Stichting de Einder, op humanistische grondslagSteun bij een zelf te kiezen levenseinde

Postbus 9, 5050 AA Goirle Website www.deeinder.nlContactgegevens counselors 0900 2211122 E-mail info@deeinder.nl

Jaarverslag’14

Het bestuur leidt het jaarverslag in Samenstelling bestuur

Bestuursvergaderingen Counselors

AdviseursFinanciën

Juridische zakenLidmaatschappen en relaties

Publiciteit Bereikbaarheid van de counselors

Bij de statistieken

Stichting de Einder, op humanistische grondslag

3|Jaarverslag 2014

Stichting de Einder, op humanistische grondslagSteun bij een zelf te kiezen levenseinde

Postbus 9, 5050 AA Goirle Website www.deeinder.nlContactgegevens counselors 0900 2211122 E-mail info@deeinder.nl

Jaarverslag’14

Inhoudsopgave

2 Hetbestuurleidthetjaarverslagin4 Samenstellingbestuur4 Bestuursvergaderingen5 Counselors5 Adviseurs5 Financiën8 Juridischezaken8 Lidmaatschappenenrelaties9 Publiciteit10 Bereikbaarheidvandecounselors10 Bijdestatistieken

Statistische gegevens11 Grafiek 1 | Cliëntenverdelingnaargeslacht12 Grafiek 2 | Leeftijdcliënten14 Grafiek 3 | Cliëntenverdelingnaarvoornaamsteonderliggendlijden15 Grafiek 4 | Cliëntenverdelingnaarernstvanziekte (indienvantoepassing)16 Grafiek 5 | Cliëntenverdelingnaaraanwezigheidenernst vanwensomhetleventewillenbeëindigen18 Grafiek 6 | Cliëntenverdelingnaarverzoekomeuthanasie ofhulpbijzelfdoding19 Grafiek 7 | Gemiddeldaantalcontactenmetdecounselor20 Grafiek 8 | Cliëntenverdelingnaaraantalcontacten22 Grafiek 9 | Aantaloverledencliënteninpercentage vantotaalaantalgeregistreerdecliënten22 Grafiek 10 | AantaldoorCBSgeregistreerdesuïcidesperjaar23 Grafiek 11 | Overledencliëntenverdelingnaarwijzevanoverlijden

3|Jaarverslag 2014

normentehebbengeformuleerddatdebasisvormtvoordevanuitdecounselors

teverstrekkenvoorlichtingenbegeleiding.

Hetaantalmensendatbegeleidingzoektenvindt,isweertoegenomen.Hetaantal

doorcounselorsgeregistreerdecliëntenmetwietenminsteéénpersoonlijkconsult

heeftplaatsgevondenisin2014gegroeidnaar607cliënten.Datismet29%een

forsestijgingtenopzichtevanvoorgaandejaren.Destatistiekenwijzenuitdat

counselorsnietoveréénnachtijsgaan.Indemediawordtnogweleensdeindruk

gewektdatmakkelijkenvaakopbasisvaneenenkelgesprekinformatiewordt

gegevenoverhoelethalemedicatiekanwordenverkregen.Dewerkelijkheidis

anders.Dehelftvandehulpzoekersheeft2à4contactenmeteencounselorgehad

ennogeens30%zelfstussende5à9contacten.Metdezecijferswordteen

belangrijkdeelvandekritiek,dieookin2014weergegevenis,ontkracht.Ookin

2014blijktweerdatin61%vandebegeleidingenmeerderenaastenzijnbetrokken.

Hetfeitdatditpercentageiederjaargroeit,isvoorhetbestuureenbelangrijke

indicatievanheteffectdatditelementindebegeleidingheeftophetprocesdatde

hulpzoekendendoormaken.Ditproceswordtintoenemendematetransparantvoor

deeigenomgevingenbetekentookdatdeze,somslaatste,wegnietineenzaam-

heidwordtafgelegdmaarsteedsmeeringezelschapvandierbarenenintimi.

Hetbestuurbedanktalledonateursvoorhunfinanciëlebijdrageenhooptdaar

ookin2015weeroptemogenrekenen.

Dick van Brink

voorzittervanhetbestuur

2|Jaarverslag 2014

Het bestuur leidt het jaarverslag in

In2014heefthetbestuureencommunicatieadviseuringehuurdmeteentwee-

ledigeopdracht:

- hetvergrotenvandenaamsbekendheidvanDeEinderzodatmensendie

begeleidingzoekenofvragenhebben,destichtingookgoedkunnenvinden;

- hetvergrotenvandestructureleinkomstenvandestichting.

Opbeidedoelstellingenisbeperktresultaatgeboekt.Denaamsbekendheidis

groeiendeenDeEinderwordtdooreensteedsgroterwordendegroepmensen

gevonden.Hetaantaldonateursisweertoegenomen.

Deopzetdatdeadviseurzichzouterugverdienendoorhetsubstantieelvergroten

vandeinkomsten,isonvoldoendegeslaagd.Hetbestuurheeftdanookbesloten,

geziendenogsteedsbeperktefinanciëlemiddelen,omditprojecteind2014niet

voorttezetten.

DeEinderblijftzichuiteraardijverenvoorhetingangdoenvindenvanhaar

doelstellingenwaaronderhetmogelijkmakenvanprofessionelevoorlichtingen

begeleidingbijlevensbeëindigingineigenregievanuitdegedachtedatelkmens

hetrechtheeftomzelfoverzijnleventebeschikken.Hulpzoekersdiezichbijde

Eindermelden,wordenverwezennaardedoordestichtinggefaciliteerdegroepvan

counselorsdieookalvelejarenbegeleidingeninformatiegeeftoverzelfeuthanasie.

Hetbestuurisvanmeningdatdevoorlichtingdoorenbegeleidingvandecounse-

lorsaanbepaaldezorgvuldigheidseisenmoetvoldoen.Decounselorshebbende

afgelopenjareneenwerkwijzeontwikkelddieeenzozorgvuldigmogelijke

voorlichtingenbegeleidingtendoelheeft.Demaatschappijsteltookintoenemen-

demateeisenaandekwaliteitvandevoorlichtingendebegeleidingdoorde

counselors.Wijverwachtenindeloopvan2015eenpakketvanzorgvuldigheids-

5|Jaarverslag 2014

CounselorsDezevencounselorsdiein2013actiefwaren,zijnindezelfdesamenstellingookin2014werkzaamgeweest.Ondankshetsteedsgroeiendaantalhulp-zoekers,kunnendecounselorsdevraaggoedaanzodatgeenuitbreidingvanhetaantalcounselorsheeftplaatsgevonden.———

AdviseursMartijnHagensheefttenbehoevevanditjaarverslagdeverwerkingvandestatistischegegevensterhandgenomen.Deuitwerkinghiervanzietuverderopinditjaarverslag.———

FinanciënFinancieelheeftDeEinderin2014redelijkgoedgedraaid.Hetvoornemenomeenfinancieelbeleidtevoerenwaarbijdestructureleuitgavenvollediggedektzoudenwordendoordestructureleinkomstenisbijnageluktendeaanvullendeinvesteringenwarenwatminderomvangrijkzodatdestichtingpersaldobinnendefinanciëleplanninggeblevenis. Hieronderdestaatvanbatenenlastenover2014waarbijvoordevergelijkingbehalvehetboekjaar2014ook2013isweergegeven.

4|Jaarverslag 2014

Samenstelling bestuurVoorzitter Dick van BrinkSecretaris Rachel HöppenerPenningmeester Jan van HulzenBestuurslid Miriam de Bontridder ( juridischezaken)Officemanager Henriëtte Pennings

KortnahaartoetredingtothetbestuurhebbenweweerafscheidmoetennemenvanRachelHöppeneralsbestuurslidensecretarisvanStichtingdeEinder.OokhebbenweafscheidgenomenvanWimKousemaker(bestuurslidjuridischezaken)dieop30december2014overledenis.WimisvelejarenverbondengeweestaandeEinder.Wimwistnuchterheidenhumortecombinerenenhijheeftdestichtingvelewaardevollejuridischeadviezengegeven. Hetbestuurbestondnagenoegdehelftvanhetboekjaar2014uitdrieledenendatisteweinig.In2015wordthardgewerktomhetaantalbe-stuursledenuittebreidentotminimaalvijf. HenriettePenningsverzetalsofficemanagerveelwerkeniseenbelangrijkesteunvoorhetbestuur.———

BestuursvergaderingenHetbestuurvanStichtingdeEindervergaderdein2014negenkeerenhadtijdensdriegelegenhedencontactenoverlegmetdecounselors.Debesprekingenmetdecounselorsstondenvooreenbelangrijkdeelinhettekenvanhetherformulerenvandeverhoudingentussenbestuurencounselorseneriseenaanzetgemaakttothetformulerenvanzorgvuldigheidsnormen.———

omschrijving structurele uitgaven Real 2013 Real 2014

bestuur 4,797 5,047beheer 1,836 1,572counselors algemeen 4,732 4,116deskundigheidsbevordering 10,861 7,796informatiematerialen 14,489 14,131ondersteuning 4,879 18,817totalen structurele uitgaven 41,594 51,478

omschrijving inkomsten Real 2013 Real 2014

donaties 32,436 36,487erfenissen - -renten 10,126 8,017vergoedingen informatiematerialen 1,925 2,971diverse inkomsten 23 75totalen structurele inkomsten 44,502 47,550

omschrijving investeringen Real 2013 Real 2014

speciale projecten 4,219 4,616PR & communicatie 33,111 43,856totalen investeringen 37,330 48,472

7 |Jaarverslag 2014

DeEindergefaciliteerdecounselors.Eendeelvandithogebedragiswellichtoptermijnterugvorderbaar.

- Tenslotte,deoverheadkostenvandestichting,diealin2013binnendeeisenaanANBI-instellingenbleven,zijnverderteruggedrongentotminderdan7%.Uitdemeerjarenramingenisechtergeblekendaterop

deoverheadkostenalin2015verdermoetwordenbezuinigdomtevoorkomendatdezeoptermijnbovende(ongewenste)10%zouden

uitkomen.

Onderstaanddebalansvandestichtingperultimo2014(afgezettegen2013):

Slotopmerkingen- Depenningmeesterbrengtelkkwartaaleenfinancieeloverzichtuitaan

hetbestuurvandestichtingteneindeditinstaattestellentotfinanciëlemonitoringeneventuelebijsturing.

Iederkwartaalwordtookgerapporteerdoverdeuitstaandebanksaldiopeenzodanigewijzedathetbestuurregelmatigkanvaststellendatdedoordeboekhoudingberekendebanksaldiopdevierpeildataperjaarookdaadwerkelijkopdebankrekeningenstaan.

- Heteigenvermogenisin2014(gepland)afgenomenmetruim53,000euro.Deverklaringdaarvooristevindeninbovenstaandetoelichtingophetexploitatieoverzicht.

- Tegelijkmethetuitbrengenvandejaarstukkenover2014iseenbegrotingopgesteldvoor2015.Dezebegrotingisdoorhetstichtingsbestuurgoed-gekeurd.

6|Jaarverslag 2014

Enigetoelichtingbijhetexploitatieoverzicht- Dedonatieszijnin2014verdergestegen(metzo’n4.000euro)enruim

bovendebegrotinguitgekomen.Hetaantaldonateurssteegverdertot1,092.Gemiddeldwerdruim33eurogedoneerd.

- In2013isalsfinancieelbeleidafgesprokendaternaastdeoperationele(structurele)inkomstenenuitgavenookruimtezouwordengemaaktvoortoekomstgerichteinvesteringen.Hetideewasdatdergelijkeinvesterin-gennietpersedoordestructureleinkomstenhoeventewordengedektmaar,voorzovernodig,rechtstreekstenlastezoudenwordengebrachtvanhetvermogenvandestichting.Hetwasdaarmeedebedoelinghetvermogennietrigideinstandtehouden(destichtingistenslottegeenbank)maargeleidelijkaanzinvoltegebruikenvoorspeciale,naderaantegeven,activiteitenterbevorderingvanlangetermijndoelen.Ditbeleidisin2014voortgezet.Indatjaarisvoordatdoelintotaal48,472eurouitgegeven,grotendeelstenkostevanhetvermogenenietsmeerdanin2013.In2014ishetvoornemennogeensbevestigdvooronvoorzienesituatieseenredelijkefinanciëlebufferaantehouden.

- AlsonderdeelvandepostOndersteuningisin2014significantmeer(bijna15,000euro)uitgegevenaanjuridischeondersteuningvandoor

activa 2013 2014

betaalrekeningen 17,190 2,107spaarrekeningen 349,233 314,240vorderingen 639 132totaal activa 367,052 316,478

passiva 2013 2014

crediteuren 17,190 1,119vooruitbetaald 349,233 5,960eigen vermogen 362,307 309,399totaal passiva 367,052 316,478

omschrijving structurele uitgaven Real 2013 Real 2014

bestuur 4,797 5,047beheer 1,836 1,572counselors algemeen 4,732 4,116deskundigheidsbevordering 10,861 7,796informatiematerialen 14,489 14,131ondersteuning 4,879 18,817totalen structurele uitgaven 41,594 51,478

omschrijving inkomsten Real 2013 Real 2014

donaties 32,436 36,487erfenissen - -renten 10,126 8,017vergoedingen informatiematerialen 1,925 2,971diverse inkomsten 23 75totalen structurele inkomsten 44,502 47,550

omschrijving investeringen Real 2013 Real 2014

speciale projecten 4,219 4,616PR & communicatie 33,111 43,856totalen investeringen 37,330 48,472

9|Jaarverslag 2014

PubliciteitIn2014hebbenbestuurencounselorsbijdragengeleverdaanvelerleibijeenkomsten.Decounselorszijnbegonnenmethetgevenvanpresentatiesoverhunwerkinkleinegroepen.Dezebijeenkomstenwordenzeergoedbezocht. Deweekvandeeuthanasie,georganiseerddoordeNVVE,isdoorzowelbestuursledenalsdoorcounselorsbezochtenbijdragenzijngeleverdaandiscussies. TonVinkheefthetcongresvandewereldfederatieinChicagoalsafgevaardigdevanDeEinderbezocht.InhetBesluitheefthijdaarvanuitgebreidverslaggedaan.InmeiiseenuitzendingvanhetprogrammaUndercoveroptelevisieaanlei-dinggeweestvoorkortstondigeaandachtvoorDeEinder.Eenvandecounse-lorsismeteenverborgencameragefilmdgedurendezijngesprekkenmeteennepcliënt.Voordecounseloreenuiterstvervelendeervaring.DeEinderendecounselorszijntransparantoverwatzijdoenwaardoorhetprogram-mageennieuwswaardehad.Degemanipuleerdebeeldenvergezeldvangespeeldeverontwaardigingvandepresentatorhebbenvoorpolitiekeberoeringgezorgd.DitheeftDeEinderveelsteunbetuigingenopgeleverd. Eind2014kwam“defilmvanKim”uit.Dezefilmgaatovereenjongevrouwmeteenlangdurigpsychiatrischverledendieeeneindaanhaarlevenmaaktenbegeleidingheeftgekregenvaneenvandecounselors.Bestuurencounselorszijnbetrokkengeweestbijdepresentatievandezefilmenbijeenaantaldebattendienaaraanleidingvandefilmzijngevoerd. Aanheteindvan2014heefthetbestuurbeslotentestoppenmethetkwartaalbulletin“hetBesluit”.DeredacteurenFrankVandendriesenTonVinkhebbenjarenlangeenkwalitatiefhoogstaandbladverzorgd.HetuitgevenvanHetBesluitisechtereenkostbareaangelegenheidenhetbestuurvonddatditnietlangerpastebijdebescheidenfinanciëlemiddelenwaaroverdestichtingkanbeschikken.IndeplaatsvanHetBesluitisbeslotentoteen

10|

Jaar

vers

lag

2010

8|Jaarverslag 2014

9|

Jaar

vers

lag

2010

- Medeopbasisvandebegrotingvoor2015endebegin2014herzienevoortschrijdendemeerjarenbegroting2014–2018,iserinmiddelseenmeerjarenbegroting2015–2019opgesteld.

———

Juridische zakenNaaraanleidingvaneentelevisie-uitzendingvanhetprogramma“Underco-ver”zijnKamervragengesteldwaarnadebetrokkenministersbekendhebbengemaakthetOpenbaarMinisterietevrageneenjuridischonderzoekintestel-len.TotdusverrehebbendestichtingnochhaarcounselorsvanhetOMvernomen.———

Lidmaatschappen en relatiesStichtingdeEinderislidvandeHumanistischeAlliantie.DestichtingistevenslidvandeWereldfederatie(WFRtDS)endeEuropeseFederatievanRighttoDieSocieties(RtDE). ErzijnverschillendecontactengeweestmetdeNVVE,deSVLendeSWL.Deinzetvandezecontactenisoverhetalgemeenhetverkennenvandemogelijkhedenomvanelkaarsspecifiekedeskundigheidgebruiktemakentenbehoevevandehulpzoekers. Onzecommunicatieadviseurheeftzichbeziggehoudenmethetontwik-kelenvaneennetwerkwaarineerdergenoemderelatieseenbelangrijkerolspelen.———

11|Jaarverslag 2014

Buitendezeselectievallencliëntendie(nog)geenpersoonlijkconsultmetdecounselorhebbengehad.Ditzijnveelaleenmaligetelefonischecontactenwaarindecounseloreenluisterendoorbiedt,algemeneinformatieoverStichtingdeEinderverstrektofafsprakenmaaktvoor(hetbeginvan)hetvolgendejaar.

Doorafrondingopgehelepercentages,demogelijkheidommeerdereantwoordentegevenendoorontbrekendegegevens(missingdata)ishettotalepercentagenietaltijdprecies100%.Degrafiekentonenderesultateninpercentagesvanhetaantalgeregistreerdecliëntenindatbetreffendejaarmetwietenminsteéénpersoonlijkconsultmetdecounselorheeftplaatsgevonden,metuitzonderingvangrafieken7en10.—

10|Jaarverslag 2014

Nieuwsbriefdievanaf2015eenaantalkerenperjaarnaardonateursenrelatieszalwordengestuurd.HetisdebedoelingdatdezeNieuwsbriefvooraldigitaalzalwordenverzondenwaardoordekostenbeperktblijven.———

Bereikbaarheid van de counselorsVandewebsitewordtsteedsmeergebruikgemaakt.Dewoonplaatsenhettelefoonnummervanelkecounseloriserdirectoptevinden.Dewebsitevandestichtingwerd33.746keerbezocht. Viahetlandelijktelefoonnummer0900-2211122,krijgenbellersinformatieoverwoonplaatsentelefoonnummervandecounselors. Daarnaastkomenergemiddeld120verzoekenpermaandbijonzeofficemanagerbinnennaaraanleidingwaarvancontactgegevensvandecounselorswordtverstrekt.———

Bij de statistiekenIn2014zijnintotaal607cliëntengeregistreerddieinhetjaar2014gezienen/ofgesprokenzijnénmetwiedecounselortenminsteéénpersoonlijkconsultheeftgehadgedurendedebegeleiding.Ditbetekenteentoenamevangeregistreerdecliëntenvan29%vergelekenmet2013.Hiermeewordtdestijgendetrendvoortgezet [zie grafiek 1 aantallen tussen haakjes].

Grafiek 1 | Cliëntenverdelingnaargeslacht

Het totaal aantal geregistreerde cliënten (tussen haakjes) is – evenals het voorgaande jaar – gestegen. De verdeling tussen mannen en vrouwen is nagenoeg gelijk over de geregistreerde jaren.

350

300

250

200

150

100

50

020102011201220132014

man vrouw

vrouw354

298

194

201

214

man253

174

116

125

136

onbekend0

0

0

0

1

2014

2013

2012

2011

2010

607

472

310

326

188

13|Jaarverslag 2014

Onderliggend lijdenBij34%vandecliënten(n=207)vormtfysieklijdenhetvoornaamsteonderliggendlijden(ziegrafiek3).Inruim20%vormtkankerdetoelichtingvoorditfysiekelijden,gevolgddoorouderdomsklachten(ongeveer15%),pijnklachten(ongeveer10%)enreumatischeklachten(ongeveer10%)(toelichtingenophetonderliggendlijdennietindegrafiek). Bij20%vandecliënten(n=119)vormtpsychiatrischlijdenhetvoor-naamsteonderliggendlijden.Alstoelichtingophetpsychiatrischlijdenwordenstemmingsstoornissen(bijongeveer65%),persoonlijkheidsstoornis-sen(bijongeveer35%)enangststoornissen(bijongeveer10%)gegeven.Erisvaaksprakevanmeerderepsychiatrischeproblemenbijééncliënt.Bij21%vandecliënten(n=125)vormtpsychischlijdenhetvoornaamsteonderliggendlijden.Alstoelichtingvoorhetpsychischelijdenwordenvooralvoltooidlevenproblematiek(waaronderklaarmetleven,existentieellijdenenlevensmoeheid)endepressiviteitgenoemd(beidedoorruim20%),alsmedeeenzaamheiden( jeugd)trauma’s(beidedoorongeveer10%). Tenslottespeeltbijderesterendekwartvandecliënten(25%;n=152)geenhuidigeproblematiek.Ongeveertweederdevanhenwilautonoomwillenblijven,deeigenregiebehouden,voorbereidzijnofde‘PilvanDrion’hebben.

12|Jaarverslag 2014

Persoonsgegevens Inlijnmetvoorgaandejarenzijneronderdegeregistreerdecliëntenmeervrouwen(58%;n=354)danmannen(42%;n=253)(ziegrafiek1).Degemiddeldeleeftijdvandecliëntenis67jaar(SD=17).Hierbijgeldtdateenruimemeerder-heid65jaarofouderis.Ruimeenkwart(28%)iszelfs80jaarofouder.Evenalsvoorgaandejarenvormencliëntenonderde40jaareenkleindeel(8%)enzijnergeencliëntenonderde20jaar [zie grafiek 2].Demeestecliënten(95%)zijnwoonachtiginNederland.

Grafiek 2 | Leeftijdcliënten

De leeftijdsverdeling van de cliënten is overeenkomstig met voorgaande jaren. Er lijken in 2014 iets meer oudere cliënten (in de leeftijd van 65-79 en 80 jaar en ouder) en iets minder jongere cliënten (20-39 jaar en 40-64 jaar) ten opzichte van voorgaande jaren.

200

150

100

50

00 - 19 jaar 20 - 39 jaar 40 - 64 jaar 65 - 79 jaar onbekend

49

50

37

39

43

0

0

0

0

0

1

0

1

5

1

607

472

310

326

188

201

142

89

95

?

187

162

101

99

144

2014

2013

2012

2011

2010

80 jaar en ouder

169

118

83

88

?

2013 2010 201020112012

15|Jaarverslag 2014

Grafiek 4 | Cliëntenverdelingnaarernstvanziekte (indienvantoepassing)

De ernst van de ziekte (indien van toepassing) van de geregistreerde cliënten is overeenkomstig voorgaande jaren.

DoodswensBijnaeenderdevandecliënten(33%;n=200)heeftbijaanvangvandebegelei-dinggeenwensomhetleventebeëindigen,terwijlbijnogeenseenvijfde(19%;n=116)dewensomhetleventewillenbeëindigenverderdanéénjaarvooruitligt.Eenvijfdevandecliënten(20%;n=120)zegtbijaanvangvandebegeleidinghetleventussende3en12maandentewillenbeëindigenenvoor13%(n=79)geldtdatzijditbinnendriemaandenwillendoen. [zie grafiek 5]

14|Jaarverslag 2014

Grafiek 3 | Cliëntenverdelingnaarvoornaamsteonderliggendlijden

Evenals voorgaande jaren vormt bij de meeste cliënten fysiek lijden het voornaamste onderliggende lijden. Ten opzichte van voorgaande jaren ziet men echter een kleine verschuiving, waarbij er een afname lijkt te zijn van fysiek en psychiatrisch lijden, en een toename van psychisch lijden en geen huidig onderliggend lijden.

Ernst van het lijdenBijeenkleineminderheid(4%;n=25)issprakevaneendodelijkeziekteenbij40%(n=243)issprakevaneenernstigeziekte.Bijdeoverigecliëntenisergeenernstigeziekte(29%;n=177)ofisergeenziekte(22%;n=133)[zie grafiek 4].

240

220

200

180

160

140

120

100

80

60

40

20

0

ernstige ziekte geenernstige ziekte

geen ziekte onbekend

2014

2013

2012

dodelijke ziekte

25

21

12

243

182

107

177

144

89

133

115

77

29

10

25

20132014 2012

607

472

310

200

150

125

100

75

50

25

0psychiatrisch

119

106

73

68

psychisch

125

73

49

54

geen huidigeproblematiek

152

107

69

-

onbekend

0

2

0

6

2014

2013

2012

2011

fysiek

207

184

119

147

2012 201120132014

607

472

310

326

17|Jaarverslag 2014

Verzoek om euthanasie of hulp bij zelfdodingBijnadriekwartvandecliënten(73%;n=444)heeftgeenverzoekaandeartsgedaanvoorhulpbijzelfdodingoflevensbeëindigingopverzoek[zie grafiek 6].Binnendezegroepisvoorslechts59%eentoelichtinghieropbekend. Demeestgenoemderedenenomgeenverzoektedoen,zijndatdecliëntautonoomwiltblijven(30%)ofinschatzelfgeenkanstemakenophulpbijzelfdodingoflevensbeëindigingopverzoek(17%).Eenkleinerdeelvandecliëntenwildehuisartsnietbelasten(3%),vindtdathetonderwerpnietbespreekbaarismetdearts(3%)ofisbangvooreenRMofIBSwanneermenditbespreekbaarmaakt(2%)(toelichtingnietingrafiek). Ongeveereenkwartvandecliënten(26%;n=155)heeftweleenverzoekaandeartsgedaanvoorhulpbijzelfdodingoflevensbeëindigingopverzoek[zie grafiek 6].Ditverzoekheeftindemeestegevallen(70%;n=109)plaatsgevondenvoorafgaandaandeaanvangvandecounseling,terwijlin25%(n=38)diteveneensofalleentijdensdecounselingisgebeurd.Hetverzoekbetreftin59%(n=92)vandegevalleneenverzoekvooreenhuidigesituatie,terwijlditverzoekin36%(n=55)vooreensituatietezijnertijd(optermijn)isgeuit(nietingrafiek). Bijtweederdevandecliëntendieeenverzoekvoorhulpbijzelfdodingoflevensbeëindigingopverzoekhebbengedaanbijdeartsisditverzoekaf-gewezen.Bijhetgrootstegedeeltevandecliëntengeldtdatdeartsnietaandezorgvuldigheidseisenmeendetekunnenvoldoen(47%),terwijlbijeenkleinerdeelvandecliënten(8%)geldtdatgewetensbezwarenvandeartseenrolspelen.Voor29%(n=45)vandeverzoekengeldtdathetverzoek(nog)onbeslistisenbijeenkleineminderheid(3%;n=5)ishetverzoekgehonoreerd. Meerdandehelftvandecliënten(56%;n=341)heeftnieteerderhulpgezochtbijandereinstellingenofpersonen,terwijl38%(n=234)aangeeftditweltehebbengedaan.Dezecliëntenzochteneerderhulpbijdehuisarts(38%;n=88),deNVVE(36%;n=85),depsychiater(19%;n=44)endeLevenseindekliniek(7%;n=17).

16|Jaarverslag 2014

Grafiek 5 | Cliëntenverdelingnaaraanwezigheidenernstvanwens

omhetleventewillenbeëindigen

Evenals voorgaande jaren heeft een derde van de cliënten geen wens om het leven te beëindigen bij aanvang van de begeleiding en voor een vijfde van de cliënten ligt deze wens verder dan een jaar vooruit. Er lijkt een kleine daling van het aantal cliënten met een acute doodswens die het leven binnen drie maanden wensen te beëindigen.

Bijnaeenvijfde(19%;n=117)vandecliëntenzegtweleenseerdereensuïcide-pogingtehebbengedaan(nietingrafiek).Binnendezegroepisdemeerder-heidindeleeftijdvan40tot64jaar(58%)enbijdemeerderheidvormtpsychiatrischeproblematiekdevoornaamstemotivatie(58%).

200

175

150

125

100

75

50

25

0

wens om te overlijdenover meer dan

12 maanden

wens om te overlijdentussen 3 en 12 maanden

wens om te overlijdenbinnen drie maanden

onbekend

2014

2013

2012

geen wensom te overlijden

200

167

105

116

93

63

120

97

68

79

84

44

92

31

30

607

472

310

19|Jaarverslag 2014

Grafiek 7 | Gemiddeldaantalcontactenmetdecounselor

Het gemiddeld aantal contacten sinds aanvang van de begeleiding lijkt iets te zijn gedaald ten opzichte van voorgaande jaren.

Gemiddeldhebbener–sindsaanvangvanhetcontact–1,5persoonlijkeconsultenen3,7overigecontactenpercliëntplaatsgevonden[zie grafiek 7].Ongeveerdehelftvandecliënten(51%;n=310)heefttussende2en4contac-tenmetdecounselorgehadsindsaanvangvandebegeleidingenbijnaeenderdevandecliënten(29%;n=177)tussende5en9contacten [zie grafiek 8]. Inmeerdandehelftvandebegeleidingen(61%;n=367)zijn–naastdecliënt–ookanderepersonenbetrokken.Gemiddeldwarener1,6personenbetrokkenenmeestalwarenditdepartner(42%;n=155),kind(eren)(34%;n=123)en/ofeenvriend(in)/kennis(15%;n=55).In5%isereenanderehulpverle-nerbetrokken.Demeerderheidvandezebetrokkenenheefteenpositieveen/ofsteunendehouding(88%;n=323).Hetblijktookregelmatigvoortekomendatechtparensamenbegeleidingwensenvaneencounselor.In2014kwam19%vanallecliëntenalsechtpaar(59echtparen).

18|Jaarverslag 2014

Grafiek 6 | Cliëntenverdelingnaarverzoekomeuthanasie ofhulpbijzelfdoding

Ten opzichte van voorgaande jaren heeft een groter deel van de cliënten de arts geen verzoek om hulp bij zelfdoding of artseneuthanasie gedaan.

Gemiddeld aantal contactenVoorderuimemeerderheid(79%;n=482)isdebegeleidingin2014aangevan-gen,terwijlditvoor11%in2013(n=69)en4%in2012(n=22)isgeweest.Deresterendebegeleidingenzijnaangevangentussen2004en2011(6%;n=34)

6,00

4,50

3,00

1,50

0

gemiddeld aantalpersoonlijke consulten

sinds eerste contact

2014

2013

2012

2011

1,49

1,53

1,66

1,56

gemiddeld aantaloverige contacten

sinds eerste contact

3,66

4,38

4,14

3,83

gemiddeld totaal aantal contacten

sinds eerste contact

5,15

5,94

5,8

5,4

201120122013

607

472

310

326

2014

2013

2012

2011

450

400

350

300

250

200

150

100

50

0

102

123

71

72

45

38

29

38

5

5

6

11

11

16

17

21

444

290

187

184

2014

2013

2012

2011

verzoek afgewezen

verzoek nog onbeslist

verzoek gehonoreerd

onbekendgeen verzoek

2011201220132014

607

472

310

326

21|Jaarverslag 2014

Status of resultaat van begeleidingHetinitiatiefvoorvoortzettingvandebegeleidingligtbijdecliënt,hetgeenaansluitbijhetkaraktervandebegeleiding.Daardoorishetvoorcounselorssomsmoeilijkteduideninwelkstadiumeencontactzichpreciesbevindt.Ditverklaartookwaaromvooreengrootaantalcliëntendezegegevensonbekendzijn(20%;n=124).Bijbijnaeentiendevandecliënten(8%;n=46)wordtdebegeleidingdoordecounseloralsvoortgaandbeschouwd. Voorbijnadehelft(47%;n=286)bevindtdebegeleidingzichineen“pauze”stadium,waarbijdecliëntaangegevenkanhebbenopeenlatermomentnogeenscontactoptenemenmetdecounselor.Vandezegroepheeft41%(n=119)eenmethodeomzelfoverhetlevenseindetekunnenbeschikkengereed. Voor7%(n=45)vandecliëntenisdebegeleidingbeëindigdvanwegedoor-verwijzingnaareenanderehulpverlener,hetstartenvaneenbehande-lingofdewensverdertewillenleven. Tentijdevanhetmomentvanregistrerenis19%(n=113)vanallecliëntendiein2014zijngezienen/ofgesprokenenmetwietenminsteéénpersoonlijkconsultgedurendedebegeleidingheeftplaatsgevonden,over-leden [zie grafiek 9].DitvormteenkleindeelvanhetaantaldoorhetCBSgeregistreerdesuïcidesperjaar[zie grafiek 10].

20|Jaarverslag 2014

Minderdandehelftvandecliënten(40%;n=240)heeftechtergeenanderenbijdebegeleidingbetrokken.Demeestdoorhengenoemderedenenhiervoorzijndatdecliëntdebegeleidingalseenprivéaangelegenheidbeschouwt(38%;n=90),menalleenisofgeennetwerkheeft(25%;n=60)ofangstheeftvoordereactiesvananderen(24%;n=58).Vandegroepcliëntenwaarbijgeenanderenbijdebegeleidingaanwezigzijn,geeftechter18%(n=43)weerwélaandateropenheidisnaaranderenoverhetcontactmetstichtingdeEinder.

Grafiek 8 | Cliëntenverdelingnaaraantalcontacten

In lijn met de waargenomen trend in grafiek 7 is het aantal cliënten met 1 contact of 2 tot 4 contacten iets gestegen en het aantal cliënten met 5 tot 9 contacten en 10 of meer contacten iets gedaald.

607

472

310

326

188

2014

2013

2012

2011

2010

300

250

200

150

100

50

01

contact2-4

contacten5-9

contacten10 en meercontacten

310

219

158

192

204

55

30

16

38

102

64

70

44

17

5

missing

1

0

0

0

0

177

153

92

78

40

2014 2013 201020112012

23|Jaarverslag 2014

Binnendegroepoverledencliëntenis4%(n=4)opnatuurlijkewijzeover-ledenenheeft16%(n=18)hulpbijzelfdodingvandeartsontvangenofheeftdeartshetlevenophunverzoekbeëindigd.Van2cliëntenisonbekendhoezijzijnoverleden[zie grafiek 11].

Grafiek 11 | Overledencliëntenverdelingnaarwijzevanoverlijden

Evenals in voorgaande jaren is een zelfeuthanasie door middel van zelfverkregen en zelfingenomen medicatie de meest voorkomende methode die gebruikt wordt door cliënten van counselors gefaciliteerd door Stichting de Einder. Ten opzichte van voorgaande jaren is er onder de overleden cliënten een groter gedeelte dat overleden is door artseneuthanasie of hulp bij zelfdoding door een arts (inclusief hulp geboden door Levenseindekliniek).

22|Jaarverslag 2014

Grafiek 9 | Aantaloverledencliënteninpercentagevantotaal

aantalgeregistreerdecliënten

Evenals voorgaande jaren vormt het aantal cliënten waarvan bekend is dat zij overleden zijn iets minder dan een vijfde van het totaal aantal geregistreerde cliënten.

Grafiek 10 | AantaldoorCBSgeregistreerdesuïcidesperjaar

Het aantal suïcides in Nederland neemt toe.

2000

1500

1000

500

0

2010

1600

2011

1647

2012

1753

2013

1854

125

100

75

50

0

2010

188

37

2011

326

43

2012

310

59

2013

472

84

2014

607

113

totaal90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

euthanasie of hulp

bij zelfdoding

zelf euthanasie (medicatie)

zelf euthanasie

(STED)

zelfeuthanasie

(Helium)

overleden(wijze

onbekend)

natuurlijk overlijden

2014

2013

2012

2011

4

7

3

7

18

6

5

10

85

66

47

21

3

1

2

2

1

0

1

3

zelfeuthanasie (springen)

0

2

0

0

2

2

1

0

25|Jaarverslag 2014

kwart(72%;n=64)eenanderbetrokken,meestaldepartnerofkind(eren).In58%vandegevallen(n=49)zijnnagesprekkengevoerdmetnabestaan-den.———

SamenvattendDeregistratievancliëntenvancounselorsgefaciliteerddoorStichtingdeEindergeeftoverdeafgelopendriejaareenvrijconsistentbeeld.Metdeuitzonderingdathetaantalgeregistreerdecliëntenelkjaaraanzienlijktoegenomenis.Destijgendelijnin2014komtvooraldooreenstijgingvancliëntenindeleeftijdvan65jaarenouder.———

24|Jaarverslag 2014

Deoverige89cliëntenuitdegroepoverledencliënten(79%)zijnoverledenviaeenmethodevanzelfeuthanasie,waarovercounselorsgefaciliteerddoorStichtingdeEinderinformeren.Ditkomtneerop15%vanallecliënten.Vrijwelallemaal(n=85)viaeenoverdosisdodelijkemedicatie.Deanderenviabewuststoppenmetetenendrinken(n=3)enmetbehulpvanhelium(n=1).———

Cliënten overleden door zelfeuthanasieDegemiddeldeleeftijdvandecliëntendieoverledenzijndoorzelfeuthanasie(n=89)was66jaar(SD=16,3).Hiervanwaseenkleindeel(5%)onderde40jaar.Deoverigecliëntenwaren40-64jaar(39%),65-79jaar(30%)of80jaarofouder(26%). In41%vandegevallenvormdefysieklijdenhetvoornaamstelijden(n=36),gevolgddoorpsychiatrischlijden(28%;n=25),psychischlijden(23%;n=20)engeenhuidigeproblematiek(8%;n=7).Inruimtweederdewasersprakevaneendodelijkeofernstigeziekte(70%;n=60). Bijongeveereenkwartvandezeoverledencliëntenvormdevoltooidlevendetoelichtingophetvoornaamstelijden,gevolgddoorstemmings-stoornissen(bijongeveereenzesde),ouderdomsklachten(bijongeveereenachtste),kanker,pijnklachtenendementie(bijbijnaeentiende). Bijnadehelftvandeoverledencliëntenhadeenverzoekomhulpbijzelf-dodingoflevensbeëindigingopverzoekaandehuisartsgedaan(45%;n=40),terwijl57%(n=51)eerderhulpheeftgezochtbijdehuisarts(20%;n=18),depsychiater(15%;n=13),deNVVE(21%;n=19)endeLevens-eindekliniek(9%;n=8). Debegeleidingvandeoverledencliëntenduurdegemiddeld7maan-den(SD=10,2)meteengemiddeldevan2persoonlijkeconsulten(SD=1,7)en6overigecontacten(SD=4,8).Ruimeenkwart(28%;n=25)had10ofmeercontacten,ruimeenderde(39%;n=35)5tot9contactenenbijnaeenderde(30%;n=37)2tot4contacten.Bijdezebegeleidingwasinbijnadrie

Colofon

© Stichting de Einder

AanditJaarverslagwerktenmeeDick van Brink, Jan van Hulzen,

Miriam de Bontridder, Martijn Hagens en Henriëtte Pennings.

PostadresPostbus 9, 5050 AA Goirle

Contactcounselors0900 2211122

E-mailinfo@deeinder.nl

Websitewww.deeinder.nl

Kamer van Koophandel Alkmaar nr. 41241519

Ontwerpenopmaakmasja mols grafisch ontwerp, Tilburg

VoororganisatiesdiegeïnteresseerdzijnineenpresentatieoverstichtingdeEinder

voorhaarleden,abonnees,werknemersofcliëntenkunnencontactopnemenmiddels

info@deeinder.nl. Inoverlegwordendemogelijkhedenbesproken.

Stichting de Einder, op humanistische grondslagSteun bij een zelf te kiezen levenseinde

Postbus 9, 5050 AA Goirle Website www.deeinder.nlContact counselors 0900 2211122 E-mail info@deeinder.nl