› wp-content › uploads › 2015 › 06 › türkiyede... · türkiye'de diyabetik ayak -...
TRANSCRIPT
Tuumlrkiyede Diyabetik Ayak
Konusunda Yenilikler ve Yasal
Duumlzenlemeler
Prof Dr Neşe Saltoğlu
Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji
WHO
Duumlnyada 347 milyon diyabet hastası
Bunların 80rsquoi duumlşuumlk-orta gelirli uumllkelerde
WHO 2030 tahmini 2005-2030 arasında diyabetten
oumlluumlmuumln 2 katına ccedilıkacağı
Diyabet hastalarında yaşam suumlresince uumllser gelişme
riski 25
Yıllık insidans Amerika ve Avruparsquoda 06-22
arasında
Periferik noumlropatisi olan hastalarda insidansı 7
Gelişmekte olan uumllkelerde ccedilok daha YUumlKSEK
Diyabetik ayak
Diyabetin oumlnemli bir komplikasyonu
morbidite
ciddi sosyal sorun
yaşam kalitesinde duumlşme
uzun suumlren tedaviler
hastaneye yatış
ayak ya da bacak amputasyonu
ampute edilen hastalarda izleyen 1-3 yıl
iccedilinde tekrar amputasyon oranı 30-50
izleyen 5 yıl iccedilinde oumlluumlm oranı 50
Diyabetin ayak komplikasyonu nedeni ile
duumlnyada her 30 saniyede bir ayak
kaybı maliyet ampute olmayanlardan yaklaşık 4 kat daha
yuumlksek
Ciddi sosyal ve ekonomik sonuccedillar
Psiko-sosyal sorunlar
uumlretkenlik kaybı maliyeti
rehabilitasyon maliyeti
evde bakım suumlreccedilleri
hasta ve ailesinin harcamaları
En azından diyabetik ayak amputasyonlarının
50si oumlnlenebilir
Kuzey Amerika ve Avruparsquoda diyabete harcanan
kaynakların 7-20rsquosi sadece diyabetik ayağa
atfedilmekte
Diyabet ve komplikasyonlarının Amerikan sağlık
sistemine doğrudan yıllık maliyeti 116 milyar $
33rsquouuml ayak uumllserlerinin tedavisi iccedilin harcanmakta
(~39 milyar $)
İriver VRet al J Am Podiatr Med Assoc 2010 100(4)235-41
Eurodial ccedilalışması
Ondoumlrt uumllkeden farklı merkezden 821 hasta
prospektif ccedilalışma
1 yıllık suumlrede diyabetik ayak uumllserli hastanın direkt
ve dolaylı maliyeti ortalama 10 000 euro
Avruparsquoya yıllık maliyeti 10 milyar euro
Almanya ccedilalışması
Diyabetik hastalarda ayak uumllserlerinin tedaviye
maliyeti yaklaşık 4 kat
Amputasyonların maliyeti 6 kattan fazla
Her bir diyabetik ayak vakasının amputasyonsuz
yıllık toplam maliyeti ortalama 7537 euro
Liebl A et al Costs of long-term complications in type 2 diabetes
patients in Germany Results of the CODE-2 Study] Med Klin2002
1597(12)713-9
Tuumlrkiyede diyabetik ayak sorunu
7 milyon kadar bilinen diyabet hastası
MEDULA verilerine kayıtlı diyabet hastası 5 milyon
Tahminen bir milyondan fazlasında diyabetik ayak yarası
500000 lsquoe yakın ayak infeksiyonu olan olgu
Duumlnyada ccedilalışmalar
ldquoInternational Working Group on Diabetic Foot
American Diabetes Association
American Association of Clinical Endocrinologistrdquo
American Diabetes Association
Australian Diabetes Foot Network management
of diabetes-related foot ulceration - a clinical
update Bergin SM1 Gurr JM Allard BP Holland EL Horsley MW Kamp
MC Lazzarini PA Nube VL Sinha AK Warnock JT Alford
JB Wraight PR Australian DiabetesFoot Network
Med J Aust 2012 Aug 20197(4)226-9
EDUCATE about proper foot care
EXAMINE for structural vascular neuropathy
problems
DO a 10 gram monofilament assessment
IDENTIFY those at high risk of foot ulcers and
educate assess more frequently consider footwear
REFER ulcers to multidisciplinary team specialized in
foot care
2013
Foot Care Checklist
Canadian Diabetes Association Clinical Practice
Guidelines
Foot Care
The Diabetic Foot and Risk How to
Prevent Losing Your Leg
Dont deny you are a diabetic
Anyone who has ever had an elevated
blood sugar level is at risk for foot
complications It may be as simple as
knowing that once in your life even during
pregnancy you have had an elevated
blood sugar level If so you are at risk and
must monitor your feet
Diet-controlled diabetics whether
diagnosed as an adult or as a child have
feet at risk of diabetic complications The
simple rule If you have ever been told that
you are at risk of developing diabetes you
need to consider your feet and work to
prevent injury
Dont accept that all diabetics lose their
legs
Ccedilalışmaların nedeni
Diyabetik ayak uumllserleri oumlnlenebilir
Oluşan yaranın erken saptanması
Erken muumldahale edilmesi
Ortaya ccedilıkan bir infeksiyonda erken ve uygun tedavi
yaklaşımı
Konu ile ilgili sağlık ccedilalışanlarını
gelen hastanın ayakkabı ve
ccedilorabını ccedilıkartıp ayağına
bakmaya teşvik etmek gerekli
Ccedilalışmaların amacı
Risk altında olanları belirlemek
Etkili oumlnleme stratejileri ile ayak bakım programları
oluşturmaya ccedilaba goumlstermek
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarının uygun
tanı etkin tedavi ve takiplerinin yapılabilmesi ve ayak
korumanın sağlanabilmesi iccedilin tanımlayıcı
multidisipliner yaklaşımı sağlayıcı ve kullanıcı
dostu rehberler oluşturmak ldquo
Rehber hazırlamadan hedeflenen
uumllser riskinin farkında olma
optimal oumlnleyici ayak bakımı
metabolik değerlendirme ve youmlnetim
yuumlksek riskli bireyde tedaviye youmlnelik yapılması
gerekenleri belirleme
multidisipliner ccedilalışmanın hasta youmlnetiminde
oumlneminin vurgulama
koruyucu bakım
hasta ve sağlık ccedilalışanı eğitimi
Diyabetik ayağı oumlnleyici olarak optimal ayak bakımı
+
sıkı glisemik kontrol sağlanması
+
rehberlere goumlre ayak koruma ve eğitim
+
rehberlere goumlre tedavi youmlnetimi
maliyet -etkin bulunmuştur Ortegon MM et al Diabetes Care 2004 27(4)901-7
Li R et al Diabetes Care 2010 Aug33(8)1872-94
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
WHO
Duumlnyada 347 milyon diyabet hastası
Bunların 80rsquoi duumlşuumlk-orta gelirli uumllkelerde
WHO 2030 tahmini 2005-2030 arasında diyabetten
oumlluumlmuumln 2 katına ccedilıkacağı
Diyabet hastalarında yaşam suumlresince uumllser gelişme
riski 25
Yıllık insidans Amerika ve Avruparsquoda 06-22
arasında
Periferik noumlropatisi olan hastalarda insidansı 7
Gelişmekte olan uumllkelerde ccedilok daha YUumlKSEK
Diyabetik ayak
Diyabetin oumlnemli bir komplikasyonu
morbidite
ciddi sosyal sorun
yaşam kalitesinde duumlşme
uzun suumlren tedaviler
hastaneye yatış
ayak ya da bacak amputasyonu
ampute edilen hastalarda izleyen 1-3 yıl
iccedilinde tekrar amputasyon oranı 30-50
izleyen 5 yıl iccedilinde oumlluumlm oranı 50
Diyabetin ayak komplikasyonu nedeni ile
duumlnyada her 30 saniyede bir ayak
kaybı maliyet ampute olmayanlardan yaklaşık 4 kat daha
yuumlksek
Ciddi sosyal ve ekonomik sonuccedillar
Psiko-sosyal sorunlar
uumlretkenlik kaybı maliyeti
rehabilitasyon maliyeti
evde bakım suumlreccedilleri
hasta ve ailesinin harcamaları
En azından diyabetik ayak amputasyonlarının
50si oumlnlenebilir
Kuzey Amerika ve Avruparsquoda diyabete harcanan
kaynakların 7-20rsquosi sadece diyabetik ayağa
atfedilmekte
Diyabet ve komplikasyonlarının Amerikan sağlık
sistemine doğrudan yıllık maliyeti 116 milyar $
33rsquouuml ayak uumllserlerinin tedavisi iccedilin harcanmakta
(~39 milyar $)
İriver VRet al J Am Podiatr Med Assoc 2010 100(4)235-41
Eurodial ccedilalışması
Ondoumlrt uumllkeden farklı merkezden 821 hasta
prospektif ccedilalışma
1 yıllık suumlrede diyabetik ayak uumllserli hastanın direkt
ve dolaylı maliyeti ortalama 10 000 euro
Avruparsquoya yıllık maliyeti 10 milyar euro
Almanya ccedilalışması
Diyabetik hastalarda ayak uumllserlerinin tedaviye
maliyeti yaklaşık 4 kat
Amputasyonların maliyeti 6 kattan fazla
Her bir diyabetik ayak vakasının amputasyonsuz
yıllık toplam maliyeti ortalama 7537 euro
Liebl A et al Costs of long-term complications in type 2 diabetes
patients in Germany Results of the CODE-2 Study] Med Klin2002
1597(12)713-9
Tuumlrkiyede diyabetik ayak sorunu
7 milyon kadar bilinen diyabet hastası
MEDULA verilerine kayıtlı diyabet hastası 5 milyon
Tahminen bir milyondan fazlasında diyabetik ayak yarası
500000 lsquoe yakın ayak infeksiyonu olan olgu
Duumlnyada ccedilalışmalar
ldquoInternational Working Group on Diabetic Foot
American Diabetes Association
American Association of Clinical Endocrinologistrdquo
American Diabetes Association
Australian Diabetes Foot Network management
of diabetes-related foot ulceration - a clinical
update Bergin SM1 Gurr JM Allard BP Holland EL Horsley MW Kamp
MC Lazzarini PA Nube VL Sinha AK Warnock JT Alford
JB Wraight PR Australian DiabetesFoot Network
Med J Aust 2012 Aug 20197(4)226-9
EDUCATE about proper foot care
EXAMINE for structural vascular neuropathy
problems
DO a 10 gram monofilament assessment
IDENTIFY those at high risk of foot ulcers and
educate assess more frequently consider footwear
REFER ulcers to multidisciplinary team specialized in
foot care
2013
Foot Care Checklist
Canadian Diabetes Association Clinical Practice
Guidelines
Foot Care
The Diabetic Foot and Risk How to
Prevent Losing Your Leg
Dont deny you are a diabetic
Anyone who has ever had an elevated
blood sugar level is at risk for foot
complications It may be as simple as
knowing that once in your life even during
pregnancy you have had an elevated
blood sugar level If so you are at risk and
must monitor your feet
Diet-controlled diabetics whether
diagnosed as an adult or as a child have
feet at risk of diabetic complications The
simple rule If you have ever been told that
you are at risk of developing diabetes you
need to consider your feet and work to
prevent injury
Dont accept that all diabetics lose their
legs
Ccedilalışmaların nedeni
Diyabetik ayak uumllserleri oumlnlenebilir
Oluşan yaranın erken saptanması
Erken muumldahale edilmesi
Ortaya ccedilıkan bir infeksiyonda erken ve uygun tedavi
yaklaşımı
Konu ile ilgili sağlık ccedilalışanlarını
gelen hastanın ayakkabı ve
ccedilorabını ccedilıkartıp ayağına
bakmaya teşvik etmek gerekli
Ccedilalışmaların amacı
Risk altında olanları belirlemek
Etkili oumlnleme stratejileri ile ayak bakım programları
oluşturmaya ccedilaba goumlstermek
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarının uygun
tanı etkin tedavi ve takiplerinin yapılabilmesi ve ayak
korumanın sağlanabilmesi iccedilin tanımlayıcı
multidisipliner yaklaşımı sağlayıcı ve kullanıcı
dostu rehberler oluşturmak ldquo
Rehber hazırlamadan hedeflenen
uumllser riskinin farkında olma
optimal oumlnleyici ayak bakımı
metabolik değerlendirme ve youmlnetim
yuumlksek riskli bireyde tedaviye youmlnelik yapılması
gerekenleri belirleme
multidisipliner ccedilalışmanın hasta youmlnetiminde
oumlneminin vurgulama
koruyucu bakım
hasta ve sağlık ccedilalışanı eğitimi
Diyabetik ayağı oumlnleyici olarak optimal ayak bakımı
+
sıkı glisemik kontrol sağlanması
+
rehberlere goumlre ayak koruma ve eğitim
+
rehberlere goumlre tedavi youmlnetimi
maliyet -etkin bulunmuştur Ortegon MM et al Diabetes Care 2004 27(4)901-7
Li R et al Diabetes Care 2010 Aug33(8)1872-94
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Diyabet hastalarında yaşam suumlresince uumllser gelişme
riski 25
Yıllık insidans Amerika ve Avruparsquoda 06-22
arasında
Periferik noumlropatisi olan hastalarda insidansı 7
Gelişmekte olan uumllkelerde ccedilok daha YUumlKSEK
Diyabetik ayak
Diyabetin oumlnemli bir komplikasyonu
morbidite
ciddi sosyal sorun
yaşam kalitesinde duumlşme
uzun suumlren tedaviler
hastaneye yatış
ayak ya da bacak amputasyonu
ampute edilen hastalarda izleyen 1-3 yıl
iccedilinde tekrar amputasyon oranı 30-50
izleyen 5 yıl iccedilinde oumlluumlm oranı 50
Diyabetin ayak komplikasyonu nedeni ile
duumlnyada her 30 saniyede bir ayak
kaybı maliyet ampute olmayanlardan yaklaşık 4 kat daha
yuumlksek
Ciddi sosyal ve ekonomik sonuccedillar
Psiko-sosyal sorunlar
uumlretkenlik kaybı maliyeti
rehabilitasyon maliyeti
evde bakım suumlreccedilleri
hasta ve ailesinin harcamaları
En azından diyabetik ayak amputasyonlarının
50si oumlnlenebilir
Kuzey Amerika ve Avruparsquoda diyabete harcanan
kaynakların 7-20rsquosi sadece diyabetik ayağa
atfedilmekte
Diyabet ve komplikasyonlarının Amerikan sağlık
sistemine doğrudan yıllık maliyeti 116 milyar $
33rsquouuml ayak uumllserlerinin tedavisi iccedilin harcanmakta
(~39 milyar $)
İriver VRet al J Am Podiatr Med Assoc 2010 100(4)235-41
Eurodial ccedilalışması
Ondoumlrt uumllkeden farklı merkezden 821 hasta
prospektif ccedilalışma
1 yıllık suumlrede diyabetik ayak uumllserli hastanın direkt
ve dolaylı maliyeti ortalama 10 000 euro
Avruparsquoya yıllık maliyeti 10 milyar euro
Almanya ccedilalışması
Diyabetik hastalarda ayak uumllserlerinin tedaviye
maliyeti yaklaşık 4 kat
Amputasyonların maliyeti 6 kattan fazla
Her bir diyabetik ayak vakasının amputasyonsuz
yıllık toplam maliyeti ortalama 7537 euro
Liebl A et al Costs of long-term complications in type 2 diabetes
patients in Germany Results of the CODE-2 Study] Med Klin2002
1597(12)713-9
Tuumlrkiyede diyabetik ayak sorunu
7 milyon kadar bilinen diyabet hastası
MEDULA verilerine kayıtlı diyabet hastası 5 milyon
Tahminen bir milyondan fazlasında diyabetik ayak yarası
500000 lsquoe yakın ayak infeksiyonu olan olgu
Duumlnyada ccedilalışmalar
ldquoInternational Working Group on Diabetic Foot
American Diabetes Association
American Association of Clinical Endocrinologistrdquo
American Diabetes Association
Australian Diabetes Foot Network management
of diabetes-related foot ulceration - a clinical
update Bergin SM1 Gurr JM Allard BP Holland EL Horsley MW Kamp
MC Lazzarini PA Nube VL Sinha AK Warnock JT Alford
JB Wraight PR Australian DiabetesFoot Network
Med J Aust 2012 Aug 20197(4)226-9
EDUCATE about proper foot care
EXAMINE for structural vascular neuropathy
problems
DO a 10 gram monofilament assessment
IDENTIFY those at high risk of foot ulcers and
educate assess more frequently consider footwear
REFER ulcers to multidisciplinary team specialized in
foot care
2013
Foot Care Checklist
Canadian Diabetes Association Clinical Practice
Guidelines
Foot Care
The Diabetic Foot and Risk How to
Prevent Losing Your Leg
Dont deny you are a diabetic
Anyone who has ever had an elevated
blood sugar level is at risk for foot
complications It may be as simple as
knowing that once in your life even during
pregnancy you have had an elevated
blood sugar level If so you are at risk and
must monitor your feet
Diet-controlled diabetics whether
diagnosed as an adult or as a child have
feet at risk of diabetic complications The
simple rule If you have ever been told that
you are at risk of developing diabetes you
need to consider your feet and work to
prevent injury
Dont accept that all diabetics lose their
legs
Ccedilalışmaların nedeni
Diyabetik ayak uumllserleri oumlnlenebilir
Oluşan yaranın erken saptanması
Erken muumldahale edilmesi
Ortaya ccedilıkan bir infeksiyonda erken ve uygun tedavi
yaklaşımı
Konu ile ilgili sağlık ccedilalışanlarını
gelen hastanın ayakkabı ve
ccedilorabını ccedilıkartıp ayağına
bakmaya teşvik etmek gerekli
Ccedilalışmaların amacı
Risk altında olanları belirlemek
Etkili oumlnleme stratejileri ile ayak bakım programları
oluşturmaya ccedilaba goumlstermek
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarının uygun
tanı etkin tedavi ve takiplerinin yapılabilmesi ve ayak
korumanın sağlanabilmesi iccedilin tanımlayıcı
multidisipliner yaklaşımı sağlayıcı ve kullanıcı
dostu rehberler oluşturmak ldquo
Rehber hazırlamadan hedeflenen
uumllser riskinin farkında olma
optimal oumlnleyici ayak bakımı
metabolik değerlendirme ve youmlnetim
yuumlksek riskli bireyde tedaviye youmlnelik yapılması
gerekenleri belirleme
multidisipliner ccedilalışmanın hasta youmlnetiminde
oumlneminin vurgulama
koruyucu bakım
hasta ve sağlık ccedilalışanı eğitimi
Diyabetik ayağı oumlnleyici olarak optimal ayak bakımı
+
sıkı glisemik kontrol sağlanması
+
rehberlere goumlre ayak koruma ve eğitim
+
rehberlere goumlre tedavi youmlnetimi
maliyet -etkin bulunmuştur Ortegon MM et al Diabetes Care 2004 27(4)901-7
Li R et al Diabetes Care 2010 Aug33(8)1872-94
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Diyabetik ayak
Diyabetin oumlnemli bir komplikasyonu
morbidite
ciddi sosyal sorun
yaşam kalitesinde duumlşme
uzun suumlren tedaviler
hastaneye yatış
ayak ya da bacak amputasyonu
ampute edilen hastalarda izleyen 1-3 yıl
iccedilinde tekrar amputasyon oranı 30-50
izleyen 5 yıl iccedilinde oumlluumlm oranı 50
Diyabetin ayak komplikasyonu nedeni ile
duumlnyada her 30 saniyede bir ayak
kaybı maliyet ampute olmayanlardan yaklaşık 4 kat daha
yuumlksek
Ciddi sosyal ve ekonomik sonuccedillar
Psiko-sosyal sorunlar
uumlretkenlik kaybı maliyeti
rehabilitasyon maliyeti
evde bakım suumlreccedilleri
hasta ve ailesinin harcamaları
En azından diyabetik ayak amputasyonlarının
50si oumlnlenebilir
Kuzey Amerika ve Avruparsquoda diyabete harcanan
kaynakların 7-20rsquosi sadece diyabetik ayağa
atfedilmekte
Diyabet ve komplikasyonlarının Amerikan sağlık
sistemine doğrudan yıllık maliyeti 116 milyar $
33rsquouuml ayak uumllserlerinin tedavisi iccedilin harcanmakta
(~39 milyar $)
İriver VRet al J Am Podiatr Med Assoc 2010 100(4)235-41
Eurodial ccedilalışması
Ondoumlrt uumllkeden farklı merkezden 821 hasta
prospektif ccedilalışma
1 yıllık suumlrede diyabetik ayak uumllserli hastanın direkt
ve dolaylı maliyeti ortalama 10 000 euro
Avruparsquoya yıllık maliyeti 10 milyar euro
Almanya ccedilalışması
Diyabetik hastalarda ayak uumllserlerinin tedaviye
maliyeti yaklaşık 4 kat
Amputasyonların maliyeti 6 kattan fazla
Her bir diyabetik ayak vakasının amputasyonsuz
yıllık toplam maliyeti ortalama 7537 euro
Liebl A et al Costs of long-term complications in type 2 diabetes
patients in Germany Results of the CODE-2 Study] Med Klin2002
1597(12)713-9
Tuumlrkiyede diyabetik ayak sorunu
7 milyon kadar bilinen diyabet hastası
MEDULA verilerine kayıtlı diyabet hastası 5 milyon
Tahminen bir milyondan fazlasında diyabetik ayak yarası
500000 lsquoe yakın ayak infeksiyonu olan olgu
Duumlnyada ccedilalışmalar
ldquoInternational Working Group on Diabetic Foot
American Diabetes Association
American Association of Clinical Endocrinologistrdquo
American Diabetes Association
Australian Diabetes Foot Network management
of diabetes-related foot ulceration - a clinical
update Bergin SM1 Gurr JM Allard BP Holland EL Horsley MW Kamp
MC Lazzarini PA Nube VL Sinha AK Warnock JT Alford
JB Wraight PR Australian DiabetesFoot Network
Med J Aust 2012 Aug 20197(4)226-9
EDUCATE about proper foot care
EXAMINE for structural vascular neuropathy
problems
DO a 10 gram monofilament assessment
IDENTIFY those at high risk of foot ulcers and
educate assess more frequently consider footwear
REFER ulcers to multidisciplinary team specialized in
foot care
2013
Foot Care Checklist
Canadian Diabetes Association Clinical Practice
Guidelines
Foot Care
The Diabetic Foot and Risk How to
Prevent Losing Your Leg
Dont deny you are a diabetic
Anyone who has ever had an elevated
blood sugar level is at risk for foot
complications It may be as simple as
knowing that once in your life even during
pregnancy you have had an elevated
blood sugar level If so you are at risk and
must monitor your feet
Diet-controlled diabetics whether
diagnosed as an adult or as a child have
feet at risk of diabetic complications The
simple rule If you have ever been told that
you are at risk of developing diabetes you
need to consider your feet and work to
prevent injury
Dont accept that all diabetics lose their
legs
Ccedilalışmaların nedeni
Diyabetik ayak uumllserleri oumlnlenebilir
Oluşan yaranın erken saptanması
Erken muumldahale edilmesi
Ortaya ccedilıkan bir infeksiyonda erken ve uygun tedavi
yaklaşımı
Konu ile ilgili sağlık ccedilalışanlarını
gelen hastanın ayakkabı ve
ccedilorabını ccedilıkartıp ayağına
bakmaya teşvik etmek gerekli
Ccedilalışmaların amacı
Risk altında olanları belirlemek
Etkili oumlnleme stratejileri ile ayak bakım programları
oluşturmaya ccedilaba goumlstermek
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarının uygun
tanı etkin tedavi ve takiplerinin yapılabilmesi ve ayak
korumanın sağlanabilmesi iccedilin tanımlayıcı
multidisipliner yaklaşımı sağlayıcı ve kullanıcı
dostu rehberler oluşturmak ldquo
Rehber hazırlamadan hedeflenen
uumllser riskinin farkında olma
optimal oumlnleyici ayak bakımı
metabolik değerlendirme ve youmlnetim
yuumlksek riskli bireyde tedaviye youmlnelik yapılması
gerekenleri belirleme
multidisipliner ccedilalışmanın hasta youmlnetiminde
oumlneminin vurgulama
koruyucu bakım
hasta ve sağlık ccedilalışanı eğitimi
Diyabetik ayağı oumlnleyici olarak optimal ayak bakımı
+
sıkı glisemik kontrol sağlanması
+
rehberlere goumlre ayak koruma ve eğitim
+
rehberlere goumlre tedavi youmlnetimi
maliyet -etkin bulunmuştur Ortegon MM et al Diabetes Care 2004 27(4)901-7
Li R et al Diabetes Care 2010 Aug33(8)1872-94
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Diyabetin ayak komplikasyonu nedeni ile
duumlnyada her 30 saniyede bir ayak
kaybı maliyet ampute olmayanlardan yaklaşık 4 kat daha
yuumlksek
Ciddi sosyal ve ekonomik sonuccedillar
Psiko-sosyal sorunlar
uumlretkenlik kaybı maliyeti
rehabilitasyon maliyeti
evde bakım suumlreccedilleri
hasta ve ailesinin harcamaları
En azından diyabetik ayak amputasyonlarının
50si oumlnlenebilir
Kuzey Amerika ve Avruparsquoda diyabete harcanan
kaynakların 7-20rsquosi sadece diyabetik ayağa
atfedilmekte
Diyabet ve komplikasyonlarının Amerikan sağlık
sistemine doğrudan yıllık maliyeti 116 milyar $
33rsquouuml ayak uumllserlerinin tedavisi iccedilin harcanmakta
(~39 milyar $)
İriver VRet al J Am Podiatr Med Assoc 2010 100(4)235-41
Eurodial ccedilalışması
Ondoumlrt uumllkeden farklı merkezden 821 hasta
prospektif ccedilalışma
1 yıllık suumlrede diyabetik ayak uumllserli hastanın direkt
ve dolaylı maliyeti ortalama 10 000 euro
Avruparsquoya yıllık maliyeti 10 milyar euro
Almanya ccedilalışması
Diyabetik hastalarda ayak uumllserlerinin tedaviye
maliyeti yaklaşık 4 kat
Amputasyonların maliyeti 6 kattan fazla
Her bir diyabetik ayak vakasının amputasyonsuz
yıllık toplam maliyeti ortalama 7537 euro
Liebl A et al Costs of long-term complications in type 2 diabetes
patients in Germany Results of the CODE-2 Study] Med Klin2002
1597(12)713-9
Tuumlrkiyede diyabetik ayak sorunu
7 milyon kadar bilinen diyabet hastası
MEDULA verilerine kayıtlı diyabet hastası 5 milyon
Tahminen bir milyondan fazlasında diyabetik ayak yarası
500000 lsquoe yakın ayak infeksiyonu olan olgu
Duumlnyada ccedilalışmalar
ldquoInternational Working Group on Diabetic Foot
American Diabetes Association
American Association of Clinical Endocrinologistrdquo
American Diabetes Association
Australian Diabetes Foot Network management
of diabetes-related foot ulceration - a clinical
update Bergin SM1 Gurr JM Allard BP Holland EL Horsley MW Kamp
MC Lazzarini PA Nube VL Sinha AK Warnock JT Alford
JB Wraight PR Australian DiabetesFoot Network
Med J Aust 2012 Aug 20197(4)226-9
EDUCATE about proper foot care
EXAMINE for structural vascular neuropathy
problems
DO a 10 gram monofilament assessment
IDENTIFY those at high risk of foot ulcers and
educate assess more frequently consider footwear
REFER ulcers to multidisciplinary team specialized in
foot care
2013
Foot Care Checklist
Canadian Diabetes Association Clinical Practice
Guidelines
Foot Care
The Diabetic Foot and Risk How to
Prevent Losing Your Leg
Dont deny you are a diabetic
Anyone who has ever had an elevated
blood sugar level is at risk for foot
complications It may be as simple as
knowing that once in your life even during
pregnancy you have had an elevated
blood sugar level If so you are at risk and
must monitor your feet
Diet-controlled diabetics whether
diagnosed as an adult or as a child have
feet at risk of diabetic complications The
simple rule If you have ever been told that
you are at risk of developing diabetes you
need to consider your feet and work to
prevent injury
Dont accept that all diabetics lose their
legs
Ccedilalışmaların nedeni
Diyabetik ayak uumllserleri oumlnlenebilir
Oluşan yaranın erken saptanması
Erken muumldahale edilmesi
Ortaya ccedilıkan bir infeksiyonda erken ve uygun tedavi
yaklaşımı
Konu ile ilgili sağlık ccedilalışanlarını
gelen hastanın ayakkabı ve
ccedilorabını ccedilıkartıp ayağına
bakmaya teşvik etmek gerekli
Ccedilalışmaların amacı
Risk altında olanları belirlemek
Etkili oumlnleme stratejileri ile ayak bakım programları
oluşturmaya ccedilaba goumlstermek
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarının uygun
tanı etkin tedavi ve takiplerinin yapılabilmesi ve ayak
korumanın sağlanabilmesi iccedilin tanımlayıcı
multidisipliner yaklaşımı sağlayıcı ve kullanıcı
dostu rehberler oluşturmak ldquo
Rehber hazırlamadan hedeflenen
uumllser riskinin farkında olma
optimal oumlnleyici ayak bakımı
metabolik değerlendirme ve youmlnetim
yuumlksek riskli bireyde tedaviye youmlnelik yapılması
gerekenleri belirleme
multidisipliner ccedilalışmanın hasta youmlnetiminde
oumlneminin vurgulama
koruyucu bakım
hasta ve sağlık ccedilalışanı eğitimi
Diyabetik ayağı oumlnleyici olarak optimal ayak bakımı
+
sıkı glisemik kontrol sağlanması
+
rehberlere goumlre ayak koruma ve eğitim
+
rehberlere goumlre tedavi youmlnetimi
maliyet -etkin bulunmuştur Ortegon MM et al Diabetes Care 2004 27(4)901-7
Li R et al Diabetes Care 2010 Aug33(8)1872-94
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Ciddi sosyal ve ekonomik sonuccedillar
Psiko-sosyal sorunlar
uumlretkenlik kaybı maliyeti
rehabilitasyon maliyeti
evde bakım suumlreccedilleri
hasta ve ailesinin harcamaları
En azından diyabetik ayak amputasyonlarının
50si oumlnlenebilir
Kuzey Amerika ve Avruparsquoda diyabete harcanan
kaynakların 7-20rsquosi sadece diyabetik ayağa
atfedilmekte
Diyabet ve komplikasyonlarının Amerikan sağlık
sistemine doğrudan yıllık maliyeti 116 milyar $
33rsquouuml ayak uumllserlerinin tedavisi iccedilin harcanmakta
(~39 milyar $)
İriver VRet al J Am Podiatr Med Assoc 2010 100(4)235-41
Eurodial ccedilalışması
Ondoumlrt uumllkeden farklı merkezden 821 hasta
prospektif ccedilalışma
1 yıllık suumlrede diyabetik ayak uumllserli hastanın direkt
ve dolaylı maliyeti ortalama 10 000 euro
Avruparsquoya yıllık maliyeti 10 milyar euro
Almanya ccedilalışması
Diyabetik hastalarda ayak uumllserlerinin tedaviye
maliyeti yaklaşık 4 kat
Amputasyonların maliyeti 6 kattan fazla
Her bir diyabetik ayak vakasının amputasyonsuz
yıllık toplam maliyeti ortalama 7537 euro
Liebl A et al Costs of long-term complications in type 2 diabetes
patients in Germany Results of the CODE-2 Study] Med Klin2002
1597(12)713-9
Tuumlrkiyede diyabetik ayak sorunu
7 milyon kadar bilinen diyabet hastası
MEDULA verilerine kayıtlı diyabet hastası 5 milyon
Tahminen bir milyondan fazlasında diyabetik ayak yarası
500000 lsquoe yakın ayak infeksiyonu olan olgu
Duumlnyada ccedilalışmalar
ldquoInternational Working Group on Diabetic Foot
American Diabetes Association
American Association of Clinical Endocrinologistrdquo
American Diabetes Association
Australian Diabetes Foot Network management
of diabetes-related foot ulceration - a clinical
update Bergin SM1 Gurr JM Allard BP Holland EL Horsley MW Kamp
MC Lazzarini PA Nube VL Sinha AK Warnock JT Alford
JB Wraight PR Australian DiabetesFoot Network
Med J Aust 2012 Aug 20197(4)226-9
EDUCATE about proper foot care
EXAMINE for structural vascular neuropathy
problems
DO a 10 gram monofilament assessment
IDENTIFY those at high risk of foot ulcers and
educate assess more frequently consider footwear
REFER ulcers to multidisciplinary team specialized in
foot care
2013
Foot Care Checklist
Canadian Diabetes Association Clinical Practice
Guidelines
Foot Care
The Diabetic Foot and Risk How to
Prevent Losing Your Leg
Dont deny you are a diabetic
Anyone who has ever had an elevated
blood sugar level is at risk for foot
complications It may be as simple as
knowing that once in your life even during
pregnancy you have had an elevated
blood sugar level If so you are at risk and
must monitor your feet
Diet-controlled diabetics whether
diagnosed as an adult or as a child have
feet at risk of diabetic complications The
simple rule If you have ever been told that
you are at risk of developing diabetes you
need to consider your feet and work to
prevent injury
Dont accept that all diabetics lose their
legs
Ccedilalışmaların nedeni
Diyabetik ayak uumllserleri oumlnlenebilir
Oluşan yaranın erken saptanması
Erken muumldahale edilmesi
Ortaya ccedilıkan bir infeksiyonda erken ve uygun tedavi
yaklaşımı
Konu ile ilgili sağlık ccedilalışanlarını
gelen hastanın ayakkabı ve
ccedilorabını ccedilıkartıp ayağına
bakmaya teşvik etmek gerekli
Ccedilalışmaların amacı
Risk altında olanları belirlemek
Etkili oumlnleme stratejileri ile ayak bakım programları
oluşturmaya ccedilaba goumlstermek
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarının uygun
tanı etkin tedavi ve takiplerinin yapılabilmesi ve ayak
korumanın sağlanabilmesi iccedilin tanımlayıcı
multidisipliner yaklaşımı sağlayıcı ve kullanıcı
dostu rehberler oluşturmak ldquo
Rehber hazırlamadan hedeflenen
uumllser riskinin farkında olma
optimal oumlnleyici ayak bakımı
metabolik değerlendirme ve youmlnetim
yuumlksek riskli bireyde tedaviye youmlnelik yapılması
gerekenleri belirleme
multidisipliner ccedilalışmanın hasta youmlnetiminde
oumlneminin vurgulama
koruyucu bakım
hasta ve sağlık ccedilalışanı eğitimi
Diyabetik ayağı oumlnleyici olarak optimal ayak bakımı
+
sıkı glisemik kontrol sağlanması
+
rehberlere goumlre ayak koruma ve eğitim
+
rehberlere goumlre tedavi youmlnetimi
maliyet -etkin bulunmuştur Ortegon MM et al Diabetes Care 2004 27(4)901-7
Li R et al Diabetes Care 2010 Aug33(8)1872-94
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
En azından diyabetik ayak amputasyonlarının
50si oumlnlenebilir
Kuzey Amerika ve Avruparsquoda diyabete harcanan
kaynakların 7-20rsquosi sadece diyabetik ayağa
atfedilmekte
Diyabet ve komplikasyonlarının Amerikan sağlık
sistemine doğrudan yıllık maliyeti 116 milyar $
33rsquouuml ayak uumllserlerinin tedavisi iccedilin harcanmakta
(~39 milyar $)
İriver VRet al J Am Podiatr Med Assoc 2010 100(4)235-41
Eurodial ccedilalışması
Ondoumlrt uumllkeden farklı merkezden 821 hasta
prospektif ccedilalışma
1 yıllık suumlrede diyabetik ayak uumllserli hastanın direkt
ve dolaylı maliyeti ortalama 10 000 euro
Avruparsquoya yıllık maliyeti 10 milyar euro
Almanya ccedilalışması
Diyabetik hastalarda ayak uumllserlerinin tedaviye
maliyeti yaklaşık 4 kat
Amputasyonların maliyeti 6 kattan fazla
Her bir diyabetik ayak vakasının amputasyonsuz
yıllık toplam maliyeti ortalama 7537 euro
Liebl A et al Costs of long-term complications in type 2 diabetes
patients in Germany Results of the CODE-2 Study] Med Klin2002
1597(12)713-9
Tuumlrkiyede diyabetik ayak sorunu
7 milyon kadar bilinen diyabet hastası
MEDULA verilerine kayıtlı diyabet hastası 5 milyon
Tahminen bir milyondan fazlasında diyabetik ayak yarası
500000 lsquoe yakın ayak infeksiyonu olan olgu
Duumlnyada ccedilalışmalar
ldquoInternational Working Group on Diabetic Foot
American Diabetes Association
American Association of Clinical Endocrinologistrdquo
American Diabetes Association
Australian Diabetes Foot Network management
of diabetes-related foot ulceration - a clinical
update Bergin SM1 Gurr JM Allard BP Holland EL Horsley MW Kamp
MC Lazzarini PA Nube VL Sinha AK Warnock JT Alford
JB Wraight PR Australian DiabetesFoot Network
Med J Aust 2012 Aug 20197(4)226-9
EDUCATE about proper foot care
EXAMINE for structural vascular neuropathy
problems
DO a 10 gram monofilament assessment
IDENTIFY those at high risk of foot ulcers and
educate assess more frequently consider footwear
REFER ulcers to multidisciplinary team specialized in
foot care
2013
Foot Care Checklist
Canadian Diabetes Association Clinical Practice
Guidelines
Foot Care
The Diabetic Foot and Risk How to
Prevent Losing Your Leg
Dont deny you are a diabetic
Anyone who has ever had an elevated
blood sugar level is at risk for foot
complications It may be as simple as
knowing that once in your life even during
pregnancy you have had an elevated
blood sugar level If so you are at risk and
must monitor your feet
Diet-controlled diabetics whether
diagnosed as an adult or as a child have
feet at risk of diabetic complications The
simple rule If you have ever been told that
you are at risk of developing diabetes you
need to consider your feet and work to
prevent injury
Dont accept that all diabetics lose their
legs
Ccedilalışmaların nedeni
Diyabetik ayak uumllserleri oumlnlenebilir
Oluşan yaranın erken saptanması
Erken muumldahale edilmesi
Ortaya ccedilıkan bir infeksiyonda erken ve uygun tedavi
yaklaşımı
Konu ile ilgili sağlık ccedilalışanlarını
gelen hastanın ayakkabı ve
ccedilorabını ccedilıkartıp ayağına
bakmaya teşvik etmek gerekli
Ccedilalışmaların amacı
Risk altında olanları belirlemek
Etkili oumlnleme stratejileri ile ayak bakım programları
oluşturmaya ccedilaba goumlstermek
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarının uygun
tanı etkin tedavi ve takiplerinin yapılabilmesi ve ayak
korumanın sağlanabilmesi iccedilin tanımlayıcı
multidisipliner yaklaşımı sağlayıcı ve kullanıcı
dostu rehberler oluşturmak ldquo
Rehber hazırlamadan hedeflenen
uumllser riskinin farkında olma
optimal oumlnleyici ayak bakımı
metabolik değerlendirme ve youmlnetim
yuumlksek riskli bireyde tedaviye youmlnelik yapılması
gerekenleri belirleme
multidisipliner ccedilalışmanın hasta youmlnetiminde
oumlneminin vurgulama
koruyucu bakım
hasta ve sağlık ccedilalışanı eğitimi
Diyabetik ayağı oumlnleyici olarak optimal ayak bakımı
+
sıkı glisemik kontrol sağlanması
+
rehberlere goumlre ayak koruma ve eğitim
+
rehberlere goumlre tedavi youmlnetimi
maliyet -etkin bulunmuştur Ortegon MM et al Diabetes Care 2004 27(4)901-7
Li R et al Diabetes Care 2010 Aug33(8)1872-94
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Kuzey Amerika ve Avruparsquoda diyabete harcanan
kaynakların 7-20rsquosi sadece diyabetik ayağa
atfedilmekte
Diyabet ve komplikasyonlarının Amerikan sağlık
sistemine doğrudan yıllık maliyeti 116 milyar $
33rsquouuml ayak uumllserlerinin tedavisi iccedilin harcanmakta
(~39 milyar $)
İriver VRet al J Am Podiatr Med Assoc 2010 100(4)235-41
Eurodial ccedilalışması
Ondoumlrt uumllkeden farklı merkezden 821 hasta
prospektif ccedilalışma
1 yıllık suumlrede diyabetik ayak uumllserli hastanın direkt
ve dolaylı maliyeti ortalama 10 000 euro
Avruparsquoya yıllık maliyeti 10 milyar euro
Almanya ccedilalışması
Diyabetik hastalarda ayak uumllserlerinin tedaviye
maliyeti yaklaşık 4 kat
Amputasyonların maliyeti 6 kattan fazla
Her bir diyabetik ayak vakasının amputasyonsuz
yıllık toplam maliyeti ortalama 7537 euro
Liebl A et al Costs of long-term complications in type 2 diabetes
patients in Germany Results of the CODE-2 Study] Med Klin2002
1597(12)713-9
Tuumlrkiyede diyabetik ayak sorunu
7 milyon kadar bilinen diyabet hastası
MEDULA verilerine kayıtlı diyabet hastası 5 milyon
Tahminen bir milyondan fazlasında diyabetik ayak yarası
500000 lsquoe yakın ayak infeksiyonu olan olgu
Duumlnyada ccedilalışmalar
ldquoInternational Working Group on Diabetic Foot
American Diabetes Association
American Association of Clinical Endocrinologistrdquo
American Diabetes Association
Australian Diabetes Foot Network management
of diabetes-related foot ulceration - a clinical
update Bergin SM1 Gurr JM Allard BP Holland EL Horsley MW Kamp
MC Lazzarini PA Nube VL Sinha AK Warnock JT Alford
JB Wraight PR Australian DiabetesFoot Network
Med J Aust 2012 Aug 20197(4)226-9
EDUCATE about proper foot care
EXAMINE for structural vascular neuropathy
problems
DO a 10 gram monofilament assessment
IDENTIFY those at high risk of foot ulcers and
educate assess more frequently consider footwear
REFER ulcers to multidisciplinary team specialized in
foot care
2013
Foot Care Checklist
Canadian Diabetes Association Clinical Practice
Guidelines
Foot Care
The Diabetic Foot and Risk How to
Prevent Losing Your Leg
Dont deny you are a diabetic
Anyone who has ever had an elevated
blood sugar level is at risk for foot
complications It may be as simple as
knowing that once in your life even during
pregnancy you have had an elevated
blood sugar level If so you are at risk and
must monitor your feet
Diet-controlled diabetics whether
diagnosed as an adult or as a child have
feet at risk of diabetic complications The
simple rule If you have ever been told that
you are at risk of developing diabetes you
need to consider your feet and work to
prevent injury
Dont accept that all diabetics lose their
legs
Ccedilalışmaların nedeni
Diyabetik ayak uumllserleri oumlnlenebilir
Oluşan yaranın erken saptanması
Erken muumldahale edilmesi
Ortaya ccedilıkan bir infeksiyonda erken ve uygun tedavi
yaklaşımı
Konu ile ilgili sağlık ccedilalışanlarını
gelen hastanın ayakkabı ve
ccedilorabını ccedilıkartıp ayağına
bakmaya teşvik etmek gerekli
Ccedilalışmaların amacı
Risk altında olanları belirlemek
Etkili oumlnleme stratejileri ile ayak bakım programları
oluşturmaya ccedilaba goumlstermek
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarının uygun
tanı etkin tedavi ve takiplerinin yapılabilmesi ve ayak
korumanın sağlanabilmesi iccedilin tanımlayıcı
multidisipliner yaklaşımı sağlayıcı ve kullanıcı
dostu rehberler oluşturmak ldquo
Rehber hazırlamadan hedeflenen
uumllser riskinin farkında olma
optimal oumlnleyici ayak bakımı
metabolik değerlendirme ve youmlnetim
yuumlksek riskli bireyde tedaviye youmlnelik yapılması
gerekenleri belirleme
multidisipliner ccedilalışmanın hasta youmlnetiminde
oumlneminin vurgulama
koruyucu bakım
hasta ve sağlık ccedilalışanı eğitimi
Diyabetik ayağı oumlnleyici olarak optimal ayak bakımı
+
sıkı glisemik kontrol sağlanması
+
rehberlere goumlre ayak koruma ve eğitim
+
rehberlere goumlre tedavi youmlnetimi
maliyet -etkin bulunmuştur Ortegon MM et al Diabetes Care 2004 27(4)901-7
Li R et al Diabetes Care 2010 Aug33(8)1872-94
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Eurodial ccedilalışması
Ondoumlrt uumllkeden farklı merkezden 821 hasta
prospektif ccedilalışma
1 yıllık suumlrede diyabetik ayak uumllserli hastanın direkt
ve dolaylı maliyeti ortalama 10 000 euro
Avruparsquoya yıllık maliyeti 10 milyar euro
Almanya ccedilalışması
Diyabetik hastalarda ayak uumllserlerinin tedaviye
maliyeti yaklaşık 4 kat
Amputasyonların maliyeti 6 kattan fazla
Her bir diyabetik ayak vakasının amputasyonsuz
yıllık toplam maliyeti ortalama 7537 euro
Liebl A et al Costs of long-term complications in type 2 diabetes
patients in Germany Results of the CODE-2 Study] Med Klin2002
1597(12)713-9
Tuumlrkiyede diyabetik ayak sorunu
7 milyon kadar bilinen diyabet hastası
MEDULA verilerine kayıtlı diyabet hastası 5 milyon
Tahminen bir milyondan fazlasında diyabetik ayak yarası
500000 lsquoe yakın ayak infeksiyonu olan olgu
Duumlnyada ccedilalışmalar
ldquoInternational Working Group on Diabetic Foot
American Diabetes Association
American Association of Clinical Endocrinologistrdquo
American Diabetes Association
Australian Diabetes Foot Network management
of diabetes-related foot ulceration - a clinical
update Bergin SM1 Gurr JM Allard BP Holland EL Horsley MW Kamp
MC Lazzarini PA Nube VL Sinha AK Warnock JT Alford
JB Wraight PR Australian DiabetesFoot Network
Med J Aust 2012 Aug 20197(4)226-9
EDUCATE about proper foot care
EXAMINE for structural vascular neuropathy
problems
DO a 10 gram monofilament assessment
IDENTIFY those at high risk of foot ulcers and
educate assess more frequently consider footwear
REFER ulcers to multidisciplinary team specialized in
foot care
2013
Foot Care Checklist
Canadian Diabetes Association Clinical Practice
Guidelines
Foot Care
The Diabetic Foot and Risk How to
Prevent Losing Your Leg
Dont deny you are a diabetic
Anyone who has ever had an elevated
blood sugar level is at risk for foot
complications It may be as simple as
knowing that once in your life even during
pregnancy you have had an elevated
blood sugar level If so you are at risk and
must monitor your feet
Diet-controlled diabetics whether
diagnosed as an adult or as a child have
feet at risk of diabetic complications The
simple rule If you have ever been told that
you are at risk of developing diabetes you
need to consider your feet and work to
prevent injury
Dont accept that all diabetics lose their
legs
Ccedilalışmaların nedeni
Diyabetik ayak uumllserleri oumlnlenebilir
Oluşan yaranın erken saptanması
Erken muumldahale edilmesi
Ortaya ccedilıkan bir infeksiyonda erken ve uygun tedavi
yaklaşımı
Konu ile ilgili sağlık ccedilalışanlarını
gelen hastanın ayakkabı ve
ccedilorabını ccedilıkartıp ayağına
bakmaya teşvik etmek gerekli
Ccedilalışmaların amacı
Risk altında olanları belirlemek
Etkili oumlnleme stratejileri ile ayak bakım programları
oluşturmaya ccedilaba goumlstermek
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarının uygun
tanı etkin tedavi ve takiplerinin yapılabilmesi ve ayak
korumanın sağlanabilmesi iccedilin tanımlayıcı
multidisipliner yaklaşımı sağlayıcı ve kullanıcı
dostu rehberler oluşturmak ldquo
Rehber hazırlamadan hedeflenen
uumllser riskinin farkında olma
optimal oumlnleyici ayak bakımı
metabolik değerlendirme ve youmlnetim
yuumlksek riskli bireyde tedaviye youmlnelik yapılması
gerekenleri belirleme
multidisipliner ccedilalışmanın hasta youmlnetiminde
oumlneminin vurgulama
koruyucu bakım
hasta ve sağlık ccedilalışanı eğitimi
Diyabetik ayağı oumlnleyici olarak optimal ayak bakımı
+
sıkı glisemik kontrol sağlanması
+
rehberlere goumlre ayak koruma ve eğitim
+
rehberlere goumlre tedavi youmlnetimi
maliyet -etkin bulunmuştur Ortegon MM et al Diabetes Care 2004 27(4)901-7
Li R et al Diabetes Care 2010 Aug33(8)1872-94
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Almanya ccedilalışması
Diyabetik hastalarda ayak uumllserlerinin tedaviye
maliyeti yaklaşık 4 kat
Amputasyonların maliyeti 6 kattan fazla
Her bir diyabetik ayak vakasının amputasyonsuz
yıllık toplam maliyeti ortalama 7537 euro
Liebl A et al Costs of long-term complications in type 2 diabetes
patients in Germany Results of the CODE-2 Study] Med Klin2002
1597(12)713-9
Tuumlrkiyede diyabetik ayak sorunu
7 milyon kadar bilinen diyabet hastası
MEDULA verilerine kayıtlı diyabet hastası 5 milyon
Tahminen bir milyondan fazlasında diyabetik ayak yarası
500000 lsquoe yakın ayak infeksiyonu olan olgu
Duumlnyada ccedilalışmalar
ldquoInternational Working Group on Diabetic Foot
American Diabetes Association
American Association of Clinical Endocrinologistrdquo
American Diabetes Association
Australian Diabetes Foot Network management
of diabetes-related foot ulceration - a clinical
update Bergin SM1 Gurr JM Allard BP Holland EL Horsley MW Kamp
MC Lazzarini PA Nube VL Sinha AK Warnock JT Alford
JB Wraight PR Australian DiabetesFoot Network
Med J Aust 2012 Aug 20197(4)226-9
EDUCATE about proper foot care
EXAMINE for structural vascular neuropathy
problems
DO a 10 gram monofilament assessment
IDENTIFY those at high risk of foot ulcers and
educate assess more frequently consider footwear
REFER ulcers to multidisciplinary team specialized in
foot care
2013
Foot Care Checklist
Canadian Diabetes Association Clinical Practice
Guidelines
Foot Care
The Diabetic Foot and Risk How to
Prevent Losing Your Leg
Dont deny you are a diabetic
Anyone who has ever had an elevated
blood sugar level is at risk for foot
complications It may be as simple as
knowing that once in your life even during
pregnancy you have had an elevated
blood sugar level If so you are at risk and
must monitor your feet
Diet-controlled diabetics whether
diagnosed as an adult or as a child have
feet at risk of diabetic complications The
simple rule If you have ever been told that
you are at risk of developing diabetes you
need to consider your feet and work to
prevent injury
Dont accept that all diabetics lose their
legs
Ccedilalışmaların nedeni
Diyabetik ayak uumllserleri oumlnlenebilir
Oluşan yaranın erken saptanması
Erken muumldahale edilmesi
Ortaya ccedilıkan bir infeksiyonda erken ve uygun tedavi
yaklaşımı
Konu ile ilgili sağlık ccedilalışanlarını
gelen hastanın ayakkabı ve
ccedilorabını ccedilıkartıp ayağına
bakmaya teşvik etmek gerekli
Ccedilalışmaların amacı
Risk altında olanları belirlemek
Etkili oumlnleme stratejileri ile ayak bakım programları
oluşturmaya ccedilaba goumlstermek
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarının uygun
tanı etkin tedavi ve takiplerinin yapılabilmesi ve ayak
korumanın sağlanabilmesi iccedilin tanımlayıcı
multidisipliner yaklaşımı sağlayıcı ve kullanıcı
dostu rehberler oluşturmak ldquo
Rehber hazırlamadan hedeflenen
uumllser riskinin farkında olma
optimal oumlnleyici ayak bakımı
metabolik değerlendirme ve youmlnetim
yuumlksek riskli bireyde tedaviye youmlnelik yapılması
gerekenleri belirleme
multidisipliner ccedilalışmanın hasta youmlnetiminde
oumlneminin vurgulama
koruyucu bakım
hasta ve sağlık ccedilalışanı eğitimi
Diyabetik ayağı oumlnleyici olarak optimal ayak bakımı
+
sıkı glisemik kontrol sağlanması
+
rehberlere goumlre ayak koruma ve eğitim
+
rehberlere goumlre tedavi youmlnetimi
maliyet -etkin bulunmuştur Ortegon MM et al Diabetes Care 2004 27(4)901-7
Li R et al Diabetes Care 2010 Aug33(8)1872-94
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Tuumlrkiyede diyabetik ayak sorunu
7 milyon kadar bilinen diyabet hastası
MEDULA verilerine kayıtlı diyabet hastası 5 milyon
Tahminen bir milyondan fazlasında diyabetik ayak yarası
500000 lsquoe yakın ayak infeksiyonu olan olgu
Duumlnyada ccedilalışmalar
ldquoInternational Working Group on Diabetic Foot
American Diabetes Association
American Association of Clinical Endocrinologistrdquo
American Diabetes Association
Australian Diabetes Foot Network management
of diabetes-related foot ulceration - a clinical
update Bergin SM1 Gurr JM Allard BP Holland EL Horsley MW Kamp
MC Lazzarini PA Nube VL Sinha AK Warnock JT Alford
JB Wraight PR Australian DiabetesFoot Network
Med J Aust 2012 Aug 20197(4)226-9
EDUCATE about proper foot care
EXAMINE for structural vascular neuropathy
problems
DO a 10 gram monofilament assessment
IDENTIFY those at high risk of foot ulcers and
educate assess more frequently consider footwear
REFER ulcers to multidisciplinary team specialized in
foot care
2013
Foot Care Checklist
Canadian Diabetes Association Clinical Practice
Guidelines
Foot Care
The Diabetic Foot and Risk How to
Prevent Losing Your Leg
Dont deny you are a diabetic
Anyone who has ever had an elevated
blood sugar level is at risk for foot
complications It may be as simple as
knowing that once in your life even during
pregnancy you have had an elevated
blood sugar level If so you are at risk and
must monitor your feet
Diet-controlled diabetics whether
diagnosed as an adult or as a child have
feet at risk of diabetic complications The
simple rule If you have ever been told that
you are at risk of developing diabetes you
need to consider your feet and work to
prevent injury
Dont accept that all diabetics lose their
legs
Ccedilalışmaların nedeni
Diyabetik ayak uumllserleri oumlnlenebilir
Oluşan yaranın erken saptanması
Erken muumldahale edilmesi
Ortaya ccedilıkan bir infeksiyonda erken ve uygun tedavi
yaklaşımı
Konu ile ilgili sağlık ccedilalışanlarını
gelen hastanın ayakkabı ve
ccedilorabını ccedilıkartıp ayağına
bakmaya teşvik etmek gerekli
Ccedilalışmaların amacı
Risk altında olanları belirlemek
Etkili oumlnleme stratejileri ile ayak bakım programları
oluşturmaya ccedilaba goumlstermek
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarının uygun
tanı etkin tedavi ve takiplerinin yapılabilmesi ve ayak
korumanın sağlanabilmesi iccedilin tanımlayıcı
multidisipliner yaklaşımı sağlayıcı ve kullanıcı
dostu rehberler oluşturmak ldquo
Rehber hazırlamadan hedeflenen
uumllser riskinin farkında olma
optimal oumlnleyici ayak bakımı
metabolik değerlendirme ve youmlnetim
yuumlksek riskli bireyde tedaviye youmlnelik yapılması
gerekenleri belirleme
multidisipliner ccedilalışmanın hasta youmlnetiminde
oumlneminin vurgulama
koruyucu bakım
hasta ve sağlık ccedilalışanı eğitimi
Diyabetik ayağı oumlnleyici olarak optimal ayak bakımı
+
sıkı glisemik kontrol sağlanması
+
rehberlere goumlre ayak koruma ve eğitim
+
rehberlere goumlre tedavi youmlnetimi
maliyet -etkin bulunmuştur Ortegon MM et al Diabetes Care 2004 27(4)901-7
Li R et al Diabetes Care 2010 Aug33(8)1872-94
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Duumlnyada ccedilalışmalar
ldquoInternational Working Group on Diabetic Foot
American Diabetes Association
American Association of Clinical Endocrinologistrdquo
American Diabetes Association
Australian Diabetes Foot Network management
of diabetes-related foot ulceration - a clinical
update Bergin SM1 Gurr JM Allard BP Holland EL Horsley MW Kamp
MC Lazzarini PA Nube VL Sinha AK Warnock JT Alford
JB Wraight PR Australian DiabetesFoot Network
Med J Aust 2012 Aug 20197(4)226-9
EDUCATE about proper foot care
EXAMINE for structural vascular neuropathy
problems
DO a 10 gram monofilament assessment
IDENTIFY those at high risk of foot ulcers and
educate assess more frequently consider footwear
REFER ulcers to multidisciplinary team specialized in
foot care
2013
Foot Care Checklist
Canadian Diabetes Association Clinical Practice
Guidelines
Foot Care
The Diabetic Foot and Risk How to
Prevent Losing Your Leg
Dont deny you are a diabetic
Anyone who has ever had an elevated
blood sugar level is at risk for foot
complications It may be as simple as
knowing that once in your life even during
pregnancy you have had an elevated
blood sugar level If so you are at risk and
must monitor your feet
Diet-controlled diabetics whether
diagnosed as an adult or as a child have
feet at risk of diabetic complications The
simple rule If you have ever been told that
you are at risk of developing diabetes you
need to consider your feet and work to
prevent injury
Dont accept that all diabetics lose their
legs
Ccedilalışmaların nedeni
Diyabetik ayak uumllserleri oumlnlenebilir
Oluşan yaranın erken saptanması
Erken muumldahale edilmesi
Ortaya ccedilıkan bir infeksiyonda erken ve uygun tedavi
yaklaşımı
Konu ile ilgili sağlık ccedilalışanlarını
gelen hastanın ayakkabı ve
ccedilorabını ccedilıkartıp ayağına
bakmaya teşvik etmek gerekli
Ccedilalışmaların amacı
Risk altında olanları belirlemek
Etkili oumlnleme stratejileri ile ayak bakım programları
oluşturmaya ccedilaba goumlstermek
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarının uygun
tanı etkin tedavi ve takiplerinin yapılabilmesi ve ayak
korumanın sağlanabilmesi iccedilin tanımlayıcı
multidisipliner yaklaşımı sağlayıcı ve kullanıcı
dostu rehberler oluşturmak ldquo
Rehber hazırlamadan hedeflenen
uumllser riskinin farkında olma
optimal oumlnleyici ayak bakımı
metabolik değerlendirme ve youmlnetim
yuumlksek riskli bireyde tedaviye youmlnelik yapılması
gerekenleri belirleme
multidisipliner ccedilalışmanın hasta youmlnetiminde
oumlneminin vurgulama
koruyucu bakım
hasta ve sağlık ccedilalışanı eğitimi
Diyabetik ayağı oumlnleyici olarak optimal ayak bakımı
+
sıkı glisemik kontrol sağlanması
+
rehberlere goumlre ayak koruma ve eğitim
+
rehberlere goumlre tedavi youmlnetimi
maliyet -etkin bulunmuştur Ortegon MM et al Diabetes Care 2004 27(4)901-7
Li R et al Diabetes Care 2010 Aug33(8)1872-94
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
American Diabetes Association
Australian Diabetes Foot Network management
of diabetes-related foot ulceration - a clinical
update Bergin SM1 Gurr JM Allard BP Holland EL Horsley MW Kamp
MC Lazzarini PA Nube VL Sinha AK Warnock JT Alford
JB Wraight PR Australian DiabetesFoot Network
Med J Aust 2012 Aug 20197(4)226-9
EDUCATE about proper foot care
EXAMINE for structural vascular neuropathy
problems
DO a 10 gram monofilament assessment
IDENTIFY those at high risk of foot ulcers and
educate assess more frequently consider footwear
REFER ulcers to multidisciplinary team specialized in
foot care
2013
Foot Care Checklist
Canadian Diabetes Association Clinical Practice
Guidelines
Foot Care
The Diabetic Foot and Risk How to
Prevent Losing Your Leg
Dont deny you are a diabetic
Anyone who has ever had an elevated
blood sugar level is at risk for foot
complications It may be as simple as
knowing that once in your life even during
pregnancy you have had an elevated
blood sugar level If so you are at risk and
must monitor your feet
Diet-controlled diabetics whether
diagnosed as an adult or as a child have
feet at risk of diabetic complications The
simple rule If you have ever been told that
you are at risk of developing diabetes you
need to consider your feet and work to
prevent injury
Dont accept that all diabetics lose their
legs
Ccedilalışmaların nedeni
Diyabetik ayak uumllserleri oumlnlenebilir
Oluşan yaranın erken saptanması
Erken muumldahale edilmesi
Ortaya ccedilıkan bir infeksiyonda erken ve uygun tedavi
yaklaşımı
Konu ile ilgili sağlık ccedilalışanlarını
gelen hastanın ayakkabı ve
ccedilorabını ccedilıkartıp ayağına
bakmaya teşvik etmek gerekli
Ccedilalışmaların amacı
Risk altında olanları belirlemek
Etkili oumlnleme stratejileri ile ayak bakım programları
oluşturmaya ccedilaba goumlstermek
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarının uygun
tanı etkin tedavi ve takiplerinin yapılabilmesi ve ayak
korumanın sağlanabilmesi iccedilin tanımlayıcı
multidisipliner yaklaşımı sağlayıcı ve kullanıcı
dostu rehberler oluşturmak ldquo
Rehber hazırlamadan hedeflenen
uumllser riskinin farkında olma
optimal oumlnleyici ayak bakımı
metabolik değerlendirme ve youmlnetim
yuumlksek riskli bireyde tedaviye youmlnelik yapılması
gerekenleri belirleme
multidisipliner ccedilalışmanın hasta youmlnetiminde
oumlneminin vurgulama
koruyucu bakım
hasta ve sağlık ccedilalışanı eğitimi
Diyabetik ayağı oumlnleyici olarak optimal ayak bakımı
+
sıkı glisemik kontrol sağlanması
+
rehberlere goumlre ayak koruma ve eğitim
+
rehberlere goumlre tedavi youmlnetimi
maliyet -etkin bulunmuştur Ortegon MM et al Diabetes Care 2004 27(4)901-7
Li R et al Diabetes Care 2010 Aug33(8)1872-94
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Australian Diabetes Foot Network management
of diabetes-related foot ulceration - a clinical
update Bergin SM1 Gurr JM Allard BP Holland EL Horsley MW Kamp
MC Lazzarini PA Nube VL Sinha AK Warnock JT Alford
JB Wraight PR Australian DiabetesFoot Network
Med J Aust 2012 Aug 20197(4)226-9
EDUCATE about proper foot care
EXAMINE for structural vascular neuropathy
problems
DO a 10 gram monofilament assessment
IDENTIFY those at high risk of foot ulcers and
educate assess more frequently consider footwear
REFER ulcers to multidisciplinary team specialized in
foot care
2013
Foot Care Checklist
Canadian Diabetes Association Clinical Practice
Guidelines
Foot Care
The Diabetic Foot and Risk How to
Prevent Losing Your Leg
Dont deny you are a diabetic
Anyone who has ever had an elevated
blood sugar level is at risk for foot
complications It may be as simple as
knowing that once in your life even during
pregnancy you have had an elevated
blood sugar level If so you are at risk and
must monitor your feet
Diet-controlled diabetics whether
diagnosed as an adult or as a child have
feet at risk of diabetic complications The
simple rule If you have ever been told that
you are at risk of developing diabetes you
need to consider your feet and work to
prevent injury
Dont accept that all diabetics lose their
legs
Ccedilalışmaların nedeni
Diyabetik ayak uumllserleri oumlnlenebilir
Oluşan yaranın erken saptanması
Erken muumldahale edilmesi
Ortaya ccedilıkan bir infeksiyonda erken ve uygun tedavi
yaklaşımı
Konu ile ilgili sağlık ccedilalışanlarını
gelen hastanın ayakkabı ve
ccedilorabını ccedilıkartıp ayağına
bakmaya teşvik etmek gerekli
Ccedilalışmaların amacı
Risk altında olanları belirlemek
Etkili oumlnleme stratejileri ile ayak bakım programları
oluşturmaya ccedilaba goumlstermek
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarının uygun
tanı etkin tedavi ve takiplerinin yapılabilmesi ve ayak
korumanın sağlanabilmesi iccedilin tanımlayıcı
multidisipliner yaklaşımı sağlayıcı ve kullanıcı
dostu rehberler oluşturmak ldquo
Rehber hazırlamadan hedeflenen
uumllser riskinin farkında olma
optimal oumlnleyici ayak bakımı
metabolik değerlendirme ve youmlnetim
yuumlksek riskli bireyde tedaviye youmlnelik yapılması
gerekenleri belirleme
multidisipliner ccedilalışmanın hasta youmlnetiminde
oumlneminin vurgulama
koruyucu bakım
hasta ve sağlık ccedilalışanı eğitimi
Diyabetik ayağı oumlnleyici olarak optimal ayak bakımı
+
sıkı glisemik kontrol sağlanması
+
rehberlere goumlre ayak koruma ve eğitim
+
rehberlere goumlre tedavi youmlnetimi
maliyet -etkin bulunmuştur Ortegon MM et al Diabetes Care 2004 27(4)901-7
Li R et al Diabetes Care 2010 Aug33(8)1872-94
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
EDUCATE about proper foot care
EXAMINE for structural vascular neuropathy
problems
DO a 10 gram monofilament assessment
IDENTIFY those at high risk of foot ulcers and
educate assess more frequently consider footwear
REFER ulcers to multidisciplinary team specialized in
foot care
2013
Foot Care Checklist
Canadian Diabetes Association Clinical Practice
Guidelines
Foot Care
The Diabetic Foot and Risk How to
Prevent Losing Your Leg
Dont deny you are a diabetic
Anyone who has ever had an elevated
blood sugar level is at risk for foot
complications It may be as simple as
knowing that once in your life even during
pregnancy you have had an elevated
blood sugar level If so you are at risk and
must monitor your feet
Diet-controlled diabetics whether
diagnosed as an adult or as a child have
feet at risk of diabetic complications The
simple rule If you have ever been told that
you are at risk of developing diabetes you
need to consider your feet and work to
prevent injury
Dont accept that all diabetics lose their
legs
Ccedilalışmaların nedeni
Diyabetik ayak uumllserleri oumlnlenebilir
Oluşan yaranın erken saptanması
Erken muumldahale edilmesi
Ortaya ccedilıkan bir infeksiyonda erken ve uygun tedavi
yaklaşımı
Konu ile ilgili sağlık ccedilalışanlarını
gelen hastanın ayakkabı ve
ccedilorabını ccedilıkartıp ayağına
bakmaya teşvik etmek gerekli
Ccedilalışmaların amacı
Risk altında olanları belirlemek
Etkili oumlnleme stratejileri ile ayak bakım programları
oluşturmaya ccedilaba goumlstermek
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarının uygun
tanı etkin tedavi ve takiplerinin yapılabilmesi ve ayak
korumanın sağlanabilmesi iccedilin tanımlayıcı
multidisipliner yaklaşımı sağlayıcı ve kullanıcı
dostu rehberler oluşturmak ldquo
Rehber hazırlamadan hedeflenen
uumllser riskinin farkında olma
optimal oumlnleyici ayak bakımı
metabolik değerlendirme ve youmlnetim
yuumlksek riskli bireyde tedaviye youmlnelik yapılması
gerekenleri belirleme
multidisipliner ccedilalışmanın hasta youmlnetiminde
oumlneminin vurgulama
koruyucu bakım
hasta ve sağlık ccedilalışanı eğitimi
Diyabetik ayağı oumlnleyici olarak optimal ayak bakımı
+
sıkı glisemik kontrol sağlanması
+
rehberlere goumlre ayak koruma ve eğitim
+
rehberlere goumlre tedavi youmlnetimi
maliyet -etkin bulunmuştur Ortegon MM et al Diabetes Care 2004 27(4)901-7
Li R et al Diabetes Care 2010 Aug33(8)1872-94
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
The Diabetic Foot and Risk How to
Prevent Losing Your Leg
Dont deny you are a diabetic
Anyone who has ever had an elevated
blood sugar level is at risk for foot
complications It may be as simple as
knowing that once in your life even during
pregnancy you have had an elevated
blood sugar level If so you are at risk and
must monitor your feet
Diet-controlled diabetics whether
diagnosed as an adult or as a child have
feet at risk of diabetic complications The
simple rule If you have ever been told that
you are at risk of developing diabetes you
need to consider your feet and work to
prevent injury
Dont accept that all diabetics lose their
legs
Ccedilalışmaların nedeni
Diyabetik ayak uumllserleri oumlnlenebilir
Oluşan yaranın erken saptanması
Erken muumldahale edilmesi
Ortaya ccedilıkan bir infeksiyonda erken ve uygun tedavi
yaklaşımı
Konu ile ilgili sağlık ccedilalışanlarını
gelen hastanın ayakkabı ve
ccedilorabını ccedilıkartıp ayağına
bakmaya teşvik etmek gerekli
Ccedilalışmaların amacı
Risk altında olanları belirlemek
Etkili oumlnleme stratejileri ile ayak bakım programları
oluşturmaya ccedilaba goumlstermek
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarının uygun
tanı etkin tedavi ve takiplerinin yapılabilmesi ve ayak
korumanın sağlanabilmesi iccedilin tanımlayıcı
multidisipliner yaklaşımı sağlayıcı ve kullanıcı
dostu rehberler oluşturmak ldquo
Rehber hazırlamadan hedeflenen
uumllser riskinin farkında olma
optimal oumlnleyici ayak bakımı
metabolik değerlendirme ve youmlnetim
yuumlksek riskli bireyde tedaviye youmlnelik yapılması
gerekenleri belirleme
multidisipliner ccedilalışmanın hasta youmlnetiminde
oumlneminin vurgulama
koruyucu bakım
hasta ve sağlık ccedilalışanı eğitimi
Diyabetik ayağı oumlnleyici olarak optimal ayak bakımı
+
sıkı glisemik kontrol sağlanması
+
rehberlere goumlre ayak koruma ve eğitim
+
rehberlere goumlre tedavi youmlnetimi
maliyet -etkin bulunmuştur Ortegon MM et al Diabetes Care 2004 27(4)901-7
Li R et al Diabetes Care 2010 Aug33(8)1872-94
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Ccedilalışmaların nedeni
Diyabetik ayak uumllserleri oumlnlenebilir
Oluşan yaranın erken saptanması
Erken muumldahale edilmesi
Ortaya ccedilıkan bir infeksiyonda erken ve uygun tedavi
yaklaşımı
Konu ile ilgili sağlık ccedilalışanlarını
gelen hastanın ayakkabı ve
ccedilorabını ccedilıkartıp ayağına
bakmaya teşvik etmek gerekli
Ccedilalışmaların amacı
Risk altında olanları belirlemek
Etkili oumlnleme stratejileri ile ayak bakım programları
oluşturmaya ccedilaba goumlstermek
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarının uygun
tanı etkin tedavi ve takiplerinin yapılabilmesi ve ayak
korumanın sağlanabilmesi iccedilin tanımlayıcı
multidisipliner yaklaşımı sağlayıcı ve kullanıcı
dostu rehberler oluşturmak ldquo
Rehber hazırlamadan hedeflenen
uumllser riskinin farkında olma
optimal oumlnleyici ayak bakımı
metabolik değerlendirme ve youmlnetim
yuumlksek riskli bireyde tedaviye youmlnelik yapılması
gerekenleri belirleme
multidisipliner ccedilalışmanın hasta youmlnetiminde
oumlneminin vurgulama
koruyucu bakım
hasta ve sağlık ccedilalışanı eğitimi
Diyabetik ayağı oumlnleyici olarak optimal ayak bakımı
+
sıkı glisemik kontrol sağlanması
+
rehberlere goumlre ayak koruma ve eğitim
+
rehberlere goumlre tedavi youmlnetimi
maliyet -etkin bulunmuştur Ortegon MM et al Diabetes Care 2004 27(4)901-7
Li R et al Diabetes Care 2010 Aug33(8)1872-94
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Ccedilalışmaların amacı
Risk altında olanları belirlemek
Etkili oumlnleme stratejileri ile ayak bakım programları
oluşturmaya ccedilaba goumlstermek
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarının uygun
tanı etkin tedavi ve takiplerinin yapılabilmesi ve ayak
korumanın sağlanabilmesi iccedilin tanımlayıcı
multidisipliner yaklaşımı sağlayıcı ve kullanıcı
dostu rehberler oluşturmak ldquo
Rehber hazırlamadan hedeflenen
uumllser riskinin farkında olma
optimal oumlnleyici ayak bakımı
metabolik değerlendirme ve youmlnetim
yuumlksek riskli bireyde tedaviye youmlnelik yapılması
gerekenleri belirleme
multidisipliner ccedilalışmanın hasta youmlnetiminde
oumlneminin vurgulama
koruyucu bakım
hasta ve sağlık ccedilalışanı eğitimi
Diyabetik ayağı oumlnleyici olarak optimal ayak bakımı
+
sıkı glisemik kontrol sağlanması
+
rehberlere goumlre ayak koruma ve eğitim
+
rehberlere goumlre tedavi youmlnetimi
maliyet -etkin bulunmuştur Ortegon MM et al Diabetes Care 2004 27(4)901-7
Li R et al Diabetes Care 2010 Aug33(8)1872-94
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Rehber hazırlamadan hedeflenen
uumllser riskinin farkında olma
optimal oumlnleyici ayak bakımı
metabolik değerlendirme ve youmlnetim
yuumlksek riskli bireyde tedaviye youmlnelik yapılması
gerekenleri belirleme
multidisipliner ccedilalışmanın hasta youmlnetiminde
oumlneminin vurgulama
koruyucu bakım
hasta ve sağlık ccedilalışanı eğitimi
Diyabetik ayağı oumlnleyici olarak optimal ayak bakımı
+
sıkı glisemik kontrol sağlanması
+
rehberlere goumlre ayak koruma ve eğitim
+
rehberlere goumlre tedavi youmlnetimi
maliyet -etkin bulunmuştur Ortegon MM et al Diabetes Care 2004 27(4)901-7
Li R et al Diabetes Care 2010 Aug33(8)1872-94
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Diyabetik ayağı oumlnleyici olarak optimal ayak bakımı
+
sıkı glisemik kontrol sağlanması
+
rehberlere goumlre ayak koruma ve eğitim
+
rehberlere goumlre tedavi youmlnetimi
maliyet -etkin bulunmuştur Ortegon MM et al Diabetes Care 2004 27(4)901-7
Li R et al Diabetes Care 2010 Aug33(8)1872-94
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Hastalıkla ilgili bulgular aynı olmakla birlikte
uumllkeler arasında etkenler
youmlntemler
uygulanabilecek tedaviler arasında farklılıklar olabilmekte
Gereksinimleri belirleyerek hastaya uygulanabilecek
en iyi yaklaşımı planlamak hem hasta hem de sistem
youmlnuumlnden oumlnemlidir
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Bazı yaklaşımlar hem maliyet ve uygulayıcı youmlnuumlnden hem de hasta youmlnuumlnden istenilen yararı sağlayamamakta
Tanı ve tedavide gecikmeler yaranın infeksiyonun iyileşmemesi sonunda amputasyon gibi istenmeyen sonuccedillara yol accedilmaktadır
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Uluslararası alanda Amerika İspanya Fransa
İngiltere gibi uumllkelerde yayınlanmış rehberler
Bu konuda uumllkelerin ihtiyaccedilları doğrultusunda
hazırlanmış tanıya medikal cerrahi tedavi ve
korumaya youmlneliktir
Uumllkemizin farklılıkları da dikkate alınarak bir rehber
hazırlanması ile hastaya ve sağlık ccedilalışanına
diyabetik ayak uumllser ve infeksiyonlarını oumlnleme takip
ve tedavisinde optimum yaklaşım amaccedillanmıştır
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Uumllkemizde 12 Dernek
1 Tuumlrk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu
2 Tuumlrk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
3 Tuumlrkiye Diyabet Vakfı
4 Tuumlrkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği
5 Tuumlrk Diyabet Cemiyeti
6 Tuumlrkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
7 Ulusal Vaskuumller Cerrahi Derneği
8 Yara Bakımı ve Doku Onarımı Derneği
9 Kronik Yara Derneği
10 Sualtı ve Hiperbarik Tıp Derneği
11 İstanbul Diyabetik Ayak Derneği
12 Diyabet Hemşireliği Derneği
ve
Sağlık Bakanlığının katkıları ile 2015 yılında kullanıma girecek uzlaşı raporu oluşturulmuştur
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
ULUSAL DİYABETİK AYAK YARA VE
İNFEKSİYONLARI TANI TEDAVİ ve KORUMA
UZLAŞI RAPORU
Neşe Saltoğlu1 Oumlnder Kılıccediloğlu2 Selccediluk
Baktıroğlu3 Zeynep Oşar Siva4 Şamil Aktaş3 13 Muzaffer
Altıntaş5 Caner Aslan6 Turan Aslan1 Selda Ccedilelik7 Aynur
Engin1 Haluk Eraksoy1 Oumlnder Ergoumlnuumll1 Buumllent
Ertuğrul1 Serdar Guumller8 Ayten Kadanalı1 Luumltfiye
Muumllazımoğlu1 Nermin Olgun Oral Oumlncuumll1 Ali
Oumlznur2 İlhan Satman9 İrfan Şencan10 İsmail
Serdaroğlu10 Oumlzlem Tanrıoumlver11 Oumlzge Turhan1
Abdullah Kemal Tuygun6 Hasan Tuumlzuumln6 Ccedilınar
Yastı8 Temel Yılmaz 12
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Sorunlar
Soru 21 Diyabetik ayak infeksiyonlarında etken
mikrorganizmalar nelerdir
Tuumlrkiyersquode diyabetik ayak infeksiyonu etkenleri
nelerdir
Soru 22 Hangi durumlarda direnccedilli patojenler
duumlşuumlnuumllmelidir
Metisiline direnccedilli Saureus (MRSA) ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Psoumldomonas ne zaman etken olarak duumlşuumlnuumllmelidir
ESBL yapan mikroorganizmalar ne zaman etken
olarak duumlşuumlnuumllmelidir
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Etken ve tanıya youmlnelik değerlendirme
Soru 3a1 Ayağında lezyon ile gelen diyabetik
bir hastada hangi durumda infeksiyon
duumlşuumlnuumllmelidir
Soru 3a2 Diyabetik ayak infeksiyonu oumln tanısı
konulan hasta nasıl değerlendirilmelidir
Soru 3b Diyabetik ayak yara ve
infeksiyonlarında hangi sınıflandırma tercih
edilmelidir
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Diyabetik ayak infeksiyonu tanı Soru 3c1 Diyabetik ayak yarası olan hastada yara kuumlltuumlruuml ne
zaman ve nasıl alınmalıdır
Soru 3c2 Diyabetik ayak infeksiyonu olan hastadan ne zaman kan kuumlltuumlruuml alınmalıdır
Soru 3c3 Diyabetik ayak infeksiyonu duumlşuumlnuumllen hastalarda serolojik tetkiklerin tanıdaki yeri nedir Hangi serolojik tetkikler istenmelidir
Soru 3c4 Diyabetik ayak infeksiyonu tanısı alan hastada ne zaman ve hangi goumlruumlntuumlleme youmlntemi yapılmalıdır
Soru 3c5 Osteomyelit ne zaman duumlşuumlnuumllmeli ve tanısı nasıl konulmalıdır Soru 3c5 Osteomiyelit tanısında hangi laboratuvar bulguları
yardımcıdır
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Soru 4a1 Diyabetik ayak infeksiyonunda tedavi
hedefleri nelerdir
Soru 4a2 DAİ olan hangi hastalar hastanede
izlenmelidir
Soru 4a3 Hastaneden taburcu kriterleri ne
olmalıdır
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Soru 4a5 Diyabetik ayak infeksiyonu olan bir
hastaya ne zaman ve kimden konsuumlltasyon
istenmelidir Diyabetik ayak kurullarının
tedavide oumlnemi nedir ve nasıl ccedilalışmalıdır
Bu kurul bu konuda deneyimli sağlık ccedilalışanlarından
oluşmalı hastayı izlemeli ve ayaktanyatan hasta iccedilin
gereken bakımıkonsuumlltasyon hizmetini vermelidir
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Kurulda yer alan uzmanlar hastanenin oumlzelliklerine
goumlre değişebilir En az uumlccedil birim (infeksiyon
hastalıkları diyabetik ayak konusunda deneyimli
bir cerrah ve endokrinologdahiliye uzmanı) yer
almalıdır
Yara debridmanı konusunda yeterli deneyimi olmayan
klinisyenler oumlzellikle yaygın proseduumlrler iccedilin deneyimli
olanlardan konsuumlltasyon istemelidir
Oumlnemli bir iskemi olduğunun klinik ve tanısal belirtileri
varsa vaskuumller cerrah revaskuumllarizasyon accedilısından
değerlendirmelidir
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Antibiyotik tedavi prensipleri
Soru 4b1 DAİrsquonda antibiyotik tedavi prensipleri nasıl
olmalıdır
Soru 4b2 İnfeksiyon şiddetine goumlre antibiyotik seccedilimi
nasıl olmalıdır
Diyabetik ayak infeksiyonu tedavisinde oumlnerilen
antimikrobiyaller nelerdir
Soru 4b3 Tedavide psoumldomonas ne zaman kapsanmalı ve hangi
antimikrobiyaller seccedililmelidir
Soru 4b4 Tedavide ESBL yapan gram negatif bakteriler ne zaman
kapsanmalı ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b5 Diyabetik ayak infeksiyonunda Asinetobakterin yeri
nedir ve hangi antibiyotikler kullanılmalıdır
Soru 4b6 Ccedilok ilaca direnccedilli bakteri infeksiyonları nasıl tedavi
edilmelidir
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Soru 4ci3 İnfeksiyonlu ve iskemik ayaklarda revaskuumllarizasyon mu yoksa debridman mı oumlnce yapılmalıdır
Soru 4ci4 Acil veya elektif cerrahi girişimde debridman sınırları nasıl belirlenmelidir
Soru 4ci5 Kompartman sendromu nedir
Soru4ci6 Hangi hastalarda primer amputasyon uygulanmalıdır
Soru 4ci7 Debridman sonrasında yara takibi nasıl yapılmalıdır
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Soru 4c1 Diyabetik ayak yarasında cerrahi
yaklaşımın hedefleri nelerdir
Diyabetik ayak infeksiyonun tedavisinin oumlncelikli
hedefi infeksiyonlu bir diyabetik ayak yarasını
infeksiyonsuz ayak yarasına ccedilevirmektir
infeksiyonun ortadan kaldırılmasının ardından
yaranın kapanmasını sağlamak amacıyla ortopedi
veya plastik cerrahi uzmanı tarafından uygulanan
rekonstruumlktif girişimler
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
İnfeksiyonun yenilebilmesi ve yaranın kapatılabilmesi
iccedilin gerekli olan minimum kan dolaşımını sağlamaya
youmlnelik revaskuumllarizasyon girişimler
Yara kapandıktan sonra tekrar yara accedilılmasını
oumlnlemek ve temel olarak yuumlkten kurtarmaya
youmlnelik cerrahi girişimler
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Soru 4ci1 Diyabetik ayakta neden debridman
yapılmalıdır
Soru 4ci2 Acil cerrahi girişim gerektiren durumlar
nelerdir
Sistemik infeksiyon parametreleri ne kadar
yuumlksek ise cerrahi girişim o kadar erken
uygulanmalıdır
Hastanın genel durumunun bozukluğu cerrahi girişim
iccedilin kontrendikasyon değil aksine endikasyon
olarak kabul edilmelidir
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Soru 4c2 Charcot noumlroartropatisinin varlığı
diyabetik ayak infeksiyonu tedavisini nasıl
etkiler
Soru 4cii7 PAH olan hastaların youmlnetimi nasıl
olmalıdır
Soru 4cii8 DAUuml olgularda revaskuumllarizasyon
metodlarının kullanımına karar verilmesinde dikkat
edilecek hususlar nelerdir
Soru 4cii10 DAUuml olan hastada endovaskuumller veya
cerrahi tedavi tercihini belirleyen kesin kriterler muumlmkuumln
muumlduumlr
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Soru 4ciii1 Rekonstruumlksiyon girişimi
uygulanması iccedilin hangi kriterlerin sağlanması
gereklidir
Soru 4ciii2 Yaranın kapatılması nasıl
sağlanmalıdır
Soru 4d1 Yaranın pansumanı nasıl yapılmalıdır
Soru 4d2 Yara bakım malzemelerinin oumlzellikleri
nelerdir
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Soru 4e1 Diyabetik ayak uumllseri olan hastalarda
metabolik sorunlar nasıl tedavi edilir
4e2 Glisemik kontrol hedefleri ne olmalıdır
Parametre Evre 1 (Duumlşuumlk riskli)
Evre 2-3 uumllser
(Orta riskli) Evre 4-5 uumllser (Yuumlksek riskli)
HbA1c () 65-70 70-75 75-80
Accedillıkpreprandiyal glukoz (mgdL)
70-120 70-130 70-140
2st post-prandiyal glukoz (mgdL)
80-140 80-160 80-180
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Metabolik durumun kontrolu
4e3 Hiperglisemi tedavisi nasıl planlanmalıdır
4e4 Noumlropatinin tedavisi nasıl yapılmalıdır
4e6 Hiperlipidemi tedavisi nasıl yapılmalıdır
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Diğer Tedaviler
Soru 4f1 DAİrsquoda yuumlkten kurtarma endikasyonları
nelerdir
Diyabetik ayakta goumlzlenen akut bir infeksiyonda yarayı
yuumlkten kurtarmanın en kolay yolu ayakkabı giyiminin
oumlnlenmesi ve koltuk değneği ile yuumlk vermeden
yuumlruumlmenin sağlanmasıdır
Bacağın elevasyonu da oumldemin gerilemesini sağlayan
oumlnemli bir yardımcı youmlntemdir
Total temas alccedilı rsquonın akut doumlnemdeki infeksiyonlarda
uygulanmaması gereklidir Akıntılı sık pansuman
gerektiren yaralarda da kullanılamaz
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Soru 4g2 Diyabetik ayakta hiperbarik oksijen neden ve nasıl kullanılır Tek başına uygulanan alternatif bir tedavi değil yardımcı bir
tedavidir Bununla birlikte aynı ortama alınan hastalarda infeksiyon accedilısından kontaminasyon riskine dikkat edilmelidir
Soru 4g5 Diyabetik ayakta negatif basınccedillı yara tedavisi neden ve nasıl kullanılır Oumlzellikle hızlı granulasyon dokusu gelişimi istenilen olgularda
yara boyutunun kuumlccediluumllmesi istenilen durumlarda cerrahi olarak kapatmadan oumlnce Seccedililmiş olgularda yararlı bir yardımcı tedavi olduğu duumlşuumlncesindeyiz
Soru 4g7 Ozon uygulamasının diyabetik ayak yaralarında yeri nedir
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Soru 4g8 Buumlyuumlme faktoumlrlerinin diyabetik
ayak tedavisinde yeri nedir
seccedililmiş olgularda kullanımı oumlnerilir
Soru 4g9 Kurtccediluk (Larva) uygulamasının
diyabetik ayak tedavisinde yeri nedir
bir debridman youmlntemi olarak değerlendirilebilir bir
tedavi youmlntemi değildir
Larva uumlretiminin steril olmayan koşullarda
yapılması halinde oumlnemli sorunlara yol
accedilabileceği goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Ayak koruma
Soru 51 Diyabetli bireylerde duumlzenli ayak
muayenesi ve incelemesi nasıl yapılmalıdır Oumlykuuml Geccedilmiş uumllseramputasyon ayak bakımı eğitim bilgisi sosyal izolasyon sağlık
hizmetlerine erişimde zorluklar ccedilıplak ayakla yuumlruumlme sorgulanmalı Noumlropati Oumlzellikle geceleri alt ekstremitede uyuşma ve ağrı gibi semptomlar
10 g monoflament + aşağıdaki 4 bulgudan 1inin varlığı
128 hz diyapozon ile vibrasyon algısı
Pinpirik hissi
Ankle refleks
Bionoumlroteziyometre ile vibrasyon algısı
Vaskuumller durum Ayak nabızları klodikasyon
Ayak Bileği Kol İndeksi
Deri Renk ccedilatlak kuruluk kalınlık ısı oumldem
Terleme
İnfeksiyon parmak araları mantar infeksiyonu accedilısından kontrol edilir
Uumllserasyon
Kallussu toplama kallus iccedilinde kanama durumu
KasEklem Deformite (penccedile parmak vd) metatars başları Charcot eklemi
Kas zayıflığı
Ayakkabı ve ccediloraplar Hem iccedilten hem de dış boumllge incelenmeli ayakkabı uygunluğu kontrol edilmeli
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Diyabetik ayak sorunları diyabetin eğitimle
oumlnlenebilir tek komplikasyonudur
Soru 53 Diyabetik bireylerde yıllık ayak muayenesi
risk değerlendirilmesi ve takip nasıl yapılmalıdır Ek 1 DİYABETİK AYAK DEĞERLENDİRME FORMU
Soru 54 Koruyucu sağlık hizmeti (birinci basamak)
kapsamındaki diyabetli bireylerin ayak muayenesi
sonrasında sevk kriterleri nelerdir
Soru 56 Diyabetli birey ve ailesinin eğitimi neleri
iccedilermelidir
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Uumllkemizin diyabetle muumlcadele
stratejik yaklaşımı
Sağlık Bakanlığı tarafından 1994rsquote başlatılan
ldquoUlusal Diyabet Programırdquo geliştirme ccedilalışması
Programın 1996rsquoda uygulamaya konulması
2003 yılındaldquoUlusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programırdquo
ldquoTuumlrkiye Diyabet Oumlnleme ve Kontrol Programı Eylem Planı ldquo2011-2014rdquo
ldquo2015-2020rdquo yıllarına youmlnelik 5 yıllık diyabet programı
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Uumllkemizde Sağlık Bakanlığının diyabet hastaları ile ilgili ccedilalışmaları Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve
Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığıldquo
Eğitim programı az sayıda
Hemşire kursu
Diyabet Standartlarırsquonın Uygulanmasına youmlnelik bir genelge
diyabet tanı tedavi ve izlemini yapan birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak merkezlere ulaşmasının sağlanması
httpdiyabetgovtr
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Sağlık Bakanlığı
Tanı ve tedavi rehberlerinin ve yapılan guumlncellemelerin hekimlere ulaştırılmasının sağlanması
diyabetin tanı tedavi ve izleminde pozitif performansın uygulanması
performans iyileştirilmesinin sağlanması
diyabetli birey ve yakınlarına verilecek eğitim programlarında diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarına ve oumlnleme youmlntemlerine yer verilmesi
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
uumlccediluumlncuuml basamak hastanelerde multidisipliner diyabetik ayak konseyleri oluşturulması iccedilin gerekli altyapının hazırlanması
endokrinolog iccedil hastalıkları uzmanı
infeksiyon hastalıkları uzmanı
dermatolog
ortopedist
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı
kalp-damar cerrahı
plastik cerrah
girişimsel radyolog
podolog ve
hemşire
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Multidisipliner yaklaşım oumlnemli
Koordine bir yaklaşım hem sorunları ortadan kısa
suumlrede ccediloumlzmeyi hem de sağlık bakım sistemi ve
hasta accedilısından sosyal ve ekonomik kazanımları
sağlayabilecektir
Sumpio BE et al J Vasc Surg 2010 J Vasc Surg 201051(6)1504-
6
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Sorunlarımız
3 basamak hastanede dahi sorunun ccediloumlzuumlmuumlnde
geccedil kalınabilmektedir
Poliklinikler arasında konsuumlltasyon işlemleri
sırasında zaman kaybı
Erken ve etkin muumldahalede gecikme
Hastanede yatması gerekli olguların yatış sorunu
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Yapılandırılmış koordine bir yaklaşım bu sorunları
kısa suumlrede ccediloumlzebilir
Sağlık bakım sistemi ve hasta accedilısından sosyal ve
ekonomik kazanımları sağlayabilir
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Hedef ne olmalı
Diyabetik ayak yara ve infeksiyonlarını
tedavi etmektense oumlnlemek temel
yaklaşım olmalı
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
İngilterede ulusal diyabetik ayak bakım politikası geliştirmiş
Putting Feet First
Hastayı kişisel bakımları ayaklarına nasıl bakmaları konusunda eğitmek komplikasyonlar iccedilin ayaklarını kontrol etmeleri konusunda bilgilendirmek amaccedillanmıştır
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
İngiltere oumlrneği
2009-2010 yıllarında amputasyon sayısı 6000
2014-2015 yıllarında bu rakamın 7000e ccedilıkması
oumlngoumlruumllmekte
İngilterede NHS diyabet raporuna goumlre bir hastane
yılda 33000 sterlin harcamış
ancak amputasyonları azaltarak 250000 sterlin
kazanccedil sağlanmıştır
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Diyabetik ayak koruma
Aile hekimliği sisteminde
hastanın ayaklarının periyodik kontroluumlnuumln yapılması
ayak koruma konusunda oumlzellikle ccedilaba goumlsterilmesi ile başlamalıdır
Burada hedeflenen yuumlksek riskli bireyin eğitimi
aile eğitimi
sağlık personelinin eğitimi
Bu eğitimin suumlrduumlruumllebilir olması ve davranış değişikliğini oluşturma
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Oumlneriler
Oumlnleyici stratejiler
Ulusal rehberleri kullanma
Podiatrist izlemi
Multidisipliner yaklaşım
Yeni tedavi seccedilenekleri
Revaskuumllarizasyon
Yuumlkten kurtarma
Hiperbarik oksijen tedavisi
Yara iyileşme suumlresini kısaltmaya ve amputasyonu
oumlnlemeye youmlnelik tedavi stratejileri
Amputasyon sonrası beceri kaybına youmlnelik bakım ve
youmlnetim
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Diyabetik ayak disiplinler arası ilişkilerin oumlneminin yoğun olduğu alanlardan biridir
Komplikasyonları azaltmak
amputasyonları oumlnlemek
zaman kaybını azaltmak
KLİMİK Diyabetik Ayak Ccedilalışma Grubu faaliyetlerimiz
Multidisipliner Simpozyum duumlzenlemek
Diyabetik ayak hemşire kursu duumlzenlemek
Rehber Uzlaşı raporu oluşturmak
Ccedilok merkezli ccedilalışmalar yapmak
Eğitim materyalleri oluşturmak
Daha gidilecek ccedilok
yol var
Daha gidilecek ccedilok
yol var