กตตกรรมประกาศ

งานวจยเร อง การพฒนารปแบบการจดการเรยนรทเนน“ทกษะการคด กลมสาระการเรยนร สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม เปนสวนหนงของชดโครงการวจยเร อง การพฒนารปแบบการ“จดการเรยนรทเนนทกษะการคด ตามกลมสาระการเรยนรในหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 “ เปนชดโครงการวจยทมจดมงหมายเพอ พฒนาครผสอนในระดบการศกษาขนพนฐาน ใหมความรทกษะกระบวนการการจดกจกรรมการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนสำาคญ ทสงเสรมใหนกเรยนมทกษะการคด การคดวเคราะหการคนควาแสวงหาความรดวยตนเองจากแหลงเรยนรทหลากหลาย

คณะผวจยขอขอบคณผบรหาร คณะคร และนกเรยนโรงเรยนในกลมเปาหมายทใหความรวมมอและอนญาตคณะผวจยได เขาไปท ำาการศกษาบรบทโรงเรยนและสงเกตการจดกจกรรมการเรยนรในชนเรยน รวมทงใหขอมลในการสมภาษณ

คณะผวจยขอขอบพระคณสำานกงานคณะกรรมการการวจยแหงชาต และมหาวทยาลย ขอนแกน ทใหทนสนบสนนการวจยในครงน และคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ทใหความสนบสนนการศกษาวจย ขอคนพบทกอใหเกดประโยชนของงานวจยฉบบน จะเปนแนวทางสำาหรบนกการศกษา ครผสอน ผทเกยวของ ตลอดจนผทสนใจ สามารถนำาแนวคดในการนำานวตกรรมการคดไปใชในการพฒนาการจดการเรยนรของผเรยน

คณะผวจย

รองศาสตราจารยนลมณ พ ท ก ษ nilpit@ kku.ac.th

รองศาสตราจารยลดดา ศลานอย

1

ผชวยศาสตราจารยจรรยา บ ญ ม ประเสรฐ

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

2

บทคดยอ

ชองานวจย การพฒนารปแบบการจดการเรยนรทเนนทกษะการคด กลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม

THE DEVELOPMENT OF LEARNING MANAGEMENT MODEL FOCUSING ON THINKING SKILLS FOR THE SUBSTANCE OF

SOCIAL STUDY .คณะผวจย รองศาสตราจารยนลมณ พทกษ

รองศาสตราจารยลดดา ศลานอยผชวยศาสตราจารยจรรยา บญมประเสรฐ การวจยครงนมวตถประสงคเพอ พฒนารปแบบการจดการ

เรยนรทเนนทกษะการคด โดยใชโครงงาน กลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม กลมเปาหมาย คอ ครโรงเรยนจ ำานวน 10 คน จากโรงเรยน 4 โรงเรยน ในเขตพนทการศกษา 1 จงหวดขอนแกน การวจยครงนเปนการวจยเพอพฒนาโดยใชวงจรการพฒนาคณภาพงานแบบ วงจร Deming ประกอบดวย P D C A ( Plan Do Check Action) เคร องมอทใชในการวจยประกอบดวย 1) เคร องมอทใชในการปฏบตการ ไดแก แผนการเรยนรทเนนทกษะการคดโดยโครงงาน 2) เคร องมอทใชสะทอนผลการปฏบตการ ไดแก แบบบนทกการประเมนคณภาพของแผนการจดการเรยนรของคร แบบสงเกตการจดกจกรรมการเรยนรของคร แบบประเมนพฤตกรรมดานทกษะการคดของนกเรยน

ผลการวจยพบวา การพฒนาร ปแบบการเรยนร ตามกระบวนการ เรยนรทเนนทกษะการคด โดยใชโครงงาน ผวจยตองดำาเนนการใหความรเชงหลกการแนวคดเกยวกบทกษะการคด การจดกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำาคญโดยใชโครงงาน การผลตสออปกรณประกอบการสอน จากนนจงพฒนาความรจากทอบรมมาจดเตรยมเขยนแผนการจดการเรยนรทเนนทกษะการคดโดยโครงงาน เมอ

3

กลมเปาหมายสามารถเขยนแผนการจดการเรยนรแลวจดกจกรรมใหมการแลกเปลยนเรยนรระหวางบคคลโดยมผวจยใหค ำาปรกษาแกไข พรอมทจะนำาไปปฏบตการในชนเรยน

ส ำาหรบท กษะการค ดโดยใช โครงงาน ของน กเรยนพบวา พฤตกรรมทแสดงทกษะการคดขนเสนอสถานการณปญหา นกเรยนใชทกษะดานการสอความหมาย ทกษะยอยการบอกความรออกมาดวยตนเอง(recalling)ทกษะยอยการใชขอมล(using information) ขนกำาหนดปญหา นกเรยนใชทกษะดานการสอความหมาย ทกษะยอยการอธบาย(explaining) และ ทกษะการคดทเปนแกน ทกษะการตงคำาถาม(questioning) ขนสรางโครงรางโครงงาน นกเรยนใชทกษะการค ดท เป นแกนท กษะการเก บรวบรวมขอม ล (information gathering) ขนลงมอปฏบต นกเรยนใชทกษะการคดทเปนแกนทกษะการเกบรวบรวมขอมล(information gathering) ขนนำาเสนอโครงงาน นกเรยนใชทกษะดานการสอความหมาย ทกษะยอยการอธบาย(explaining) และ ทกษะการคดขนสง ทกษะยอยการสรางองคความรใหม(constructing)

4

ABSTRACT

Research Title: THE DEVELOPMENT OF LEARNING MANAGEMENT MODEL

FOCUSING ON THINKING SKILLS FOR THE SUBSTANCE OF

SOCIAL STUDYResearch Team: Assoc. Prof. Nilmanee Pitak,

Assoc. Prof. Ladda Silanoi, Assist. Prof. Janya Boonmeeprasert

The objective of this research was to study student’s thinking skills based on learning process focusing on thinking skills by using project, the substance of Social Studies, Religious, and Culture. The sample were 10 of teachers and school administrators from 4 schools in the Office of Khon Kaen Educational Service Area 1. The design of this research was Research and Development using Deming Cycle of Work Quality Development including P D C A ( Plan Do Check Action ). The instruments consisted of: 1) The instrument for action including study plan focusing on thinking skills by the project of learning unit, and 2) the instrument for reflection of action including the writing record for criticizing of learning activity management, the observation form of teachers’ learning activity management, and the students’ evaluation form of thinking skills.

The research findings found that learning activity for the development of learning management based on the process, learning based on thinking skills using the project, the researcher had to implement by providing the principle knowledge of thinking skills, learning activity management focusing on student centered by using the project, developing the instructional media. Later on, the knowledge from training was developed for writing preparation of learning management plan focusing

5

on thinking skills by the project. When the sample were able to write the learning management plan, the activities for sharing among people advised and corrected by the researcher and be ready for action in the classroom. For the students’ thinking skills by the project, found that the behavior showing their thinking skills for situational problem presentation, they used their skill for meaning expression, sub-skill for recalling by themselves, sub-skill for using information. For the problem determination step, the students used meaning expression skill, sub-skill for explaining, and thinking skills for questioning. For the project outlining step, the students used their thinking skills as the core for information gathering. For the action step, the students used their thinking skills for meaning expression, sub-skill for explaining, and higher order thinking skills, sub-skill for constructing new body of knowledge.

6

ความสำาคญและทมาของปญหาการจดการเรยนการสอนของระบบการศกษาไทยทผานมามความ

ลมเหลวในกระบวนการจดการเรยนรใหกบนกเรยน ทไมสามารถสรางคนใหมคณลกษณะทพงประสงคได คอ ไมสามารถสรางคนใหมพนฐานการคด วธการเรยนร การมทกษะในการจดการและทกษะในการดำาเนนชวต (หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2544) ทศนา แขมมณ และคณะ (2544) ไดทำาการศกษาแบบพหกรณ เพอศกษาการพฒนากระบวนการเรยนรของโรงเรยนทประสบความสำาเรจ ผลการวจยพบวายทธวธทสำาคญประเดนหนงคอ การสงเสรมการเรยนรของคร กลาวคอสงเสรมในรปแบบทหลากหลายอยางเพยงพอและอยางตอเนอง คร สวนใหญใหขอม ลตรงก นวายงไมกระจางใน เร องการพฒนากระบวนการเรยนร ตามแนวปฏรปการศกษา และตองการความรความเขาใจเพมขน การเรยนรนจ ำาเปนตองเปนไปอยางตอเนองสมำาเสมอ เพราะจะชวยใหครมความกระตอรอรนและพฒนาตนเองใหดขนไปเรอยๆ ซงสอดคลองกบรายงานการวจยเร อง การศกษาสภาพการพฒนาหลกสตรสถานศกษาของโรงเรยนเครอขายและโรงเรยนนำารองภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พบวา ดานการเรยนการสอนครยงไมเขาใจกระบวนการเรยนรทเนนนกเรยนเปนสำาคญ โดยเฉพาะการนำานวตกรรมการเรยนรทเนนพฒนาทกษะการคดมาบรณาการสการเรยนการสอนในหองเรยนไดอยางเปนรปธรรม (กงฟา สนธวงษ และคณะ, 2546) ซงในระยะเวลา 2–3 ปทผานมา กระทรวงศกษาธการไดสนบสนนโครงการปฏรปการเรยนรเพอพฒนาคณภาพนกเรยน สงผลใหครพฒนาการเรยนการสอน จดกระบวนการสอนทสงเสรมใหนกเรยนรจกคดวเคราะห รจกคนควาและแสวงหาความรดวยตนเองจากแหลงเรยนรทหลากหลาย ไดเรยนจากประสบการณจรงและไดปฏบตจรงมากขน จากการทครไดปรบเปลยนกระบวนการเรยนรของนกเรยน นกเรยนจงมเจตคตทดตอการเรยนร ใกลชดกบครและมความสขในการเรยน แตผลสมฤทธดานความรความสามารถทางการเรยนยงไมปรากฎชดเจน ซงผลการประเมน

7

คณภาพภายนอกของสถานศกษาระดบการศกษาขนพนฐาน พบวา มาตรฐานดานนกเรยน มาตรฐานท “ 4 : ผเรยนมความสามารถในการคดวเคราะห คดสงเคราะห มวจารณญาณ มความคดสรางสรรค คดไตรตรอง และมวสยทศน สวนใหญยงอยในระดบควรปรบปรง

ดงนน การใหนกเรยนทำาโครงงานจงเปนวธการหนงทนกเรยนไดมสวนรวมในการเรยนรดวยตนเองและปฏบตเอง ชวยใหนกเรยนไดพฒนาความคดอยางอสระ ไดฝกการทำางานเปนกลม ไดฝกทกษะกระบวนการในการ คนควาหาความร เชน การสงเกต การคด การสำารวจ การตงสมมตฐาน การทดสอบ การทดลอง การรวบรวมขอมล การหาขอสรป การอภปรายของสมาชกในกลม การวางแผนการทำางาน การวเคราะหขอมล การนำาเสนอขอมลในรปแบบตางๆ เชน การแสดงรปแบบจำาลอง การจดนทรรศการการเขยนในรปของแผนภม แผนผง การเขยนเปนรายงาน หนงสอเลมเลก แผนพบ โปสเตอร การจดทำาแผนโครงงาน การแสดงละคร การแสดงบทบาทสมมต เปนตน เรมตงแตปญหาทนกเรยนสนใจและอยากรคำาตอบจงไดทำาการศกษาคนควาหาขอมล รวบรวมขอมลตางๆ ทเกยวของโดยอาศยความรความเขาใจจากเรองตางๆ ทไดเรยนมา ใชกระบวนการและทกษะตางๆ ทเปนพนฐานภายใตการใหคำาแนะนำาปรกษาและการดแลของครหรอผเชยวชาญในเรองนนๆ หรออาจกลาวไดวาโครงงานเปนวจยเบองตนสำาหรบเดกๆ (พมพนธ เดชะคปต,2548) จากความสำาคญและปญหาดงกลาวผวจยเหนวาการจดการเรยนรโดยใชโครงงานเปนวธการหนงทครผสอน ใชกจกรรมการเรยนร ทเนนทกษะการคด เพราะในขนตอนของกจกรรมการเรยนรโดยโครงงานจะมขนตอนการฝกทกษะการคดวเคราะหปญหา พฒนาทกษะการคด มกระบวนการคดอยางอสระ รวมทงเกดทกษะในการปฏบตงานทเปนระบบจากการลงมอปฏบตจรง

วตถประสงคของโครงการวจย

8

เพอศกษาการคดของนกเรยนตามกระบวนการเรยนรท เนนทกษะการคด โดยใชโครงงาน

ขอบเขตของโครงการวจยครผ น ำาและครเครอขายกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและ

วฒนธรรม ในเขตพนทการศกษา 1 จงหวดขอนแกน ซงสมครใจเขารวมโครงการจำานวน 10 คน

คำานยามศพทเฉพาะทใชในการวจย 1. การจดการเรยนรทเนนทกษะการคด หมายถง ขนตอนในการ

จดกจกรรมการเรยนรทเนนพฒนาทกษะการคดโดยใชกจกรรมการเรยนรดวยโครงงานใหผเรยนมสวนรวมในการเรยนรผานขนตอนดงน

1.1 ขนนำา เปนขนทครเราความสนใจดวยการสนทนา และบอกจดประสงคของ

การเรยนร จากนนจะเปนการทบทวนความรเดม เชอมโยงกบเนอหาใหมดวยสถานการณปญหา เกม เพลง ฯลฯ(ทกษะการคดขนพนฐาน)

1.2 ขนสอน แบงเปน 5 ขนดงน (ทกษะการคดทเปนแกน)1.2.1 ขนเสนอสถานการณ/เลอกปญหา1.2.2 ขนกำาหนดปญหา1.2.3 ขนสรางโครงรางของโครงงาน1.2.4 ขนลงมอปฏบต1.2.5 ขนนำาเสนอโครงงาน

1.3 ขนสรป เปนกจกรรมททงนกเรยน และครชวยกนสรปบทเรยน โดยพยายามเชอมโยงกบวธการคดหาคำาตอบทนกเรยนสรางองคความรดวยตนเอง

2. ทกษะการคด หมายถง ความสามารถยอยๆ การคดในลกษณะพฤตกรรมของนกเรยนทแสดงถงระดบการคดในงานนใชทกษะ

9

การคดของดร.ศรนธร วทยะสรนนท แบงระดบการคดเปน 2 ระดบ คอ

2.1 ทกษะการคดพนฐาน(basic skills) ไดแก2.1.1 ทกษะการสอความหมาย (communication

skills) 2.1.2 ทกษะการคดทเปนแกน หรอทกษะการคดทวไป

(core or general thinking skills)2.2 ทกษะการคดขนสง หรอทกษะการคดซบซอน (higher order or more complexed thinking skills)

3. การพฒนารปแบบการจดการเรยนร ทเนนทกษะการคด หมายถง การจดการเรยนรทเนนทกษะการคด การวจยเพอพฒนาโดยใชวงจรการพฒนาคณภาพงานแบบ วงจร Deming ประกอบดวย P D C A ( Plan Do Check Action) มการวางแผน ปฏบตการ ตรวจสอบสะทอนผลการปฏบต และปรบปรงงาน

วธดำาเนนการวจยการพฒนารปแบบการจดการเรยนร ทเนนทกษะการคด กลม

สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ใชการวจยเพอพฒนาโดยใชวงจรการพฒนาคณภาพงานแบบ วงจร Deming ประกอบดวย P D C A ( Plan Do Check Action) มการวางแผน ปฏบตการ ตรวจสอบสะทอนผลการปฏบต และปรบปรงงาน มขนตอนดงน

1. ขนวางแผนการวจย (Plan-P) ผวจย 1.1 การวางแผนการวจย (Plan-P)

1) ศกษาเอกสารของงานวจยทเกยวของ สรางรปแบบวธการฝกอบรมเพอพฒนาทกษะการคดดวยโครงงาน

2) เลอกกลมเปาหมายจากการสมครใจของครโรงเรยนในเขตพนการศกษาเขต 1 จำานวน 10 คน

10

3)ประชมครกลมเปาหมายสรางความตระหนก(Awareness) ใหครทกคนและผทเกยวของเขาใจเกยวกบความสำาคญในการพฒนาทกษะการคด

4)จดอบรมกลมเปาหมาย จำานวน 10 คน เรองการจดทำาแผนการจดการเรยนรดวยการพฒนาทกษะการคดโดยโครงงาน

5)จดอบรมกลมตวอยางเรองการทำาวจยในชนเรยน

6)ปฎบตการวเคราะห หนวยการเรยนรเพอดำาเนนการสรางแผนการเรยนรทเนนทกษะการคดโดยโครงงาน สรางสอการสอน เครองมอสำาหรบการวดผลสมฤทธทางการเรยน

7) ดำาเนนการปรบปรงแผนการเรยนรของคร โดยครทกคนมสวนรวม ในการปรบปรงแผนการเรยนรดวยตนเอง คณะผวจยประชมระดมสมอง และเกบขอมลเพอสรปผลการดำาเนนการวจยในครงน

2. ขนดำาเนนการ (Do-D)ขนนผวจยนดหมายกบครผสอนแตละโรงเรยนเพอ

ออกนเทศประเมนการสอนและแนะนำาปญหาทเกดขนโดยครผสอนดำาเนนการสอนตามแผนการจดการเรยนรทเตรยมไวในขนวางแผน

3. ขนตรวจสอบ (Check-C)ขนตอนนเปนการนำาเครองมอทครสรางขนไปทดลอง

ใชสอนจรง โดยสอน หลงจากนนรวบรวมขอมลตางๆทไดจากการทดลองสอนเพอจะไดทราบขอบกพรองตางๆทจะตองปรบปรงตอไป

ผวจยใชเคร องมอคอแบบประเมนแผนการจดการเรยนรทเนน

11

ทกษะการคดโดยโครงงาน แบบนเทศบนทกการเขยนวจารณการจดกจกรรมเรยนร และแบบสงเกตการจดกจกรรมการเรยนรของคร

4. ขนปรบปรงแกไข(Action-A)ขนนผวจยวเคราะหขอมลตางๆ จากเคร องมอการ

สะทอนผลการจดการเรยนร จากขอ 3. ใหครผสอนนำาไปปรบแกไขกอนดำาเนนกจกรรมการเรยนรตอไป

เครองมอทใชในการวจยการวจยครงนเปนการวจยเพอพฒนา เครองมอทใชมดงน3.3.1 เคร องมอทใชในขนวางแผน เชน เอกสารประกอบการ

อบรมโครงการพฒนาศกยภาพครดานการจดการเรยนรทเนนทกษะการคด การจดทำาแผนการเรยนร และการจดเตรยมสออปกรณ

3.3.2 เครองมอทใชในขนดำาเนนการ คอ แบบกำาหนดการนเทศกลมเปาหมาย ใหดำาเนนการจดกจกรรมการเรยนรทเนนทกษะการคดโดยใชโครงงาน

3.3.3 เคร องมอทใชในขนตรวจสอบ คอ แบบประเมนแผนการจดการเรยนรท เนนทกษะการคดโดยโครงงาน แบบนเทศการจดกจกรรมเรยนร และแบบสงเกตการจดกจกรรมการเรยนรของคร

3.3.4 เคร องมอทใชในขน ปรบปรงแกไข คอ แบบบนทกการเขยนวจารณการจดกจกรรมการเรยนรโดยผนเทศก

การเกบขอมลในการวจยการวจยคร งนเปนการวจยเพอพฒนา การเกบขอมลโดยการ

สงเกต แบบบนทกการเขยนวจารณการจดกจกรรมการเรยนรโดยผนเทศก และการสมภาษณผเกยวของทงผบรหาร นกเรยน เพอนครในโรงเรยน

การวเคราะหขอมลในการวจย

12

การวจยครงนเปนการวจยเพอพฒนา การวเคราะหขอมล โดยการใชขอมลเชงคณภาพทไดจาก แบบบนทก แบบสงเกต การสมภาษณ มาตความสรป และเขยนเปนรายงานเชงบรรยาย

สรปและอภปรายผลการวจยการพฒนารปแบบการจดการเรยนรทเนนทกษะการคดโดยใช

โครงงาน ผวจยไดพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดโดยใชโครงงาน ฝกใหครผสอนเขยนและปรบปรงแกไขแผนการจดการเรยนร จากนนดำาเนนการตดตามประเมนการจดกจกรรมการเรยนรของครผสอน ผวจยรวมกนวางแผนตดตามนเทศการนำาแผนการจดการเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดโดยใชโครงงานไปใชในโรงเรยน โดยจะรายงานจากแบบบนทกการจดกจกรรม แบบสงเกตพฤตกรรมครและนกเรยน การสมภาษณนกเรยนดงตอไปน

1.1 พฤตกรรมการสอนของครตามกระบวนการเรยนรทเนนทกษะการคด โดยใชโครงงาน

การดำาเนนการสอนของคร ตามรปแบบการเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดโดยใชโครงงาน มลำาดบขนตอนดงน

ขนนำา ครสรางความพรอมกอนเรยนโดยใชกจกรรมการแบงกลม และกระตนความสนใจของนกเรยนเพอโยงมาสเร องทจะศกษา เชน รองเพลง เลนเกม ดภาพประกอบทสมพนธกบเนอหาเหมาะสมกบวยของนกเรยน

ขนสอน ครจดกจกรรมทเปนการฝกทกษะดานการคดใหแกนกเรยนเปนรายบคคลและกลมดงน

1)ขนเสนอสถานการณปญหา ครใชรปภาพกระตนความสนใจของนกเรยนใหคดโดยครใชคำาถามปลายเปดใหนกเรยนแตละคนแสดงความคดเหน เชน ภาพแตละภาพมความเกยวของกนอยางไร สงทอยในภาพมความสำาคญอยางไร ครใหนกเรยนแยกภาพตามหนาทตอตนเองตอครอบครว ตอโรงเรยน ตอ

13

ชมชน แลวถามดวยคำาถามทใหนกเรยนคดเพมเตมวาในฐานะเป นพลเมองด ควรมหนาท ต อสงคมอยางไร

2)ขนกำาหนดปญหา ครใหนกเรยนแตละกลมรวมกนคดหวขอทสนใจจะศกษา แลวใหนกเรยนชวยกนคดวาจะเกดอะไรขนบาง เมอนกเรยนศกษาเร องน ทำาไมจงสนใจศกษาเรองน

3)ขนสรางโครงรางโครงงาน ครใหนกเรยนแตละกลมชวยกนคดวาจะมวธการ ศกษาอยางไร จะแบงงานกนอยางไร ภายในกลม โดยเขยนเปนปฏทนการปฏบตงาน ครใหนกเรยนนำาเสนอโครงรางในการนำาโครงงานของแตละกลม เพอนกเรยนจะไดเหนการวางแผนการทำางานของกลมอน ๆ

4)ขนลงมอปฏบต ครใหนกเรยนลงมอปฏบตตามแผนทกำาหนดไว นอกเวลาเรยนโดยครคอยใหค ำาแนะนำาซงในขนนนกเรยนแตละกลมตองไปหาขอมลจากแหลงตางๆทกำาหนดไว

5)ขนนำาเสนอโครงงาน ครใหนกเรยนนำาขอมลมาเขยนลงในแผงโครงงาน เนองจากเปนการเรยนแบบใหมส ำาหรบนกเรยน ครจงตองใหค ำาแนะนำาอยางใกลชด ขนนนกเรยนทกคนจะไดชวยกนอยางเตมท ตามความถนด เชนบางคนเปนคนเขยน บางคนตกแตง บางคนเปนคนตดกระดาษครใหนกเรยนนำาเสนอโครงงานของแตละกลมพรอมแผงโครงงานททำา ในขณะทนกเรยนนำาเสนอโครงงานนน กลมไหนทเสยงเบาเพอนฟงไมชดเจน ครจะใช คำาถาม ถามกลมทนำาเสนออกครง และจะกระตนให

14

นกเรยนทฟงซกถามขอสงสย เปนการใหนกเรยนไดมการแลกเปลยนเรยนรกน

ครประเมนโครงงานของนกเรยนแตละกลม จากการฟง นำาเสนอผลงานและจากแผงโครงงานทตงแสดงไว พรอมทงใหนกเรยน แตละกลมประเมนผลงานกลมอนๆดวยตามหวขอทกำาหนดซงนกเรยนจะตองใชการวเคราะหเพอตดสนใจวาจะให คะแนนแตละหวขอ อยระดบใด เชนดมาก ด พอใช ปรบปรง

ขนสรปครใชคำาถามกระตนใหนกเรยนเกดการอภปรายถงผลงานททำารวม

ถงเพมเตมคามรในสวนทขาดหายและถามถงความรสก ความคดเหนในการเรยนโดยใชโครงงาน

การวเคราะหบทบาทของคร สรปไดดงน1. ครไดมการเตรยมการสอนเปนอยางด โดยมกจกรรมและ

เตรยมสอตางๆ เพอทจะกระตนใหนกเรยนคด เชน ใบงาน โครงรางของโครงงาน แบบประเมนโครงงาน แบบวดพฤตกรรมนกเรยนดานทกษะการคดของแตละกลม

2. ครมการกำาหนดกจกรรมเพอสงเสรมใหนกเรยนเกดทกษะการคด เชน การใหดภาพ การเลอกใชเพลงทมเนอหาสมพนธกบสาระทสอนเปนเพลงทอยในความสนใจของนกเรยน หลงจากฟงเพลงกระตนการคดดวยคำาถามปลายเปด ใหคดเปนรายบคคล ใชค ำาถามกระตนใหคดเปนรายกลม มการกำาหนดใหนกเรยนไดวางแผนในการไปแสวงหาความรในเร องทตนเองสนใจ โดยทำาเปนปฏทนปฏบตงาน มผรบผดชอบ

3. ครใหนกเรยนไดลงมอปฏบตตามแผนทวางไว โดยครเปนผใหคำาแนะนำา ซงในขณะลงมอปฏบตนน นกเรยนไดมการแสวงหาความรตามทกลมตกลงไว แลวนำาความรทไดมาจดเรยบเรยงใหม เขยนสรปลงในแผงโครงงาน ซงกจกรรมเหลานนกเรยนตองใชทกษะการคด

15

หลายอยาง เชน การแสดงความคดเหน การสรป การยอมรบฟงความคดเหนผอน นอกจากนการจดกจกรรมใหนกเรยนไดลงมอทำาในลกษณะของโครงงานนกอใหเกดความคดสรางสรรค 4. ครใหมการนำาเสนอโครงงานของแตละกลม เปนการใหนกเรยนไดมการแลกเปลยนเรยนรกนจากทแตละกลมไดไปศกษาหาขอมลมา และครยงมการกระตนใหนกเรยนถามกลมทออกไปนำาเสนอ และกระตนใหนกเรยนพด อยางมความมนใจ โดยใชแรงเสรมใหค ำาชมเชย ดวยวาจา เชน เกงมาก ดมาก 5. ครจดกจกรรมใหนกเรยนไดมการประเมนผลงานของนกเรยนดวยตนเองและมการประเมนผลงานของกลมอนตามหวขอทกำาหนด ซงเปนการใหนกเรยนมสวนรวมในการประเมนและเปนการสงเสรมใหนกเรยนไดคดวเคราะหกอนวาจะใหระดบคะแนนแตละหวขออยในระดบใด 6. ครกระตอรอรนในการทจะใชคำาถามกระตนใหนกเรยนคด ครพยายามตงคำาถามใหนกเรยนคดแลวตอบ โดยคำาถามของครจะเปนคำาถามปลายเปด ใหนกเรยนสามารถตอบไดหลากหลาย 7. ครมความพยายามทจะคอยใหคำาแนะนำา ในขณะทนกเรยนลงมอปฏบตนอกเวลา และเปนวธจดการเรยนรแบบใหม เวลาลงมอปฏบตจรงจะเกดปญหาซงครจงตองแนะนำาอยางใกลชด

1.2 พฤตกรรมการเรยนรของนกเรยนตามกระบวนการเรยนรทเนนทกษะการคด โดยใชโครงงาน นกเรยนไดรวมกจกรรมทงรายบคคลและกจกรรมกลมตามรปแบบการเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดโดยใชโครงงาน มลำาดบขนตอนดงน

ขนนำา นกเรยนไดรวมกนรองเพลง เลนเกม เพอเขากลมตามทกำาหนด นำาไปสการทำางานรวมกนเปนกลม นกเรยนแตละคนแสดงความคดเหนจากคำาถามแบบเปดโดยคดจากประสบการณเดมของตนเอง

ขนสอน แบงเปน 5 ขนตอนดงน

16

1)ขนเสนอสถานการณปญหา นกเรยนไดฝกคด ตอบคำาถามของครทใชภาพกระตน แลวใช คำาถามปลายเปด ทงเปนรายบคคลและเปนกลม

2)ขนกำาหนดปญหา นกเรยนไดรวมกนคดถงเร องทจะศกษาวาจะศกษาเร องอะไร ซงนกเรยนไดมการแสดงความคดเหนและมวธการตดสนใจวาจะเลอกศกษาเรองใด

3)ขนสรางโครงรางโครงงาน นกเรยนมการคดรวมก นในการเขยนโครงรางโครงงาน ตลอดจนวางแผนจดทำาเปนปฏทน ปฏบตงาน วาจะทำาอะไรบาง วนใด ใครเปนผรบผดชอบ นกเรยนตองคดรวมกน โดยตองพดตองปรกษาหารอกนภายในกลมจนไดคำาตอบททกคนเหนดวย

4)ขนลงมอปฏบต นกเรยนไดลงมอปฏบตจรงตามแผนงานทกำาหนดทกคนมหนาทความรบผดชอบในการทำางาน

5)ขนนำาเสนอโครงงาน ในการทลงมอทำาแผงโครงงานนกเรยนไดมการชวยกนท ำางานตามบทบาทหนาทและตามความสามารถของตนนกเรยนบางคนไดเปนคนเขยนขอความ บางคนเปนคนตดกระดาษ บางคนเปนคนตกแตงแผงโครงงานใหสวยงามนาสนใจ บางคนระบายส นกเรยนไดชวยกนคดวาจะเขยน จะจดวางอะไรตรงไหนไวในแผงโครงงาน ในการนำาเสนอโครงงานทกคนในกลมมสวนรวมในการนำาเสนอเพราะจะมนกเรยนทเปนคนพด 1-2 คน สวนคนอนๆกจะมสวนรวมโดยเปนผจบถอแผงโครงงานเวลานำาเสนอหนาชน ในขนนนกเรยนได

17

มสวนรวมในการประเมนผลงานของตนเองและของกลมอน

ขนสรป นกเรยนไดตอบคำาถามของครจากการนำาเสนอโครงงานของแตละกลมและไดแสดงความคดเหน แสดงความรสกทไดเรยนรโดยใชโครงงาน

การวเคราะหบทบาทของนกเรยน สรปไดดงน

1. นกเรยนเกดทกษะการคด จากทครกระตนดวยภาพ แลวใชคำาถามปลายเปดใหนกเรยนคดตอบไดหลากหลาย สามารถเชอมโยงประสบการณเดม เชน อธบายบทบาทหนาทของตนเองตอครอบครวเปรยบเทยบกบภาพทครนำาเสนอไดเหมาะสม ซงเปนทกษะการคด ดานการสอความหมาย(communication skills) ทกษะยอยการบอกความร ออกมาด วยตนเอง (recalling) และท กษะย อยการ ใช ขอมล(using information)

2. นกเรยนเกดทกษะการคด การตงคำาถาม(questioning)ในเร องของการกำาหนดหวขอทจะศกษา เหตผลทศกษา วตถประสงคของการศกษารวมกน มการวางแผนรวมกน วาจะศกษาหาความรไดจากใคร ทไหน โดยมการกำาหนดปฏทน ในการทำางาน พรอมทงผรบผดชอบ มการรวบรวมขอมลทไดจากการศกษามาจดใหมแลวนำามาเขยนเรยบเรยง ทสำาคญนกเรยนไดลงมอปฏบตตามแผนปฏทนทกำาหนดไว ซงในชวงทมการทำาโครงงาน จะเกดปญหาในเรองตาง ๆ ซงแตละกลมตองชวยกนแกไข ซงถอเปนทกษะการคดทเปนแกน คอทกษะการเกบรวบรวมขอมล(information gathering)

3 นกเรยนเกดความคดสรางสรรค ในการจดทำาแผงโครงงานนกเรยนไดมการออกแบบการจดขอมลตางๆใหสวยงามนาสนใจ มการตกแตงระบายส ซงแตละกลมจะมการออกแบบตกแตงใหสะดดตานาสนใจแตกตางกน สมาชกแตละกลมไดมสวนชวยกนคดวาจะเขยน ขอความอยางไร จะจดเปนรปแบบอยางไร

18

4. นกเรยนเกดการเรยนรจากเพอน ๆ จากการอภปรายในกลม จากการแสดงความคดเหนในกลม จากการไดฟงเพอน ๆ นำาเสนอโครงงานและในชวงทเพอนนำาเสนอนกเรยนไดมโอกาสซกถาม

5 นกเรยนไดมโอกาสประเมนผลงานของตนเองและของกลมอน ๆ ตามหวขอในแบบฟอรมทก ำาหนด ซ งนกเรยนตองใชการคดการวเคราะหวาจะใหระดบคะแนนในแตละหวขออยในระดบใด ดมาก ด พอใช หรอปานกลาง ซงเปนทกษะทเปนแกน คอทกษะการจดลำาดบ (ordering)

6.นกเรยนมความมนใจในการตอบคำาถาม แสดงความคดเหนของตนเองไมตอบตามเพอน

7 นกเรยนเกดความภาคภมใจในผลงานของตนเอง เพราะจากการทครใหนกเรยนแสดงความคดเหนนกเรยนจะตอบวาภมใจในโครงงานทไดทำา

การจดการเรยนรท เนนทกษะการคดโดยโครงงาน กลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ชวงชนท 1 และ 2 สามารถสรปขนตอนของการสอนโดยโครงงานและผเรยนไดพฒนาทกษะการคดดงน

ขนตอนการจดกจกรรมโดย

โครงงาน

กจกรรมผเรยน พฤตกรรมแสดงทกษะ การคดของผเรยน

ข น เ ส น อส ถ า น ก า ร ณ ปญหา

-กระต นควา มสนใจของนกเรยนใหคดโดยครใชคำาถามปลายเปดใหน กเรยนค ดอยางห ล า ก ห ล า ย จ า กประสบการณเดมของแตละคน

-ทกษะการคดดานการสอความหมาย *ทกษะยอยการบอกความร อ อ ก ม า ด ว ยต น เ อ ง (recalling) ทบทวนความรทเคยเรยนมาหรอประสบการณทเคยประสบมาแลวบอกมใหผ

19

ขนตอนการจดกจกรรมโดย

โครงงาน

กจกรรมผเรยน พฤตกรรมแสดงทกษะ การคดของผเรยน

อนทราบไดถกตอง *ท ก ษ ะ ย อ ย ก า ร ใ ช ข อ ม ล (using information) *-การเทยบสงทเรยนรใหมหรอสงทกำาลงประสบแลวบอกไดวาตนมความรเดมหรอประสบการณเดมอะไรบางทเกยวของกน*-การเลอกความรเดมหรอป ร ะ ส บ ก า ร ณ เ ด ม ท เกยวของโดยตรงและเปนประโยชนตอสงทก ำาลงจะเรยนรใหม

ข น ก ำา ห น ดปญหา

รวมก นแสดงความคดเหนเร องทจะศกษาวาจะศกษาเรองอะไร ทเปนความตองการของส ม า ช ก ก ล ม ซ งนกเรยนไดมการแสดงความคดเหนของแตละคน และมวธการตดสนใ จ ว า จ ะ เ ล อ ก ศ ก ษ าเ ร อ ง ใ ด โ ด ย ใ ช กระบวนการกลม

-ทกษะการคดดานการสอความหมาย *ท ก ษ ะ ย อ ย ก า รอธบาย(explaining) -เรยบเรยงความคดหรอประเดนสำาคญๆในเร องทเรยนได-บอกความสมพนธ เช งเหตผลระหว างประ เด นตางๆทเรยนได-พจารณาเร องทเรยนรวา

20

ขนตอนการจดกจกรรมโดย

โครงงาน

กจกรรมผเรยน พฤตกรรมแสดงทกษะ การคดของผเรยน

เกยวของกบอะไรและเรยนรเพออะไร-ทกษะการคดทเปนแกน ท ก ษ ะ ก า ร ต งคำาถาม(questioning) *ท ก ษ ะ ย อ ย ก ำา ห น ดขอบเขตของเร องทศกษา วตถประสงคของการศกษาและค ำาถามท ต องการในการศกษา*ทกษะยอยการพจารณาคำาถามตางๆ ทตงขนแลวเจาะจงเลอกเฉพาะคำาถามทตรงกบวตถประสงคของการศกษามากทสด

ข นสร าง โคร งรางโครงงาน

แตละกลมวางแผนจดท ำา เป นปฏ ท นปฏ บ ต งาน วาจะทำาอะไรบาง วนใด ใครเปนผรบผดชอบ นกเรยนตองคดรวมกน โดยตองพดตองปรกษาหารอก นภายในกล มจนได ค ำาตอบททกคนเหนดวย

ทกษะการคดทเปนแกน ท กษ ะกา ร เก บ ร ว บ ร ว มข อ ม ล (information gathering)*ทกษะยอยเปรยบเท ยบวตถประสงคของการเรยนรและสาระทตองเรยนรกบความรเดมทมอย เพอบอกวายงไมร อ ะ ไร หรอยงร อ ะ ไ ร ไ ม พ อ ต า ม

21

ขนตอนการจดกจกรรมโดย

โครงงาน

กจกรรมผเรยน พฤตกรรมแสดงทกษะ การคดของผเรยน

วตถประสงคของการเรยนรนน*ทกษะยอยจดระบบกบสงทยงรไมพอ หรอยงไมร วาทำาอยางไรจงรสงนนได*ทกษะยอยระบวธการไดความรและแหลงขอมลของความร เชน อานหนงสอ ถามผร จากพอแม ญาตผใหญ พระ อบต. ฯลฯ*ทกษะยอยวางแผนการท ำางานร วมก นด วยการกำาหนดปฏทนการทำางานของกลม

ขนลงมอปฏบต ลงมอปฏบตจรงตามแผนงานทก ำาหนดทกคนมหนาทความรบผดชอบในการทำางาน

ทกษะการคดทเปนแกน ท กษ ะกา ร เก บ ร ว บ ร ว มข อ ม ล (information gathering)เ ช น ก า รสมภาษณ การสอบถาม การบนทกผล*ทกษะยอยรวบรวมความร ใหม โดยใชวธเกบรวบรวมความรจากแหลงทกำาหนด *ท ก ษ ะ ย อ ย ต ร ว จ ส อ บความพอเพยงของขอมล

22

ขนตอนการจดกจกรรมโดย

โครงงาน

กจกรรมผเรยน พฤตกรรมแสดงทกษะ การคดของผเรยน

เพอใหบรรลวตถประสงคทตองการ

ขนนำาเสนอโครงงาน

-ทำาแผงโครงงาน-จ ด น ท ร ร ศ ก า ร น ำาเสนอผลทค นพบและนกเรยนไดมสวนรวมในการประเมนผลงานของตนเองและของกลมอน

-ทกษะการคดดานการสอความหมาย *ท ก ษ ะ ย อ ย ก า รอธบาย(explaining) -เรยบเรยงความคดหรอประเดนสำาคญๆเพอบอกใหทราบวา เพราะเหตใดจงทำา ทำาอะไรบาง ทำาแลวผลเปนอยางไร-บอกความสมพนธ เช งเหตผลระหว างประ เด นตางๆทศกษาไดจากโครงงานทกษะการคดขนสง*ทกษะยอยการสรางองคค ว า ม ร ใหม(constructing) การนำาความรใหมมาจดระบบเพอใหง ายตอความเขาใจวเคราะหขอมลหรอนำาผลทไดจากการทำาโครงงานทม

23

ขนตอนการจดกจกรรมโดย

โครงงาน

กจกรรมผเรยน พฤตกรรมแสดงทกษะ การคดของผเรยน

กา รจ ด ร ะบ บ แ ล ว ม า น ำาเสนอขอคนพบ

อภปรายผลการพฒนารปแบบการจดการเรยนรทเนนทกษะการคดโดยใช

โครงงาน ผวจยไดพฒนารปแบบการจดกจกรรมการเรยนรเพ อพฒนาทกษะการคดโดยใชโครงงาน มขนตอนชดเจน ดงน1)ขนเสนอสถานการณปญหาใชคำาถามปลายเปดกระตนใหนกเรยนแสดงความคดเหนจากประสบการณเดมซงเปนทกษะการคดขนพนฐานการสอสาร ทกษะยอยการบอกความรออกมาดวยตนเอง(recalling) ทบทวนความรทเคยเรยนมาหรอประสบการณทเคยประสบมาแลวบอกมใหผอนทราบไดถกตอง 2) ขนกำาหนดปญหา ทกษะการคดทเปนแกน ทกษะการตงคำาถาม(questioning) ทกษะยอย กำาหนดขอบเขตของเรองทศกษา วตถประสงคของการศกษาและคำาถามทตองการในการศกษา 3) ขนสรางโครงรางโครงงาน ทกษะการคดทเปนแกน ทกษะการเกบรวบรวมขอมล(information gathering) ทกษะยอยเปรยบเทยบวตถประสงคของการเรยนรและสาระทตองเรยนรกบความรเดมทมอย เพอบอกวายงไมรอะไร หรอยงรอะไรไมพอตามวตถประสงคของการเรยนรนน ทกษะยอยระบวธการไดความรและแหลงขอมลของความร เชน อานหนงสอ ถามผร จากพอแม ญาตผใหญ พระ อบต . ฯลฯ ทกษะยอยวางแผนการทำางานรวมกนดวยการกำาหนดปฏทนการทำางานของกลม 4) ขนลงมอปฏบต ทกษะการคดทเปนแกน ทกษะการเกบรวบรวมขอมล(information gathering)เชนการสมภาษณ การสอบถาม การบนทกผล ทกษะยอยรวบรวมความรใหม โดยใชวธเกบรวบรวมความรจากแหลงทก ำาหนด ทกษะยอยตรวจสอบความพอเพยงของ

24

ขอมลเพอใหบรรลวตถประสงคทตองการ 5) ขนนำาเสนอโครงงาน ท ก ษ ะ ก า ร ค ด ด า น ก า ร ส อ ค ว า ม ห ม า ย ท ก ษ ะ ย อ ย ก า รอธบาย(explaining) เรยบเรยงความคดหรอประเดนสำาคญๆเพอบอกใหทราบวา เพราะเหตใดจงทำา ทำาอะไรบาง ทำาแลวผลเปนอยางไร บอกความสมพนธเชงเหตผลระหวางประเดนตางๆทศกษาไดจากโครงงาน ทง 5 ขนตอนของการสอนแบบโครงงานกอใหเกดทกษะการคดสอดคลองกบ ศรนธร วทยะสรน นท (2544) และพมพนธ เดชะคปต(2547)กลาววา ทกษะการคดตางๆทอาจใชในแตละขนตอนนนคอ ทกษะยอยๆ ทตองใชเพอทำาใหผเรยนระบปญหาได สามารถออกแบบการรวบรวมขอมลได สารมารถปฏบตการรวบรวมขอมล วเคราะห สอความหมายขอมล ตลอดจนรวบรวมสรปผล นอกจากนนการใชวธสอนแบบโครงงานเปนวธการจดการเรยนรใหผเรยนทำาโครงงานดวยวธการทางวทยาศาสตร (scientific method) นนคอผเรยนใชความคดตางๆ ในแตละขนตอน รวมทกขนตอนจดเปนกระบวนการคดทผเรยนใช การเปดโอกาสใหผเรยนใชการคดบอยๆ กเปนการพฒนาใหผเรยนมทกษะการคด จงกลาวไดวา การจดการเรยนรโดยโครงงานเปนการชวยพฒนาการคดของผเรยน(พมพนธ เดชะคปต,2548) ซงงานวจยนพบวา การทครจดกจกรรมการเรยนรโดยวธใหนกเรยนไดรวมกนคดวเคราะห วางแผนการทำางานรวมกน การรบผดชอบตอหนาทของสมาชกกลมในการจดทำางานตามขนตอนทวางไวในแผนปฏบตการขนสรางโครงรางโครงงาน ตลอดจนขนลงมอปฏบต นกเรยนไดทกษะทางสงคม เชน การสมภาษณ การสอบถาม จากชาวบานในชมชนเปนการสงเสรมใหเยาวชนรกถนฐานสอดคลองกบพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มาตรา 24 ขอ 3 จดกจกรรมใหผเรยนไดเรยนรจากประสบการณจรง ฝกการปฏบต ใหทำาได คดเปน ทำาเปน(สำานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต,2542)

ขอเสนอแนะในการทำาวจยครงน

25

การวจยครงนคณะผวจยพบสงทไดจากการวจยและเหนวาจะนำามาเปนแนวทางปรบแกไขในการวจยครงตอไปของผทสนใจดงน

1. การจดกลมนกเรยนสำาหรบโรงเรยนทมเดกอานหนงสอไมคลองตองใชวธคละความสามารถเกง ปานกลาง และออน เพอใหสมาชกในกลมแบงงานตามความเหมาะสมกบความสามารถจองนกเรยน

2. การสอนใหนกเรยนเกดทกษะการคดครตองใหความสำาคญกบการตงคำาถามปลายเปด คำาตอบนกเรยนคดไดอยางหลากหลายและขณะจดกจกรมครควรสรางบรรยากาศทสงเสรมความกลาคด กลาพด การใหเหตผลประกอบคำาตอบของนกเรยน

3. ในขนตอนกำาหนดปญหา ใหนกเรยนชวยกนคดวาจะสนใจศกษาเรองใด ในขนนบางกลมคดไมออก บางครงครจะตองชวยแนะนำา แลวเขยนหวขอทแตละกลมสนใจไวบนกระดาน เพอใหนกเรยนเหนประเดนทกลมอนๆ สนใจทจะศกษาใหม ซงสามารถทำาไดในขนนโดยครและนกเรยนชวยกนเสนอและปรบแกไข

4. การเขยนโครงรางของโครงงาน ถาเปนนกเรยนในระดบชวงชนท 1 ทยงไมเคยผานการเรยนโดยใชโครงงานจะตองมเวลาใหนกเรยนมากอยางนอยตอง 2 ชวโมงตดกน และครตองดแลแนะนำาการเขยนแตละหวขออยางใกลชดทกกลม หลงจากนนครตองนำาโครงรางโครงงานของแตละกลมมาตรวจดอกครงเพอปรบปรงแกไขกอนทจะลงมอปฏบตตามแผนทกำาหนดไวในโครงราสงของโครงงาน

5. การสอนโดยใชโครงงานถาสามารถมอาจารยคนอนมาชวยเปนทปรกษาดวยยงด เพอใหนกเรยนไดมอาจารยทปรกษาอยางใกลชด ดแลอยางใกลชด

6. นกเรยนไปศกษารวบรวมขอมลจากแหลงตางๆ แลวครจะตองแนะนำานกเรยนใหรจกการนำาเสนอขอมลในรปแบบตางๆ ทเหมาะกบขอมลทแตละกลมยอยมอย เชน นำาเสนอเปนรปภาพ เปนกราฟ เปนตาราง เปนตน

26

7. การใหนกเรยนนำาเสนอโครงงานนน ควรนำาเสนอครงละไมเกน 1 ชวโมง สำาหรบเดกเลก เพราะนกเรยนจะใหความสนใจนอย จะเรมเบอถาใชเวลามากกวาน

8. ควรมการจดนทรรศการแสดงผลงานของโครงงานใหนกเรยนในโรงเรยนไดเหนดวย

ขอเสนอแนะเพอการวจยครงตอไปผลการวจยน สามารถโยงไปสการวจยดวยวธอนเชน

1. ควรมการวจยทเนนศกษาวธคดและกระบวนการคดโดยกำาหนดตวชวดดานพฤตกรรมการคดของผเรยนใหชดเจน

2. การจดการเรยนรดวยโครงงานควรใชการบรณาการหลากหลายสาระการเรยนรเพอใหผเรยนไดลงมอทำางานชนเดยวแตสามารถประเมนผลไดหลายวชา

3. ควรมการศกษาวจยในเรองของทกษะการคดแตละอยางวาทกษะการคดอยางใดทเกดเพมมากขนหลงจากทนกเรยนเรยนรโดยใชโครงงาน

บรรณานกรมกงฟา สนธวงษ และคณะ .สภาพการพฒนาหลกสตรของโรงเรยนเครอขายในภาค ตะวนออกเฉยงเหนอ: กรณศกษาโรงเรยนเขวาไรศกษา. 2546กงทอง ใบหยก. การทำาโครงงานวทยาศาสตรระดบประถมศกษา. กรงเทพฯ: โรงพมพ จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2540.ดลก ดลกนนท. การฝกทกษะการคดเพอสงเสรมความคดสรางสรรค. ปรญญานพนธการ

ศกษา มหาบณฑต บณฑตศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, 2533.

27

ธรชย ปรณโชต. การสอนกจกรรมโครงงานวทยาศาสตร. คมอสำาหรบคร พมพครงท 2. กรงเทพฯ: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2531.ทศนา แขมมณ. ศาสตรการสอน พมพครงท 3. กรงเทพฯ:โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547.ทศนา แขมมณ และคณะ. วทยาการดานความคด. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร:บรษทเดอะ มาสเตอรกรป แมเนจเมนต จำากด, 2544.“------------------------“ การคดและการสอนเพอพฒนาการคด. กรงเทพมหานคร: สำานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2540.พมพนธ เดชะคปต และคณะ การสอนคดดวยโครงงาน. พมพครงท 2 กรงเทพมหานคร:โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2548 .------------------------------- ทกษะ 5C เพอการพฒนาหนวยการเรยนรและการจดการเรยนการสอน แบบบรณาการ. กรงเทพมหานคร:โรงพมพ จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2548 .ไพเราะ พมมน. กจกรรมสงเสรมพฒนาการดานความคดรวบยอด. พมพครงท1 . กรงเทพมหานคร:สำานกพมพแวนแกว, 2543ภาวณ ศรสขวฒนานนท.การวจยปฏบตการแบบมสวนรวม : เพอการปฏรปการเรยนรทเนนผเรยน เปนศนยกลาง. กรงเทพฯ:โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2544ลดดา ภเกยรต. โครงงานเพอการเรยนร หลกการและแนวทางการจดกจกรรม. กรงเทพฯ:

โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2544.ลดดา ศลานอย และคณะ. เอกสารประกอบการอบรมเชงปฏบตการ กลมสาระการเรยนรสงคม ศกษา ศาสนา และวฒนธรรม คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, 2548

28

“-----------------“ .รายงานวจยเรองการพฒนากจกรรมการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนสำาคญ วชา สงคมศกษา สำาหรบครประถมศกษา 2 . คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน,2545สมศกด ภวภาดาวรรธน. เทคนคการสงเสรมความคดสรางสรรค. พมพครงท 4. กรงเทพมหานคร:โรงพมพไทยวฒนาพานช, 2541สมน อมรววฒน. คดเปนตามนยแหงพทธธรรม. กรงเทพมหานคร:โรงพมพจฬาลงกรณ มหาวทยาลย, 2531.สวทย มลคำา.กลยทธการสอนคดวเคราะห.พมพครงท 2 กรงเทพมหานคร:หางหนสวนจำากด ภาพ พมพ,2547.สวทย มลคำา.ครบเครองเรองการคด .พมพครงท 2 กรงเทพมหานคร:หางหนสวนจำากด ภาพพมพ ,2547.หนวยศกษานเทศก. เทคเนควธการและนวตกรรมทใชกจกรรมการเรยนการสอนทเนนนกเรยนเปนศนยกลาง. กรมสามญศกษา เขตการศกษา 10. อบลราชธาน: อบลออฟเซตการพมพ, 2544.

29