauh a ni.

Kum 1836-ah New Salem dak in chu an khar a, hunrei tawh tak liam tawhmah selaWashington a\angaAgentlokal chuan pawisa chin fel a \ul thu leh dak in chuansorkarah dollar 17 an bat thu a rawn sawi a, chutih laichuanLincoln-a chuanhlawkvak lovinUkil hna a lo thawkdaih tawh a ni.

Lincoln-a chu pindanah a lut a, thingrem hlui takmaihi a va hawng a; puan enga siam ip hlui tak mai insuih \utchu a rawn keng chhuak a.A \awnna an phelh a, a chhungapawisa awm zat an han chhiar chuan dollar 17 chiah a loni a.Kum tam tak chhungchupawisa a awmtihhre chungina lo khawihmiah lo a nih chu. �Ka pawisa chauh lo chu tupawisa mah ka hmang ngai lo,� tih pahin Agent hnenahchuan pawisa chu a hlan ta a ni.

�Abe Rinawma� (Honest Abe) an tih chu a pu zo kherawm e.

533. Berampu pakhat leh a uite hi Scotland ram Edinburghkhuaah an pem a. Ui-te chu a pu lakah chuan a rinawmem em a, a kalna apiangah hian a zui deuh chawt reng a niber mai. Hun eng emaw chen Edinburgh-a an chen hnuchuan a pu chu a thi ta a. A vuitute�n thlanmuala an zawnlai chuan a uitein a lo zui ru ve reng tih hria reng reng anawm lo. Nimahsela a vuitute haw hnu chuan ui-te chu a puthlanah chuan a \hu ta vang mai a; ni, chawlhkar leh thlamai a \hu lova, a dam chhung zawng chuan chu thlanahchuan a \hu ta a. Chu ui chanchin an han hriat chuan ankhawngaih hlemai a, ei tur leh amamawh apiang an pe a,ani chuan a pu thlan chu a kalsan lo reng reng a. Uluk taka

Page 201: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

201

Hringnun Dictionary

a ven \hin a pu thlan chu kum12 a \hut chilh hnuin a thi veta, chu chu rinawm an tih chu a ni.

534. Kum tam tak chhung a daih ta! Fianriala Pathian pawla ka\awng\ai apiangin hun kal tawha ka rinawm lohna chuanka hmaiah tak hian min rawn beng siah zel mai a. Katlangval laiin kan \henawmpa buhpawl ka lei a, ka tum aiaa lo rih deuh avangin pek tlak nghalmai tur ka nei lo chuan�I O U� (I lei ka ba) tih chu ka pe ta ringawt a. Ka bat kapek tlak hmain a thi ta mai si a, roreltu hnenah kalin kachungchang leh lei bat ka neih thu inziahna te a lo awmmial em tih ka zawt a; a lo awm bawk si lo. Ka bat chupek lohvin a awm ta reng mai a. Tunah chuan kum 80 aupa ka lo ni ve ta, ka rinawm lohna chuan tun thleng hianchhum angmaiin min la khuh reng a, ka Lalpa lah chuanmin hriat nawntir fo bawk si; ka thlarau nun pawh hi a\hang thei thlawt lo a ni ber e. Naktuk zingah chuan kaleibatna pa nupui hnenah ka kal anga, ka leibat chu ka petla ngei ang tih ka intiam a.�

A intiamna a hlen hnu chuan a rit phurh chu a bo ta a,nun nuam leh zangkhai takin a awm thei ta a ni.

535. General Ulysses S.Grant kha a dikin a rinawmngiang a niawme. President a nih laiinWhiteHouse-a amut pindanaha hahchawl a, Congress hmaa thusawi tur a ziah \an meklai chuan a chhiahhlawhte zinga pakhat chuan �tlawhtu aneih thu� a rawn sawi ta tlat mai a. Security Officer chuanPresident chu tihbuai a hun lo tih a hriat chian avanginchhiahhlawh hnenah chuan, �President a awm lo ti mairawh,�a ti a. Pindan pawna an \awng thawm a hriat velehPresident chu a chair a\ang chuan a zuang thova, ring takin,�Chutiang thu chu hrilh hauh suh u. Dawt ka inhrilh ngailova, tuman�n min hrilh lo bawk sela ka duh a ni,� tiin ainleng chu a lo kawm ta a ni.

Page 202: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

202

Hringnun Dictionary

Rinna

536. Rinna chu thil hmuh theih loha beiseina nghah ngamna hi ani a. Chu rinna lawmman chu beiseinaa kan innghahna ataka hmuh tur lo awm hi a ni.

-Augustine

537. Pathiana rinna nghat mi chuan thil lang lo te a hmu a, thilawih-awm lo tak tak a ring a, thil theih loh tawp anga langa\angin a dawng \hin.

538. Khawvelin Pathian a rin ve theih lohna chhan ber churingtute rinna hi a rin loh vang a ni.

539. Pathian chuanmi ropui a zawng lova, Pathian ropuina hmuthiam tur mi a zawng zawk \hin a ni.

540. PatrickHenry chu thih ngamin a na a, a daih rei tawh dawnlo tih a inhriat avangin a fate chu a kiangah a \hut khawmtira; an hnenah chuan, �Khawvela ka rochan zawng zawnghi ka kalsan che u a \ul dawn ta a. Thil pakhat in tanahnutchhiah belh tur pawimawh em emmai ka nei a, chuchu Pathian Rinna hi a ni. Chu chu ka hnutchhiah che uchuan thil dang engmah nei lomah ula in hausa tawk anga;chu rinna tel lo chuan sum leh pai tam tak pawhhnutchhiahcheu ila in rethei tho thodawnani,� tiin rinnapawimawhziaa fate hnenah a chah a ni.

541. West Virginia-a pitar pakhat thlawhtheihna chuang ngaimiah lohi a tupain thlawhtheihnaachuanpui turin theih tawpchhuahin a sawm a, hlau leh huphurh lawk tak chungin aremti ve ta hram a.

Thlawhtheihnaah chuan a chuang a, rei vak lo an thlawhhnuin a \um leh ta a. Thlawhtheihna a\anga an chhuk hnuina tupa chuan phur takin, �Ka pi, thlawhna chuan chu eng

Page 203: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

203

Hringnun Dictionary

nge ang i tih a?� tiin a zawt a. Ani chuan, �A \ha e,thlawhtheihnaah chuan ka chuang ngei a,mahse kan chuanchhung khan ka rihna kha vawikhat mah thlawhnaah kanghat ngam lo reng reng a ni,�tiin a chhang a.

Pathian fate zingah pawh he pitar anga hlau leh rinnatlachhamhi kan tam thei viau awme.Pathian engkim titheiakut chak takah innghat ngam lovin \ul hauh lovah kan hahleh \euh \hin a nih hi.

542. Oliver Cromwell-a secretary kha vawi khat chukhawmualpui dangah sorkar thil pawimawh ti turin a puina tir a. Zan lamah chuan a thiltih tur hrang hrang lehhlawhchhamapawi dan turte ngaihtuahin amuhil thei hauhlo mai a, a tirhchhiah hruai lah chu tui tak hian a muhilbawrh bawrh mai a.

A tawpah chuan a pu zawk chuan a kaitho ta nge ngea, �Thil a kaltluang lovang tih ka hlauthawng ememmai a,kamuhil thei thlawt lo a ni,� tiin tirhchhiah chu a hrilh a.

Tirhchhiah chuan,�Ka pu, thil pakhat chauh, pahnihpawh a ni mai thei, ka zawh che i remti em?�a ti a.

Secretary chuan, �Tehreng mai,�a ti mai a.

�Pathian hian kan pian ve hma kha ro a rel \an daihtawh em?�

�Leilung pian tirh a\angin a rel \an tawh alawm,�

�A nih leh kan thih hnuah a la rel zel ang em?�

�Tehrengmai, a la rel zel ang.�

�A nih chuan ka pu, tuna i thiltih tur pawh hi Pathianrel turin i dah thei lo vem ni?�

Secretary chu a harh chhuak hawk a, a hna chuPathian kutah a hlan a, tui takin an muhil dun thei ta a.

Page 204: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

204

Hringnun Dictionary

Rorelna

543. |um khat chu rawlthar pakhat hi tuiah a tla a, \anpuitu tura au vak vak a. Kawnga lo kal chu rang takin tuiah azuang thla a, tui tla chu a chhanhim ta a. Hun eng emawchen a liam leh hnu chuan chu pa chuan Car a ru a,rorelna(court)- ah an dintir a.

Rorelna hmun a va luh chuan hmana tui a\anga amahchhanhimtu kha roreltu a lo ni tih a va hmu a, rilru hlimtakin, �Min chhanhim leh ngei ngei ang tih ka chiang,� tiina inngaihtuah a.

Rorelna an zova, roreltu chuan, � Thil sual lian tak itih avangin thiam loh ka chantir a che,� a ti ta mai a. Anichuan, �Mahse, ka pu, hmana ka nun chhanhimtu kha i nisi a,� a�n ti leh hram a. Roreltu chuan, �Tlangval, tunhmachuan i tan chhandamtu ka lo ni tawh ngei a; tunah chuani chunga roreltu ka ni tlat! I tan khawngaihna hun a liam taa ni e!� tiin Tan In lam pan turin Police kutah a hlan ta a.

Rukru

544. Ontario a pastor pakhat chu a lehkha chhiarna room talakar chhiain an rawk fo mai a, hetiang hian kawngka luchungah sign-board lian tak a tar.

Thian duh tak!

1. Hetah hian pawisa a awm lo, kawtthlera Bank khu zurawkmai rawh.

2. Lalpa�n a hmangaih che tih i hria em?

3. Ka puih i mamawh chuan, hei hi ka phone number ...

Page 205: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

205

Hringnun Dictionary

Sakhua

545. Khawvel pumpui himi sangkhat awmnakhawpui ni ta sela,Asia mi 564, Europe mi 210, Africa mi 86, SouthAmerica mi 86 leh North America mi 60 kan awm ang.Sakhaw lamah chuan; Kristian 300, Muslim 175, Hindu128, Buddhist 55 leh thingbul lung bul biami 47 kan awmang tiin Development Innovations and Networks chuanan chhut chhuak a ni.

Siam tharna

546. George Frederick Handel-a kha sum dinhmuna a tlakchhiat lai berin siam tharin a awm tlat asin! A pawisabatnate�n lung ina khung mai turin an vau a, ani lah apangkhing a zeng deuh lehnghal. Chu hun khirh ber laiahchuan a inkhung hrang a, ni danga a neih phak hauh lohPathian pawlna ropui tak a dawng ta a. He hun chhunghian alawm a hla ropui ber �Hallelluia Chorus� hi aphuah ni.

-Our Daily Bread

Page 206: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

206

Hringnun Dictionary

547.Sawiselna

KEI NANG ANI

Ria Cher Ruh hlir

Hna uluk Che fel Ti kher kher

Ngaihtuah chhuak Rilru pe A thar ti hiam

Insiam rem thiam Ti mai zel A pawimawh hmaih ching

Inngaitlawm Nungchang mawi Mi aia inngai hniam

Inphut tawk Thau mawi tawk Thau lutuk

Mahni hlutna hria Chapo Mahni thu duh lutuk

Chawl hahdam Na a nei lo A rui a niang

Rilru nghet Luhlul Thluak nei lo

Thil hlui lakhawm mi Hmanlai thil ngaina Thil hlui atchilh

Georgia Ramay

548. Tihlawm har em emmai pasal neitu nu chuan an pa chutuk khat chiah enchhin leh a tum a. �Darling, breakfastatan eng nge ka siamsak ang che,�a ti a. A pasal chuan,�Coffee leh chhangthawp lep hem lum, thil rawt leh to-mato tui khang, artui pahnih- pakhat kan ro leh pakhatkan pangngai,�a ti duah a. A buatsaih fel chuan fakna\awngkam eng emaw tal beisei chungin dawhkanah chuana va hunsak a. An pa chuan, �Mi chuhpui dawn loh chuanka�n ei ange,� a la ti \alh.

-Maranatha Magazine

549. �Nu-i, i chawhmeh bai chu han tem chhin teh, a altawk em?�

�A al lo lam deuh chu a nih hi mawle,�

�A al lam deuh kha tem chhin leh ta che,�

Page 207: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

207

Hringnun Dictionary

550. Chhungkhat nuber chuanan \henawmhmeithai chhungkaw\awpzia chu a remchang a piang hnenah a sawi bawrhbawrh zelmai a. |umkhat chu a \hian \ha pakhat lo lenginan tukverh darthlalang te chu hru fai ve \hin turin a rawnhrilh a. A thurawn dawn chu zawmin darthlalang chu a hrufai nghal vek a. A tuka a \hian nu lo len leh chuan, �Amak ka ti lutuk, tukverh darthlalang ka tihfai hnu lawkkhan \henawmte pawh sawn an tifai ve vek niamawle; enteh, saw an in chu a lan fai vuk tawh saw,� a lo ti hlut.

551. Kohhran member pakhat chuan a member puite hi asawisel reng mai a. A \hian \ha pakhat hian, �|hian pa,thil tih dik loh i nei ve thei tiraw?� a ti a. Ani chuan, �Adikin ka ring,� a ti a. �Tumah hi thil tih dik lo nei lo anawm lovang,� �A nih leh thil tidik lo palh turin dikna kannei \heuhin i hria em?� �Aw� A \hianpa chuan, �Nanginthil pathum tidik lo palh ta la, kan kohhran member 600-ahhianmipakhatin tih dik lohpathum\heuhkanneih chuandik lo1800 a awm dawn tihna a nih chu. Nang ang hlirhianmidang tih dik loh sawi ta \heuh ila kan \hat phah i ringem?� a ti a. Ani chuan, �I thusawi awmzia ka hria e, ka lophunchiar lutuk a ni, sim ka tum tawh ang e,� a ti ve ta a.

552. Mi dangte dik lohna kan hmuh ran tluk vek hian hausaknahi neih awlsam sela chuan mi zawng zawng hi kan hausavek tawh ang.

-Apples of Gold

553. I nupuiin thutlukna a siamkha sawisel ringawt suh. I sawiseldawn a nih pawhin .....tunge pasal atan a thlan i chhutchiang hmasa phawt dawn nia.

554. Lady Astor-i hian Churchill-a hnenah, �I rui elo?� a ti a.Churchill-a chuan, �I hmel kha a chhe viau elo? tih pahin�Naktukah chuan ka rui lovang,� a ti zui hmiah.

Page 208: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

208

Hringnun Dictionary

555. Keiin ka sawiselna che hi chu a siam \ha tur zawnga sawiselchekani a, nanginmin sawiselnave thunghi chumin tichhethei zawng hlir a ni.

556. New York Bishop, Bishop Potter-a chu khualzin phurlawng lianinEurope-ah a zin dawn a, lawng chhung a hanluh chuan a room luahpui tur chu a han hmu a. Roomchhunga a \ul ang ang a dah fel hnu chuan khual chhawnhnenah a kal a, a rangkachak sana leh thil hlu dang lawngathil hlu bik dah \hatnaah an kawlsak theih leh theih loh azawt a. Chutiang chu a tih ngai zen zen loh thu sawi pahinrooma luahpui tur pa hmelah rinna a nghah ngam loh thu ahrilh nghal a. Khual chhawn chuan a thil dah turte lak pahchuan, �Pu Bishop, thei teh rengmai. Nichin khan i roomluahpui tur pa pawh a lo kal a, i rawn sawi ang chiahchhuanlam hian a thil min rawn dah \hattir asin,� a lo ti a.

557. Nupa hi sum peipunna tur chungchangah an inthurual theilova, an inhnial chiammai a. Pa zawk chuan, �Ka thu hipawm vemai teh, mipa hian thutlukna kan siam dik zawkfo a nia,� a ti a. An nu chuan, �A nih tak chu, i thu sawichu a dik ang. I thutlukna ang thlapin nupuiah min nei a,kei pawhin ka duh dan angin pasalah ka nei che,� ati ve hmiah.

558. College Professor : Sawtiang lutuka zirlai tlawktlawchu le! High School lamah an va han enkawl \ha awmlo ve aw!

High School Principal : A mawl ziktluak hle a nih bersaw, Middle School chhuak a nih saw!

Middle School Teacher : A ngaihna a awm ngang lo,Middle School lut tura buatsaih \ha si lovin PrimarySchool-in an rawn thawn chho ve tawp alawm mawle!

Page 209: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

209

Hringnun Dictionary

Primary School Teacher : Sawtiang taka naupang harsasaw ka la hmu ngai lo, a nu hi eng ang taka tlawktlaw niangmaw?�

A nu :Naupang zingah i chut ber awm e! A... mahse demvak tur i ni love, i pa i chhun fuh em a ni!

559. Panama Canal an siam dawn hian a leilung awm dan te,sik leh sa leh natna awm thei te an lo hre chiang tawk longe ni? harsatna an tawk hnem hle mai a. Amawhphurtuber Colonel GeorgeWashingtonGoethals chuan thil theihloh tih a tum chungchang avang chuan hmun tin a\anginsawiselna a dawng hnem hle ni tur a ni, ani lah chuan kamkhat mahin a chhang lova, an hnaa hmasawnna chiah chua ngaihtuah lui tlat a. A hnuaia officer pakhat chuan, �Ansawiselna che hi i chhang dawn na nge?� a ti a. Ani chuan,�A hunah� a ti ringawt a. �Eng tin ?�tia a zawh belh lehchuan, �Canal hian,� a ti hmiah. August ni 15, 1914 alawnglian kal theihna tura PanamaCanal an hawn ni khansawiseltute sawiselna chu Canal hmang chuan a chhangchauh a ni.

560. Thil lian thamah hlawhtlin i tum tlat chuan sawiselnapawh i dawng nual dawn tih inhria ang che, thil tethama hlawhtling te hian sawiselna a hmachhawn ngaimeuh lo a nia.

-Margaret Thatcher

Sawma pakhat

561. Kohhran member pakhat hian pastor hnenah, �Tunhmakha chuan hna hniam te ka thawk a, chawlhkar khata dol-lar 50 chauh ka hlawh \hin lai kha chuan sawma pakhatdollar 5 thlak kha a harsa miah lo. Mahse tunah chuan ka

Page 210: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

210

Hringnun Dictionary

sum lak luh a lo tam ta a, sawma pakhat han pe leh turchuan ka chanvo a hek hlawih zel tawh a, a harsa ka ti tahle mai; min pui thei em?� a va ti a.

Pastor chuan, �Bill-a, ka hnena i lo kal duh avanginka va han lawm tak em, eng pawh nise Pathian hnenah i\awng\ai phawt mai teh ang,� tiin a \awng\ai ta a. �AwLalpa, Bill-a hian sum tlem te te a lak luh \hin lai chuan itana sawma pakhat pek a harsat ngai lova; nimahsela sumtam tak a lak luh tak avangin atan sawma pakhat pek aharsat phah ta em em a ni. Sawma pakhat pekchungchangah harsatna a neih lohna turin a sum lak luh hihan tihhniamsak la.... ,�ti a a chham lai chuanBill-a chuan,�Pastor, khawngaihin titawp leh mai teh, sawma pakhatpek chu ka harsat tawhmiah lovang tih ka tiam ache,� tiinpastor \awng\ai chu a rawn tih tawpsak hmiah.

School

562. School pakhata zirlai thatchhe zetmai, exam-naa pass duhve si ka hriat kha ka theihnghil thei lo. Zawhna an rawnsem chu a han chhiar a, chhan theih a nei miah lo tih a hrechiang hlemai a.December thla chawhnu lama examan nia, chhanna tur lehkha an pekah chuan, �Pathianin a hria,kei chuan ka hre lo a ni, ... Merry Christmas!� tih hi a ziaka.Examchhanna endiktu chuan a a chhanna phekah chuan,�Pathian a pass, nang chu i fail, ... Happy New Year!�tiin a ziak kalh mai a.

Science

563. Ka kawt zawlah chuan Oak thing lian tak tak, kum zachung lam vek tur hmel hi paruk lai an ding khup mai a.An hnah te chuan hring reng tur chuan tui barrel eng emaw

Page 211: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

211

Hringnun Dictionary

zat anmamawhdawn tih ka ngaihtuah a.Engineer pensiontih takah ka ngaihtuahna chuan chutiang thing sak takchhungah chuanmihring siam tui pump khawl engmahintui a pam chho dawn lo tih ka hre chiang em em a.MahsePathian chuan an zungte hmangin an mamawh tawk tuichu a pe thei bawk si a. An zung a\anga tui in pump chhohdan chak lam tur chu - feet khat bial chhunga tui litre 1000chuang pump chho reng ang an nih a ngai tlat - chu pawha kung kha kawrawng tase, tih a la ni lehnghal. Hei ringawtpawh hi nitina Pathian thiltih mak, kan hriat hauh loh si tezingami a ni ngei ang.

-T.C.Roddy Jr.

Secretary

564. Ka hna chungchangah hian ngaihdan mawl leh tumtlangang reng deuh ka nei a. Thil harsa apiang chu keimahin kathawk \hin a. Thil tih theih loh anga lang apiang chu kasecretary ka thawhtir \hin.

-Bob Orben

565. Mihlawhtling takchuan tih tur \ul apianghrilh zel thei nupuileh tih tur apiang tihsak zel thei secretary an nei chawk.

Sermon

566. Pastor thachhangdawltuhi chawlhhmangin ankhaw lamaha haw a, a chawlh hlan chuan a in chu tui lianin a lo hrutvak mai a. A sermon ziahsa te lah chu in chhawnghnuaihnung berah a dah bawk si, a ngaihtuah hlemai a. Ain va endik tura kal a fapa lo haw leh chu, �Ka sermon-tekha a hnawng vek em?� tiin a zawt vat a. A fapa chuan,

Page 212: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

212

Hringnun Dictionary

�Aih, ka pa, an ro ngai ngaiin an la ro vek,� tiin a chhang.Mi sermon ro ve te!

-Rolling in the Aisles

567. Thuhriltuin ama thinlungngei a hrilh venhmasak loh chuanmidang tana sermon \ha a sawi thei ngai lo reng reng a ni.

-John Owen

568. Mi pakhat hian Spurgeon-a hnenah, �In kohhranahsermon sawi laiinmi lomuhil ta se eng tin nge i tih ang?� ati a. Spurgeon-a chuan, �Thusawitu chu pin hmawr zuminka chhun ang,� tiin a chhang daih. Tu zawk nge thiam lo?thusawitu nge a ngaithlatu?

569. Archbishop of Canterbury (1635 - 1710) khan lemchanthiamThomas Betterton-a hnenah, �Lemchangmite hianmi thinlung hneh turin harsatna in nei ngai lo nimai hian alang a, eng nge a chhan?�tiin a zawt a. Ani chuan,�Lemchangmite chuan ngaihruat thumai mai hi a tak takangchiahinkan sawi \hin a.Nangni thuhriltute erawhchuanthu tak tak hi ngaihruat thu ang maiin in sawi \hin ani,� a ti a.

570. Thuhriltu pa chuan, �Sawi tur ka ngah hlemai a, sawi \annalai ber tur pawh hriat thiam harsa ka ti khawpmai,� a ti a.Naupang pakhat a lo ding vat a, �Ka pu, a tawp dawnhnaih lam a\ang khan sawi \an mai rawh,� a rawn tivei nalh a.

571. The Britist Weekly chanchinbu chuan he lehkhathawn hia rawn chhuah a:

Ka pu,

Pastor-te hian an sermon hi thil pawimawh ber nia anhriat avangin inbuatsaihna atan hun an seng hnem hle

Page 213: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

213

Hringnun Dictionary

mai a. Kum 30 chhung chu taima takin ka inkhawm \hina, sermon pawh vawi 3000 vel chu ka ngaithla ta! Hanchhinchhiah bik leh hriat zui tak reng hi ka neih awm rengreng ka hre lova a mak ka ti em em a ni; pastor-te hiansermon buatsaihna hun atana an hun khawhral \hin hi thil\angkai dangah hmang se a \ha zawk lo maw?

Chawlhkar eng emaw zat chhanna an chhuah hnuah atawp kharna�n he thu hi an chhuah leh a:

Ka pu,

Hei, kum 30 lai chu nupui ka nei ve ta. Ka nupui neihhnu hian chaw pawh vawi 32,850 lai ka ei tawh a, a tamber chu kan nu siam a ni. Ka chaw ei tawh zawng zawngahkhan �chu mi \um chuan chaw leh chawhmeh chutiangkhatiang chu kan ei� ti a han chhinchhiah zui pakhat mahka nei lova; ka taksain a \hatpui tak bik pawh hi han sawitur ka hre chuang lo. Nimahsela, hei hi chu ka hre chiangtlat! Ka hriat reng loh chaw leh chawhmeh te kha lo eireng \hin lo ila chuan, kum tam tak liam tawhah khanril\amin ka thi daih tawh tur a ni.

-John Schletewitz

572. Vawi khat chu a sermon ngaithlatute zingami pakhat hianJohnBunyan-a hnenah, �PuBunyan, tukin zinga i sermonchu a va han \ha kher em!� a lo ti a. JohnBunyan-a chuan,� I tlai lutuk tawh, Pulpit ka rawn chhuksan hma khan chuthu chu Setana�nmin hrilh daih tawh,� tiin a chhang.

573. Pulpit rawngbawlna i chan apiangin, �i hun hmasa ber, ihun \ha ber leh i hun hnuhnung ber� hmang angah inngaiang che.

-Vance Havner

Page 214: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

214

Hringnun Dictionary

574. Vawikhat chu Pastor pakhatin Henry Ward Beecher-ahnenahPathianni chawhnu inkhawm laiamimuthlu \hin hieng tia tih nge \ha ber ang tih a zawt a. Beecher-a chuan,�Tiang \ha tawk tak usher hnenah pe la, thuhriltu chu ihlap harhtir dawn nia,� tiin a chhang.

575. Pulpit hi thuhriltu lalthutthleng a ni a,Krista aiawhin a dinga, a thusawi tur chu Pathian Thu a ni a; a kiang velah chuanthlarau thi thei lo an awma.Chhandamtu, hmuh theih lohachuan a dinpui a, Thlarau Thianghlimin inkhawmhote chua uap reng a; vantirhkohvin an rawn bih a, vanram lehhremhmunin a thusawi chu an lo ngaichang \hin.Inpawlhona hmun danglam taka mawhphurhna danglamtak a ni e.

-Matthew Simpson.

576. Thuhriltu ropui takhian rokhawlhnaavanginBiak ina thlengthei lawk lova, chu chu remchangah lain Setana chuanPulpit a lo luah vangmai a. Thuhriltu a va thlen lai chuanBible a keu va, Pathian thu tak chu a sawi ta pap pap maia. Inkhawm ban velah thuhriltu chuan Setana hnenah, �Ilalram tichhe thei tur Pathian thu tak kha i sawi vemai a, itan a pawi dawn tih i hre na nge?�a ti a. Setana chuan nuisang chungin, �Ka thusawi khan tumah a tidanglam lovang.Pathian thu tak ka sawi tih chu i hria e, mahse thinlungchhungril tak tak a\anga sawi ka ni lova, awmzia a nei loreng reng,� tiin a chhang a.

-Warren W.Wiersbe

577. Pathianni vawi khat chu IndiamiKristian hiAmerica ramaBiak Inah a inkhawm ve a, thuhriltu pa chuan rau lo takmai hian duah leh ring takin thu a sawi pup pup a. Ainbuatsaih lohzia thupna�n pulpit te chu a chum ang dup

Page 215: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

215

Hringnun Dictionary

dup a. Inkhawm banah mi pakhat hian India mi hnenahchuan pastor thusawi chu eng angin nge a ngaih tih a vazawt a. Ani chu a inngaihtuah vang vang a, �Thli na takleh ring takakhawpui ri, ruah tel si lo� ti ringawtin a chhang.

578. Vawiinah hian Samari mi \ha, Jerusalem a\anga Jerikokhuaa zuk kal, suamhmangho zinga zuk tlu lut a, thi turaan hnutchhiah chanchin a\ang khan Pathian Thu kanngaihtuahho dawn a ni. Ngai teh u, Sheba lalnu chuvanneihthlak takin a sakawr tawlailir changkang zet chuana lokal hlauh mai a; a ke kual leh thirphanah pawh silverngat a hmang a ni. A \anpui dawn lai takinElija chu ameitawlailirin a lo tlan a, intlansiak pui turin a rawn cho tamauh mai a. Theih tawp chhuahin chhum zingah, thawchham khawpin an tlan a; a va ropui em! a ropui ka tihchu; a rim te kha a va nasa tak em!Sheba lalnu chu tawlailirkhalh thiam tak a nih loh avangin Samari mi \ha chuanpawi a ti emema, nakinah chuan tawlailir chhuatah a chhuka, a zukmu hahdam ta zawk a; mahse rei vak lovah chuankhawi lai nge an thlen tih hriat tumin a han dak chhuak a,juniper thing hnuaia an tlan lai tak a lo ni. A \ang hreu techuan a samah a loman a, lei leh van inkarah ni sawmli lehzan sawmli zet chu a then ta nawlh nawlh reng mai a.Choak-in chaw te, khaukhuap leh ram khawizu te an rawnpe \hin a. A nupui Delili a lokal hlauh mai a, a sam chu arawn tan bunsak ta \hawt mai a; a \hen pialtlep lei panhmunah a tla a, a \hen lei \haah, a \hen chu hnim hlingneizingah a tla a. Samari mi \ha chu a thova, kawng chhukahchuan kalna tur zawk pawh hre lovin a kal thla ta ringawta, kawng lian leh mam \ha zawk chu a zawh thla zel a; akal kawngah chuan tleirawl pakhat hianmilian zet mai hivirvawma vawm thluk tumin a lo veh a lo veh a, mahseSamari mi \ha chuan a ngaihsak zui lo.

Page 216: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

216

Hringnun Dictionary

Tichuan, thing buk kang a hmuh chuan a \hing\hi a,�Lalpa, thil pakhat min pek theih chuan kawng dik zawkka hriat theihna turin finnamin pe rawh,�a ti a. Kalkawngami dang a pelh takte hnen lama let leha kawng pakhatzawk zawh turin a hrilh a. A let leh a, kawng dik zawk chua zawh ta a, gate te tak te awmna hi a va thleng a. Chhumzingah a kal tlang a, chu chhum chu antammu tiat lek a ni.Chhum a chhuahsan hnu chuan.. chhum a chhuahsan hnuchuan ka tih chu, ni sawmli leh zan sawmli chhung ruah alo sur a. Khawvel chu tuiin a chim ta a, a chuanna turinlawng a tuk a. �Adam, Adam, khawnge i awm?� tiin aw ahria a; �Heta hi ka awm, mi tir ta che,� tiin a chhang a.Lawng chhunga ramsate chuan, �tu tak hi vawrh chhuakangmaw� tiin an lo lungngai hmanhlemai a, \humanvawra, Samarimi \ha chungah chuan a tla ta a ni. Lawng a\angavawrh chhuah chu a thlang a, an han vawrh chhuah chuansangha lian puiin a lo ei zo nghal vek a; ni thum leh zanthum a vei chuan vaukamah a luak chhuak leh a, a ropuie... a ropui e ka tih chu... chutiang tak chuan a ni abuaithlak ni!

Samari mi \ha chu kawngah chuan a chhuk zel a, a rila lo \am ta a. Mi pakhat a chhek in lo \hiata a aia lianzawk sa mek hi a va hmu a. A hnen a\ang chuan chaw leia tum a, chhangper panga leh sangha pahnih chu tangkasawmthumin.Roreltu tlangval hausa tak chuan, �Nangmahva inawkhlummai rawh,� a lo ti a.Mipui tam tak zingah akal ta a,mipapuitling chin ringawt a chhiar pawhin sangngaan tling daih a ni. Eng chena hla nge a hmuh theih hriat achak avangin theipui kungah a lawn a. Mi pakhat hian arawn en chhova, �Lo chhuk rawh, chaw i ei dun ang,� a tia; ani erawh chuan, �Nupui ka nei ta a, ka lo chhuk theilovang,� tiin a chhang a. Theipui kung a\ang chuan hla taka thlir a, Babel in sang a va hmu a; in sang chhipa Jezebeli,

Page 217: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

217

Hringnun Dictionary

a kawrfual ze hrang hranga inthuam a va hmuh chuan,�Rawn nam thla rawh u,� tiin a au va. An rawn nam thla tatawpmai a. �Rawn nam thla nawn leh rawh u,�a ti a. Vawisawmsarih hmun sarih an namthla a. A keh them bangnawi te chu an rut a, bawmrang sawm pahnih lai a tling ani. Unau duh tak te u, tunah hian hei hi ka zawt duh che ua ni, �Rorelna niah chuan tu nupui ber nge a nih takang le?�

Sual

579. Sual leh hmui hmul hi thil in-ang chiah an ni. Hmui hmulpawh hi nitinameh fai ziah loh chuan a lo chawr leh nghalzel a, mihring hmai tidanglam vek khawpin a langsar \hin.Sual pawhhi nitina then fai a nih zel loh chuanmihring nunmawi leh \ha zawng zawng hliah khawpin a langsar vat zel\hin a ni.

-Martin Luther

580. Sual hi a khalhtu a nih tawh ngat chuan a hnung seat-ahzahna a thu ve ngei ngei \hin.

-Swedish thufing

581. Rome lal Valentinian-a khan a thih dawn \epin, �Hnehnaka chan zawng zawngah khan ka hmelma huatthlala ber,keima thinlung sual ka hneh thei khan min tilawmber a ni,�tiin a sawi.

-Leslie B.Flynn

582. Thla (moon) nen hian kan in-ang chiah. Keimahniah hiana thim lama awm\heuh a, chu chumi danginmin hmuhsakkan phal miah lo.

-Mark Twain

Page 218: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

218

Hringnun Dictionary

583. Mi zawng zawngin do rawnmahse dikna chu a dik reng a.Mi zawng zawngin \an viau mahse a dik lo chu a dikchuang lo.

-William Penn

584. Mahatma Gandhi khan hetiang hian sual pasarih asawi \hin:

1. |angkaina awm lo hausakna

2. Chhia leh \ha hriatna tel lova nawmna

3. Nungchang ngaihtuah lova sumdawnna

4. Mihring tana \angkaina nei lo Science thiamna

5. Inhlanna tel lova Pathian biak

6. Tummumal nei lo Politics

7. Nungchang thleng pha lo hriat zauna.

585. Kohhran upa tar lam tawhpakhat hian a \awng\ai apiangin,�Lalpa, ka thinlung tihnawktumaimawmril zamhimin thenfaisak ang che,� a ti ziah \hin a. An \henawm pa chuanchu putar sual dan leh \henawm a hrehawmzia chu a hrechiang si a, a dawhtheihnain a tlin ta pek lova.Nilaini zinga\awng\ai inkhawma a \awng\ai tawp lamah putar chuan athu ngai bawk, �Lalpa, ka thinlung tihnawktu maimawmril zam himin then faisak ang che,� a han tih veleh chuan,�Lalpa ti hauh suh ang che, ti reng reng suh. A tihnawktumaimawm hi thahtir hmasa phawt teh,� tiin a lo dinguaih mai a.

586. Lemziak thiamLeonardo daVinci chu Italy ram khawpuiMilan kawtthlerah a ding a, mi lo kal apiang chu nguntakin a en zel a. Convent biak in banga Isua leh zirtirte�nzanriah hnuhnung an kil lai lem a ziah tur ruangama duangfel tawh a, Isua leh zirtirte hmel atana hmehbel tur chuuluk em emin a lo thlir zel a.

Page 219: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

219

Hringnun Dictionary

Tlangval sa \ha nelh nawlh, zaidam hmel tak mai ahmuh chuan Zirtir Johana lem atan a duh ta hle mai a, anipawh chuan Johana lem atana \an chu a lo remti ve bawka.Kuma lo vei zel a, zirtirte hmel atana han hmehbel theihturmihringchuahmukim thawkhat ta,mahse..Judahmelputur chu a hmu fuh thei hauh lo mai a. Zan khat chu Judahmel ni thei awm takmihring hi a hmu fuh ta hlauhmai a, alawm hle mai. Chu pa chuan zirtirte zinga pakhat aiawhtura a hmel han hman chu a lo hnial bik lova, chu pa zarahchuan Zanriah Hnuhnung kil lai lem chu a ziak zo thei tahram a.

Juda hmel atana a hman chuan lemziak chu ngun takina en a, mak a tih avangin a hmai pawh chu a dang lawplawpmai a. �A hmain ka lem hi i ziak tawh.Min hre rengtawh lo a nimaw?�a ti tamai a. Lem ziak thiam chuan, �Atheih loh,�a ti ringawt a. Ani chuan, �Milan-a ka lo kalhmasak khan Johana lem atan min hmang tawh a.Mahsekum liamtaah te khan ka lo sual ta em atin a ni!� a ti zawiraihmai a.

587. Pastor pakhat hian sual chungchang thu hi thiam takmaiina sawi a. Kohhran hruaitute chuan an ngaithei ta hauh lomai a, �Khatianga i sawi chuan tute nge sual lo awm ang?kan \halaite nun a khawloh phah thei mai ang asin! Kasawi sual palh a ni tiin sawi leh la a \ha ang,� an rawn ti a.Pastor chuan a dawhkana bur pakhat hi a lo kawk a, �Hebur chhungah hian tur a awm a, a tuamnaah pawh �tur� tiha inziah hi. Hei hi ka tuam hnan anga, damdawi ei nuamdeuh zawk hming ka ziakmai dawn emni? Tur a nih hriaaei ngam lovin damdawi hming a inziah avangin rawn ei tase eng thil nge thleng ang le? A thihphah mai dawn asin!Sual na na na chu eng ang pawhin cheimawiin tuammawimah ula sual a ni tho tho,� a lo tih khum ve hmiah.

Page 220: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

220

Hringnun Dictionary

588. Chloroform hmu chhuaktu Sir James-a kha, �I thil hmuhchhuah zingah eng nge ropui i tih ber?� tiin an zawt a; anichuan, �Mi sual ka ni tih ka hmuh chhuah hi,� tichauhin a chhang.

589. Kumzabi 16-naah khanPanfileNarvaez Fleet (lawng lian)a an tirhchhiah naupang pakhat Juan Nepomucen chuanzawnghri (smallpox) a vei avanginMexico vaukamah anhnutchhiah ringawt mai a; chuta lo cheng Indian mimaktaduai thum zet chu zawnghri natna avangin an thi taa. Adama sualna vangamihringin kan tawrhna nen chuankhaikhin tham phei zawng a la ni hauh lomai.

590. Unaumipa pahnih sual tak mai hi an awm a, khawtlangaan hmingthan dan pawh a duhawm lo hle a ni awm e. Apakhat zawk chu vanduaithlak takmaiin a thi ta hlauhmaia, a la dam zawk chuan Pastor hnenah, �Mi thianghlim ani tiin a vuinaah sawi ang che aw,� a ti a. Pastor chuan,�Chutiang chuan ka sawi thei lovang,�tiin a chhang a. Chutlangval chuan, �Mi thianghlim a ni i tih chuanKohhranahdollar singnga ka rawn pe ang e,�a ti a. Pastor chuan,�Ka lo inngaihtuah leh phawt ang a, ka rawnhrilh leh dawnche nia,�a ti a. Nakinah chuan, �I duh ang chuan ka rawnsawi ange,� tiin a chah let leh ta a. A vui hunah chuan,�Misual tangrang huatthlala tak a ni tih kan hria a,khawtlanga an unau hmingthanna \ha lo tak pawh a hretutekan ni e. Nimahsela, ani hi a unaupa la dam zawk nenakhaikhin ralah chuan �mi thianghlim dik tak a ni e� tiin avuina chu a titawp ta a.

591. Sual hi lui nen a in-ang khawpmai. Lui pawh hi a hnarahchuan tlem tein a luang ri her her a, a tawpahchuan tuifinriatfawn hlauhawm takah a changmai thin a ni.

Page 221: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

221

Hringnun Dictionary

Sualna

592. America ram khu sual inlar nasatna ber hmun a ni e an ti\hin. Ohio-a Cleveland khawpuiah ringawt khuan Lon-don khawpuia tualthi zat let ruk an tualthi a, rukruk thubuaipawh London khawpui aiin a let 170-in a tam. England,Scotland lehWales rama inrawk thubuai awmzawngzawngaiin Cleveland-ah ringawt khuan inrawk thubuai a tamzawk.Kumkhat chhungaEngland rampumpui lehWales-a tualthah zat chhin chhiah aiin St.Luois khawpuia tualthahchhinchhiah a tam zawk. New York khawpuia tualthahzat khu Germary, Italy, France leh British thiarkaratualthah zat aiin a tam zawk \heuh. A chhan ber nia langchu tualthattu an hrem nat tawk loh vang a ni. Khua leh tuidik tak tan chuanmi i kah hlum avanga khaihlum ai chuancancer vanga thih a hlauhawm zawk daih an ti.

Taima

593. Vairam a missionary pakhat chuan sipai officer-in vainaupang rethei tak pakhat hnena a pheikhawk a nawhtirchanchin chu hetiang hian a sawi a. Naupang chuan phurleh tha tho em em hian a pheikhawk chu a nawhsak a; athiltih danah chuan a lungawi tih hi a hriat hliah hliah bawka, a tlet hlarh thlengin phur takin a nawhsak ta a. Chutianghna hnuai hnung thawk chunga hlim leh lawm tak anga alang tlat si chu Officer chuan mak a ti hle mai a.�Pheikhawk nawh hi a nuam viau em ni? eng tin nge kapheikhawk pakhat ringawt rei tak chhung i nawh peih chule?� tiin a zawt ta hial a. Naupang chuan, �Ka pu, i duhaia rei ka tikhawtlai ta che em ni? Kar hmasa maiah khanIsua Krista an tih hi ka thinlung chhungah a lo thleng vehlauh mai a, tunah chuan a ta ka ni ta! Chu mi hnu chuan

Page 222: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

222

Hringnun Dictionary

tu pheikhawk pawh nawhsak ila Lal Isua pheikhawk nawtangah ka inngai a, ka theih tawk sang ber ka chhuahsak\hin a ni. Amah chu tihlawm ka duh a ni!� tiin a chhang.

Taksa

594. Zirna lamah an pawla a hnufum zinga mi a ni a, �mihringtaksa� essay chu hetiang hian a ziak a, a theh lut ve hmak.

�I lu chu thil mum leh sak tak a ni a, i thluak te achhungah an awm a, i samte pawh a chungah an awm. Ihmai chu i lu hma lamah a awm, chu chu i eina leh i hmelsiamna a ni. I pumpui chu a tina thei khawp thil i ei theimang lovang, pumpui chu eng atanmah a \angkai lo. I banchu ball vawmna�na i hman \hin hi a ni a, butter pawh iban \hinna hi.

I kutzung\ang chu i kut a\angin a lo chhuak a, thilchelhna leh rithmatick chawhna a ni. I ke chu pahnih nei lota la chuan, i tlan chak thei hauh lovang. I kephah chutlanna atana i hman \hin hi a ni a, i ke zung\ang chu i chhuihnat \hin hi a ni. Chu zawng chu nangmaha awm chu a ni, achhung lam tih lohah chuan, chu chu ka hmu thei love.�

Tehna

595. Invenna gram 28.350 hian tihdamna gram 453..592a tluk tawk.

Television

596. Naupang kum 2 leh kum 11 inkarte hian chawlhkar khatchhungin darkar 27.3 chhung Television an thlir \hin a.Kum 16 an tlin meuh chuan darkar 20,000 chuang lai TV

Page 223: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

223

Hringnun Dictionary

an thlir tawh tihna a ni a, tharum thawhna lam chi 200,000an en zinga 50,000 chu tualthahna kaihhnawih thil a nilehnghal!

-Paul Simon

597. Television hi ka tan chuan inzirna \ha lutuk a ni. Kaninchhunga TV an chhuah apiangin pindan lamah ka kal a,lehkhabu ka chhiar daih \hin.

-Groucho Marx

Thamna

598. GreatWall of China hi thil ropui leh din hautak tak a ni a.An siam zawh kha chuan paltlang theih zia zang a ni lo.Nimahsela an hmelmate chuan an paltlang si a ni - hual lehtih chhiat theih ani lova,mahseGatevengtu tham lungawiinan paltlang thei tho.

Thawhlehna

599. Sir Michael Faraday, Scientist ropui leh Kristian \ha takmai chu thih ngamin a na a, chanchinbumi pakhatin a vakawm a; thih hnu lam a suangtuah dan a zawt rawkmai a.Ani chuan, �Suangtuahna a? Suangtuahna ka nei lo rengreng, thil chiang takah ka innghat tlat a ni. Ka tlantu hi anung tih ka hria, AMAH chu a nun avangin kei pawh kanung ang,� tiin a chhang.

-Gospel Trumpet

600. Mithiam pakhat hian Krista ringtu hmeichhe naupanghnenah. �Mami, i va han khawngaihthlak tak em! Kristahming pu hi an awm \euh a, i rin ber pawh chu i hre tak silova le!�a ti a. Hmeichhe naupang chuan, �Ka hria alawm.

Page 224: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

224

Hringnun Dictionary

Kros-a an khenbeh, thlana an phum, thlan a\anga tho lehta kha Krista ka rina chu a ni,� tiin a chhang a.

601. FrenchRevolution lai khanmi pakhat hian bishop hnenah,�Kristian sakhua hi eng ngemaw a nih le? hetiang sakhuahi chu din a awl ngawt ang chu,� tiin a tih-el khum a.Bishop chuan, �Ni e, a dik mai thei. Mahse Kros-akhenbeh hnuah ni thum ni a thlan a\anga thawh phawt lohchuan a din theih kher loh vang,�tiin a chhang ve hmiah.

602. Sakhuaa innghahna a tawp hnuah Krista thawhlehnaavangin Kristianna tak tak chu a thleng \hin a ni.

603. Greek thawnthu pakhat chu heti hian an sawi \hin: Thebeskhaw kawnga Sphinx chu sakeibaknei ang a ni a, a lu lamerawh chu hmeichhe pianhmang a ni. Kawngpui sira lunglian puiah hian a bawk vung a, khual zin lo kal apiang chuthu khirh tak a lo zawt zel a, a zawhna chhang thei lo chua lo tihlum zel \hin a. |um khat chu kawngpuiah chuanOedipus-a a lo kal ve a, Sphinx chuan a zawhna ngai bawk:�Eng thil nge zing lama ke pali a kal, chhun laia ke pahniha kala, tlai lama ke pathuma kal \hin?� tih chu a lo zawt lehta a. Oedipus-a chuan, �Mihring. A nausen lai chuan akut leh ke hmangin a bawkvak \hin a, a vanglai hun zawngzawngah ke pahnih hmangin a kal a, a tar hun chuan tiangnen a kal \hin a ni,� tiin a chhang a.

A zawhna khirhkhan tak chu dik taka chhan a nih veleh Sphinx chu lungpui a\angin a lo chhuk a, a tlan bo ta a,khualzin tumahin an hmu leh ngai tawh lo. Hetiang bawkhianmihringte khualzinna kawngpuiah zawhna khirhkhanleh chhan theih loh zawt \hintu thihna chuan ro a rel a, azawhna chu tuma�n an chhang thei ngai lo.Nimahsela, IsuaKrista a lo kal a, zawhna khirhkhan leh chhan theih lohchu a rawn chhan tak avangin thihna chu a um bo ta a ni.

Page 225: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

225

Hringnun Dictionary

Theihnghilh

604. Mi tu pawhin eng hunah emaw chuan thil an theihnghilhleh ngenge \hin. JohnsHopkinsUniversity-a researchbeituKaren Bolla chuanmi tam berin kan thil theihnghilh \hinlar deuh deuh chu hetiang hian a tarlang.Hming 83%Khawnge a awm 60%Telephone number 57%Thumal 53%Eng nge an sawi 49%Hmel 42%

Thianghlimna

605. Europe hmar lam lehAsia ram \henkhata ngawpuiah chuanramsa chi khat ermine an tih chu an cheng \hin a. A hmulvar thianghlim leh lum \ha em emmai chu a larna ber a ni.He ramsa te tak te hian a hmul thianghlimna chu a�n ngaipawimawh em em khawp a, a hmul bawlhlawh ai chuanengkim a huam a ni ringawt. Chu tak chu sahmul zawngmite chuan a hre chiang a, ermine chu man tumin an vehan veh ngai lo; a kua an zawng a, an hmuh chuan a chhungleh a luhnaah chuan chirhdiak an tat luai a, an kalsan lehmai \hin.Uisathiamanchhuah a, ani chuan ermine anhmuhveleh a um a; ermine tlan chhia chuan hmun khawkrawkleh thingkawrawnga a bu chu rang takin a pan a.Mahse alo berh vek si, a luh chuan a hmul thianghlim tak chu a balvek dawn tlat. A hmul tih bawlhhlawh ai chuan uisathiamlo hmachhawnmai chu a thlang ta \hin a, a thih phah \hin ani.Ermine tan chuan a hmul thianghlimna chu a nunna aiina pawimawh zawk tlat!

-Our Daily Bread

Page 226: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

226

Hringnun Dictionary

Thihna

606. D.L.Moody-a chu khawthlang lama a rawngbawlnahmunah thih hlauhawmkhawpa natna a tawrh thut avanginMassachusetts-a an inah a haw a ngai a. A fapa hnenahheti hian a sawi, �Lei a ral riai riai a, ka hmaahvankawngkaa inhawng ta!Hei himaw thihna an tih chu, a va nuamngaive le! Lui kawr ruam a awm lova, Pathianinmin kohnaahkhian ka kal ngei dawn e. Chawimawina ka dawn ni tur hia va han ropui tak em!�

-Leslie B.Flynn

607. Record vawngtu Clerk chuan doctor hnenah, �Dan kalh ani tih i hre reng si a, a death certificate chu thlak i tum tlata maw?� a lo ti a.

Nang pawhin i hria alawm, mahse a pawimawh tlat!ka buai lutukin engmah ka enchiang lova, a thih chhanahtak khan ka hming ka ziak tlat alawm,� a ti ta heu mai a.Siam \hat ngai awm tak pawh a ni e.

608. Mihringin Pathian a awm leh awm loh a chhui phak lovangtih ngaihdan nei zinga an hmuipui pu leh an khaipa berRobertG.Ingersoll-a chuan a unaupa, a ngaih emem ruangchungah thlahna thu a sawi dawn a. A unaupain khawvelaa hnutchhiah a taksa leh kuang chhunga thil awm chu a enreng lai chuan a mittui a tla zawih zawih mai a, mipuiin athusawi tur an chan \hup lai chuan he thu hi a rawn chhamchhuak ta a. �Hring nun hi chatuan hawlh tlang ram ruakleh vawt takmai inkara leng a lo ni e, chung lam kan thlira bei tidawngtu mai a ni a. Ring taka kan \ah vak vakpawhin kan \ap ri thangkhawkbak chu chhanna kan dawngbawk si lo!� tiin a beidawn thu a au chhuahpui a

Hetih lai vek hianMassachusetts bialNorthfield khuaa

Page 227: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

227

Hringnun Dictionary

a unaupa ruang bulah D.L.Moody-a pawh a lo awm vemek bawk a.Vuina hunserh laihawlahD.L.Moody-a pawhchu thusawi tura sawm a ni a. Ani lo ding chhuak chuan aunaupa chu a en a, chung lama ban phar chungin, �Awthihna, khawnge i tur chu? Aw thlan, khawnge i hnehnachu! Kan Lalpa Isua Krista zara hnenahmin petu Pathianchungah chuan lawmthu awm rawh se!� tiin a au chhuakve thung a ni.

609. Kum zabi 17-naa Mathematics thiam, Philosopher lehlehkhabuziaktu lar takPascal-a chuan, �Mihring thinlungahhian hmun ruak pakhat Pathian hmel hmang ang pu hi aawm a, chu chu a Fapa Isua Krista kaltlangin Pathianin ahnawh khat \hin a ni,� a ti.

610. England lalnuElizabeth I-na kha a thih dawnhnaihah chuana beidawng em em a. Doctor-in tihngaihna an hre tawhbawk si lo, lungngaiin a \ap a \ap \hin a. �Hun inchi khatchauhpawhneihbelh thei dawn ila chuanPoundmaktaduaikhat (pound khat Rs.70 tluk vel) pawh ka seng mai tur,�a ti ngawih ngawih. Ram ni tla seng lova roreltu chuan athawmhnaw sing chuang zet leh a hausakna te, achhiahhlawhte leh a neih zawng zawng chu a kalsan a \ulmiau si a!

611. Alexander Ropuia chuan amah an vuinaa an tih dan turhetiang hian thupek a chhuah: Thlanmuala phum tura karuang in zawn hunah chuan ka kut hi kut tuamna puanin inrawn tuam tur a ni lova, a hmu apiangin kut ruakin thlanka pan tih hi an rawn hre vek tur a ni, tiin.

612. Cambridge khuaa Charles Simon-a chu thi mai turin akhumah amu a, amah enkawl tura a kianga \hute hnenahchuan, �Tunah hian engin nge thlamuang takamin awmtirin hria em?�a ti a. Tumahin an chhang lova amah vek

Page 228: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

228

Hringnun Dictionary

chuan, �Zawhna ka inzawt a. Van leh khawvel leh achhunga awmte siamtu hi keimah nge Pathian?Kei chu kani lo, Pathian a ni.Khawvel leh a chhunga thil tinreng siamaenkawltu leh Van boruak zau taka thil awmte awm dantur reltu chuan kei hi min va han ngaihsak thei chiang takem! Isua Krista kutah chuan ka thlarau hi thlamuang takaawm turin ka hlan mai a ni,� tiin a thlamuan chhan chu asawi a ni.

613. Hudson Taylor-a chu thih hmabak leh chau takin a awma, a \hianpa hnenah he ti hian lehkha a thawn.

�Ka taksa a chak tawh loh em avangin \awng\ai pawhka \awng\ai hlei thei ta lo.Nimahsela numalchunga nausentui taka amuangmaiinPathiankut chak rinchhaninhahdamtakin kamu ringawtmai a ni,� tiin.

614. Kumzabi 18-naamilim chher thiamhmingthang JohnBa-con-a chu thih mai hmabakin a khumah a mu a, a kiangamite hnenah chuan, �Ka dam \hat lai chuan ka thiamnadanglam bik tak avangin mi pawimawh a ngaih ka ni a.Nimahsela tunah chuan Isua Krista ringtu ka nihna hi katana thil pawimawh awm chhun chu a ni ta!� tiin asawi a ni.

615. Thih hlau lomihringte hi chu dam reng tlak an ni.

-Douglas MacArthur

616. Thihna hi rangkachak tawlailir, Pathian awmnahmunaminphur thlengtu tur chu a ni e.

-Tertullian

617. JohnWesley kha a \hianpain, �Naktuk zan zanlaiah i thingei dawn tih hre chiang ta la, i thih hma hun chu eng tinnge i hman ang? tiin a zawt a. Ani chuan, �Tuna ka hun

Page 229: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

229

Hringnun Dictionary

hman dan tur ang chiah hian ka hmang ang. ZaninahGlouchester hmunah thu ka hril ang a, naktukah chuanhma takah ka tho anga, chawhnu lama ka thusawina turTewkesbury ka pan ang; tlai lamah Martin-a techhungkuain anmahni tlawh tura min beisei avangin katlawh haw nghal ang a, Martina titipuiin an chhungkaw\awng\aina ka hmanpui ang. Chuta \anga in ka thleng lehchu Pathian kutah ka inhlan lehmai anga, tui takin kamuanga, zingah chuan van ramah ka harh hlawl tawh maidawn a ni,� tiin a chhang.

618. Pastor hian chhungkaw pakhat, an fapa motor accident-aa thih vanga khawhar taka awmmek hi a va tlawh a, an nuber chuan, �Pastor, i Pathian sawi \hin hi ka fapa thih laikhan khawiah nge a awm?� a lo ti riapmai a. Pastor chuandam dap hian, �A Fapa (Isua Krista) an tihhlum laia aawmna hmunah bawk khan,� tiin a chhang ve hmiah.

-Roger Lovette

619. Walter C.Wilson-a chu Pathian awm ring lo nen an titi a,ring lomi chuan, �I thu hril \hin hi ka ring lo reng reng,� ati tawpmai a.Wilson-a chuan, �I ring lo tih i sawi chianghle mai, a nih leh eng nge i rin reng reng?�a ti ve thung a.Ani chuan, �Thihna rual hian eng kim a tawp vek tih hi karing,�a ti a. Wilson-a chuan, �Kei pawh ka ring,� a ti a.Chu pa chuanmak ti em emhian, �Eng tin a?Thihna rualineng kim a tawp vek tih i ring ve tak tak maw?� a ti lehhram a. Wilson-a chuan, �Teh reng mai! Thihna chuansual i tih lehna tur a titawp a, i hlimna te, i thil ruahman te,i tumna te, \hian i kawm \hin te, Chanchin |ha i hriat veturte, i tan chuan engkima ti tawpvek, chumi hnuah chuanthimna hmunah a thlen ang che.

Ka tan ve thung chuan - Ka mittui te, Amah avanga

Page 230: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

230

Hringnun Dictionary

ka vahvaihna te, ka beidawnna te, ka natna te leh kaphurrit zawng zawng a tawpna tur a ni a; Lalpa ropuinahmaa awm turin thihna hian min thlen dawn a ni,� a ti taduahmai a.

Ring lomi chuan, �Chutiangzawnginka lo langaihtuahngai reng reng hlei nem,� a ti zawi raih mai a, Wilson-achuan �thihna rualin engkima tawp� tih a \awmpui avanginchu tlangval chu Krista hnenah a hruai thleng ve ta a ni.

620. Ka kal chhuah hunah chuan,WilliamCarey-a chanchin hirawn sawi nawn fo lo ula,William Carey-a Chhandamtuchanchin erawh chu rawn sawi uar telh telh ang che u.

-William Carey

621. Harry Goehring leh a nupui Nancy te chu Bangladesh-ahmissionary hna thawkin an awma,BengaliHinduKristianaan inlet lai chu hmuh chak em emin beiseina nen an thlirreng a, an hlawhtling har hlemai lehnghal a.Nakinah chuanbeisei loh takmaiinHarry chu a thi ta thutmai a, chu chuanthil danglam a rawn thlen ta a ni.

Goehring-a nupui fanaute hnem turin \hian \haho anawm khawm a. An pindan dep maia in pakhatah chuanBengali pa, puansutu hian puan a lo nawt vemek bawk a.Chu pa chuan zan lamah a nupui Promilla hnenah Harrythih dan chinchin chu hetiang hian a hrilh a. �Ka puannawhna hmunah puan ka nawt a, kawngka a inhawn vekavangin Goehring Sahip hmel pawh ka hmu hmu reng a.Ka hmuh lai chuan a thi ta a! A mak lutuk, Hindu mi thinen chuan a in-ang lo hul hual a ni ringawt. I hriat anginHindumi kan thih dawn chuan thih kan hlau em em \hin anih hi! Ani chu hlim takin a thi a ni!�a ti a.

Promilla chu chu thih dan chanchin chuan a hneh ta

Page 231: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

231

Hringnun Dictionary

hle mai a. Thlamuang taka Kristian thihna avang chuanchumi zan ngeia amah chhandam turin Pathian a au ta! Ahun lo taka Missionary thihna chuan Bengali nu chuKristianah a siam ta a ni.

622. Kenya-ho khuan inbiak dan chi khat �Alafu?� an nei a, aawmzia chu, �Ti chuan... eng tin zel?� tihna ani.He inbiaknahi rawlthar pahnihin an hmang a, an thusawi chu hei hi a ni:

I puitlin hunah engnge i tih ang?

Eizawnna kawng dap turin ka zir ang.

Ti chuan ... eng tin zel?

Tichuan, hna ka thawk ang.

Tichuan ... eng tin zel?

Ti chuan, pawisa tam tak ka thawk chhuak ang.

Ti chuan ... eng tin zel?

Ti chuan, nupui ka nei ang a.

Ti chuan ...eng tin zel?

Ti chuan, fate ka nei anga..

Ti chuan ... eng tin zel?

Ti chuan, ka enkawl sei lian anga,

Ti chuan ...eng tin zel?

Ti chuan, tute ka la nei anga.

Ti chuan....eng tin zel?

Ti chuan, lal pawh ka la ni maithei.

Ti chuan ... eng tin zel?

Ti chuan, mipuite ro ka relsak ang.

Ti chuan ... eng tin zel?

Ti chuan, ...ti chuan ... nakinah chuan tar ka lo ni anga...

Ti chuan ...eng tin zel?

Page 232: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

232

Hringnun Dictionary

Ti chuan,... ti chuan... ti chuan... a bakmin zawt tawh suh.

A zawttu chuan hlim takin van lam a kawk a, a \hianpahnenah chuan, �I \hat lai ngei hian nunna leh thihna te, ithlarau awmdan tur te hi ngaihtuah lawk vek ang che, tichuannunkawngdik i zawh thei dawnzunia,�tiin a hmawra tlip ta a.

623. H.G.Wells leh George Bernard Shaw te kha Bible thupawm lo zinga ziakmi lar ber pawl an ni awm e.Mihringfinna leh hriatnaa an thil chhut dan kha a dik ngei tih anpawm nghet em em a, chhungril nuna thlamuanna erawhan nei thei der si lo. A rei telh telh a, a rinna innghahna chupawm tlak a ni lo tih an hre tam telh telh a, Wells-a thuziak hnuhnung ber phei chu �beidawng au rawl� an tihsakhial a ni. Bernard Shaw pawhin kum 1950-a a thih hmalawkin hetiang hian thu a ziak:

Ka rinna innghahna bul Science chu a tlachhia a...Kumsang daih tura a thu ken leh a zirtirna chuanEurope chuual-au takamahni intihlum turin a hruaimek a ni. Tun hmachuan chu finna thu chu ka thurin atan ka lo pawm tawh\hin...ama hming avang chuan mi tam tak chu chhiatnakawng zawh turin ka lo \anpui \hin a lo ni a. Chu�ngmitethlarau chuan tunah hianmin en reng a; Pathian ring lomi,a rinnaa beidawng hmel chu diriam takin an thlir meka nih hi!

Thil inthlak

624. Thil inthlakdanglamhun thleng reng \hinbakhi chuengmahhi awmphung nghet leh hlun tak tak a lo awm lo.

-Herodotus

Page 233: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

233

Hringnun Dictionary

625. Lalpa, thil inthlak danglam ve ngai lo te hre thei turin malmin sawm la, inthlak danglam thei te thlak ngam turinhuaisennamin pe la, a danglamna hre thei turin finnaminpe ang che.

Thil neih

626. Kan thil duh lehkanneih te kankhaikhin chuankan lungawilova. Kan thil neih te chu kan phu ve reng vanga nei kan niem tih kan en erawh chuan, Pathian hnenah lawmthu kansawi \hin a ni.

627. Turkish inchai chak kg 160 laia rit, Yussiff rapthlaka antih mai chuanEurope khawmualpuiah hian hneh loh rengreng a nei lova,America inchai chakStranglerLewis chuana cho ta hlauhmai a; a lawmhle a ni awm e.Yussiff chuankhawvela chak ber zawnna inchaipui tur a hmu leh chu alawmhle a.

Strangler chuan a inchaipuite nghawngchu abanhrawltak mai chuan a rek a, an hrawk bawk a reh pin avanginan chauh thlengin a rekmai \hin a, chutianga tih leh theihngei pawh chu a inring hle a. An inbei ta chu Lewis lah kg100 chuang chauh a ni si a, a khingpui pa nghawng chuhan reh leh bawrh bawrhmai chu a tum a, a nghawng a lolian si; a thei ta awzawng lomai a. Yussiff lahin a zo nasamai a, volley boll ang maiin hmun tinah a theh phar ta a.Champion nihna bakah pawisa fai dollar 5000 lai a hlawhbawk a. A pawisa hlawh tam tham tak chu rangkachakalak a duh zawk avangin rangkachakin an pe a, a kawngbawrah rit hnawk tham chu a pai hawng a, lawng lian(S.S.Burgoyne) ah chuan an ram lam panin a hawleh ta a.

Page 234: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

234

Hringnun Dictionary

Vanduaithlak tak maiin S.S.Burgoyne chu Atlantictuipuiah a pil ta hlauh mai a. Yussiff lah chu amah a rihtawh tehreng nen, a lawmman rangkachak paipawn chuana rihna nasa takin a belhchhah bawk si a. Han invai kangthei deuh hlek te chu lawngpute�n chhanhimna lawngah anthiar lut zung zungmai a, ani zawng a invai kang zo nganglo a ni. A rangkachak paipawnte chuan tuipuiah thirchakaiang maiin a pilpui ta vang vang mai a, vawi khat mah arawn invai kang leh ta lo reng reng.

628. W.E.Sangter-a khan United States a tlawh a, a hmuh danan lo zawt a. Ani chuan, �Mi dang aiin thil engkimmai hiin nei tam bik vek a niin ka hria. Car a tam, Television atam, refrigerator a tam, engkim a tam. Chu lo pawh, midang aia hlim bik theihna tur lehkhabu pawh ram dangzawng zawng aiin in ngah zawk daih,� tiin a chhang.

629. In hmun lo ram hralh \hintu hian hmeichhe pakhat hi in alei duh leh duh loh a va zawt a. Ani chuan, �Engah nge inte chu ka mamawh ang? Hospital-ah ka piang a, college-ah lehkha ka zir a, ka pasal tur nen car chhungah kaninhual a, hotel-ah kan innei a.Ei tur lah paper bag-a infunsakan lei a. Golf khelhnaah tuk pumin hun ka hmang a, tlailamah nise Bridge ka khel leh a; zanah Film ka en lehbawk si. Ka thih hunah nise thlan mual enkawltuin minphum mai dawn a. Ka mamawh awm chhun chu ka Cardahna tur (garage) chiah a ni e,� tiin a chhang.

630. Tlangval pakhat hian dollar 5 tlang hi a chhar hlauhmai a,chuta chin chu thil dangchhar leh tur beiseiin lei lamringawta melh ta mai a. Kum eng emaw zat chhunga a thil chharkhawm chu- kawrkilh 29516, pin 54172, dollar 12 bakahhnungzang kul leh beidawnna chiah. Ni leh thla leh arsieng a en ngai lova, \hiante nui hmel a hmu ngai hek lo; vandumpawl mawi tak leh thing kung par vul mawi em

Page 235: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

235

Hringnun Dictionary

em te leh mihring nuna hlimna zawng zawng te chu achan ta vek a.

He tlangval ang mai hian mi tam tak chuan he leiahausakna te, hlimna leh nawmna te ringawt hi kan en a,Chatuan nun kan neihna tur Isua Krista en nachang kanhre lo fo \hin a ni.

Thilpek

631. African nu pakhat Kristian-a inlet thar chuan bean cakesiam leh zawrh chu a eizawnna ber a ni a, midangte \anpuipeihmi tak a ni bawk a. Thilpek rawngbawlna lamah a tuiem em a. Accident a tawh avangin a ke a na a, hun rei takchhunghna thawk thei lova a awmavangin engmaha thawkchhuak thei lova, thilpek pek tur lah a nei thei hek lo.Missionary hnenah chuan, Cake tui tak mai a zawrh lehtheih hun chuan a thawh chhuah za zela sawmni lovin zaasawmthum chu Pathian hnena pek a tum tawh thu a hrilhta hial a. Hna a thawh theih leh hmasak ber chawlhkarahchuan shilling thum thawh chhuah a tum ran a. Ni hnihchauh a ral a, missionary kiangah chuan Pathian tana pektur shilling khat kengin a va kal ta mai a; ani chuanmak titak chungin, �Shilling thum thawh chhuahna hun a la awmhlei nem, i la thawk chhuak lo tih i hre chiang lo em ni?�alo ti a. African pitar chuan chutiang zawhna a dawng chumak a ti ve khermai! �Shilling thum zinga a hnuhnung berchu Pathian tan ka pe ang maw? Hei hi ka thawh chhuahhmasak ber a ni a, ka Pathian ta tur a ni. Shilling hnih kathawh chhuah leh chu keiin ka chang ve ang,�a ti ta daihmai a. Pathian a hmangaihna avangin a thinlung chu hlimina khat a, a sum thawh chhuah hmasak ber hmang ngeiaPathian a pawl theih avangin a hlim hle a ni.

Page 236: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

236

Hringnun Dictionary

632. Kristian a lo hausak viau hian - Pathian-in chu hausaknazar chu a zo ve loh hlauh chuan chu mi chu a chan ngeingei \hin.

633. Thawhlawm bawma thawhlawm kan thlak hian Pathianhnenah kan pe a ni lova, A ta kan kawlsak chuan kan kuta chhuahsan tihnamai a ni.

634. Hmangaihna tel lo pawhin a pek theih a, nimahsela thilpek tel lova hmangaihna lantir chu a theih loh reng reng.

635. Tlangval pakhat inhlawhfa chawpa harsa taka khawsa ve\awk \awk \hin hi a patea�n Rs.1,000/- a rawn pe nawlhmai a. A hlim kher mai. A patea chuan �eng tin nge hmana tum?� tih a zawh chuan, �PathianRamThawhlawm Ipahka thun anga, ChawlhniahBiak Inah ka dah lut ang,� tiin achhang a. In lamah engmah neih khawl a nei lo, mahsePathian hnena pek tur tam zawk a nei thei chu a hlim ememmai a.

636. Putar pakhat (Old Josh an tih) hian lottery-ah chengvaibelchhe khat lai aman a. An pastor chuan chutiang thulawmawm lutuk han hrilh chu chak hlemahse lawm lutukvangin lungphuchawlin a thi mai ang tih a hlauva. A vatlawh a, chhimbudawi pahin, �Lottery man hi beiseina inei tawh ngai em?�a ti a. Ani chuan, �Ka laman ngai rengreng lova, beiseina pawh ka nei lem lo,� a lo ti mai a. �Anih leh cheng vaibelchhe khatman ta la pawisa chu eng tinnge i tih ang?�a ti leh a. Ani chuan, �Lo man hlauh ilachuan a zatve chu Kohhranah ka pe ang,�a ti leh ta mai a.Chu veleh pastor chu a \hutna a\angin a tla tawp a, lungphuchawlin a thi daih.

637. Biak In ceiling chhe lutuk tawh siam \hatna tur thawhlawmthawh turinPastor chuanmipuite chu \hahnemngai ememin

Page 237: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

237

Hringnun Dictionary

a ngen a. Upa pakhat a lo ding chhuak a, �Dollar 10 kathawh ang e,� a tih lai chuan ceiling charna chu a lo tla a,a luah a rawn deng fawk mai a. A ngawi vang vang a,....�Dollar 20 ka thawh leh zawkmai ang,� a ti a. Chu velehPastor \hahnemngai em emmai chuan van lama ban pharchungin, �Lalpa, vawikhat chauh tal chu han deng nawnleh hram teh,� tiin a lo \awng\ai mawlhmawlh.

638. NewYork lawng chawlh hmun a\anga lawng lian chhuaktur chu ramthar rawngbawlna lama tui tak mai mi pahnihhian an thlah a. A pakhat zawk, sumdawng hausa tak chua hlim hle tih a hmel a\angin a hriat theih mai a. Pakhatzawk chuan, �I hlim viau a niang chumaw?�a ti a. Chu pachuan, �Tehrengmai, saw lawngah sawnChina ramamis-siondamdawi inmamawh tur dollar singkhatmanka thawnthei a...�a ti a. Pakhat zawk chuan, �I ti ropui kher mai,chutiang zat thilpek i pek avang chuan lawmawm ka tilutuk. Keipawh saw lawngah sawn ka thilpek chu a awmve a, ka fanu neih chhun chu missionary ni turin saw tahsawn a chuang ve ta a ni,�a ti a. Sumdawng chuan a \hianthar chu chiang taka en chungin, �Ka unaupa, i thil hlannena khaikhin chuan kei chu engmah pe lo ang ka ni e,�tiin a \hian thar chu ngaisang tak chungin a chibai tanawk nawk a.

639. Kum 1988-a America rama an survey pakhatah chuanAmerica ram chhungkaw 10 zela chhungkaw 7 chuanmidangte \anpuina�n charity fund-ah dollar 1790 thawh\heuh ang an ni a, kum 1987 chhung khanmihring za zela45 chuan kar tin darkar 4.7 zel midang \anpuina�n anhmang zu nia.

Mak deuhmai chu heta tana inphal zingah hian sum lalut tamho an tel mang hauh lo nia! A la mak leh ta cheu

Page 238: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

238

Hringnun Dictionary

chu an sum leh an hun an pek phal em em laiin an inpeknachu a \angkai tak tak em tih lam reng reng an ngaihtuahzui ngaimiah lo niamawle!

Thilphal

640. Kum tam tak a liam ta. Stanford University zirlai pahnihchu sum lamah an harsa hlemai a. A zirna senso a phuhruktheih beiseiin piano tum thiamPederewski chu concert neiturin an sawm ve ta tawp mai a. Pederewski-a managerchuan dollar 2000 chu inremna atan a ruahmanpui thlap a.Concert zawh veleh chuan an sum hmuh zawng zawngchu an han chhiar a, a vai pawhin dollar 2000 a tlin lohnachu dollar 400 lai a la ni ta cheu mai a. Musician hnenahchuan an kal a, an pawisa hmuh zawng zawng chu pek antum a, a bak dollar 400 chu a rang thei ang bera pek lehnghal an tiam bawk a. Musician chuan, �Naute u, dollar1600 hi la let leh ula, in senso zawng zawng paih phawtang che u; chumi hnu a a bang la awm a\angin za zela 10ve ve chu in chanpual tur ni sela, a la bang a awm chuanmin pe dawn nia,� a ti a.

Kum eng emaw zat a liam leh hnu chuan Indopui I-naa reh a, Pederewski chu Poland Prime Minister a ni a,indopui nghawng avang chuan an rammipui chu namenlovin an \am ta a. Mi pakhat chauhin a pui thei - chu michu U.S. Food and Relief Bureau hotupa Herbert Hoovera ni. A hnena Pederewski ngenna avang chuan Polandramah ei tur tonne sang tam tak a lo thleng ta zut zutmai a,an manganna chu sut kian a ni ta. Poland PrimeMinisterchu amah puituAmericanmi fel tak hmu tur chuan a zin a,a hnenah chuan lawmthu a va sawi a. Ani chuan, �A \hae, keimah tak hi a nia lawmni. Chubakah i hriat tawh hauh

Page 239: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

239

Hringnun Dictionary

loh tur thil ka�n hrilh teh ang che. College-a ka zirlaiin \um khat chu nasa takin min pui tawh asin,� a ti a.(musician ruaitu pakhat zawk kha a ni)

Thil siam

641. Hummingbird hi sava zinga te ber a ni nain a thlawh thiamdanah hi chuan sava dang zawng zawngin an tluk lo, ahnung tawlh, a letling, a sir zawng leh eng ti zawng pawhina thlawk thei a ni. A thlaki ruh invuah dan danglam takavang hian a thlawh duh dan danin a thlawkmai a, a thlahi second khatah vawi 75 a zap hman daih. Nimahsela ake a chhiat em avangin sava dang angin thinga han fukchat te hi a tithei der lo thung a, a kea han sawh nelh nelhpawh a ti thei lova, thinga a fu lai inher rem dawn pawhnise a thlawk kang kher \hin a ni.

Sava lian berOstrich erawh chu sava ve lemsi a thlawkthei hauh lova. A ke a hrawlin a chak hle a, darkar khatahmel 40 a chakin a tlan thei, a tlan pahin feet 12 - 15 inkarazauin a pen thei

Peregrine falcon (mupui chi khat) hi Pathian thil siamzingah a thlawk chak ber a, thil man tura a birin darkarkhata mel 175 a chakin a bir thei a ni.

-Three Minutes a Day

Thil tawn

642. I nungchang \hat loh kha i thil tawn \hat loh vang a ni ngawtlove, i hmel lan danah darthlalang pawhin mawh a phurhek lo.

Page 240: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

240

Hringnun Dictionary

643. Kristian chuan eng thil pawh tawng se Pathian nena aninlaichinnain a chhiat phah a phal ngai lova, phal ahnekinan inlaichinna chuan a thil tawn tur a tidanglam zawk daih\hin a ni.

644. Mi tam tak chuan an awmdan \hat loh vangin an thil tawnan mawhchhiat fo \hin, hei hi chu thil dik lo hulhual a ni.Khawvelamihringte hi thil tawn tur zawng reng rengin anphe suau suau a, tawn tur an hmuh loh pawhin an insiamchawp tho tho \hin a ni.

-George Bernard Shaw

645. College chu nu leh pate chhang hmeh bansa kum 3 laiurna nen a in-ang chiah; zirlaite chu a chanve chauha urhminin an lo chhuak a, a pawn lamah an la ut lehnghal.

Thil tih

646. Mihring kut chhuak \angkai leh ropui ber berte hi mi chihnih - an tih turte a tihtheih ngei a ni tih hre thei khawpamifel te leh a theih loh ang tih ngaihtuah nachang hremiah lokhawpa chhaw te vanga kan neih an ni.

647. En satliah a awm a, kan thil en lai hmuh chian erawh chukawng dang daih a ni. Kan thil hmuh chiang taka hriatthiam chu a pathumna a ni a. Kan hriat thiam sa zir chianleh chu a thuk fe zawk a; kan zir chiansa a taka hlen chhuahchu a pawimawh ber a la ni fo.

-Bits & Pieces

648. Thiltih avangin hlimna a thleng fo lo mai thei, nimahselathiltih tel lo chuan hlimna hi ban phak rual a ni lo.

-Benjamin Disraeli

Page 241: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

241

Hringnun Dictionary

649. HongKong khawpui a tlangval pakhat Lee Kai San chu aunaupa nupui neihnaahWeddingCake a tem chhin an phallohavanginmo lawmna inchhawngsawmpahnihnaa\angina zuang thla a, vanneih asiamin lei thleng lovin a inhamtang leh hlauhmai a. Firemen hovin an chhan chhuah hnuchuan, �Ka zuan thlak chiah khan kha chhang kha ka eive dawn hauh lo tih ka inhre chhuak phut a, tlem tal ei vengei ka duh avangin ka rilru ka thlak a; ka inham tang leha nih kha,�zuk han ti vei zawt zawt a.

650. Dam chhunga ropuina hi hriat tam lamah ni lovin thiltihavanga hlawh chhuah chi a ni.

-Aldous Huxley

651. Mihring hi chi thum an awm a: thil thlentirtute, thil thlengthlirtute leh chu thil thlengmak lo ti em em tute an ni.

-John W.Newbern

652. Tlan siaknakawngdik takah awmmah la, i \hutmiau chuanan tlan pel thovang che.

653. Thil engkim hmuh tum la, tam tak kalsanin tlem te chauhbawhzui ang che.

-Pope Joh XXII

Thil tum

654. Dan hre mi lar tak Oliver Wendell chu Rail-ah a zin a,Conductor-in rail ticket a rawn dil chuan a inhai buai nasata hle mai a. A ipte zawng zawng chu beidawng takin azen kual ta sek mai a; conductor chuan,� Ka pu, kan ringtawk che alawm, rail i chhuahsan hmaa i hmu leh a nihchuan min pe la, in lamah i hmu a nih pawhin dakah min

Page 242: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

242

Hringnun Dictionary

rawn thawn leh mai dawn dia,�a ti a. Ani pek chuan,�Tlangval, ticket hmuh leh hmuh loh lam hi ka buaina a nilo, khawia kal tur nge ka nih hriatna atan ticket chu kahmuh ngei a \ul zawk daih,�a ti heumai nia.

-Ted Engstrom

Thil \ha lo

655. Miin, �Hetah hian hmuh ve che ka inbeisei lo reng renga,�an tihna che hmun chu i tan kalsan vat a \ha ber ang.

Thim

656. A fapa naupang te chu in chung pindanamu turin a hrilh a,ani pawh chu engmah sawi lovin a kal ve mai a. Nakinahchuan a thim vek tih hre chhuakin a pa hnenah a let leh a,light tih enpui turin a sawm a. A pa lah chuan, �Hlauh tura awm lo, Pathian a awm reng alawm! han chho tawh,� alo ti leh mai si a. Chu chu a pa chhanna hnuhnung tur a nitih a hriat chian avangin a chho ta a. Step hmasa berahchuan a�n ding chat a, �Pathian, lo che miah suh. I chetvaih chuan hlauvin ka thi mai ang,�a ti ve khar khar niamawle.

Thinrim

657. I inchhir lehna tura thusawi \ha ber i chham chhuah duhchuan i thinrim lai ngeiin sawi rawh.

-Henry Ward Beecher

658. Father Grahama chu remna siam thiam tak a nih avanginmi�n an ngaisang em em a, \um khat chu mi pakhat hi

Page 243: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

243

Hringnun Dictionary

hmusit taka an lo \awng khum avanga a thinrim lai takin ahnenah a thurawn beiseiin a lo tlan lut a. Thil awm dansawi pahin, �Ngaihdam dil ngei tura a duh thu a sawi langa.� Father chuan, �Tlangval, thawnthu pakhat ka�n hrilhang che, intihthinrim hi chirhdiak nen a in ang a: a ro hnuchuan awlsam takin a khuih fai theihmai a ni. Nghak rih lainti hahdam rih teh, tuna i kal mai chuan buaina a punlunmai mai dawn asin.� Chu tlangval chuan thurawn chupawmin nakinah chuan lungawi takin an inrem thei ta a ni.

659. Tu tan mah hian thinrim hi thil harsa a ni lo. Nimahselathinrim chhan tura chungah ngei thinrim a, a chhan tlingdik tak avanga a hun taka thinrim a, dikna avanga thinrimdan tur dik taka thinrim erawh chu harsa tak a ni.

-Aristotle

660. Rilru fimhlohkhawpa thinrimna i tawnganihchuannangmalamah thil dik lo a awm tihna a ni.

-Chinese thufing

661. Huatna hi acid nen a in-ang a,mi dang an leih buak khumate aiin leih buak tura dah \hatna bawmin a chhiatphah nasazawk zel \hin.

-Ann Landers

662. Sap\awngah chuan (thinrim) anger hi (hlauhawm) dan-ger aiin hawrawp pakhat chauhin a tlem.

663. I thinrim vawrtawpah chuan i miziaa a chhe lai ber i pholang ngei ngei ang.

664. Dik lohnain thinrimna a thlen a, inchhirnain a tawp \hin.

665. Thinrim em ema i nupui fanaute i hauh bawrh bawrh laiininlengin kawngka an rawn kik a, i thinrim an hla a tawp

Page 244: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

244

Hringnun Dictionary

hmak theih chuan i insum thei tihna a ni. Thinrim lai tak hiinsum hun a ni tih leh i insum thei tih hi theihnghilhsuh ang che.

-John Haggai

666. Thinrim sosan lai taka insum hian ni tam tak chhunginchhirna a pumpelh \hin.

-Chinese thufing.

667. Thinrim beng daih theihna kawng \ha ber chu nghah lehtihkhawtlai hi a ni.

-Seneca

668. I thinrimna chu nangma�n kawl \hamaimai rawh, tumahinan duh love.

669. Puithiam awmkhawmnaa puithiam pakhat hi a thinchhiatem avangin �an cheha� an ti ringawt mai a. Eng emawhlekahmi dang dem reng rengin a ang leh chiammai \hina. Nakinah chuan midangte tihbuai lohva hmun fianrialaawm turin thlalera in pakhat a va luah ta a. In chhungatuibel pakhat chu vawi hnih vawi thum lai a tauh ta mai a,a insum leh thei ta pek lo chuan a tui chawpin a chawilawk a, pawnah chuan a paih keh darh ta vek mai a. Atuibel keh chuan thu dik a rawn hriattir ta. A thinchhiat lehan cheh chu mi dang vang ni lovin, buaina bul chu amahngei a ni tih a inhre chhuak ta a ni.

670. Abraham Lincoln-a hnuaia Secretary of War, EdwinStanton-a kha mi hriat hlawh khawpa thinchhia a nia. Indona a nasat poh leh a thinchhiat a zualin a vinnasa tawlh tawlh mai a. Lincoln-a hnenah Generalpakhat chungchang a chhe thei ang berin a sawibawrh bawrh mai a, ani lah chuan lehkhathawn ziak

Page 245: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

245

Hringnun Dictionary

ta che, a lo ti mai bawk a. Chutia President remtihnaa neih hnu chuan phur zetmaiin lehkha na tawk chu a ziakta a, General chu pawhsawm vek tlak lekah a chhuah tamai a. Lincoln-a�n a han chhiar chuan, �|ha lutuk,duhthusam a nih kha; a hnena pek ngei atan pawh a \hatkha,� a lo ti mai a. Stanton-a chuan President room chuchhuahsan mai a tum a, Lincoln-a chuan, �Kha lehkhakha eng tin nge i tihzui zel dawn?� a ti leh ta si a. Anichuan, �Dakah ka thawn nghal ang chu,�a ti a. Lincoln-achuan, �Tih ngeih loh a nih chu, i thawn duh hauh lovangtih ka ring; thukah vawm lut daih rawh. Khatiang deuhchiah khan kei pawhin ka thinrim laiin ka ziak tawh, adang ziah lehna hun i nei tho bawk a,muang changin i ziakleh zawk dawn nia,� tiin lehkha chu thawn rih lo turin akhap daih.

671. Vawiina tih tur chu naktukah tihah khek suh tih hi thu lartak a ni nain a \hen hi chu khek atana \ha zawk a awm vefomai. |ha zawk ni mai lovin khek atana \ha ber te pawhan ni ang, a bik takin thinrim laia tih nghal mai kan chakngat phei hi chu khek ngei ngei a \ha ber zawk a ni.

672. GeorgeW.Martin chuan a \hianpa chungchanghetianghiana sawi a. � Rilru na tak leh thinrim em emin a pa lehkha turchu dengkhawng takin a ziak a. Office-a \hu dun kan nihavang leh a thinrim laia a ziak a nih avangin chu lehkha chuthawn lo turin ka lo ngen ve ringawt a. Ani chuan a charhmak a, daka thlak turin min ngen nghal bawk a. Kei lahchuan dakah ni lovin ka ipteah ka thlak a, ka ak \ha hmakmai a. A tuk zinga a office rawn kai chu a ngui kher mai,�Goerge, kha lehkha kha lo ziak ta lo ila ka va duh takem! Putar thinlung ka tikehsawm dawn a nih kha. Khalehkha kha nei let leh thei dawn ila chuanDollar sawmngachu ka seng phal ngei angmawle,�a ti chuai raihmai a. Ka

Page 246: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

246

Hringnun Dictionary

ipte-a ka lehkha kawl lai pek pahin ka kawl \hat tak maithu ka hrilh a, ani chuan daka ka thlak loh avangin dollarsawmnga chumin pek a tum nasa teh asin.

673. America ram rorelnaami langsar tak Thomas Jefferson-akhan a zawm ngei ngei tur thuvawn ziakin hetiang hian atar, �Thinrim lai chuan \awng chhuah hmain vawi sawmchhiar hmasak ngei ngei tur; \hin a rim em em phei chuanvawi za chhiar ngei ngei tur,� tiin.

Thlamuanna

674. Doctor pakhat hian a damlo enkawlte chu �an duhthusamtihhlawhtlinsakin awmdawn ta se eng nge an duh ber?� tiha zawt zel a. Zaa 87 chuan �rilru thlamuanna� chu an duhber a ni.

675. NicholasRidley chuKristian a nih avangin kum1555 khanan hal hlum a. An tihhlum dawn zanah a unaupa chuanamah thlamuan tur leh kawm hlim tura awmpui a inhuamthu a va hrilh a. Ridley chuan a unaupa inhuamna chu \ul alo ti hauh lo mai a, zan dang ang thova thlamuang tak lehtui taka amut hilh tur thu a lo hrilh a. Pathian thlamuannangei chuan a awmpui dawn tih a hre chiang a, a Lalpahnenngeiah thlamuang taka a awmhlen tawhdawnavanginhlim leh lawm takin zan chu a hmang zo ta zawk a ni.

676. Sultan of Brunei chuan sum leh pai dollar vaibelchhe 25hu zet a nei a, khawvela mi hausa ber a ni \hin. Brunei aSerio tuialthei laihchhuahna chu a sum hnar ber a ni.

Sultan chuBritain-a lehkha zir chhuak a ni a, khawvelalal in lian leh ropui ber neitu a ni a. Thlawhna pawh chihrang hrang a nei a, car nise chi hrang hrang a hung tleptuar bawk a; khawvela hotel changkang an sawi zingah

Page 247: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

247

Hringnun Dictionary

hian a ta a awm nual bawk. A nuam leh hautak thei angberin a khawsa a, a duh lehmamawh apiang a nei ringawtmai ani.Nimahsela, rukru te,mi rukboching te leh rawlralache \hinte tan beih chakawmber zingami a ni tih a inhriatavangin uluk taka venhim a ngai reng a. London leh achhehvelah ringawt pawh in leh hotel eng emaw zat a neia, chu�ngah chuan a awm kual deuh reng a, a rin kai zualmi tlem te bakin a awmna tur an hre ngai lo.

A mamawh ber chu a lei thei hauh lo mai a, ... chuchu ... rilru thlamuanna a ni.

677. Japan sipai pakhat Oneda tia an koh \hin chuan indopuipahnihna kha a tawp daih tawh tih a hre ve hauh lo mai a.Philippines rama thliarkar te tak te pakhatah hian indonachu chhunzawmin \an a khawh tlat a, indo a tawp daihtawh tihhriattir turami \hahnemngaite beihna zawngzawngpawhin awmzia a nei thei lo. Thlawhna a\angin lehkha anthlak thul, a theih dan kawng tinreng hmangin indo tawpthu chu hriattir an tum ngial \hin a, ani lah chuan, �Kanhotu pa (captain) ngei khan hmaichhanah �indo hi bansantawh rawh� ti a min hrilh hma chuan ka la do zel dawn ani,�a ti bur mai a. Japan-ah an kal a, captain chu an hanhmu a; a sipai hnena indo titawp tura hrilh turin Philip-pines-ah chuan an hruai ta ringawt mai a.

Indo tawp hnu kum 30-na, kum 1974 khan chu sipaichuan, �Tunah chuan indona ka titawp ve ta e, kan cap-tain thu min hrilh hnuhnung ber kha �a tawp thlengin doang che, tih a ni tlat alawm�a ti a.Mi pakhat chuan, �Kum30 chhung khan i chungah eng thil \ha nge lo thleng minhrilh thei em?�a ti a. Sipai chuan, �Eng mah, kum 30chhung khan ka chungah eng thil \ha mah a lo thleng loreng reng,� tiin a chhang a.

Page 248: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

248

Hringnun Dictionary

Kan indo chhung chuan - thlamuanna awm lohnahmunah thil \ha a thleng thei lo tih hi hriat reng tur a ni e.

Thlarau lainatna

678. |um khat chu pastor Hart-a leh roman Father hi an \hudun a, an titi mawlh mawlh a. Pastor Hart-a chuan, �Fa-ther, in pawm dan ang hian pawm ve ngat ila chuan hekhawvela thi tawh zawng zawngte�n chhandamna an chanlehna turin khup khak bur khawpa \hing\hiin ka \awng\aingei ngei ang mawle!�a ti a. Father chuan, �Kei pawh inpawm dan ang hian pawm ve ngat ila chuan an thih hmangeia mi zawng zawngin chhandamna an chan theihna�npheikhawk hnuai chhe vek khawpin ka vak vel ang a, kahmuhapianghnenah chhandamna chanchin hi ka sawi ngeingei ang le,� a rawn ti khauh mai a.

Thlemna

679. Thlemna chu thinlung kawngkhar hnung zawk pawnathlemtu ding lai hmuhnen thil thuhmun a ni a.Aduhzawnga tihtheihna�n sualin kawngka hawn tumin a chang reng a.Hnehna chu thinlung kawngkhar pui zawk zau taka hawna, chu ta lo lut nghal tura Chhandamtu sawm hi a ni. Anichuan thlemtu lo luhna tur kawngkhar hnung zawk chunghet takin a kalhsak ang che.

-E.Schuyler English

680. America President James Garfield khan vawi khat chuthil dik tawk lova sum tam tak lak luh theihna tur remchanghi a hmu a, a kianga mi lah chuan, �I tan hun \ha a ni,tuma�n an hre chhuak dawn hauh lo a nia,� tiin a lo hrilhrusar sar bawk a.

Page 249: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

249

Hringnun Dictionary

Ani chuan, �President Garfield-a�n a hre dawn si a,ka mutpui reng tur a ni lehnghal,� tiin sum tam tak chu ahnar ta a ni.

681. Zin veivah lai hi thlemtu tan tawktarh tur theh chhuahnahun \ha ber a ni a. Thil eng pawh i tih dawn apiangin Isuangaihdan tur ngaihtuah la, i zin chhuah dawn ngat pheichuan ngaihtuah nasa lehzual ang che. Setana�n a hmuhawlsam theihna tur laiah intarlang kher suh, chuti lo chuani zin vahnaah khan inchhirna tur a siamsak ngei ngeiang che.

-George Muller

682. Thlemna hi suala tlukna chhan a tling lem lo. Kulh \ha lehnghet apiang hi beih a ngai nasa zel a nia!

-D.L.Moody

683. Vanneihna hian vawikhat chauh kawngka a kik laiinthlemna erawh chu kawngka bulhah rei tak chhung ading \hin.

684. South Africa vaukam tuipui hnim zam duah duah zingahhian varak rualin an chaw duh zawng takmai a awm tih anhmu chhuak a, chutah chuan an tla sup sup \hin a. Mipanaupanghoin aman dan tur an ngaihtuah a,mai eng emawzat hi chu lai tuiah chuan an lenthlak tir a, varak rual chuana tirah chuan an hlau hle mai a; an thlawk darh ur ur \hin.Naupangho chuan an tih fo avang leh eng thil pawimah athlen loh avangin varak rual chuan an hlau ta lova, maizingah chuan hlauh nei miah lovin an tla ta sup supmai a.Chuvelehnaupanghochuanmaichuachhungzawngzawngan kher kawrawng vek a, pawn lam an hmuh theihna turinkaw te tak te te pahnih an siam vek a, mai kawrawngkhum chung chuan tuiah an lut a. Varak-ho lah chuanmai

Page 250: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

250

Hringnun Dictionary

kawr chauh an hmuh avangin hlauhawmahnai tih hre hauhlovin an tla sup sup mai a, naupangho chuan tui chhunga\angin varak chu an man ta \euh mai a.

Hetiang chiah hian nunna luipuia kan lennaah hianSetana chuan hlauhawm hauh lo anga lang thei turin kanzingahmai kawrawng a rawn lentir a, min tina thei lo nia alan avangin tlangnel takin kan lenghomaimai \hin a nih hi.Chin \han \ha lo leh thihna khawp suala a chan hunahmeuhchuan a tlai zo vek tawh \hin a ni.

Thlir dan

685. Sawiselna tur ringawt zawng \hinmi chuan vanneihnain akawngkhar a rawn kik pawhin, �a kawngkhar kik ri chu aring lutuk a nih chu� an la ti hram \hin.

Thu awih

686. Zan khat chu mi pathum hian Khawchhak Thlaler (East-ern Desert) an tih mai chu sakawr chunga chuangin anfang a. Zan rei tawh lamah lui kawr tui awm lohnaa an kallai hian, �Ding rawh u,� tih ri an hre thut mai a, an ding taa. Aw chuan, �Chhuk rawh u, \iau vut kha \ham ula, inip-ah dah lut \heuh rawh u,� a ti leh a. A thu anga an tihhnu chuan, �Ka thu ang zelin in ti a, a \ha e; naktuk zing nichhuah hunah in lawm ang a, pawi inti bawk ang,� ati leh a.

A ngaihna hre lo tak chungin an kal zel a, zingah ni alo chhuah chuan an ip chu an han en a, an \iau vut \hamchu lunghlu \ha chi hlir mai hi a lo ni a. Aw-in a hrilh angchiah chuan an lawm a, pawi an ti hle bawk a. Lunghlu

Page 251: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

251

Hringnun Dictionary

eng emaw zat an neih avangin an lawm hle a, a aia tam anlo lak loh avangin pawi an ti em em bawk a.

Thuhnuhnung

687. Pathian lehmihringinmin kalsan ta. Hremhmunah ka liammek a nih hi! Aw, Isua Krista!

-Voltaire

688. Eng thisen zozai nge, eng tualthahna nge ni le?Engvanginthurawn \ha lo leh sual tak kha ka lo zawm kher kher chuaw!Mi bo ka ni e, a tlai hnuah chuan chiang taka hmuhtirka ni leh si a nih hi!

-Charles IX, King of France.

689. Khawvel hi ka ta ni sela chuan hremhmuna hnutchhiah kanih lohna turin a pumin ka pe phal ngei ang le! AwLalpa,min \anpui rawh! AwKrista, min pui lul teh! Ka kiangahhian lo awm ve hram teh aw!

-Tom payne

690. Pathian khawngaihna chang tur leh a duhsakna dawng lehturin meipuia kum 1000 \hut min phalsak se ka va duhem! Mahse duhthusam bei tidawng mai a ni ta e. Kummaktaduai tam tak pawh awm ila ka hrehawmna huntawpna tur hi darkar khat pawhin a hnaih phah dawnchuang si lo. Aw, chatuan, chatuan! Eng tik lai pawhaMeidil hrehawm tawrh chu a va han hrehawm dawntak em!

-Francis Newport

Page 252: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

252

Hringnun Dictionary

691. Ka chuanna tur sakawr tawlailir chu a lo thleng ta, Pathianhnen pan turin tawlailirah hian ka lut ve tawh dawn e.

-Margaret Prior

692. Ziak thei turin chakna neih leh ka va han chak tak em!Thih hi eng tiang taka nuam nge a lo nih ka han ziaktur a le!

-Dr.Cullen

693. Hei hi maw thihna chu?Eng vang nge? Dam aiin a nawmzawk hi le! Isua Krista kiangah hlim takin ka thi tih hirawn sawi \hin ang che u.

-John Arthur Lyth

694. Aw, ka hlimna hi ka hrilh thiam lo che u a ni. Tunah hianLalpa hnenah hruaiin ka awmmek! Ka thlarau tana Lalpathiltihtheihna eng han ropuizia tak chu aw! A lo kal e! Alo kal e!

-Mary Frances

Thu mal

695. Thu paruk pawimawh ber chu, �Ka lo tisual palh a ni,�Thu panga pawimawh ber chu, �I ti \ha lutuk tlat,�

Thu pali pawimawh ber chu, �Eng nge i ngaihdan?�

Thu pathum pawimawh ber chu, �I remtih chuan,�

Thu pahnih pawimawh ber chu, �Ka lawme,�

Thu pawimawh lo ber chu �Ka,� tih hi a ni.

-David Weiss

Page 253: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

253

Hringnun Dictionary

Thuneihna

696. Thu neih chakna tluka Kohhran tikeh chhe thei thil dangreng reng a awm lo.

-Chrysosto

Thununna

697. Switzerland rama beram vulhnaah nu pakhat hi a zin a,beram huang chhunga a va luh chuan beram tam takawmkhawm leh beram pu a va hmu a, a kil lamah chuanberam pakhat hi na tuar tih hriat tak hian a lo bawk hle hlea. A va en chian chuan a ke ruh a tliak a lo ni a. Beram puhnenah chuan eng vanga tliak nge a nih a va zawt a.

Berampu chuan, �Ka tih tliah a nih kha!Beramzingahani chauh hian ka aw a ngaithla lova, ka hnung an zui duahduah laiin min zui ve duh bawk hek lo. Chu chang a la nihlei nem! kham ko hlauhawm tak taka kal a ching a,amahin thu a awih loh hi chu ka la ngai thiam zel a; a \hiandangte a hruai a, min tibuai nasa em a ni. Ka lo hriat \hantawhna a\anga ka ngaihtuahin a ke tih tliah mai hi a \haber a ni; ka titliak ta ngei a, a tukah chuan chaw ka va pekpawhin a lo ei duh lova, min seh a lo la tum cheu asin!Amah chauhin ni hnih zet chaw ka�n ngheitir a, a sawtkhawpmai; a hnua chaw ka va pek leh chuan chaw a duha ni mai tawh lova, ka hnenah a intilut tih entirna�n ka kutte a liak hlap hlap tawh a ni.

A dam hunah chuan beram entawn tlak a la ni maidawn a ni. Amah tluka ka aw hre rang leh min zui hnai hian awmmiah lovang, chu chu thuawihna leh inngainatnalantirna tur a ni. Chutiang tak chuan he beram sual tak

Page 254: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

254

Hringnun Dictionary

hian a nungchang a thlak dawn a; a tuarna a\ang hianthuawih a zir chhuak dawn a ni,�a ti ta duah mai a.

Thupek

698. Mi pakhat hian khawpui daifema a hnathawhnaah a kut atina palh hlauhmai a.Mi pakhat a hmuh remchan hnenahchuan \anpui theitu han panmai tur an awm leh awm loh azawt a. Ani chuan in lian deuh a kawhhmuh a, a va thlenchuan kawngka pui pahnih a lo awm a. Kawngkharpakhatah chuan �Taksa lam� tih a lo intar a, pakhatah chuan�rilru lam� tih a lo intar a. �Taksa lam� tih intarnakawngkharah chuan a lut a, a chhungah pawh chuankawngkhar pahnih a lo awm leh a, �ruh lam� tih leh �tihrawllam� tih a lo intar leh a, �ruh lam� tihah chuan a lut ta a. Achhungah chuan kawngka pahnih a lo la awm cheuva,�zaina� tih leh �zai ngai lo� tih a lo intar a. Zai ngai tura ainrin avangin zaina lamah chuan a lut leh ta a. A va luhchuan �zai pui� leh �zai tenau� tih intarna kawngkhar a lola awm ta cheuva, �zai tenau� tih intarnaah chuan a lut lehta a. Mahse ... pan leh tur dang a awm tawh chuang lo,�zai tenau� kawngkhar chuan pawnah a hruai chhuakdaih nia.

Pawnami pakhat lo awm chuan, �A chhungah chuanan pui thei che em?� tiin a lo zawt a. Ani chuan, �Pui lo,nimahsela hetiang reng renga thupek zawm tur ruahmanfelna hmun hi ka la hre ngai lo,� a ti a.

Thurawn

699. Socrates-a,Greekmi fing chumihnena zirtirna leh thurawn\ha tak tak pein a zin kual a zin kual a, a tawpah chuanturin an hrai hlumdaih.

Page 255: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

255

Hringnun Dictionary

700. Mi \ha leh \angkaipui ngei tura ngaihte hnena thurawn \hapek hi thil \ha tak a ni a, pawm ngei turte hnena thurawnpek chu a hlu bik.

-Bits & Pieces

701. Vawi khat chu Bank Cashier valai tak pakhat hi an puPension tur ai awhtu ni turin an ruat tlatmai a, huphurh takchungin an pu hnenah chuan a va leng a. Ka pu, hei i hmunka rawn luah dawn si a, thurawn \ha tak min pek theihchuan ka lawm ngawt ang� a va ti a. A pu chuan,�Tlangval, lo \hu teh, i tana thurawn tur ka neih chu thumalpahnih chauh a ni, chu chu �thutlukna dik� a ni mai��Thurawn \angkai tak a nih chu, ka lawm hle mai.Nimahsela thutlukna dik siam turin engtia tih tur nge niang le?� �Thumal pakhat chauh, tawnhriat hi a ni mai e.��Chu pawh chu thu \angkai tak a nih ngei dawn chu,nimahsela tawn tam avanga thutlukna dik siam dan chu kala man phak chuang lo.� �Thumal pahnih khat chauhmawle! �thutlukna dik lo� hi a ni mai.�

702. Mi hlawhtling nih i duh takzet chuan mi dangte hnenathurawn i pek \hin kha nangmah ngeiin zawm ang che.

-Our Daily Bread

703. Rawltharte pualZan tin \awng\ai la, zing tin i hmui hmulmet fai ang che.

Ingaihtuahnachauhni lovin i thawmhnawpawhtithianghlimang che.

I awmdan chu mi hmuh turin eng chhuak sela, ipheikhawk pawh.

I ham\hatna tur leh i vanneihna tur chu theih tawp chhuahinnawr zui la, i kekawr pawh nawt mam ang che.

Page 256: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

256

Hringnun Dictionary

Phungthluk avanga dawt var sawi \hin chuan dawt sawi aching zui chawk.

I ipte ah lai aiin i lei mawlh kha veng ngun ang che.

Hriatna chakin reithei la, hriatnaah chuan rethei si lovin,

A \ha lo lama inbeihnaahnehtunih aiin a \ha lama inbeihnaatlawm a \ha zawk.

-Advance

704. Mi tumah hi an \hat lohna lai ka sawi chhuak ngai lova, anchanchin a \ha lam ka hriat te chauh ka sawi chhuak \hin.

-Benjamin Franklin

705. I \hian chu mi hriat lohvah zilh la, mi kiangah chuan fak\hin ang che.

-Leonardo da Vinci

Thusawi

706. Pastor thar naupang tak hi Pathianni zan inkhawma athusawi hmasak ber dawn chuan pulpit-ah a ding chhuaka, a zam chhe ve hle ni ngei tur a ni: �Unaute u, inkhawmtura ka lo kal lai kha chuan ka thusawi tur hi kei leh Pathianchauhin kan hria a; mahse, tunah chuan Pathian chauhin ahre tawh,�a rawn ti tawp mai a, a thusawi tur ruahmanzawng zawng chu a lo theihnghilh vek zu niamawle!

707. Thuhriltu \henkhat chu pawisa khelh ching \henkhat nenan in-ang chiah. An tih laklawh tawh chuan tawp hun turan hre thei lo reng reng a ni.

708. Tawite a i sawi theih loh chu i hre tawk lo tihna a ni.

-Danish thufing

Page 257: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

257

Hringnun Dictionary

709. I thusawi ngaithlatute hian i thusawi ngaihthlak aia tih turpawimawh zawk neiin an inhre vek a nia! An ngaihdanchu a dik lo a ni tih lantir ngei ngei ang che.

-Mark Lee

710. Science zirlai pakhat hian an professor sakawr tawlailir hia khalhsak \hin a. Professor-in mi hmaa thu a sawi zawhapianginmipui chuan an ngaihsanzia entirna�n kut an benghluah hluah \hin a. |um khat chu zirlai chuan a pu chu angaihsanzia lehmipui pawhin an ngaihhlutzia chu a hrilhhlut a, professor chuan, �Hei, vawi 50 lai kan inzui tawha, ka thusawi lah i hre vek tawh bawk si a, vawikhat chuchanvo inthleng chhin teh ang,�a ti a; hun hmasa berainthleng chu an rel ta a.

Hun a lo inher chhuak leh a, zirlai zawk chuan thiamtak maiin a pu sawi \hin chu a han sawi a, a sawi zawhchuanmipui chuan kut an beng hluah hluahmai a. A tawpmai dawn emaw tih nak alaiin inkhawmkaihruaitu chuan,�Tunah chuan zawhna hun kan hawng tawh ang,�a ti tamauh mai a; tlar hnung lama mi pakhat lo ding chhuakchuan a pu theory thar hmuh chhuah zinga a khirh ber laichu a rawn zawt ta hlauh mai a. Zirlai chu a ngawi vangvang a, �I zawhna chu amawl ang rengmang e, ka tawlailirpu pawh hian a chhang thei ang mawle!, ani zawk hi hanchhantir dawn chhin teh u,� a ti a, a \hutsan hmiah.

711. WoodrowWilson kha \umkhat chu thusawi turin an sawma.An sawmna a pawmhmachuan, �Eng tika sawi turin ngemin duh?Minute nga thusawi turamin duh chuan thla khathnuah a ngai anga,minute 15 chhung ka sawi dawn chuaninbuatsaihna�nchawlhkarkhat kamamawhang;darkarkhatchhungthusawinahunminpekdawnerawhchuantunahpawhhianka inpeihnghal e,� tiin a chhangduah.

Page 258: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

258

Hringnun Dictionary

Thusawi hriatrengna�n

712. Miin i thusawi hre reng se i tih chuan hmuh chiantir rawh.I sawi ringawt chuan darkar 3 thleng chu i sawi zaa 70 anhre reng mai thei, nithum hnuah chuan zaa 10 chauh anhre tawh ang. A lem i entir ringawt chuan an thil en zaa 72chudarkar thum thlengin anhria anga, ni thum thleng chuanzaa 20 an la hre thei mai thei. I thil sawite a lem nen i entirzel theih erawh chuan zaa 85 chu darkar thum thlengin anhria anga, zaa 65 chu ni thum thleng chuan an hrereng ang.

-Survey Bulletin

Thutiam

713. J.Hudson Taylor-a khanEngland rama Brighton khuaahChina InlandMission tan bank account a hawng dawn a.Dilna form-ah chuan a thil neih ziah a \ul tlat si a,heti hian a ziak:

�Pound (England ram pawisa) 10 leh PathianThutiam� tiin.

Thutlukna

714. Isua hi Pathian fapa ni lovin a aia hnuai deuh a ni - ti aArius-a zirtirna chu Alexandria khaw Bishop hmasaAthanasius chuan nasa takin a dodal a. Krista nihna ropuitak chu a \an tlat avangin an ram a\anginEmperor-in vawinga a hnawt chhuak a. A tawpahEmperor chuan a kova,Arius-a zirtirna chu hnial hnial tawh lo turin a zilh a.

Page 259: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

259

Hringnun Dictionary

Athanasius chuan a lo pawm thei awzawng lo mai a.Emperor thinrim chuan hmai sen \un chungin, �Khawvelinan do che tih hi i hre na nge?� a ti a. Ani chuan, �Chuti anih a hnu kei pawhin khawvel zawng zawng hi ka dove,�tiin a chhang let ve hmiah.

Tichhetu

715. Mi tupawh i hmelmaa i siam duh chuan, �I tih dan hi a diklo tawpmai,� han ti la a takin a thleng vat ang. He thufinghi a ding nghet tlat a nia!

716. I thinlungin dik nia i hriat chu ti ngei ngei ang che,...sawiselna i tawk dawn chiang tih in hre bawk la.

-Eleanor Roosevelt.

717. Ka tihdik thu min hrilh suh. Ka hria e.Eng nge ka tih dikloh hi ka tan hriat a \ul zawk daih.

-Albert Einstein

718. PresidentAbrahamLincoln-a khan \umkhat chu sipai engemawzat dahsawnna tur thu pek a chhuah a, a nih phungahchuan Secretary of War, Edward M.Stanton-a officea\anga chhuah tur zawk a ni a. Stanton-a�n chu lehkha ahmuh chuan a tih loh tur thu a sawi zung zung a, Presidentchu, �A a a nih hi,� a ti hmiah mai a.

President-in a lo hriat chuan, �Stanton-a�n a amin tihchuan ka a a ni ang, a tlangpuiin a dik vek \ep \hin a ni.Amah chu ka hmuh a ngai a nih chu,�a ti mai a. Stanton-a nen an inkawm hnu chuan President chuan amah chu adik lo zawk tih leh Stanton-a chuan a tidik zawk tih a hriaa, a thupek chhuah tawh chu a sut leh hmiah.

Page 260: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

260

Hringnun Dictionary

Tihsual palh

719. Tihsual palhneimiah lochuanengmahapuitlinngai lovang.

720. A hlawh lak chu Rs.20/- in a lo kim lova, hlawh semtuhnenah chuan, �Ka hlawh hi Rs.20/- inmin pe kim lova...�a va ti a. Ani chuan a chhiar nawn hnuin hlawh semna bua va en a, nui deuh vur vur chung hian, �Thla hmasa khanRs.20/- kan pe chuang palh che a, ... i sawisel miahlova,�a ti a.

Chu pa chuan, �Tihsual palh chu ka hre thiam thei,mahse a zawn zawna tih dik loh hi chu ka hre thiam theingang lo a ni,� a ti ve tlat a.

721. Vawi tam tak tihsual palh emaw, thil lian thamdeuh tihsualpalh emaw nei miah lo chuan mi ropui leh fak phu a nihtheih loh.

Tih tur

722. Saphovinmin awp beh lai khan ni khat chu chhun laiah nia lang thei ta lova, a thim em avanginmi tam tak an buai a.|henkhat phei chuan khawvel a tawp dawn emaw tiin ahhlauva, an \ap per pur hlawm a.

Ram rorelna in sanga roreltute pawh an buai hle a niawm e. A \hen chuan muangchang lova tawp nghal maian duh a,member pakhat erawh chuan, �Hehouse zahawmtakhianmombati lei i pass angu tihmotionkapu lut e, a remtheihhramchuanleinghalila;chungchuchhienginkanrorelnakal lai hi i chhunzawm zel ang u. Kan khawvel hi lo tawpdawnpawhni sela, ka tih tur ka tih lai ngeia lokal turte�nminrawn hmuh hi ka duh a ni,� a ti hep mai a.

Page 261: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

261

Hringnun Dictionary

Tih tur khek

723. Biola Bible College-a ka kal laiin vawikhat chu Pathiannichawhma inkhawmbanhian tlangval pakhat �chhandamna�thuah counselling ka neihpui a.Bible changka sawi chhuahzawng zawng te pawh a lo hresa vek a. A dik tak chuanchhandam nih chu a duh a, a duh loh ber chu chhandamnachang tura inpek chiah chu a ni. Darkar khat leh a chanvelai kawmin hun \ha a neih laia Krista hnena inpe turin kahrilh nasa hle. Amah zawk chuan mi tam tak an thih thutthut thu te chu mi la hrilh ta zawk lehnghal a, keiin chuchiah chu a chungahpawha thlen theihzia kahrilh ve thung.A duhtawk ta a, �Tunah chuan ni rih love, nakinah le,�atih tlat avangin beidawng takin ka kalsan ve ta a. Tunlaihunah pawh hian he tlangval ang hi kan \hahnem khawpmai! Krista chhandamna chan chu an duh, mahse �tunah�ni rih lovin.

-Roy B.Zuck

Titanic

724. Titanic-in Southampton a chhuahsan dawn khan PiAlbertCalwell-i chuan lawnga a luh pahin khualchhawn hnenah,�In lawng hi a pil thei lo tak tak ang maw?�tiin a zawt a.

Khualchhawn chuan,�Ka pi, Pathian meuh pawhin atipil thei lovang,�tiin a lo chhang.

725. England atanga NewYork pan tur chu tuifinriata pil theilo tura siam a ni a, mihring thilsiam zingah chuan a ropuibera ngaih a ni. Atlantic tuifinriat lai, New York a\angamel 1600 velah chuan April ni 15,1912 khan vur tlang asu a, a hnuai lam chu feet 300 zet a kaw ta huau mai a, a

Page 262: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

262

Hringnun Dictionary

pil \an chu a ni ta der mai. Chu lawng ropui tak chuTitanic a ni. Chhanhimna lawng te chu a awm ve nainlawnga chuang mi 2200 zatve lenna daih pawh a awm silo. Vur a sut a\anga darkar hnih leh a chanve velah chuanmi 1500 dawn lai chu tuifinriat vawt takah chuan a pilpuitaa,adamchhuakchuhmeichhialehnaupangdeuhhliranni.

Chu zan rapthlak takah chuan patling eng emaw zatchumidangngaihtuahhauh lovinmahni himna zawngin anphi ruai a. A tam zawk erawh chuan an nupui fanaute lehan lainate an fawp a, tlangval \henkhat lahin an bialnutechu an hmu leh dawn tawh lo tih hre chungin an fawpngawih ngawih a, an thi ngei dawn tih hre chunginmi danghimnangaihtuahin an inthiar fihlim thunga.Anchhungkhatlainate chu thlahlel ngawih ngawihmahsela an nunna chuhmeichhia leh naupangte tana hlanin chhanhimna lawng anhnuchhawn a, thihna lothleng tur chu an hmachhawnta a ni.

726. Titanic lawng lian kha millionaire special an ti a. Blocklian tak tak palia \hen a ni a, chhawng sawmpakhata sanga ni. A tikaltu atan pawh propeller pathum lai an hmang a,a himna thuah pawh a tunlai thei ang bera thuama ni bawk.Nuam lehmawi keng kim thei awmchhun niin an ngai hiala, khawvel mak tih leh ngaihsan a ni.

A zin vawikhatna atan April 10,1912 khanSouthampton a\anginNewYork a pan a. A chhuah a\angani nganaah chuan vur tlang lian zet mai a su a, a hnuai lamchuakaw tahuaumai a; vur tui vawt takah tuifinriatmawngfeet 12,000 zeta thukah a pil ta a ni. A dik tak chuanTitanic kha anngaihdanahchuan lawnglian ani satliah lova,mihring thiltihtheihna ropuizia entirnaah an ngai deuh berzawk. �Ropui! zahawm, mak! pil thei lo! tih a ni. Mahse

Page 263: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

263

Hringnun Dictionary

chu �pil thei lo� chuan a pil rual khan eng emaw a pilpuitlat. Kha ta \ang khan tumahin mihring thiltihtheihna hiinnghahna tlak tak takah an ngai thei tawh lo.

Mihringnunphunghrilhfiahna atanhei aia \hahi a awmthei tawh awm love;mihring chapona te, finna leh thiamnate avang hian Isua Krista kan ngainep a, a thiltihtheihna ataka a lo thlen hunah chuan Titanic chhiatna ang hi kanchungah a la rawn thleng ngei dawn a ni.

Tlanna

727. Vawikhat chu Johns Hopkins University-a Dr.HowardKelley hi a ram chhuak chu kein a tum aia thui a kal a, atui a hal ta hle mai a. Farm pakhata in a hmuh chu a vapan chawt a, hmeichhe naupang hian a lo chhawn a. A nuleh pa te an awm loh thu a lo hrilh a. Doctor chuan tui intur a dil a, hmeichhe naupang chuan tui in tur an neih lohthu hrilhin bawnghnute in tur a lo pe a. A duh tawk a in tirhnu chuan a kal leh ta a. Kar hnih khat hnuah chu doctorchuan hmeichhe naupang pakhat hi inzaina dawhkawnaha zai a, bawnghnute intirtu hmeichhe naupang ngei maikha a ni tih a hai lo.

Hmeichhe naupang chhungte�n damdawi in awmmanleh zainaman te an han hmu chu an sum neihin a tlin lo tihan hriat chian avangin an mangang hman kher mai; uluktakin an chhiar thla zar zar a a tawpa an thil hmuh chumakan ti kher asin! �Bawnghnutenohnihinhengbill zawngzawng hi a tlak fel vek tawh e� tih hi a lo inziak kalhmai nia.

Page 264: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

264

Hringnun Dictionary

Tleirawl

728. Alexander Ropuia khan tlangval zet zawt a nih laiinkhawvel a hneh zova, hneh leh tur dang a neih tawh lohavangin �hneh leh tur awm se� tiin hneh leh chakin a \apzawih zawih an ti. Napoleon-a chu kum 35 mi a nihinFrance ram awptu a ni a, Nathan Hale-a khan kum 21michauh a nih laiin, �Ka ram tana hlan tur nunna pakhat chauhka nei hi a pawi ka va han ti tak em!� tih thu ropui tak hia lo sawi daih tawh a. Indonaa France-in hnehna ropuitak an chan \uma an sipaite hruaitu John of Arc pawh khakum 16 chauh a la ni asin!

729. HoraceGreeleychukumlimianih laiin an school-a spellingintihsiakah pakhatna a ni a.

Evangel ine Booth pawh kha mipui tam takhmaa sermon a sawi hmasak ber \um chuan kum ngami chauh a ni.

Hugo Grotius, father of international law an tih khakum kawmi a nihin Latin Scholar an ti tawh a; kum 12 anihin University-ah a lehkha a zir tawh a. Kum 15 mi anihin Dan hre mi hna a thawk a, kum 21 a nih chuanHistory thiam hmingthang a ni tawh a, khawvel huapa danthiam (international jurist) a ni tawh bawk.

McCormick pawhin kum 23 mi a nihin buhsengnakhawl a hmu chhuak a.

Isaac Newton-a chuan kum 24 mi a nih laiin law ofgravitation hi a duang chhuak tawh a ni.

Thomas Jefferson-a pawh Declaration of Indepen-dence (British lal ram a\anga America indanna turthuthlung leh kalphung tur) a duan chhuah lai khan kum33 mi chauh a la ni bawk.

Page 265: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

265

Hringnun Dictionary

730. I nu leh pate tibeidawng suh,An enkawl seilian che a nia aw.

An thu awih turin inngaitlawm reng ang che,

Thu petuah i \ang palh hlauh ang e aw;

An phak tawka an enkawl sei len i ni e.

|hian thlanah fimkhur la,

Kawppui \ha tak thlang turin fimkhur la;

I thil chin \hante thununtu ni ang che.

Lirthei i khalh hunahmi hmuha intihtheih aiin

Him taka khalha kalna hmun tur thlen a \ha zawk tih hrereng la.

Thil dik leh pawimawh avanga i din tlat ngam loh chuan,

Eng emaw vangin i tlu tho tho vang.

731. Gallup survey-in tleirawl 48,000 hnenah, �Engin ngetleirawl nun hi thunun nasa ber?�tiin an zawt a, chhannachu hetiang hi a ni:

|hiante zaa 87

In chhung � 51

School � 45

Music � 41

TV � 32

Sakhua � 13

Tuarna

732. Kum 1950 vel khanMargaret Sangster Phippen chuan apa, British pastorW.E.Sangster-a chanchin hetiang hiana ziak. A hrawk leh ke lamah harsatna a neih avangin

Page 266: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

266

Hringnun Dictionary

doctor a rawn a, tihrawl chak lohna chi khat tihdam theihloh a vei \an tih a lo hrilh ta tlatmai a. A tihrawl a zawi telhtelh anga, a aw a chau tial tial anga, thil lem pawh a harsatthuai dawn a ni.

Sangster-a nun erawh a beidawng lo chiang hle!British HomeMission rawngbawlna lamah nasa zawkainhmang turin a rilru a siam thar sauh sauh a. A la ziak theizel dawn tih a hria a, \awng\aina hun tam zawk a nei theidawn tih a inhre chiang bawk. A \awng\ainaah pawh,�Lalpa, he indonaah hian min teltir reng ang che, generalatana hman tlak ka nih reng loh pawhin ka vui love,mahsesipai eng emaw zat chu ka hruai turin min la pe zel angche,�a ti a. Article leh lehkhabu te ziakin England rampumah \awng\ai pawl a din a, a \hang duang hle nghe nghe.Amah lainattute kiangah chuan, �Tuarna chungchangahchuan naupang te zual enkawlnaa kal \an ang chauh ka lani alawm!� a ti mai \hin a ni.

A kete chu an chak lo tial tial a, hman tlak lohva anawm hnu chuan a aw pawh a ri chhuak thei tawh hek lo.Kut khur chungin lehkha erawh a la ziak thei \awk \awka. A thih hma lawkinEaster Sunday zingah a fanu lehkhatur a ziak a, chutah chuan, �Easter tuk zingaLalpa chu atho ta! tihna tur aw han neih loh hi a va han rapthlak takem! nimahsela, aw nei reng si a Lalpa thawh leh thu auchhuahpui duh loh hi a la rapthlak zawk daih a ni,� tiin aziak a ni.

-Vernon Grounds

733. WilliamSangster-a chuan tihrawl chak lohnahri hlauhawmtak, tihdam theih loh a vei tih a inhriatin a zawm ngei turleh a vawn ngheh tlat turin hetiang hian thuvawn asiam hmiah:

Page 267: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

267

Hringnun Dictionary

1. Ka phunnawi lo vang.

2. In chhungah boruak nuam tak ka siam \hin ang.

3. Malsawmna ka dawnte ka chhiar \hin ang.

4. Ka tuarna hi hlawknaah chantir ngei ka tum ang.

Tul khatah

734. America President pahnih- Abraham Lincoln leh JohnF.Kennedy te khan in-anna an nei nual asin.

* Lincoln chu President atan kum 1860 ah thlan a ni a,Kennedy chu kum 1960 ah thlan a ni.

* Lincoln-a Secretary chu Kennedy a ni a, Kennedy-aSecretary chu Lincoln a ni ve thung.

* An lu-ah silai muin a fuh ve ve a, Zirtawpni a kahhlum an ni ve ve.

* Lincoln chu CinemaHall chhungah J.W.Booth-a�n akap a, a kaptu chu kudam-ah an man. Kennedy chuL.H.Oswald-a�n kudamatangin a kap a, CinemaHall-ah anman ve thung.

* A kaptute hi an chungchang ngaihtuah hmain anthi ve ve.

* An thiha anmahni thlaktute hi Johnson tih hmung puve ve an ni.

(School Magazine - The New Indian Express DailyNews Paper. Dt.24.02.2006)

Page 268: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

268

Hringnun Dictionary

Tumna

735. Thil ropui tih hian sualna pakhat mah a nei lova, mahnitana thil ropui tih tum tlat erawh chu a \ha hauh lo thung.

-J.Oswald Sanders

736. Thil theih leh theih loh danglamna chumihring thinlungatumnaah a awm daih zawk a ni.

-Tommy Lasorda

|anpuitu

737. India rama\angaSirBartle Frere a lokir leh chu an tawlailirkhalhtu thar chuan Rel chawlhhmunah a lo hmuak dawna, amah lah chu a la hre der si lo. �Eng tin nge Sir Bartlechu ka hriat theih ang?� a ti a. Sir Bartle-a nu pitar chuan,�Mi dang \anpuimawlhmawlhtu i hmuh chuan i pan chawtmai dawn nia, chu chu a ni ang,� a ti mai a. Rel a lo thlenchuan tlangval chuan mi chezia chu ngun takin a thlir a,nakinah chuanmi pakhatin pitar a \anpui lai hi a va hmu a,chu pa chu bungraw pindanah lutin pitar thawmhnawthiarsak chuan a lo buai viaumai a. Tlangval chuan lawmtakin chu pa chu a pan phei a, �Sir Bartle?� a va ti chawtchu a lo dik chiah asin.

738. SirEdmund Hillary leh amah hruaitu Nepalese, TenzingNorgay te khan kum 1953 khan Mount Everest lawnchhuakhmasaber ni turin tlang chhip an thleng a.Anchhuklamah SirEdmund chu a che sual a, a rap pial a, a tleng tapuat mai a. Tenzing-a chuan eng tin tin emaw a lo chhanthei ta hram a, thihna an pum pelh thei ta a ni.

Tenzing-a chuan Sir Edmund a chhanhim avangachawimawina leh lawmman eng mah a dawng duh lova,

Page 269: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

269

Hringnun Dictionary

�Tlang lawn mite chu kan inpui tawn \hin a, ka tih turpangngai ka tih avanga lawmman leh chawimawina kadawnna chhan tur ka hre love,� tiin a \ang tlat.

|awng lettu

739. �Thlarau zawngin a peih a, tisa erawh a chak lo a ni� tihthu hi a thu mal te te a Japan \awnga lehlin turin |awnglehna khawlah an dah a. Japan \awnga a lehlin zawh chuanchu Japan \awng chuEnglish chuan hetiang hi a ni daihtawh nia: �Whyskey chu duhthusam a awm a, bawngsaerawh chu kan ro satliah ringawt a ni.�

|awng\aina

740. Mi ropui : Lalpa, ka harsatna tawh ang tiata lian hianmin han siam teh.

Thatchhia : Lalpa, hahdam takinmin awmtir phawtmaiteh.

Mi lian : Lalpa, harsatna su tlang thei turin chaknaminhan pe teh le.

Mi te : Lalpa,mawhphurhna zang deuhmin chantirang che.

Mi \ul tak : Lalpa, ka tih tur ka zawh thlengmin awmpuiang che.

Chak lo : Lalpa, ka chau emmai ka peih tawh nganglo a ni.

741. Willie-a nu leh pate chuKristian ni lomahsela an fapa chuLal \awng\aina leh mut dawn \awng\aina te an zirtir a, achhunzawmna turin, Lalpa ka nu leh pa te, kei pawhmalmin sawm la, mipa naupang \ha tak ni turin min awmtirang che,tiin a \awng\ai \hin a.

Page 270: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

270

Hringnun Dictionary

Zan khat a \awng\ai zo chuan a nu hnenah, �Ka nu i\awng\ai ve em?� a ti a.Anu chuan, �Bawihte, ka \awng\aive lo,� tiin a chhang a.Willie-a chuan, �A nih leh ka pa a\awng\ai ve em?�a ti leh a. A nu chuan, �A \awng\ai ngaibik lo a niang,� a ti leh a. Willie-a chuan, �A nih leh engatan nge min \awng\aitir ziah si?�a ti a. A nu chuan, �A\ha alawm, naupang \ha nih i duh lo vem ni?�a ti a.

�Duh tehreng mai, mahse ka pa nen hian eng ati ngein \awng\ai ve ngai loh?�

�Thlarauvinmin chhuahsan a nimahna!�

�Ka pa nen hian kei, naupang mai mai lakah hian inphut sang lutuk lo maw?� Chhungkaw tana \awng\ai hikei chauhin ka tih bik tur em ni? Ka pa nen hian tlem talchuanmin pui ve ula!�

Chu ta \ang chuan an chhungkuain an \awng\ai\an ta a.

742. AnKohhranahRevivalCampaign neih an duh avanginRe-vival director hnenah Speaker an dil a. Director chuaneng ang mi nge an duh tih a lo zawt a, kohhran secretarychuan, �A hmel leh pumrua lam chu kan ngai pawimawhlo, a \hing\hita van tawng nise kan duh tawk mai e,�tiin a chhang.

743. Biak in bulah ring lomi hian zu siamna hmunpui a din luahmai a, chuBiak Ina lawite chuan zu siamnahmun chu sawnbo a nih theihna turin theih tawp chhuahin an \awng\ai\hin a. Nakinah chuan zu siamna chu \ekin a rawn deng tahlauh mai a, a kang chhe vek mai a. Ring lo mi chuanKohhranho chu mawhphurtuah puhin Court-ah a khingta a. Kohhranho lah chuan chu chhiatna avangamawhphurtua puh chu an duh lo nasa mai bawk si.

Page 271: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

271

Hringnun Dictionary

A tawpah roreltu chuan, �He thubuai hi thil mak ber atlingin ka hria, ring lo miin \awng\ai chhanna a ring a,ringtute lahin an \awng\ai chhanna chu an pawmawzawngsi lova,� a ti ta ringawt a.

744. China rama kum 40 ka awm chhung hian zing ni chhuahruala ka pa \hing\hia a \awng\ai loh tuk vawikhat mah kahre lo.

-Howard Taylor (J.Hudson Taylor-a fapa)

745. Nula \awng\ai chuan, �Lalpa, tun \um chu ka tan engmahdil che ka tum lova,midang tan ka rawn \awng\aisak dawna ni,�.... tiin a duh tawk a chham a, a tawpna atan chuan...�ka nu hi makpa hmel\ha deuh rawn pe ang che,�a ti zeih.

746. H.G.Wells-a chuan a beisei anga a \awng\ai chhanna ahmuh lohavangin a thinrimkhermai. Inbuatsaihnanei hauhlovin Accountant hna a exam a, a chhiarkawp chawh chua tidik thei si lo, a beidawng chuan Pathian chu rawntihdiksak turin a dil ta chawt mai a. A han chawh chhuahngial pawhin a dik thei chuang si lo, �A \ha e, Pu Pathian,ka \awng\ai lai chu mi rawn phawk leh tawh bik hauhlovang mawle,� a ti a, vawikhat mah a \awng\ai lehngai tawh lo.

747. A tlangpuia a lan danah chuan mi tupawh hi fianriala an\awng\aina hunhmandan letling chiahinmidang zingah an\awng\ai \hin. Fianrial \awng\aina hun hmang nasa chumizingah an \awng\ai thui ngai lova, fianrial \awng\aina hunhmang tlem erawh chu mi zingah an \awng\ai reichawk a ni.

-D.L.Moody

Page 272: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

272

Hringnun Dictionary

748. Vawi khat chu Hudson Taylor-a kha, �A nawmna pawhmiah lova \awng\ai chang i nei ve em?�tiin an zawt a. Anichuan, �Tehreng mai, thinlung chawmawlh leh lung angmaia sak tlat chunga \awng\aina ka hman hi a awm fo;mahse a tak takah chuan a nawmna pawh hauh lova rinnafiahna nena ro taka ka \awng\aina hi chuan chhannamaktak tak a dawng deuh ziah thung a ni,� a ti a.

749. Daniela chuan vawi khat mah Pathian hnena \awng\ainahun hmang lova nileng hun hman ai chuan zankhuaasakeibaknei puka awm a thlang zawk a ni.

750. Vawi khat chu J.Hudson Taylor-a China ram pana lawngaa chuanna chuMalay Penisula leh Sumatra thliarkar inkartuipui zima a kal lai takin lawng tikaltu tur thlifim a awm tahauh lo mai a. Nakinah chuan Missionary pindankawngkhar chu an rawn kik dawt dawt a, a han hawnchuan lawng captain a lo ni a. �Pu Taylor, thlifim a awmhauh lo mai a, kan lawng pawh hi thliarkar lam panin atawlh phei zel a nia. Thliarkara chengho lah hi thingbullungbul bemi an ni a, mihring sa pawh an ei mai duhin karing tlat,�a rawn ti a.

Taylor-a chuan, �Eng nge ka tih theih?� tiin a lozawt a.

�Pathian i ring tih ka hria a, thli awmna turin \awng\airawh,�a ti a.

�Captain, ka \awng\ai anga, nang pawhin lawngpuanzarte kha pawt pharh vek ang che,�

�A va mak dawn ngai ve le! Thli fim chhete pawh aawm loh laiin lawng puanzar ka pawhpharhtir ang amaw?Ka hote chuan min va nuihzat dawn em.!�ti chungin achhuak a, lawng puanzar chu a pawh pharhtir ta a.

Page 273: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

273

Hringnun Dictionary

Minute 45 a ral chuan captain chumissionary pindanahchuan a lokal leh a, \hing\hia a lo la \awng\ai reng lai chua rawn hmu a, �I \awng\ai chu duhtawk tawh rawh le,tunah chuan thli kan duh tawk aia tam kan dawng ta a,kan buaiphah lek lek tawh a ni e,� a rawn ti a.

751. Pi Cobley-i chuan pangpar kengin Leicester damdawi inchu a tlawh fo \hin a.Vawi khat chu doctor tlangval pakhathian fiamthu pahin, �Pi Cobley, i Pathian hian \awng\ainaa hre \hin i ti em ni kha?�a ti a. Ani chuan, �Ka pa chuana mite au thawm chu a hre \hin alawm!� a ti a. �A tihzianasat chu, hei vawiin chu pawisa kamamawh hle mai a, iPathian chu pound (England pawisa)5 dil ta ilamin pe angem?� Pitar chu a ngawi vang vang a, �aw� leh �aih� ti-achhan chi a ni der si lo; nakinah chuan, �A nih leh ka puvawiinah hian Prince ofWales hnenah hmelhriattir ta cheila, in inhriat hmasak ber niah pound 5 i dil mai ang em?�tiin a zawt let a.Ani chuan, �Aih, kan innel viau hma chuandil chi a ni hauh lovang le,�a ti a. Pitar chuan, �A ni rengdawn asin, ka Pa chu pound 5 i dil hmain i hriat chian viauphawt a ngai ang,� a ti ve ta khauh mai a.

-Guy H.King

752. Ringtute hian kan beisei leh tum dan loh tawpin \awng\aichhanna kan dawng fomai.

Dawhtheihna kan dil a, Pathian chuan hrehawm tawrhtur a rawn thlentir, dawhtheihna kawng min kawhhmuh\hin. (Rom 5 : 3-5)

Inngaihtlawmnakan dil a, Pathian chuan tuarna a rawnthlentir a; kan thil tuar chuan thuawihnamin zirtir \hin a ni.(Heb. 5 :8)

Page 274: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

274

Hringnun Dictionary

Mahni hmasial lohna kan dil a, mi dang tana kaninpumpek ngei ngeina turin remchang min rawnsiamsak a. (Phil. 2 :4)

Sual hneh theihna kan dil a, thlemna thlipui chuankhawvel thil \ha tam tak a rawn len lut a; kan hneh turkhawvel chu a rawn chhawp hnai a. (I Joh. 5 :4)

Chakna kan dil a, Setana tirhkohte chuan nasa takinmin tihrehawma,min lak kiansak turin Pathian kan au leh\hin; Amah chu kan chakna a ni tih kan hriatna turin.

Hmangaihna kan dil a, hmangaihna chuan dawhtheitakin a tuar \hin tih kan hriat theihna turin Pathian chuantuarna leh tiduhdahtute chumin zirtir turin a rawn tir \hin.(I Kor. 13 :4-8)

753. Sipai lumum pakhat hi a piangthar a, chhandamna a chanve tak avangin a lawm em em mai a. A pindana amahchauha a awm lai chuan kawngkhar chu an rawn kik dawtdawt mai a, a han hawn chuan an Colonel(kawrnel) chu alo lut hlawl mai a. �I \awng\ai e lo? Hun rei tak chhungchu ka bansan tawh asin. Ka mamawh zawng zawng kanei a, eng dilin nge ka \awng\ai tehlul ang?�a ti a.

Sipai lumum chuan, �Ka pu, i vannei hlemai; Pathianhnena lawmthu sawina tur i va han ngah tehrengve le,� a lo ti a.

754. Spain leh America an indo lai khan Cuba ramaRed Crosshotu nu chu Clara Barton a ni a. |um khat chu ColonelTheodore Roosevelt hian a va pan a, a sipai hliam lehril\amte tan an chaw chu lei a va dil a. Ani chuan a lo phalhauh lo mai a, beidawngin a kir leh ta a.

A hote�n \anpui an ngaih avangin ama sum pawh sena inhuam a ni si a, a lo leitir phal lo chu mak a ti em

Page 275: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

275

Hringnun Dictionary

emmai a. Nakinah chuanmi pakhat hnenah, eng vanga leiphal lo nge an nih a zawt ta rawih mai a. Chu mi chuan,�Colonel, dil mai rawh,�a lo ti a; Roosevelt chuan thilawmdan a hre thiam ta, hralh tur a ni tlat lo alawm! A tihtur chu �va dil� mai a ni a, a mamawh chuman lovin an lope mai dawn a ni.

755. Pathian hnenah \anpuina ka dil \hin a, a dawtah ka \anpuitheih leh theih loh ka zawt nghal a. Keimah hmang ngeia ahna thawk turin ka ngen \hin a ni.

-J.Hudson Taylor

756. Vawi khat chu sanghamanmi, Pathian nena inpawlna neikhat ve tak mai hi a \hian sakhaw mi lo tak takte nensangha man turin tuifinriatah an chhuak a, thlipui lehtuifawnin a nuai vakmai a; an lawng chu a pil mai dawnina lang ta a. A \hiante chuan \awng\ai ve turin an tur nasamai a, ani lah chuan a hreh hle si a, �Kum tam tak liamtawhah khan vawi khat chuBiak Inah ka lut a, ka \awng\aive tawh,� a ti duh chauh mai a. Mahse an nawr nasat emavangin a tawpah chuan, �Aw Lalpa, kum sawm pangakalta chhung khan eng mah ka dil ve ngai lo che a, tunahhian him taka khawmualmin thlentir chuan hei hi ka tiamache; kum sawmpanga dang lo awm leh tur chhung chuanka tibuai leh tawhmiah lovang che,� tiin a \awng\ai ve ta\awk a.

-Prairie Overcomer

757. Joseph Scriven chu Dublin khawpuiah kum 1820 khan alo piang a. Graduate a zawh hnu chuan hma lam dinhmunduhawm takin a hmuak a,mi pawhinmi lar leh ropui tak ala nih chhoh ngei an beisei \heuh a. Nula hmel \ha zet mainen an inhual a, an inneih hma ni tlaiah a nupui tur chu a

Page 276: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

276

Hringnun Dictionary

che sual hlauh mai a, dil a\angin a ruang an chharnawlh mai a.

Scriven-a chuan chu lai hun hrehawm tak chutheihnghilh thei lo chungin theih tawpchhuahin theihnghilha tum a, ram hrang hrang a fang kual \hin a. A tawpahCanada a thleng a, tah chuan khawsain a hun hnuhnunglam kum 41 lai chu a hmang ta a. Kristian \ha tak a ni a,hlawh nei lovin hmeithei rethei leh damlo \anpui ngaite tana nun chu a hlan ta a ni.

Scriven-a chuan hla a phuah thiam tih hriat a ni ngailo. |um khat chu a damloh laiin a nu hnena lehkhathawntur a ziak a, tah chuan hla thu \ha zet mai hi a lo telh a.Mihmuh atana a tih ni hauh lo mahse a \hianpain a lo hmu a,\ha a tih em avangin a thluk a siamtir a; kristiante zinga hlalar ber leh sak hlawh ber a lo ni ta a ni. A hla ziah chu -Lal Isua kan \hian \ha berin, kan mangan laiin minlawm- tih hi a ni.

758. Chhungkaw |awng\ai:Liana te chhungkua chu chawei dawnah takngial pawh

an \awng\ai ngai lova.Anputea, thingtlangKohhran upa hian eng emawchen

a rawn cham chilh a, a awm chhung chuan ani chuan\awng\aina hun a hmang \hin a.Ni khat chu an putea chuana hawsan leh ta a.

Zanriah an han kil a, \awng\aina hun hmang tur awmta hek lo, Liana chu a pa bulah a thle phei a, �Ka pa,Pathian hi a awm leh tawh lo em ni?�tiin a va zawt a. Chuzawhna chuan pa ber rilru chu a tiharh ta hlauh mai a,chhungkuain an \awng\ai ve \an ta a.

Page 277: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

277

Hringnun Dictionary

759. Pa \awng\aina

Lalpa, fapamin pek chuan a chauh lai ber pawha a chaknahre chhuak thiammi ni sela, a hlauh viau laia huaisennahmang thiammi ni rawh se.Hneha a awm lai pawha tlawmlo leh zam lo turin pui la, hnehtu a nih erawh chuaninngaihtlawmnachanghriattir ang che.Mahni inhriat chianhi hriatna azawnga pawimawh ber a ni tih hre thiammi nisela... Lalpa, nangin kawng awlsam leh nuam lamah hruailo la; kawng harsa leh hahthlak te, harsatna leh huphurh-awm tak tak paltlang turin hruai ang che... thlipui karading thei turin rilru khauh nei sela...mi hlawhchhamtekhawngaihna neimi ni rawh se.Mi dang a zirtir hma ngeiamahni inzirtir hmasak nachang hre mi ni sela.... ka fapachu rilru thianghlim... tum sang tak neimi ni hram rawh se.Nui thei turin buatsaih la, \ah dan pawh a theihnghilh hauhloh ka duh bawk ... A hma lam hun atana inbuatsaih thiammi ni sela ... a hun kal liam tawh te hre reng thei mi nibawk rawh se... Lalpa, hei hi ka ngen che a ni.. ka fapachununulukmi anih theihna turin ....a tawkchauha fiamthuduh mi ni sela... nun uluk leh fiamthu duh danah chuan alutuk tel lova invawng thei mi ni rawh se. Finna zir thiamtura mi rilru zau ni turin ka duh a... chakna dik tak a hriattheihna turin kaihruai ang che... Chutichuan, kei ... a pahian... ka rilru te tein ka lo ngaihtuah anga, �Kahlawhchham love,� ka lo tithei dawn nia.

760.Tar \awng\ainaLalpa, ka kum a tam tawh hle tih i hria e.Thil hrang hranga ka ngaihdan te sawi chhuak kher lo turinmin veng la,mi dangte chungchang ngaihven loh nachangmin hriattir ang che. Mi dangte tuipui ve loh ka hun kal

Page 278: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

278

Hringnun Dictionary

tawh chanchin sawi lo turin ka lei hi min vensak tlat la; kanatna leh hrehawmna sawi lo turin ka hmui hi tichip tlatang che. Ka kum a tam ang zelin a pung ve si a, ka tan lahsawi a chakawm telh telh bawk si a nih hi. A chang chuanka tidik lo ve \hin tih hi zirlai ropui tak a ni tih min hriattirla. Ngaihtuahna fim hmang thiam tur leh mi dang zingainrawlh ve fo lo tur te, mi dang puitu nih vang maia anchunga hotu ang hiala inngaih mai theihna lakah te a \ulanginmin pui la.Ka finna leh hriatna inkhawlkhawmzozaite hi lantir kher lo turin min veng la; Lalpa, ka hun tawplamah hian \hian \ha tlem te chauh ka mamawh ta. Zingzawka \awng\aia, mi kianga \awng tlem zawk turin minpui ang che.Heng zawng zawngpiah lamah hian, I ropuinaatan thlarau lama rah \ha leh hlu tak tak chhuahtu ni zelturinmin awmtir ang che. Amen!

761. Pitar \awng\aina

Hmeithai pitar rethei tak pakhat hi chaw leina tur aneih loh avangin a \awng\ai a, �Lalpa, khawngaihtakin vawksa \in leh chhangphut ip min rawn pe tehkhai,� tiin a chham ngai chu ring tak takin a chhamnawn chhen mai a. Mi pakhatin chu pitar \awng\aichu a hriatin a tihder chak ta tlat mai a, pitar \awng\ailai chuan a meikhuchhuahna a\angin a thil dil chu athlaksak ta a.

Pitar chu a zuang thova, �Lalpa ka \awng\aina ichhan avangin ka va han lawm tak em!� a ti chul a, athil tawn lawmawm tak chu a hmuh apiang a hrilh tazel a.

A tihdertu chuan mi zingah pitar chu, a thil dil khaPathian ni lovin amah zawkin a thlaksak a ni tih a hrilh ta

Page 279: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

279

Hringnun Dictionary

a. Pitar chuan, �A \hat chu, a titu chu ramhuai pawh lo nitehreng se; a tirtu chu Pathian a ni tho tho,� a ti daihmai a.

-Paper Pulpit

|ha theih tawp

762. Kum 2000 aia rei liam tawhah khan Greek Temple-ahmipakhatin mi lim \ha zet mai hi a ker a. Nalh taka zo turinhun pawh a duh rei ngial a ni awm e. A hnung lam langthei hauh lo pawh chu a hma lam ang thovin uluk em emhian a ker tho mai a, �Tuma hmuh hleih loh tur te chuengah nge i uluk em em chu le?� ti a an zawh chuan, �Heihi ka tih dan a ni e;mihring chuan an hmu kher lomai thei,nimahsela pathiante�n an hmuh tho ka ring alawm!�tiin achhang a. PathianEngkimtitheia ringtute hian midangtehmuh lohvah eng tin nge kan thawh ve le?

|hian

763. Mi dangte ngaina \hinmi chuanmi ngainat an hlawh \hin!

764. Hekhawvelah hianmihring chi hnih an awma:Room-a anluh rual ruala �heta hi ka awme� tih lantir \hin leh room luhrual ruala �e! kha in lo awmmaw� ti \hin te an ni.

765. Ka hmaah kal suh, ka zui thei lo palh ang che,Ka hnungah pawh min zui suh, ka hruai thei lo palh

ang che;

Ka sirah hian lo kal la, i lo inkawm pah teh ang.

766. |hianchuan i hnung lamahpawh i chanchin a \ha lamchauha sawi tho ang.

767. |hian rinawmpathum an awm - nupui tar tawh, ui vulh reitawh leh pawisa hman nghal theih te.

Page 280: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

280

Hringnun Dictionary

768. Hmelma pakhat chu a tam lutuk a, \hian za neih chu duhaiin a la tlem.

769. |um khat chu Sap ram chanchinbu pakhatin �\hian�sawifiahna inziahsiakna an siam a, chhanna sang tam taklut zingah he thu hi pakhatna atan an thlang. �|hianchu - khawvelin an chhuahsan vek lai che a i kiangalo lut duh awm chhun hi a ni�.

|hian \ha

770. Hmeichhe pahnih in\hian \ha tak karah chuan inphiar ruknaa thleng chawk.

Alphonse Karr

771. Socrates khanAthens khawpui lailiah hian in te tak te, felit etin a sa a. Mi pakhat hian, �Nang anga mi ropui lehzawhawm chin te chu in lian leh ropui zawkah pawhkhawsak awm alawm mawle! a rawn ti a. Ani chuan,�|hian \ha tlemte chauh nena luah khah theih pindan hi kamamawh tawk a ni miau alawm!� tiin a chhang daih.

United States

772. Vawi khat chu FrancoisGuizot hian JamesRussell Lowellhnenah, �America sorkar hian eng chen nge a daiha irin?�tiin a zawt a. Ani chuan awlsam takin, �A dintutengaihdan leh ruahmanna te a lal ber chhung chuan a tlulovang,� tiin a chhang.

773. Van lama\anga thilthlawnpek lehmalsawmnadawngtukanni a ... mahse Pathian kan theihnghilh si a... malsawmnaleh hlawhtlinna tawp lova kan dawnte hi kan ruih chilh a.

Page 281: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

281

Hringnun Dictionary

Tlanna leh khawngaihnamamawh lo khawpin kan intodelha,min siamtu Pathian hnena \awng\ai thei lo khawpin kanchapo ta a ni e.

-Abraham Lincoln

774. America ram tualchhung indonakhaHistory zirlai tam takin�Sal te chhuah zalenna tura indona� emaw an ti fo mai.August ni 22, 1862-a Abraham Lincoln-a�n HoraceGreeley hnena lehkha a thawnah chuan - �He indonaahhian Sal chhuah leh chhuah loh lam ka ngaihtuah lova, katum ber chu America ram Union (State hrang hranginzawmkhawm) ven him hi a ni e,� tiin a bul a \andaih asin!

Upa

775. Upat hi rangkachak tlukin a hlu e, an ti \hin.Mahse, mu tura khum ka pan lai hi chuan mak ka

\hin a ni.

Ka beng chu dawhkan pawhdawh-ah ka dah a, kaha dawhkana no chhungah;

Kamit pawh dawhkan chunga dah a ngai a, ka ke lahdawhkana tun a \ul bawk.

Maimitchhingaka inngaihtuahvangvangchungpawhin,eng emaw tak dah \hat hmaih ka la nei tlatin ka hre\hin a ni.

776. Mipui hi an danglam fo \hin a. An rualpui ka nih lai chuana nihna aiin an naupang ememzel a.A chang erawh chuanka rualpuite chu kei aiin an upa leh hle bawk si. Sikul kakalpui \hin nu pakhat ka hmu a, a�n upa laileng khawpamin hre chhuak thei tawh hauh lo nia!

Page 282: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

282

Hringnun Dictionary

Tukin zing chu ka sam khuih pahin ka hmel chu chiktakin ka han en a. A dik tak chuan kan tlangval laiadarthlalang tluk kha a siamtute pawh hian an siam thiamtawh lo ni berin ka hre ta!

777. Thil a kal chak lutuk lohna turin upate zai kan zui a ngai a,a kal muan lutuk lohna turin \halaiten tha an thawh a ngaibawk \hin. |halaite hianmei an nei a, upate�n eng an neithung a, kan mamawh ve ve a ni.

- The Vance Havner Quote Book

778. Mi zawng zawngin dam rei an duh a, tar nih erawh chu anduhmiah lo.

- Icelandic proverb

779. Beethoven-a chuan tar bengngawng a nih hnuin a hlamawileh ropui tak tak eng emaw zat a siam a.Milton-a pawhina hun hnuhnung lamahmitdel a nih tawh hnuin hla \ha taktak a phuah bawk. Beethoven-a Nineth Symphony lehMiltona Paradise Lost te hi awm lo ta se khawvel hian ach^n nasa ngawt ang le, tar kut chhuak bawk an nih hi.

-J. Oswald Sanders

780. Colonial Penn Group-in America rama kum 100 chunglammi 200 an kawmnaahmihring tana thil hlu leh \angkaiber nia an ngaih an zawt a. Thil neih tam lam chu an ngaihpawimawh zingah zu han tel hauh lova.

A tam ber chuan tu leh fate leh lainate chu an thil neihzinga hlu berah an ngai a.Eng thil emawan lo tih loh vangainchhirna an neih leh neih loh an zawh chuan, an tu leh fateleh lainate nena inkawmna hun tam zawk an lo nei lo chuan inchhirna ber a ni. Thil neih tam leh hausakna lam chuan dah pawimawh lo khawpmai nia mawle!

Page 283: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

283

Hringnun Dictionary

781. Noah Webster chuan kum 70 a nihin Webster Dictio-nary bu chhah tak hi a siam a, Miguel Cervantes pawhDon Quixote bu a ziah lai hian kum 70 a tling \ep tawhbawk. John Milton pawh Paradise Regained a ziah laihian kum 63 mi daih a ni tawh. Socrates-a pawhin kum70mi a nih lai pawhin zirtirna fing leh ropui tak tak a la pe\hin a, Ignace Paderewski pawh khan kum 79 mi a nihlaiin mi tam tak hmaah Concert a la nei zek zek \hin a ni.Benjamin Franklin-a kha kum 81 a nih laiin Americadanpui siamnaah a hnarkaitu ber a la ni a, BenjaminDisraeli pawhEngland PrimeMinister a nih vawihnihnaahkhan kum 70mi a ni daih tawh. ThomasEdison kha kum83 mi a nih pawhin a thil siamna hmunah thil thar hmuhchhuah tumin a la phe buai thei lutuk tlat. AlfredTennysonpawh a hla lar tak Crossing the Bar a phuah khan kum83-a upa a ni tawh a,Othello lemchan thawnthu a phuahlai khan Guiseppe Verdi pawh kum 83 mi bawk a ni.Michelangelo pawhin kum 80 ral a kai hnuah a lemziakmawi leh hriat hlawh ber ber te a ziak ve chauh a ni. ArturoToscanini pawh khan kum 87mi a nih laiin Orchestra a lahruai zak zak a, GrandmaMoses pawhin kum 90 chuanga nih hnuin lem ziakmawi tak tak thahnem fe a la chhuahthei tho mai. English law bu chhah tak tak 20 laiinremkhawmkha ennawna siam \hat a \ul avanginEarl ofHalsburg khan kum90 a nihin a bei \an chauh a ni. Galileokhan kum 73 a nihin a thil hmuh chhuah zinga ropui berkha a hmu chhuak a. Hudson Taylor pawh kha kum 69mia nih lai chuan mission field-ah a la buai lutuk tlat, fieldthar tur dapin a la vir kual zek zek \hin a ni.

782. Thil hrang hranga zawhna awm thei chhanna tur i hriat vektawh laia tuma�n zawh ena an en tawh si loh che chuan iupa ve hle tawh tihna a ni ang.

Page 284: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

284

Hringnun Dictionary

783. Kum 20 kan nih lai chuan miin eng tin nge min ngaih tihkha kan buaipui em em a. Kum 40 kan nih chuan mi minngaihdan kan pawisa tawh lova. Kum 60 han tlin meuhchuanmiin kan chungchang an ngaihtuah peih reng reng lotih kan hmuchhuak chauh \hin a ni.

-Jack Falson

Valentine�s day

784. Thawnthua an sawi dan chuanValentine�s day hi Rom lalramaKristian tlangval pakhat hming chawia lo in\an a nia. Kristian dangte ang bawkin Valentine-a pawh chuKrista a rin avangin tan inah hrehawm takin a tang ve a.Amah hmangaihtu, ani pawhin a ngaih em em te chu nitina ngaihtuah \hin a, a dam thu leh a hmangaihna thu te chunitina hriattir theih dan tur a ngaihtuah \hin a. A tannapindan tukverh a\anga ban phak tawk velah hian thingpakhat a ding a, a hnah chumihring thin pianhmang angasawlmawi tak hi a ni a. Chu thing hnahah chuan �i Valen-tine-a hi rawnhre reng ang che,�tiin a ziak a, a \hian rinawmtak parvain a thlawhpui \hin a. Nitinin �ka hmangaih che,�tih te chu a thawn chhuak ziah \hin a; hetiang hian valen-tine chua lo in\an ta ani.Valentine�sDaya lo thlen apianginmi tupawhin an hmangaihte hnenah valentine card thawninan hmangaihna thu an hrilh \hin a ni.

Vanneihna

785. Inbuatsaihna leh hun remchang a innan \umhian vanneihnaa thleng \hin.

786. Chinese-ho chuan vanneihna hun remchang an ti deuh

Page 285: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

285

Hringnun Dictionary

kher \hin a ni awm e. An sawi dan chuan chu thil chuannitinin kawngka a rawn kik \hin a. A \henin an hria a, a\hen chuan an hre lem lova. Vanneihna hun remchanginkawngka a rawn kik lo hriat mai chu a tawk lova.Kawngka a rawn kik i hriat veleh hruai lut la, lo lawm la;\hianah siamin amah nen chuan in thawk dun dawn nia.

Vanram

787. Kristiante chu khawvel mi, vanrama kal tum an ni lova;Vanmi, khawvel a\angavanram thleng chho tur anni zawk.

788. American-ho khu mi ngaihdan lak khawm ching ta rengreng an ni a,USA Today-in mi ngaihdan a lakkhawmahchuan vanram kal chu an lo chak deuh vek mai a; anngaihdan lak khawmerawh chu a inkhai rual tawk lo deuh.Za zela 72 chuan vanram kai ngei turah an inngai a; hengmite tho hian an \hiante chu za zela 60 vel chauh vanraman kai an ring. Za zela 80-in vanram a awm an ring a, zaa67-in hremhmun a awm an ring bawk. Za zela 96-inPathian hi a awm ngei an ring a ni.

789. Hmeichhe naupang pakhat chuan Sunday School-a an zirEnoka chanchin chu makti deuhin a nu hnenah a sawi a.�Ih maw Anu, Enoka chu Pathian nen an leng dun a, ankal an kal a ...� a ti a. A nu chuan sawitir zel tumin, �A vamak ngai emBawihte, tichuan eng tin nge ni zel?�a lo ti a.

Naupang chuan, �Ih maw Anu, ni khat chu an kaldun leh a, an kal an kal a, hla deuh mai an thleng ta a;Pathian chuan, �Enok, in in a\angin a hla tawh emmai, kahnenah lo kal ve law lawmai la, ka hnenah i awmve nghaldawn nia,� a ti a, a awm nghal daih� tiin a zirlai chu a nu ahrilh ta a.

Page 286: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

286

Hringnun Dictionary

790. Lunghlu kawngkhar te, rangkachak kawtthler te lehjasper lung man tam chi a siam bang mawi tak takchungchang te han sawi hi chuan vanram hi hmuh achakawm sawt \hin. Nimahsela, Isua hi awm ta lo tlat maisela chuan chutiang thil chuanmin hip chuang hauh lovangle; Isua a awm avang chauhvin vanram chuan nawmnaa nei thei dawn a ni.

-Paul Rees

791. Mi pakhat hian Fanny Crosby hnenah, �Pathianin talent apek \hat tehreng che nen hmuh theihna a pe tel lo che hichu a va han pawi tak em!�a ti a.

Ani chuan, �Ka pian hlimkhanPathian hnenah dil theini ila chuan engmah hmu thei lovamin siam turin ka ngenngei ngei ang. A chhan chumaw?Vanram ka thlen hunahka mit a var ve anga, Isua Krista hmel ngei chu ka thilhmuh hmasak ber tur a ni dawn asin,�tiin a chhang daih.

792. Theodore Roosevelt-a America President a nih lai khanAfrica ramah sapelin a kal a. A hawng lam lawnga achuannaah chuan Africa ram thingtlang khaw chengkertaka kum40 laimissionary hna thawk tawh chu a lo chuanghaw ve a. Lawng chawlh hmun an thlen chuan Presidentlo hmuak turinmi tam tak an lo thawk chhuak a, mission-ary chuan hmuaktu pakhatmah a nei ve lova. Chu Pathianmi chuan mahni inkhawngaihna rilru puin- Lalpa, Presi-dent chu rei lo te ram chhuakin a kal a, mi tam takin an lohmuak a; kei, i tana ka hun zawng zawng hmangtu erawhchu hetah hian kum 40 hnu-ah ka lo kir leh a, tuma�nminhmuak ve lo a nih hi! tiin a ngaihtuah a. Pathian aw a hreta! �Ka fapa, nang chuan i in i la thleng ve lo alawm!� tiin.

Page 287: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

287

Hringnun Dictionary

Vote khat

793. Kum1654khanvote khat vanginOliverCromwell-a chuanEngland ram rorelnaa dinhmun sang ber a luah a.

Kum 1649 khan vote khat vanginEngland lal Charles Ichu tihhlum a ni a.

Kum 1776 khan vote khat vangin America-ho chuanGer man \awng aiahEnglish \awng an hman phah a.

Kum 1839 khan vote khat vanginMarcus Morton chuMassachusetts Governor atan thlan tlin a ni a.

Kum 1845 khan vote khat vangin Texas chu Americasorkar (Union)- ah a bet ve ta a.

Kum 1868 khan vote khat vangin President AndrewJohnson-a chuan impeachment a pumpelh a.

Kum1875khanvote khat vanginFrance ramchu lal rorelnaa\angin Republic-ah (mipui thlan rorelna) dah a ni a.

Kum 1876 khan vote khat vangin Rutherford B.Hayeschu America president-ah thlan tlin a ni a.

Kum 1923 khan vote khat vanginAdolf Hitler-a chuNazipawl hotu ber atan thlan tlin a ni a.

Kum1960 khan President atana candidate nih inchuhnaahvote khat vangin RichardNixon chu John F.Kennedylakah a tlawm bawk.

Zalenna

794. Kum zabi 19-na hun laia Italy hruaitu ropui GiuseppeGaribaldi khan vawi khat chu \halai sang tam tak hmaahthu a sawi a, Italy ram zalenna tura a \ul ang anga ral do

Page 288: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

288

Hringnun Dictionary

turin a sawm a. A thusawi tawpah chuan tlangval zakzumtak hi a lo ding chhuak a, �Ka pu, indonaah chuan theihtawp lo chhuah ta ila engnge lawmmankandawnang?�tiina rawn zawt a. Ani chuan, �Ril\am leh mangan te, hliamnep deuh leh hliam pui na tak te, ser deu do te leh thihnahial pawhanimai thei; nimahsela, inhliam tuar avangchuanItaly hian zalenna a nei dawn tih hre reng ang che u,� tiin achhang.

795. Zalenna atanahlei hluakdeuha chetna a thleng anih pawhinsual a ni lo tih ka hrilh nawn duh che u a, dikna tarlan duhavanga zawldawh taka awmreng ringawt pawhhian hlutnaa nei lo tih lo hre nawn bawk teh u.

-Barry Goldwater (presidential nomination apawm thu a sawinaa a sawi - kum 1964)

Zawhna

796. Zirna hian kawng thum a kal tlang ngei ngei \hin. A tirahchuan zawhna chhan dik dan kan zir a, a dawtah zawhnakan zawt dik em tih kan zir leh a. A hnuhnung berah chuankan zawhna te chu zawh tlak a ni ngei em tih kan zir leh\hin a ni.

Zirna

797. He ka dawhkan a\ang hian thil dik leh ropui takmai ka zirchhuak ta. Kan hnamin harsatna a tawhte sut kianna turleh khawvel harsatna sut kianna tur zawng zawng chu thumal pakhatah a lo inbawkkhawmvek alawm!Chu thu chuzirna (education) hi a ni.

Page 289: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

289

Hringnun Dictionary

798. Tun hma kum 60 kaltaah kha chuan engkim ka hria a,tunah hi chuan engmah hriat ka nei tawh lo; education chukan mawlzia hmuh chhuah belh zelna hi a lo ni ta berawm e.

-Will Durant

799. Mipui hruai ti-awlsamtu ber chu zirna hi a ni a, nimahselakhalh kal tur erawh chuan a tiharsa sawt thung. Rorelsaka ti-awlsama, sal tluka chhawr tur erawh chuan zirna avanghian a theihin a theih tawh loh reng reng a ni.

-Lord Brougham

800. Ralph Waldo Emerson chuan, �Harvard College hianzirnain a huam theih peng hrang hrang an zirtir vek a ni,�ati a. Henry Thoreau erawh chuan, �A dik ang, a pengchauh an zirtir a, a zung lam erawh chu pakhat mah an zirtel love,�a ti daih mai a.

801. University zirlai pakhat chuan zirna chungchanga mingaihdan hre turin tualchhungmi tam tak a kawm kual a,lo neitu putar kum 78 mi a kawm hma chuan a hunkhawhral chu a ui hman hle a ni awm e. Putar hnenahchuan, �Ka pu, kum eng zat nge zirna atan i hman?�a ti a.Putar chuan, �School-ah kum ruk ka kal a, kum72 chhungzet chu zirna hun atan ka hmang ta!�tiin a lo chhang.

802. Mi tupawh graduate a pass a\anga zirna chhunzawmmiahlo chu a pass tuk a\angin mi mawl (un-educate) a ni.

803. Mihring hi eng tikah nge mi thiam (educate) a nih? Nundan a thiam a, hmangaihna a hriat a, beiseina a neih a,\awng\ai dan leh thih hlauh loh nachang a hriat hunahmithiam a ni \hin.

-J.F.Newton

Page 290: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

290

Hringnun Dictionary

804. Pastor hna ka thawhah hian kum thum chhung chauh hunnei tawh ni ila, kumhnih chhung chu inzirna hun atan ka lahmang tho ang.

-Donald Grey Barnhouse

805. Kan zir tam chuan kan hre tam nge ngeKan hriat a tam chuan kan theihnghilh pawh a tam,

Kan theihnghilh a tammiau chuan a hriat pawh kan hretlem \hin.

Kan hriat tlem chuan theihnghilh tur pawh a tlem,

Tlemte chauh kan theihnghilh chuan kan hre tam hletihna a ni a.

Chu chu alawm zirna chu!

806. Kohhranmember pakhat chuan thuhriltu, sihal pel hrat zetmai hnenah hian, �Sihal chu ni ila min zawn hmuh miahlohna hmun turah ka biru ngei angmawle,�a ti a. Thuhriltuchuan, �Khawi hmunah maw?�tiin a zawt a. Ani chuan,�I zirna pindan chhungah,�a ti hmiah! Inbuatsaihna nei lovathusawi hi a ngaithlatuin an hre thei khawpmai.

Zu

807. America ramah chuan kangmei leh tuia chetsualna zaasawmriat hi zu ruih vang a ni a, thinrimvanga kut inthlaknazaa sawmruk hi zu ruih vang a ni; mahni intihlum zaasawmthumhi zu ruih vang bawk a ni. Zu rui chungamotorkhalh vanginminute 22 zelahmi pakhat an thi.Mi pangaapakhat zelin zu vanga buaina an tuar.

808. Kan khaw lama pa pakhat zu zuar chu a putea, khawtlanghruaitu zinga miin a zilh a. �Zu te i lo zuar ve a ni awm a,khawtlang duh loh zawng a nih hi, sim vat ang che,�a ti vei

Page 291: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

291

Hringnun Dictionary

ngawtmai a. A tupa chuan, �E khai ka pute, i thusawi chuka awih lo reng reng; vantlang duh zawng a ni ang, aninchan loh nasat theihzia chuh!� tiin a chhang daih.Vantlang duh zawng a nih hmel viaumai.

-C.H.Thangkhuma

809. American ho khu thil chhinchhiah peih tak an ni a, anchhinchhiahdanchuankumtinin an ramahkhuanzuvanginmi 1,00,000 an thi a. Ram hmasawnna leh ei leh bar lam anghawng chhiat zat chu kum tin dollar billion 120 hu atling hial a ni. Tualthahna za zela 66 chu zu nenainhnamhnawihna nei a ni a, pawngsual za zela 50 leh rukruk za zela 70 chu zu nena inkaihhnawih bawk a ni. Kum16-24 inkar mite thihna tam ber chu zu rui chunga motorkhalh vang a ni. Mi maktaduai 13 a\anga 15 inkar chu zungawlvei leh zu nghei thei lo an ni a, heng zingamaktaduai 3 chu kum 18 hnuai lam an ni lehnghal.

810. Zu in mi ngil taka an kal theihna awm chhun chu kawngkawiah chauh hian a ni.

Zu rui

811. Nu zing tho chuan zan lama pa ber zu rui haw chokachhuata tui taka a mu chu a va hmu thut mai a. Athawmhnaw a \et hnuang a, a sam a bawrchhawr em ema, a hmai lah a lo khemnuan a. Thawmdim takin a chhuaka, thlalatu a ko nghal vat a; pa ber awmdan zahpuiawmtak mai chu fiah takin a thla an la a. A nupui neih ni-a athlalak, pa hmel \ha tak leh inchei nalh zet mai kiangahchuan a thlalak thar zahpuiawm tak chu a tar ta kalhmai a.

Page 292: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

292

Hringnun Dictionary

Pa ber rui \hing chu a lo harh a, a harh chiang khermai. Thlalak a han en zet chu a chhia leh \ha hriatna diktak thlengin a harh chhuak ta a, a nundan zahpuiawm takmai chu harhsanin nun dan pangngaia nung leh turin a harhhlen ta a ni. Dan hi mihring chhanhimna atana awm a nilova, a nih dan dik tak hmuh chiantira a awm dan tur diktakin a awm em tih tarlangtu a ni zawk.

812. Zu ruih hi thil danglam teh vak a lo ni lo, mahni duh thungeia mi a nihnamai mai chauh a ni zawk.

- Seneca

813. Ruih chilh atan chuan engmahhi a \ha lova, a \ha lo zingahchuan zu ruih hi a \ha lo ber a ni. Hriselna a tichhia a,rilru a pawt hniam a, mihring khawsak dan phak lovaminsiamtu a ni. Thuruk a puang zar a, buaina a thlen \hin a;hurna leh zah theih lohna a ken tel avangin a hlauhawm ani. Zu rui buk buk chu mi fing hmuha hmuh tur an awmngai loh avangin i ruih chuan mi a dik tak i ni mai. Zu ruichumihring ena en chi an ni lo; a chhia leh a \ha te, amawileh mawi lote thliar hran nachang hre lo ramsa nen an in-ang chiah a ni.

-Penn

Page 293: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

293

Hringnun Dictionary

AA bul \an ..................................... 1A falin .......................................... 1A \ha lam thlir mi ......................... 1A \hat dan ................................... 2A vantlang .................................. 3Ai-awh ......................................... 4America ........................................ 6Anchhia ....................................... 6Astronomy .................................. 6Awm hrang .................................. 7

BBaptisma ..................................... 7Beidawnna .................................. 8Beiseina ....................................... 9Biak In ....................................... 11Bible .......................................... 11Billion ........................................ 23Buaina ....................................... 24

CChampha ................................... 30Calendar .................................... 30Calvinism................................... 31Cancer ....................................... 31Chanchin |ha hril ..................... 32Chapona .................................... 35Chatuan ..................................... 38Chawlhni ................................... 39Chhandamna ............................. 39Chhuanlam ................................ 46Communist ................................ 46

DDam chhung hun ...................... 47Daw heh .................................... 49Dawhthei ................................... 50Dikna ......................................... 51

EEntirna (Example) ...................... 52Exam result ................................ 52

FFakna ......................................... 52Fimkhur lohna ........................... 53Fuih ............................................ 53

NgNgaidam .................................... 53Ngaihdam dil ............................. 55Ngaihdan ................................... 56Nghehna/Nghet ........................ 57Ngilneihna ................................. 58Nguina (depression) ................. 61

HHarhtharna ................................ 62Hausakna ................................... 63Hekna ......................................... 64Hel ............................................. 66Hlawhchhamna ......................... 67Hlawhtlinna ............................... 68Hlen ........................................... 71Hlimna ....................................... 71Hlim lo ....................................... 74Hmangaihna .............................. 75Hmasawn ................................... 76Hmeichhia ................................. 77Hmelma ...................................... 77Hmuh loh rinna ......................... 78Hna ............................................ 78Hnehna ...................................... 81Hnungtawlh .............................. 82Hremhmun ................................. 83Hriat loh vang ........................... 87Hriatna ....................................... 88Hriatpuitu .................................. 88

A Chhung thu zawnawlna

Page 294: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

294

Hringnun Dictionary

Hriat rengna .............................. 91Hrilhhai ...................................... 92Hrisel ......................................... 92Hruaitu ...................................... 93Huaisen ..................................... 94Hun a pawimawhber love ................................. 95

Hun hman dan .......................... 95

IIn ................................................ 96Inbuatsaihna ............................. 98Inbuk tawk ................................ 98Indona ....................................... 99Inngaihtlawmna ........................ 99Inhmelhriatna .......................... 101Inhuamna ................................. 102Inmil lo ..................................... 102Inneihna .................................. 102Inpersan .................................. 104Inpuanna ................................. 105Inpumpekna ............................ 105Inralrinna ................................. 109Inrem ........................................ 109Inremna .................................... 110Inrinna ..................................... 110Insurance ................................ 112Inthlanna ................................. 112

KKeh sawm ................................ 112Khawngaihna .......................... 113Kohhran .................................. 114Kohhran hrang ........................ 116Kohna (Mission) .................... 117Krismas .................................... 122Krista ....................................... 123Krista ang ................................ 129Krista chenna .......................... 130Krista- engkim ......................... 131Krista hmangaih ..................... 132

Krista hnawl ............................ 132Krista ka engkim ..................... 133Krista - lo kal lehna ................ 136Krista- Pathian lehmihring ................................. 138

Krista - tho leh ........................ 139Kristian .................................... 142Kristian chu: ........................... 144Kross ....................................... 146Kum zat .................................... 146

LLainatna ................................... 147Lawmthu sawi ......................... 148Lehkhabu ................................. 150Lehkhachaih ............................ 150Lehkha chhiar ......................... 151Lungawi ................................... 151Lungkham ................................ 152

MMahni ...................................... 153Mahni hmasial ........................ 153Mahni inhlanna ....................... 154Mahni intihlum........................ 157Martar ...................................... 158Mawhphurhna ........................ 160Meizial ..................................... 161Mi sual .................................... 161Mu rei ...................................... 162

NNatna ....................................... 162Naupang .................................. 163Naupang enkawl ..................... 163Naupang sual .......................... 165Naupang thunun ..................... 165Nausen .................................... 167Nu ............................................ 167Nu leh pa ................................. 169Nungchang ............................. 169

Page 295: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

295

Hringnun Dictionary

Nui rawh .................................. 171Nupa inthen ............................ 171

PPa ............................................. 171Pasal ........................................ 173Pastor ...................................... 173Pathian .................................... 177Pathian chibai buk .................. 181Pathian duh dan ..................... 181Pawisa ..................................... 182Pawm lo ................................... 186Pehhel lo ................................. 187Phunchiar ................................ 188Phurna ..................................... 188Politics ..................................... 189Pu ............................................. 189President ................................. 189

RRawngbawlna .......................... 190Retheihna ................................ 193Ringhlel ................................... 194Ringlo mi ................................. 194Ringtu nghet ........................... 198Rimawi ..................................... 198Rinawm .................................... 199Rinna ....................................... 202Rorelna .................................... 204Rukru ....................................... 204

SSakhua ..................................... 105Siam tharna .............................. 205Sawiselna ................................ 206Sawma pakhat ......................... 209School ..................................... 210Science .................................... 210Secretary ................................. 211Sermon .................................... 211Sual .......................................... 217

Sualna ...................................... 221

TTaima ....................................... 221Taksa ....................................... 222Tehna ....................................... 222Television ............................... 222Thamna .................................... 223Thawhlehna ............................ 223Theihnghilh ............................. 225Thianghlimna .......................... 225Thihna ..................................... 226Thil inthlak .............................. 232Thil neih .................................. 233Thilpek .................................... 235Thilphal ................................... 238Thil siam .................................. 239Thil tawn ................................. 239Thil tih ..................................... 240Thil tum ................................... 241Thil \ha lo ................................ 242Thim ......................................... 242Thinrim .................................... 242Thlamuanna ............................ 246Thlarau lainatna ...................... 248Thlemna ................................... 248Thlir dan .................................. 250Thu awih ................................. 250Thu hnuhnung ........................ 251Thu mal .................................... 252Thuneihna ............................... 253Thununna ................................ 253Thupek .................................... 254Thurawn .................................. 254Thusawi ................................... 256Thusawi hriatrengna�n ........... 258Thutiam ................................... 258Thutlukna ................................ 258Tichhetu .................................. 259Tihsual palh ............................ 260Tih tur ...................................... 260

Page 296: A falin - Webs · tam tak an biru a, an hlauh tawh nak alaiin sipaiho lah ... a ziah kha a chhiar leh a. Misual hotupa chuan, fiKha, lehkhabu\hatakannihkha,kanhallovang,minhanpe

296

Hringnun Dictionary

Tih tur khek ............................. 261Titanic ..................................... 261Tlanna ..................................... 263Tleirawl .................................... 264Tuarna ..................................... 265Tul khatah ............................... 267Tumna ...................................... 268

||anpuitu .................................. 268|awng lettu ............................. 269|awng\aina ............................. 269Chhungkaw \awng\aina ......... 276Pa \awng\aina ......................... 277Tar \awng\aina ........................ 277Pitar \awng\aina ...................... 278|ha theih tawp ........................ 279|hian ....................................... 279|hian \ha ................................. 280

THU LAK KHAWMNATE

1. Handbook of Quotations by Arthur T.Morgan

2. Lincoln The Unknown by Dale Carnegie

3. The Piper Book of Quotations by Cho Dev

4. Quips Quotes & Anecdotes by Jacob M. Braude

5. Speaker�s Encyclopaedia of Humour by Jacob M.Braude

6. The Speaker�s Quote Book by Roy B.Zuck

7. The World�s Greatest Quotations by Tryon Edwards, D.D

8. Y.M.A. Chanchinbu - November 1985 bu 146-na

9. Chanchinbu \henkhat leh titi khawchang chhinchhiahte.

UUnited States .......................... 280Upa .......................................... 281

VValentine�s day ....................... 284Vanneihna ............................... 284Vanram .................................... 285Vote khat ................................. 287

ZZalenna .................................... 287Zawhna .................................... 288Zirna ........................................ 288Zu ............................................. 290Zu rui ....................................... 291