Digitized by Google

f \

Digitized by Google

. IMODUS

ORANDI.* D E U M. •

- Per

DesideriumE R A. S M i U U

P •

Koterodamut»

.

Lugduni Batavorum,Ex. Officina Ioannis Maire

* Anno cIdIdcxlt. ?

*

Digitized by Google

•3

Clartjfimo Polonia Baroni

HIERO S L .A O '.DE L A S K O,Ec in Ruthuania, Palacino

Siradienfi, ._

*

D e s i d. Erasmus Rot-S. D.

I C reciprocis vici-bus obambulat gra-tiam munera , Hie-roflae vir clariffime.

Reliqueras apud mepignQs amoris in me cui , redit adte viciflam pignus animi mutui»

.quem hinc proficifcens ftipulaba-re. Quum omnia Mofaicaz legisfacrificia Ent antiquata per Euan-gelium , nullum facrificii genusvel diligentias tradidit princeps

nofter Iefus.vel religiouus am-plexi Eint huius difcipuli» quamvitulos labiorum, ut Ofeae verbis ofe*utar. Id conftat tribus potiEimum m.generibus j aut votis, aus^gtaria-

A i . rum

4»Mod. orakd. Deumrum a&ione , cui finitima cft laus,aut hymnis. Hymnus eft, quumanimus cofiderata Dei fublimita-

te , rapiturin laudem illius, cui fo-li debetur omnis gloria. Paulus A-poltolusadColoU. cap.3.tria con-

iungit eiufdem generis, Pfalmum,hymnum,& canticum : Docentes,inquit, & commonentes vos in vi-cemin pfalmis, hymnis, & canti-cis fpiritualibus , in gratia cantan-

tes, in cordibus veftris Deo. Pfal-mus Graecis cantione fonat, quodvidetur efle vocabulum omnibuscommune, quae ad laudem Dei velhominis pertinent, unde& pfalmiquidam infcribunrur ipfi David ,velut in laudcm.illiusconditi.Hy-

mnus proprie dici videtur laudationuminis : Te decet hymnus Deusin Sion. Unde & ethnici poetaecarmina

,quibus efferunt divos

fuos , hymnos appellant,quales

extant adhuc Orphei & Homerititulo. Porro canticum quod Grae-cis eft quiddam cffe videturutroque fublimius, nimirum laus

illa.

Digitized by Googli

per Des. Hrasmum. $illa,q«fcm Deo canunt angeli acpiorum animas, qua: iam mortali-tatem exuerunt. Nam in Apocaly- AP0 *14*

pii virgines habent canticum no-

vum,quod nemo poteft difeere»

praeter illos qui fequuntur agnumquocunque ierit. Alioqui quid

pra squeruntur in pfalmo Quomodocantabimus canticum Domini interra aliena ? Et Paulus cupit dif-folvi, &effe cum Chrifto , ut hoc Pbil.i.canticum Domini poffit canere.Rurfiis idem Paulus ia epift. ad

£ .Ephcf. eodem ordine iungit haec P

triaiSed impleamini inquit, Spiri-

tu fan&o,loquentes vobifmet ipfis

in pfalmis hymnis & canticis fpi-ritualibus , cantantes & pfallentesin cordibus vcftris Domino. To-tum autem hoc genus fpirituale *

vocatur, quod omnis haec lauda-tio, etiam (i quando pars aliquatribuitur homini, referatur ad glo-

riam Dei. Habet enim & munduspfalmos , hymnos, & cantica fua,quibus aut noxios daenSones , aut

homines pro diis celebrant , autA

5horni-

6 Mod, orand. Deumhomines hominibus adulentur,laudantes nonnunqua & quas tur-pia funt,. non folum in hominibus,vcrumetiam in his quos pro diiscolunt. Ceterum qui fpirirtimhau-fere Chrifti, nefciunt laudare nili

Patrem, Flium, & Spiritum fan-dum, quibus folis debetur quic-quid eft vera; laudis , fi ve in coelis,

. live in terris. Adiicit Paulus : pfal-

lentes in cordibus veftris Domi-no. Quid eft Domino? Quiiufti^tiam Tuis virtutibus tribuunt , nonpfallunt Domino, fed fibi

(quod

aiunt) intus canunt. Rurfus qui fi-

duciam fuam & gloriam collocantin Mofe, Francifco , Benedi&o,Dominico , aut Auguftino , noncanunt Domino , fed hominibus. •*Tunc maxime glorificatur Deus*,cum homo agnofcit quamipfe fitnihil ex fefe. Quid fibi vult,in cor-dibus veftrisfNe quis petet Deuminani vocum boatu, autmodulatomuficorum hinnitu, aut organis ,quibus nuite ubique templa per-

ftrepunt, dele

per Des, Hrasm. 7ficam corporalem damncm,fi mo-dice , fi fobrie cultuque divino di-

gna adhibeatur , fcd ut oftendamilla nihil efle , fi abfit tacitus ille

pietatis affedus inDeum,quasDeocantio eft gratiflima , etiam fi nul-

lus vocum ftrepicus accedat. Quo-niam autem Deus femper & ubi-que mirabilis eft , non oportet ho-minem Chriftianum unquam cef-fare a pfalmis , hymnis > #& canti-cis fpiritualibus. Huic generi fini-tima eft gratiarum adio, quas ma-gis pertinet ad bonitateDei,quamad magnitudine. Pfalmuscft,cumilli canimus : Lauda anima meaDominum, laudabo Dominum invita mea, pfallam Deo meo quan-diu fuero. Hymnus eft, cum illi ' „canimus: Benedicant omnia operaDomini Domino. Hic 'enim mensin omnibus rebus conditis ftupetpotentiam, ac fublimitatem in-comprehenfibilem conditoris. Ca-ticum erit,cum animus afflatus de-fiderio vitae caeleftis , ac veluc e-

volare gefticns a corpore , canit-

• - A 4 ' iUi : •

Digitized by Google

» t

Pfa.8j.

pn»; 117

Pfa.88.

Coi. 1 .

» #

8 MoD.rORAND. Deumilli. Quam dileda tabernacula tuaDomine virtutum. Concupifcit &deficit anima mea in atriaD omini.Cormeum& caro mea exultave-runtin Deum vivum. Gratiarum»adio erit,cum illi canemus: Con-fitemini Domino quonia bonus,

Suoniam in aeternum mifericot-

iaeius. Et: Mifericordias Domi-ni in asternum cantabo. Quemad-modum Jiymnus opponitur bla-fphemia; , ita gratiarum adioni

opponitur ingratitudo. Detrahunt

autem gloriae Dei,qui quod ilii

debetur , tribuunt humanis viri-

bus, &ex benefadis laudem hu-manam venantur. Eoque PaulusColoflTenfibus feribens : .Omne

,

inquit,quodcunque facitis, in ver-

bo , aut in opere , omftia in nomi-

ne Domini noftri Iefu Chrifti,ni-*

mirum ut lemper illud haberent in :

corde, quod omnibus Chriftianis •

cft in erre : Sandificetur nomen

tuum. Item non folum blafphemi

furit in Deum, qui verbis impiisin

illum debacchantur, yerumetiam

* quicun-.

Digitized by Google

per Des. Eras. 9quicunque nomen illius profeffivivuntimpie. Ut videant , inquit, Mat.f.opera veftra bona, & glorificentparrem veftrum, qui in c verum etiam intet

. A yChri- • *

Digitized by Google

xo Mod. orand, DeumChriftianos. Itaque quemadmo-dum nunquam deeftoccafio.lau-

.dandi Dei, quoniam in omnibus

& quocunque vertas oculos,glo-

t . riolus c(t & admirabilis, ita quo-niam nunquam ccflTac illius in nosbeneficentia, fempereft unde gra-tias agamus. Ncc enim in lartistantum agendas funt gratia: , ve-rumetiam in affli&ionibus

, quasideo frequenter immittit nobis, utemendet ac fervet, nonnunquamut exercendas virtutis materiamfuppeditet. Egit gratias Paulus,

quod Epaphroditum ex gravifli-mo morbo reftituit. Egit gratias,cum ter precatus Dominum utauferretur (limulus carnis , & abi-geretur fatanas colaphis ipfum ca:-

i . Cor. dens , audiflet : Sufficit tibi gratia

mea,nam virtus in infirmitate per- .* ficitur. Hoc fenfit Paulus feribens

Ephefiisin loco, quem modo re-tulimus j Gratias (emper agentes

pro. dmnibus innomine Pomininoftri Iefu Chrifti Deo & Patri.Par eftfemper agere gratias ei, qui*

*;

•. femper

Digitized by Google

per Des. JErasm. iifemper benefacit*, eft in omnibusqui pro infcrutabiltconfilio omnianobis vertit in bonum, etiam iliaquas videntur clle noxia. Laus igi-

tur & gratiarum a

H Moo. o&anp. Deumlaudabimus , clamantes cum fera-phicis fpicitibus: San&us , Sau-*

If* 6Sandtus , Dominus exerci-

tuum. Plena eftomnis terra glo-

ria eius. Iamque quod^ante fufpi-rabamus adepti , & quod ante fpcfcqucbamur, iam re aflequuti^, ca-

Pfal.47 nemus cum David : Sicut audivi-mus , fic vidimus in civitate Do- ff.minivirtutum,incivitateDcino- •

ftri. Cseterum ut gratiarum a

per Des. Erasm. 13dignis : non nunquam ipfe Deus

,

licet non offenfus , avertit a nobisvultum fuum, nofquc nobis ipfis*ad tempus relinquit , ne veniamusin maius difcrimen , impia noftri

fiducia. In civitate coelefti,plena

gaudiorum erit ifta gratiarum a-dio ,*quia fecura erit praeterito-rum bonorum memoria, nec ul-lus perdendi

,quod tenemus, me-

tus offufcabir lucidam cordis no*ftri, neque quicquam deerit vo-tis noftris, quod felicitatem no-ftram reddet imperfeftam

,pras-

fertim ubi totum Chrifti corpustam erit ad felicitatis aeternae con-fortiumcollcftum , fuoque capitifociatum.Porroquandiu verfamur

in hoc exilio , quoniam & malo-rum plena fune omnia, & bono-rum vel imperfe&a , vel incertapofTefIio,confequitur , uc femper

fit orandus Deus, ut nos a malisurgentibus eripiat , & fua donain nobis augeat : & quod largiri'dignatus eft , velit ede proprium

,

ac perpetuum, & quod hic coepit

Preca-

tio

quid.

*

14 Mod. orand. Deumin nobis , perficiat in vita futura.

Primum itaque fi videtur , difeu-'tiamus quid fit precatio five ora-

tio. Quanquam haec vox in hocfenfu non omnino probatur his

,

qtfi religiofius obfervant elegan-

tiam Romani fermonis : nam utlatine dicitur orare qui rogat, ita

non fatis latine dicitur, pro depre-

catione oratio , nec fatis apte dici-

tur orator,qui^ogat. Orationem

pro precatione Chriftianorum u-

fus recepit. Oratorem pro depre-

catore,nemo veterum, quod fciam.aufus eft dicere. Sed ut omiffa ver-

borum cura de re pergamus, haectria , laus, gratiarum adio, & pre-catiojtametfi ratione verius quamre difereta funt , ae fere cohaerent, *

nunc tamen docendi gratia fepara-

bimus. ER igitur precatio ereftiomentis in Deum cum ftudio quip-piam ab illo impetrandi. Iam haecipfa finitio ftatim declarat quantu

‘abfint a precando, quipfalmosnon

inrelligendos etiam fi attenderent,

inani labiorum ftrepitu perfonant,.animo

.

* 1

Digitized by

m

per Des, Eras m. i fanimo per omnia curarum inani-um ludibria volitante. Paulus au-tem ndnnunquam duas voces ve- *lut idem fignificantes , libi copu-

lat, orationem & obfecrationem.*fic ut precationi relpondeat «po),quodobfecrationem Ambrolius

proobfecratione , vertit, precem.

Idem in epiftola ad Timoth. prio-se, tres voces coniungit^ja&^&x);

ofyiffiv, n&i hr&Ziv. Obfecro igitur, Cap. 2 .

inquit,primum omnium fiiri ob-

fecrationes , orationes , poftula-

tiones,gratiarum a&iones pro o-

* mnibus nominibus. A mbrof.(Tt»vei>ti poterat , interpellationes. Na in

*. epiftola

Digitizad by Google

16 Mod. orand. DeumepiftolaadRom.cap.8.quod Gr?-

C1S eft , ony invy^eim \a^P »

i

n ~

tcrprcs reddidit:Qui etiam inter-

pellaturo nobis , videlicet utens

verbo , unde dedu&a eft hno&c.Sunt autem qui putent , his tribus

verbis idem fignificantibus , nihil

aliud declarari,quam vehemcn-

: tiam , inftantianique precationis.

'

Qui difcrimen oftendere conan-tur, inter fe parum confentiunt :Siquidem Auguftinus in epiftola

quadam ad Paulinum , exiftimat

,

«Mo

ter-Des. Ek asm. 17bus , aut etiam imminentibus li-beremur: opoatvx*

•

quoties votis

optamus bona: qua queri-mur de his qui nos affligunt

>que-

admodum vidua interpellavit iu-*dicem. Aut

,

ficut interpretatur

Theophyla&us , cum intercedi-mus pro his qui' affligunt nos , ufrefipifcant. Huic differentiae Tuf-fragatur &vocum ipfarum etymo-logia , & rerum natura. Siquidem

Graecis & egeo fonat , & ro-go. Porro rogo lupplicis verbumeft. Et qui premente neceffitateeget auxilio , fupplex eft. Item

$XP,u

iS Mod. orand. DeuhChriftum ia filis membris perfc-

quuntur, nedent poenas impieta-

tis Tuae, fed refipifeentes convcr-.

tantur ad Dominum. Ambrofiusdeprecationes refert ad rCges, ora-

tiones ad ca?teros,qui magiftra-

tu publicave poteftate funguntur:

poftulationes ad 'eos qui variis

premuntur malis , ut eruantur,&liberati Dominum collaudent in-columitatatis audorem. Mihi, (i-

quid intereft, .vero propius efle vUdetur

,quod a Graecis traditum

eft. Et hadenus quidem de ratio-ne nominum , deque varia rei pro-prietate. ; Nunc paucis aperien-dum,quanta cura nobis DominusIefus, atque huius amici precandi

ftudium & afliduitatem commen*darint, non tantum praeceptis, fedetiam exemplis: deinde ciir ea res

nobis tanta follrcitudine fuerit'• tradita. Mox oftendemus in oran-do quatuor potiffimum efle fpe- . *

danda, quis lit quem oras,qui lis

qui oras, quid ores, S&quomodofit orandum. Ut igitur primum

abfol-

Digitized by Google

v br De s. Eras m. 19'* abfolvam, Lucae capite decimo- Loc. 1$

*

io Mod. oram d. Deumces ad fc clamantium? Rurfus apud •

eandem cagjte undecimo, rema

eandem alia,commendat parabolano&urni poftulatoris, qui clamo-

ribus & pullationibus improbishuc adegit excu&ntenramicum ,.ut media no&e furgat e ledo , &donatis panibus, quotquot opuseflent , flagitatore molcftum abi-gat, magis taediojn&us,quam im-pulfus benevolentia. Confer intc-

rimfrigidum illum amicum cumDeo , tres panes cum aeterna vita,&intelliges quanto nobis inftan-tius, maiorcque fiducia fit oran-dus pater cocleftis. Eodem perti-net, quod quum Dominus fuis di-fcipulis nihil praefcripfifle legatur,

de veftitu , de cibo, pocuve, deic-

iuniis, tamen orandi formam dili-genter prafcripfit, quam non iuf-fit peti a Mofe , ac prophetis , neca Ioanne

,qui peculiares quafdam "

orandi formas tradidifle legitur

:

fed ipfe pleculiarem propofuit nonufurus tanta hac in re diligentia

,

nifi praecipua quaeda pietatis pars

cflet*

Digitized by Google

pbr.Dbs. Erasm. iieffet depfccatio/ Rurfum apudMatthaeum capite fexto , quamdiligenter cohortacurad oradum?Qu um enim priuS exemiflet illisomnem folicitudincm de veftitude vi&u , de fama, de incolumi-

.

tate, de vita , docet hasc omniamagna cum. fiducia poltulanda apatr-e. P.etite, i/iquit, & dabiturvobis: quaerite, & invenietis

:pul-

fatet & aperietur vobis:quifquis

enim petit , accipit : & qui quaerit,invenit : & pullanti aperietur. Etnc dubitarent quin quod peterent,forent accepturi , autt aliquid illo

falubrius , adhibet fimilitudinem

du&am a vulgari patrum in filiosaffe&u,quorum nullus eft tam du-rus ,autimpius ,ut fi filius poftu-

let panem, porrigat illi pro pane la-pidem : aut fi poftulet pifcem,por-

• rigat illi pro pifce fcorpium.Si huccogit homines alioqui malos, no»nunquam & idtilolatras , naturaepietas , ut liberis neceffaria* peten-

tibus non negent quod petunt, ,quanto magis pater ille coeleftis.

natura

Digitized by Google

%t M o d. o R a n d. Deum> natura- benignus ac beneficus

,qui

charitate ineffabili profequitur

* fuos, non negaturus eft hoc peten-tibus

,quod ultro etiam largiturus

erat non patentibus. Repetit hocpromifTum apud eundemEuange-

» liftam capite 18. Iterum dico vo-bis

,quod fi duo ex vobis confen-

ferint fuper terram, de omni requamcunque petierint, fiet illis apatre meo qui in coelis eft.Item a-

kMar*n

' pud Marcum undecimo , veluti# iureiurando fe nobis obligat, di-

cens: Propterea dico vobis,omniaquascunque orantes petitis , credi-te qijod accipietis, & evenient vo-bis. Iam imminente crucis tem-pore , nullo prasfidio.magis confo-turdifcipulos fuos, quos erat adtempus deftituturus,qua depreca-

Ioa, 14. tionis : Quicquid, inquit , petie-ritis patrem in nomine meo , hocfaciam, ut glorificetur pater in fi-

*

lio. Si quid petieritis me in nomi-ne meo, hocfaciam. Iterum capi-

Ioa.15. te decimoquinto repetit & incul-cat quod dixerat, ne poflit elabi:

* Si

*

Digitized by Google

9

„ per Des, E r as m. 23Si manferitis in me, & verba meain vobis manferint, quodcunquevolueritis

,petetis,' & fiet vobis.

Ac mox: Quicquid.petieritis a pa-tre , det vobis. Rurfum capite de-cimofexto expoftulat cum illis*

2uod ha&cnus nihil petiflenc , af-rmansacvelut adiuians, eos ni- #

, hil fruftra petituros? Amemamen,dico vobis , fi quid petieritis pa-trem in nomine meo , dabit vobis.Ha&enus n,on petiftis quicquamin homine meo

,petite & accipie-

tis , ut gaudium veftrum fit ple^num. Similiter & apud Matthaeum Mat.Mvicefimoquarto, ingruente publi-ca mundi calamitate, non ad aliudpraefidium nos mittit, quam adprecationem : Orate, inquit , ne Mac. 13fiat fuga veftra hyeme vel labbato.Et ne quis exiftimaret precatio-nem frigidam & fomnicutefamfufficere, apud Marcum ita loqui-tur : Videte /vigilate, & orate. Iti- Mat* 14 •dem munit illos adverfus ingruen-tem tentationcm. Vigilate & ora-te, ut non intretis in tentatione.

- i * Lucas

Digitized by Google

£4 M o d.* o r a h d. DeumLtjc,io. Lucae decimo: Rogate, inquic, do-

minum meflis, ut mirtat opera-rios in mcflem fuam. Nec diffo-nataD omini dt>&rina,do£rinaA-poftolorum. Sic Paulus fecunda

Theiralonicenfium quinto: Scrrt-

per gaudete , fine,intermiflione o-

rate;, rn omnibus gratias agite.

x.Tim. Rurfus prima ad Timotheum ca-pite fecundo. Volo, inquit ,Yiros

orare in omni loco , fuftollentespuras manus fine ira & difcepta- ’

« tionc. Similiter & mulieres. Idemcupit virgines ac cqelibcs manereliberos, ne divellantur ab orando,

& huius rei gratia vult ad tempusex confenfu dirimi ufum coniu-* €gii. Sed praecipue viduas vult in-

fiare precationibus dic ac no&e.Eandem cantioneni nobis canit

x pPetrus : Eftote , inquit , fobrii , &

* vigilate in precationibus veftris.

Item Iacobus cum , cui opus eftfapientia,mbet a Deo poftulare.Si quis affligitur ac maeret, huncorare iubet. Tatum autem hic tri-buit precationi, ut non folum fibi

• . impe-

per Des. Erasm. 15impetret orans, verumetiam aliis,pro quibus oretur Deus. Si quis

aegrotat,iubet accerfi prefbyteros,

quorum precibus & corporis & a-nimi morbo libeietur. Deniquevult , ut omnes Chriftiani mutuisapud Deum precibus fefe viciflimfublevent : Orate, inquit, pro vo-

bis invicem , ut falvemini. Mul-tum enim valet deprecatio iufti af-fidua. Nunc confiderandura crk.Dominus Icfus,quod tam diligen-ter tradidit, quanto ftudio cona-

tus fuorum animis infigere , faofrequenter exemplo provocans di-fcipulos adorandum, ac veluta-vis ad volandum incitans pullosfiios. Saepius repetitur hoc in eu-angelicis literis,quod Dominus fe-ceileric in locum defertum -,autconfcenderit montem ut oraret.Interdum etiam folus. Nec dubi-tandum quin quotidie cum difci--pulis fuis oraverit, quemadmo-dum ante cibum benedixifle &gratias egi fle , & poffc cibum hy-mnos in laudem Dei cecinifle le-

B " gitur.

Digitized by Google

1

6

Mod. orand. Deumgitur. Quoties autem reli&a mul-titudine fcceffit ad orandum, pa-ftores docuit, ut pro his quos re-

gendos fufceperunt , frequenterorent Dominum , fcicntes infrugi-feram cfle do&oris ac monitorisoperam , ni cocleftis afpiravcrit fa-

' vor. Nec enim difpendium eft o-peris boni , fi nonnunquam fecre-•tis precibus interrumpatur , nam& alacrior vegetiorquc redit adfuum munus qui fic feceflit, & au-ditoris dcfiderium intcrmiffione

modica redditum eft vividius.Quoties autem magnum quiddamaggrefliirus eflet Dominus, ab o-rando legitur cepifle aufpicium.Baptizatus &cgrcfius aquam , o-rafle legitur. Defcendit columba,& vox patris audita eft : Hic eft fi-lius meusjipfum audite. Hoc vi-delicet erat felix aulpicium fufci-

piendi muneris euangelici. Simili-ter & gentium vocationem aufpi-

Ioa. ii. catus cft,Ioan. n. Quum enimquida ex gentibus veniifent Hie-rofolymam adorandi gratia , am-

bientes

Digitized by Google

per Des. Era s m.--bientesper Philippii &c Andreamut viderent IePum, Dominus fieorat : Pater clarifica nomen tuum.Ac mox audit vocem caeleftem:Ecclarificavi & iterum clarificabo.Orat excitaturus Lazarum

,quod

vel exeo liquet ,quod Peribit Io-,annes: Pater ego ago gratias tibi,quoniam audifti me. nimirum o-rafle perfpicuum cft

,qui fc praedi-

cat auditum. Praeterea Lucae

profefltonem fui nominis, per quaialus cflet omnibus parata , ab o-raudo voluit aufpicari.Sic enim le-gitur: Quum edet Polus orans,erant cum illo difcipuli , & inter-rogavit illos, dicens: Quem medicunt efle turbae ? & vos autemquem me efle dicitis? Et audit exore Petri, Chriftianorum omniumcaelitus inPpiratam profeflionem :

Tu es Chriftus filius Dei vivi. Acviciflim Petri nomine audit onis,Chrifti nomen ex animo profites;Beatus es Simon Barlona. Etpau-lo poft apud eundem Euangelifta»immortalitatis Ppecimen aliquod

B i ' olten-

2.8 Mod. orand. Deumoftefurus in monte,non prius traf*figuratur

,quam oraflet : Et fa&a

eft , inquit , dum oraret fpecicsvultus eius altera , & veftitus eiusalbus ac refulgens. Nec alteri ti-tulo dedicatEcclefiamfuam, cuius

typum gerebat templum illudHierofolymorum , unde profliga-vit impuram turbam vendentium,

Luc.n. & ementium : Domus, inquit

,

nica domus orationis vocabitur.Domus Dei ecclefia eft, in quaquifquis verfatur, verfatur autemomnis vere Chriftianus , eum nonoportet aliud quam orare. Namperpetuum pie vivendi ftudium,

iugis eft deprecatio. Dominusrogatpro Petro, ne deficiat fides

illius , & rogat patrem ut aliumparacletum mittat difcipulis , ne

loa,i7. deficiant in affli&ionibus. Peradta

cocna,quampoftremam egit antemortem cum difcipulis fuis , fub-latis in coelum oculis

,prolixius o-

rat,utper euangelium illuftretur

gloria patris , ut per euangelii

profeflionem ferventur non folumApoftoli,

! PEft Des. E R A S M. i9Apoftoli, vcrumetiam omnes,quiexuniverfis terras nationibus, uf-

que ad mundi finem credituri fo-rent euangelio. Ubi iam ingruebatpoteftas illa tenebrarum , in horto

non folum flexis genibus, fed fa-cie quoque proftratus in terram . ..ter > ac prolixius orarte legitur,

praecipuofquedifcipulorum, cumfubinde reperiflet dormietes , mo-nuifle , vigilarent , & orarent nevenirentin tentationem. Deniquecum iam inara crucis magnus &-ccrdos , fecundum ordinem Mel-chizedec peragit efficax illud & u-nicum facrificium

,quod & olim

legis Mofaicse rypis adumbratumerat. & nunc quotidie facri panis& calicis confecratione reprxfen-tatur, ingenti clamore vociferans,orat patrem pro membris fuis :

Mat. 17

-Deus meus, Deus meus, cur me Mac.ifdeferuifti. Tandem profert & il-lam omnium abfoluciffimam cha-ritatem, orans patrem pro crucifi-

gentibus , pro convitiantibus &infultatibus. Tot exemplis Domi-

E $ nus

Digitized by Google

!

30 Mod, orand. Diumnus nos extimulare voluit ad o*

randum. Nunc obfervcmus,quamApoftoli non degenerarint ab in*ifcitnto praeceptoris. Poftafcenfio*

nemDomini,ingrefli cocnaculum,

perfeverant unanimiter in oratio-.

Att.i. ne. Erant, inquit Lucas, omnesunanimiter perfe verantes.in ora-

tione , cum mulieribus & Mariamatre Icfu , & fratribus cius. Rur-fus fuffe&uriMatthaeum in.locumludx

,qui perierat, orant: Tu

Domine qui corda nofti omnium.Hoc aufpicio datus eft (piritus,unde coepit regnum euangelicum.Hoc aufpicio fartus eft numerusApoftolici Cenatus. Hoc aufpicioconfecratus Euangelii proventus

ille primus quafiq; primitiae. Cumenim uno die accreviflent difeipu-lorum numero tria millia, quid

AA.i. fubiicit Lucas ? Erant, inquit, per-feverantes in dodhina Apoftolo-rum , & communicatione fradtio-nis panis & oratione. Mox Petrus& loanncs orandi gratia petunctemplum circiter horam nonam,*: u .

.qua

Digitized by Coogle

pir Des. Er as m. 31qua cum erarfolenne Iudxis ora-re, atque ibi pro foribus templi

claudum fanant in nomine Iefu.Rurfum cum euagelii fubolefcen-tcm indies gloriam (acerdocesacphariOei minis conarentur obrue-

re ,pufillus ille Chrifti grex, nonalio confugit

,quam ad preces, U-

nanimiter, inquit, levaverunt vo-

cemad Deum,& dixerunt : Do-mine tu qui fecilti caslum* & ter-ram, & extera. Et cum orafTenr,motus eR locus, in quoerant con-gregati, & repleti funt omnes fpi-ritufan&o. Poflr ubi magis ac ma-gis increvifiet multitudo creden-tium , adeo ut Apoftoli profpi--cientes omnibus, cura rerum hu-miliorum gravarentur , non aliopraetextu requirunt diaconos, quimenfis prxdfent.quam ut ipfis va-caret inftarc do&rinx facr^ & pre-cibus. Nos, inquiunt, orationi & A&.minifterio inftantes erimus. A-gnofeimus & otium & negotiumApoftolicu, nihil aliud die quamdocere & orare. Iam dcle&is fe-

B 4 ptem

jr Mod. orand. Deumptem diaconis, non citra preca-tionem traditui* audoritas mini-

ftrandi. Hos , inquit , ftatue-runt ante confpedum Apoftolo-rum, & orantes impofuerunt il-lis manus. Stephanus inter lapi-

da, 7. dum volitantium tumultus, flexisgenibus orat : Domine lefu accipeipiritummeum , & ncftatuas illishoc peccatum.Extrema morientisvox, non gemitus erat fed depre-catio. Erat Apoftolis haec pote*

ftas data peculiariter » ut impofi-

tione manuum traderent Spiritumfandum , iis qui credidiflent. Hactamen non fungebantur nifi prae-

Aft.8. mifla deprecatione. Proinde Pe-trus & Ioannes in Samariam pro-fedi, quodintellexiflent & Sama-ritanos ex praedicatione Philippi,

profeflionem euangelicam ac ba-

ptilmum recepifle,caeterum in ne-minem illorum adhuc veni fle Spi-ritum fandum , primum pro illisorafle leguntur , ut accipercnt:de-

inde manibus impolitis impercifle

quod deerat. Quid illic mirabiliseuan -

Digitized by Google

fer Des. Erasm. 3$euangelii propugnator Paulus ,unde primum aufpicatus eft vitaenovitatem ? Nimirumab orando,fic enim Dominus loquitur Ana-niae : Et quaere in domo Iudae Sau-lum , nomine Tharfenfem : Ecceenim orat. Qjjid eft, orat? Am-bit Chriftianilmum. Qijanquamautem Dominus non femper oraf-fe legitur in ededis miraculis,quodex fefe naturaque virtutem habe-ret excitandi mortuos

, quemad-modum & ipfe teftatur apud Ioan-ncm,tame Apoftoli quoties idemfaciebant orafle leguntur. Cum e-nim Petrus Aeneam paralyticumerigit Lyddae, Aenea, inquiens, fa-net te Dominus Iefus, quid aliudquam oratPRurfum Ioppae Dor-cadem excitaturus

, petit folitudi-

nem , fledit genua , & orat. Iamcenturio Cornelius , cuius tantusfait ardor fidei, ut prius merueritaccipere Spiritum fandum, quamtindus eflet baptifmo

,quid audit

ab angelo ? Orationes tuas & elee-mofynas tuas afeenderunt in me-

B y moriam

ibid.

Aft. 10

Digitized by Google

34 Mod. eiA.ND. Deummoriam in confpcdu Domini. Ce-ranti lastum nuntium affert ange-lus. fit Petro oranti dcconvcrho-ne gentium , ollenditur vifio. A-fcendir, inquit, Petrus in fuperio-

ra ut oraret circa horam fextam.lbid, 2. Iam ubi Herodis fas vitia eo pror

greffa fuiffec, ut occifo Iacobo, Pe-

trum Apoftolorum principe con-ieciiret in carcerem

,quid fecit ille

iam numerofus Chriiti populus ?Non infiliitin regem, non effregitcarcerem , nullum concitavit incivitate tumultum , non confugitad artes magicas. Quid igi turi'Ni-mirum , ut legitur, oratio fiebat.pro eo fine intermiffione ab eccle-

iiaadDeum. Nec mora, libera-

c • tur ab angelo , moxque petit do-mum Marias matris Ioannis,ubierant multi congregati, orantes.

Quin & Antiochias , cum Paulus& Barnabasinfigniuntur Apofto-lici nominis audoritate , nihil fit

Ibid.13 abfquc deprecatione. Tunc, in-quit, ieiunantes,& orantes,impo-nentefque eis manus , dimiferunc

illos.

Digitized by Google

fbr Des. E r a s m,- jjillos. Et illis viciflimLyftris, Ico-nii,& Antiochiae,cum per lingulasccclefias ordinant prefbyteros

:

adhibetur deprecatio cum ioiunio.Quin & Philippis Paulus egrefluse civitate, petit locum ubi futuraerat folennis deprecatio , atque

illic Chrifto lucrifecit Lydiampurpurariam. Rurfus euntibus ad ibid.i£orandum, obftrepit puella Pytho-ni obnoxia, & liberatur. Porroquoties conveniebatur ad frange-dum panem, eadem opera conve-niebatur ad orandum, id quodprifeis difcipulis pene quotidia-

num erat : Isque mos & in pofte-ros derivatus efl , ut quoties epi-

fcopiautalioqui celebres viri coi-

rent, primum hofpitalitatis aufpi-cium eflet deprecatio,deinde com-munio , mox colloquium. PaulusMileto foluturus non prius aditnavim, quam flexis genibns oraf-fet cum omnibus fratribus,quo-rum aliquot exciverat EphcfoiRurfus Tyro proficifcens, fteriles «kid.io

litoris arenas deprecatione confer

B 6 crav it*

*

Digitized by Google

Mod, o fi. an d. DeumIbid.n cravit,ficenim legitur: Et politis

genibus in litore oravimus. Ni-mirum hoc erat, quod praeceperat:levantes puras manus in omni lo-

co. Eidem Theffalonicae, carcer

erat templum. Quin etiam apudAgrippam ac Feltum caufam di-

cens, in vinculis orat, optans a

Deo ut non folum aliquantulum,fed vehementer omnes, qui in eo

confeffu audiebant ipfum oran-

tem, tales redderentur qualis erat

ipfe, tantum exceptis vinculis.

Ibid.17 Orat & in navi cceteris exanimatismetu, & donata: funt illi omnes a-nimae, quotquot erant in navi. I-

dem omnes epiftolas fuas aufpi-catur a precando. Quid enim illafolennia, Gratiayobis & pax,&c.aliud funt quam precatio? Idem elfcexordium omnium, praeter uni-cam ad Hebraeos

,quae vel hoc ar-

gumento non videtur eire Pauli.Plcrafqueprecatione claudit. AdRomanos hanc habet claufulam:Gratia Domini noftri Iefu Chrifticum omnibus vobis , Arnen. Ad

Corin-

Digilized by Google

pbrDes. Era $ m. $7Corinthios prior, hanc: Gratia

Domini noftri Iefu Chrifti vobif-cum. Charitas mea cum omnibusvobis in Chrifto Iefu, Arnen. Po-

fterior hanc : Gratia Domini no-ftri Iefu Chrifti , & charitas Dei

,

& communicatio fanftifpiritus fitcum omnibus vobis , Amen. AdGalatas hanc : Gratia Domini no-ftri Iefu Chrifti, cum fpiritu veftrofratres, Amen. Ad Ephefios hanc:Gratia cum omnibus, qui diliguntDominum noftrum lefum Chri-ftuminincorruptione, Amen. AdPhilippenfes , hanc: Gratia Do-mini noftri Iefu Chrifti, cum fpiri-tu veftro, Amen. Nec diflimilis »eft claufula cauerarum omnium

,

etiam illius qua: infcribitur ad He-braeos. Has claufulas videtur ceufymbolumadiecifle fua manu, et-iam inhis epiftolis, quas di&abat.Sic enim feribit ad Theffal. fecun-da : Saltuario mea manu Pauli

,

quod eft fignumin omni epiftola’.Gratia Domini noftri Iefu Chrifticum omnibus nobis , Amen. lam

in

Digitized by Google

40 Mod. orand. Deumcacnam fequuntur & fomnum pro-cedunt, quas completas vocant.

Si quodifcedebatur, five redibatur

aliquo , fi ve quid novi tentabatur,

precatione confecrabantur omnia.

Adeo ut Philo de Chriftianoruminftituto hbruinfcripferit > De vi-ta contemplativa fupplicum.Pote-

ram hic ex prifcis hiftoriis permul-ta colligere , quae nobis declarant

,

quantum fuerit patribus noftris o-randi ftudium , veluti delacobo,

cuius genua ob frequentiam ora-di , camelorum inftar callum du-xiffe leguntur. Sed mihi non efta-nimus, deprecationis commenda-tionem aliunde petere, quam e fa-cris libris. Nam & veteris tefta-menti volumina copiofam fuppe-

ditant materiam , hac de re diffe-

rendi. In quibus omnis fando*-rum fermo

,quid aliud eft

>quam

deprecatio? Pfalmorum liber quidaliud habet

,quam perpetuum

cum Deo colloquium ? Neque pa-rum multa fuppetent indidem ex-empla

,quam potens & efficax res

Digitized by GoogI

, PER DBS. ERASM. 4*fit, pura ad Deum deprecatio.Inlibro Genefeos , noa arbitror A-bel obtulifle facrificium abfq; pre-

cibus. Certe Enos filius Seth, pri-mus occupavit orandi laudem , de

Suofcriptum eft capite quarto : I-

:e coepit invocare nomen Domi-ni. Artium humanarum invento-res tantum comemorati fuerant,folus Enos hoc elogio decoratur,quod au&ore Deo fucceflcrit inlocum Abel. Poft diluvium egreC- Genfus ex arca Noe, nihil prius curaehabuit

,quam ut aedificaret altare

Domino, & immolaret holocau-fta. Abraham ut primum audivitterrae promiflionem, ex trufta ara, Jfinvocavit nomen Domini: Idemfubinde feciffe legitur

, quoties

mutavit fedem. Exemplum hocimitati funt caeteri quoque Patri-archae , ne fingula perfequens , tae-

dio gravem ledorem. Eiufdemo-peris capite vigenmo , orat Abra-ham , & a morte liberatur Abime-lech , & huius uxor , atque ancil-larum grex, fanatur a ftcrilitatis

vitio,

ibid. $.

fbid.

Nam.K>.

Num,21.

41 Mod, or and. Deumvitio, quod illis immiferat iratosDominus. In Exodo Mofes oraeDominum, & intereunt ranae,quaetotam occupaverant Aegyptum.Iterum orat, & definunt tonitruagrandoque vaftarc regionem Ae-gypti. Rurfus, cum offenfus Deusob vitulum aureum, quem proDeo coluerant Aegyptiorum mo-re, parat univerfum populum in-ternecione delere, deprecatus eft

Mofes pro populo , & placatus eftDominus, ne faceret malum,quodloquutus fuerat adverfus populu.

Sic ante fortuna belli cumAmale-chite pendebat a brachiisM ofi de-

prccantis in monte.Non fine pre-catione movebatur arca. Dicebatenim Mofes : Surge Domine, &diflipentur inimici tui , & fugiant,-qui oderunt te, a facie tua. Necfine precatione deponebatur : Re-vertere Domine ad multitudinemexercitus Ifrael. Precatione daba-

tur fignum belli,precatione cane-

baturreceptui. Rurfum,cum ignisDomini devoraret extrema ca-

ftrorum

Digitized by Google

per Des. -Er asm. ' 4jficorum Ifrael, clamavit populus

ad Mofcn, Mofcs clamavit ad Do- ibld.iV

minum, & fubito abforptus efl ul-tor ignis. Clamat idem ad Domi-num > & Maria quae Mofi detraxe-rat, lepra liberatur. Iterum mur-murat populus adverfus Domina& paratur ultio. Sed Mofesblan- ibid. * -4da deprecatione mitigat accenfam . iiram Dei. Et audit: Dimifi iuxta

verbum tuum. Iam cum Deus of-ibi(j#l £

fenfus (editione Chore pararetuniverfam multitudinem interne-tione delere, Mofes & Aaron pro-na facie fe proflerncntcs in terram,precibus impetrarunt a Domino,*t penna non involveret nifi pau-cos feditionis au&ores

,quos ter-

ra dehifcens vivos abforbuit. Moxubi recruduiflet populi murmuradverfus Mofen & Aaron , rurfuf-que Dominus pararet extinguererebellem populum , orant prodra-ti in terram, iufluque Mofi, Aa-ron flans inter iportuos quos in-gnis Domini confumpferat,& in-ter vivos iam morti proximos , in-

cendit

Digitized by Google

Nu. 10.

NU'2i,

* . Reg.i .

44 Mod. orand. Deumccndic thymiama,precibusDomi-

num exorans ut ceflaret plaga,qu$iamabfumpferatfupra quatuordc-

cim milia hominum feptingentos.In deferto cum populus fiti defice-ret acres fpe&aretad feditionem,

Mofes & Aaron proni in terram o-ranr, & aquarum vis elicitur e pe-tra. Icerum orto murmure ob iti-neris prolixi taedium , Deus iratusimmiferat in populum ferpentesigneos , multifque' cadentibus

multitudo territa , clamavit ad

Mofen, Mofes clamavit ad Domi-num. E c erigitur ferpes aeneus, quiconfpe&us, liberaret iliosa mora-

tis diferimine. Mofi fuccefTor Io-

fue , precibus ad Dominum fufis*folis ac luna; curfum remoratus

eft, donec ultus effethoftes fuos;

Sic enim legis Iofue capite deci-mo: Tunc loquutus eftlofue Do-mino, nimirum implorans auxi-lium Domini, mox loquutus efl:foli & luna:: Sol contra Gabaon nemovearis, & luna contra vallemAilou. In libris Regum tacite pre-

catur

Digitized by GoogI

p b R Des. E r a s m. 4$-catur Anna coniunx Helcanae ,8cpro fterili , fic mater feliciffimaeprolis laudatiffimi Samuelis. Quicum populus Ifraeliticus expavii-fet ad rumorem irruentium Phili-ftaeorum, clamavit ad Dominum& exaudivit eumDominus. VicicIfrael, Domino pavorem omnemin hoffcem vertente. Idem clama-vit ad Dominum , & in temporemeflis fubito orta eft ingens tem-peftas tonitrui atque imbrium.Non arbitror hic praetereundum,quomodo David tam atrox va-riumquc crimen, &iram Dominifupplici precatione dilucritac pla-

carit. Idem capite vigefimo quar-to, piag^m Domini fevientem inpopulum, precibus mitigat, im-molato facrificio in area Areuna.Solomon quod prudenter petit 4Domino, multo cum foenore cu-mulatum impetrat. Rurfus tem-plum iam extru&um exornatum-que prolixa dedicat precatione,tertio Regum capite 8. Elias cla-mavit ad Dominum ,& in vitam

'revo-

2. Reg.

24.

J. Reg.

3 .

Digitized by Google

4- Reg.

4.

4 . Regzo.

i.Ifd.

J.Pfd.

1.

46 Mod. or and* Deumrevocat Sareptanas filium. Idem

precatione non longa impetravit

ignem de cocio qui confumcrat to-

tam vi&imam, toties aqua pcrfu-

fam. Rurfus orat pronus in vertice

Carmeli, & poft diutinam ficcita-tem fubito ingens pluvia vis ob-

orta eft. Huius fucceffor Elifeus

hofpitis fua puerum , vita refti-

tuit,fufis ad Dominum precibus.Ezechias rex mortem a Dominodenunciatam , precibus remora-

tur in annos quindecim. Ubi redi-

tur ad inftaurandum templu Do-

mini , non petuntur auxiliaa rege,

fed precibus ac ieiunio profpera-

tur iter. AcNeemias nihil poflu-

latarege , nifi prius comprecatus

Dominum cccli. Orat&Tobias,orat & Sara filia Rahuelis, & utri-que pro triftibus laetiora fuccc-

dunt. Tribus no&ibus orat To-

bias filius cum Sara uxore,&iugu-

lato darmonio , felix coniugium

profunefto contigit. Nonne for-tiffima virago Iudith,Holopher-

nem hoilem orando deiecit? NecHefter

Digitized by Google

*eh Des. Erasm. 47Hefter pulcherrimum facinus ag-greditur , nifi prius triduanis ieiu-

niis ac precibus implorato favore

numinis. Daniel cum fervirct im-pio regi ,tamen ter in die flexis ge-nibus orabat Dominum. Oravitlonas de ventre ceti clamans adDominum , & redditus eft vivus.Iam fuperftitiofat cuiufdam dili-gentia: videatur, fi pergam ex fin-

.gulis prophetis orandi vel praece-

pta, vel exempla colligere , cumtotus illorum fermo nihil aliud fe-

re fit, quam deprecatio. Hacc ab-unde fuffccerint ad declarandum,quanta fuerit antiquis orandi cu-

ra, quamque diligenter nobis Do-minus Iefus,eiufque difcipuli pre-candi afTiduitatem inftantiamquc,

tum praeceptis,tum exemplis com-mendarint. Habebat ethnicorumfuperftitio in depellendis malis, in

aufpicandis rebus ,in agendis gra-

tiis, in conie&a&do rerum even-tu, fuas expiationes , procuratio-

nes , aufpicia , auguria , omina, o-racula, annulos > incantamenta.

tnum «

Digitized by Google

48 Mod. orand. Deumtriumphos , ovationes , fupplica-

tiones , fine quibus in praelium

non ibatur, non fufcipiebatur ma-giftratus ,nonadibatur hxreditas,

non ducebatur uxor , non tenta-batur navigatio , non defignaban-tur extruenda: urbi pomeria, non.confultabatur dc negocio publico,

non fiebat concio apod populum,non expiabantur fulmina, aut por-tenta, nos pro tam multis unicumac fimplex habemus praefidium ,fed illis omnibus efficacius , vide-licet puram ad Deum deprecatio-nem. Pro triumphoram, ovatio-num , & fupplicationum inanibuspompis, habemus hymnos & gra-tiarum a&iones. Verum hic for-tafie nobis aliquis moverit quac-

ftionem. Cum Dominus interdi-xerit Apoftolis fuis in orandomultiloquium,tefteturque patrem

fcire quid nobis fitopus, etiam an-

tequam petamus, cur apud Lucamidem doceat aflidue orandum, necunquam ceffandum ab orando?.Similiterque Paulus iubet nos ci-

, tra

Digitized by Google

per Des, Erasm. 49tra intermiflionem precari. Hxc(ibi non videntur conftare. Dein-

de, quid opus fit afliduis ad Deumclamoribus, cum ille non ignorer,quid requirat noftra neceilitas.

Quod (i tale eft , ut conducat fa-luti noftrx, ille vel ultro daturus

• eft: fin minus, ne rogatus qui-»dem dabit. Poftremo qui con-(iftit,ut damnet in precando mul-tiloquiunncu ip(e legatur in horto

& orafle prolixius , & ter eundemTermonem inter orandum repetif-fe. Ad quorum fingula ut paucisrefpondeam, quemadmodum hy-mni & gratiarum a&ioncs non inhoc a nobis requiruntur, ut hincquicquam comodi accedat Deo,(ed ut noftra imbecillitas exercita-

mentishuiufmodi difeat magis acere vencraiiqjDei ma-, magis ac magis ama-

re bonitatem , crebra contempla-tione maieftatis illius, ac beneff-ciorum illius in nos commemora-tione. Ita nobis expedit orare fre-

quenter , non ut Deus difeat a no-C bis,

magis metugnuudinem

I5© Mod. orandi Deumbis

,quid fit opus fed ut affue-

fcamus.ea quibas egemus *ab illofperare , utque defiderium aeterna

vita: magis ac magis accendatur

in nobis , dum frequenter hic ani-mam intendimus> ut ardenter pe-tamus ab eo , qui folus dare poteft

.

frequentes hymni docent nos, .omnem gloriam uni Deo debere.Crebra gratiarua&io, docet quic-

quid in nobis eftboni, id totumDei benignitate acceptum ferri o-porterc. Affidua precato proflat,

ut femper crefcat in nobis coele-

ftium bonorum amor , qui nififubinde votis ardentibus velut

ignis aura fufeirctur,primum te-

pefeit , deinde paulatim extingui-

tur. Quemadmodum enim indi-gnus eft accipiendis

,qui pro ac-

ceptis non agit gratias, hoc eft,qui non agnofeit Dei beneficen-tiam , ita non meretur acciperetantam felicitatem, qui eam autnon defiderat , aut defiderat fri-gide. Porro qui vehementer a-

hquidamatac fperat ,non poteftnon

Digitized by Google

p er Dis. Erasm. 51non frequenter optare, ut quod a-mat

,

contingat. Quid e£t igiturnon ceflareab orando?per omnemvitam defiderare , fummum illudbonum

,quod nobis in futuro fe-’

culo promittitur. Ad hunc fco-pum , cum homines pii dirigantquicquid agunt interim in hac vi-

ta , five comedunt, five bibunt, li-ve dormiunt , nimirum tota illo-rum vita perpetua quaedam eft de-precatio. Sic enim loquitur Ra-phael Tobix: Quado orabas cumLachrymis, & fepeliebas mortuos,& relinquebas prandiunvtuum, 8crportuum abfcondebas per diemin domo tua , ego obtuli oratio-nem tuam Domino. Nimirum to-tum hoc quod agebat, erat oratio.Quoniam autem animus ob huiuscorpufculi ncceflltatem frequen-

ter in multas curas diftrahitur, adexcitandam huius defiderii famil-iam > expetit frequenter animumab huius feculi curis avocare, quofecretis precibus incalefcat in a-

morem vitx coeleftis* Prxftat ScC 1 hoc

5i Mod. orandi Deumhoc inflans deprecatio > ut copio-.fius quod petitur accipiamus. Navehementer optafle quse nobispromifit Deus , cft quodammodopromeruifle.Porro fi quando legi-

• mus vota fandorum per angelosinternuncios perferri ad Deum

,

Cap. j. quemadmodum Raphael TobiaeOap.8. preces dicit fepertuliffe ad domi-

num , atque in Apocalypfi angelusadftat altari gellans thuribulumaureum , undegratiffimus fuffitusaromatum afeendens perfertur uf-que ad confpedum Dei. Rurfus in

Cap.io. Adis legimus, quod preces & e-leemofyn$ Cornelii afeenderint in

Cap.4* memoria in cofpeduDei. Quin &Paulus fcribensPhilippefibus,mo-net ut petitiones illoru innotefeae

apud Deum. Hzc inqua,& huiuf-modi fi quado funt obvia in facrisliteris , non fic accipieda funt qua-fi quemadmodum rex aliquis pernuncios difeit quid alibi geftum'

fit, aut per afliflentem admonetur,cuius fuerat oblitus , ita per ange-

los internuntios refeifeat Deusquid

Digitized by Google

per D s s. Eras m. 5 $quid nos optemus, aut commone-!fiat quid fecerimus,aut noftro cla-

more difeat quid defideremus, quimelius novit corda noftra

,quam

nosipfi * aut mentes etiam angeli-

ca?. Sed hic elt arcana? feriptura? *

mos , ut hominibus humano mo-re loquatur. Q^od* rogari vult,noftra caufa vult, & ipfi potius o-radodifeimus quid nobis fit opus,

quam ille. Denique fi quandoangelorum minifterio utitur , nonfic utitur

,quafi ufquam illis mini-

ftris egeat , fed fic re&ius intelli-

gimus, quantopere cura? fimus* Deo, qui nobis angelos fuos cu-ratores 8c prote&ores addiderit.

Ht angeli fruunturmcharitate fua *

dum perhtis aj Deum votis no-ftriSrDei dona vicifiimad nos fe-runt. Ad ha?c iuxta feripturarum *

idiomaignorarediciturDominus,

2uod non approbat. Sicn

1 r |

• -

* 54 Mod. orandi Deuminde Paulus praemific, ut nihil fo-*

liciti ficis , fedin omni oratione,& obfecratione,cum gratiarum a-dionc, petitiones vcftra: innote-fcant apud Dominum. Non au-,diunturfoliciti

,quiprariidio coe-

lefti diffifi, fidunt humanis opi-bus aut ingeniis. Non orant necobfccrant.qui non orant inftanter.Non orant cum gratiarum adio-

,ne

,qui quoniam qirod accipiunt,

fuis aficribunt meritis , potius

quam benignitati divina: non tri-buunt gloriam Deo, non innotc-fcunt illorum preces apud Deum,

Mami qui cuPharifeis ftat in angulis pia- '

tcarum , & fub prarcextu prolixa:* precationis devorant domos vi-duarum. Iam fi cui videtur impof-iibilc, ut homo nunquam ceflet aborando, quod apud Lucam pra:-cipit Dominus, aut fine intermifi*fione*precetur

,quod docet Apo-

ftolus,autintelligat totam piorum. vitam efle iugem ac perpetuam o-

• rationem, donec contingat fum-mum illud bpnum

,quod Cemei

adepti.

Digitized by Google

PIR Dss. ERASM. ffadepti , definamus torqueri dcfi-

derio,aut putet hic efle tropum,

qui dicitur hyperbole , ut accipiat

cum indefinenter orare, qui fre-quenter , & inftantcr orat, nec de-unita precibus, donec quod petitimpetraverit. Sic di&umeft: Cla-

ma, ne cefles , exalta ut tuba vo-

cem tuam. Necinterrutipitur de-precatio , etiam *fi remittatur ad

tempus illa mentis intentio, nifl

ponatur eius defiderium , quam- petimus. Supereft ut offendamus

qui confiftant quq videbantur inter

fe pugnare : pugnant enim in fpe-ciem:Nolite multumloqui.Et:Si-

neintermiflione orate. Cuius aud-

itionis nodu forfitanfle expedie-

rit aliquis*, ut rdfpondeat, non in-terdici nobis prolixiorem in preci-

bus affe&um , fed loquacitatem.

Verum huic protinus .refpondebi-tur , Chriftum non folum orafleprolixius , verumetiam eundemfermonem tjer repetifle. Idem Lu-cae cap. 6, perno&at in oratione

Dei, quae fi vocalis fuit , ut fuifle

C 4 proba-

Mod, orandi Deumprobabile elt, non potuit efle bre-viloqua. Proinde cum DominusMatth.tf.docct difcipulos fuos, nein orando multiloqui fint, nihil a-liud docet

,qua ne credant Deum

inani verboruftrepitu fledi , remcande fubinde flagitantium. NamGrxcis eft /SerffaKoyxffan' j2&TloKtyeivaute illis c^citur,qui voces eafdcmfrequenter iterat*fine caufo, vello-

quacitacis,vel naturas, vel confue-tudinis vitio. Alioqui iuxta pras-

ceptarhctorumnonnunquaralau- „dis eft iterare verba

,quemadmo-

dum &Chriftusin cruce clamavit,Deus meus , Deus meus: non eraeilla Moxoyb, fed ardens ac vehe-mens affedus orantis. Non eft lo-quax deprecatio, quam.diu refp5-

aet afFedui. Non eft battologia ,quoties ardor animi veluti flam-ma fubinde maior emicans,expri-mit cafdcrrfvoces , alioqui depre-hendes in omnibus ‘Pfalmis fan-dam quandam ac pene perpetuam

Pfal. i6. battologiam : Domine ne in furo-re tuo arguas me. Id femel di-

dum

Digitized by Google

•per Des. Er asm. yydum inculcar, neque in ira tuacorripias me. Miferere mei Deus pfa

. yo,fecundum magnam mifericordi-am tuam : id iterat : Et fecundummultitudinem miferationum tua-rum dele iniquitatem meam. Hu-ius verficuli claufulam recinit inproximo : Amplius lava me ab ini-quitate mea , & a peccato meomundame. Nec hoc fatis afFe&uir,egis : Averte faciem tam a pecca-tis meis , & omnes iniquitatesmeas dele. Cor mundum crea inme Deus,& fpiritum redum inno-va in vifceribus meis.Eandem bat-tologiamanimadverterelicebit inpra:ccptis veteris Teftamenti, at-que adeo in pr^ccptis Chrifti,pr^-fertim apud Ioannem. Quotiesiterat eandem, dum illis infigereftudet charitatem mutuam ,*fidu»-ciam in ipfo , & precandi inftau-tiam? Non eft hsec ethnicorumbattologia, fed vel affe&us pii ve-hementia , vel ftudium inculcan-di , cuius non meminifle perni- , *

cics eflet. Itaque Dominus non ,V-> " r \ • Mat.fi.C 5 iimpli-

Digitized by Google

58 Mod. orandi Deui*fimpliciter dixit, nolite multum

. , loqui, fed adiecit, ficut ethnici,

putant enim quod in multiloquioluo exaudiantur. Nolite ergo aflt-

mularieis. Habent hanc battolo-giam etiamnum veteres poetarumhymni

,quos in deorum Tuorum

laudem compofuerunt , in quibusnonnunquamunus Deus quadra-ginta di verlis nominibus inclama-tur , utex tam multis , tinum faj-t«m agnofeat. Talis erat oratioprophetarum

,quos legimus in-

clamafle nomen Baal, a mane uf-que ad vefperam nihil aliud dicen-tes, quimBaal exaudi nos. Etii-dem a meridie, maioribus etiamclamoribus fatigare coeperunt

Deum Tuum. Nec defuerunt hae-retici, quos Pfallianosfive Euchi-

casappellant, qui dum, quod Do-minus dixerat nunquam ab oran-do ccflaudum, & quod Paulus iu-bet, ut fine mtermifiione oremus,perperam acciperent , totos dies

* nihil aliud quam repetebant Pfal-mos ac prcculas*, in hoc couccr-

* pmees>

.' Digitized by Google

pbrDbs. Erasm, 19tantes , ut ^qui quamplurimumPfalmorumevolviffet, is videre-

tur exteris fau&ior. Et tamen neTfic quidem pr$ftiterunt,quod iux-ta grammaticum fenfum fonat,nunquam' ceiTandum ab orando

& fine intermiflione orate. Certevel cibus ac potus, certe vel fo-

» mnus, certe vel tulfis .fternutatioautofeitatio inrerrupebat illorum

pisces. Verum hac de re fortaffcplura ,cum locus admonebit nosde modo precandi nonnulla diffc-rere. Ut igitur quod polliciti fu-mus .breviter abfolvamus : pri-mum conliderandum cft

,quis

fit is quem oramus ,& quis litisqui orat. Si cui cum Cxfare litloquendum , quanta folicitudi-ne fefe componit, ne quid lit incultu, in corpore, aut in verbis,

quod Cxfaris offendat oculos?Et tamen hic homini cum homi-ne res eft , mortali cum nfortali.Proinde qtii parat adire thronumdivina: maieftatif, quam ipfq quo-que tremunt angelicae potcltates,

: C 6 quanto

6o MoD. orandi Deumquanto ftudio par qp ut fieipfumcomponat, ne quid fit quod offen-dat oculos Dei. Regi non loque-ris , nifi flexis in terram genibus,

& Deo loqueris crcdus , non dico•corpore , fed arrogantia', fed fidu-

cia tui. Hominem regem non au-des appellare /nifi pura veftepcxo

capillitio ,loto corpore, ac fortafi-

fis etiam undo, ne quid offendatpedor, & Dominum appellas fcotmodis inquinata conficientia ?

. Multis apud principes mundi di-duris

,pudor ac reverentia fiubli-

* mitatis, licet humanae, vocem fi-mul ac mentem adimi^, & tu o-fcitas ac velut aliud agens loque-

ris Deotuo l Deo clamas: £xau.

Pfal. 4. di orationem meam, auribus per*-cipe verba oris mei, nec ipfie perci-

pis inreritn quae loqueris? Ne quidintttim loquar de iftis

,qui lingua

fonantes facras preces , oculis la-

ficiviunt, animo verfiant obficocna.* • •

Caeterum ne quem ab orando de-terreat Dei confiderata maieftas,

illud fecum cogitet, eundem nulla

# * rc ma-

Digitized by Google

#

per Des. Erasm. 61rc maiorem eflfe

,quam mifcricor-

dia & charitate erga genus huma-num. Accedis ad conditorem, fedidem redemptpr eft. Adis Domi-num omnium , fed idem pater eftipfi fidentium. Adis iudicem, fed

eum, qui firtem unicum tradidit•in mortenrr, ut omnes fervarct,condemnaret neminem. Adisiu-ftum, fed interim tempus datum

• eft mifericordias. Et quoniam iu-ftus eft , non poteft fallere pro-'miliis , promifit auten\per filium,

fe nihil negaturum iis, qui cum fi-ducia petunt in nomine filii. Inte-rim & te ipfum contemplare pre-cator. Homunculus accedis ad fo-lium Dei. Deo nihil cogitari po-teft fublimius , homine vero quidabie

Mod. orandi Deumut melius dicam , qui fublimita-tem omnem quq dici verbis, aut a-nimo concipi queat, tranfccndit,loqui poflit. Et nova quadam ra- *

tione-fit, ut quo magis fefe deiece- .rit, hoc Deo fiat vicinior» Procul

l * aberat a Deo.Phadfieus ille, quiproximus propidatosio comme-»morabat fua beneficia, ac ejeteroshomines prae fe fadidiebat. Publi-canus , qui procul dans orabar*propius ad Deum accedebat. Ex-cclfus enim cft dominus, & humi-lia refpicit, alta vero a longe*co-

gnofeit: faftidit faftidiofos , & re-fpicit in deprecatione humilium

,

& non fpernit precem illorum.Visaudire

,quam res fit fublimis , ho-

minis fele dciicientis deprecatio?

Docet hoc fapiens ille Sirach : O-ratio, inquit, humiliantis fc,ntz-

«bes penetrabit , & donec propin-quet, nonconfolabitur:& non de-fcendet donec altiflimusrefpTciat.

Eft& hodie videre quofdam fuper- .bos deprecatores , qui cum fineiaici , tamen opibus aut fteramatis

* luis

Digitized by Google

PER D E E R A S M. 6}fuis turgidi, irrumpunt in chorumfacerdotum, eofqucnonnunquamfuis depellunt fedibus. Nulla fpe-*

cies orantis ingeftibus aut vultu,

diceres illos in theatro -quopiam

oftentare fefe. Principi datur ten-

torium aureum proxime altare,nonnunquam &fupra. Vidimus &plebeios homines , depulfis aliis

fic ingerentes fefe ad altare, ut fa-

crificium contingerent, atque et-

iam nidore fuo amarent,quafi Deopropiores quam caeteri qui proculabfiftunt , citius exaudirentur.

Quin ^iam illud morientes am-biunt, ut in fandis fandorum pro-xime fummam aram fepeliantur,quali deprecationes quae fiunt pro

defundis, citius adipfosquam a-lios perventurae fint.Dicet aliquis:

Quomodo fiet, ut me deliciendocriga ad eum, qui eft fuper omnem

* ,altitudinem,&; erigendo deiiciam?

Si vis evolare ad Deum (na omni-no deprecatio volatus quidam eftanimae ) farcinam carnis deponas

opoitetj&aks iaduas. Quomodofubyo-

i

• 64- Mod. orandi Deumfubvolabit in caclu animus plum-

beo peccatorum onere depreflus ?’ Quomodo fefe fubriget in fubli-me, qui tanto auri argentique de-gravatur' pondere? qui prseter ter-

ram nihil habet in pedore? quiIoh.4. totus eft carneus ? Pater tales ququi ipfum orent

* in fpiritu.Iraque fpiritus fias opor-

tet, ut fpiritus fpiritum alloquaris.

Si peccatores , abiice peccatorumfarcinam , exue peccandi afFe&us,

deiice te ipfum in facco & cinere,cum publicano fubdicito teaiacrisproflrarus in terram,tund$pedus:cum Magdalena plora demifiusadpedes Ieiu ,cum Petro exi vehit in-

, dignus confpe&u Domini , & a-. mare fleto, fis in principioaccula-

v 'tortui, nihil aliud appella, quam.Dei mifericordiam , fica Deo re-cedens

,propinquus fies Dpo. Si

criminum mole gravatus* non es, *

tamen deprecaturus fordidas hu-milefquc curas tatifper abiice dumcumaltiflimo loqueris : expurga ,fi quod malevolentiae fermentum

rcfcdic

Digitized by Google

fer Dis. £rasm. 6frcfedit in animo tuo adverfus pro-ximum , acleves etiam culpas , fi-

’

ne quibus haec vita non tranfigi-tur , dilue. Hinc mos inolevitapud Chriltianos , ut ingrefluri

facram aedem orandi gratia, femet

luftrentafperfione aquae confecra-

tae. Quin & hoc ipfum corpufcu-lum

,quod circumferimus multis

obnoxium infirmitatibus, aggra-vat animam, & terrena inhabita-tio deprimit fenfum multa cogi-tantem. Et fi fas eft hic Horatii

verbis uti : Corpus onuftum Ex-ternis vitiis «nimum quoque de-gravat ipfum , Atque affigit humodivinae particulam aura;. Qui di-vites funt in hoc fecula* velint, no-lint,coguntur frequenter humi re-pere;,, pauperes vero hinc interpel-

jat.uxor indotata, hinc liberi de-

ftituti. Czterum qui fimul & u-xoris , ac liberorum , & affiniumcura digrgvati funt? & opibus o-nerantur,& honorum ac magiftfa-tuum mundanorum farcinam fu?ftinent, ac negociorum undis ob-

* • ruuntur,-

^• •)

Digitized by Googte

Pfa,$4*

*# Can. 6 ,

66 Mod. orandi Deumruuntur , hinimirum pifcibus ad-fimiles funt , immerfi crafliore ele-

mento, &rcciprocis undarum mo-tibus huc & illuc vacillantes. Sunttamen & mundi pifccs , qui pinnu-las habent

,quibus nixi , fubinde

faltu promicant in auram Durio-rem, quidam etiam volatum me-ditantur. Quid igitur iftis fuade-

' bimus? Quid?nifi ut orent Domi-num, ut dignetur ipfos euangeli-co reti captos pertrahere ad litusvita: tranquillioris. Sed quodcun-que genus animantis fit homo,me-tamorphofim accidat oportet, utex reptili, quadrupede* aut pifcefiat volucris: fiet autem , fi fumatalas colurrtba; ,quas optat Pfaltes

ille myfticus,qui multis oneribus

degravatus : Quis , inquit dabitmihi pervnas, ficutcolumba:,& vo-labo , & requiefeam? Innoxia qui-dem avis eil columba, fed perni-cifltmi volatus. Huiufinodi co-lumbis dele&atur in cantico fpon-

fus. Columba eris fi nulli malumincogites, fi neminem iudices, fi

denul-

* Di

per Des. Erasm. 67de nullo perperam fufpiceys. Ve-

rum alas, inquies, unde? Duas in-dicabo, quibus facile fubveharis

in coelum : alrera eft contemptus

rerum mundanarum, altera eft de-fiderium rerum codeftium. Altera

te fubmovebit ab his , qua; fune

carnis, quemadmodtim facerillePfaltes , iam impetratis alis dicit

:

Ecce elongavi fugiens , & manfiin folitudine : altera te admovebitthrono Dei. Felix eft folitudo,

quae fubducit animum noftrum abomni confortio vitiorum aut ma-larum cupiditatum , atque etiam

•quantumfieripoteft,abomni ftre1

pitu folicitudinum carnis, ad quas

^tame ipfa necellitas nonnunquam

# revocat, interdum & fraterna cha-ritas. Vis audire priorem alam lo-

quentem? Audi : Infelix ego ho- Ro.mo , quis me liberabit de corporemortis huius? Audis votum ge-‘ftiencis ab Jii$, qua» videntur pror-

fus avolare. Vis audire alteram?

,Qua dilefta tabernacula tuaDo- Pfamine virtutumrconcupifcit& de-

ficit X

6 8 Mod. orandi Deumficic anima mea in atria Domini.Et: Sicut cervus defiderat ad fon-

tes aquarum , ita defiderat animameaad tcDcus. Audis afFe&uma-fpirantis ad immortalitatis contu-

bernium. Coramonftravic nobis

utramq; alam Paulus ad Coloflen-

fes 3. Si confurrexiftis cum Chri-fto, qt^e furfum funt quaerite ,ubi

ChriAus eft in dextera Dei fedens,quaefurfum funt fapite. Habes a-lamfubvchentem ad coelu. Addit,pon quae fuper terram. Habes a- *

lam fugientem. Eam clarius indi-cat paulo inferius : Mortificate er-

go, inquiens, membra veftra, qui*xunt fuper terram. Membra vocatcupiditates carnales. Ac mox: Ex-poliantes vos veterem hominem*cum adibus fuis, & induentes no-vum. Vetus homo terrenus eft,&ideo fubvolarc nefcit,fedin ter-

ram pronus nihil amat aut quaerit,nifi terrenum. Caeterum quifquis

in novum hominum transforma-tus fuerit, is quoniam ea quaeprius faciebat plurimi, nunc ducit

.pro

per Des. E r as m. 69pro ruderibus :& qua: prius exi-ftimab.it ingens efle lucrum,nunciudicac efle damnofa : ex pecude*terreftri, fadhiseft volucris coeli,

facfcus eft columba, habetque duas

alas,quibus fe fubrigat ad thro-

num Dei. Hattenus confideratumeft

,quis qui rogatur : & quis qui

rogat. Monethic teporum ftatus,ut obiter paucis difeutiamus , ad

quem fit dirigenda precatio..Vi-

demus autem folennes ecclefiaepreces a prifeis nobis traditas.de

his fentio, quas Colle&as vocant»plerafqu e dirigi ad patrem, non-nullas ad filium, nullas ad fpiritum

fanftum in omnibus tamen fieritrium perfonarum mentionem. Id-que tanta religione videmus a ve-teribus obfervatum , ut ne in his •

quidem, quibus multis utitur inferiis Pentecoftes , ulla fit qua:

(piritum fanftum appellet. Hocduntaxat in his, quas facerdos pro

toto populo pronunciabat. Caute-rum in cantionibu?, quas populusdecantabat, non vitatur invoca-

70 Mod. orandi Deumtio fandi fpiritfls , velut in piofis,

hymnis ,& antiphonis. Tanta e

-

jat antiquis religio, ne quid aude-rent

,quod divinis litqrisnon efTec

expreflum. Ideo fere precationes

omnium diriguntur ad patrem,

Suia palam & crebro legunt Apo-olos admonitos, ut patrem cce-

leftem orarent, fedin nomine Fi-lii. Et filius in Euangeliis frequen-

ter orans,patrem alloquitur

,Spi-

ritum fandum promittit, non o-rat. In folo Ioanne cum toties iu-beantur rogare Patrem in nomineFilii , femel duntaxat legitur : Si

quid petieritis me in nomine meo,hoc faciam. Qijanquam hoc pro-nomen me , non additur in plerif-que Grsecis codicibus,ac ne in La-tinis quideomnibus. Certe Theo-phyladus nec legit , nec interpre-

tatur, haud dubium interpretatu-rus fi legiflet,cum illic pugnet ad-erfus Arianos,ex his verbis: Siquid petieritishoc faciam, arguens

aqualem* filii poteftatem cum pa-tre, colledurus idem efficacius,

fi feri-

pbr Des. Eras m. 71fi fcriptum fuiflet, Si quid petie-

ritis me. Quanquam hicobftrepitferupus

,qui confiftat, ut quis pe-

tat aliqifid a Chrifto in nomineChrifti , nifi forte petimus, ab ho-mine Chrifto in nomine filii Dci>tametfi Stcphanus in Adis , nihilveritus eft dicere : Domine Icfuaccipe fpiritum meum. Proindehic fermo non eo fpedat, ut du-bitetur an fit invocandus fpiritus

fandus,fed ut didurus de invoca-

dis divis,indicem quam anxia fue-rit maioribus religio fufeipiendi,

quod audoritate manifefta facrasferipturae traditum non effetf, pras

-

fertiminhis, quae fuperant huma-num intelledum. Eadem religio-ne fuit landus Hilarius, qui poft

diuturnum filentium duodecim li-bris inftantifiime contendit , ut fi-

lium doceat effe verum Deum,-cumfolus pater di(ftusfitin Euan-gelio verus Deus , fpiritu fandumnufquam quodfciam audet pro-nunciarc Deum, nec adorandumprofitetur , fcd promerendum :

fundem

7 1 Mod. oran di Deumeundem creaturam reveretur dice-re , cum Hieronymus non verea-turfilium Dei pronunciare creatu-

ram. Nos diligentius extufiis fa-cris voluminibus, ac maiorum au-ftoritate freti , non veremur Fi-lium Dei appellare verum Deum,& ad illum ndftras preces dirigere,non hoc animo quafi quicquampoflit dare Filius

,quod non datu-

rus fit pater , fed quod peifuafumhabeamus filium idem velleddeippofle, quod vult & poteft pater,quanquam parer au&or & fons o-

. mnium.Et fortaflis haec eft bonapars Chriftianae religionis , in re-

bus divinis venerari omnia , nihilautem affirmare , praeter id quodin facris literis palam exprenumeft. Iam quanquam fatis conftat,& apud veteres orthodoxos, invo-cationem fan&orum fuifie, praeci-pue martyrum, tamen illud interplerofque convenit, ex feripturis

canonicis doceri non poflfe,fando-rum invocationem efle necefla-riam. Nec in folennibus precibus

• ulla

Digitized by1 Google

pbr Des. Eras. 7$ulla precatio dirigitur ad fandumaliquem , fed vel a patre , vel a fi-

lio petitur, ut illorum intcrceffio

ac merita profint, eorum memo-riam pie colentibus, ac veftigiis il-

lorum ingredi fludentibus.Nullus

autem fandorum eft, qui dicerepoffit

,quicquid petieritis a patre,

in nomine meo , aut fi quid petie-ritis a me , hoc faciam. Sanaruntaegrotos Apodoli , fufcitaruc mor-tuos , fed in nomine Iefu , fed in-vocato patre , cuius nomen etiamfinon exprimatur, tamen invoca-

tur in filio,quemadmodum & cla-rificatur in filio.Nunc duplex mo-vetur qua^ftio: An piu fit invocarefandos , & an fit tolerandum. E-tenim his qui contendunt, ideonon ferendam fandorum invoca-tionem quod id nobis non tradataperte facrarum literarum audo-ritas, refponderi poterat, proba-

bilius colligi, fi Scriptura nec prq-

cipic , nec vetat , ideo nec exigen-

dam, utnecdfariam nec prohibe-damutimpiam. Quandoquidem

D ipfa

74 Mod. orandi Deumipfa rei natura , cum impietate co-iunda non eft: ut interim hoc iftislargiamur quod aflumunt, nihilexigi pofle conftitutionibushomi-

num, quod non expreflum fit inliteris canonicis. Hoc certe do-gma fallit in perpetua virginitateMaria: mater Iefu: qua: cum facra-rum feripturarum evidentibus tc-ftimoniis doceri non poffit, tamenquoniam magno confenfu nobis aprifeis orthodoxis tradita eft per

manus, nemo tolerandum exifti-maret

,qui afleveraret , illam edi-

to Domino poft a viro cognitamfuifleiacfortafle ne illum quidem,qui hac de re ambigeret. Quod firefponderint , ideo non toleran-dum hunc afleveratorem aut du-bitatorem, quod probabilem opi-nionem

tiam olim magno confen-

iii gentium probata conetur con-vellere, id quod abfque turbatio-ne publica: tranquillitatis,magno-que Chrifliani gregis offendiculoneri non poteft: obiici poterit, &fandorum invocationem fimili

confen-

Digitized by Google

perDes. Eras m. jfconfenfu traditam a prifcis ortho-

doxis; eoquenon leviori fcanda-lo pofle labcfa&ari. Non hic au-diam iftos , qui obiiciunt exem-plum erroris inveterati. Aliud eft

,

quippiam quocunque modo ino-levifle: aliud eft, rem natura piamab his fuifle traditam

,qui vicini

fuerunt temporibusApoftolorum,

magnoque & longo totius orbisChriftiani confenfu fuifle copro-

batam. Nec mihi videtur leve ar-gumentum

,quod Hieronymus

adfert,pugnansadverfus Vigilan.

tium. Si pii dum adhuc mortalecorpus circumferentes nec omni-no carent peccatis , & egent* alie-narum precum interceflione > ta-men audiuntur orantes pio fratri-bus

,quanto magis credendum eit

cofdemiara iuxta mortalitate , o-

mnique vira: huius contagio libe-ros , pofle aliquid apud Deum

,

prarfertim cum neque fraternamchariratem , neque noftri itudiumcum vita pofnifle credendum

• fit. Certe dubitari non poteft,D x quin

Digitized by Google

7^ Mod. orand. Deumquin hi qui iam in coelis agunt

,

votis ardentiflimis optent falutem

omnem , qui Chrifti nomen pro-fitentur. Et fi cum in vivis efflent,orabant etiam pro iis, qui erant

a Chrifto alieni , atque adeo proiis a quibus affligebantur Sc occi-

debantur , qui confentaneum eft

eofdem nunc nec pro fratribus pe-riclitantibus orare, necquicquamapud Deum poffe pro cuius amo-re fefe tradiderunt in mortem ? Etfi pie faciebat

,qui Paulo in terris

agenti dicebat: Ora prome domi-num» impius habebitur, qui toti-dem verbis appellet eundem nuncagentem in coelis. Si refponderint,hic effle flatum promerendi, pofthanc vitam non item, regeri po-terit in eos ipforum dogma, fiqui-dem hoc quod afferunt non eftexpreflum in facris literis, videji-cetpofthanc vitam pios nihil pro-mereri. Etfi demus fandos vitadefundos nihil promereri , certepius ille affedus num potefteffle Deo gratiffimus, quo fandos

amore

Digitized by Google

per Des. Erasm, 77amore Chrifti veneramur, imo inquibus Chriftum ipfum venera-mur. Er ideo imploramus illoruminterceflionem

,quod nos vindi-

cemus indignos, qui Deum ipfumappellemus , ac perfuafum habe-mus, Deo qui hic multa nobis perfandos fuos largitur, quaj per fedare poterat, etiamhoc efle placi-tum, ut per eos quos iam dignatuseft regni fui confortio , multa no-bis largiatur.Vivos pro vivis orare

voluit , ut inter omnes aleret mu-tuam charitatem : fic eorum quosiam dignatus eft coelo, vota nobisprodelie voluit, quo magis illo-rnm vitam ftudeamns ajmulari, 8cad illorum confortium propere-

mus evolare, quorum interceflio-nem fentimus nobis efficace. Iamquodadferunt ex epiftola Pauli adTimotheuiUnus enim Deus,unus& mediator Dei & hominu, homoChriftus Iefus , fi quis urgeat fim-

plici fententia, excludet etiam pre-

cationem,qua mortalis orat pro

mortali. Etenim fi folus dominusD

$ Iefus

78 M0D. orandi DeumIefus intercedit inter Deum & ho-mines

,quare hic queritur inter-

cedor, qui intercedat apud inter-ceflorem ? Quod fi ratio eft , curmortalis aliquid flagitet a Deo perhominem mortalem, quod tamena Deo citra ullum intercefiorempeti poterat, probentur & caufe,cur per fandos qui in coelis funt»aliquid flagitemus aDomino.No-dumhuncfic explicant quidam,utfateantur ex verbis Pauli non futu-rumfuifle licitum,quenquam fan-dorum invocare praeter Chriftu,nififcriptura manifefteprodidiflec

exceptionem, Quandoquidem o-randi formam talem praefcripfitdominus, ut quifquis ea utitur,non folum pro ie, verum etiam proaliis oret. Et in hoc ipfo loco,quemex Paulo retulimus

,praecipitur ut

fiant obfecrationes, orationes,po-ftulacioncs pro omnibus quidemhominibus, fcd praecipue pro re-gibus, & in dignitate publica con-ititutis. Dominusautempraecipicut oremus etiam proinimicis. C$-

,tcrum

Digitized by Google

PER D E 3. E R A S M. 7*teram quoniam nufquam in (acrisliteris exeat exceptio de fandis vi-

ta defundis invocandis, arbitran-

tur irrcligiofum, audere quod illa-rum audoritate traditum non eft,mulco etiam irreligiofius exigere.At mea fententia , Paulus nequa-quam hoc illic agit , ut dum unuminterccflorempronunciat, Domi-num Iefum excludat interceflio-nem fandorum , fed ut declaretChriftum pro omnibus gentibuseffe mortuum , neque cuiquam inalio ponendam ede falutis fpem.Nam Iudaei Chriftum abnegantes,fiduciam habebant in Mofe & A-braham, aut alium quendam Mef-fiam expedabant praeter Chriftu.

Et plerique Iudaeorum qui Chri-

ftum agnofeebant , non patieban-tur gentes ad Euangelicae gratiae

conlortium recipi,

quod eumpraedicarent uni genti Iudaeorumfervandae miflum. Hoc Paulusgentium Apoflolus refellit,poftea-quam enim iu(Terat orare pro o-mnibus hominibus addidit : Hoc

D 4 enim

Digitized by Google

SoMod. orandi Deumenim bonum eft acceptum coramfalvatore noftro

,qui omnes ho-

mines vult falvos fieri , & ad agni-tionem veritatis venire, unus e-nim Deus , & unus mediator Dei& hominum , homo Chriftus Ie-fus, qui dedit redemptionem fe-metipfum pro omnibus. Cuius te-stimonium temporibus fuis con-firmatum cfl : In quo pofirus fumego

,prasdicator & Apoftolus,ve-

ritatem dico non mentior , do&orgentium in fide & veritate. Una-quasque natio fuos habebatDeos,

foli Iudasi gloriabantur fuoDeo,quafi is non eflet Deus omniumgentium, ideo dicit , unus eft

Deus fervatoromnium & unus re-conciliator Dei & hominum

,qui

mortuus eft pro omnibus, fine ex-

ceptione perfonaru.Talis intercefc

for unus eft, & ide unus eft omniucommunis, fic unus eft Dei filius,

& tamen is dicitur habere multosfratres , nimirum & ipfos Dei fi-lios. Quemadmodum igitur UDi-cus filius non excludit filios Dei a

confor-

//

*

Digitized by Google

per Des. Erasm. 8iconfortio nominis, itidem unusintercedor non excludit alios in-tcrccflores.fiquidem hic folas erat, •

in quoeratpater mundum recon-cilians fibi, & per quem valent cae-teri fandi, fi quid valent. Poftre-

mo donemus ex fuperfluo fandosociofos frui Chrifto , neque nobisfuis fuffragiis prodede pofTe , certemeretur explodi pius ille hominisadedas

,quo fibi totus difplicens,

no audetattollerc oculos ad thro-num glorias Dei, fed ad aliquemfandorum confugit

,quem putat

ede Deo gratum,femperq; verfaricum Deo

,atqj hunc eo maiore fi-

ducia compellat peccator., quodfciat illum quoque fuide peccato-,rem ac Dei mifericordiam confe-cutum. Neq; enim Chriftus dana-vic affedum mulierculae, fangui-nis profluvio laborantis, quod in-dignam fefc indicadct , ut Chri-ftum ipfum palam adiret, fed con-tigit fimbriam veftis illius,& fana-taeft. Omnes fandi Chridi mem-bra funt. Si per fimbriam attadam

. . D j dat

$t Mod. orandi Deumdat beneficium , miru eft: fi dat perfua membra? Chriftus nulla fuamveftem fubduxitin cadum, mebrafua fubduxit. Iu Adis Apoftolo-

Acl. ru legimus, fanatos segrotos, quosumbra corporis illorum attigiffer,& a daemoniis quoque liberatos,qui contadi fuiffent fu dariis, & fc-micindiis.qu^ contigiffent corpusApoftoli Pauli. Harum rerum to-ta gloria debebatur Deo. Dices,cur igitur hanc gloriam tribuebardifcipulis ? Quia fic ipfe pater vo-luit glorificari per filium, fic filius

per difcipulos , & fic expediebarnobis

> quo magis agnofeeremusillam ab Apoftolis nobis traditamfandorum c6munionem,qu$ noufolum vivos , verumetiam pias de-fundorumanimas,atqueipfos et-iam angelicos fpiritus compledi-tur. Agefi quisfubinde falutetan-

gelum fui cuftodem , commendasilli vota fuaChrifto perferenda, miis dignus videbitur

, qui repre-

hendatur ? Non opinor, & tamen• angelus nihil aliud efl quam mi ni-

li er.

Digitized by Google

per Dbs, Erasm. S$fter. Si quis reipondeat,quid opus

eft haec dicere angelo» cui liceat

compendio dicere Chrifto: Accipevoca mea ? huic viciflim obiiciam:Quid opus erat nobis angelos ad-di paedagogos , cum Deo proce-dore fuerimus fatis cuti? Sic Deusvoluit nobis & angelos commen-dari, fic voluit fuam erga nos chari-

tatem per angelorum erga nos rai-

nifterium illuftrari. Qijodpie di-

citur angelo, cur non pie diciturPetro & Paulo?Ipfa rei natura nul-lam habet fpeciem impietatis. Pri-mu eft credere , animas fandorumfupcrftices efle fuis corporibus.

Chriftianum eft credere, illas iamvivere cum Chrifto , iurta Paulivotum: Cupio diflolvi & efle cumChrifto.Pium eft credere illos cfle pj,i.Chrifto gratiflimos, pro quo vo-lentes vitae difpendium fecerunt.

Nec impium eft credere Chriftum& illorum memoriam nobis vellefacrofandaclfe , & fe per illos iamimmortalitate donatos glorificari

velle, pec quos adhuc mortales no-

D 6 racn

Digitized by Google

84 Mod. orandi Deummen fuum glorificari voluit. Piumeft igitur credere , Deum nobisquaedam per illos largiri velle ,per quos convertit orbem terra-rum

j per quos iudicaturus eftmundum* Quod fi crebra fan-dorum invocatio, fimul & fideiexercitatio eft, & cbaritatis re-dintegratio , & fpeinoftra? confir-matio, quid caufie eft cur eam exi-ftimemus reprehendenda ? Si pro-funt aliis merita militanciu, quan-•quam funt qui prodicent nulla cflemerita , nulquam ufui erunt meri-ta rcgnantium?Nemo negabit fan-dos perpetuo teneri defiderio fa-lutisnoftra:. Atqui hoc ipfum eftintercedere , id illorum votum, utratum fit precamur. Nunc audiremihi videor, quos frequenter au-dio dicentes , ideo cohibendamfandorum invocatione quod ob-fcurec gloriam Chrifti, in quemunum tota noftra fiducia transfe-renda eft.At ipfe Chriftus ipfe me-tuens iaduram fuas gloria: , aufuseft promittere difcipulis fuis , fi

Digitized by Google

per Des. Erasm. 8;quisinipfumcredidiflet, non fo-lum ea fa&urum qu$ fecifTet filius,patre in ipfo operate.fed his etiam loa.14,^maiora fadurum. Sic enim illi vi-fum eft communicare fua gloriam,quibus dignatus eft communicareregnum fuum, & quorum nonde-dignatus eft fieri minifter. Porroautem , cum divornm cultus tri-bus rebus potiflimu conftet limi-

tatione vitae, honore , invocatio-ne

,quemadmodum non inficia-

mur perfe&iflimu pietatis exem-plar efle in Chrifto nobis editum,

ita non arbitramur eos efle danan-dos

,qui Chriftum in fan&is imi-

tantur, in quibus illius donareful-

ferunt. Rurfum, quemadmodumingenue fatemur,& fummum cul-tum & gloriam omnem ad Deumcire referendam , ita non arbitrorimprobandam ecclefiae confuetu-dinem

,quae dicatis templis , quae

confecratis diebus feftis,quae fo-

lennibus canticis toto terraru or-

be fandorum memoria veneratur,Chriftum in membris fuis vene-

rans»

s

Digitized by Google

%6 Mod. orandi Deumrans, in quibus ipfc gloriofus effe

gaudet per quos apud homines

glorificatumeft nomen ipfius.Po-ftrcmo quemadmodum ingenueconfitemur, in Chrilto falutis no-

ftraefummum praefidium effe col-

locandum , per quem pater coelc-ftis voluit nobis omnia largiri , ita

no video cur obftrepi debeat quo-

runda religiofae modeftiae,qui re-

veriti dominici fublimitatis ma-gnitudinem, adhibent fandum a-liquem intercefforem, cumis favo-

re commendetur apud Deum,for-taflis averfum. Etenim ut imitan-

dis fandis, non detrahitur perfe-diflirao pietatis exemplari, quodeftin Chrifto Iefu, quemadmo-dum feribit Pauiusrlmitatores mei

j. Cor. eftote, ficut ego Iefu Chrifti. Rur-lz ‘ fum , ut in honorandis fondis non

detrahitur gloriae Dei , fcd auge-

tur potius,quod in fandis nihil a-

liad veneremur, quam ipfius Deidona, i quo proficifcitur omnedatum optimum, & omnedonumperfedum , ita in invocandis fan-

dorum

Digitized by Google

per Des. Eras m. 87dorum fufFragiis non minuiturChrifti fummi intercefforis au-doritas , non profedo magis ,quam liquis libi parum bene con-icius

,proinde reveritus regis

confpedum , fubornaret depreca-tores

,quos fciret regi gratillimos

eflTe.Primum. hic ipfe pudor homi-nis, quo & fuam indignitatem a-gnofeit & regis magnitudinem re-veretur , reddit illum regi com-mendatiore. Nec raro fit , ut prin-ceps per alios dare malit quod pe-titur, nimirum h qui funt

,quibus

apud populu velit hoc pa&o gra-tiam & audoritatem conciliari.Ceterum hanc mortalium pieta-tem Deo gratam efle , vel ipfis fa-dis abunde rellatus eft ad fepul-chra martyrum,ad implorationemfandorum, tot miraculis editis, li-beratis daemoniacis, fanatis aegro-

'

tis,cxcitatis mortuis:nec enim ar-bitror quenquam fore tam impu-dentem

,qui contendat omnia fa-

bulas efle, quae tot egregii feripro

.

res eccleliae magno confenfu tra-dide-

Digitized by Google

88 Mod. orandi Deumdiderunt,etiam fi fateamur, ia hocgenere permulta confingi. Hic, o-

pinor, aliquis incipiet commemo-.rare

,quanta fitquorundamin co-

lendis» invocandifque divis fuper-

ftitio,quade re nos quoque fre-quenter admonuimus in libris no-ftris. Multi petunt a divis quod aprobo viro non auderent petere,nec eos arbitrantur audituros » nifi

certis quibufdam ritibus , velutimagicis definiantur» & quod abhoc petunt,non audent ab alio pe-tere, quafi fingulis certa quasdamofficia defignata fint

,quemadmo-

dum alias caufie deferuntur ad cen-tumviros, alias ad prasrorcs , aliasad fcnatum, alias ad Amphy&io-nes, alias ad Areopagitas. Quidamfic petunt ab illis bonam mentem,quafi talium rerum au&ores fint,non intercederes. Verum huiuf-modi fuperftitio , ut funt res mor-talium , aut ferenda eft , fi non ex-eat in impietatem, aut citra tumul-tum quoad licet corrigenda, necobquorundam ftulticiam,id da-

mnandum

Digitized by Google

ter Des» Eras m. spminandum quod perfe redumeft,fedquod inelt vitii corrigendum.Nec enim quia nonnulli perperamac fupra modu honorant fandos»ideo prohibetur illorum pius ac

moderatus cultus > nec quia qui-dam in fandis imitantur,quod vi-tandu erat , ideo prohibemur imi-tari vitam fandorum. Itide fuper-ftitio multorum

,qui fecus invo-

cant fandos quam oportet, effice-re non debet , ut in totum repro-betur illorum invocatio, alioqui

vitanda effiet euangeliorum ledio,

quod ex hac nonnulli concipiunthaerefeos femina, & interdicendaeffiet invocatio Dominilefu,quodhi quoque nomen illud invocant,qui magicam exercent,Error coar-guendus eft, (implicitas monendaeft , fuperftitio corrigenda eft, ffi

talis eft, ut tolerari non debeat,qualis eft cultus divi WinociapudFlandros

,qui ab illis ritibus qui-

bufda parum fanis colitur. Et tan-tum valet inolita confuetudo po-puli, ut nec epifeopi , nec magi-

ftratus

fo Mod. orandi Diumliratus poffint tollere.In oflentan-

dis {ancorum reliquiis , quantumin plerifq, locis fuperflitionis efl 2

Ia Aagha offerunt ofculandumcalceum divi Thomas

,quondam

archiepifcopi Cantuarienfis, qui

forte calceus efl alicuius balatro-

nis : & ut fit»quid ineptius quam

adorare calceum homiais 2 Vidiipfe»cum oflentarent linteola lace-

ra>quibus vir ille dicitur abfter-

fifTemuccum narium, abbatem acexteros qui aflabant aperto feri-

niolo venerabundos procidere ad ^genua , ac manibus etiam fublatis >adorationem geflu reprxfentarc.Ifla Ioanni Coleto, nam is me-cum aderat#videbantur indigna,&mihiferenda videbantur , donec fc4aretopportunitas#ea citra tumui,tum corrigendi. Rurfum> in pu-blicis fupplicationibus, ac pompisecclefiafticis , quantum videmusapud quafdam gentes fuperftitio-nis ? Unufquifque opificum ordocircumfert fuos divos, ingentesmali portantur a multis fodanti-

bus.

hr Dis. Er asm. 91bus, quos oportet identidem re-

focillare potu/ Quasdam ftatuaecurru vehuntur , repratfcntantur

perfonae,geftaque divorum ac di-

varum: atque interim multa ridi-cula tum fiunt , tum etiam dicun-tur : & tamen quanqua do&a pie-tas cupcret haec efle fublata a mo-ribus Chriftianorum, tamen*tole-

rat, quoniam pcrfpicit fine tumul-tu corrigi non po(Tc,leviufquc du-cit tolerare malum, quam adhibe-re remedium. Quanqua haec quo-que qualiaqualia funt, moderatius

ferunt,qui fciunt ac repetunt,

a

quibus exordiis ea profe&a funt.

Sunt enim ifta veftigia veteris pa-ganifmi. Olim in (acris ludis cir-cumferebantur Bacchus, Venus

,

Neptunus, Silenus cum Satyris:&difficilius erat in Chriftianorum

vita mutare profefiionem,quam

publicam confuetudinem. Itaque

religiofi patres arbitrabantur ma*

fnumeffeprofe&um, fi pro tali-us diis , circumferrentur ftatuae

piorum hominum, quos miraculadecla-

?i Mod. orandi Deumdeclarabant regnare cum Chrifto.Si fuperllitiou confuetudo curfi-tandi cum facibus in memoriamraptas Proferpina:

, verteretur iareligiofum morem , ut populusChriftianus cum accenfis cereisconveniret in templum in hono-rem Mariae virginis. Si qui priusin morbis invocabant Apollinem,aut Aefculapium , nunc invocaretfandum Rochum, aut Antonium:fi quae prius petierant uterum acfelicem partum a Iunone ac Luci-na,peterent idem a fando Iudoco,aut alio quovis divorum: fi quiconfueftent rem domefticam tu-tandam & augendam , Lari, Mer-curio, aut Herculi commendare

,

committerent (ando Erafmo, autNicolao : fi nautae pro Venere &Geminis , invocarent virginemmatrem,eique pro impiis hymnis,canerent nauticam cantione. Sal-ve regina : fi qui fegetem ftultifli-misntibus lultrare confuevcrant,aut Cererem puerorum ac puella-rum cantu delinire , circunferrent

per

Digitized by Googli

p fi R Des. Erasm. $$per agros vexillum crucis,hymnos

modulantes in laudem Dei ac di-vorum: fi pro Io ve fofpiratore, mi-les ingreflurus bellum , fefc com-mitteret divo Georgioaur Barba-rie : fi civitates fingula: pro tutela-

ribus diis adoptarent Bavonem,Marcum , aut alium quempiam dnumero difcipulorum Chrifti: fiqui poppyfmatis aliifve profanis acfupcrftitiofis remediis fulmen ar-cere,aut procurare confueveranr»fonitu confecratarum nolarum,aut fuffitu confecrataru frondiumidem facerent : fi qui prius magi-cis artibus dolori cordis medeba-tur, iam admoto codice euangeli-co mederentur

:quipoft auditum

primum in Maio coccycem, con-lperfo per cubiculu pulvere, quemcircumfcripto dextri pedis vcfti-gio fuftuliflent, pulices ac pedi-culos profligare confuevcrat,idemfacerent illata divi Francifci tuni-

ca : fi qui capitis impetigini &alo-peciis, fuperftitiofis remediis fub-

venire confueveranr, idem face-rent

5>4 Mod. orandi Deumret admoto pe

per Des. Erasm. 9 ;ineft boni, probandam eft.Optan-du eflet , nihil in templis Chriftia-norum confpici, nili Chrifto di-guum. Num illic videmus tot fa-bulas ac naenias depi£as,ut feptemlapjjis Domini Iefu, feptem gla-dios virginis, aut eiufdem tria vo-ta , aliaque id genus hominum in-ania commenta , deinde fandtosnon ea forma reprasfentatos

,quae

ipfis digna fit.Siquidem pi&orex-preflurus virginem matrem, autAgatham, nonnunqua exemplumfumit a lafciva meretricula : & ex-preflurusChriftum aut Paulu,pro-ponit fibi temulentu quempiam,ac nebulonem. Sunt enim imagi-nes, quae citius provocant ad la-fciviam, quam ad pietatem : &haec tamen a nobis toleratur

,quia

plus videmus mali in tollendo,quain tolerando.Videmusquqdamte-pla foris & intus plena nobiliuminfigniis, clypeis, galeis, leonibus,

draconibus, vulturibus, canibus,tauris , bubalis , onocrotalis, ve-

xillis ab hofte direptis , videmuslocum

Digitized by Google

$6 Mod. orand. Deumlocum occupatum ambitiofis di-ditum monumentis , folum inae-quale facium & ad ingredienduminhabile

,quafi vel mortui ftude-

antgraves efle populo , haec fi fe-

runtur in templis potius , quamlaudantur , arbitror & divorumimagines re&e tolerari. Sediamtempus eft, ut ad id quod inftitue-ra,recuxram. Habes quis fit oran-dus,& quis iit qui orar,quanqua-mde hac pofteriore particula nonni-

hil attingemus in fine. Nunc vide-dum quid fit orandum. Hic nonomnino male quidam ethnicusadmonuit: Orandum eft , ut fitmens fana in corpore fano. Namvulgus hominum f^penumero profalutaribus petit nocitura. Caeteiu

re&e vifum eft hoc orthodoxis pa-

tribus , nihil omnino petendum aDeo, praeterea qua: nobis in ora-tione dominica prasfcripfit Domi-nus, aut quae ad aliquam eorumpartem fpedant. Nec dubium eft,quin ea primum petenda fint

,quae

ad Dei gloriam & falutem homi-num

Digitized by Googl

*per Des. Exasm. *

num aeternam conferunt, qu$ taraad publicam utilitatem pertinent,potius ede petenda

,quam quae ad

cuiufque privatam. Neque tamenfas non efthaec temporalia com-moda , quorum inopia molcftiamadfert, aut incommodorum tem-poralium depulfionem a Deo pe-tere, fi modo petentis animus nonaliofpedtet,quam ad fcopum ^ter-nae falutis , veluti fi quis petat aDeo corporis bonam valetudine

,

ne gravis fit fratribus , aut ut poflit

utilitati proximorum commodiusinfervire. Si quis petat Epifcopo

longaevam vitam, quod intelligitillius *dodhinam a