การศกษาภมปญญาหบหอใบตองสการออกแบบภายใน ศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม

โดย นางสาวมาลน ทวศร

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปมหาบณฑต สาขาวชาการออกแบบภายใน ภาควชาออกแบบตกแตงภายใน

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2556

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

การศกษาภมปญญาหบหอใบตองสการออกแบบภายใน ศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม

โดย นางสาวมาลน ทวศร

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปมหาบณฑต สาขาวชาการออกแบบภายใน ภาควชาออกแบบตกแตงภายใน

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2556

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

THE STUDY OF BANANA LEAF PACKAGING FOR INTERIOR DESIGN OF ECO DESIGN CENTER

By Miss Malinee Taweesri

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree Master of Fine Arts Program in Interior Design

Department of Interior Design Graduate School, Silpakorn University

Academic Year 2013 Copyright of Graduate School, Silpakorn University

สำนกหอ

สมดกลาง

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเรอง “การศกษาภมปญญาหบหอใบตองส การออกแบบภายในศนยการออกแบบท เปนมตรตอส งแวดลอม ” เสนอโดย นางสาวมาลน ทวศร เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปมหาบณฑต สาขาวชาการออกแบบภายใน ……....................................................................... (รองศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ) คณบดบณฑตวทยาลย วนท.........เดอน..............................พ.ศ...............

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ผชวยศาสตราจารยพยร โมสกรตน คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ .................................................................ประธานกรรมการ (รองศาสตราจารย ดร. ร.ต.อ. อนชา แพงเกษร) ..................../..................../....................

.................................................................กรรมการ .................................................................กรรมการ (รองศาสตราจารย ดร. วระ อนพนทง) (ผชวยศาสตราจารยเทดศกด เหลกด) ..................../..................../.................... ..................../..................../....................

.................................................................กรรมการ .................................................................กรรมการ (อาจารยไพบลย จรประเสรฐกล) (ผชวยศาสตราจารยพยร โมสกรตน) ..................../..................../.................... ..................../..................../....................

สำนกหอ

สมดกลาง

ง

53154311: สาขาวชาการออกแบบภายใน คาสาคญ: หบหอใบตอง / ออกแบบภายใน / ศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม มาลน ทวศร : การศกษาภมปญญาหบหอใบตองสการออกแบบภายในศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม. อาจารยทปรกษาวทยานพนธ: ผศ. พยร โมสกรตน. 173 หนา. การศกษาในครงนมวตถประสงคเพอศกษาเอกลกษณของหบหอใบตอง โดยศกษาใน เรองประโยชนใชสอย รปทรง วธการ และวสด ตลอดจนนามธรรมทแฝงในหบหอใบตอง สะทอนใหเหนภมปญญาและความคดสรางสรรคทแสดงถงวถชวตแหงความเรยบงายของทองถน และการรจกผสมผสานการใชชวตทสอดคลองกบธรรมชาต โดยมวตถประสงคเพอนาองคความรทไดจากากรศกษามาประยกตและพฒนาสการออกแบบศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม วธการดาเนนการศกษา โดยการสารวจจากเอกสารทเกยวของ เพอเปนขอมลพนฐานไป สประเดนสาคญของเครองมอในการศกษา สงเกต และสมภาษณผเชยวชาญในองคความรนนๆ และทดลองตามขบวนการทไดศกษามา ผลของการศกษาใบตอง ไดขอคนพบเพอนาไปสการออกแบบ คอ พบ หอ กอรปทรง คงธรรมชาต โดยการนาเอาแผนใบตองซงเปนวสดชนดเดยวหรอแผนเดยวนนมาหอหม มวธการหอเพอทาใหเปนเปนรปทรงตาง ๆ และเกดพนทวางภายใน โดยมการพบเปนหวใจหลกในการทาใหเกดรปทรง เปนการนาแนวคดจากหบหอใบตอง ซงเปนภมปญญาของไทยอยางหนงในการคด สรางสรรค และออกแบบทสอดคลองกบธรรมชาต มาประยกตสการออกแบบภายในโครงการศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม โดยสรางบรบทใหมใหกบพนท จากการกาหนดพนทใชสอย ไปจนถงรปแบบของเฟอรนเจอร โดยคานงถงความตองการของผใชโครงการ เปนการสงเสรมใหประชาชนตระหนกถงการพฒนาทยงยนโดยคานงถงเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมไปพรอมกน โดยการสอออกมาในรปลกษณ และวธการตางๆในการออกแบบทแสดงใหเหนถงแนวคดและแรงบนดาลใจทเกดจากผลลพธในการศกษาหบหอใบตอง เพอเปนการสงเสรมใหมการอนรกษและสบทอดภมปญญาจากหบหอใบตองทมคณคานตอไป

ภาควชาออกแบบตกแตงภายใน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ลายมอชอนกศกษา................................................. ปการศกษา 2556 ลายมอชออาจารยทปรกษาวทยานพนธ.................................................

สำนกหอ

สมดกลาง

จ

53154311: MAJOR: INTERIOR DESIGN

KEY WORD: BANANA LEAF PACKAGING / INTERIOR DESIGN / ECO DESIGN CENTER

MALINEE TAWEESRI: THE STUDY OF BANANA LEAF PACKAGING FOR

INTERIOR DESIGN OF ECO DESIGN CENTER THESIS ADVISORS: ASST. PROF.

PHAYUN MOSIKARAT. 173 pp.

This studying aims to the identity of banana leave packaging, especially utility

functions, shapes, forms, materials and also abstract aspect. Reflecting Thai traditional

knowledge and creativity that represents the local lifestyle of simplicity and combination life

with nature. The purpose of this study that use the knowledge of banana leaf packaging to

design and develop for Eco Design Center.

Study procedures were to review from concerned documents as basic sources to

main point of study media, observation including interviewed the expertise in several specific

fields following by testing the cases studied.

The results of this study is folding, wrap, forming and natural. Banana leaf

packaging use just a piece of banana leaf to wrap and make the various form and space. The

folding is the important way to make form and space. The results of this study showed about

the concept from banana leaf packaging that is the one of ideas, creatives and nature –

friendly of Thai traditional knowledge. Applied to interior design for Eco Design Center by

creating a new context for the area from defining space to the style of the furniture and

consider about user needs. This study will make people concerned about sustainable

development, taking into account economic, social and environment at the same time. By the

appearance and methods of design that showed about the concept and inspiration from

results of the the study of banana leaf packaging. To encourage the conservation and

inheritance of banana leaf packaging that have valuable further.

Department of Interior Design Graduate School, Silpakorn University

Student's signature………………………………. Academic Year 2013

Thesis Advisor's signature……………………………….

สำนกหอ

สมดกลาง

ฉ

กตตกรรมประกาศ วทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงไปได ดวยความอนเคราะห ความชวยเหลอ และกาลงใจจากบคคลตางๆ ดงรายนามตอไปน ขอขอบพระคณอาจารยทปรกษา ผชวยศาสตราจารยพยร โมสกรตน และรองศาสตราจารย ดร.วระ อนพนทง ทไดสละเวลา ใหคาแนะนา คาปรกษา และแกไขขอบกพรองตาง ๆ ของการศกษาในการทาวทยานพนธนจนสาเรจลลวงไปดวยด ขอขอบพระคณ ศาสตราจารยเอกชาต จนอไรรตน, รองศาสตราจารย ดร. ร.ต.อ. อนชา แพงเกษร, รองศาสตราจารยปญญา ดเจรญโชต, ผชวยศาสตราจารยเทดศกด เหลกด, อาจารยไพบลย จรประเสรฐกล, และคณาจารยทกทานทใหการอบรม สงสอน และใหคาแนะนา ขอขอบพระคณ คณพอ คณแม ญาตพนอง ทใหความชวยเหลอและสนบสนนการทาวทยานพนธมาโดยตลอด ขอขอบคณ พ และเพอนปรญญาโท ภาควชาการออกแบบภายใน มหาวทยาลยศลปากร และเพอนปรญญาตร สาขาสถาปตยกรรมภายใน มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ธญบร ทกคนทเปนหวงเปนใย คอยผลกดน ใหประสบความสาเรจน ขอขอบคณ ผใหขอมล ทสละเวลาสวนตวมาทาแบบสอบถาม และสมภาษณ จนสามารถทาใหไดขอมลทสมบรณและ ลลวงไปดวยด

สำนกหอ

สมดกลาง

ช

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย ....................................................................................................................... ง บทคดยอภาษาองกฤษ.................................................................................................................. จ กตตกรรมประกาศ ........................................................................................................................ ฉ สารบญตาราง ............................................................................................................................... ฎ สารบญภาพ .................................................................................................................................. ฏ บทท 1 บทนา ........................................................................................................................... 1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา.............................................................. 1 ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา .................................................... 3 สมมตฐานของการศกษา...................................................................................... 3 ขอบเขตการศกษา ............................................................................................... 3 ขนตอนของการศกษา.......................................................................................... 3 ขอจากดในการศกษา........................................................................................... 4 เวลาทใชในการวจย ............................................................................................. 4 วธการศกษา......................................................................................................... 4 แหลงขอมล.......................................................................................................... 5 อปกรณทใชในการคนควา ................................................................................... 5 คาใชจายทงหมดในการวจย................................................................................. 6 การเสนอผลงาน .................................................................................................. 6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ .................................................................................. 6 นยามศพท ........................................................................................................... 6 2 วรรณกรรมทเกยวของ ................................................................................................. 8 ความสาคญและประโยชนใชสอยของหบหอใบตอง ............................................ 9 ความสาคญในเชงบรรจภณฑ ...................................................................... 9 ความสาคญในเชงวถชวต ............................................................................ 10 ความสาคญในเชงธรรมชาตและสงแวดลอม ............................................... 10 รปแบบของหบหอใบตอง..................................................................................... 11 หบหอใบตองประเภทหอ............................................................................. 11 หบหอใบตองประเภทรองรบ....................................................................... 21

สำนกหอ

สมดกลาง

ซ

บทท หนา วสดทใชในการทาหบหอใบตอง ........................................................................... 27 ใบตอง ......................................................................................................... 27 ไมกลด ......................................................................................................... 29 เตยว ............................................................................................................ 31 เชอก............................................................................................................ 32 ขนตอนในการทาหบหอใบตอง ............................................................................ 33 การเตรยมใบตอง......................................................................................... 33 ขนตอนและวธการหอ ................................................................................. 34 การทาใหหบหอสมบรณ .............................................................................. 36 การออกแบบ ....................................................................................................... 38 ความสาคญของการออกแบบ ..................................................................... 39 ประเภทของการออกแบบ ........................................................................... 39 การออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม ................................................................ 41 ทฤษฎการออกแบบ ............................................................................................. 46 การออกแบบหองสมด (Library Design) ................................................... 46 การออกแบบนทรรศการ (Exhibition Design).......................................... 52 การศกษากรณศกษาเปรยบเทยบ........................................................................ 64 ศนยสรางสรรคงานออกแบบ (TCDC)......................................................... 64 Cité du design (เมองแหงการออกแบบ) .................................................. 71 International Design Center Nagoya (IDCN) ...................................... 74 กรอบแนวความคดในการวจย ............................................................................. 79 3 ระเบยบวธวจย ............................................................................................................. 80 แนวทางการวจย .................................................................................................. 81 ประชากรเปาหมาย.............................................................................................. 81 การสมประชากรตวอยาง..................................................................................... 82 เครองมอทใชในการวจย ...................................................................................... 83 การวเคราะหขอมล .............................................................................................. 84 4 การวเคราะหภมปญญาหบหอใบตอง........................................................................... 86 วเคราะหความสาคญและประโยชนใชสอยของหบหอใบตอง.............................. 87 วเคราะหรปทรงและรปรางของหบหอใบตอง...................................................... 95

สำนกหอ

สมดกลาง

ฌ

บทท หนา วเคราะหวสดทใชในการทาหบหอใบตอง ............................................................ 95 วเคราะหขนตอนในการทาหบหอใบตอง ............................................................. 97 วเคราะหนยยะหรอความหมายแฝง..................................................................... 102 คาสาคญ (Key Word) ........................................................................................ 102 5 ศกษารายละเอยดของโครงการ ................................................................................... 105 การวเคราะหขอมลเชงปรมาณเกยวกบกจกรรมและความตองการของผใช โครงการ ...................................................................................................... 105 ตอนท 1 ปจจยสวนบคคลของนกศกษาออกแบบหรอนกออกแบบ........... 105 ตอนท 2 การออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design)................ 107 ตอนท 3 พฤตกรรมการออกแบบและการเรยนรของกลมตวอยาง ............ 108 ตอนท 4 สภาพแวดลอม แนวความคด และ การออกแบบ ศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม ........................................ 110 การวเคราะหพนทตงของโครงการ....................................................................... 113 วเคราะหการเขาถงโครงการ ....................................................................... 115 ปจจยทศทางแดด ทศทางลม และทศทางฝน ............................................. 116 ปจจยทางดานมลภาวะทางอากาศและเสยง ............................................... 117 ปจจยทางดานมมมอง.................................................................................. 117 ปจจยทางดานพนทสเขยวรอบโครงการ...................................................... 117 การวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส อปสรรค ของทตงโครงการ (SWOT) 117 การวเคราะหพฤตกรรมของผใชโครงการ ............................................................ 118 การวเคราะหหนวยงานและองคกร ............................................................. 118 การวเคราะหพฤตกรรมของผใชโครงการ .................................................... 121 การวเคราะหชวงเวลาของผใชโครงการ ............................................................... 123 การวเคราะหกจกรรมภายในโครงการ ................................................................. 123 ความสมพนธของพนทใชสอยภายในโครงการ..................................................... 125 6 การแปรรปสกระบวนการการออกแบบศนยออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม.......... 126 แนวทางการออกแบบ แปรรป รปทรงอาคาร...................................................... 127 แนวทางการออกแบบภายในอาคาร .................................................................... 127 ผลสมฤทธงานออกแบบ Final Design ............................................................... 129 ผงอาคาร (Master Plan)............................................................................ 129

สำนกหอ

สมดกลาง

ญ

บทท หนา รปลกษณภายนอกอาคาร (Architecture) ................................................. 130 การจดพนทใชสอย (Zoning)...................................................................... 132 การจดวางผงเครองเรอน (Furniture Lay out Plan) ............................... 136 การออกแบบตกแตงภายใน......................................................................... 139 การเลอกและออกแบบเฟอรนเจอร ..................................................................... 156 7 สรปขอคนพบ และขอเสนอแนะ .................................................................................. 160 สรปผลของการศกษา .......................................................................................... 160 ขอเสนอแนะ ........................................................................................................ 160 บทสรป ................................................................................................................ 161 รายการอางอง............................................................................................................................... 162 ภาคผนวก ..................................................................................................................................... 164 ประวตผวจย ................................................................................................................................. 173

สำนกหอ

สมดกลาง

ฎ

สารบญตาราง ตารางท หนา 1 การวเคราะหขอมลจากการศกษาหบหอใบตอง........................................................... 103 2 กลมประชากรตวอยาง ................................................................................................. 105 3 คณลกษณะสวนบคคลของกลมตวอยาง ...................................................................... 106 4 ความคดเหนเกยวกบการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design) ............... 107 5 ความตองการทราบขอมลเกยวกบการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design) ...................................................................................................... 107 6 การคนหาขอมลเรองการออกแบบจากแหลงขอมล ..................................................... 108 7 การไปใชบรการศนยทเกยวของกบการพฒนาและสรางสรรคการออกแบบ................ 108 8 การเขาใชบรการในสวนตาง ๆ ของศนยทเกยวของกบการออกแบบ .......................... 109 9 รปแบบการจดนทรรศการทชอบ/สนใจ ....................................................................... 109 10 ดานทาเลทตงของโครงการ .......................................................................................... 110 11 ความตองการพนทใชสอยภายในโครงการ ................................................................... 111 12 เวลาใหบรการของโครงการ ......................................................................................... 112 13 ดานบรรยากาศและการออกแบบภายในโครงการ ....................................................... 113

สำนกหอ

สมดกลาง

ฏ

สารบญภาพ ภาพท หนา 1 หบหอใบตองแบบหอสวม ............................................................................................ 12 2 หบหอใบตองรปทรงพระมด......................................................................................... 13 3 หบหอใบตองแบบหอทรงสงหรอทรงพระ .................................................................... 14 4 ขนมเทยนหอดวยใบตองรปทรงสามเหลยมพระมด ..................................................... 15 5 ขาวเหนยวปงหอดวยใบตองทรงกรวยแบนกลดดวยไมกลด ........................................ 15 6 ขาวตมนาวนหอดวยใบตองรปสามเหลยมแบน............................................................ 16 7 หออาหารดวยการพบหวทายเปนรปสเหลยมแบนและมดดวยตอก............................. 17 8 ขาวเหนยวกวนพบหวทายดวยใบตองแหง ................................................................... 17 9 ขาวเหนยวปงหอแบนแบบไมพบหวทายแลวกลด และแบบจบปลายแลวกลด............ 18 10 ขาวตมผดทหอแบบตามยาวเปนทรงปนหยาหรอทรงปรซม ........................................ 18 11 ขาวตมมดหอแบบตามยาวเปนทรงปนหยาหรอทรงปรซมนามาประกบกนแลวมด ดวยตอก.................................................................................................................... 19 12 หมยอหอดวยการมวนใบตอง ....................................................................................... 19 13 บหรมวนใบตองแหง ..................................................................................................... 20 14 ขาวเหนยวมนหนาตาง ๆ หอในลกษณะเปดใหเหนอาหารทอยภายใน ....................... 20 15 ดอกขจรใสกระทงใบตองมมเดยวไมดนกน .................................................................. 21 16 ขนมตมใสกระทงใบตองมมเดยวดนกน........................................................................ 22 17 ขนมตาลใสกระทงใบตอง 2 มมทองแบน..................................................................... 22 18 ขนมอาลวใสกระทงใบตอง 2 มมดนกน ....................................................................... 23 19 กระทงใบตอง 3 มม ..................................................................................................... 23 20 กระทง 4 มมปากเรยบ................................................................................................. 24 21 หอหมกในกระทง 4 มมปากหยกทาจากใบตองสด ...................................................... 25 22 ขนมวนกรอบในกระทง 5 มมทาจากใบตองสด ........................................................... 25 23 กระทง 6 มมทาจากใบตองสด ..................................................................................... 26 24 ขนมกรวยใสกรวยทาจากใบตองสดและกลดดวยไมกลด ............................................. 26 25 แผนใบตองสดตดเปนวงกลมรองรบขนมลมกลน ......................................................... 27 26 มดใบตองตานสด ......................................................................................................... 28 27 ใบตองแหง ................................................................................................................... 29 28 ไมกลดเหลาจากเศษไม ................................................................................................ 30

สำนกหอ

สมดกลาง

ฐ

ภาพท หนา 29 ขนมใสไสใชไมกลดกลด 3 หอรวมกน .......................................................................... 30 30 ขนมใสไสใชใบมะพราวทาเปนเตยวคาดหอ ................................................................. 31 31 หอหมกใชใบตองทาเปนเตยวคาดหอ........................................................................... 32 32 หอขาวทใชใบตองหอและมดดวยเชอกกลวย ............................................................... 32 33 ขาวตมผดมดดวยตอกไมไผ .......................................................................................... 33 34 การเจยนใบตองดวยกรรไกร ........................................................................................ 34 35 เจยนใบตองเปนรปวงกลม และวงร ............................................................................. 35 36 การจบใบตองเปนมมของกระทงใบตอง ....................................................................... 36 37 การกลดหอขาวเหนยวปงดวยไมกลด........................................................................... 37 38 การมดหอขาวตมมดดวยตอก ...................................................................................... 37 39 การคาดเตยวใบมะพราว .............................................................................................. 38 40 แนวคดหลกในการพฒนาอยางยงยนประกอบดวย 3P คอ Profit, Planet และ People ............................................................................................................... 42 41 ผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม.............................................................................. 44 42 สถาปตยกรรมทเปนมตรตอสงแวดลอม Banyan Tree Corniche Bay design by Norman Foster and Partners .................................................................. 44 43 นทรรศการ “ตองมอะไรถงออกแบบได”..................................................................... 66 44 นทรรศการ “นง พบ จบ จบ” ..................................................................................... 66 45 หองสมดเฉพาะดานการออกแบบ ................................................................................ 67 46 หองสมดวสดเพอการออกแบบ .................................................................................... 68 47 The Shop@TCDC...................................................................................................... 69 48 Auditorium ................................................................................................................ 70 49 Kiosk @TCDC............................................................................................................. 70 50 Cité du design .......................................................................................................... 71 51 The Platine................................................................................................................ 72 52 Plan of the Platine.................................................................................................. 73 53 สวนหองสมด The Platine ......................................................................................... 74 54 สวนหางสรรพสนคา ..................................................................................................... 75 55 Design Hall ................................................................................................................ 75 56 The Collection Gallery ........................................................................................... 76

สำนกหอ

สมดกลาง

ฑ

ภาพท หนา 57 The Design Gallery .................................................................................................. 77 58 Creators Shop “Loop” ........................................................................................... 77 59 Seminar Room.......................................................................................................... 78 60 กรอบแนวความคดในการวจย ..................................................................................... 79 61 วเคราะหรปธรรมและนามธรรมของหบหอใบตอง ....................................................... 86 62 ความสอดคลองระหวางตวแปรอสระและโครงการ...................................................... 88 63 วเคราะหรปแบบ รปทรง รปรางหบหอใบตองแบบหอ ................................................ 89 64 วเคราะหรปแบบ รปทรง รปรางหบหอใบตองแบบหอ ................................................ 90 65 วเคราะหรปแบบ รปทรง รปรางหบหอใบตองแบบหอ ................................................ 91 66 วเคราะหรปแบบ รปทรง รปรางหบหอใบตองแบบรองรบ .......................................... 92 67 วเคราะหรปแบบ รปทรง รปรางหบหอใบตองแบบรองรบ .......................................... 93 68 วเคราะหรปแบบ รปทรง รปรางหบหอใบตองแบบรองรบ .......................................... 94 69 วเคราะหลวดลาย (Pattern) ของใบตอง ..................................................................... 95 70 วเคราะหพนผว (Texture) ของใบตอง ........................................................................ 95 71 วเคราะหสสน (Theme Colour) ของใบตอง.............................................................. 96 72 วเคราะหวสดอนๆ ........................................................................................................ 97 73 วเคราะหการวางแผนใบตอง ........................................................................................ 98 74 วเคราะหรปแบบของการเจยนใบตอง .......................................................................... 99 75 วเคราะหรปทรงและลกษณะการมวน.......................................................................... 99 76 วเคราะหลกษณะการพบ ............................................................................................. 100 77 วเคราะหลกษณะการกลด การมด การคาด................................................................. 101 78 คาสาคญ (Key Word)................................................................................................. 103 79 ทตงโครงการในเขตราชเทว ......................................................................................... 114 80 วเคราะหวเคราะหพนทตงของโครงการ ....................................................................... 115 81 ปจจยทศทางแดด ทศทางลม และทศทางฝน .............................................................. 116 82 ผงองคกร...................................................................................................................... 118 83 พฤตกรรมของผใหบรการภายในโครงการ ................................................................... 121 84 พฤตกรรมของกลมผใชบรการหลก .............................................................................. 121 85 พฤตกรรมของกลมผใชบรการทมาใชบรการในสวนนทรรศการ (Eco Exhibition) .... 122 86 พฤตกรรมของกลมผใชบรการ ทมาใชบรการในสวนความร (Eco Resource) ........... 122

สำนกหอ

สมดกลาง

ฒ

ภาพท หนา 87 พฤตกรรมของกลมผใชบรการในสวนหองบรรยายและ Workshop (Eco Workshop) 122 88 พฤตกรรมของกลมผใชบรการในสวนรานกาแฟ (Eco Cafe) ...................................... 123 89 ความสมพนธของพนทใชสอยภายในโครงการ (Bubble Diagram)............................ 125 90 Key word ................................................................................................................... 126 91 Idea Sketch และ Model Study.............................................................................. 127 92 Idea Sketch ............................................................................................................... 128 93 ผงอาคาร (Master Plan) ............................................................................................ 129 94 ทศนยภาพภายนอก ..................................................................................................... 130 95 ทศนยภาพภายนอก ..................................................................................................... 131 96 ทศนยภาพภายนอก ..................................................................................................... 131 97 Zoning ........................................................................................................................ 133 98 Zoning ........................................................................................................................ 134 99 Zoning ........................................................................................................................ 135 100 ผงเครองเรอนชนพนดน (Ground Floor Plan) ......................................................... 136 101 ผงเครองเรอนชนลอย (Mezzanine Floor Plan) ...................................................... 137 102 ผงเครองเรอนชนใตดน (Basement Floor Plan)...................................................... 138 103 ผงเครองเรอนสวนตอนรบ (Reception Area) ........................................................... 140 104 รปดานสวนตอนรบ (Reception Area) ...................................................................... 140 105 ทศนยภาพภายในสวนตอนรบ (Reception Area) ..................................................... 141 106 ตวอยางวสดและเครองเรอนสวนตอนรบ (Reception Area)..................................... 141 107 ผงเครองเรอนสวนนทรรศการ (Eco Exhibition)........................................................ 143 108 รปดานสวนนทรรศการ (Eco Exhibition) .................................................................. 143 109 ทศนยภาพภายในสวนนทรรศการ (Eco Exhibition).................................................. 144 110 ทศนยภาพภายในสวนนทรรศการ (Eco Exhibition).................................................. 144 111 ตวอยางวสดสวนนทรรศการ (Eco Exhibition) .......................................................... 145 112 ผงเครองเรอนสวนคนควาขอมล (Eco Resource)...................................................... 146 113 รปดานสวนคนควาขอมล (Eco Resource) ................................................................ 147 114 ทศนยภาพภายในสวนคนควาขอมล (Eco Resource)................................................ 147 115 ทศนยภาพภายในสวนคนควาขอมล (Eco Resource)................................................ 148 116 ตวอยางวสดและเครองเรอนสวนคนควาขอมล (Eco Resource) ............................... 148

สำนกหอ

สมดกลาง

ณ

ภาพท หนา 117 ผงเครองเรอนสวน Eco Workshop............................................................................ 149 118 ทศนยภาพภายในสวน Eco Workshop...................................................................... 150 119 ตวอยางวสดและเครองเรอนสวน Eco Workshop..................................................... 150 120 ผงเครองเรอนสวนรานกาแฟ (Eco Cafe) ................................................................... 152 121 รปดานสวนรานกาแฟ (Eco Cafe) .............................................................................. 152 122 ทศนยภาพภายในสวนรานกาแฟ (Eco Cafe) ............................................................. 153 123 ตวอยางวสดและเครองเรอนสวนรานกาแฟ (Eco Cafe)............................................. 153 124 ผงเครองเรอนสวนรานขายผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Shop).............. 154 125 รปดานสวนรานขายผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Shop)......................... 155 126 ทศนยภาพภายในสวนรานขายผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Shop)........ 155 127 ตวอยางวสดและเครองเรอนสวนรานขายผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Shop).............................................................................................................. 156 128 เฟอรนเจอรแบบพบได ................................................................................................. 157 129 เฟอรนเจอรทมรปทรงเหมอนการพบ .......................................................................... 158 130 เฟอรนเจอรทเปนชดประกอบกนโดยไมเหลอเศษ ....................................................... 159

สำนกหอ

สมดกลาง

1

บทท 1

บทนา ความเปนมาและความสาคญของปญหา การขยายตวของประชากรและการพฒนาทางเศรษฐกจในปจจบน กอใหเกดความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (เครอขายการออกแบบเชงนเวศนเศรษฐกจไทย, 2549) รวมไปถงภยพบตรายแรงทางธรรมชาตท เกดข นท วทกมมโลก และการพยากรณทางวทยาศาสตรถงวกฤตการณรายแรงทางธรรมชาตจากอณหภมโลกทสงขน สรางกระแสการตนตวในการอนรกษธรรมชาตและสภาพแวดลอมทวโลก ผคนจานวนมากจากหลายสาขาอาชพเขารวมกน จดกจกรรมทมงเนนในการอนรกษและบรรเทามลภาวะของสภาพแวดลอม โดยการรณรงคเพอสรางสรรคและแสดงความรบผดชอบตอสงคม (สนทนา อมรไชย, 2552) เปาหมายหลก คอการบรโภคทรพยากรธรรมชาต พลงงาน และผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด จากกระแสดงกลาวจงทาใหเกดแนวคด Eco Design ขน ดวยการสรางสรรคงานออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม Eco Design หรอการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม เปนวธการออกแบบอยางครบวงจรเพอการอนรกษธรรมชาตและหลกเลยงผลกระทบทจะทาลายสงแวดลอมโดยสงผลดตอเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม อนจะนาไปสการพฒนาทยงยน (เครอขายการออกแบบเชงนเวศนเศรษฐกจไทย, 2549) นบเปนกระแสหลกของการออกแบบยคใหมทนกออกแบบตางใหความสาคญเพมมากขนในปจจบน กระแสทวากาลงไดรบความสนใจในหลายวงการไมวาจะเปนวงการสถาปตยกรรม การออกแบบภมทศน การออกแบบและวางผงเมอง วศวกรรม การออกแบบนเทศศลป การออกแบบผลตภณฑอตสาหกรรม การออกแบบภายใน หรอแมแตการออกแบบเสอผาเครองแตงกาย การจดตงศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอมเปนแหลงรวบรวมเทคโนโลยและองคความรทเกยวของกบการออกแบบเพอสงแวดลอม (Eco Design) ในสาขาตางๆ พรอมทงเผยแพรองคความรดงกลาวใหกบนกออกแบบ และผทสนใจทวไป โดยหวงกระตนใหนกออกแบบ รวมถงผสนใจชาวไทยและชาวตางชาตหนมาสนใจในการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม และตระหนกถงการใชทรพยากรธรรมชาตอยางคมคาโดยสรางผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด รวมไปถงสงเสรมภาพลกษณทดใหกบเศรษฐกจและสงคมของไทย เปนการผลกดนประเทศไทยใหเปนศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอมของอาเซยน

สำนกหอ

สมดกลาง

2

เพอใหภาพลกษณของศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม แสดงสาระของกจกรรมทชดเจน ผวจยจงนาเอาแนวความคดทเชอมโยงกบโครงการมาใชในออกแบบ โดยการศกษาหบหอใบตองซงเปนภมปญญาของไทยอยางหนงในการคด สรางสรรค และออกแบบทสอดคลองกบธรรมชาต ใบตอง คอ เปนวสดธรรมชาตท มความเกยวพนกบวถชวตของคนไทยเปนอยางยง สามารถนามาใชประโยชนตาง ๆ ไดสารพด เปนทงเครองมอเครองใชในชวตประจาวนทแสดงถงความฉลาดของภมปญญานบแตอดต (สานกงานเสรมสรางเอกลกษณของชาต, 2543) ไมวาจะเปนการใชใบตองหอหมสงของในรปแบบตาง ๆ การนามาพบ เยบ ประดษฐ ใชในงานพธจนกลายเปนเอกลกษณของขนบประเพณไทย รวมไปถงเปนสวนหนงท บงบอกความเชอและการถายทอดความคดของคนไทย (สานกงานเสรมสรางเอกลกษณของชาต, 2543) ทงยงเปนเปนผลผลตทธรรมชาตสรางมาและยอยสลายงาย ไมเปนอนตรายตอสงแวดลอม (ขวญจต ชนมพร, 2533) หบหอใบตองนนสวนใหญจะนามาหออาหารหรอขนมมหลากหลายวธ การหอมประโยชนชวยหอหมอาหารใหมดชด สะอาด ดสวยงามเปนการเพมมลคาใหกบอาหาร สะดวกตอการรบประทาน ชวยในการถนอมอาหาร และยงทาใหกลนของอาหารหอมชวนรบประทานและรสชาตอรอยกลมกลอม (นรมล มลจนดา, 2538) นอกจากนนยงแสดงถงชนดของอาหารหรอขนมทอยภายใน การหออาหารหรอขนมแตละชนดจะมเอกลกษณและมวธการหอทแตกตางกนไปตามแตละชนดของอาหารและภมภาค การหอดวยใบตองนนเปนการสะทอนภมปญญาทแสดงถงวถชวตแหงความเรยบงายของทองถน สะทอนความเปนไทย และการรจกผสมผสานการใชชวตทสอดคลองกบธรรมชาต (ยคล เกตรง และศกรนทร หงสรตนาวรกจ, 2551) หบหอใบตองนนเปรยบเหมอนงานออกแบบดวยความคดสรางสรรคทไดจากธรรมชาต สงทควรตระหนก คอ การอนรกษและพฒนาใหหบหอใบตองนนยงคงอยในวถไทย สามารถนาหบหอใบตองมาใชใหเหมาะสมกบสงคมปจจบน เปนการรกษาทงสภาพทางสงคมและสงแวดลอม นอกจากนยงเปนการถายทอดภมปญญาจากรนสรน และทาใหดารงอยอยางมนคงและยงยนสอดคลองกบวถธรรมชาต จากเหตผลและสภาพปญหาในขางตน จงเลงเหนถงความสาคญในการศกษาหบหอใบตอง เปนการนาเอาองคความร แนวคด และคตความเชอมาถายทอดสการออกแบบภายในศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม เปนการสงเสรมใหประชาชนตระหนกถงการพฒนาทยงยนโดยคานงถงเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมไปพรอมกน โดยการสอออกมาในรปลกษณ และวธการตางๆในการออกแบบท แสดงใหเหนถงแนวคดและแรงบนดาลใจท เกดจากผลลพธในการศกษาหบหอใบตอง เพอเปนการสงเสรมใหมการอนรกษและสบทอดภมปญญาจากหบหอใบตองทมคณคานตอไป

สำนกหอ

สมดกลาง

3

ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา 1. ศกษารปธรรมและนามธรรมของหบหอใบตอง 2. ศกษาขอมลเกยวกบกลมผใช (Users), บรบทของทตงของโครงการ (Site), องคกร (Oganization), การออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design) และกรณศกษา (Case Study) ทเกยวของกบศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม 3. วเคราะหขอมลทไดจากกระบวนการศกษาเพอนามาเปนแนวคดในการออกแบบภายในศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม สมมตฐานของการศกษา ผวจยเชอมนวาสามารถบรรลวตถประสงคในการนาภมปญญาจากหบหอใบตองมาใชประโยชนในการออกแบบภายในศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม แสดงถงวถชวตแหงความเรยบงายและความคดสรางสรรคของทองถน และการรจกผสมผสานการใชชวตทสอดคลองกบธรรมชาต รวมไปถงเปนตนแบบของศนยออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอมในภมภาคอนๆ ขอบเขตการศกษา 1. ศกษาภมปญญาจากหบหอใบตอง มประเดนการศกษาดงตอไปน 1.1 ความสาคญและประโยชนใชสอยของหบหอใบตอง 1.2 รปแบบของหบหอใบตอง 1.3 วสดททใชในการทาหบหอใบตอง 1.4 ขนตอนและกรรมวธในการหอ 1.5 นยยะและความหมายแฝงของหบหอใบตอง 2. ศกษาขอมลเกยวกบพฤตกรรม ความตองการ และจตวทยาของกลมผใช (Users) ทงผใชบรการและผใหบรการภายในโครงการ 3. ศกษาบรบท และสภาพแวดลอมของสถานท ตงศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม กรงเทพมหานคร 4. ศกษาขอมลเกยวกบศนยการออกแบบและโครงการทเกยวของ เพอนามาเปนกรณ ศกษาในการออกแบบโครงการ ขนตอนของการศกษา 1. การเกบรวบรวมขอมล 1.1 การเกบรวบรวมขอมลจากเอกสารทมเนอหาเกยวของกบหบหอใบตอง

สำนกหอ

สมดกลาง

4

1.2 เกบรวบรวมขอมลในภาคสนามจากบคคลทมความรหรอความทเชยวชาญเกยวกบหบหอใบตอง รวมไปถงขอมลเกยวกบผใชโครงการ สถานทตง กรณศกษา และขอมลทเกยวกบศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม 2. การดาเนนการศกษา คอ การนาขอมลทไดจากเอกสารทเกยวของ และขอมลภาคสนาม มาแยกแยะประเดน หรอหมวดหมเพอนาไปวเคราะหขอมล 3. การวเคราะหขอมลและสรปผล 3.1 วเคราะหขอมลและสรปผลจากการวเคราะหขอมลทไดจากการศกษา 3.2 นาผลสรปจากการวเคราะหขอมลมาแปรรปเพอทาการออกแบบศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม เพอใหตรงตามวตถประสงค รปแบบ และแนวความคด 4. ขนตอนการออกแบบ 5. ขนตอนการนาเสนอ และเสนอแนะ 5.1 นาเสนอดวยเอกสาร, ภาพประกอบ และแบบจาลอง 5.2 ขนตอนการเสนอแนะ และรบฟงขอเสนอแนะ ขอจากดในการศกษา 1. หบหอใบตองเปนภมปญญาทองถนทเกาแกมมาตงแตสมยโบราณผทคดคนไมไดจดบนทกเปนลายลกษณอกษร เพยงแตมการเลนสบทอดตอๆกนมาจากรนสรน บางรปแบบกสญหายไปกบผคดประดษฐ 2. การเปลยนแปลงของสงคมและวฒนธรรมจนทาใหรปแบบบางรปแบบของหบหอใบตองนนกลายจากรปแบบดงเดมไป เวลาทใชในการวจย ประมาณ 12 เดอน เรมงานวจย ตงแตเดอน กนยายน พ.ศ. 2555 เสนอวทยานพนธ ภายในเดอน พฤศจกายน พ.ศ. 2556 วธการศกษา 1. ศกษาขอมลจากเอกสารทเกยวของ หนงสอหรอตาราวชาการ เอกสารประกอบนทรรศการ งานวจยระดบบณฑตศกษา บทความยอยจากนตยสาร เอกสารสมมนาวชาการ และเอกสารอนๆ รวมไปถงสออเลกทรอนกสทมเนอหาเกยวของกบหบหอใบตอง รวมไปถงขอมลเกยวกบผใชโครงการ สถานทตง กรณศกษา และขอมลทเกยวกบศนยการออกแบบ

สำนกหอ

สมดกลาง

5

2. เกบขอมลเกยวกบหบหอใบตองในภาคสนาม โดยการสงเกต จดบนทก ถายภาพ ถายวดโอ สรางแบบสอบถาม และสมภาษณแบบเจาะลกจากบคคลทมความรหรอผเชยวชาญทเกยวของ 3. สมภาษณผใชโครงการ โดยการจดบนทก ถายภาพ และสรางแบบสอบถาม เกยวกบความตองการของผใชโครงการ 4. สารวจสถานท ตงของโครงการโดยการจดบนทก ถายภาพ และวเคราะหบรบทสภาพแวดลอมโดยรอบ 5. เรยบเรยงขอมลทไดจากภาคเอกสารและภาคสนามมาจดหมวดหม และแบงระบบตามความสาคญของเนอหาทจะทาการศกษาเพอความชดเจนในการวเคราะหขอมล 6. วเคราะหและสงเคราะหขอมลเพอนาประเดนทเปนสาระสาคญมาสรปเพอพฒนาเปนแนวความคดในการออกแบบ 7. นาสาระสาคญท ไดจากการวเคราะหมาแปรรปในการออกแบบ Programing, Zoning, Planing, รปลกษณและบรรยากาศภายใน 8. เสนอแบบรางการออกแบบตามแนวความคดทกาหนดไว เพอใหตอบสนองการใชงานของพนทไดอยางมประสทธภาพและเหมาะสม 9. ปรกษาอาจารยทปรกษา หรอผเชยวชาญเพอพฒนาและแกไขงานออกแบบ 10. นาเสนอผลงานการออกแบบในขนสมบรณ โดยการทาแบบผงตางๆ, แบบรปดาน, แบบรปตด, แบบขยาย, แบบทศนยภาพภายในโครงการ และแบบจาลอง 11. นาเสนอผลงานดวย Power point และจดทาเอกสารประกอบการศกษาวจย แหลงขอมล 1. หอสมด หรอหองสมด 2. อนเตอรเนต หรอเวบไซทตางๆทเกยวของ 3. สอสารสนเทศ 4. จากสถานทจรง 5. จากบคคลทมความร, ผเชยวชาญ, นกวชาการ หรอบคคลทเกยวของ อปกรณทใชในการคนควา 1. คอมพวเตอร 2. กลองถายรป 3. อปกรณเครองเขยนตางๆ

สำนกหอ

สมดกลาง

6

คาใชจายทงหมดในการวจย (โดยประมาณ) 100,000 บาท 1. คาใชจายในการเดนทางลงพนทศกษา 25,000 บาท 2. คาใชจายในการเกบรวบรวมขอมลภาคเอกสาร 15,000 บาท 3. คาใชจายในการเกบรวบรวมขอมลภาคสนาม 25,000 บาท 4. คาใชจายในขนตอนการออกแบบ 35,000 บาท การเสนอผลงาน 1. นาเสนอผลงานดวยสออเลกทรอนกส 2. ผลงานการออกแบบ 2.1 แบบผงตางๆ เชน พน ฝาเพดาน และงานระบบตางๆ 2.2 แบบรปดาน รปตด และแบบขยาย 2.3 แบบทศนยภาพภายในโครงการ 3. แบบจาลอง 4. เอกสารประกอบการศกษาวจย ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. สามารถวเคราะหและนาเอาผลจากการศกษาหบหอใบตองมาพฒนาสการออกแบบตกแตงภายในศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม เพอใหเกดรปแบบใหมทตอบสนองตอผใช และมความเหมาะสมกบสงคมปจจบน 2. เปนแนวทางหรอตนแบบของศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอมภายใน ประเทศและตางประเทศ 3. เพอเสรมสรางเศรษฐกจและรายไดทยงยนใหกบประชาชน รวมไปถงการใหความรและความเขาใจทถกตองในการอนรกษสงแวดลอม นยามศพท หบหอ หรอบรรจภณฑ (Package) หมายถง ผลตภณฑหรอสงทมลกษณะหอหม รวบรวมสนคามวตถประสงคเพอปองกนหรอรกษาผลตภณฑใหคงสภาพตลอดจนคณภาพทตรงตามวตถประสงคจากแหลงผผลตไปยงผบรโภค ทงนอาจมวตถประสงคอนประกอบ เชน เพอเพมความสะดวกในการบรรจ เพอการรวบรวมสนคาเปนหมวดหม เพอการขนสง เปนตน

สำนกหอ

สมดกลาง

7

ใบตอง หมายถง ใบของตนกลวย มลกษณะเปนแผนเรยบ นม ดานหนงสเขยวเขมอกดานหนงสเขยวออน แผนใบมลกษณะเปนเสนยาวจากกานกลางใบถงขอบใบดานนอกตลอดทงใบ มการนาเอาใบตองมาใชประโยชนในชวตประจาวนของคนไทยตงแตสมยอดตจนถงปจจบน เชน นามาหอเปนภาชนะสาหรบใสขนมหรออาหารตางๆ หรอนามาสรางสรรคเปนงานประดษฐเพอใชประกอบในพธกรรมตางๆ เปนตน Eco Design หรอการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม คอ วธการออกแบบอยางครบวงจรเพอการอนรกษธรรมชาตและหลกเลยงผลกระทบทจะทาลายสงแวดลอม โดยสงผลดตอเศรษฐกจ ชมชน และสงแวดลอม อนจะนาไปสการพฒนาทยงยน

สำนกหอ

สมดกลาง

8

บทท 2

วรรณกรรมทเกยวของ

หบหอหรอบรรจภณฑ เกดขนดวยวตถประสงคทจะนาสงของหรอผลตภณฑจากทหนงไปยงอกทหนงโดยการปองกนหรอรกษาสงของนนใหคงอยในสภาพทสมบรณและใชงานไดมากทสด(อภสทธ ไลศตรไกล, พยร โมสกรตน และมาลน วกรานต, 2552) วรตต อนทสระ (2554) กลาววา ในอดตมนษยลาสตวไดมกจะใชหนงสตว หรอใบไมหอหมสตวทลามาไดเพอปองกนพวกแมลง แสงแดด และฝน นอกจากนในการพกพาอาหารหรอวตถทตองการ สงทใชในการหอหมจะเปน ใบไม เปลอกไม เปลอกหอย กระบอกไม กระเพาะสตว หนงสตว ฯลฯ เปนตน การรจกการแกปญหาดวยการนาเอาวตถดบธรรมชาตมาเปนอปกรณชวยเคลอนยาย การกระทาดงกลาวจงนบวาเปนทมาของการบรรจ ตอมามนษยเรมรจกการประดษฐ คดคนภาชนะบรรจดวยการดดแปลงคณสมบตทางกายภาพของวสดธรรมธรรมชาต ใหมรปรางและหนาทใชสอยเพมขนนเอง จงจดวาเปนการออกแบบบรรจภณฑดงเดม (Primitive Packaging Design) ทมนษยในสมยกอนไดกระทาขนตามสภาพการเรยนรและการคนพบวสดในแตละยค คนไทยมวธการนาเอาวสดธรรมชาตมาใชประโยชนในการทาบรรจภณฑตงแตอดต เชน การใชใบตอง ใบตาล ทางมะพราว ใบเตย ฯลฯ มาคดประดษฐเปนหออาหารแบบตาง ๆ การจกสานภาชนะตาง ๆ จากไมไผ หวาย ตนหญา ปอ ฯลฯ บรรจภณฑเหลานมรปรางลกษณะสวยงาม แปลกตา และสามารถสนองประโยชนไดอยางดในแตละกรณ เหมาะกบการบรรจสงของตาง ๆ เชน อาหารทงทเปนของแหงหรอมนา หรอสงของทตองการความปลอดภยและความสะดวกในการเคลอนยายอนๆ (สนนาถ เลศไพรวน, 2549) ไมปรากฏหลกฐานทแนนชดวาหบหอใบตองมมาตงแตสมยใด แตหบหอใบตองนนเปนภมปญญาทสบทอดตอ ๆ กนมา แสดงถงเอกลกษณของชนชาตหรอทองถน เปนสงทสะทอนใหเหนถงวถชวตทเรยบงายของคนไทย สานกงานเสรมสรางเอกลกษณของชาต (2543) ระบวา ใบตองเปนใบไมพนบานทมคณคานานปการสวฒนธรรมการกนอยของคนไทย สบสายวถไทยจากอดตสปจจบน สะทอนรปแบบชวตทเรยบงายและจตใจทละเอยดออน และการสรางสรรคจากธรรมชาต คนไทยรจกการนาใบตองมาหอขนมและอาหารดวยวธการทหลากหลาย เหมาะกบอาหารแตละชนดแตละประเภทของการใชงานมาตงแตโบราณกาล จนกลายเปนงานฝมอทไดรบการสบทอดสลกหลานจนถงปจจบน

สำนกหอ

สมดกลาง

9

เชนเดยวกนกบ วบลย ลสวรรณ (2521) กลาววา ชวตของคนไทยตงแตอดตนนม

ความเปนอยอยางเรยบงาย เครองอปโภคบรโภคตาง ๆ มกเปนสงทไดจากธรรมชาต ซงจะเหนไดจาก

การนาอาหารไปรบประทานในเรอกสวนไรนาทใชใบตองเปนภาชนะหอใสอาหาร การเยบใบตองเปน

กระทงเพอใชแทนถวยชาม การใชใบตองสาหรบทากระทงและหออาหารตาง ๆ นนมรปรางและขนาด

ตางกนไปตามวตถประสงคทจะใช ซงรปแบบเหลานเปนลกษณะของการคดออกแบบ สรางสรรค จาก

วสดธรรมชาตทเรยบงายของคนไทย

ความสาคญและประโยชนใชสอยของหบหอใบตอง

ความสาคญในเชงบรรจภณฑ

มณรตน จนทนะผะลน (2540) กลาววา หบหอใบตองมประโยชนทงในชวตประจาวน

โอกาสพเศษ วฒนธรรมและประเพณ ตลอดจนสามารถนามาเปนอาชพไดอกดวย หบหอใบตองใชใส

อาหาร หออาหาร หอขนม หอของ หอผก หอดอกไม ชวยใหสดทนทาน และยงทาใหขนมและอาหาร

สสวยและมกลนหอมชวนรบประทาน

ประโยชนของใบตองในขบวนการบรรจและตกแตงอาหารหรอขนม ดงน

1. ทาหนาทบรรจใส ไดแก ใสหรอหอขนม

2. ทาหนาทปกปองคมครอง ไดแก ปองกนไมใหขนมเสยรปทรง แตกหก ไหลซม

3. ทาหนาทรกษาคณภาพอาหาร ไดแก ปองกนความชนจากภายนอก

4. ทาหนาทรกษาสงแวดลอม ไดแก การยอยสลายไดงาย

5. ทาหนาทสงเสรมการขาย ไดแก หบหอใบตองทออกแบบสวยงามสามารถใชเปนสอ

โฆษณาไดดวยตนเอง

อภสทธ ไลศตรไกล, พยร โมสกรตน และมาลน วกรานต (2552) กลาววา หบหอใบตอง

เปนหบหอททามาจากวสดธรรมชาต โดยมวตถประสงคในการบรรจหบหอ ดงน

1 เพอใชสวนประกอบสาคญในกระบวนการการปรงอาหารใหสก โดยทาหนาทเปน

บรรจภณฑทรวบรวมอาหารใหคงรป ไมเสยรปเมอผานความรอน

2. เพอใหอาหารคงรปทรงตามความตองการโดยการพบ จบ โคงงอ และความเหมาะสม

ของอาหารนน ๆ

3. เพอแตงกลนและรสชาตของอาหาร ทาใหอาหารชวนรบประทานมากขน

4. เพอความสะดวกในการนาพา หรอเคลอนยายอาหารจากผผลตสผบรโภค

5. เพอปองกนการปนเปอน หรอสงสกปรกจากภายนอกโดยการหอเปนรปตาง ๆ

สำนกหอ

สมดกลาง

10

ฉลาดชาย รมตานนท (2534) ไดกลาวเพมเตมไววา หบหอใบตองนอกจากความสะดวกเพอการนาพาอาหารจากผผลตสผบรโภคแลว ยงมบทบาทสาคญในฐานะเปนสวนหนงของเทคนคในการถนอม เกบรกษา และปรงอาหารดวย เชน ถวเนา เปนอาหารของภาคเหนอ โดยการนาถวเหลองไปหมกแลวหอดวยใบตอง นอกจากนนยงมแหนม ซงหอดวยใบตองใหแนนแลวมดดวยเชอกหรอตอก เพอไมใหเหลอชองวางและอากาศนอยทสด เนอหมทใสเครองปรงและหอไวจะไดไมเนา และเกดปฎกรยาเคมทาใหมรสเปรยว ความสาคญในเชงวถชวต ขวญจต ชนมพร (2533) กลาววา หบหอใบตองเปนสวนหนงในชวตประจาวนของคนไทยในอดต เปนสญลกษณแหงความเรยบงายทปรากฏชดเจนในวถชวตของคนไทย เปนการนาเอาวตถดบจากธรรมชาตทมอยใกลตวมาใชประโยชนอยางเรยบงาย สานกงานเสรมสรางเอกลกษณของชาต (2543) ระบวา หบหอใบตองเปนสวนหนงของวฒนธรรมการกนอยของคนไทย สะทอนถงรปแบบชวตทเรยบงาย จตใจทละเอยดออน ไมเพยงแตแฝงความเรยบงาย และความสวยงามเทานน ยงมประโยชนใชสอยทเหมาะสมแสดงถงความชาญฉลาดของคนไทยในการสรางสรรคและการใชประโยชนจากธรรมชาต คนไทยรจกการนาใบตองมาหอขนมและอาหารดวยวธการทหลากหลาย เหมาะกบอาหารแตละชนดแตละประเภทของการใชงาน จนกลายเปนงานฝมอทไดรบการสบทอดจากรนหนงไปสอกรนหนง ยคล เกตรง และศกรนทร หงสรตนาวรกจ (2551) กลาววา การนาใบตองมาหออาหารหรอขนมดวยวธการทหลากหลายนน เปนการสะทอนภมปญญาทแสดงถงชวตแหงความเรยบงาย การรจกผสมผสาน และการใชชวตทสอดคลองกบธรรมชาตของคนไทย พรยพรรณ พรสขสวสด (2547) กลาวเพมเตมวา การนาใบตองมาหออาหารนนคอการดารงชวตอยกบธรรมชาต โดยเนนความกลมกลนในรปแบบของการพงพาอาศยซงกน ความเปนอยภายใตกรอบของการรบและการใหอยางเหมาะสม หบหอใบตองนนเปนสงทไดดดแปลงมาจากธรรมชาต ลวนแลวแตจะมการนาไปใชใหเหมาะสม และมความสมดลกบธรรมชาต เปนงานฝมอทบงบอกถงความเปนเอกลกษณไทย สะทอนใหเหนถงความชางคดและประดษฐของคนไทยอนสวยงามททรงคณคา ความสาคญในเชงธรรมชาตและสงแวดลอม มณรตน จนทนะผะลน (2540) กลาววา หบหอใบตอง หลงจากทใชประโยชนแลวกไมเปนอนตรายตอสงแวดลอม ทงสะดวกและปลอดภยในการกาจด ยคล เกตรง และ ศกรนทร หงสรตนาวรกจ (2551) กลาววา การนาใบตองมาหออาหารหรอขนมเปนการใชชวตทสอดคลองกบธรรมชาต รามไปถงเปนการออกแบบบรรจภณฑทมาจากธรรมชาต เปนวสดทยอยสลายไดงาย และปลอดภยสาหรบอาหารและมราคาถก

สำนกหอ

สมดกลาง

11

เชนเดยวกนกบ ขวญจต ชนมพร (2533) กลาววา ใบตองทใชทาหบหอนนเปนผลผลตทธรรมชาตสรางมาพรอมกบกระบวนยอยสลาย ไมเปนอนตรายตอสงแวดลอม ซงเปนคณสมบตพเศษทมนษยไมสามารถเลยนแบบได วสดสงเคราะหตาง ๆ ลวนแตเปนขยะยอยสลายยาก เมอเปลยนสภาพจากเดมกจะแปรเปนสารพษตกคางอยบนโลก หากสะสมนานกจะกลายเปนปญหามลภาวะเปนพษ ไมเหมอนกบใบตองทเปนวสดจากธรรมชาต ประพม บรสทธ (2553) กลาวเพมเตมวา หบหอใบตองหลงจากทใชประโยชนแลวสามารถเปนวสดทสามารถนามาใชทาปยหมกได ยอยสลายไดงาย รวดเรว ไมกอใหเกดมลพษตอสงแวดลอม โดยใชเวลายอยสลายประมาณ 14 วน ไมเหมอนกบบรรจภณฑททามาจากวสดสงเคราะหทใชระยะเวลานานในการยอยสลายและยงมสารพษปนเปอนอกดวย รปแบบของหบหอใบตอง อภสทธ ไลศตรไกล, พยร โมสกรตน และมาลน วกรานต (2552) กลาววา หบหอใบตองเปนหบหอททามาจากวสดธรรมชาตเปนการทาทสบทอดจากอดตจนถงปจจบนโดยไมมการเปลยน แปลงรปแบบและโครงสรางของหบหอจากเดม แตมหบหอใบตองบางประเภททเปลยนแปลงไปจากเดมเพอประโยชนในการขาย หรอ การขนสง ดวยความหลากหลายของหบหอใบตองสามารถแบงรปแบบของหบหอไดเปน 2 ประเภท ใหญ ๆ คอ ประเภทหอ และ ประเภทรองรบ หบหอใบตองประเภทหอ อาหารหรอขนมหลาย ๆ ชนดจะใชหบหอใบตองเพอปองกนสงสกปรกและความเสยหาย เพอชวยในการนาพาอาหารหรอขนมไปยงผบรโภคไดโดยยงอยในสภาพสมบรณและคงเดม ซงมวธการหออยางงาย ๆ ไมยงยากซบซอนนก เพยงแตเอาใบตองมารองรบอาหารหรอขนม แลวหอปดอาหารนนใหมดชดเพอสะดวกในการนาพาออกไปสผบรโภค เชน การใชใบตองหอผดไทย เปนตน นอกจากนยงมอาหารและขนมเปนจานวนมากทมขนตอนปรงโดยตองหออาหารดวยใบตองใหมดชดกอนนาไปปรงใหสก ใบตองทใชหอจะผานความรอนและสกไปพรอมกนกบอาหารโดยไมทาความเสยหายใด ๆ ใหกบอาหาร อาจชวยใหมกลนหอมและนารบประทานมากขน กลนหอมของใบตองทใชหออาหารแลวนาไปนง ปง หรอ ยาง คณสมบตนทผผลตแลผบรโภคเหนวาเปนเสนหอยางหนงของใบตอง ซงวสดอนไมสามารถใหกลนหอมเชนนได ดวยเหตผลขางตนเปนผลทาใหผผลตเหนวาใบตองเหมาะสมในการนามาหออาหารซงเปนวสดจากธรรมชาต โดยมการเลอกใชใหเหมาะสมกบชนดอาหาร กรรมวธการปรง และวธการหอซงมรปแบบทตางกน การนาใบตองมาทาหบหออาหารและขนมนน นอกจากจะหอหมเพอปองกนสงสกปรกและความเสยหาย หรอผานกรรมวธการปรงใหสกอนจะชวยการนาพาอาหารไปยงผบรโภคไดอยางปลอดภยแลว หบหอทสวยงามและแปลกตายง

สำนกหอ

สมดกลาง

12

ชวยใหอาหารแลดนารบประทานยงขน อนเปนการชวยสงเสรมการขายไดอกทางหนงดวย โดยรปแบบของหอใบตองสามารถจาแนกตามรปทรงของหบหอไดดงน 1. หอสวม เปนการหอทงายทสด สะดวกรวดเรว แบบชวคราว ไมพถพถน นยมใชหอขนมหรออาหารจานวนนอย ๆ นยมใชหอขนม พชผกผลไม หรอดอกไมขนาดเลก เพอเกบรกษาไวกอนนามาใชงาน เชน การหอพรกขหน (บษกร เขงเจรญ, 2549) มลกษณะเปนรปทรงสามเหลยม โดยมฐานเปนวงรหรอสเหลยมขาวหลามตดเพอรองรบอาหาร มผนงดานขางเปนรปสามเหลยมจบสวมเขาหากนแลวกลดดวยไมกลดบนยอดเพอกนไมใหอาหารหกหรอไหลออกมาภายนอก

ภาพท 1 หบหอใบตองแบบหอสวม ทมา: บษกร เขงเจรญ, บรรจภณฑจากใบตองและใบเตย: อนรกษสงแวดลอม สบทอดภมปญญาไทย (กรงเทพฯ: เพชรกะรต, 2549). 2. หอรปทรงพระมด 2.1 หอทรงเตยหรอทรงนาง เปนการหอทคนตาและยงคงมใหเหนไดงายทสดแบบหนง ซงการหอแบบนมจดประสงคเพอใหขนมหรอ อาหารมรปทรงและอยกบท เปนการใชใบตองเปนลกษณะแผนยาวใสอาหารและหอใหเปนทรงสามเหลยม กลดปดดวยไมกลด เรยกการหอลกษณะนวา หอทรงเตย หรอ ทรงนาง โครงสรางของหบหอเกดจากพนและมมทง 4 มมทมผนงหนาเปน 3 ชน ซงเกดจากการพบทบจบทาใหหบหอมความแขงแรงมากขน (อภสทธ ไลศตรไกล, พยร โมสกรตน และมาลน วกรานต, 2552) มลกษณะคลายรปทรงพระมดมยอดแหลมฐานสเหลยม สวนฐานและผนงขอบดานขางซงเกดจากใบตองแผนเดยวกนนนจะสามารถรองรบอาหารหรอขนมทมนาไมใหรวไหลออกมาได สวนยอดของหอทพบขนไปซอนกนเปนยอดแหลมจะกลดปดดวยไมกลด มทงแบบไมคาดเตยวและคาดเตยว การคาดเตยวนนอาศยประโยชนไวชวยอมอาหารหรอขนมใหไดรปทรงไมยบตว

13

นอกจากนน เตยวยงชวยใหดสวยงาม หยบไดสะดวก และสามารถแยกชนดของทอยในหอนนดวย (สานกงานเสรมสรางเอกลกษณของชาต, 2543) การหอทรงเตยนใชหออาหารทปรงสกเรยบรอยแลวเพอการนาพาไปยงผบรโภค เชน ขาวเหนยวมนหนาตาง ๆ ขนมททาใสถาดแลวตดเปนชนสเหลยม นอกจากนนยงใชหออาหารเพอนาไปนงในรงถงใหสก ซงเปนขนตอนหนงของการปรงอาหาร การหอมกใชใบตองตานสดหออาหารทปรงสกแลว และใบตองนาวาหออาหารทจะนาไปทาใหสก ผผลตจะเตรยมใบตองไวสาหรบหอโดยฉกใบตองเปนแผนสเหลยมผนผา เจยนปลายใบใหเรยบรอย เชดใหสะอาด แลวจงทาการหออาหารในทนทเมอมการซอขาย และทาสญลกษณดวยการคาดเตยวหรอการใชไมกลดเพอจาแนกอาหารแตละชนด

ภาพท 2 หบหอใบตองรปทรงพระมด ทมา: บษกร เขงเจรญ, บรรจภณฑจากใบตองและใบเตย: อนรกษสงแวดลอม สบทอดภมปญญาไทย (กรงเทพฯ: เพชรกะรต, 2549). 2.2 หอทรงสงหรอทรงพระ คลายกนกบการหอทรงเตย แตเจยนปลายใบตองใหมลกษณะเพรยวแหลมกวา หอทรงสงมลกษณะสงเพรยวและมกจะคาดดวยเตยว เพอบงคบชายใบตองทงสองดานไมใหเปดออก มประโยชนในการชวยรบนาหนก ปองกนอาหารลนออกมา สะดวกในการหยบจบ และเพอเปนสญลกษณบงบอกถงสงทอยภายในหบหอ ยกตวอยางเชน เตยวใบตองคาดหบหอของหอหมกมกนยมตดปลายในรปแบบตาง ๆ เชน ปลายตรง ปลายแหลม ปลายเฉยง เพอบอกวาแตละหอใสผกชนดใดบางหรอใชปลาอะไรเปนสวนประกอบ ขนาดความกวางของเตยวจะขนอยกบ

14

ขนาดของหบหอ ถาขนาดหบหอใหญ ตวเตยวกจะมขนาดกวางเพอชวยรดหอใหทรงรปไดดนอกจากเตยวใบตองแลวยงพบใบมะพราว และใบจากเปนเตยวคาดหบหอใบตองทรงสงดวย ขอดของเตยวใบตอง คอ มความกวางมากแตความยาวจากดบางครงจงตองใชวธตอ 2 ชน สวนใบมะพราวและใบจากนนขอด คอ ยาว แตมความกวางจากดกวาใบตอง อาหารทหอทรงสงสวนใหญมกจะตองนาไปนงใหสก เชน หอหมก ขนมสอดไส หรอเปนอาหารทมนาปนอยดวย เชน ขาวหมาก หอทรงสงแบบนในลกษณะนแมจะนงจนใบตองสกไปพรอมกบอาหาร หอกยงตงอยทรงเหมอนกบกอนนง ทาใหหอดสวยงามนาซอมากขน

ภาพท 3 หบหอใบตองแบบหอทรงสงหรอทรงพระ ทมา: ณรงคชย อครเศรณ, เศรษฐกจสรางสรรค แทจรงคออะไร, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2555, เขาถงไดจาก http://creativeokmd.com/articles/1/84/n-a 2.3 ทรงพระมด คอ การหอขนมเทยน เปนขนมอกอยางหนงทมกหอในลกษณะนโดยใชใบตองพบใหเปนทรงสามเหลยมพระมด ซงตองใชความพถพถนในการหอมากพอสมควรจงจะทาใหขนมเทยนดสวยนารบประทาน กอนทจะหอนนจะทานามนลงบนแผนใบตองเพอเวลาขนมสกจะไดไมตดหอ หลงจากนาขนมไปนงหรอปรงสกแลวขนมกสามารถทรงรปไดดวยตวเอง หบหอทาหนาทรกษารปทรงของอาหารภายในและเปนเปลอกหอหมอาหาร มทงแบบสอดชายและพบชาย แตสวนใหญจะเปนแบบสอดชายเพราะสะดวกในการนาพาและการบรโภค

15

ภาพท 4 ขนมเทยนหอดวยใบตองรปทรงสามเหลยมพระมด ทมา: เนเวอรแลนด, ขนมเทยน, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2555, เขาถงไดจาก http://www.bloggang. com/viewdiary.php?id=imaginer&month=01-2012&date=27&group=9&gblog=189 3. หอรปทรงสามเหลยม เปนการใชใบตองสดหอมวนหรอพบอาหารใหมดชดเพอนาไปปรงสกทงนง ตม และปงยาง โดยเปนการหอเพอบงคบใหเปนรปสามเหลยมแบบตาง ๆ คอ ทรงกรวยแบน และทรงสามเหลยมแบน อาหารทหอมวนหรอพบเปนรปสามเหลยมมกจะตองนาไปทาใหใหสก 3.1 ทรงกรวยแบน เชน ขาวเหนยวปง

ภาพท 5 ขาวเหนยวปงหอดวยใบตองทรงกรวยแบนกลดดวยไมกลด ทมา: Maew-Tua-Lek, เชยงของ จงหวดเชยงราย...เมองทไมควรพลาดในการไปเยอน, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2555, เขาถงไดจาก http://www.bloggang.com/viewdiary.php?id=maew-tua-lek&month=08-2011&date=21&group=1&gblog=51

16

การหอทรงกรวยแบนนนเปนการหอใบตองดวยการมวนเปนรปทรงกรวย จากนนพบปากกรวยใหเรยบรอยแลวกลดปดดวยไมกลด เมอบรรจอาหารหรอขาวเหนยวแลวจะบบใหกรวยแบนลง การทาใหแบนเพอประโยชนในการปง สามารถกลบอาหารไดสะดวกทง 2 ดาน เพอทาใหสกสมาเสมอรปทรงกรวยมความแขงแรงมาก ความตงผวของหอกระจายไดสมาเสมอ การไหลซมของอาหารออกมานอกหอแทบจะไมพบ นอกจากนนเสนใยของใบตองเปนแนวทแยงกบหอจงทาใหไมแตกหรอฉกขาดงาย 3.2 ทรงสามเหลยมแบน เชน ขนมขาวตมนาวนทนาขาวเหนยวมาหอดวยใบตองโดยเปนรปสามเหลยมแบนโดยการพบหรอมวนใบตองใหแนนจนหมดใบ แลวกลดดวยไมกลด จากนนจงนาไปตม การหอจงควรเปนควรหอใหแนนเพอทาใหหบหอไดรปทรงทสวยงาม และปองกนนาเขา เนองจากตองใชเวลานานในการตม ถานาเขามาในตวหบหอจะทาใหขาวเหนยวแฉะไมนารบประทานและบดงาย

ภาพท 6 ขาวตมนาวนหอดวยใบตองรปสามเหลยมแบน ทมา: ตวใหญ ใจด, ของหวาน ๆ วนรอน ๆ ขาวตมนาวน, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2555, เขาถงไดจาก http://www.photogangs.com/webboard/index.php?s=689336a4f1e6504a8c1490420fd129f3&showtopic=16612&st=0&p=358041&#entry358 4. แบบหอตามทางยาว 4.1 หอแบนแบบพบหวทาย เปนการหออาหารโดยการพบหรอมวนเปนรปสเหลยมแบน ใชไดทงใบตองสด และใบตองแหง เปนการหอทงาย โดยนาใบตองมาพบดานซายและขวา หรอมวนตามแนวยาวเขาหากนแลวพบหวทาย อาจกลดปดดวยไมกลดหรอมดดวยเชอกหรอตอกเพอปองกนไมใหอาหารลนออกมา เพอสะดวกในการพกพาและการรบประทาน ขนมทหอมนาหนกจะชวยกดทบตวหอไมใหหลด เชน ขาว ขาวเหนยวกวน เปนตน

17

ภาพท 7 หออาหารดวยการพบหวทายเปนรปสเหลยมแบนและมดดวยตอก ทมา: ใบตอง-แกวนา-ปยหมก-แปลงผก-จกรยาน…ทบานวงนาขาว, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2555, เขาถงไดจาก 2http://myfreezer.wordpress.com/2009/10/25/role_model-11/

ภาพท 8 ขาวเหนยวกวนพบหวทายดวยใบตองแหง ทมา: เครอขายขอมลกาญจนาภเษก, อาหาร สราษฎรธาน, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2555, เขาถงไดจาก http://kanchanapisek.or.th/oncc-cgi/text.cgi?no=6930 4.2 หอแบนแบบกลดหวทาย ใชหออาหารเพอนาไปปรงสก สวนใหญจะนาไปปงหรอยาง มลกษณะเปนทอนกลมยาว หรอแทงสเหลยมแบนยาว โดยการมวนหรอพบใบตองตามแนวยาวเขาหากน มไมกลดหวทายเพอกลดตวหอและชวยในการแกะอาหารเมอบรโภค มทงประเภทแบบพบหวทายแลวกลด แบบพบจบปลายหวทายแลวกลดโดยใหปลายหอแตละดานเกยกนกอนแลวจงกลดดวยไมกลด ซงทงสองรปแบบนนตองการเกบรกษารสชาตอาหารและนาใหอยกบตวอาหาร รวมไปถงปองกนไมใหไหลออกมาดานนอก และแบบไมพบหวทายแลวกลด จะมลกษณะหอแบบมพนทในการสมผสความรอนทงสองดาน อาหารจะสกงายเนองจากปลายจะปลอยใหนาระเหยออกมางาย

18

ภาพท 9 ขาวเหนยวปงหอแบนแบบไมพบหวทายแลวกลด และแบบจบปลายแลวกลด (ถายภาพโดย มาลน ทวศร ณ กรงเทพมหานคร เมอ 5 มถนายน 2556) 4.3 หอรปทรงปนหยาหรอทรงปรซม เปนการหออาหารดวยวธการมวนใหมลกษณะเปนทอนยาว ใหแนนและมดชดตามยาว เพอนาไปปรงสกทงนง ตม และปงยาง เชน ขาวตมผดหรอขาวตมมด แลวจบชายทงสองดานใหเปนมม แลวพบปลายลงมาดานลางจงทาใหหวและทายเกดเปนมมแหลมรปสามเหลยม โดยฐานจะเปนสเหลยมแบน ดานบนจะโคงนน เหมอนสามเหลยมปรซม ขนมทหอมนาหนกจะชวยกดทบตวหอไมใหหลด ใชไดทงนงและปง

ภาพท 10 ขาวตมผดทหอแบบตามยาวเปนทรงปนหยาหรอทรงปรซม ทมา: secreate, ขาวตมมด ขาวตมผด ตางกนตรงไหน..ไมร รแตวาอยากทา, เขาถงเมอ 15 มถนายน 2555, เขาถงไดจาก http://www.bloggang.com/mainblog.php?id=secreate&month=25-11-2012&group=9&gblog=2

19

ภาพท 11 ขาวตมมดหอแบบตามยาวเปนทรงปนหยาหรอทรงปรซมนามาประกบกนแลวมดดวยตอก ทมา: ศวมล ชาวดร, ขนมไทย, เขาถงเมอ 15 มถนายน 2555, เขาถงไดจาก http://std09788. wordpress.com/ 4.4 หอมวนหรอพนเปนทอนยาว เปนการหออาหารดวยวธการมวนหรอพนใหมลกษณะเปนทอนกลมยาว ใบตองทใชหอใชไดทงใบตองสดหอมวนและพนอาหารใหมดชดเพอนาไปปรงสกทงนง ตม และปงยาง เชน หมยอ แหนม เปนตน และใบตองแหง เชน กาละแม บหรมวนใบตองแหง เปนตน บางหออาจมดดวยเชอกหรอตอกเพอปองกนไมใหอาหารลนออกมา และสะดวกในการนาพาไปสผบรโภค

ภาพท 12 หมยอหอดวยการมวนใบตอง ทมา: หมยอใบตอง, เขาถงเมอ 15 มถนายน 2555, เขาถงไดจาก http://www.หมยอ.net/page.

20

ภาพท 13 บหรมวนใบตองแหง ทมา: CHIANGMAI MAGAZINE, บรตองจอ (บหรตองจอ) หรอบหรขโย Banana leaf Cigarate, เขาถงเมอ 5 สงหาคม 2556, เขาถงไดจาก http://informationchiangmai.blogspot.com/p/ blog-page _9706.html 5. หอพบหวทายเปดชองตรงกลาง แสดงใหเหนเนออาหารหรอขนมดนารบประทานชวยในการถายเทของอากาศ หรอเปนประโยชนตอการขายมากขน ใชทงหออาหารทปรงสกแลว และอาหารทตองนาไปปรงสก โครงสรางของหอเกดจากผนงดานขางของหอทโอบอาหารไวเปดชองกลาง ปลายหวทายพบลงโดยใหนาหนกของอาหารกดทบไว

ภาพท 14 ขาวเหนยวมนหนาตาง ๆ หอในลกษณะเปดใหเหนอาหารทอยภายใน ทมา: Jeeranun Tansakul, ราน แกวใจเบเกอร, เขาถงเมอ 5 สงหาคม 2556, เขาถงไดจาก http://www.wongnai.com

21

หบหอใบตองประเภทรองรบ หบหอใบตองประเภทรองรบ คอ ลกษณะหบหอทใชใบตองมาตดเยบทาเปนรปทรงตาง ๆ ใชรองรบอาหารหลาย ๆ รปแบบทงทปรงสกแลว หรอรองรบอาหารนนไปหงตม มประโยชนเพอการนาพา และเพอปองกนสงสกปรกหรอความเสยหายใด ๆ รวมถงการทาใหอาหารดสวยงามและยงมกลนหอมนารบประทานมากขน (มณรตน จนทนะผะลน, 2540) ใชใบตองทงใบตองสดและใบตองแหง โดยรปแบบของหบหอใบตองประเภทรองรบสามารถจาแนกตามรปทรงของหบหอไดดงน 1. กระทงมมเดยว เปนการใชใบตองมาเยบอยางงายโดยจบเปนมม เยบดวยไมกลดเพยงมมเดยว โดยแบงออกเปน 2 รปแบบ คอ 1.1 กระทงมมเดยวไมดนกน เปนการใชใบตองมาเยบโดยจบเปนมมเยบดวยไมกลดเพยงมมเดยว นยมใชสาหรบเกบอาหารทปรงสกแลวทไมเปนนาหรอของเหลวและผกผลไมขนาดเลก ปรมาณและนาหนกไมมาก ชวคราวกอนนาไปใช เชน พรกขหน ดอกขจร เปนตน โครงสรางของกระทงเปนรปทรงกรวยตน ปากบาน

ภาพท 15 ดอกขจรใสกระทงใบตองมมเดยวไมดนกน ทมา: บษกร เขงเจรญ, บรรจภณฑจากใบตองและใบเตย: อนรกษสงแวดลอม สบทอดภมปญญาไทย (กรงเทพฯ: เพชรกะรต, 2549). 2. กระทงมมเดยวดนกน เปนการใชใบตองมาเยบโดยจบเปนมม เยบดวยไมกลดเพยงมมเดยว มลกษณะเปนทรงกรวยตน ปากบาน กนเวาเปนมมแหลมสงเกอบเทาขอบกระทง ซงเปนภมปญญาอยางหนงของคนไทยทประดษฐภาชนะขนมาเพอใสอาหารหรอสงของแลวทาใหสงของนนพนขนหรอดมจานวนมากขน และสามารถชวยใหกระทงวางไดอยางมนคงไมเอยงและลมงาย รวมไปถงสะดวกตอการรบประทานอาหารทอยในกระทง นยมใชสาหรบใสขนมตาง ๆ เชน ขนมตม ขนมมน ขนมตะโก เปนตน

22

ภาพท 16 ขนมตมใสกระทงใบตองมมเดยวดนกน ทมา: บษกร เขงเจรญ, บรรจภณฑจากใบตองและใบเตย: อนรกษสงแวดลอม สบทอดภมปญญาไทย (กรงเทพฯ: เพชรกะรต, 2549). 2. กระทง 2 มม เปนกระทงทรงสเหลยมมหลายขนาด เปนการใชใบตองมาเยบโดยจบเปนมมแลวเยบดวยไมกลด 2 มม โดยแบงออกเปน 2 รปแบบ คอ 2.1 กระทง 2 มมทองแบน มลกษณะเปนทรงสเหลยมคลายเรอแจว ใชใสอาหาร หรอขนมแหง หรอขนมทมนาขลกขลกได เชน ขนมกลวย ขนมตาล กระทงจะชวยใหมองเหนอาหารไดสวยงามและนารบประทานยงขน โครงสรางและความแขงแรงของกระทงเกดจากความหนาของใบตองทวางซอนกน 2 ชน และสวนทเปนรอยพบจบทซอนกนถง 3 ชน รวมผนงความหนาของดานหวทายเทากบใบตอง 6 ชน เพมความแขงแรงทาใหขอบกระทงทรงรปไดด

ภาพท 17 ขนมตาลใสกระทงใบตอง 2 มมทองแบน ทมา: บษกร เขงเจรญ, บรรจภณฑจากใบตองและใบเตย: อนรกษสงแวดลอม สบทอดภมปญญาไทย (กรงเทพฯ: เพชรกะรต, 2549).

23

2.2 กระทง 2 มมดนกน มคณสมบตเหมอนกบกระทงมมเดยวดนกน สาหรบใสของเลก ๆ นอย ๆ หรอใสอาหารหรอขนมทมนาหนกเบา เนองจากกระทง 2 มมดนกนจะมลกษณะยาว รวมถงผนงทง 2 ดานไมมความแขงแรงมากพอ จงมความบอบบางกวากระทงมมเดยวดนกน และกระทง 2 มมทองแบน

ภาพท 18 ขนมอาลวใสกระทงใบตอง 2 มมดนกน ทมา: บษกร เขงเจรญ, บรรจภณฑจากใบตองและใบเตย: อนรกษสงแวดลอม สบทอดภมปญญาไทย (กรงเทพฯ: เพชรกะรต, 2549). 3. กระทง 3 มม เปนกระทงใชใบตองมาเยบโดยจบเปนมมแลวเยบดวยไมกลด 3 มม การทากระทง 3 มมนนควรกะระยะในการจบมมใหพอดจงจะไดมมทเทากนและเปนรปทรงทสวยงามสามารถใสอาหารหรอขนมได

ภาพท 19 กระทงใบตอง 3 มม ทมา: บษกร เขงเจรญ, บรรจภณฑจากใบตองและใบเตย: อนรกษสงแวดลอม สบทอดภมปญญาไทย (กรงเทพฯ: เพชรกะรต, 2549).

24

4. กระทง 4 มม เปนกระทงทนยมใชกนทวไป เพราะสามารถทาไดงายและสามารถใสไดทงอาหารแหง อาหารทเปนนา และขนมตาง ๆ กระทง 4 มมเปนกระทงใชใบตองมาเยบโดยจบเปนมมแลวเยบดวยไมกลด 4 มม รปทรงทไดตรงปากจะเปนวงกลม สวนฐานจะเปนมม 4 มม คลายสเหลยม ใชใบตองทงใบตองสดและใบตองแหง ถาเปนใบตองแหงจะตองใชใบตอง 2 ชน ซอนกน โดยใหเสนใบวางขวางกนเพอปองกนใบตองแตก รองรบอาหารทงทปรงสกแลว หรอรองรบอาหารนนไปหงตม โดยแบงออกเปน 2 รปแบบ คอ 4.1 กระทง 4 มมปากเรยบ ตดใบตองเปนรปวงกลมโดยนามาจบมมแลวเยบ

ภาพท 20 กระทง 4 มมปากเรยบ ทมา: nuaewzaka, การทากระทงสมม, เขาถงเมอ 15 มถนายน 2555, เขาถงไดจาก http://nuaewzaka.wordpress.com 4.2 กระทง 4 มมปากหยก ตางจากกระทง 4 มมปากเรยบ คอ ตดใบตองเปนรปสเหลยมโดยนามาจบมมแลวเยบ สามารถใสของในปรมาณทมากขนไดเลกนอย ทาใหสงของนน ๆ ดพนสวยงาม

25

ภาพท 21 หอหมกในกระทง 4 มมปากหยกทาจากใบตองสด ทมา: สถาบนคนควาและพฒนาผลตภณฑอาหาร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, หอหมกปลาชอน ใบยอ, เขาถงเมอ 15 มถนายน 2555, เขาถงไดจากhttp://www.thaifoodtoworld.com/home/ recipedetail.php?recipe_id=47 5. กระทง 5 มม เปนกระทงใชใบตองมาเยบโดยจบเปนมมแลวเยบดวยไมกลด 5 มม เปนกระทงทมความคงทน เพราะมฐานทกวาง การทาตองแบงระยะในการจบมมใหมระยะหางเทากน มฉะนนอาจจะทาใหรปทรงของกระทงไมสวยงามและไมสมดล สามารถใสไดทงอาหารแหง อาหารทเปนนา และขนมตาง ๆ

ภาพท 22 ขนมวนกรอบในกระทง 5 มมทาจากใบตองสด ทมา: บษกร เขงเจรญ, บรรจภณฑจากใบตองและใบเตย: อนรกษสงแวดลอม สบทอดภมปญญาไทย (กรงเทพฯ: เพชรกะรต, 2549).

26

6. กระทง 6 มม เปนกระทงใชใบตองมาเยบโดยจบเปนมมแลวเยบดวยไมกลด 6 มม เปนกระทงทมความคงทนแขงแรง นอกจากจะใสไดทงอาหารแหง อาหารทเปนนา และขนมตาง ๆ แลว ยงใสดอกไมโดยแตงขอบเรยกวา กระทงเจม

ภาพท 23 กระทง 6 มมทาจากใบตองสด ทมา: บษกร เขงเจรญ, บรรจภณฑจากใบตองและใบเตย: อนรกษสงแวดลอม สบทอดภมปญญาไทย (กรงเทพฯ: เพชรกะรต, 2549). 7. ทรงกรวย ใชใบตองเยบเปนทรงกรวย โดยการตดใบตองเปนวงกลมหรอครงวงกลมใช แลวนามามวนทบกนหลาย ๆ ชนใหเปนทรงกรวยแหลม แลวกลวดวยไมกลดเพอทาใหกรวยคงรป สวนใหญมกจะใสขนมเพอนาไปนงใหสกในลงถง เชน ขนมกรวย ขนมตาล ขนมกลวย เปนตน

ภาพท 24 ขนมกรวยใสกรวยทาจากใบตองสดและกลดดวยไมกลด ทมา: บษกร เขงเจรญ, บรรจภณฑจากใบตองและใบเตย: อนรกษสงแวดลอม สบทอดภมปญญาไทย (กรงเทพฯ: เพชรกะรต, 2549).

27

8. แผนรองรบ เปนการนาใบตองทมลกษณะเปนแผนเรยบมาใชรองรบอาหารทมรปทรง ในตวเอง และคอนขางเหนยวจงจะสามารถตดอยกบแผนรองรบได โดยตดใบตองเปนรปสเหลยมหรอวงกลม บางแหงอาจใชใบตองสองแผนซอนกนแลวเยบตดกนดวยไมกลด แผนใบตองใชรองรบอาหารหลาย ๆ ชนด เชน ขนมลมกลน ขนมตะโก เปนตน บางกใชรองอาหารในลงถงเพอไมใหอาหารตดลงถงเวลาสกและเพมกลนหอมใหกบอาหาร นอกจากนยงใชรองอาหารเพอตกแตงใหอาหารนนดสวยงามและนารบประทานมากขน

ภาพท 25 แผนใบตองสดตดเปนวงกลมรองรบขนมลมกลน ทมา: เดกหญงคณตกร, พอมา พาพอเทยว อมพวา (อกแระ!! ), เขาถงเมอ 15 มถนายน 2555, เขาถงไดจาก http://www.bloggang.com/mainblog.php?id=princesskanittakorn&month= 21-03-2009&group=10&gblog=17 วสดทใชในการทาหบหอใบตอง ใบตอง ขวญจต ชนมพร (2533) กลาววา เปนใบของตนกลวย มลกษณะเปนแผนละเอยดเรยบ นม ดานนอกมสเขยวเขมเปนมน ดานในเปนสออน แผนใบมลกษณะเปนเสนยาวตงฉากจากกานกลางใบถงขอบใบดานนอกตลอดทงใบ ใบตองมหลายพนธแตพนธทนยมนามาใชหออาหารมากทสด คอ ใบตองตาน และใบตองนาวา ใบตองใชหออาหารไดหลายชนดทงหอเพอหงตม หอเพอนาพา เพอปองกนอาหาร เชน หอขาวตมมด ขนมเทยน ขนมตาล ขนมใสไส ขาวเหนยวปง หอหมก เปนตน ใบตองเปนวตถดบทหาไดงายในทกทองถน ปลกงาย และดแลรกษางาย ซงผผลตอาหารหรอขนมรายยอยจะใชใบตองทหาไดในละแวกบานเรอนของตนมาใชทาหบหอ สวนผผลตอาหารหรอขนมรายใหญ

28

มกซอใบตองมาใชแทนการเกบเองเพอความสะดวกและประหยดเวลาในขนตอนการทา ใบตองสวนใหญทวางจาหนายจะเปนใบตองตาน และใบตองนาวา ซงตดใบออกเรยบรอยแลว นามาเรยงซอนพบรวมเปนมดใหญ ใบตองเปนวสดธรรมชาตทใชนามาทาหบหออาหารมากทสดอยางหนง 1 ใบตองสด มกใชใบตองตานและใบตองนาวาในการทาหบหออาหารหรอขนม ใชใบตองสดในการบรรจและตกแตงอาหารใหดสวยงาม 1.1 ใบตองตาน จะใชเปนการหออาหารทปรงสกเรยบรอยแลว และทาเปนกระทงรองรบอาหาร เพราะใบตองตานมความเหนยว นม ไมเปราะหรอฉกขาดงายเหมอนกบใบตองนาวา เสนทางใบตองมแนวตรง ทางใบตองกวาง และ มผวเปนมน สเขยวเขม ไมแหงกราก ทาใหอาหารดนารบประทานมากยงขน (ศกรนทร หงสรตนาวรกจ, 2550)

ภาพท 26 มดใบตองตานสด (ถายภาพโดย มาลน ทวศร ณ เพชรบร เมอ 14 กรกฎาคม 2555) 1.2 ใบตองนาวา จะมความหนานอยกวาใบตองตาน มความเปราะบางเลกนอย มสเขยวออน มกใชหออาหารทจะนาไปปรงใหสก เนองจากเมอผานความรอนในการปรงอาหารแลวสของใบตองจะไมดาคลาเหมอนกบใบตองตาน ทาใหอาหารไมขมมรสชาตคงเดม และยงเพมกลนหอมใหกบอาหารอกดวย 2. ใบตองแหง (สานกงานเสรมสรางเอกลกษณของชาต (2543) ระบวา การเกบใบตองแหงทไมแตกกรอบจนเกนไปจากตนกลวย จะเกบดวยความระมดระวง แลวนามาแชนาใหเหนยวกอนใช เมอแชนาไวสกพกกจะเอาขนมารดใหพอหมาดจงจะนาไปใช หรอใชใบตองออนนามาตากแดดแลวรดจนเรยบ ใชกรรไกรตดเปนรปรางเรยงเกบไวสาหรบหอขนมทตองการเกบไวนาน ๆ เชน ขนม

29

กะละแมเสวย ขนมเทยนสลดงา ขนมเขง เปนตน หรอนามาเยบเปนกระทงใสอาหาร ใบตองแหงยงใชมวนบหร เปนบหรทผเฒาผแกยงนยมสบอย จะมกลนของใบตองไหมทหอมกวากลนกระดาษ นอกจากนยงนาใบตองแหงไปกรภาชนะสาหรบบมผลไมใหสกหอมพรอมรบประทานไดอกดวย

ภาพท 27 ใบตองแหง ทมา: ปาตาย, กาสะลอง ( ปบ ), เขาถงเมอ 12 สงหาคม 2556, เขาถงไดจาก http://www. bansuanporpeang.com/node/19849 ไมกลด ไมกลดเปนสวนประกอบสาคญในการหออาหารดวยใบตอง เพราะไมกลดจะชวยใหใบตองทนามาหอคงรปอยไดตามความตองการ ไมกลดทาจากกานมะพราว ไมไผ หรอเศษไม โดยการเหลาใหมขนาดเลกแลวตดเปนทอนสน ๆ โดยตดปลายแหลมทงสองขาง สาหรบใชกลดหรอเยบหออาหารรปแบบตาง ๆ เพอปดหอใหมดชด โดยใชไมกลดแทงในแนวทแยงลงบนหบหอใบตอง เพอใหไมกลดขดกบเสนใยของใบตอง และเกดแรงยดดกวาการขดแนวนอนทกลดไดไมแนน ไมกลดมกหลดไดงาย ขนาดของไมกลดอาจจะยาวหนงหรอสองนวขนอยกบขนาดของหบหอหรอภาชนะทตองการ (วบลย ลสวรรณ, 2542) มหบหอใบตองหลายรปแบบทตองใชไมกลดเปนสวนประกอบในการทา เชน หอทรงเตย หอทรงสง หอขาวเหนยวปง เปนตน นอกจากนยงเปนสญลกษณแสดงรายละเอยดของสนคา เชน การกลดเดยว กลดคเพอจาแนกประเภทปลาและผกในหอหมก เปนตน รวมทงการใชไมกลดเพอรวบรวมหบหอใหเปนหมวดหม ซงเปนผลดตอการขายและการนาพา

30

ภาพท 28 ไมกลดเหลาจากเศษไม (ถายภาพโดย มาลน ทวศร ณ กรงเทพมหานคร เมอ 19 กรกฎาคม 2555)

ภาพท 29 ขนมใสไสใชไมกลดกลด 3 หอรวมกน (ถายภาพโดย มาลน ทวศร ณ กรงเทพมหานคร เมอ 19 กรกฎาคม 2555)

31

เตยว เตยว คอ สายยาวสาหรบคาดหอทรงสงหรอคาดเตยว ประโยชนของเตยวทคาดหบหอใบตองคอการพยงนาหนกของหบหอ ชวยทาใหหบหอตงอยทรงได เปนการเกบความเรยบรอยของหบหอเพอใหดสวยงามและปองกนไมใหอาหารลนออกมาภายนอก นอกจากนยงสะดวกในการหยบจบดวย เพราะโดยมากอาหารทหอทรงสงจะถกนาไปนงใหสกทาใหหอรอน เตยวทใชกบหบหอใบตองสวนใหญมกเปน เตยวใบมะพราว และเตยวใบตอง 1. เตยวใบมะพราว ใชใบมะพราวสดขนาดกวางประมาณหนงนว ความยาวขนอยกบขนาดของหบหอใบตอง นยมใชคาดหอขาวหมาก ขนมใสไส ขนมกลวย ขนมตาล เปนตน โดยทวไปเตยวทคาดหอจะปลอยชายยาว แลวตดปลายใบใหตรงเสมอกน ตดเฉยงแหลม เปนตน เพอเปนสญลกษณเพอแสดงวาภายในหอนนเปนอาหารชนดใด หรอมสวนผสมอะไร นอกจากนยงใชใบมะพราวทมขนาดยาวมาขดเปนวงเพอสะดวกในการหยบจบ รวมทงแบบทใชคาดสองหอคกน เพอสะดวกตอการหยบจบ รวบรวมหออาหารใหเปนหมวดหม และยงชวยใหขายสนคาคราวละมาก ๆ

ภาพท 30 ขนมใสไสใชใบมะพราวทาเปนเตยวคาดหอ ทมา: ตามรอยความหวาน ๕ รานขนมไทยในกรงเทพฯ, เขาถงเมอ 25 มถนายน 2555, เขาถงไดจาก http://www.bkkmenu.com 2. เตยวใบตอง มขอดคอเนอนมและบาง ทาใหกลดปดหอไดงายกวาเตยวชนดอน วธทาเตยวใบตองคอ ฉกใบตองตามเสนใบ ขนาดกวางตามตองการ หากขนาดหอใหญกมกจะใชเตยวขนาดใหญตามไปดวย เชน หอหมกหอใหญใชใบตองสองชนเยบตดกนเพอใหไดความยาวพอทจะคาดหอได แลวตดปลายในรปแบบตาง ๆ ซงนอกจากจะดสวยงามแลวยงชวยจาแนกรายละเอยดของอาหารดวย เชน ใชแยกชนดของผกทใสในหอหมก

32

ภาพท 31 หอหมกใชใบตองทาเปนเตยวคาดหอ (ถายภาพโดย มาลน ทวศร ณ กรงเทพมหานคร เมอ 21 กรกฎาคม 2555)

เชอก ใชมดหออาหารใหแนนหนา ซงปจจบนมกใชเชอกทเปนวสดสงเคราะหชนดตาง ๆ แทน มอาหารทหอดวยใบตองหลายประเภทยงคงใชเชอกผกมด โดยจาแนกชนดของเชอกไวดงน 1. เชอกกลวย ใชสวนกาบรวมทงกานใบฉกออกเปนเสน ๆ แลวนาไปตากแดดใหแหง มความเหนยวและคงทน ใชมดหออาหารทหอดวยใบตอง เชน ขาวตมมด แหนม หมยอ หอขาว เปนตน

ภาพท 32 หอขาวทใชใบตองหอและมดดวยเชอกกลวย ทมา: จตพร วศษฏโชตองกร, ประตสความมหศจรรยแหงผนปา ทองเทยวชมชนแกงเกาะใหญ กาแพงเพชร, เขาถงเมอ 25 มถนายน 2555, เขาถงไดจาก 8http://www.gotoknow.org/blogs/ posts/162024

33

2. ตอกไมไผ โดยนาไมไผมาผาเปนซก เหลาใหเกลยงและใชคมมดหนตรงปลายไมแลวใชมอดงใหเปนเสนเลก ๆ เชนเดยวกบตอกไมไผทใชสาน ใชมดหออาหารทหอดวยใบตอง เชน ขาวตมมด ขาวตมมดไต แหนม หมยอ หอขาว เปนตน

ภาพท 33 ขาวตมผดมดดวยตอกไมไผ (ถายภาพโดย มาลน ทวศร ณ กรงเทพมหานคร เมอ 19 กรกฎาคม 2555)

ขนตอนในการทาหบหอใบตอง ขนตอนในการหออาหารหรอขนมนน คอ การเตรยมใบตอง ขนตอนการหอ และการทาใหหบหอสมบรณ หลงจากนนกนาไปปรงสก หรอวางขาย การเตรยมใบตอง 1. การเลอกใบตอง หลกการเลอกใบตองไมควรใชใบตองทยงออนอยเพราะไมแขงแรง เหยวงาย ฉกขาดงาย ชามองาย ไมคงรปทรงตามทตองการ ใบตองทอายแกเกนไปกไมควรนามาใชเพราะมอายการใชงานสน เหลองเรว กรอบ และแตกงาย ควรใชใบตองทมอายปานกลาง สเขยวแก ใบโตเตมท อยานาใบตองทตดจากตนไปใชทนทเพราะใบตองนนยงแขงอยทาใหเปราะและแตกงาย ควรผงใหใบตองนนนมและนาคางทเกาะอยแหงเสยกอน โดยการเลอกใบตองทนาไปใชในการหอขนมหรออาหารนนจะมอย 2 ชนดดวยกนคอ ใบตองตาน และใบตองนาวา ดงไดกลาวไปแลวในหนาท 28 2. การตดใบตอง ควรตดใหเหลอหใบตอง คอ สวนใบทโคนกานทางใบตอง ใหตดอยกบตนเลกนอย เพอใหชวยทาหนาท สงเคราะหแสงเลยงสวนกานและกาบไมใหเนาและเหยวแหง รงรง ตนผอม ถาตดใบตองถกวธ ตนกลวยจะดเรยบรอยสวยงาม ตนอวบอวนสมบรณด เวลาในการตดใบตองจากตน ควรเลอกตดในตอนเชา เวลาสาย ใหนาคางทเกาะอยบนใบตองเรมแหง และในตอนเยนแดดออน ๆ เพอใหใบตองทสลบแดดในตอนทแดดจดนนเรมฟนตวและแขงแรงขน 3. การเชดใบตอง ใชผาฝายเนอนมแหงสะอาด เชดจากโคนถไปหาปลายรวใบตอง เชดใหสะอาดทงดานสเขยวและดานนวลตอง ถามรอยเปอนหรอฝนเกาะเลกนอยใหใชผาชบนาหมาด ๆ เชดออก หรอลางนาใหสะอาดผงใหนาแหงแลวเชดอกครง ถาเปนรอยตดแนนมากใหฉกทง

34

4. การฉกใบตอง กอนฉกใบตองควรตดสนตอง หรอโคนใบซงเปนกานแขงออกเสยกอน ขณะฉกใบตองควรหนดานนวลตองชนทเปนแบบขนเพอเหนขนาดชดเจนวางทาบลงไปบนใบตองจากนนใชเลบหวแมมอจกทใบตองแลวดงใบตองใหขาดออกจากกนใหไดขนาดพอเหมาะกบหบหอทเราตองการ ขนตอนและวธการหอ วบลย ลสวรรณ (2542) กลาวไววา การหอ เปนกรรมวธในการเกบรกษา พนหรอหมอาหาร โดยใชใบตองหออาหารทปรงสกแลว หรอใชหอหรอบรรจอาหารเพอนาไปนง ตม หรอยางใหสก โดยการขนรปทรงของใบตองตามความตองการ เพอใหเหมาะสมกบอาหารนน ๆ นอกจากนเพอปองกนการปนเปอน หรอสงสกปรกจากภายนอก โดยวธการหออาหารหรอทาเปนกระทงบรรจอาหารมหลายขนตอน ดงน 1. การซอนทบ หรอการขดกนของใบตอง การนาใบตองมาหอขนมหรออาหารนนมกใชใบตองสองใบวางซอนกน บางครงกวางตามแนวเดยวกน บางครงกวางในแนวตรงกนขาม โดยเอาดานสออนหรอดานนวลประกบกน เพอทาใหหบหอมความคงทนแขงแรงมากขน รวมถงทาใหหบหอไมแตกขาดไดงายอกดวย 2 การเจยน เปนขนตอนแรกในการเรมขนตอนในการหอ เปนการเฉอนหรอตดใบตองโดยใชกรรไกร หรอมด ใหไดรปตามทตองการกอนทจะนาไปขนรปเปนหบหอ แตละหบหอกมรปแบบการเจยนทแตกตางกนออกไปขนอยกบลกษณะของหบหอ หรอวธในการหอ เชน เจยนเปนรปวงรเพอนาไปหอแบบหอสวม หอทรงเตย และ หอทรงสง จะทาใหยอดหบหอแหลมเปนมมสวยงาม เจยนเปนรปวงกลมเพอนาไปกระทงรองรบ เปนตน หบหอบางรปแบบไมจาเปนตองเจยน สามารถฉกใบตองใหไดตามขนาดทตองการแลวนาไปใชทาหบหอไดเลย

ภาพท 34 การเจยนใบตองดวยกรรไกร ทมา: บษกร เขงเจรญ, บรรจภณฑจากใบตองและใบเตย: อนรกษสงแวดลอม สบทอดภมปญญาไทย (กรงเทพฯ: เพชรกะรต, 2549).

35

ภาพท 35 เจยนใบตองเปนรปวงกลม และวงร ทมา: บษกร เขงเจรญ, บรรจภณฑจากใบตองและใบเตย: อนรกษสงแวดลอม สบทอดภมปญญาไทย (กรงเทพฯ: เพชรกะรต, 2549). 3. การมวน เปนการมวนเพอทาเปนทรงกรวยทรองรบอาหารหรอขนม เชน หบหอทรงกรวย หรอ เปนการมวนเพอขนรปหบหอโดยบรรจอาหารหรอขนมไวภายในหบหอ การมวนในการทาหบหอใบตองม 3 ลกษณะ คอ มวนเปนรปทรงกรวย มวนเปนรปทรงสามเหลยม โดยการมวนทงสองแบบนจะมวนในทศทางตรงกนขามกบเสนของใบ มกมวนทบไปมาหลายชนทาใหหบหอมดชด คงทนแขงแรง และใหไดรปทรงทคงรป สวนการมวนแบบทอนยาว มกจะมวนในทศทางเดยวกบเสนของใบ มกไมมวนทบกนหลายชน 4. การพบ คอ การทบหรอหกใบตองเขาหากน เปนขนตอนหลกในการทาหบหอ เนองจากการพบจะสรางความแขงแรงใหกบหบหอ หบหอเกอบทกรปแบบจะตองมขนตอนของการพบเขามาเกยวของ ตงแตขนตอนเรมตนในการขนรปเพอใหไดรปทรงทตองการ คงรป จนไปถงขนตอนสดทายคอการปดหอเพอใหหบหอมดชด การพบมหลายลกษณะดวยกน บางกพบเปนรปสามเหลยม สเหลยม พบเปนมม การพบจะพบในทศทางตรงกนขามกบเสนของใบ หรอแนวเฉยงของเสนใบ เพอไมใหใบตองเกดการฉกขาดไดงาย การพบมกจะทาใหเกดความสมดลทงสองดาน คอ พบซาย-ขวา พบดานหนา-หลง พบหว-ทาย 5. การจบ การจบเปนขนตอนทนาไปสการมวน การพบ และการจบ เนองจากเราจะตองประคองหรอจบใบตองในการทาในทก ๆ ขนตอน เปนการประคองใบตองใหไปในทศทางใดทศทางหนงเพอใหไดรปทรงตามตองการ คงรปอยทรง หรอเปนการทาใหใบตองทามมเขาหากนทาใหไดมมในลกษณะทตองการ เชน การจบมมในการทากระทงรองรบ การจบใบตองเขาหากนของการหอทรงเตยและทรงสง เปนตน

36

6. การจบ คอ การทบใบตองใหเกยกนใหเปนกลบหรอมมแหลม การจบมลกษณะประณตทาใหเกดความสวยงามใหกบหบหอ จบใหไดมมเพอขนรปหบหอใหไดรปทรงทตองการ หรอจบเพอการปดหอเพอใหหบหอมดชด

ภาพท 36 การจบใบตองเปนมมของกระทงใบตอง ทมา: บษกร เขงเจรญ, บรรจภณฑจากใบตองและใบเตย: อนรกษสงแวดลอม สบทอดภมปญญาไทย (กรงเทพฯ: เพชรกะรต, 2549). การทาใหหบหอสมบรณ หลงจากทาการหอเรยบรอยแลว ยงจาเปนตองใชสวนประกอบหรอวสดอนเพอทาใหหบหอนนมความสมบรณ วสดเสรม 3 ชนด คอ ไมกลด เตยว และเชอก (อภสทธ ไลศตรไกล, พยร โมสกรตน และมาลน วกรานต, 2552) โดยการกลด การมด และการรด 1. การกลด คอ การทาใหใบตองทนามาใชหออาหารตดกน โดยการใชไมกลดกลดหรอแทงลงบนใบตองทมการซอนทบกนเหมอนเปนการขดใบตองไมใหแยกออกจากกน ชวยใหใบตองทนามาหอคงรปอยไดตามความตองการ เพอปดหออาหารใหมดชด บางกเปนสญลกษณแสดงรายละเอยดของอาหาร รวมไปถงสะดวกในการการนาพาหรอการบรโภค การกลดถอวาเปนวธหนงทสามารถขนรปใหหบหอไดใชกบหบหอประเภทรองรบไดอกดวย

37

ภาพท 37 การกลดหอขาวเหนยวปงดวยไมกลด (ถายภาพโดย มาลน ทวศร ณ กรงเทพมหานคร เมอ 19 กรฎาคม 2555) 2. การมด เปนการผกมดเขาหากนหรอรดใหแนนดวยเชอกหรอตอก เพอใหใบตองหอหมอาหารไดอยางแนนหนา ทาใหหบหอตดกน หรอมดเปนเปลาะ ๆ เพอเกบรกษาอาหารใหมดชด ปองกนอาหารจากแมลงและสงปนเปอนภายนอก นอกจากนการมดยงเปนการจดเกบหบหอใหดเปนระเบยบเรยบรอยอกดวย

ภาพท 38 การมดหอขาวตมมดดวยตอก (ถายภาพโดย มาลน ทวศร ณ กรงเทพมหานคร เมอ 19 กรฎาคม 2555)

38

3. การคาด เปนการพนโดยรอบเพอไมใหหลดโดยใชเตยว ชวยพยงนาหนกของหบหอ ทาใหหบหอตงอยทรงไดตามทตองการ เปนการเกบความเรยบรอยของหบหอเพอใหดสวยงามและปองกนไมใหอาหารลนออกมาภายนอก รวมไปถงการตดปลายเตยวเพอแสดงวาภายในหอนนเปนอาหารชนดใด นอกจากนยงสะดวกในการหยบจบและการนาพาอกดวย ชนดของเตยวมหลากหลายชนดทนามาใชในหบหอใบตองดงทอางถงแลวในขางตน

ภาพท 39 การคาดเตยวใบมะพราว ทมา: เศรษฐมนตร กาญจนกล, ศลปะการหออาหารดวยงานใบตอง (กรงเทพฯ: เศรษฐศลป, 2553). การออกแบบ การออกแบบ (Design) หมายถง การถายทอดรปแบบจากความคดออกมาเปนผลงาน ทผอนสามารถมองเหน รบร หรอสมผสได เพอใหมความเขาใจในผลงานรวมกน โดยมความสาคญอยหลายประการ กลาวคอ ในแงของ การวางแผน การการทางาน งานออกแบบจะชวยให การทางานเปนไปตามขนตอน อยางเหมาะสมและประหยดเวลา ดงนน อาจถอวา การออกแบบ คอ การวางแผนการทางานกได ในแงของการนาเสนอผลงานนน ผลงานออกแบบจะชวยใหผเกยวของมความเขาใจตรงกนอยางชดเจน ดงนนความสาคญในดานน คอ เปนสอความหมาย เพอความเขาใจระหวางกน เปนสงท อธบายรายละเอยดเกยวกบงาน งานบางประเภทอาจมรายละเอยดมากมายซบซอน ผลงานออกแบบจะชวยใหผเกยวของ และผพบเหนมความเขาใจทชดเจนขน หรออาจกลาวไดวา ผลงานออกแบบ คอตวแทนความคดของผออกแบบ ไดทงหมดนนเอง

39

ความสาคญของการออกแบบ ถาการออกแบบสามารถแกไขปญหาของเราได การออกแบบจงมความสาคญ และคณคาตอการดารงชวตของเรา ทงทางดานรางกาย อารมณ และทศนคต กลาวคอ มความสาคญตอการดาเนนชวตของเรา เชน 1. การวางแผนการการทางาน งานออกแบบจะชวยใหการทางานเปนไปตาม ขนตอน อยางเหมาะสม และประหยดเวลา ดงนนอาจถอวาการออกแบบ คอ การวาง แผนการทางานทด 2. การนาเสนอผลงาน ผลงานออกแบบจะชวยใหผเกยวของมความเขาใจ ตรงกนอยางชดเจน ดงนนความสาคญในดานน คอ เปนสอความหมายเพอความเขาใจ ระหวางกน 3. สามารถอธบายรายละเอยดเกยวกบงาน งานบางประเภท อาจมรายละเอยดมากมาย ซบซอน ผลงานออกแบบ จะชวยใหผเกยวของ และผพบเหนมความเขาใจทชดเจนขน หรออาจกลาวไดวา ผลงานออกแบบ คอ ตวแทนความคดของผออกแบบไดทงหมด 4. แบบ จะมความสาคญมาก ถาผออกแบบกบผสรางงานหรอผผลต เปนคนละคนกน เชน สถาปนกกบชางกอสราง นกออกแบบกบผผลตในโรงงาน หรอถาจะเปรยบไปแลว นกออกแบบกเหมอนกบคนเขยนบทละครนนเอง การออกแบบมคณคาตอวถชวตของเรา คอ 1. คณคาทางกาย คณคาของงานออกแบบทมผลทางดานรางกาย คอคณคาทมประโยชนใชสอยในชวตประจาวนโดยตรง เชน ไถมไวสาหรบไถนา แกวมไวสาหรบใสนา ยานพาหนะมไวสาหรบเดนทาง บานมไวสาหรบอยอาศย เปนตน 2. คณคาทางอารมณความรสก คณคาของงานออกแบบทมผลทางอารมณความรสกเปนคณคาทเนนความชนชอบ พงพอใจ สขสบายใจ หรอ ความรสกนกคดดานอน ๆ ไมมผลทางประโยชนใชสอยโดยตรง เชน งานออกแบบทางทศนศลป การออกแบบ ตกแตง ใบหนาคณคาทางอารมณความรสกน อาจจะเปนการออกแบบ เคลอบแฝงในงานออกแบบ ทมประโยชนทางกายกได เชน การออกแบบตกแตงบาน ออกแบบตกแตงสนามหญา ออกแบบตกแตงรางกายเปนตน 3. คณคาทางทศนคต คณคาของงานออกแบบทมผลทางทศนคต เนนการสรางทศนคตอยางใดอยางหนงตอผพบเหน เชน อนสาวรยสรางทศนคตใหรกชาต กลาหาญ หรอทาความด งานจตรกรรมหรอประตมากรรมบางรปแบบ อาจจะ แสดงความกดขขดรด เพอเนนการระลกถงทศนคตทดและถกควรในสงคม เปนตน ประเภทของการออกแบบ 1. การออกแบบทางสถาปตยกรรม (Architecture Design) เปนการออกแบบเพอ การกอสราง สงกอสรางตาง ๆ นกออกแบบสาขาน เรยกวา สถาปนก (Architect) ซง โดยทวไปจะตองทางานรวมกบ วศวกรและ มณฑนากร โดยสถาปนก รบผดชอบเกยว กบประโยชนใชสอยและความงามของสงกอสราง งานทางสถาปตยกรรมไดแก

40

1.1 สถาปตยกรรมทวไป เปนการออกแบบสงกอสรางทวไป เชน อาคาร บานเรอน รานคา โบสถ วหาร ฯลฯ 1.2 สถาปตยกรรมโครงสราง เปนการออกแบบเฉพาะโครงสรางหลกของอาคาร 1.3 สถาปตยกรรมภายใน เปนการออกแบบทตอเนองจากงานโครงสราง ทเปนสวนประกอบของอาคาร เพอตอบสนองการใชงานของมนษย ทเปนผใชสอย 9พนทวางภายในอาคาร (space) 1.4 งานออกแบบภมทศน เปนการออกแบบวางแผน การอนรกษและจดการพนทใชสอยภายนอกอาคาร รวมทงพนทบางสวนภายในหรอบนดาดฟาอาคาร 1.5 งานออกแบบผงเมอง เปนการออกแบบทมขนาดใหญ และมองคประกอบซบซอน ซงประกอบไปดวยกลมอาคารจานวนมาก ระบบภมทศน ระบบสาธารณปโภค ฯลฯ 2. การออกแบบผลตภณฑ (Product Design) เปนการออกแบบเพอการผลตผลตภณฑชนดตาง ๆ งานออกแบบสาขาน มขอบเขตกวางขวางมากทสด และแบงออกไดมากมายหลาย ๆ ลกษณะ นกออกแบบรบผดชอบเกยวกบประโยชนใชสอยและความสวยงามของผลตภณฑ งานออกแบบประเภทน ไดแก 2.1 งานออกแบบเครองเรอน 2.2 งานออกแบบสขภณฑ 2.3 งานออกแบบเครองมอใชสอยตาง ๆ 2.4 งานออกแบบเครองประดบ อญมณ 2.5 งานออกแบบเครองแตงกาย 2.6 งานออกแบบบรรจผลตภณฑ 2.7 งานออกแบบผลตเครองมอตาง ๆ ฯลฯ 3. การออกแบบทางวศวกรรม (Engineering Design) เปนการออกแบบเพอการผลตผลตภณฑชนดตาง ๆ เชนเดยวกบการออกแบบผลตภณฑ ซงมความเกยวของกน ตองใช ความรความสามารถและเทคโนโลยในการผลตสง ผออกแบบคอ วศวกร ซงจะรบผดชอบ ในเรองของประโยชนใชสอย ความปลอดภยและ กรรมวธในการผลต บางอยางตองทางาน รวมกนกบนกออกแบบสาขาตาง ๆ ดวย งานอกแบบประเภทนไดแก 3.1 งานออกแบบวศวกรรมโครสราง เชน เขอน สะพาน เปนตน 3.2 งานออกแบบเครองใชไฟฟา 3.3 งานออกแบบเครองยนต 3.4 งานออกแบบเครองจกรกล 3.5 งานออกแบบเครองมอสอสาร 3.6 งานออกแบบอปกณอเลคทรอนคสตาง ๆ ฯลฯ

41

4. การออกแบบตกแตง (Decorative Design) เปนการออกแบบเพอการตกแตงสงตางๆ ใหสวยงามและเหมาะสมกบประโยชนใชสอยมากขนนกออกแบบเรยนวามณฑนากร (Decorator) ซงมกทางานรวมกบสถาปนก งานออกแบบประเภทนไดแก 4.1 งานตกแตงภายใน (Interior Design) 4.2 งานตกแตงภายนอก (Exterior Design) 4.3 งานจดสวนและบรเวณ (Landscape Design) 4.4 งานตกแตงมมแสดงสนคา (Display) 4.5 การจดนทรรศการ (Exhibition) 4.6 การจดบอรด 4.7 การตกแตงบนผวหนาของสงตาง ๆ เปนตน ฯลฯ 5. การออกแบบนเทศศลป (Graphic Design) เปนการออกแบบเพอทางผลตงานสงพมพชนดตาง ๆ ไดแก หนงสอ หนงสอพมพ โปสเตอร นามบตร บตรตาง ๆ งานพมพลวดลายผา งานพมพภาพลงบนสงของเครองใชตาง ๆ งานออกแบบรปสญลกษณ เครองหมายการคา ฯลฯ การออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design) Eco Design หรอการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม คอ วธการออกแบบอยางครบวงจรเพอการอนรกษธรรมชาตและหลกเลยงผลกระทบทจะทาลายสงแวดลอม โดยสงผลดตอเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม อนจะนาไปสการพฒนาทยงยน (เครอขายการออกแบบเชงนเวศนเศรษฐกจไทย, 2549) มการบรหารจดการทรพยากรเพอใหเกดประโยชนสงสดอยางคมคา เชน การใชทรพยากรธรรมชาตใหนอยลง การนาของเสยกลบมาใชใหม การหาทางเลอกหรอคดคนนวตกรรมทจะสงผลกระทบตอโลกนอยลง เปนการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอมโดยคานงถงผผลตและผบรโภค กระแสของการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอมกาลงไดรบความสนใจในหลายวงการไมวาจะเปนวงการสถาปตยกรรม การออกแบบภมทศน การออกแบบและวางผงเมอง วศวกรรม การออกแบบนเทศศลป การออกแบบอตสาหกรรม การออกแบบภายใน หรอแมแตการออกแบบเสอผาเครองแตงกาย ฉตรชย จนทรเดนดวง (2552) กลาววา ปจจบนมนษยเรมเหนความสาคญของผลกระทบจากอตสาหกรรมการผลตทเกดขนกบสงแวดลอมบนโลก ดงนนการออกแบบเพอสงแวดลอมจงคานงถงตงแตการออกแบบ การผลต จนถงการใชงานจนหมดอายอยางครบวงจร การออกแบบเพอสงแวดลอมเปนการเชอมโยงชองวางระหวางการพฒนาการออกแบบกบการจดการดานสงแวดลอม

42

Eco Design คอ การนาหลก 4R ไดแก การลด (Reduce) การใชซา (Reuse) การนากลบมาใชใหม (Recycle) และการซอมบารง (Repair) มาประยกตใชในทกชวงของวงจรชวตของงานออกแบบ คอตงแตการวางแผน การออกแบบ การผลต การนาไปใช การทาลายหลงการใชเสรจ และการนากลบมาใชใหมหลงหมดอายการใชงาน การออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม เปนกระบวนการทผนวกแนวคดดานเศรษฐศาสตรเขาไปในกระบวนการออกแบบ ซงจะชวยลดตนทนในแตละขนตอนรวมทงลดผลกระทบตอสงแวดลอมไปพรอม ๆ กน โดยสงผลดตอเศรษฐกจ ชมชน และสงแวดลอม อนจะนาไปสการพฒนาทยงยน (Sustainable Development)

ภาพท 40 แนวคดหลกในการพฒนาอยางยงยนประกอบดวย 3P คอ Profit, Planet และ People ทมา: สานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (nstda), Profit, Planet และ People เขาถงเมอ 20 กรกฎาคม 2555, เขาถงไดจาก http://www.nstda.or.th/nstda-knowledge/ 3064-xcep-eco-design การลด (Reduce) หมายถง การลดการใชทรพยากรในชวงตาๆ ของวงจรชวต ซงสามารถเกดไดในทกชวงของวงจรชวตของผลตภณฑ โดยมากจะพบในชวงการออกแบบ ชวงการผลต และ การนาไปใช อาทเชน การลดการใชทรพยากรในการออกแบบ การออกแบบเพอลดอตราการใชวตถดบในกระบวนการผลต การออกแบบเพอลดอตราการใชพลงงานในกระบวนการผลต และ การออกแบบเพอลดอตราการใชพลงงานในระหวางการใชงาน เปนตน

43

การใชซา (Reuse) หมายถง การนาผลตภณฑหรอชนสวนของผลตภณฑซงผานชวงการนาไปใชเรยบรอยแลว และพรอมทจะเขาสชวงของการทาลาย กลบมาใชใหม ทงทเปนการใชใหมในผลตภณฑเดม หรอผลตภณฑใหมกตาม ไดแก การออกแบบเพอการนากลบมาใชซา (Design for Reuse) เชน การออกแบบใหผลตภณฑแตละรนมชนสวนบางชนสวนทใชรวมกนได เมอรนแรกหยดการผลตแลวยงสามารถเกบคนและนาบางชนสวนมาใชในการ ผลตรนตอไปได เปนตน การนากลบมาใชใหม (Recycle) หมายถง การนาผลตภณฑหรอชนสวนของผลตภณฑทอยในชวงของการทาลาย มาผานกระบวนการ แลวนากลบในใชใหมตงแตชวงของการวางแผน การออกแบบ หรอ แมแตชวงของการผลต ไดแก การออกแบบใหถอดประกอบไดงาย (Design for Disassembly) การออกแบบเพอการนากลบมาใชใหม (Design for Recycle) เชนการออกแบบผลตภณฑโดยใชวตถดบพลาสตกหรอ กระดาษทงายตอการนากลบมาใชใหม เปนตน การซอมบารง (Repair) หมายถง การออกแบบใหงายตอการซอมบารง ทงนมแนวคดทวา หากผลตภณฑสามารถซอมบารงไดงายจะเปนการยดอายชวงชวตของการใชงาน (Extended Usage Life) ซงทายทสดสามารถลดผลกระทบตอสงแวดลอมได การซอมบารงนเกดภายในชวงชวตของการใชงานเทานน แตกตางจากการใชซา (Reuse) ซง เปนการนาชนสวนหรอผลตภณฑทเสรจจากชวงการใชงานแลวมาใชอกครง การซอมบารงนไดแก การออกแบบใหงายตอการซอมบารง (Design for serviceability / Design for maintainability) เชนการออกแบบใหเปลยนอะไหลไดงาย เปนตน Eco Design เปนการออกแบบทคานงถงผลกระทบทางสงแวดลอมในทก ๆ สาขาของการออกแบบ ยกตวอยางเชน การออกแบบผลตภณฑ โดยพจารณาตลอดวฏจกรชวตของผลตภณฑตงแตขนตอนการวางแผน การออกแบบ การบรรจ การขนสง การนาไปใช การซอมบารง การกาจด และการนากลบมาใชใหมหลงหมดอายการใชงานของผลตภณฑนน ๆ การออกแบบสถาปตยกรรมทมความสมพนธกบสภาพแวดลอม ผสานความตองการของมนษยเขากบธรรมชาตไดอยางกลมกลน โดยการใชทรพยากรอยางมประสทธภาพและสรางผลกระทบนอยทสด(อรรจน เศรษฐบตร, 2551) ทงในระหวางการผลตวสดอาคาร การเลอกทตงของอาคารทเหมาะสม กระบวนการกอสราง การนาวสดกอสรางอาคารมาใชใหม การจดการของเสยจากอาคาร รวมถงในระหวางชวงอายการใชงานของอาคาร เปนตน โดยมการพฒนาเทคนควธการตาง ๆ เพอตอบสนองสงจาเปนของมนษย ทไมกอใหเกดอนตรายตอสงมชวตในปจจบนตอเนองไปถงอนาคต โดยการนาประโยชนจากเทคโนโลย วธการสรางสรรค ตลอดจนการวางแผนหากลวธทจะนาสงของกลบมาคนรปมาใชในแบบตาง ๆ โดยทยงชวยอนรกษทรพยากรและสงแวดลอม

44

ภาพท 41 ผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม ทมา: Brent Remby, เขาถงเมอ 18 กนยายน 2556, เขาถงไดจาก http://www. pportunitygreen. com/green-business-blog/2009/09/28/top-10-eco-friendly-office-supplies/

ภาพท 42 สถาปตยกรรมทเปนมตรตอสงแวดลอม Banyan Tree Corniche Bay design by

Norman Foster and Partners ทมา: e-architect, เขาถงเมอ 18 กนยายน 2556, เขาถงไดจาก 11http://www.e-architect.co.uk/ africa/banyan_tree_corniche_bay.htm

45

Eco Design เปนแนวทางหนงในการแสดงความรบผดชอบตอสงแวดลอม ใหความสาคญกบการเลอกใชทรพยากรทไมสามารถนากลบมาใชใหมใหนอยทสด ทงนเพอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมใหนอยทสดเทาทจะทาได ทงยงพยายามเชอมโยงผคนเขากบสงแวดลอมตามธรรมชาตใหมากทสด โดยมงสรางวถการดารงชวตทยงยนและชวยแกไขปญหาวกฤตการณสงแวดลอมของโลกในดานตาง ๆ การออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอมน ไมไดเปนเพยงสวนเสรมของการออกแบบในสาขาใดสาขาหนง แตกลายเปนกระบวนการสาคญของศาสตรและศลปแหงการออกแบบเกอบทกแขนงไปแลว การนา EcoDesign มาประยกตใช จะคานงถงกลไก (EcoDesign Strategy) ใน 7 ดานหลกคอ 1. ลดการใชวสดทมผลกระทบตอสงแวดลอม (Reduction of low-impact materials) 2. ลดปรมาณและชนดของวสดทใช (Reduction of materials used) 3. ปรบปรงกระบวนการผลต (Optimization of production techniques) 4. ปรบปรงระบบการขนสงผลตภณฑ (Optimization of distribution system) 5. ปรบปรงขนตอนการใชผลตภณฑ (Optimization of impact during use) 6. ปรบปรงอายผลตภณฑ (Optimization of initial lifetime) 7. ปรบปรงขนตอนการทงและทาลายผลตภณฑ (Optimization of end-of-life) ประโยชนของการทา EcoDesign 1. เพอลดผลกระทบตอสงแวดลอม โดยจะสงผลดตอธรกจ ชมชน และสงแวดลอม ซงเปนแนวทางนาไปสการพฒนาอยางยงยน (Sustainable Development) 2. เพอสรางผลกาไรใหกบองคกรโดยการนากระแสความตองการสนคา และบรการทเปนมตรตอสงแวดลอมมาใชเปนจดเดนในการสรางความเชอ มนใหกบผบรโภค 3. สามารถลดตนทนคาใชจายในการผลตจากการลดปรมาณวตถดบ หบหอ การใชพลงงานในการผลตสนคาและบรการ 4. สามารถนาวสดหรอชนสวนกลบมาใชไดใหมโดยการปรบปรงผลตภณฑจากการออกแบบ 5. เพอปองกนปญหาการใชประเดนดานสงแวดลอมมาเปนกาแพงทางการคาทมใชภาษ (Non-tariff Barrier; NTB) และรองรบการเปลยนแปลงของกฎระเบยบทางดานสงแวดลอมตางๆ ทมความเขม งวดจากประเทศพฒนาแลว เชน WEEE, RoHS, EuP เปนตน 6. สงเสรมภาพลกษณทดใหกบองคกรและผลตภณฑ

46

ทฤษฎการออกแบบ การออกแบบหองสมด (Library Design) หองสมด หมายถง สถานทรวบรวมสรรพวทยาการตาง ๆ คอ สถานทรวบรวมความรทกสาขาวชา เปนตน ซงบนทกไวในวสดสงพมพ เชน หนงสอ วารสาร หนงสอพมพ และวสดทไมไดพมพ เชน วดทศน วดโอ เทปเสยง โดยมวธการจดเกบอยางเปนระบบเพอสะดวกแกผเขาใชบรการของหองสมด และผทสนใจบรรณารกษเปนผดาเนนงานเพออานวยความสะดวกใหแกผใชบรการประเภทของหองสมด หองสมดทใหบรการในประเทศไทย โดยทวไปแบงตามลกษณะหนาท และวตถประสงคใหบรการได 5 ประเภท 1. หองสมดแหงชาต 2. หองสมดวทยาลยและมหาวทยาลย 3. หองสมดโรงเรยน 4. หองสมดประชาชน 5. หองสมดเฉพาะ หองสมดเฉพาะ คอ หองสมดทเกบรวบรวมหนงสอ วารสาร เอกสาร สงพมพตาง ๆ วสดยอสวน และโสตทศนวสด เฉพาะสาขาใดสาขาหนงและวชาทเกยวของ เพอใหบรการแกผใชเฉพาะกลมซงเปนสมาชกในหนวยงานทหองสมดสงกดอย และการใหบรการของหองสมดเฉพาะนจะชวยสงเสรมใหกจการของหนวยงานนน ๆ เปนไปตามวตถประสงคทวางไว หองสมดเฉพาะนมกสงกดในหนวยงานราชการ องคการ บรษท สมาคม วชาชพ ธนาคาร พพธภณฑ มหาวทยาลย องคการระหวางประเทศ และหนวยงานอน ๆ เปนตน สาหรบชอหองสมดเฉพาะมชอแตกตางกนมากกวาหองสมดประเภทอน ขนอยกบหนวยงานทหองสมดนนสงกด รวมทงลกษณะของการดาเนนการและการใหบรการ เชน ในปจจบนใชคาวา ศนยขาวสาร (Information Center) ศนยเอกสาร ศนยบรการเอกสาร (Documentation Center) 1. ลกษณะของหองสมดเฉพาะ หองสมดเฉพาะลกษณะแตกตางกบหองสมดโดยทวไป ดงน 1.1 ทตง หองสมดเฉพาะสวนมากจะตงอยในอาคารของหนวยงานซงหองสมดสงกดอย เชน ธนาคาร บรษท สานกพมพ โรงงาน สมาคมวชาชพ โรงพยาบาล พพธภณฑ นอกจากนยงมหองสมดเฉพาะซงเปนหองสมดแผนกวชา หรอหองสมดคณะของมหาวทยาลย เชน หองสมดคณะวทยาศาสตร 1.2 เนอหาวชา หองสมดเฉพาะจะจดหาหนงสอและวสดสาหรบคนควาวจยอน ๆ เฉพาะวชาใดวชาหนง หรอกลมวชาทเกยวของ เชน หองสมดธนาคาร มหนงสอเกยวกบเศรษฐกจ การเงน การธนาคาร หองสมดวทยาศาสตร มหนงสอดานวทยาศาสตร เปนตน บางแหงอาจแบงเปนประเภทตามลกษณะของวสด เชน หองสมดแผนท หองสมดรปภาพ เปนตน

47

1.3 ผใชบรการ หองสมดเฉพาะไมใหบรการแกบคคลทวไป แตจากดเฉพาะกลมเทานน ซงไดแกบคคลทสงกดอยในหนวยงานทจดใหมหองสมดเฉพาะเทานน ผใชจงมกเปนผทมความสนใจหรอมความรเปนอยางด หรอเปนผเชยวชาญในสาขาวชา ซงหองสมดเฉพาะนน ๆ เกยวของ เชน หองสมดทางการแพทย 1.4 ขนาดหองสมด หองสมดเฉพาะจะมขนาดตาง ๆ กน ตามสงกดของหนวยงานนน ๆ แตสวนมากจะมขนาดเลกเพราะตงอยในอาคารของหนวยงานทมเนอทจากด 1.5 การใหบรการ การใหบรการจะมงเนนในดานการบรการความรและขอมลตาง ๆ แกผใชดวยขอมลและเอกสารททนตอเหตการณโดยทนทวงทและตรงตามจดประสงค 1.6 บคลากร บรรณารกษหองสมดเฉพาะ นอกจากเปนบรรณารกษวชาชพแลว ยงตองมความรในวชาเฉพาะทเกยวของกบหนวยงานนนดวย นอกจากนบคลากรของหองสมดยงตองมผททาหนาทเฉพาะดานอกดวย เชน ผแปล (Translator) ผทาสาระสงเขป (Abstractor) ผชวยคนควา (Literature Searcher) ผทาดรรชน (Indexer) เปนตน 2. การจดหองสมด 2.1 ชนวางหนงสอ โดยมากมกเรยงไปตามฝาผนง เพอใหมเนอทสาหรบการอานมากนอกจากนยงทาใหบรรณารกษ รกษาสถานทไดมโอกาสควบคมดแลหองสมดโดยท วถง แตในปจจบนนเนองจากแนวโนมของการศกษาแผนใหมมงสงเสรมการศกษาคนควาโดยตนเองมากขน การจดวางชนอาจจดวางตรงกลางหองหรอขาง ๆ มทวางสาหรบอานหนงสอใหเปนสดสวนมากขน การวางชนหนงสอกลางหองควรวางระยะหางกนระหวางชน 1.20-1.50 เมตร เพอใหผใชจะไดหยบหนงสอไดโดยสะดวก 2.2 ชนวางวารสารและหนงสอพมพ วารสารหนงสอพมพเปนทดงดดใจ และเชญชวนใหคนเขาไปใชหองสมดไดมาก เพราะมปกทมสสนสวยงามและดมชวตชวากวาหนงสอทวไป ดงนนชนวางจงควรอยใกลทางเขาหรอเปนทคนเขาถงไดงายและไมไกลจากการควบคมมากนก 2.3 โตะรบจายหนงสอ เปนโตะทจะมผมาตดตอยมและคนหนงสอเสมอ มกจะจดวางอยใกลทางเขา-ออก เพราะจะเปนการสะดวกแกผใชในการยมหนงสอและสงหนงสอ ทงยงเปนการชวยใหเจาหนาทควบคมดแลการยมหนงสอไดดยงขน เพราะเมอผใชไดยมหนงสอไปแลว เจาหนาทไดตรวจดเปนครงสดทายกอนออกจากหองสมด 2.4 ชนหนงสออางอง ควรอยใกลกบบรรณารกษ เพอจะไดอธบายหรอใหคาแนะนาแกผใช ควรมทนงอานดวย ในกรณทมเนอทเพยงพอ 2.5 โตะเจาหนาทบรการตอบคาถาม ควรอยในททมองเหนงาย และใกลกบหนงสอทวไปและสะดวกในการตดตอสอบถาม 2.6 ปายนทรรศการหรอตนทรรศการ เปนทดงดดใจ ควรอยตรงขางทางเขา-ออก ของผใชทสามารถมองเหนไดทนทเมอเขามาใชหองสมด

48

2.7 โตะในหองอานหนงสอ จะตองจดใหไมแนนจนเกนไป เพอทางเดนจะไดสะดวกไมเกะกะ ควรจดทนงสอดแทรกตามบรเวณชนหนงสอบางเพอผใชไมตองเดนไกล และหยบหนงสออานไดรวดเรว เปนการผอนแรงอกดวย ระยะหางโตะหนง ๆ ควรหางกนประมาณ 1.50-1.80 เมตร ระหวางเกาอตวหนงถงอกตวหนง ถดจากกงกลางเกาอประมาณ 0.75-0.90 เมตร 2.8 โสตทศนวสด อาจเกบไวในตใกลกบเจาหนาทรบ-จายหนงสอ หรอเปนหองแยกตางหาก 2.9 เครองอดสาเนา ควรอยในบรเวณหนงสออางอง เพอใหบรการไดสะดวกยงขนตาแหนงการวางเฟอรนเจอรในหองสมดนนจะทาไดด ถกตองตามหลกเกณฑทวางไวนนกตองดทสภาพพนทอาคาร และสงแวดลอมดวย ทงยงจะตองคานงถงประโยชนใชสอยเปนสาคญ การจดเฟอรนเจอรจะเปนไปแบบ ไมตายตว เพอทาใหเกดความเบอหนายจาเจ จงไดมการเปลยนแปลงการจดในลกษณะตาง ๆ ได การจดเฟอรนเจอร ควรใหอยในตาแหนงทควรเปนทงยงตองคานงถงอนาคตดวยวาตอไปการจดวางควรเปนไปในลกษณะทเปลยนแปลงไดเสมอ เพอใหทนตอสภาพแวดลอมและความกาวหนาเกดขน 3. ขนาดของครภณฑของหองสมด 3.1 ชนวางหนงสอทวไป 3.1.1 ชนหนงสอชนดทาดวยไมสง 1.55 เมตร 3.1.2 ชนหนงสอชนดโลหะสง 2.10-2.15 เมตร ฐานสง 0.1 เมตร ลก 0.20-0.25 เมตร 3.2 ชนวางวารสาร ม 2 แบบ คอ แบบวางตดฝาและแบบลอยตว จะเลอกใชแบบใดกแลวแตเนอทใสหนงสอของหอง หากหองมเนอทสาหรบหนงสอทวไปจากด กควรมตตดฝาเพอใสหนงสอทงหมด หากหองสมดรบวารสารมาก ๆ รายการกอาจตองใชแบบตดกบฝาหองสงและลกเปนอยางเดยวกบตหนงสอทวไป แตควรวางชนยนเทานน ชนวางลาดลง มควสาหรบกนวารสารไมใหไหลลงมา ความสง 1.50 เมตร ความกวาง 0.90 - 0.95 เมตร ความลก 0.40 - 0.45 เมตร 3.3 โตะวางหนงสอ โตะสาหรบวางหนงสอ และอานหนงสอมหลายแบบ ในการออกแบบนน ควรจะไดคานงถงสงตอไปน 3.3.1 สดสวน ใหมความสงเหมาะสมกบเกาอ สามารถนงอานไดสบาย 3.3.2 ตองมเนอทสาหรบวางหนงสอ และมหลากแบบเพอวางหนงสอทตางสานวนกนแลวแตบคคล โดยเฉพาะโตะเดยวสาหรบคนทใชหนงสอเพอการศกษาคนควา

49

3.3.3 ขนาดของโตะควรวางใหไดสดสวนกบหอง ความกวางมาตรฐานของโตะประมาณ 0.65 – 0.75 เมตร (26-30 นว) ผวโตะควรทาความสะอาดไดงาย ไมใชวสดทสะทอนแสง หรอเปนเงามากจนเกนไปเพราะจะทาใหอานไมสบายตา ขนาดของโตะโดยทวไปทนยมใช ความสง 0.75 เมตร ความกวาง 0.90 เมตร 3.4 รถเขนหนงสอ มลกษณะเดยวกบชนวางหนงสอ แตตดตงลอใชใสหนงสอ เพอเขนไปยงชนวางหนงสอ หรอเคลอนทไปยงทอนใหสะดวก ทนแรงและหนงสอไมฉกขาดงาย รถเขนนควรมเพยง 3 ลอ หลง 2 ลอ และตอนหนา 1 ลอ เพอใหสะดวกในการเขนเลยวไปตามมมตาง ๆ ไดสะดวก ขนาดความกวางของรถเขน ความกวาง 0.35 - 0.40 เมตร ความยาว 0.75 เมตร ความสง 0.90 เมตร สาหรบขนาดใหญ ความกวาง 0.35 - 0.36 เมตร ความยาว 1.00 เมตร ความสง 1.08 - 1.10 เมตร ชนดทเกบเขาใตโตะรบ – จายหนงสอได ความกวาง 0.55 เมตร ความยาว 0.65 เมตร ความสง 0.65 - 0.75 เมตร 4. การใหแสงสวางภายในหองสมด ในการเลอกใชแสงสวางทเหมาะสมสาหรบหองสมดนน เพอความสบายตาและเพอวตถประสงคเฉพาะอยาง จากการพจารณาในดานประสทธภาพในการใชสอย การใชแสงจากไฟฟาจะมประโยชนมากกวาแสงจากธรรมขาต เพราะสามารถควบคมไดดและเปนทยอมรบนยมใชกนทวไป การใหแสงมอย 5 วธ คอ 4.1 การใหแสงโดยตรง เปนการสองสวางโดยตรงจากแหลงกาเนดแสงใหความเขมสง 4.2 การใหแสงทางออม ใหคณภาพดทสด แสงทไดจากการสะทอนจากเพดานตกลง บนพนทตองการไดแสงทนมนวลปราศจากเงา

50

4.3 การใหแสงทางตรงผสมทางออม ใหแสงสมาเสมอทสด เปนการรวมเอา 2 วธ มา

ใชรวมกน

4.4 การใหแสงแบบกงโดยตรง แบบนจะใหแสงนอยกวาแบบแรก

4.5 การใหแสงแบบกงทางออม แบบนจะใหแสงทดกวาแบบท 2

ในการออกแบบไฟฟาเพอใหแสงในอาคาร ควรใหแสงสวางสมาเสมอในอาคาร

แตกตางกน 2:1 เปนอยางตา แสงแบบทใหโดยทางออม ถอวาใหแสงสวางสมาเสมอเพราะถอวา

เพดานเปนตวใหกาเนดแสง

การใหความเขมของการสองสวาง ณ จดตาง ๆ ในหองสมด

หองสมด สวนอานหนงสอ คนควา บนทก 70 ฟต-กาลงเทยน

หองอานหนงสอทวไป 30 ฟต-กาลงเทยน

บรเวณชนวางหนงสอ 30 ฟต-กาลงเทยน

บรเวณซอมหนงสอ เยบเลม 50 ฟต-กาลงเทยน

สวนจดหมหนงสอและทาบตรรายการ 70 ฟต-กาลงเทยน

ทรบ – จายหนงสอ 70 ฟต-กาลงเทยน

โตะนงคนควา 70 ฟต-กาลงเทยน

บรเวณอานวารสาร, หนงสอพมพ 30 ฟต-กาลงเทยน

บรเวณแสดงนทรรศการหนงสอ 30 ฟต-กาลงเทยน

บรเวณหองเกบของทตองใชสายตา 10 ฟต-กาลงเทยน

บรเวณหองเกบของทไมตองใชสายตา 5 ฟต-กาลงเทยน

5. การใชสภายในหองสมด

ในทางจตวทยา สทกสมอทธพลตอมนษยในดานอารมณเปนอยางยง โดยเฉพาะใน

หองสมดซงเฉลยผมาใชบรการแลวจะอยในหองสมดประมาณ 3 ชม. สงสด ดงนน สทใชควรเปนสทด

แลวไมเบองาย สามารถดงดดใจคน เมอเขาไปแลวรสกสบายตา นยมสเยนตาเรยบ ๆ

ขอพจารณาในการใชส

5.1 ไมควรเปนสทมเงาสะทอน เมอใชแลวจะเกดการสะทอนดไมมคณคา

5.2 การไลวงจรส ควรใชสทอยใกลเคยงกนจะดดกวาสทตดกน

5.3 ไมควรใชสทจด หมนหมองเกนไป เพราะจะทาใหเกดความรสกมน ซม งวงนอน

5.4 มหลกอยวาเพดานควรจะใชสทออนทสด พนใชสทเขมทสด สวนผนงใชสทม

ความเขมปานกลาง

51

6. การปองกนเสยงรบกวนภายในหองสมด ไมวาสถานทใด ๆ ยอมตองการความเงยบ โดยเฉพาะอยางยางในหองสมด เพอสมาธในกาอานหนงสอ การใชวสดภายในหองสมด จงควรเลอกใชวสดทสามารถดดกลนเสยงได เชน การใชวสดปพน เพดาน เกาอ ตลอดจนผามานตาง ๆ ในการเลอกใชวสดมขอพจารณา ดงน 6.1 สะดวกในการตดตง 6.2 ทนไฟ ทนตอการขดขวน เชอราตาง ๆ 6.3 สะทอนแสงนอย 6.4 เคลอนยายไดสะดวก และบารง ทาความสะอาดไดงาย 7. การปรบอากาศในหองสมด การระบายอากาศในหองสมด เปนสงทจะละเลยไมได เพราะหากอากาศในหองสมดมความอบอาวหรอหนาวเยนเกนไป จะเปนการรบกวนผใชหองสมดเปนอนมาก การระบายอากาศทาได 2 วธ 7.1 วธธรรมชาต : เปนวธทยงยากและไมนยมกระทา 7.2 เครองปรบอากาศ : เปนวธทสนเปลองอยมาก แตกไดผลคม ในการควบคมอากาศในหองสมด ควรใหมความสมาเสมออยระหวาง 21 องศาเซลเซยส ถง 26 องศาเซลเซยส ซงจะเปนสภาพทความชนของอากาศอยในสภาพปกต 8. งานระบบตาง ๆ ภายในหองสมด 8.1 ระบบสญญาณปองกนอคคภย 8.1.1 Smoke Detector อปกรณทางานเพอตรวจควนใชกบสวนทตองระวงมาก เชน หองคอมพวเตอร 8.1.2 Heat Detector อปกรณตรวจเพมของอณหภมในหอง ใชกนพนทไมตองดแลเปนพเศษ หรอไมมคนอยในพนท เชน สวนการบรการ 8.1.3 Smoke Detector หรอ Heat Detector ตรวจพบควนหรอความรอน แลวสงสญญาณไปยงศนยควบคมใหสญญาเตอน และระบบดบเพลงจะทางาน 8.1.4 Manual Switch ใหคนกดปมเตอน 8.2 ระบบดบเพลง 8.2.1 Water Sprinklers โดยใชเครองยนตสบนาเขาระบบ 8.2.2 กาซ Hualon เปนสารอนตรายใชกบสวนทมระบบไฟฟา เชน หองควบคม หองคอมพวเตอร 8.3 ระบบขนสง การขนสงหนงสอเพอเกบเขาชนวาง ควรมลฟตขนหนงสอแยกจากระบบ Circulation Core ของผใช สวนโสตทศนศกษาใชลฟตเพอขนสงอปกรณ

52

8.4 ระบบปองกนความปลอดภย การบรการฝากของกอนเขาหองสมด การตดตงบรเวณตรวจจบสญญาณแมเหลกบรเวณทาง เขา-ออก ในกรณอนญาตใหนากระเปาหรอสงของตดตวเขาไปได 8.5 ระบบไฟฟา ระบบของวงจรไฟฟาควรแยกตางหากออกจากหองอน ๆ และควรแยกออกจากระบบไฟฟาทใชกบเครองทาความเยน และระบบแสงสวางดวยเนองจากคอมพวเตอร มความเคลอนไหวตอการมหนวยควบคมไฟฟา ตดตงไวในหองคอมพวเตอร ทาหนาทเปนตวกนชนระหวางไฟฟาทเขามาในหอง และอปกรณคอมพวเตอรทาใหคลนไฟฟามความสมาเสมอ และตดกาลงไฟฟาทเขามากอนถงตวคอมพวเตอร 8.5.1 พนหองสาหรบวางอปกรณคอมพวเตอร พนหองทยกสง หรอพนสาเรจรป 2 ชน จะเกบซอนพวกสายเคเบล สายไฟตาง ๆ ทใชตอเชอมกบอปกรณตาง ๆ ภายในหองสมด การทาพนหองแบบนตองเสยคาใชจายมาก 8.5.2 เพดานและกาแพงหองควรเปนชนดทเปนเสยง และเกบอณหภมภายในหองไดประตและหนาตาง 8.5.3 หองคอมพวเตอรทดและเหมาะสมทสด คอ หองทมหนาตาง เพราะหนาตางจะทาใหหองสญเสยความเยนภายในหอง และเกบความรอนจากแสงอาทตยภายนอกอยภายในหอง 8.5.4 การวางผงการใชพนทหองคอมพวเตอร และการจดวางเทอรมเนลตามจดตาง ๆ ซงรวมถงจดของบคลากรปฏบตงานและผใชบรการหองสมดทวไปเปนเรองสาคญและจาเปน มผลตอประสทธภาพการทางานของระบบตอผปฏบต และตอผใชบรการหองสมดควรเนนและใหความสาคญในเรองของการยดหยน และความงายในการเลอนไหลของงานและการสอสาร การออกแบบนทรรศการ (Exhibition Design) ศนยถายทอดเทคโนโลยการสหกรณท 1 จงหวดปทมธาน กลาววา นทรรศการ หมายถง การจดแสดงขอมลเนอหาผลงานตาง ๆ ดวยวสด สงของ อปกรณและกจกรรมทหลากหลายแตมความสมพนธกนในแตละเรอง โดยมจดมงหมายทชดเจน มการวางแผนและออกแบบทเราความสนใจใหผชมมสวนรวมในการด การฟง การสงเกต การจบตองและการทดลองดวยสอทหลากหลาย เชน รปภาพ ของจรง หนจาลอง ปายนเทศ และกจกรรมตาง ๆ เชน การบรรยาย การสาธต การอภปราย และการตอบปญหา วฒนะ จฑะวภาต (2526) กลาววา นทรรศการ คอ การแสดงการใหการศกษาอยางหนงดวยการแสดงงานใหชม อาจจะมผบรรยายใหฟงหรอไมตองมกได การแสดงอาจจะแสดงนอกอาคารหรอในอาคารกได ซงจะประกอบดวยของจรง สงจาลอง ภาพถายและแผนภม สงของตาง ๆ ทจะนาออกมาแสดง แตในการจดเตรยมจะตองจดอยางมระเบยบ ชวยใหผดมความเขาใจขอมล (Information) โดยใชขอความสน ๆ อธบายประกอบ

53

วรพจน นวลสกล (2550, อางถงใน ธรศกด อครบวร, 2537) ไดใหความหมายของนทรรศการคอ การวางแผนการถายทอดความร โดยใชโสตทศนวสด เครองมอโสตทศนศกษา และกจกรรมโสตทศนศกษา (A.V. Activities) อยางใดอยางหนง หรอผสมผสานกน อยางมระบบ เพอใหผชม ไดรบความร ความเขาใจ ตลอดจนมงชกจงความคดความสนใจ ใหเปนไปตาม วตถประสงคทผจด ไดกาหนดไว และสรปไดวานทรรศการ คอ รปแบบหรอวธการถายทอดความร โดยนาเอาวสดอปกรณหรอสอมาผสมผสานกนและนาเสนออยางเปนระบบ เชน ภาพ ของจรง หนจาลอง เอกสาร คาแนะนา สไลด วดทศน คอมพวเตอร ฯลฯ เพอกระตนความสนใจและทาใหผดเกดความ เขาใจในเนอหาของนทรรศการไดรวดเรวขน อาจกลาวไดวาเปนการเรยนรทใกลเคยงกบประสบการณตรง โดยผชมสามารถรบรไดจากประสาทสมผสทงหา ประเภทของนทรรศการ จาแนกตามระยะเวลาในการจด ไดแก 1. นทรรศการถาวร 2. นทรรศการชวคราว 3. นทรรศการเคลอนท นทรรศการถาวร นทรรศการถาวรเปนการนาเสนอขอมลและจดแสดงทคอนขางสมบรณ มการจดเปนประจาอยางตอเนองเปนเวลายาวนาน มลกษณะสาคญ ดงน 1. การจดนทรรศการแบบนมการลงทนสง เนองจากเนอหาทจดแสดงตองอาศย การ ศกษาคนควาหลกฐานอางอง 2. วสดอปกรณทนามาจดแสดงเปนวสดทคงทน 3. การออกแบบเพอการจดแสดงสงของจะทาอยางรอบคอบพถพถน 4. สถานทแหงใดแหงหนงเปนเวลานาน ๆ รปแบบและโครงสรางหลกไมมการเปลยนแปลง 5. สถานททใชในการจดแสดงนทรรศการจะออกแบบไวอยางมแบบแผนแนนอน อาจเปนพนทกลางแจงหรอในอาคารกได 6. หากเนอหาทจดแสดงเกยวของกบความเชอหรอวถชวตของชมชนควรศกษาคนควาอยางถกตองและมหลกฐานอางองทชดเจน 7. สวนใหญนทรรศการถาวรมกอยในรปของพพธภณฑ หลกจตวทยาในการจดนทรรศการ ศนยถายทอดเทคโนโลยการสหกรณท 1 จงหวดปทมธาน กลาววา โดยปกตเรารบรโดยผานระบบรบสมผส ซงไดแก ตา ห จมก ลน ผวหนงและกลามเนอ แลวจงนาไปสพฤตกรรมอน ๆ ทจะสงผลถงคณภาพชวตของแตละคนได ดงนนในการจดนทรรศการ ผจดควรคานงถงองคประกอบหรอปจจยทเกยวของกบการรบรดงน

54

1. ปจจยทเราความสนใจจากภายนอก คอ สอและกจกรรมตาง ๆ สอเหลานจะสามารถกระตน การรบรไดมากนอยเพยงใดยอมขนอยกบคณลกษณะดงน 1.1 ความเขม หมายถงความชดเจนของสอซงอาจประกอบไปดวยแสง สสนทโดดเดนสวยงาม 1.2 ขนาด วตถหรอสงเราทขนาดใหญมกจะดงดดความสนใจไดดกวา 1.3 ความแปลกใหมและสงทมลกษณะตดกน การเปลยนแปลงทาใหสงเราผดปกตไปจากเดมทคนเคยหรอสงทมลกษณะตรงกนขามกบสงปกตทวไป จะสามารถสรางความสนใจ ไดด 1.4 ตาแหนงทตง การตดตงสอหรอวสดอปกรณตาง ๆ ในการจดนทรรศการใหอยในตาแหนงทเหมาะสม จะกระตนความสนใจได 1.5 การเคลอนไหว สงเราทมการเคลอนไหวยอมสามารถกระตนความสนใจไดดกวาสงเราทนงอยกบท 1.6 ความเปนหนงเดยว สงของหรอวตถทมอยหนงเดยวบนพนทวางบรเวณกวางจะกอใหเกดความสนใจไดดเปนพเศษ 1.7 ระยะทาง สงของหรอรปภาพทวางซอนทบกนบางสวนจะกอใหเกดมตตนลกทาใหดเปนระยะทางใกลไกลเปนลาดบ จะชวยเราความสนใจไดดกวาสงทจดเรยงในระนาบเดยวกน 1.8 ความคงทน เปนชวงระยะเวลาหรอความถในการปรากฏและคงอยของสงเรา ทาใหอวยวะรบสมผสมเวลาเพยงพอในการรบร มโอกาสทบทวนการตความซาแลวซาอกหลายครง ทาใหรบรแมนยาแนนอน 1.9 การทาซา สงเราทเกดขนซาแลวซาอกหลาย ๆ ครง 2. ปจจยทเราความสนใจจากภายใน หมายถง ปจจยดานจตวทยาดงนนการสรางความสนใจเพอใหเกดการรบรจงควรคานงถงปจจยทางดานจตวทยาบางประการดงน 2.1 ความตงใจ ความตงใจเปนการเตรยมพรอมของมนษยเพอรบสมผสใหไดชดเจน เปนสงททาใหมนษยเลอกตอบสนองแกสงเราบางชนด 2.1 แรงขบ เปนแรงกระตนใหทากจกรรมตาง ๆ 2.2 อารมณ หรอคณภาพของจตใจ ถาหากอารมณดจตใจแจมใสปลอดโปรงจะสามารถแปลความหมายของการรบสมผสไดถกตองกวา 2.3 ความสนใจ หมายถงความโนมเอยงทจะแสดงบทบาทและเขารวมในกจกรรมหนง ๆ (Thorndike, อางถงใน กฤษณา ศกดศร, 2530) เปนพฤตกรรมขนตนทกอใหเกดการรบรและการเรยนรในโอกาสตอไป 2.4 สตปญญา เปนความสามารถขนสงของมนษยแตละคนในการผสมผสานระหวางอารมณความรสกกบความคดอยางเปนเหตเปนผล สตปญญาจงเปนผลสรปองคความรทงมวล

55

หลกการออกแบบนทรรศการ วฒนะ จฑะวภาต (2526: 187) กลาวถงหลกในการออกแบบดงน 1. ความเดน เชนความเดนของส ของรปภาพ ของขนาดสดสวน 2. ความไมซาซากเนนภาพทจะทาใหผชมดอยไดนาน อาจนาเพลงหรอเสยงดนตรมาประกอบเพอใหไมซาซาก ไมเบอหนาย 3. ความสมดล ทาใหความสนใจของผดไมหนเหออกนอกเรอง 4. ความตอเนอง 5. การเนน เพอใหวตถทจดแสดงมความชดเจนเดนขนมา อาจเนนดวยส ดวยเสน หรอโดยการใชพนท 6. ความประสานกลมกลน ในเรองรปแบบ เนอเรอง ขนาด เพอใหมความกลมกลนตอเนอง 7. ความเรยบงาย ศนยถายทอดเทคโนโลยการสหกรณท 1 จงหวดปทมธาน กลาวถงหลกการออกแบบในการจดนทรรศการ ดงน 1. ความเปนเอกภาพ (unity) หมายถง ผลรวมขององคประกอบทอยรวมกนไดอยางเหมาะสมเปนอนหนงอนเดยวกน มความสมพนธตอเนองกนและกลมกลนกน เพอปองกนความสบสนและความเขาใจผด สะดวกในการจดการ มจดเดนเปนลกษณะเฉพาะแตกตางจากสงแวดลอมโดยรอบ เปนการนาเสนอเนอหาทตรงกบวตถประสงค กาหนดกลมเปาหมายไดงาย จาแนกปญหาและอปสรรคไดชดเจน ปจจยททาใหเกดความเปนเอกภาพ ความเปนเอกภาพแสดงออกใหเหนรปแบบตาง ๆ ดงตวอยาง เชน ความใกลชด (proximity) การซา (repetition) ความตอเนอง (continuation) ความกลมกลน (harmony) 2. ความสมดล (balance) เปนลกษณะการจดองคประกอบใหสอดคลองกบเนอหาและวตถประสงคเพอใหผชมคลอยตามโดยไมรตว ชวยใหผชมรสกสบายไมอดอดในขณะชมเพราะความสมดลทาใหเกดความรสกพอดและเหมาะสมกบธรรมชาตของเนอหา ความสมดลในการออกแบบสอทศนศลปในนทรรศการเปนการถวงดลขององคประกอบตาง ๆ ใหความรสกวามปรมาณ ขนาดหรอนาหนกของแตละดานเทาเทยมกน ประเภทของความสมดล ความสมดลในงานออกแบบแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 2.1 ความสมดลแบบสมมาตร คอ ความสมดลทมลกษณะซาย–ขวาเทากน ความสมดลลกษณะนใหความรสก นงเฉย มนคง แนนอน จรงจง มระเบยบวนย

56

2.2 ความสมดลแบบอสมมาตร คอความสมดลทมลกษณะการจดองคประกอบซาย–

ขวาไมเทากน ไมคานงถงความเทาเทยมของขนาดและปรมาณ แตคานงถงนาหนกทถวงดลกนเปน

สาคญ ความรสกแบบอสมมาตรใหความรสกเคลอนไหว ไมนงเฉย ตนเตน เนอหาทมลกษณะอสระ

เปนกนเองยดหยนได ไมเครงเครยดมากนก สนกสนาน ผอนคลาย

2.3 ความสมดลของส สเปนสงเราทมอทธพลตอการรบรโดยตรง สามารถถวงนาหนก

ใหเกดความสมดลไดทงแบบสมมาตรและแบบอสมมาตร

2.4 ความสมดลของรปราง สงเราทมรปรางตางกนจะสามารถกระตนใหรสก

ถงความสมดลไดทงแบบสมมาตรและอสมมาตร

2.5 ความสมดลของนาหนกหรอความเขมของส

2.6 ความสมดลของพนผว พนผวของวตถทมลกษณะแตกตางกนจะสามารถกอใหเกด

ความสมดลไดทงแบบสมมาตรและแบบอสมมาตร

2.7 ความสมดลของตาแหนงและทศทาง การจดวางองคประกอบทเปนจดเดนใน

ตาแหนงหรอทศทางของสายตาจะสามารถถวงดลกบสวนประกอบอน ๆ ทมปรมาณมากกวาได และ

กอใหเกดความสมดลไดทงแบบสมมาตรและแบบอสมมาตร

3. การเนน(emphasis) เปนการเลอกยาทาใหสวนใดสวนหนงของสงเรามความเขมโดด

เดนกวาองคประกอบอน ๆ ชวยกระตนใหผชมเกดการรบรนทรรศการไดมากกวาสงแวดลอมทวไป

ทาใหผชมรบรจดทเนนไดชดเจนกวาสวนอนทมลกษณะเปนปกตธรรมดา การเนนใหเกดจดเดนอาจ

ตองอาศยองคประกอบศลป ไดแก ส แสงเงา พนผว รปราง รปทรง ซงแตละองคประกอบมวธเนนได

หลายวธ

3.1 การเนนดวยการตดกน หมายถง การจดองคประกอบสาคญของแตละสวนใหม

ความเขมตางกนไปในทศทางตรงกนขามจะสามารถดงดดความสนใจไดดขน

3.2 การเนนดวยการแยกตวออกไป หมายถง การจดองคประกอบอยางใดอยางหนง

แยกตวออกไปจากกลมองคประกอบสวนใหญซงรวมตวกนอยเปนอนหนงอนเดยวกน องคประกอบท

แยกตวออกไปจะกลายเปนจดเดน

3.3 การเนนเนอหาโดยรวม การจดนทรรศการโดยเนนเนอหาภาพรวมทงหมด ไมม

การเนนจดใดจดหนงเปนจดสนใจโดยเฉพาะ เนองจากองคประกอบทกอยางถกจดใหมคณคาตอการ

รบรและการเรยนรพอ ๆ กน เปนการสรางความคดรวบยอด (concept) ของนทรรศการใหเดนชด

ครอบคลมเนอหาทงหมด

3.4 การเนนใหเกดจงหวะ หมายถงตาแหนงของสงเราทถกจดวางเปนระยะ ๆ อาจถหรอหางมทศทางเดยวกนหรอหลายทศทาง ขนาดเดยวกนหรอแตกตางกนหลายขนาด การจด

57

องคประกอบใหมลกษณะผดปกตหรอแปลกไปจากสวนอน ๆ โดยการเปลยนแปลงส ขนาด รปราง ทศทางหรอตาแหนงพนผว กจะทาใหผลงานนนนาสนใจมากขน 3.5 การเนนโดยการจดวางตาแหนง ทาใหนาสนใจดวยเสน ส รปราง รปทรง พนผว เชน การวางตาแหนงใหมทศทางคลอยตามกน การวางตาแหนงใหอยตรงจดรวมเสนรศมการวางตาแหนงโดยใชเสนนาสายตาไปยงสวนสาคญของภาพ ตวอยางการเนนใหเกดจดเดนในนทรรศการ เชน การเนนดวยสใหสะดดตาดวยพนสเหลองซงเปนสทมความสวาง การเนนดวยสและพนผว การเนนดวยแสง โดดเดนทามกลางเงามดรอบดาน การเนนดวยเสนหรอแถบส ทาใหโดดเดนมองเหนจากระยะไกล การเนนดวยพนผว การเนนดวยขนาด ทศทาง และการเคลอนไหว การเนนดวยรปราง รปทรงและทศทาง การเนนดวยรปซา ๆ เทคนครปแบบการจดแสดง จากการศกษาของศนยถายทอดเทคโนโลยการสหกรณท 1 จงหวดปทมธานกลาวถง เทคนครปแบบการจดแสดง ไวดงน 1. การจดแผนปาย (board) หมายถง แผนหนงสอหรอแผนเครองหมายทบอกใหร (ราชบณฑตยสถาน, 2546) เปนวสดรองรบสอหรอเนอหาตาง ๆ ทนามาจดแสดงซงมหลายรปแบบหลายลกษณะแตกตางกน มทงรปสเหลยมจตรส สเหลยมผนผาแนวตง สเหลยมผนผาแนวนอน บางเปนแผนปายทสามารถถอดประกอบกบขาตงไว บางปายยดตดกบขาตงอยางถาวร แผนปายบางชนดเคลอนยายไดแตบางปายตดอยกบทอยางตายตวไมสามารถเคลอนยายได วสดทใชทาแผนปายมหลายชนด เชน ไมอด ไมไผสาน ไมเนอแขง แผนพลาสตก แผนโลหะ แผนเซลโลกรต 1.1 ประเภทของแผนปาย การจาแนกตามวสดทใชทา ไดแก ไม พลาสตก โลหะ 1.1.1 ไม เปนวสดแขงแรงแตสามารถตกแตงดดแปลงไดงายและสะดวกในการใชงาน ไมทเหมาะกบการทาแผนปาย ไดแก ไมอด ซงมความหมายขนาดแตทเหมาะกบการทาแผนปายนเทศควรมความหนาตงแต 6 มลเมตรขนไป ขนาดของแผนปายทนยมทากนโดยทวไป หากเปนปายขนาดใหญจะมขนาดประมาณ 112 x 244 ซ.ม. ขนาดกลางประมาณ 122 x 122 ซ.ม. ขนาดเลกประมาณ 61 x 122 ซ.ม. 1.1.2 พลาสตก เปนวสดสงเคราะหมหลายชนด ชนดทสามารถนามาทาแผนปายไดมลกษณะเปนแผนขนาดความกวางยาวเทากบไมอด มทงชนดเนอทบตนและชนดโปรงดานในชนดโปรงดานในหรอทเรยกโดยทวไปวา ฟวเจอรบอรด ใชงานไดงาย มหลายสใหเลอก นาหนกเบามากเหมาะกบการทาปายนเทศแบบแขวน แตขอเสยคอไมแขงแรง อายการใชงานสน 1.1.3 สแตนเลส ตองใชเครองมอเฉพาะในการสรางสรรคดดแปลง เหมาะเปนแผนปายกลางแจงหรอปายถาวรตดตงอยกบทไมมการเคลอนยาย เนอหาเปนเชงประวตศาสตรหรอ

58

การบนทกเพอเปนหลกฐานสาคญ ปายนเทศโลหะสามารถแสดงถงคณคา ความมนคงถาวร นาเชอถอหากมความเหมาะสมกสามารถตดตงในอาคารได การจาแนกตามลกษณะการจดแสดง ไดแก แบบตงแสดง แบบแขวน แบบตดฝาผนง 1.1.4 แบบตงแสดง เปนปายนเทศทเหนอยโดยทวไป เปนแบบทสะดวกในการออกแบบและตดตง มความมนคงส สามารถปรบเปลยนตาแหนงและทศทางไดงาย 1.1.5 แบบแขวน เปนปายนเทศทกระตนความสนใจไดด ใหความรสกตนเตนไมสนเปลองขาตง แตมขอจากดคอตองออกแบบราวแขวนใหแขงแรงเหมาะกบนาหนกของแผนปายไมสะดวกในการปรบเปลยนตาแหนงหรอทศทาง 1.1.6 แบบตดฝาผนง ปายตดผนงชวยในการประหยดพนทในการตงแสดง ใหความรสกมนคง เปนระเบยบ ทาใหบรเวณหองจดแสดงโลง แตมขอจากดคอไมสามารถออกแบบเปนอยางอนได นอกจากตดตงไปตามทศทางของฝาผนงเทานน 1.2 เทคนคการจดทาแผนปาย 1.2.1 แผนปายยดตดกบขาตงอยางถาวร มลกษณะแตละปายตดตายตวกบขาตงสามารถวางตงไดอยางอสระไมตองพงพงเกาะเกยวกบวสดอน สามารถเคลอนยายปรบเปลยนไปมาไดสะดวก 1.2.2 แผนปายอสระ เปนแผนปายอสระไมยดตดกบขาตงสามารถถอดประกอบกบขาตงและอปกรณเสรมตาง ๆ ได สวนสาคญของแผนปายแบบนไดแก ขาตง ซงเปนขาทไดรบการออกแบบเปนพเศษสามารถยดเกาะแผนปายแลวยดหรอยอใหสงตาได ทาใหมความยดหยนสงในการปรบเปลยนใหเหมาะสมกบสถานททงแนวตงและแนวนอน 1.2.3 แผนปายสามเหลยมรปตวเอ เปนแผนปายยดตดกบขาตงอกแบบหนงประกอบดวยแผนปาย 2 แผน ดานบนตดบานพบทาใหสามารถพบเกบและกางออกเพอตงแสดงไดเหมาะสาหรบตงแสดงไวกลางหองหรอบรเวณทหางจากผนงหอง เพราะผชมจะสามารถชมเนอหาไดทงดานหนาและดานหลงขณะกางออกและตงแสดง 1.2.4 แผนปายแบบแขวน เปนแผนปายไมยดตดกบขาตงโดยตรงสามารถถอดประกอบได การตดตงตองใชวธแขวนกบราวหรอกรอบททาไวรองรบโดยเฉพาะ แผนปายแบบนใหความรสกนาสนใจ พถพถน ดไมแขงกระดาง เหมาะกบการนาเสนอเนอหาทเปนเรองพเศษเฉพาะทแปลกกวาเรองอนทว ๆ ไป หากเปนปายมหลงคาจะเหมาะกบนทรรศการทจดแสดงเปนเวลานาน ๆ หรอนทรรศการภายนอกอาคาร 1.2.5 แผนปายแบบโคงงอรปเปนรปทรงตาง ๆ เปนแผนปายททาจากแผน

พลาสตกหรอพวซ ปจจบนกาลงไดรบความนยมในวงการธรกจและหนวยงานทมงบประมาณมาก

59

พอสมควร เพราะโดยทวไปแผนปายแบบนจะผลตเนอหาเปนรปภาพและตวอกษรจากระบบการพมพ

ดวยคอมพวเตอร ออกมาเปนภาพเหมอนจรงขนาดใหญ สามารถออกแบบตกแตงใหไดผลงานตาม

จนตนาการหรอตามวตถประสงคไดอยางมประสทธภาพ

1.2.6 แผนปายแบบกาแพง เปนแผนปายทมความหนาเปนพเศษดานลางยดตด

กบฐานกลองรปสามเหลยมหรอสเหลยมทาใหสามารถวางตงไดตามลาพง แผนปายแบบนให

ความรสกมนคง แขงแรง จงเหมาะกบการนาเสนอเนอหาเกยวกบความเชอถอศรทธา ความเปน

ปกแผน ความสามคค ความมนคงถาวร เชนเรองพระมหากษตรย ศาสนา ราชการ การเมองการ

ปกครอง เปนตน

1.2.7 แผนปายสาหรบจดรานขายสนคา เปนแผนปายหลายแผนเมอประกอบเขาดวยกนแลวทาใหเกดบรเวณพนททแสดงขอบเขตเฉพาะขน อาจเปนหองรปสเหลยม สามเหลยม เปนเกาะรปสเหลยม สามเหลยม หรอวงกลมทผชมสามารถเดนดไดโดยรอบ แผนปายแบบนจะไดรบการออกแบบเปนพเศษเพอใหสามารถยดเกยวกนเปนรปทรงหรอบรเวณตามตองการ สามารถนาตวอยางสนคาผลตภณฑมานาเสนอผสมผสานกบรปภาพ และขอความบนแผนปาย ทาใหผชมเขาใจประทบใจกบสงตาง ๆ ในขอบเขตทแผนปายตงแสดงได 1.2.8 แผนปายตงแสดง เปนแผนปายทมโครงสรางสามารถพบยดและเกบไดมความหนาประมาณ 40 ซ.ม. บางคนเรยกวา ปอปอพแสตน(pop-up stand) สามารถวางตงแสดงไดดวยตวเอง และเนองจากเปนแผนปายขนาดใหญพอสมควรจงสามารถเราความสนใจไดด ทงยงทาหนาทเปนฉากหลงสาหรบบรเวณจดแสดงดานหนาไดอก 1.2.9 แผนปายผนธง เปนปายทมลกษณะสเหลยมผนผามขอความเชญชวนคาขวญ คาโฆษณา หรอรปภาพ ในวงการโฆษณานยมเรยกวา แบนเนอร (banner) สามารถตดตงงายเหมอนปายผาโฆษณา ออกแบบตกแตงภาพดวยโปรแกรมคอมพวเตอรใหไดภาพตามตองการได 2. การจดปายนเทศ (bulletin board) เปนสอทศนวสดประเภทหนงทมลกษณะเฉพาะ คอเปนแผนปายททาหนาทเสนอเนอหาเพอถายทอดความรและประสบการณใหผชมไดเรยนรตามความเหมาะสม รปแบบของปายนเทศอาจเปนปายสาเรจรปทมเนอหาเขยนหรอพมพตดอยกบแผนปายโดยตรงสามารถนาไปจดแสดงไดทนท การกาหนดบรเวณวางในนทรรศการ บรเวณวางจะเขาไปเกยวของและมอทธพลตอองคประกอบอน ทาใหผชมเกดความพงพอใจในประโยชนใชสอยและความงามจากการออกแบบและการกาหนดบรเวณวางทเหมาะสม แตถาบรเวณวางมมากหรอนอยเกนไปจะสงผลเสยทาใหผชมรสกอางวางโดดเดยว หรออดอด ดงนนจงควรคานงถงลกษณะและการออกแบบบรเวณวางดงน

60

ลกษณะของบรเวณวาง ไดแก บรเวณวางทใชสอยใหเกดประโยชน (positive space) และบรเวณวางทนอกเหนอจากการใชสอย (negative space) อยางไรกตามบรเวณวางทงสองลกษณะมความสมพนธและสงผลกระทบซงกนและกนเสมอ

1. การออกแบบบรเวณวาง

1.1 การจดองคประกอบแนวตง องคประกอบแนวตง โดยปกตจะกนพนทอากาศในแนวดง มองโดยรวมจะเปนเสนตง (linear vertical element) จะชวยกาหนดขอบมมของปรมาตรของทวาง (บณฑต จลาสย, 2533) แตถากาหนดใหมองคประกอบลกษณะเดยวกนมากกวา 2 องคประกอบขนไป และวางในตาแหนงมมตางกนทไมใชแถวเดยวกน 1.2 การจดองคประกอบระนาบแนวตง มลกษณะแผนกนเปนฉากหลงของพนทระนาบแนวตง (linear vertical plane) จะสรางทวางหนาระนาบ (บณฑต จลาสย, 2533) กอใหเกดบรเวณวางขนดานหนาของระนาบแนวตง 90 องศา บรเวณวางทเกดขนใหมสามารถเชอมโยงสมพนธกบบรเวณดานหนาไดอยางกลมกลน สวนบรเวณวางดานขางทงสองขางมความสมพนธกบพนทวางดานหนาของระนาบนอยมาก 1.3 การจดองคประกอบระนาบแนวตงรปตวแอล (L) หรอระนาบมมฉาก (L-shaped planes) ชวยสรางปรมาตรของทวางภายในมมฉาก (บณฑต จลาสย, 2541) เปนระนาบแนวตง 2 ดานบรรจบกนทมมใดมมหนง กอใหเกดสนามบรเวณวางจากมมตามแนวทแยงมมทงนเนองมาจากการรวมตวกนของบรเวณวางทเกดจากระนาบแนวตงทง 2 ดาน ทาใหสามารถดงดดความสนใจผชมไดจากมมกวางใหมงตรงไปยงจดสนใจเพยงจดเดยวไดงายขน 1.4 การจดองคประกอบระนาบแนวตงขนานกน หรอระนาบคขนาน (parallel planes) จะชวยสรางปรมาตรของทวางระหวางระนาบทงสองและแสดงทศทางตามระนาบคขนาน (บณฑต จลาสย, 2541) ระนาบแบบนจะกาหนดบรเวณวางระหวางคขนานนาไปสดานทเปดออก (ทพยสดา ปทมานนท, 2535) เปนระนาบทกอใหเกดบรเวณวางจากระนาบแนวตงทง 2 ดานเขามารวมตวกนตรงกลางทาใหปรมาตรบรเวณวางทเกดขนใหมเชอมโยงกบบรเวณวางภายนอกตามแนวขนานได 2 ทาง 1.5 การจดองคประกอบระนาบรปตวย องคประกอบระนาบรปตวย (U) เปนระนาบปดลอมสามดาน (U-shaped planes) สรางปรมาตรของทวางระหวางระนาบทงสามและแสดงทศทางทางดานเปด (บณฑต จลาสย, 2535) เปนบรเวณวางทเกดจากระนาบแนวตง 3 ดานบรรจบกนเขาเปนรปตวยทาใหดานหนงทเหลอเปดออกสบรเวณวางดานนอก การกาหนดบรเวณวางแบบนมจดเดนคอความเปนเอกเทศทสามารถออกแบบและสรางสรรคองคประกอบใหเปนไปตามจนตนาการไดงาย 1.6 การกาหนดบรเวณวางในเชงจตวทยา เพอการเชญชวนลกคาหรอผชมเขาชมและรวมกจกรรมควรคานงถงธรรมชาตของการปฏสมพนธและการแสดงออกของผชม โดยเฉพาะลกคาใหมหรอผชมทยงไมคนเคยกบสนคาผลตภณฑใหม ควรยดหลกสาคญคอการหลกเลยงสงกด

61

ขวางใด ๆ ทกชนดระหวางทางสญจรภายนอกกบบรเวณภายในนทรรศการ เชน พนทตางระดบกน การใชเสนขวางหรอสกาหนดขอบเขต โตะ แผงกนราว ต ชนวางสงของ แตหากเปนผชมทตองการปรกษาในรายละเอยด จาเปนตองจดบรเวณพเศษแยกจากสวนผชมทวไป 2. การกาหนดทางเดนชมนทรรศการ 2.1 การสญจรทศทางเดยวชมไดดานเดยว 2.2 การสญจรทศทางเดยวชมได 2 ดาน 2.3 การสญจรอยางอสระตามความตองการ สรกาญจน รตนเกต (2540) กลาววา การจดแสดงตาง ๆ ไมวาจะเปนในพพธภณฑสถาน

หรอการจดนทรรศการ จะตองคานงถงวธการและเทคนคตาง ๆ ดงน

1. เทคนคการจดแสดงเพอความงาม (Aesthetic presentation) เปนเทคนคทใชกนใน

การจดแสดงศลปวตถของพพธภณฑสถานศลปะ และหอศลปะ เทคนคอยทการจดผงหอง ใหสพน

หลง ใหแสงสวางแกวตถ การออกแบบตและแทนฐานทเหมาะสม ประณตสวยงาม เพอจะไดเนนให

เหนถงความงามของวตถ องคประกอบตาง ๆ เหลานจะชวยสงใหวตถทจดแสดงงามเดนยงขน

อยางไรกตามไมควรออกแบบจดแสดงใหองคประกอบกลายเปนสวนสาคญยงกวาวตถจะสงเกตไดวา

พพธภณฑสถานศลปะจะไมนยมปายบรรยาย รปถาย แผนท หรอแผนผงประกอบไวใกล ๆ กบงาน

ศลปะทจดแสดง ปายบรรยายมกจะแยกอยเปนสวนหนง เพอไมใหมสงใดมาอยใกลรบกวนสายตา

ผชม สงทเดนและดงดดความสนใจผเขาชม คอศลปวตถ องคประกอบตาง ๆ เชน สพนหลง เปนสงท

ชวยเสรมวตถใหดเดนเทานน ควรจะเปนสทเขากบวตถไดดทสด การเลอกใชสพนหลงเพอจดแสดง

ศลปวตถแตละชนดตองเลอกสทเหมาะกบวตถ อาจใชเปนสกลาง ๆ คอสออน ๆ หรอขาวหมน

2. การจดแสดงใหความร (Instructional presentation) หรออาจเรยกวาการจดแสดง

ใหเกดปญญา (Intellectual presentation) (จรา จงกล, 2532) เปนการจดการแสดงทใชคาบรรยาย

ภาพถาย ภาพเขยน แผนท แผนภมหรอองคประกอบตาง ๆ ทจะใหเรองราวเกยวกบเรองทจดแสดง

นน ๆ เทคนคของการจดแสดงจะคานงถงองคประกอบตาง ๆ เพอจะบรรยายใหความร ซงทงนจะม

วธการตาง ๆ เชน การใชภาพถายขนาดใหญมากเปนพนหลง ใชgraphic art ตกแตงประกอบการจด

แสดงวตถ การจดแสดงแบบนเรยกวา explanatory exhibit ความสาคญอยทองคประกอบมากกวา

วตถ

3. การจดแสดงตามสภาพธรรมชาต (Natural context presentation) การจดแสดงตาม

สภาพจรงตามธรรมชาตของวตถนน โดยใชเทคนคการจดแบบจดฉากละคร (Diorama technique)

หลกการสาคญในการจดแสดงใหเหมอนจรงตามธรรมชาตมากทสด มทงจดแสดงตามขนาดจรงหรออาจ

ยอสวน

62

4. การจดแสดงตามสภาพจรงทเคยเปนอย (Authentic setting presentation) นยมจดแสดงตามสภาพเปนจรงตามสมย เรยกวา period room technique เทคนคนทาใหผชมสนกสนานเพลดเพลนงายตอการเรยนร 5. การใชเทคนคปฏกรยาโตตอบ (Interactive) เชน เทคนคการกดปม เพอใหฝกใชประสาทสมผสทงหมดไมใชเพยงแตตาด โดยตองพจารณาความตองการทางจตวทยาของผเรยนร เปนการเราความสนใจ สอในการจดนทรรศการ การใชสอในนทรรศการมความสาคญอยางยงตอการจดนทรรศการ “เครองมอทสาคญทสดของนทรรศการกคอ สงทจะสนบสนนใหผชมมสวนรวมกบนทรรศการนนดวย ไมวาจะเปนการรวมโดยทางตา ทางใจ หรอทางรางกายกตาม การใหผชมเยยมชม ไดทาอะไรบาง ยอมจะทาใหเขามสมาธมากขนและถกรบกวนจากสงอน ๆ รอบตวนอยลง” (เปรอง กมท, ม.ป.ป.) สอ แตละชนดมศกยภาพในการสอความหมายและวธการใชแตกตางกนดงน 1. สอวสด 1.1 แผนปลว (leaflets) ในงานนทรรศการใชแผนปลวไดหลายโอกาส เรมตงแตประชาสมพนธงานและใหขอมลเนอหาสาระทตองการสอสาร เหมาะสาหรบกลมเปาหมายจานวนมากและไมเฉพาะเจาะจง เปนสอทลงทนนอยทงเวลาแรงงานและงบประมาณ 1.2 แผนพบ (folders) เปนสอวสดทใหขอมลขาวสารไดดอกชนดหนง ลกษณะเปนกระดาษแผนใหญทนามาพบใหมขนาดเหมาะสมตอการใชงานไดหลายอยาง 1.3 จลสาร วารสาร (journal) เปนทนยมมากในการจดนทรรศการขนาดกลางและขนาดใหญ และมกจะจดทาเปนโอกาสพเศษสาหรบนทรรศการนน ๆ โดยเฉพาะเนอหาสาระของ ขอเขยนและบทความจะเกยวของกบนทรรศการโดยตรงหรอโดยออมบาง 1.4 ภาพโฆษณา (posters) เปนสอททศนวสดทสรางขนเพอใชกระตน ชกชวน จงใจใหผชมเกดความสนใจเชอถอศรทธาและนาไปสการแสวงหาขอมลเพมเตมตอไป การใชภาพโฆษณาในนทรรศการจะชวยเราใจใหผชมเปลยนแปลงพฤตกรรมบางอยางไดด เชน การเตอนใหระวงภย การเตอนใหระวงในการขามถนน การกระตนใหเหนภยของสารเสพตดประเภทตาง ๆ 1.5 แผนภม (charts) เปนวสดกราฟกทมองคประกอบเปนสญลกษณ รปภาพและตวอกษร ใชประกอบการบรรยายชแจงสรปสาระสาคญในนทรรศการ สอแผนภมเหมาะกบเนอหาทเกยวกบขนตอนการเปรยบเทยบ กระบวนการ การแสดงความสมพนธของขอมลขาวสาร 1.6 แผนภาพ (diagrams) เปนทศนวสดอยางหนงทแสดงใหเหนสวนประกอบตาง ๆ ของสงของหรอของระบบงานดวยภาพ เชน การทางานของลกสบรถยนต การทางานของเครองกรองนา เปนตน

63

1.7 แผนสถต (graphs) เปนวสดทเนนการสอความหมายในเชงปรมาณและตวเลข

แผนสถตแตละเรองควรแจงทมาของขอมลตาง ๆ ใหชดเจนเพอสรางความเชอถอ และเปดโอกาสให

ศกษาคนควาตอไปไดงายขนดวย เนอหาทเหมาะสมกบสอแผนสถต ไดแก เนอหาทเปนขอมลเชง

ปรมาณ การเปรยบเทยบขอมลลกษณะตาง ๆ การแสดงความสมพนธระหวางขอมล

1.8 หนจาลอง (models) เปนทศนวสดชนดหนงทสรางขนเพอเลยนแบบของจรงม

ลกษณะเปน 3 มต แสดงสดสวนและสสนเหมอนของจรงทกประการ ใชในการถายทอดความร ทดแทน

ของจรงในกรณทของจรงมขอจากดไมสามารถนามาแสดงได เชน การแสดงโครงสราง ลลบซบซอน

ภายใน ของบางอยางมขนาดเลกหรอใหญเกนไป บางอยางมอนตราย อยไกลเกนไป บางอยางสญหายไป

ในอดต สอหนจาลองจงมประโยชนตอการเรยนรของผชมหลายประการ

1.9 ของจรง (real objects) ไดแก สงของทมสภาพเปนของเดมแท ๆ ของสงนนอาจ

เปนสงทมอยตามธรรมชาตหรอสงทมนษยสรางขน และอาจเปนไดทงสงมชวตและสงไมมชวตผชม

สามารถรบรและเรยนรของจรงไดดวยประสาทสมผสทง 5 ทาใหสามารถมองเหน ไดยน ไดกลน ไดรส

และไดสมผสกบบรรยากาศของจรงดวยตนเอง

1.10 สอวสดอเลกทรอนกส (electronics materials) ไดแก สอทใชกระแสไฟฟาใน

การทางาน สวนใหญใชประกอบกบเครองหรออปกรณอเลกทรอนกส ตวอยางเชน เทปวดทศน เทป

เสยง แผนซด

2. สออปกรณ

2.1 สออปกรณประเภทเครองเสยง เปนสอโสตอปกรณ (audio equipment) ทม

ความจาเปนในการจดนทรรศการ ชวยในการปรบเสยงผพดใหผฟงรบรไดอยางชดเจนทาใหสะดวกใน

การสอความหมายและการถายทอดความรในนทรรศการ ทงในบรเวณงานทมอาณาบรเวณกวางใหญ

ภายในหองประชม และหองจดนทรรศการ ระบบการขยายเสยงมสวนประกอบ 3 สวน

2.1.1 ไมโครโฟน (microphone)

2.1.2 เครองขยายเสยง (amplifier)

2.1.3 ลาโพง (speaker)

2.2 สออปกรณประเภทเครองฉาย การจดกจกรรมประกอบนทรรศการหลาย

กจกรรม จาเปนตองใชเครองฉายเปนอปกรณสาคญในการดาเนนงาน เครองฉายทนยมใชมากใน

ปจจบน

2.2.1 เครองฉายขามศรษะ (overhead projector)

2.2.2 เครองฉายแอลซด (LCD : liquid crystal display)

64

3. สอกจกรรม 3.1 การบรรยาย คอการถายทอดขอมลหรอสงทตองการสอสารดวย บอกเลาเปนกจกรรมพนฐานทจดประกอบนทรรศการทวไป 3.2 การประชมสมมนา เปนการจดลกษณะในกลมอภปรายแลกเปลยนความคดเหนประสบการณหรอเปนการระดมความคดเรองใดเรองหนง เหมาะสาหรบกรณทผเขารวมสมมนามประสบการณมากและมความรระดบอาวโส ซงผเขารวมประชมทกคน มความเทาเทยมกนในการแสดงความคดเหน ไมมวทยากร มแตผประสานงานหรอผจดดาเนนการคอยอานวยความสะดวกและ ใหบรการ ผเขาสมมนาจะเลอกผนากลมสมมนาจากผเขารวมสมมนาดวยกนเพอเปนตวแทนใน การรายงานผลการอภปรายและดาเนนการสมมนาไปตามตารางทกาหนดไว (สมคด แกวสนธ และสนนท ปทมาคม, 2524, อางถงใน สทธน ศรไสย, 2538) 3.3 การสาธตเปนกจกรรมทถายทอดเนอหาสาระดวยการแสดงหรอการกระทาใหดเปนตวอยางพรอมกบการบรรยายหรออธบายเปนลาดบขนตอน โดยทวไปจะประกอบดวย ขนเตรยม ขนสาธต ขนสรปและประเมนผล โดยผชมนทรรศการมสวนรวมในการสงเกตและรวมกจกรรมไปดวยเปนระยะ ๆ กจกรรมนเหมาะสาหรบกจกรรมปฏบตทเปนกระบวนการมลาดบขนตอน 3.4 การแสดงบทบาทสมมตและสถานการณจาลอง เปนกจกรรมทคลายคลงกน คอ เปนกระบวนการทมการกาหนดหวขอเรองปญหาหรอกาหนดสถานการณขนมาใหคลายกบสภาพความเปนจรง 3.5 การเลนเกม เปนกจกรรมการแขงขนทมกตกาสาหรบการเลน ทาใหไดรบความเพลดเพลน ราเรง สนกสนาน ตนเตน กระตอรนรน มระเบยบ อยในกฎเกณฑ กตกา รจกแกปญหา มสมาธ รจกการอยรวมกน 3.6 การแสดงและการละเลน เปนสอกจกรรมทใหความเพลดเพลน สนกสนานเรยกความสนใจจากผชมนทรรศการได การแสดงทดควรสอดคลองและสงเสรมวตถประสงคของการจดนทรรศการ 3.7 การจดประกวดและการแขงขนทกษะตาง ๆ การศกษากรณศกษาเปรยบเทยบ 1. ศนยสรางสรรคงานออกแบบ (Thailand Creative & Design Center : TCDC) กอตงขนเพอเปนศนยกลางการเรยนรและแหลงคนควาขอมลดานการออกแบบและความคดสรางสรรคใหกบสงคมไทย ตลอดจนเพมขดความสามารถของนกออกแบบและผประกอบการไทยใหสามารถแขงขนในตลาดโลกไดอยางภาคภม

65

มวตถประสงคหลก ในการสรางโอกาสใหประชาชนไดเขาถง “ความร” เพอทจะเปนแรงบนดาลใจใหเกดความคดสรางสรรคใหม ๆ และเปดโอกาสใหประชาชนไดสมผส และสนกกบการตกตวงประสบการณจากผลงาน และความสาเรจของนกคด นกออกแบบจากทวโลก ทงน TCDC รวมมอโดยตรงกบภาคธรกจ ผประกอบการ SME และนกออกแบบ โดยมเปาหมายเพอสนบสนนใหคนไทยไดตระหนกถงคณคาของการนาดไซนมาใช ในการสรางมลคาใหกบสนคาและบรการ ตลอดจนสงเสรมและเผยแพรผลงานดไซนของนกออกแบบไทยใหเปนทรจกทง ภายใน และตางประเทศ แนวความคด โลดแลนไปกบจนตนาการเพอเปลยนชวตคณ โดยมสญลกษณของโครงการ คอ ขนมใสไส เปนสงทแสดงถงความชาญฉลาดระหวางความคดสรางสรรค และงานออกแบบไทยทมมาเนนนาน เปนการผสมผสานสวนผสมหลากชนด ใหกลายเปนขนมรสอรอย โดยใชบรรจภณฑจากธรรมชาต ทตองใชความละเมยดละไม ทงความคด และการประดษฐ สงผลใหเกดผลผลตทสมบรณไปดวยสมผสของการบรโภค ซงเปนผลงานทโดดเดนไมเหมอนใคร เปนความงดงาม ทเกดขนจากความไดเปรยบของความแตกตางทางวฒนธรรม และทรพยากรของประเทศ โครงสรางขององคกร 1. ฝายอานวยการ 2. ฝายพฒนาการออกแบบและธรกจสรางสรรค 3. ฝายเนอหาและพฒนาองคความร 4. ฝายนทรรศการและกจกรรมสมพนธ 5. ฝายศนยความร 6. ฝายเทคโนโลยสารสนเทศและบรหารพนท สถานทตง ศนยสรางสรรคงานออกแบบ ชน 6 ด เอมโพเรยม ชอปปง คอมเพลกซ 622 สขมวท 24 กรงเทพฯ 10110 เวลาทาการ เปดบรการทกวน (ยกเวนวนจนทร) ตงแตเวลา 10.30 - 21.00 น. บรการตาง ๆ ของ TCDC 1. แหลงกระตนจนตนาการ สรางแรงบนดาลใจ 1.1 นทรรศการ หองแสดงนทรรศการขนาดพนทกวา 800 ตารางเมตร สรางขนตามมาตรฐานของพพธภณฑระดบโลก แบงออกเปน 1.1.1 นทรรศการถาวร นาเสนอนทรรศการ “ตองมอะไรถงออกแบบได” บนพนทขนาด 300 ตารางเมตร นาเสนอเรองราวทหลากหลาย ทงดานสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ และการเมองอนเปนปจจยสาคญทสงผลตอความคดสรางสรรคในผลงานดานการ ออกแบบของประเทศตาง ๆ รวมถงแสดงเนอหาทสะทอนถงพฤตกรรมผบรโภคทเปลยนแปลงไปในแตละชวงเวลา พรอมคนหากระบวนการทมาของ “อจฉรยภาพแหงทองถน” ในผลงานออกแบบอตสาหกรรมของไทย

66

ภาพท 43 นทรรศการ “ตองมอะไรถงออกแบบได” ทมา: Flowery, What is Design? @ TCDC, เขาถงเมอ 5 กรกฎาคม 2555, เขาถงไดจาก http://www.bloggang.com/viewdiary.php?id=flowerylife&month=10-2009&date= 10&group=11&gblog=90 1.1.2 นทรรศการหมนเวยน บนพนทขนาด 500 ตารางเมตร จดแสดงนทรรศการจากทวโลกและทจดทาขนโดย TCDC มวตถประสงคเพอเตมเตมพนฐานความรดานการออกแบบและสรางแรงบนดาล ใจใหแกผชม ดวยตวอยางผลงานการออกแบบทมชอเสยงในระดบสากล พรอมคาอธบายถงปรชญา แนวคด และทมาของงานออกแบบ

ภาพท 44 นทรรศการ “นง พบ จบ จบ” ทมา: นทรรศการ “การออกแบบแหงทองถน” (miniTCDC Showcase), เขาถงเมอ 5 กรกฎาคม 2555, เขาถงไดจาก http://tcdclibrary.wordpress.com/category/touring-exhibition/

67

2. แหลงคนควาเพอตอยอดความคดสรางสรรค 2.1 TCDC Resource Center หองสมดเฉพาะดานการออกแบบทใหญทสดแหงหนงในเอเชย เปนแหลงรวบรวมหนงสอดานการออกแบบจานวนกวา 32,000 รายการ วารสารกวา 210 ชอเรอง สอมลตมเดยกวา 3,000 รายการ ทงในรปแบบของภาพยนตร สารคด และบนทกภาพกจกรรมใหความรของ TCDC ผานบรการ iPod และ iPad ซงเปนบรการใหมลาสดสาหรบสมาชก ทงยงม 3 ฐานขอมลออนไลนดานประวตศาสตรศลปะ การออกแบบ และการตลาด พรอมใหขอมลขาวสารดานสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ และการเมอง นอกจากน TCDC Resource Center ยงมบรการเสรม เชน หองอานหนงสอ หองชมภาพยนตร ฐานขอมลออนไลน รวมทงนทรรศการขนาดยอม เปนตน

ภาพท 45 หองสมดเฉพาะดานการออกแบบ ทมา: Setting the stage for great design, เขาถงเมอ 14 กรกฎาคม 2556, เขาถงไดจาก http://aly.inventiveculture.com/2012/08/11/setting-the-stage-for-great-design/ 2.2 Material ConneXion Bangkok หองสมดวสดเพอการออกแบบแหงแรกของเอเชย เปดโอกาสใหนกออกแบบ ผใชบรการไดสมผสวสดทนกออกแบบระดบโลกใชในการสรางสรรคผลงาน เปนสถานทรวบรวมวสดทใชในการผลตเพอการออกแบบกวา 6,500 ชน เพอใหสมาชก TCDC ไดทนตอความเปลยนแปลงในโลกของวสดเพอการออกแบบ

68

ภาพท 46 หองสมดวสดเพอการออกแบบ ทมา: Setting the stage for great design, เขาถงเมอ 14 กรกฎาคม 2556, เขาถงไดจาก http://aly.inventiveculture.com/2012/08/11/setting-the-stage-for-great-design/ 3. แหลงบมเพาะของธรกจและตอยอดผประกอบการไทย เปาหมายสาคญของ TCDC คอการทาหนาทเปนสะพานเชอมโยงใหผผลตและนกออกแบบไดรวมมอกนผลต สนคาและบรการทมคณภาพ เพอสรางธรกจทแขงแกรงอนจะนาไปสระบบเศรษฐกจทมนคงของประเทศ 4. แหลงเรยนรดานการออกแบบและธรกจสรางสรรค 4.1 เครอขายออนไลนของผประกอบสรางสรรค เวบไซต 1 3www.tcdcconnect.com รวบรวมขาวสารความรเกยวกบธรกจสรางสรรค การสรางแบรนด นวตกรรม กระแสความนยมของผบรโภค การบรหารธรกจทใชความคดสรางสรรค ไปจนถงกรณศกษาตาง ๆ ทจะสงผลตอแนวทางการออกแบบและการทาธรกจ ตลอดจนเปนแหลงเรยนรสาหรบนกศกษาและผสนใจดานงานออกแบบและความคด สรางสรรค 4.2 พนทนาเสนอสนคาสรางสรรค The Shop@TCDC จดประสงคหลกของราน คอการสนบสนน นกออกแบบ และผประกอบการหนาใหม ใหกลาคดคนและสรางผลงานสทองตลาด โดยเสนอโอกาสและพนทนาสนคาสรางสรรคมาทดลองตลาด ทงยงชวยใหคาแนะนาและพฒนาสนคาออกแบบใหม ๆ ทงจากในประเทศและตางประเทศททางรานนาเสนอชวยสรางความตนตวใหวงการออกแบบไทย ใหนกออกแบบไดเรยนรดานการตลาดและรความสนใจของทองตลาดในประเทศ

69

ภาพท 47 The Shop@TCDC ทมา: Surface Asia, The Shop @ TCDC, Thailand , เขาถงเมอ 14 กรกฎาคม 2556, เขาถงไดจาก http://surfaceasiamag.com/read-news-7-17-152-the-shop-@-tcdc--thailand-.surface asia.magz#.UeIpQG2InLQ 4.3 เผยแพรความรและความสาคญของความคดสรางสรรค ขยายองคความรและความเขาใจตอการพฒนาระบบเศรษฐกจสรางสรรคในแงมม ตาง ๆ ดวยการสรางและผลตองคความร ในรปแบบนตยสารฉบบแจกฟรรายเดอน Creative Thailand หนงสอ และสอออนไลน เพอรวบรวมและเผยแพรผลงานความรดานการออกแบบและความคดสรางสรรคสสงคมไทย 4.4 เวทความคดเหนและเครอขายดานการออกแบบคอการสรางเวทใหผประกอบการธรกจทใชความคดสรางสรรคและนกออกแบบ ทงชาวไทยและชาวตางประเทศไดแลกเปลยนประสบการณและคนหาแรงบนดาลใจ ระหวางกน เพอสรางสรรคงานออกแบบผานความรวมมอและสนบสนนกนในเครอขายแวดวงการ ออกแบบ โดยมพนทพนท 155 ตารางเมตร สาหรบใชในการจดกจกรรมความรดานการออกแบบตาง ๆ ทงในรปแบบการบรรยาย การสมมนา สมมนาเชงปฏบตการ การประชมโดยเปดใหเชาพนทสาหรบการจดกจกรรมสรางสรรคอน ๆ ได

70

ภาพท 48 Auditorium ทมา: Indigo Skin, Denim Talk @ TCDC, Emporium Bangkok, เขาถงเมอ 14 กรกฎาคม 2556, เขาถงไดจาก http://www.indigoskinjeans.com/blogs/blog1.php/2010/02/21/denim-talk-tcdc-emporium-bangkok 5. สวนบรการดานอน ๆ 5.1 Kiosk @TCDC เปน Cafe' เลก ๆ ซงใหคณไดสมผสกบพนทอสระทางความคด และอาจสรางแรงบนดาลใจใหกบคณได ณ บรเวณ Creative Space ของ TCDC พบ กบภาพยนตรสนและสารคดดงจากทวโลก การแสดงดนตรสดทามกลางกลนอายของกาแฟเลศรส เบเกอรโฮมเมดสดใหมทกวน และยงมเมนพเศษทคดสรรนาเขาจากทวโลก

ภาพท 49 Kiosk @TCDC ทมา: Setting the stage for great design, เขาถงเมอ 14 กรกฎาคม 2556, เขาถงไดจาก http://aly.inventiveculture.com/2012/08/11/setting-the-stage-for-great-design/

71

5.2 The Kitchen@TCDC ภรณ เจาตารบความอรอยแบบโฮมเมดกวา 50 ป รานภรณยงคงรกษาความอรอยแบบดงเดมดวยเมนทหลากหลาย ตงแตอาหารไทยรสชาตกลมกลอมไปจนถงอาหารนานาชาต ใหบรการในสวนดานหนาบรเวณทางเขา 2. Cité du design (เมองแหงการออกแบบ) Cité du design เปนศนยการออกแบบนานาชาตใหมเพอการสอสาร การวจยและการศกษาในการออกแบบ เปนความรวมมอของสถาบนวฒนธรรม (EPCC) และโรงเรยนศลปะและการออกแบบในการกอตง โดยมงเนนไปทการศกษาระดบสง, การวจย, การพฒนาเศรษฐกจและสงเสรมศลปะและการออกแบบงานหลกของ Cité du design วตถประสงคของโครงการ 1. ยกระดบการออกแบบใหกบประชาชน 2. การพฒนาของนวตกรรมการออกแบบ 3. การวจยการออกแบบ 4. เปนตวแทนในการจดการกจกรรมตาง ๆ ทเกยวกบการออกแบบ สถานทตง 3, rue Javelin Pagnon 42000 Saint-Étienne, France โครงการมองคประกอบหลกในพนท คอ สวน, The Place d'Armes, อาคารหอนาฬกา, โรงเรยนสอนศลปะและการออกแบบ หอชมเมองหรอหอดดาว และ The Platine คอ ศนยกลางการออกแบบ โครงการนเปนการออกแบบใหเขากบพนทเดมใหเชอมโยงกบอาคารทสาคญตาง ๆ ภายในเมอง และเปนเหมอนศนยกลางและพนทการทากจกรรมตาง ๆ ของเมอง การออกแบบโดยรวมนนเนนการออกแบบทยงยน

ภาพท 50 Cité du design ทมา: Finn Geipel and Giulia Andi, Cité du design, เขาถงเมอ 14 กรกฎาคม 2556, เขาถงไดจาก http://www.b-e-ta.net/~channelb/projects/075citedudesign/index_eng.html

72

The Platine คอ อาคารทเปนแหลงเรยนร หรอคนควาหาขอมลทางดานการออกแบบ เปนอาคารทมความทนสมยและรปลกษณตางจากอาคารรอบดาน โครงสรางของอาคารเปนการเชอมตอของหนวยโลหะหลาย ๆ แผนทเปนรปสามเหลยมดานเทาตอกนโดยครอบคลมตงแตผนงถงหลงคาเปนเนอเดยวกนและการกระจายตวของความแขงแรงในทกทศทาง ตวผวของแผนโลหะนนมทงทบและโปรงแสง ฉนวนกนความรอนและการปองกนอณหภม สวนทเปดและปด รวมไปถงยงมการนาแผน โซลาเซลลเขามาใชเพอใชในการผลตไฟฟา และเปนการพฒนาและการทดสอบทเปนนวตกรรมใหมของวสดพลงงานแสงอาทตย ตวอาคารไมเพยงแตจะควบคมอณหภมไดแลวนนยงสงผลถงการควบคมแสงสวางจากภายนอกดวย เพราะมแผงควบคมการใหแสงสวางในพนทตาง ๆ

ภาพท 51 The Platine ทมา: Bridgette Meinhold, Cité du Design: Solar Powered International Design Center Unveiled, เขาถงเมอ 14 กรกฎาคม 2556, เขาถงไดจากhttp://inhabitat.com/cite-du-design-solar-powered-international-design-center-unveiled/ เวลาทาการ เปดบรการทกวนองคารถงวนอาทตย ตงแตเวลา 11.00 – 18.00 น. บรการตาง ๆ 1. Auditorium 300 ทนง สาหรบนกเรยนของโรงเรยนสอนศลปะและการออกแบบ (ESADSE) และการประชมสมมนาทเกยวกยการออกแบบ 2. หองประชมหรอสมมนา มทงหมด 3 หอง สาหรบนกศกษาและครของโรงเรยนสอนศลปะและการออกแบบ ESADSE รวมไปถงใชในการฝกอบรมเยาวชน ประชาชนและนกออกแบบ

73

3. Agora ม 3 หนวย มขนาด 60 ตารางเมตร โดยหนวยทหนงเปนพนทสาหรบ รานคา สวนขายตว และสวนตอนรบ หนวยทสองเปนสวนของนทรรศการของ Cité du Design และหนวยทสามเปนสวนของนกเรยน ESADSE 4. สวนนทรรศการ มพนทขนาด 1200 ตารางเมตร และ 800 ตางรางเมตร 5. รานอาหาร "La Platine" 6. หองสมดวสด มตวอยางของวสด นวตกรรมตาง ๆ ของวสด และการเขาถงฐานขอมล 7. หองสมด มการจดเกบเอกสารและขอมลตาง ๆ ทเกยวกบศลปะ การออกแบบและงานสถาปตยกรรม 8. สวนเรอนกระจก เปนพนทเปลยนบรรยากาศ ทนาเสนอการจดนทรรศการแบบเปด

ภาพท 52 Plan of the Platine ทมา: Jérémy Dumont, La Cité du design sera inaugurée en octobre prochain, เขาถงเมอ 14 กรกฎาคม 2556, เขาถงไดจาก http://www.paperblog.fr/1823055/la-cite-du-design-sera-inauguree-en-octobre-prochain/

74

ภาพท 53 สวนหองสมด The Platine ทมา: Finn Geipel and Giulia Andi, Cité du design, เขาถงเมอ 14 กรกฎาคม 2556, เขาถงไดจาก http://www.b-e-ta.net/~channelb/projects/075citedudesign/index_eng.html 3. International Design Center Nagoya (IDCN) เปนศนยการออกแบบแบบบรณาการทใหญทสดในประเทศญปน อย ใจกลางยานชอปปงในเมองนาโกยา เปดโอกาสใหคนในชมชนทองถน และผคนจากทวเขามาใชบรการ ผานสงอานวยความสะดวกทครบครน เปนศนยเชอมเครอขายขอมลทเกยวของกบการออกแบบจากทวโลก ดาเนนการดานการพฒนาการออกแบบ วางแผนและใหคาปรกษาดานการออกแบบ แลกเปลยนการออกแบบทงดานสงพมพ และใหความสาคญกบสงอานวยสะดวกในการออกแบบดวยบรการตาง ๆ สถานทตง Design Center Bldg., "NADYA PARK", 18-1, Sakae 3-Chome, Naka-ku, Nagoya, 460-0008 Japan เวลาทาการ เปดบรการทกวนยกเวนวนองคาร ตงแตเวลา 09.00 – 21.00 น. บรการตาง ๆ 1. สวนหางสรรพสนคา มรานคาทเกยวกบผลตภณฑสาหรบการตกแตงภายใน ผลตภณฑจากนกออกแบบและสนคาผลตภณฑทวไป

75

ภาพท 54 สวนหางสรรพสนคา ทมา: International Design Center Nagoya, เขาถงเมอ 14 กรกฎาคม 2556, เขาถงไดจาก http://www.idcn.jp/facilities/1f#a4000011 2. Design Hall ครอบคลมพนท 676 ตารางเมตร มเพดาน 8 เมตร สามารถรองรบคนไดถง 500 คน พนทกวางขวางสามารถปรบใหเหมาะกบความหลากหลายของกจกรรมตาง ๆ ทเกดขน รวมทงการประชมระดบนานาชาต รวมถงการจดนทรรศการและการแสดงแฟชน

ภาพท 55 Design Hall ทมา: International Design Center Nagoya, เขาถงเมอ 14 กรกฎาคม 2556, เขาถงไดจาก http://www.idcn.jp/facilities

76

3. The Collection Gallery ผเขาชมแกลเลอรสามารถเรยนรการออกแบบจากทกมมโลก โดยมงเนนทการเกบรวบรวมการออกแบบสมย Art Deco ในสวนนจะมผลตภณฑหรอผลงานการออกแบบมากกวากวา 2,000 ชน นอกจากนยงมพนทในการชมวดโอทเกยวกบประวตศาสตรการออกแบบในศตวรรษท 20 แสดงใหเหนวาโลกการออกแบบไดมการพฒนาจากในอดตจนถงปจจบน และมความสมพนธใกลชดกบชวตประจาวนของเราอยางไร

ภาพท 56 The Collection Gallery ทมา: International Design Center Nagoya, เขาถงเมอ 14 กรกฎาคม 2556, เขาถงไดจาก http://www.idcn.jp/gallery_and_shop/collection 4. The Design Gallery พนทจดแสดงนทรรศการชวคราวประกอบดวยสะพานเปดทเชอมตอไปยงหองโถง ดวยความสงของเพดาน 4 เมตร เปนสวนสาธารณะททงนกออกแบบ ประชาชนทวไปเขามาใชบรการได นอกจากนนกออกแบบบรษท และองคกรตาง ๆ สามารถใชเปนสถานทสาหรบการเผยแพรงานในดานตาง ๆ เชน การเปดตวผลตภณฑ แสดงผลงานเดยวหรอกลม เปนตน

77

ภาพท 57 The Design Gallery ทมา: International Design Center Nagoya, เขาถงเมอ 14 กรกฎาคม 2556, เขาถงไดจาก http://www.idcn.jp/gallery_and_shop/design_gallery 5. Creators Shop “Loop” เปนรานทนาเสนอผลงานของนกออกแบบ เนนความคดสรางสรรค นวตกรรมใหม ๆ ในดานอตสาหกรรม รวมไปถงการตลาด ชอของราน "Loop" หมายถงการเชอมตอของวงลอ เปนการเชอมตอระหวางผบรโภคและนกออกแบบ รวมไปถงผผลตและนกธรกจ

ภาพท 58 Creators Shop “Loop” ทมา: International Design Center Nagoya, เขาถงเมอ 14 กรกฎาคม 2556, เขาถงไดจาก http://www.idcn.jp/gallery_and_shop/design_gallery

78

6. Excel Room เปนหองสาหรบการประชม หรอสมมนา ขนาด 30 ทนง โดยมจอโปรเจคเตอรขนาดใหญในการนาเสนอผลงาน 7. Presentation Room เปนหองนาเสนอผลงาน หรอการประชมขนาดใหญ มจอโปรเจคเตอรขนาดใหญในการนาเสนอผลงาน รวมไปถงสงอานวยความสะดวกในการนาเสนอผลงานทมากขน เชน คอมพวเตอร กลองนาเสนอผลงาน และอปกรณวดทศนตาง ๆ เปนตน 8. Seminar Rooms and the Collaborative Research Conference Room เปนหองสมมนาพรอมกบหองประชมการวจยในการออกแบบ รวมไปถงการสมมนาเชงปฏบตการ มสงอานวยความสะดวกทครบครนในการนาเสนอผลงาน เพอเพมประสทธภาพในการนาเสนอผลงาน

ภาพท 59 Seminar Room ทมา: International Design Center Nagoya, เขาถงเมอ 14 กรกฎาคม 2556, เขาถงไดจาก http://www.idcn.jp/facilities/rent/seminar-room/seminar_room1 9. Design Workshop สวนอบรมเชงปฏบตการออกแบบพนทในการทางานใหมขนาดใหญเพอตอบสนองความตองการแตกตางกนของผใช 10. สวนของสานกงานออกแบบตาง ๆ

79

กรอบแนวความคดในการวจย

ภาพท 60 กรอบแนวความคดในการวจย

80

บทท 3

ระเบยบวธวจย

จากการทบทวนวรรณกรรม การศกษาหบหอใบตองสการออกแบบภายในศนยการออกแบบ

และพฒนาผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม เพอใหบรรลถงเปาหมายในการวจยทวางไว ผวจยไดทา

การออกแบบวธการวจยโดยแบงขนตอนการดาเนนการ ดงน

1. การกาหนดขอบเขตของการศกษา จากตวแปรทกาหนดและสมมตฐานทาใหผวจยได

กาหนดขอบเขตในการศกษาและวจยได ดงน

1.1 ตวแปรอสระ คอ การศกษาภมปญญาหบหอใบตอง มประเดนการศกษาดงตอไปน

1.1.1 ความสาคญและประโยชนใชสอยของหบหอใบตอง

1.1.2 รปแบบของหบหอใบตอง

1.1.3 วสดททใชในการทาหบหอใบตอง

1.1.4 ขนตอนและกรรมวธในการหอ

1.1.5 นยยะและความหมายแฝงของหบหอใบตอง

1.2 ตวแปรควบคม

1.2.1 พฤตกรรม ความตองการ และจตวทยาของกลมผใช(Users) ของนกศกษา

สาขาการออกแบบ และนกออกแบบ

1.2.2 บรบท สภาพแวดลอมรอบขางของสถานทตงศนยการออกแบบทเปน

มตรตอสงแวดลอม

1.3 ตวแปรตาม

1.3.1 ขอมลทเกยวของกบการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอมและโครงการท

เกยวของเพอนามาเปนกรณศกษาในการออกแบบโครงการ

1.3.2 โครงการศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม

2. ศกษาขอมล ทบทวนวรรณกรรม ทฤษฎ แนวคดทเกยวของจากรายงานการวจย

บทความ เปนตน ในประเดนเรองการศกษาหบหอใบตองสการออกแบบภายในศนยการออกแบบท

เปนมตรตอสงแวดลอม

81

3. ศกษาขอมลเกยวกบการพฤตกรรม ความตองการ และจตวทยาของนกศกษาสาขาการออกแบบ และนกออกแบบ โดยทาการศกษาขอมลจากหนงสอหรอตาราวชาการ เอกสารประกอบนทรรศการ งานวจยระดบบณฑตศกษา บทความยอยจากนตยสาร บทความจากอนเตอรเนต เอกสารสมมนาวชาการ และเอกสารอนๆ ทเกยวของ จากนนวางแผนการสารวจภาคสนามและสมภาษณแบบเจาะลกจากนกศกษาสาขาการออกแบบ และนกออกแบบ ทสงกดหนวยงานรฐ เอกชน และนกออกแบบอสระ ในเขตกรงเทพมหานคร แลวทาการวเคราะหขอมลเพอนามาใชในการออกแบบ 4. สรางเครองมอแบบสอบถาม และแบบสมภาษณ แลวทดสอบเพอหาขอบกพรอง ทาการปรบปรงแกไข 5. เกบรวบรวมขอมลจากประชากรเปาหมาย โดยใชเครองมอแบบสอบถาม แบบสมภาษณ และจากการสงเกต 6. วเคราะหขอมลทไดจากการรวบรวมขอมล เพอนามาใชในการออกแบบ กาหนดกจกรรม และพนทใชสอยในโครงการ การกาหนดรปลกษณและบรรยากาศภายในภายในศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอมไดอยางเหมาะสม 7. สรปผลและรายงานการวจย แนวทางการวจย จากกรอบแนวความคดสมมตฐานและแบบจาลองการวจยทไดนาเสนอมาแลว โดยดาเนนการวจยเรองนมแนวทางในการวจยเชงปรมาณและเชงคณภาพ ดงน 1. แนวทางเชงปรมาณ (Quantitative Approach) ผวจยใชวธการเกบขอมลจากแบบสอบถามและการสมภาษณ จากนกศกษาสาขาการออกแบบ และนกออกแบบ ทสงกดหนวยงานรฐ เอกชน และนกออกแบบอสระ ในเขตกรงเทพมหานคร เมอไดขอมลมาแลวจะทาการวเคราะหดวยสถตตอไป 2. แนวทางเชงคณภาพ (Qualitative Approach) ผวจยไดใชวธการสงเกตและสมภาษณแบบเจาะลก (In-Depth Interview) ในประเดนเรองปจจยสวนบคคล ปจจยทางพฤตกรรม และความตองการของนกออกแบบ ทมผลหรอเกยวของกบการออกแบบศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม โดยใชวธการสมภาษณแบบเจาะลกจากนกศกษาสาขาการออกแบบ และนกออกแบบทเขาใชบรการศนยการออกแบบ ในเขตกรงเทพมหานคร ประชากรเปาหมาย 1. ประชากรเปาหมายของการวจยเชงปรมาณ นกศกษาสาขาการออกแบบ และนกออกแบบ ทสงกดหนวยงานรฐ เอกชน และนกออกแบบอสระ โดยการใชแบบสอบถาม

82

2. ประชากรเปาหมายของการวจยเชงคณภาพ การวจยครงน ผวจยใชวธการสมภาษณแบบเจาะลกประชากรเปาหมาย คอ นกศกษาสาขาการออกแบบ และนกออกแบบ ทสงกดหนวยงานรฐ เอกชน และนกออกแบบอสระ การสมประชากรตวอยาง จากกรอบแนวความคดสมมตฐาน ผวจยไดดาเนนการวจยโดยมแนวทางในการวจยเชงปรมาณและเชงคณภาพ โดยมวธดาเนนการวจยดงน 1. แนวทางเชงปรมาณ (Quantitative Approach) ผวจยใชวธการเกบขอมลจากแบบสอบถามและการสมภาษณนกศกษาสาขาการออกแบบ ในเขตกรงเทพมหานคร จานวน 150 คน และนกออกแบบ ทสงกดหนวยงานรฐ เอกชน และนกออกแบบอสระ จานวน 50 คน โดยใชเทคนควธการสมกลมตวอยาง ดงน 1.1 นกศกษาภาควชาออกแบบผลตภณฑ จานวน 150 คน 1.1.1 วธการสมแบบเจาะจง โดยพจารณาเลอกสถาบนการศกษาทมสาขาการออกแบบ ในเขตกรงเทพมหานครจานวน 5 แหง ไดแก มหาวยาลยศรนครนทรวโรฒ มหาวทยาลยศลปากร จฬาลงกรณมหาวทยาลย สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง และ 0

มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร 1.1.2 วธการสมแบบโควตา หลงจากทไดทาการสมแบบเจาะจงใหไดสถาบน การศกษาทมสาขาการออกแบบ ในเขตกรงเทพมหานครจานวน 5 แหง หลงจากนนจงกาหนดสดสวนนกศกษาในสาขาการออกแบบ แหงละ 30 ในสดสวนทเทากน จนไดครบจานวน 150 คน 1.2 นกออกแบบ จานวน 50 คน 1.2.1 วธการสมแบบเจาะจง โดยพจารณาเลอกจากหนวยงานรฐ หรอเอกชนทเกยวกบการออกแบบ ในเขตกรงเทพมหานคร จานวน 10 แหง 1.2.2 วธการสมแบบโควตา หลงจากทไดทาการสมแบบเจาะจงใหไดหนวยงานรฐ หรอเอกชนทเกยวกบการออกแบบ ในเขตกรงเทพมหานคร จานวน 10 แหง แลวหลงจากนน กาหนดสดสวนของนกออกแบบ แหงละ 4 คน ในสดสวนทเทากน จนไดครบจานวน 40 คน 1.2.3 วธการสมแบบเจาะจง โดยพจารณาเลอกนกออกแบบอสระในเขตกรงเทพมหานคร จานวน 10 คน 2. แนวทางเชงคณภาพ (Qualitative Approach) ผวจยไดใชวธการสงเกตและสมภาษณแบบเจาะลก (In-Depth Interview) ในประเดนเรองปจจยสวนบคคล ปจจยทางพฤตกรรม และความตองการของนกออกแบบ ทมผลหรอเกยวของกบการออกแบบศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม โดยใชวธการสมภาษณแบบเจาะลกจากนกศกษาสาขาการออกแบบ และนกออกแบบ

83

ทเขาใชบรการศนยการออกแบบ ในเขตกรงเทพมหานคร จานวน 10 คน โดยการศกษาวจยครงนผวจยนามาทาการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ การสมตวอยางสาหรบการวจยเชงคณภาพ ผวจยใชเทคนควธการแบบ บอลลหมะ (Snowball Sampling) ใชในกรณทหนวยทจะศกษายากตอการเขาถง หรอทไมทราบพฤตกรรมของเขาทผวจยสนใจจะศกษา ซงผวจยตองการใหไดจานวนอยางนอย 10 คน ในกลมประชากรทสมตวอยางมาใชในการศกษาครงนคอ ผวจยจะตองหาตวอยางแรกใหได โดยเรมจากนกศกษาสาขาการออกแบบ และนกออกแบบ ทเขาใชบรการศนยการออกแบบ ในเขตกรงเทพมหานคร และใหชวยแนะนาวามนกศกษาสาขาการออกแบบ และนกออกแบบ ใครอกบาง ผวจยจงเขาไปสมภาษณเจาะลกพรอมทงสงเกตพฤตกรรมของนกออกแบบทมคณสมบตทผวจยตองการศกษาใหไดอก 1 คน 2 คน 3 คน หรอมากกวา ผวจยจะตองเกบขอมลจากบคคลแรกใหครบถวนตามทตองการ แลวจงเกบขอมลจากบคคลชดทสองใหครบถวน และทาเชนนไปทกชดจนครบตามทตองการ จานวน 10 คน เครองมอทใชในการวจย ผวจยไดเลอกใชเครองมอในการจดเกบขอมลจากประชากรตวอยาง โดยการเกบขอ มลทงขอมลเชงคณภาพ และขอมลเชงปรมาณ 1. การเกบขอมลเชงปรมาณ การจดเกบขอมลจากประชากรตวอยางโดยแบงขอคาถามออกเปนหมวดหม เพอใหไดมาซงขอมลทตรงกบวตถประสงคของการศกษาน การสรางเครองมอและการทดสอบเครองมอ ในการวจยครงน ผวจยไดสรางพฒนารายการขอความ/ขอคาถาม และไดนาไปทดสอบกบประชากรเปาหมายวา สามารถสอความไดตามวตถประสงคของการไดมาซงขอมลตามทตองการหรอไม ซงถาพบวายงมปญหาทตองแกไขจะตองปรบปรงแกไขกอนเพอนาไปใชไดจรง โดยมขอคาถามทเกยวของกบการออกแบบศนยการทเปนมตรตอสงแวดลอม ดงน 1.1 ขอคาถามเก ยวกบปจจยสวนบคคลของนกศกษาสาขาการออกแบบ และ นกออกแบบ 1.2 ขอคาถามเกยวกบความรความเขาใจเกยวกบการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design) 1.3 ขอคาถามเกยวกบพฤตกรรมการเรยนรและสาระทพงประสงคของนกศกษาสาขาการออกแบบ และนกออกแบบ 1.4 ขอคาถามเกยวกบสภาพแวดลอม แนวความคด และ การออกแบบศนยการ ออกแบบและพฒนาผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม ในประเดนตอไปน

84

1.4.1 ดานทาเลทตงของโครงการ 1.4.2 ดานกจกรรมและพนทใชสอยภายในโครงการ 1.4.3 ดานบรรยากาศและการออกแบบภายในโครงการ 2. การเกบขอมลเชงคณภาพ การวจยครงนไดใชการสมภาษณแบบเจาะลก พรอมทงสงเกต ผวจยไดสมภาษณแบบเจาะลกนกศกษาสาขาการออกแบบ และนกออกแบบ ทเขาใชบรการศนยการออกแบบ ในเขตกรงเทพมหานคร จากการแนะนาเปนทอดๆของประชากรกลมตวอยาง เพอใหไดขอมลทมรายละเอยดและลกซงตามวตถประสงค ผวจยทาการสมภาษณและสงเกตดวยตนเอง ซงไดใชการเทปบนทกเสยงและภาพ และใชเวลาในการสมภาษณประมาณรายละประมาณ 20 นาท ตามวตถประสงคการศกษา ในประเดนดงตอไปน 2.1 ปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย รายได การศกษา เปนตน 2.2 ความรความเขาใจเกยวกบการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design) 2.3 ปจจยทางพฤตกรรมการการเรยนรของนกศกษาสาขาการออกแบบ และนกออกแบบ 2.4 ความตองการของนกศกษาสาขาการออกแบบ และนกออกแบบในการเขาใชศนยการออกแบบ 2.5 สภาพแวดลอม แนวความคด และ การออกแบบศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม การวเคราะหขอมล 1. การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ หลงจากทเกบรวบรวมจากสภาคสนามแลว ผวจยไดทาการตรวจสอบความถกตองของแบบสอบถาม ซงจะไดนาไปวเคราะหขอมล โดยใชสถตพรรณนา (Descriptive Statistics) ทประกอบไปดวย จานวน คารอยละ คาตาสด คาสงสด คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน 2. การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ผวจยใชการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) โดยไดทาการสมภาษณกลมตวอยาง จานวน 10 คน ผวจยจะทาการถอดเทปการสมภาษณโดยแยกตามประเดนหรอหวขอตวแปรทใชในการวจย โดยไดทาการบรณาการความคดเหนของกลมตวอยาง ทคลายคลงกนในประเดนตวแปรเดยวกน มาเขยนบรรยายถงความตองการ พฤตกรรม ทศนคต ของกลมตวอยางและสภาพแวดลอม แนวความคด ประโยชนใชสอยทเกยวกบศนยการออกแบบ ทงนในประเดนทเปนความคดเหนทแตกตางกน ผวจยไดทาการบรรยายเพมเตมเพอใหเหนมมมองทแตกตางกน

85

เมอไดทาการสมภาษณเชงปรมาณ 200 ราย และการสมภาษณเชงคณภาพ 10 คน จนครบแลว จากนนจงวเคราะหขอมลทไดจากการสมภาษณเพอนาไปใชในการออกแบบตอไป

86

บทท 4

การวเคราะหภมปญญาหบหอใบตอง

จากการศกษารวบรวมขอมลทตยภมและปฐมภมตวแปรอสระองคความรหบหอใบตอง ผวจยไดทาการวเคราะหขอมลเพอนาไปใชในการสรางแนวความคด (Conceptual Design) กอนทจะนามาประยกตใชในการออกแบบตกแตงภายในโครงการ โดยผวจยไดทาการวเคราะหจากรปธรรมและนามธรรมของหหอใบตองตามวตถประสงคขอ 1 ซงเปนการศกษาตวแปรอสระ ดงน

ภาพท 61 วเคราะหรปธรรมและนามธรรมของหบหอใบตอง

87

วเคราะหความสาคญและประโยชนใชสอยของหบหอใบตอง 1. ความสาคญในเชงบรรจภณฑ หบหอใบตองมประโยชนทงในชวตประจาวน โอกาสพเศษ วฒนธรรมและประเพณ ตลอดจนสามารถนามาเปนอาชพไดอกดวย หบหอใบตองทาหนาทเปนบรรจภณฑใสอาหาร และขนม ปองกนไมใหสงสกปรกจากภายนอก รกษาคณภาพอาหาร ชวยใหอาหารคงรปทรงตามความตองการ ไมแตก หรอไหลซม เพอความสะดวกในการนาพาหรอเคลอนยายอาหาร และยงแตงกลนและรสชาตของอาหาร ทาใหอาหารชวนรบประทานมากขน 2. ความสาคญในเชงวถชวต หบหอใบตองเปนสวนหนงของวฒนธรรมการกนอยของคนไทย สะทอนถงรปแบบชวตทเรยบงายอยางชดเจน จตใจทละเอยดออน ไมเพยงแตแฝงความเรยบงาย และความสวยงามเทานน ยงมประโยชนใชสอยทเหมาะสมแสดงถงความชาญฉลาดของคนไทยในการสรางสรรคและการใชประโยชนจากธรรมชาต โดยการนาเอาวตถดบจากธรรมชาตทมอยใกลตวมาใชประโยชนอยางสรางสรางสรรค การดารงชวตอยกบธรรมชาต โดยเนนความกลมกลนในรปแบบของการพงพาอาศยซงกน ความเปนอยภายใตกรอบของการรบและการใหอยางเหมาะสม 3. ความสาคญในเชงธรรมชาตและสงแวดลอม ใบตองทใชทาหบหอนนเปนผลผลตทธรรมชาตสรางมาพรอมกบกระบวนยอยสลาย ไมเปนอนตรายตอสงแวดลอม ซงเปนคณสมบตพเศษทมนษยไมสามารถเลยนแบบได วสดสงเคราะหตางๆลวนแตเปนขยะยอยสลายยาก เมอเปลยนสภาพจากเดมกจะแปรเปนสารพษตกคางอยบนโลก หากสะสมนานกจะกลายเปนปญหามลภาวะเปนพษ ไมเหมอนกบใบตองทเปนวสดจากธรรมชาต จงถอไดวา หบหอใบตอง คอ ตวแทนความเปนมตรตอสงแวดลอม จากการวเคราะหความสาคญและประโยชนใชสอยของหบหอใบตอง จงไดแนวความคดทมความสอดคลองกนในเชงนยยะและความหมายกบโครงการ ดงตอไปน

88

ภาพท 62 ความสอดคลองระหวางตวแปรอสระและโครงการ วเคราะหรปทรงและรปรางของหบหอใบตอง หบหอใบตองแบงออกเปน 2 ประเภท คอ แบบหอ และ แบบรองรบ โดยแบบหอ ม 11 แบบ จะหอหมอาหารไวทงหมดไมใหเหนอาหาร เพอปองกนสงสกปรกและความเสยหาย ชวยใหอาหารคงรปทรงตามความตองการ หรอผานกรรมวธการปรงใหสกอนจะชวยการนาพาอาหารไปยงผบรโภค สวนแบบรองรบนน ม 11 แบบ จะรองรบอาหารโดยเปดใหเหนอาหารบางสวน มกใชรองรบอาหารทปรงสกแลว หรอบางครงรองรบอาหารนนไปหงตม รองรบไดทงอาหารแหงและนา มประโยชนเพอการนาพา และเพอปองกนสงสกปรกหรอความเสยหายใด ๆ โดยใชหลกของรปแบบการพบทาการวเคราะหดงน

89

1. หบหอใบตองแบบหอ

ภาพท 63 วเคราะหรปแบบ รปทรง รปรางหบหอใบตองแบบหอ

90

ภาพท 64 วเคราะหรปแบบ รปทรง รปรางหบหอใบตองแบบหอ

91

ภาพท 65 วเคราะหรปแบบ รปทรง รปรางหบหอใบตองแบบหอ

92

2. หบหอใบตองแบบรองรบ

ภาพท 66 วเคราะหรปแบบ รปทรง รปรางหบหอใบตองแบบรองรบ

93

ภาพท 67 วเคราะหรปแบบ รปทรง รปรางหบหอใบตองแบบรองรบ

94

ภาพท 68 วเคราะหรปแบบ รปทรง รปรางหบหอใบตองแบบรองรบ จากการวเคราะห รปทรง และรปราง ของหบหอใบตองทง 2 รปแบบแลว เหนไดวารปทรงของหบหอใบตองลวนแตเปนรปทรงเรขาคณตทเกดจากการประกอบรปเรขาคณตหลายๆรปเขาดวยกน จงนาเอาลกษณะดงกลาวมาใชในการออกแบบสถาปตยกรรม และใชในการออกแบบภายในแตละสวนของโครงการ

95

วเคราะหวสดทใชในการทาหบหอใบตอง 1. ใบตอง เปนใบของตนกลวย มลกษณะเปนแผนละเอยดเรยบ ใหญ เสนทางใบตองมแนวตรง ทางใบตองกวาง มพนผวเปนลอน นม ดานนอกมสเขยวเขมเปนมน ดานในเปนสออน แผนใบมลกษณะเปนเสนยาวตงฉากจากกานกลางใบถงขอบใบดานนอกตลอดทงใบ ใบตองทนามาใชในการหออาหารนนม 2 พนธ คอ ใบตองตานและใบตองนาวา โดยใบตองตานนนมสทเขมกวา แลวมความเหนยวมากกวาใบตองนาวา ใบตองทใชหออาหารใชไดทงใบตองสด และใบตองแหง ทนทานตอความรอนไดด โดยทาการวเคราะหลกษณะทางกายภาพของใบตอง คอ ลวดลาย (Pattern), พนผว(Texture) และสสน (Theme Colour) ดงน 1.1 ลวดลาย (Pattern)

ภาพท 69 วเคราะหลวดลาย (Pattern) ของใบตอง 1.2 พนผว (Texture)

ภาพท 70 วเคราะหพนผว (Texture) ของใบตอง

96

1.3 สสน (Theme Colour)

ภาพท 71 วเคราะหสสน (Theme Colour) ของใบตอง หลงจากทาการหอเรยบรอยแลว ยงจาเปนตองใชสวนประกอบหรอวสดอนเพอทาใหหบหอนนมความสมบรณ วสดเสรม 3 ชนด คอ ไมกลด เตยว และเชอก โดยทาการวเคราะห ดงน

97

ภาพท 72 วเคราะหวสดอนๆ จากการวเคราะหลกษณะทางกายภาพของวสดทใชทาหบหอนน จงนาเอาลกษณะดงกลาวมาใชในการออกแบบภายในแตละสวนของโครงการ โดยนามาเอาลวดลาย เสนสาย สสน พนผว หรอรปลกษณตางๆมาใชเปนองคประกอบในการออกแบบพน ฝาเพดาน ผนง หรอเฟอรนเจอร รวมไปถงการเลอกใชวสดในการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอมอกดวย วเคราะหขนตอนในการทาหบหอใบตอง ขนตอนในการหออาหารหรอขนมนนม 3 ขนตอนหลก คอ การเตรยมใบตอง ขนตอนการหอ และการทาใหหบหอสมบรณ โดยแตละขนตอนกจะวธการทแยกยอยกนออกไป โดยทาการวเคราะหดงน

98

1. การเตรยมใบตอง ไดแก การเลอกใบตอง การตดใบตอง การเชดใบตอง และการฉกใบตอง ขนตอนนเปรยบเสมอนการเตรยมความพรอมกอนทจะลงมอปฏบต โดยมการเลอกสรรสงทเปนประโยชนทสดมาใช ทงในดานปรมาณ คณภาพ และเวลาทเหมาะสม 2. ขนตอนและวธการหอ เปนกรรมวธในการเกบรกษา พน หรอหมอาหาร โดยการขนรปทรงของใบตองตามความตองการ เพอใหเหมาะสมกบอาหารนนๆ โดยวธการหออาหารหรอทาเปนกระทงบรรจอาหารมหลายขนตอน ดงน 2.1 การซอนทบ การนาใบตองมาหอขนมหรออาหารนนมกใชใบตองสองใบวางซอนกน บางครงกวางตามแนวเดยวกน บางครงกวางในแนวตรงกนขาม โดยเอาดานสออนหรอดานนวลประกบกน เพอทาใหหบหอมความคงทนแขงแรงมากขน รวมถงทาใหหบหอไมแตกขาดไดงายอกดวย

ภาพท 73 วเคราะหการวางแผนใบตอง

2.2 การเจยน เปนขนตอนแรกในการเรมขนตอนในการหอ เปนการเฉอนหรอตดใบตองโดยใชกรรไกร หรอมด ใหไดรปตามทตองการกอนทจะนาไปขนรปเปนหบหอ แตละหบหอกมรปแบบการเจยนทแตกตางกนออกไปขนอยกบลกษณะของหบหอ หรอวธในการหอ โดยจะม 3 รปแบบ ดงน

99

ภาพท 74 วเคราะหรปแบบของการเจยนใบตอง

2.3 การมวน การมวนในการทาหบหอใบตองม 3 ลกษณะ คอ มวนเปนรปทรงกรวย มวนเปนรปทรงสามเหลยม โดยการมวนทงสองแบบนจะมวนในทศทางตรงกนขามกบเสนของใบ มกมวนทบไปมาหลายชนทาใหหบหอมดชด คงทนแขงแรง และใหไดรปทรงทคงรป สวนการมวนแบบทอนยาว มกจะมวนในทศทางเดยวกบเสนของใบ มกไมมวนทบกนหลายชน

ภาพท 75 วเคราะหรปทรงและลกษณะการมวน

100

2.4 การพบ คอ การทบหรอหกใบตองเขาหากน เปนขนตอนหลกในการทาหบหอ เนองจากการพบจะสรางความแขงแรงใหกบหบหอ ทาใหเกดโครงสรางในการขนรปทรง หบหอเกอบทกรปแบบจะตองมขนตอนของการพบเขามาเกยวของ การพบมหลายลกษณะดวยกน บางกพบเปนรปสามเหลยม สเหลยม พบเปนมม การพบจะพบในทศทางตรงกนขามกบเสนของใบ หรอแนวเฉยงของเสนใบ เพอไมใหใบตองเกดการฉกขาดไดงาย การพบมกจะทาใหเกดความสมดลทงสองดาน คอ พบซาย-ขวา พบดานหนา-หลง พบหว-ทาย แตบางครงกพบแบบไมสมดล

ภาพท 76 วเคราะหลกษณะการพบ 2.5 การจบ การจบเปนขนตอนทนาไปสการมวน การพบ และการจบ เนองจากเราจะตองประคองหรอจบใบตองในการทาในทกๆขนตอน เปนการประคองใบตองใหไปในทศทางใดทศทางหนงเพอใหไดรปทรงตามตองการ คงรปอยทรง หรอเปนการทาใหใบตองทามมเขาหากนทาใหไดมมในลกษณะทตองการ 2.6 การจบ คอ การทบใบตองใหเกยกนใหเปนกลบหรอมมแหลม

101

ขนตอนน เปรยบเสมอนการลงมอปฏบต โดยการใชความร เทคนค ความคดสรางสรรค จากสงทไดเลอกสรรแลวมาประกอบกนเพอสรางผลงานขนมา 3. การทาใหหบหอสมบรณ หลงจากทาการหอเรยบรอยแลว ยงจาเปนตองใชสวนประกอบหรอวสดอนเพอทาใหหบหอนนมความสมบรณ วสดเสรม 3 ชนด คอ ไมกลด เตยว และเชอก โดยการกลด การมด และการรด 3.1 การกลด คอ การทาใหใบตองทนามาใชหออาหารตดกน โดยการใชไมกลดกลดหรอแทงลงบนใบตองทมการซอนทบกนเหมอนเปนการขดใบตองไมใหแยกออกจากกน 3.2 การมด เปนการผกมดเขาหากนหรอรดใหแนนดวยเชอกหรอตอก เพอใหใบตองหอหมอาหารไดอยางแนนหนา ทาใหหบหอตดกน หรอมดเปนเปลาะๆ 3.3 การคาด เปนการพนโดยรอบเพอไมใหหลดโดยใชเตยว ชวยพยงนาหนกของหบหอ ทาใหหบหอตงอยทรงไดตามทตองการ เปนการเกบความเรยบรอยของหบหอเพอใหดสวยงามและปองกนไมใหอาหารลนออกมาภายนอก

ภาพท 77 วเคราะหลกษณะการกลด การมด การคาด

102

ขนตอนนเปรยบเสมอนสงเสรมหรอเกอหนนใหการปฏบตงาน หรอผลทไดรบสมบรณแบบมากยงขน โดยการใชองคประกอบอนๆเขามาเปนสวนชวยในการสรางสรรคผลงาน จากการวเคราะหขนตอนในการทาหบหอใบตองนน ไดนามาใชในการออกแบบ Zoning และจดพนทใชสอยภายในโครงการ รวมถงนาเอาลกษณะหรอรปแบบตางๆทไดจากการวเคราะหมาใชในการออกแบบพน ฝาเพดาน ผนง อกดวย วเคราะหนยยะหรอความหมายแฝง หบหอใบตอง สะทอนถงรปแบบชวตทเรยบงายอยางชดเจน ไมเพยงแตแฝงความเรยบงาย และความสวยงามเทานน ยงมประโยชนใชสอยทเหมาะสมแสดงถงความชาญฉลาดของคนไทยในการสรางสรรคและการใชประโยชนจากธรรมชาต โดยการนาเอาวตถดบจากธรรมชาตทมอยใกลตวมาใชประโยชนอยางสรางสรางสรรค การดารงชวตอยกบธรรมชาต โดยเนนความกลมกลนในรปแบบของการพงพาอาศยซงกน จากการวเคราะหจงนามาใชในการสรางบรรยากาศภายในโครงการ คาสาคญ (Key Word) จากการศกษาในเชงรปธรรมและนามธรรมของหบหอใบตองแลว ไดวเคราะหประเดนสาคญและแกนของภมปญญาหบหอใบตอง โดยผวจย พบวา ภมปญญาหบหอใบตอง คอ ความคดสรางสรรคในการนาวสดจากธรรมชาตมาทาใหเกดประโยชน โดยการนาเอาแผนใบตองซงเปนวสดชนดเดยวหรอแผนเดยวนนมาหอหม มวธการหอเพอทาใหเปนเปนรปทรงตางๆ และเกดพนทวางภายใน โดยมการพบเปนหวใจหลกในการทาใหเกดรปทรง เนองจากการพบจะสรางความแขงแรงใหกบหบหอและเกดโครงสรางในการขนรปทรง ทาใหสามารถบรรจอาหารลงไปไดและกอใหเกดประโยชนอกหลาย ๆ ดาน ดงนน จงนาไปส Key Word คอ “พบ หอ กอรปทรง คงธรรมชาต” เพอนาไปใชในการออกแบบตอไป

103

ภาพท 78 คาสาคญ (Key Word) จากการวเคราะหผลของการศกษาหบหอใบตองเพอนาไปใชในการออกแบบศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม แบงออกเปนสวนตาง ๆ ดงน ตารางท 1 การวเคราะหขอมลจากการศกษาหบหอใบตอง

ขอมลทศกษา การออกแบบ

ความสาคญและประโยชนใชสอยของหบหอใบตอง 1. เชงบรรจภณฑ 2. เชงวถชวต 3. เชงสงแวดลอม

ความสอดคลองกนในเชงนยยะและความหมายกบโครงการ

รปทรงและรปรางของหบหอใบตอง 1. แบบหอ 2. แบบรองรบ

1. การออกแบบสถาปตยกรรม 2. ใชในการออกแบบภายในแตละสวนของโครงการ

104

ตารางท 1 การวเคราะหขอมลจากการศกษาหบหอใบตอง (ตอ)

ขอมลทศกษา การออกแบบ

วสดทใชในการทาหบหอใบตอง 1. สสน 2. ลวดลาย 3. พนผว 4. รปทรง และรปราง

1. ใชเปนองคประกอบในการออกแบบพน ฝาเพดาน ผนง

หรอเฟอรนเจอร 2. การเลอกใชวสดในการออกแบบ

ขนตอนในการทาหบหอใบตอง 1. เตรยมใบตอง 2. การหอ 3. การทาใหหบหอสมบรณ

1. นามาใชในการออกแบบZoning และจดพนทใชสอย

ภายในโครงการ 2. นาเอาลกษณะหรอรปแบบตางๆทไดจากการวเคราะห

มาใชในการออกแบบพน ฝาเพดาน ผนง

นยยะแฝง บรรยากาศภายในโครงการ

105

บทท 5

ศกษารายละเอยดของโครงการ จากการวเคราะหและสงเคราะหขอมลจากตวแปรอสระไดนาไปสการเลอกโครงการ ซงผวจยไดทาการออกแบบศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม โดยจะเปนการศกษาและวเคราะหขอมลซงเกยวกบโครงการศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม โดยแบงออกเปนหวขอตาง ๆ ดงน 1. การวเคราะหขอมลเชงปรมาณเกยวกบกจกรรมและความตองการของผใชโครงการ 2. การวเคราะหพนทตงของโครงการ 3. การวเคราะหพฤตกรรมของผใชโครงการ 4. การวเคราะหชวงเวลาของผใชโครงการ 5. การวเคราะหกจกรรมและพนทใชสอยภายในโครงการ การวเคราะหขอมลเชงปรมาณเกยวกบกจกรรมและความตองการของผใชโครงการ จากการเกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยาง ตามระเบยบวธการวจยทไดกลาวถงไปแลวในบทท 3 นน ในบทนจะเปนผลการวเคราะหขอมลจากแบบสอบถาม จานวน 200 ชด โดยไดนาเสนอในรปแบบของตารางประกอบคาอธบาย ดงตอไปน ตอนท 1 ปจจยสวนบคคลของนกศกษาออกแบบหรอนกออกแบบ ตารางท 2 กลมประชากรตวอยาง

กลมประชากรตวอยาง จานวน รอยละ นกศกษาสาขาออกแบบ 1. มหาวยาลยศรนครนทรวโรฒ 2. มหาวทยาลยศลปากร 3. จฬาลงกรณมหาวทยาลย 4. สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง 5. มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

30 30 30 30 30

15 15 15 15 15

นกออกแบบ ทสงกดหนอยงานรฐ เอกชน 40 20 นกออกแบบอสระ 10 5

รวม 200 100

106

ตารางท 3 คณลกษณะสวนบคคลของกลมตวอยาง

คณลกษณะสวนบคคล จานวน รอยละ

เพศ 1. ชาย 2. หญง

105 95

52.5 47.5

รวม 200 100.0

อาย 1. 16 – 25 ป 2. 26 – 35 ป 3. 36 – 45 ป 4. 46 – 55 ป 5. 55 ปขนไป

157 28 10 5 0

78.5 14.0 5.0 2.5 0.0

รวม 200 100.0

วฒหรอกาลงศกษาระดบ 1. ตากวาปรญญาตร 2. ปรญญาตร 3. ปรญญาโท 4. ปรญญาเอก

2

182 16 0

1.0

91.0 8.0 0.0

รวม 200 100.0

รายได 1. ตากวา 5,000 บาท 2. 5,001 – 10,000 บาท 3. 10,001 – 20,000 บาท 4. 20,001 – 30,000 บาท 5. 30,001 – 40,000 บาท 6. 40,000 บาทขนไป

0

15 102 58 18 7

0.0 7.5

51.0 29.0 9.0 3.5

รวม 200 100.0

จากผลการสารวจ กลมประชากรตวอยาง จานวน 200 คน พบวา รอยละ 52.5 เปนเพศชาย และรอยละ 47.5 เปนเพศหญง โดยอายตงแต 16-25 ป มากทสด รอยละ 78.5 และรองลงมา

107

คอ อาย 26-35 ป รอยละ 14 สวนใหญมกจบการศกษา หรอกาลงศกษาอยระดบปรญญาตร รอยละ 91 และมรายไดประมาณ 10,001-20,000 บาท รอยละ 51 รองลงมาประมาณ 20,001-30,000 บาท รอยละ 29 ตอนท 2 การออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design) ตารางท 4 ความคดเหนเกยวกบการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design)

การออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design)

คา ตาสด

คา สงสด

คา เฉลย

คาเบยงเบนมาตรฐาน

ระดบ ความคดเหน

ความสนใจในการออกแบบทเปนมตร ตอสงแวดลอม (Eco Design)

0 10 7.80 1.354 มาก

ความรเกยวกบการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design)

1 8 6.20 1.286 ปานกลาง

ตารางท 5 ความตองการทราบขอมลเกยวกบการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design)

ขอมลเกยวกบการออกแบบ จานวน รอยละ

กระบวนการการออกแบบ 123 61.5

การออกแบบ 200 100.0

กรรมวธการผลต 77 38.5

การตลาด 94 47.0

วสด 200 100.0

นวตรกรรม/เทคโนโลย 52 26.0

ผลกระทบตอสงแวดลอม 47 23.5

อน ๆ 5 1.0

จากตารางท 4 และ 5 กลมตวอยางมความสนใจการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design) มาก โดยมคาเฉลย 7.80 และมความรเกยวกบการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design) ปานกลาง โดยมคาเฉลย 6.20 กลมตวอยางจงตองการทราบขอมลเกยวกบการออกแบบ และ วสดทเปนมตรตอสงแวดลอม มากทสด

108

ตอนท 3 พฤตกรรมการออกแบบและการเรยนรของกลมตวอยาง ตารางท 6 การคนหาขอมลเรองการออกแบบจากแหลงขอมล

แหลงขอมล จานวน รอยละ

หนงสอ/เอกสารทางวชาการ 200 100.0

อนเตอรเนต หรอเวบไซทตาง ๆ ทเกยวของ 200 100.0

สอสารสนเทศ เชน วดทศน 74 37.0

นทรรศการตาง ๆ 95 47.5

การประชม/สมมนาตาง ๆ 37 18.5

อน ๆ 5 1.0

จากตารางท 6 กลมตวอยางคนหาขอมลเรองการออกแบบจากหนงสอ/เอกสารทางวชาการ อนเตอรเนต หรอเวบไซทตาง ๆ ทเกยวของมากทสดเปนรอยละ 100 และรองลงมา คอ นทรรศการตาง ๆ รอยละ 47.5 และสอสารสนเทศ รอยละ 37 ตารางท 7 การไปใชบรการศนยทเกยวของกบการพฒนาและสรางสรรคการออกแบบ

การไปใชบรการ จานวน รอยละ

ไปคนเดยว 29 14.5

ไปกบเพอน 127 63.5

ไปกบผรวมงาน 27 13.5

สถาบน/หนวยงานจดพาไป 13 6.5

อน ๆ 4 2.0

รวม 200 100.0

จากตารางท 7 กลมตวอยางไปใชบรการศนยทเกยวของกบการพฒนาและสรางสรรคการออกแบบกบเพอนมากทสดเปนรอยละ 63.5 และรองลงมา คอ ไปคนเดยว รอยละ 14.5

109

ตารางท 8 การเขาใชบรการในสวนตาง ๆ ของศนยทเกยวของกบการออกแบบ

การเขาใชบรการในสวนตาง ๆ ของศนยการออกแบบ

คา ตาสด

คา สงสด

คา เฉลย

คาเบยงเบน มาตรฐาน

ระดบ ความสนใจ

ปรมาณในการใชบรการศนยทเกยวของกบการออกแบบ

0 10 7.74 1.264 มาก

ความสนใจในการเขารวมการประชม/สมมนาทเกยวของกบการออกแบบ

1 10 5.25 1.535 ปานกลาง

ความสนใจในการเขารวมการประชม เชงปฏบตการ (workshop) ทเกยวของ กบการออกแบบ

1 10 7.39 1.249 มาก

ความสนใจเขารวม/เขาชมนทรรศการ ทเกยวของกบการออกแบบ

3 10 8.37 1.158 มากทสด

จากตารางท 8 กลมตวอยางมปรมาณการใชบรการศนยทเกยวของกบการออกแบบมาก โดยมคาเฉลย 7.74 มความสนใจปานกลางในการเขารวมการประชม/สมมนาทเกยวของกบการออกแบบ โดยมคาเฉลย 5.25 มความสนใจปานกลางในการเขารวมการประชมเชงปฏบตการ (workshop) โดยมคาเฉลย 7.39 และมความสนใจมากทจะเขารวม/เขาชมนทรรศการ โดยมคาเฉลย 8.37 ตารางท 9 รปแบบการจดนทรรศการทชอบ/สนใจ

รปแบบการจดนทรรศการ คา

ตาสด คา

สงสด คา

เฉลย คาเบยงเบน มาตรฐาน

ระดบ ความสนใจ

จดแสดงดวยแผนปาย 1 8 4.58 1.374 ปานกลาง

Interactive (มสวนรวม/ปฏสมพนธกบงาน)

3 10 7.83 1.178 มาก

Multimedia (สอผสมผสาน) 5 10 8.65 1.217 มากทสด

หนจาลอง (models) ในการจดแสดง 5 10 7.37 1.185 มากทสด

ของจรง (real objects) 5 10 8.49 1.193 มากทสด

110

จากตารางท 9 กลมตวอยางมความชอบรปแบบการจดนทรรศการทจดแสดงดวยแผนปายไมมากนก โดยมคาเฉลย 4.58 มความสนใจการจดนทรรศการในรปแบบ Interactive มาก โดยมคาเฉลย 7.83 มความชอบหรอสนใจการจดนทรรศการในรปแบบ Multimedia (สอผสมผสาน) เปนอยางมาก โดยมคาเฉลย 8.65 และมความสนใจการจดนทรรศการทม หนจาลอง (models) ในการจดแสดงและของจรง (real objects) อยางมาก โดยมคาเฉลย 7.37 และ 8.59 ตอนท 4 สภาพแวดลอม แนวความคด และ การออกแบบศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม ตารางท 10 ดานทาเลทตงของโครงการ

ทาเลทตงของโครงการ คา

ตาสด คา

สงสด คา

เฉลย คาเบยงเบน มาตรฐาน

ระดบ ความคดเหน

ตงอยในเมองเนองจากเปนศนยกลาง ของความเจรญและเทคโนโลย

3 10 7.49 1.262 มาก

ตงอยตดถนนใหญ เหนชดเจน การเขาถงสะดวก

3 10 8.15 1.329 มากทสด

มรถไฟฟาหรอรถไฟฟาใตดนผานบรเวณโครงการ เพอสะดวกในการเดนทาง

3 10 8.73 1. 355 มากทสด

ใกลกบททางานหรอสถานศกษา 3 10 7.17 1.415 มาก

จากตารางท 10 กลมตวอยางเหนดวยมากวาโครงการควรตงอยใจกลางเมอง โดยมคาเฉลย 7.49 เหนดวยอยางมากวาโครงการควรตงอยตดถนนใหญ โดยมคาเฉลย 8.15 เหนดวยอยางมากวาควรมรถไฟฟา หรอ รถไฟฟาใตดนผานบรเวณโครงการ โดยมคาเฉลย 8.73 และเหนดวยมากวาโครงการควรตงใกลกบททางานหรอสถานศกษา โดยมคาเฉลย 7.17

111

ตารางท 11 ความตองการพนทใชสอยภายในโครงการ

กจกรรมและการบรการ คา

ตาสด คา

สงสด คา

เฉลย คาเบยงเบน มาตรฐาน

ระดบ ความตองการ

สวนการเรยนร/ศกษาหาขอมลทาง ดานการออกแบบ

5 10 8.95 1.247 มากทสด

สวนขอมลเกยวกบวสดทใชใน การออกแบบ

5 10 8.14 1.179 มากทสด

พนทในการทางาน 3 10 7.12 1. 314 มาก

สวนนทรรศการ/การจดแสดงขอมล ในการออกแบบ

3 10 8.63 1.163 มากทสด

สวนการทากจกรรม/ปฏบตการ(workshop) การออกแบบ

3 10 7.08 1.172 มาก

สวนพกผอน/ผอนคลายหลงจาก การเขาใชศนยการออกแบบ

5 10 7.69 1.286 มากทสด

สวนแสดงผลงานของนกออกแบบ 3 10 7.57 1.319 มาก

สวนใหคาปรกษา/แนะนาทาง ดานการออกแบบ

3 10 6.05 1.117 ปานกลาง

สวนการพฒนาและสงเสรมการวจยทางดานการออกแบบ

0 8 5.86 1.459 ปานกลาง

จากตารางท 11 กลมตวอยางมความตองการสวนการเรยนร/ศกษาหาขอมลทางดานการออกแบบอยางมาก โดยมคาเฉลย 8.95 มความตองการสวนขอมลเกยวกบวสดทใชในการออกแบบอยางมาก โดยมคาเฉลย 8.14 มความตองการพนทในการทางานมาก โดยมคาเฉลย 7.12 มความตองการสวนนทรรศการ/การจดแสดงขอมลในการออกแบบอยางมาก โดยมคาเฉลย 8.63 มความตองการสวนการทากจกรรม/ปฏบตการ (workshop) มาก โดยมคาเฉลย 7.08 มความตองการสวนพกผอน/ผอนคลายหลงจากการเขาใชศนยการออกแบบอยางมาก โดยมคาเฉลย 7.69 มความตองการสวนแสดงผลงานของนกออกแบบมาก โดยมคาเฉลย 7.57 มความตองการสวนใหคาปรกษา/แนะนาทางดานการออกแบบปานกลาง โดยมคาเฉลย 6.05 และมความตองการสวนการพฒนาและสงเสรมการวจยทางดานการออกแบบปานกลาง โดยมคาเฉลย 5.86

112

ตารางท 12 เวลาใหบรการของโครงการ

เวลาใหบรการของโครงการ จานวน รอยละ

เวลาใหบรการของโครงการ 1. 09.00 – 20.00 น. 2. 09.00 – 21.00 น. 3. 10.00 – 20.00 น. 4. 10.00 – 21.00 น. 5. อน ๆ

11

115 3

63 8

5.5

57.5 1.5

31.5 4.0

รวม 200 100.0

ความถในการจดกจกรรม/การปฏบตการ (workshop) เกยวกบการออกแบบ 1. 1 ครง/2 เดอน 2. 1 ครง/เดอน 3. 2 ครง/เดอน 4. อน ๆ

39 127 24 10

19.5 63.5 12.0 5.0

รวม 200 100.0

ระยะเวลาการจดกจกรรม/การปฏบตการ (workshop) เกยวกบการออกแบบในแตละครง 1. 3 ชวโมง 2. ครงวน 3. 1 วน 4. 2 วน 5. อน ๆ

9 35

107 46 3

4.5 17.5 53.5 23.0 1.5

รวม 200 100.0

จากตารางท 12 กลมตวอยางมความตองการใหโครงการใหบรการในชวงเวลา 09.00 – 21.00 น. มากทสด เปนรอยละ 57.5 รองลงมา คอชวงเวลา 10.00 – 21.00 น. เปนรอยละ 31.5 มความตองการจดกจกรรม/การปฏบตการ (workshop) เกยวกบการออกแบบ 1 ครง/เดอน มากทสด เปนรอยละ 63.5 รองลงมา คอ 1 ครง/2 เดอน เปนรอยละ 19.5 และตองการใหการจดกจกรรม/

113

การปฏบตการ (workshop) เกยวกบการออกแบบในแตละครงมระยะเวลา 1 วน มากทสด เปนรอยละ 53.5 รองลงมา คอ 2 วน เปนรอยละ 23 ตารางท 13 ดานบรรยากาศและการออกแบบภายในโครงการ

บรรยากาศและการออกแบบภายในโครงการ จานวน รอยละ

สภาพแวดลอม/บรรยากาศภายในศนยการออกแบบ 1. มความทนสมย 2. มความปลอดภย 3. บรรยากาศทรมรน 4. มบรรยากาศทผอนคลาย 5. ไมรสกอดอด 6. อน ๆ

138 75 89

115 57 39

69.0 37.5 44.5 57.5 28.5 19.5

การใชวสดในการออกแบบและตกแตงศนยการออกแบบ 1. วสดสงเคราะห 2. วสดจากธรรมชาต 3. วสดรไซเคล 4. วสดทเปนมตรตอสงแวดลอม(eco material) 5. อน ๆ

33

117 135 200 10

16.5 58.5 67.5

100.0 5.0

จากตารางท 12 กลมตวอยางมความตองการใหโครงการมการตกแตงและสภาพแวดลอมททนสมยมากทสด เปนรอยละ 69 รองลงมา คอ มบรรยากาศทผอนคลาย เปนรอยละ 57.5 โดยมการใชวสดเปนมตรตอสงแวดลอม (eco material) มากทสด เปนรอยละ 100 รองลงมา คอ วสดรไซเคล เปนรอยละ 67.5 การวเคราะหพนทตงของโครงการ การพจารณาเลอกทตงศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม เนองจากโครงการเปนโครงการเกยวกบดานออกแบบ ความทนสมยของเมองจงมผลตอโครงการ ดงนนจงเลอกยานใจกลางเมองเปนทตงของโครงการ ดวยทมความสะดวกจากระบบรถไฟฟา ระบบขนสงมวลชน ระบบคมนาคมอน ๆ การรบขอมลขาวสารรอบดาน และมการเชอมตอระหวางกจกรรมทางความคดสรางสรรคทม

114

ความเคลอนไหวทนาสนใจ รวมไปถงจากกจกรรมทมอยโดยรอบซงเปนแหลงธรกจ การคา และการออกแบบ โดยกลมเปาหมายยงสามารถเขาถงไดสะดวกจากททางาน สถานศกษา และทพกอาศย จากการสรปความตองการของกลมเปาหมาย สามารถกาหนดทตงโครงการ โดยเลอกสถานทตงในเขตราชเทว เนองจากอยในเขตเมองทความทนสมย เชอมตอระหวางกจกรรมตาง ๆ ไมวาจะเปนกจกรรมทางความคดสรางสรรค การออกแบบ แหลงธรกจ การคา รวมไปถงสถานศกษา และสถานททางาน นอกจากนคมนาคมและการเขาถงยงมความสะดวกสบาย

ภาพท 79 ทตงโครงการในเขตราชเทว ทมา: bangkok, เขาถงเมอ 28 พฤศจกายน 2556, เขาถงไดจาก 2https://maps.google.co.th/ maps?q=bangkok&ie=UTF-8&ei=s8-lUoW_LIePrQeuh4HIDQ&ved=0CAgQ_AUoAg ทศเหนอ ตดกบ ถนนเพชรบร ทศใต ตดกบ พนทเชาสาหรบรานคาสง 1 ชน Coco-Walk

ทศตะวนออก ตดกบ อาคารพกอาศยสง 26 ชน บานกลางกรง สยาม-ปทมวน คอนโดมเนยม

ทศตะวนตก ตดกบ ถนนพญาไท และสถานรถไฟฟา BTS ราชเทว

115

ภาพท 80 วเคราะหวเคราะหพนทตงของโครงการ ทศเหนอ ตดกบ ถนนเพชรบร ทศใต ตดกบ พนทเชาสาหรบรานคาสง 1 ชน Coco-Walk ทศตะวนออก ตดกบ อาคารพกอาศยสง 26 ชน บานกลางกรง สยาม-ปทมวน คอนโดมเนยม ทศตะวนตก ตดกบ ถนนพญาไท และสถานรถไฟฟาBTS ราชเทว

วเคราะหการเขาถงโครงการ ทตงโครงการสามารถเขาถงไดจากถนนใหญ 2 เสน คอ ถนนเพชรบร และถนนพญาไท โดยรถสวนบคคล หรอรถโดยสารสาธารณะ ผใชโครงการสามารถเดนทางโดยรถไฟฟาสายสขมวท ลงทสถานราชเทวแลวเดนออกทางออกท 4 จะถงหนาโครงการ และยงสามารถเดนทางมาโครงการโดย3

เรอโดยสารคลองแสนแสบสายภเขาทอง หรอสายนดา ลงททาเรอหวชาง แลวเดนตามถนนพญาไทไปยงแยกราชเทว ประมาณ 400 เมตร

116

ปจจยทศทางแดด ทศทางลม และทศทางฝน แสงแดดสองมาจากทศตะวนออก ทศใตและทศตะวนตกตามลาดบในชวงเวลาของวน โดยทศตะวนออกของโครงการจะตดกบอาคารสง ดงนนแสงแดดหรอความรอนจงไมมผลกระทบในบรเวณนมากนก สามารถทาชองเปดเพอรบแสงธรรมชาตไดเปนอยางด ทศตะวนตกไดรบความรอนและแสงแดดในปรมาณมากแตเนองจากมสถานรถไฟฟา BTS ปองกนความรอนจากแสงแดด ทาใหชวยลดความรอนจากแดดทสองมาในบรเวณนไดในปรมาณหนง สวนทางทศตะวนใต และทศตะวนตกเฉยงใตจะไดรบความรอนและแสงแดดในปรมาณมากเนองจากไมมอาคารสง จงควรปลกตนไม ทารมเงา หรอทาชายคาเพอลดการรบความรอนจากแดดทสองมาในทศทางน ทศทางลม และทศทางฝน พดเขามาทางทศตะวนตกเฉยงใต และตะวนออกเฉยงเหนอ ดงนนควรปลกตนไมเพอปองกนฝน และทาชายคาสาหรบกนฝนสาด

ภาพท 81 ปจจยทศทางแดด ทศทางลม และทศทางฝน ทมา: bangkok, เขาถงเมอ 28 พฤศจกายน 2556, เขาถงไดจาก https://maps.google.co.th/ maps?q=bangkok&ie=UTF-8&ei=s8-lUoW_LIePrQeuh4HIDQ&ved=0CAgQ_AUoAg

117

ปจจยทางดานมลภาวะทางอากาศและเสยง ฝน หรอควนรถ และเสยงรบกวนมาจากถนนใหญทางทศเหนอและทศตะวนตกของโครงการ ในทศตะวนออกและทศใตอยตดกบอาคารพกอาศยและพนทเชาสาหรบรานคาจงอาจมเสยงรบกวนจากผอยอาศย เครองปรบอากาศ และควนจากการทาครว จงควรทาแนวปองกน เชน การปลกตนไม ปจจยทางดานมมมอง มมมองหลกทางเขาของโครงการจะอยตดกบถนนพญาไท เนองจากอยตดกบสถานรถไฟฟา BTS ราชเทวซงเปนการคมนาคมหลกของผใชบรการทจะเขาถงโครงการ จงควรมการเปดพนทวางเพอเปนการเชอเชญ หรอลานกจกรรม รวมถงการจดพนทสเขยวเพอดงดผคนทผานไปมาบรเวณโครงการ สวนมมมองจกภายในตวอาคารในทศใตจะเปนมมมองทเปดโลงมากทเพราะไมมอาคารสงบดบงทศนยภาพ สวนในทศเหนอจะมสะพานขามแยกราชเทว และทศตะวนตกจะมสถานรถไฟฟาBTS ราชเทว บดบงเลกนอย สวนทศตะวนออกมอาคารสงบดบงจงควรออกแบบพนทใชสอยทไมตองการมมมองไวในบรเวณน ปจจยทางดานพนทสเขยวรอบโครงการ บรเวณโดยรอบโครงการนไมมพนทสเขยวทใหรมเงา หรอชวยผอนคลาย มแตเพยงตนไมใหญไมกตนบรเวณหนาโครงการบนทางเทาของถนนพญาไท ดงนน เปนโอกาสทจะเพมพนทสเขยวใหกบพนทบรเวณน การวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส อปสรรค ของทตงโครงการ (SWOT) S-strengths (จดแขง) 1. การเขาถงโครงการมความสะดวกสามารถ 2. เปนพนทเปดโลงขนาดใหญ เหนเดนชด 3. โครงการมความเกยวเนองกบบรบทโดยรอบโครงการ 4. เชอมตอกบกจกรรมตาง ๆ ไมวาจะเปนกจกรรมทางความคดสรางสรรค การออกแบบ แหลง ธรกจ การคา รวมไปถงสถานศกษา และสถานททางาน 5. ศนยกลางความเจรญและทนสมย W-weakness (จดออน) 1. สงปลกสรางโดยรอบบดบงทศนยภาพ 2. พนทไมสามารถขยายตวได 3. มลภาวะทางอากาศและเสยงรบกวน

118

O-Opportunities (โอกาส) 1. สามารถสรางพนทสเขยวเพมขน 2. สรางพนทจอดรถเพออานวยความสะดวกใหกบผใชบรการ 3. เปนจดสงเกต (Landmark) ใหกบผคนทวไป T-Threats (อปสรรค) ราคาทดนบรเวณนคอนขางสงจงตองเกบคาบรการในการเขาใชบรการ

การวเคราะหพฤตกรรมของผใชโครงการ การวเคราะหหนวยงานและองคกร จากการศกษากรณศกษาเพอนามาใชในโครงการ โดยบคลากรทมความจาเปนตอการบรการภายในศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอมใหแกผมาใชบรการ อกทงบรหารโครงการเพอใหสาเรจตามเปาหมายทวางไว มดงน

ภาพท 82 ผงองคกร ฝายบรหารและการจดการ ผอานวยการ 1 อตรา เลขานการ 1 อตรา รองผอานวยการ 1 อตรา หวหนาแผนกบญช 1 อตรา ผชวยแผนกบญช 1 อตรา พนกงานจดซอ 1 อตรา หวหนาแผนกธรการ 1 อตรา

119

ผชวยแผนกธรการ 1 อตรา หวหนาแผนกบคคล 1 อตรา ผชวยแผนกบคคล 1 อตรา รวม 10 อตรา ฝายศนยความร หวหนาแผนกหองสมด 1 อตรา ผชวยแผนกหองสมด 1 อตรา บรรณารกษ 2 อตรา ผชวยบรรณารกษ 2 อตรา พนกงานซอมหนงสอ 1 อตรา พนกงานประจาหองสมด 6 อตรา หวหนาแผนกหองสมดวสด 1 อตรา ผชวยแผนกหองสมดวสด 1 อตรา พนกงานซอมวสด 1 อตรา พนกงานประจาหองสมดวสด 1 อตรา รวม 17 อตรา ฝายนทรรศการและกจกรรม หวหนาฝาย 1 อตรา ผชวยฝาย 1 อตรา นกวชาการ 1 อตรา นกออกแบบนทรรศการ 2 อตรา พนกงานประจา 3 อตรา ชางศลป 2 อตรา รวม 10 อตรา ฝายเทคโนโลยสารสนเทศและบรหารพนท หวหนาแผนกสารสนเทศ 1 อตรา ผชวยแผนกสารสนเทศ 1 อตรา พนกงานประจาแผนกสารสนเทศ 2 อตรา ชางเทคนคแผนกสารสนเทศ 2 อตรา หวหนาแผนกอาคารและสถานท 1 อตรา ผชวยแผนกอาคารและสถานท 1 อตรา

120

ชางซอมบารง 3 อตรา พนกงานโสตทศน 2 อตรา ชางศลป 2 อตรา รวม 15 อตรา ฝายการตลาดและเผยแพรองคกร หวหนาแผนกการตลาด 1 อตรา ผชวยแผนกการตลาด 1 อตรา หวหนาแผนกการประชาสมพนธ 1 อตรา ผชวยแผนกการประชาสมพนธ 1 อตรา พนกงานประจาแผนกการประชาสมพนธ 1 อตรา รวม 5 อตรา ฝายพฒนาการออกแบบ หวหนาฝาย 1 อตรา ผชวยฝาย 1 อตรา ผเชยวชาญ 2 อตรา นกออกแบบ 2 อตรา รวม 6 อตรา ฝายบรการ หวหนาฝาย 1 อตรา ผชวยฝาย 1 อตรา พนกงานประชาสมพนธ/ตอนรบ 3 อตรา พนกงานรบฝากของ 2 อตรา พนกงานในรานกาแฟ 4 อตรา พนกงานในรานของ 2 อตรา พนกงานทาความสะอาด 6 อตรา พนกงานรกษาความปลอดภย 6 อตรา รวม 25 อตรา รวมพนกงานทงหมดในโครงการ 88 อตรา

121

การวเคราะหพฤตกรรมของผใชโครงการ จากการศกษาผทใชโครงการแบงออกเปน 2 กลม คอ ผใชบรการและผใหบรการโดยมพฤตกรรม การใชโครงการ ดงน 1. พฤตกรรมของกลมผใหบรการภายในโครงการ ไดแก ผบรหาร และพนกงานภายในโครงการ

ภาพท 83 พฤตกรรมของผใหบรการภายในโครงการ 2. พฤตกรรมของกลมผใชบรการ ไดแก นกศกษาออกแบบ นกออกแบบ และบคคลทวไป โดยกลมผใชบรการนนมพฤตกรรมทแตกตางกนไปขนอยกบวตถประสงคหรอกจกรรมทผใชบรการสนใจ หรอตองการทาภายในโครงการ ดงน 2.1 พฤตกรรมของกลมผใชบรการหลก

ภาพท 84 พฤตกรรมของกลมผใชบรการหลก

122

2.2 พฤตกรรมของกลมผใชบรการ ในสวนนทรรศการ (Eco Exhibition) ทสนใจเขามาหาศกษาหาความรในเรองการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม

ภาพท 85 พฤตกรรมของกลมผใชบรการทมาใชบรการในสวนนทรรศการ (Eco Exhibition) 2.3 พฤตกรรมของกลมผใชบรการทเปนสมาชกของโครงการ ในสวนความร (Eco Resource) เพอคนหาขอมล วสด และงานวจยทจะใชในการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม

ภาพท 86 พฤตกรรมของกลมผใชบรการ ทมาใชบรการในสวนความร (Eco Resource) 2.4 พฤตกรรมของกลมผใชบรการในสวนหองบรรยาย และ Workshop (Eco Workshop) ทเขารวมการฟงบรรยาย สมมนา หรอการทาworkshop ทเกยวกบการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม

ภาพท 87 พฤตกรรมของกลมผใชบรการในสวนหองบรรยายและ Workshop (Eco Workshop)

123

2.5 พฤตกรรมของกลมผใชบรการในสวนรานกาแฟ (Eco Cafe) อาจเปนบคคลทวไปทสญจรผานไปมาแลวสนใจเขามาใชบรการในสวนนเพยงอยางเดยว

ภาพท 88 พฤตกรรมของกลมผใชบรการในสวนรานกาแฟ (Eco Cafe) การวเคราะหชวงเวลาของผใชโครงการ 1. ผใหบรการ ไดแก ผบรหารและ พนกงานภายในโครงการ ชวงเวลาการทางานของพนกงานขนอยกบตาแหนง หนาทและความรบผดชอบในโครงการ เวลาในการทางานของพนกงานหรอเจาหนาทจะเขาทางานกอนเวลาเปด เพอเตรยมความพรอมในการเปดใหบรการ และจะเลกงานหลงจากปดใหบรการ เพอดแลความเรยบรอยกอนทจะกลบจะอยในชวงเวลาตงแต 9.00 – 22.00 น. ตงแตวนองคาร ถงวนอาทตย เนองจากโครงการจะเปดใหบรการในวนองคาร ถงวนอาทตย ชวงเวลา 10.00 – 21.00 น. 2. ผใชบรการ ไดแก นกศกษาออกแบบ นกออกแบบ และบคคลทวไป ชวงเวลาทสามารถเขามาใชบรการภายในโครงการไดนน คอ วนองคาร ถงวนอาทตย ชวงเวลา 10.00 – 21.00 น. การวเคราะหกจกรรมภายในโครงการ จากการศกษากรณศกษาและสอบถามจากกลมประชากรเปาหมายนน ไดกาหนดโปรแกรมหรอกจกรรมของศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม ดงน 1. Eco Exhibition สวนจดแสดงนทรรศการทใหความรเกยวกบเรองการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม โดยแบงเปน 2 สวน คอ 1.1 Permanent Exhibition นทรรศการถาวร โดยจะมงเนนใหผเขาชมไดรบความรและความเขาใจในเรองของการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม โดยมเนอหาในการจดแสดงดงน 1.1.1 What is Eco Design การออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม คออะไร 1.1.2 หลก 4R ในการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม คอ Reduce Reuse Recycle Repair

124

1.1.3 Eco Design to Sustainable การออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอมสการพฒนาอยางยงยน 1.1.4 Timeline of Eco Design 1.1.5 Eco Design ในแตละสาขาการออกแบบ 1.1.6 Eco Design in Thailand การออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอมในประเทศไทยเปนอยางไร 1.2 Temporary Exhibition นทรรศการชวคราว การจดนทรรศการขนอยกบผทเขามาตดตอขอจดนทรรศการวาจะจดนทรรศการในรปแบบใด โดยเนอหาจะเกยวของกบการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม 2. Eco Resource หองสมดเฉพาะดานการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม รวบรวมหนงสอดานการออกแบบจานวนกวา 30,000 รายการ วารสารกวา 200 ชอเรอง สอมลตมเดยกวา 3,000 รายการ ทงในรปแบบของภาพยนตร สารคด และบนทกภาพกจกรรม เปดบรการใหเฉพาะสมาชกโครงการเทานน โดยในสวน Eco Resource นยงมการใหบรการดานอน ไดแก 2.1 Eco Material Library หองสมดวสดเพอการออกแบบ มวสดทเปนมตรตอสงแวดลอมใหดและศกษากวา 5,000 ชน 2.2 Eco Service เปนสวนใหบรการในการถายเอกสาร scan หรอ print 2.3 Eco Research สวนทใหบรการดานการคนควาขอมลเกยวกบงานวจยตาง ๆ ทเกยวของกบการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม 2.4 Eco Consult ใหบรการในเรองคาแนะนา หรอคาปรกษาทางดานการออกแบบ แหลงผลต การผลต เปนตน ทเกยวกบของกบการมตรตอสงแวดลอม 3. Eco Workshop เปนเวทความคดเหนและเครอขายดานการออกแบบทมตรตอสงแวดลอม โดยเปดจดการอบรม การบรรยาย หรอการทา workshop ใหแกผสนใจเขารวมกจกรรม 4. Eco Shop รานขายและแสดงผลตภณฑ หรอผลงานการออกแบบทมตรตอสงแวดลอม ของนกออกแบบไทยและตางชาต เปนการสนบสนน นกออกแบบ และผประกอบการหนาใหม ใหกลาคดคนและสรางผลงานสทองตลาด 5. Eco Café สมผสกบพนทอสระทางความคดและอาจสรางแรงบนดาลใจการออกแบบได โดยการผอนคลาย นงจบกาแฟ หรอหาขนมอรอย ๆ ในพนทสวนน

125

ความสมพนธของพนทใชสอยภายในโครงการ (Bubble Diagram)

ภาพท 89 ความสมพนธของพนทใชสอยภายในโครงการ (Bubble Diagram)

126

บทท 6

การแปรรปสกระบวนการการออกแบบศนยออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม

จากการศกษาในเชงรปธรรมและนามธรรมของหบหอใบตองแลว ไดวเคราะหประเดนสาคญของภมปญญาหบหอใบตอง โดยผวจยพบวาภมปญญาหบหอใบตอง คอ ความคดสรางสรรคในการนาวสดจากธรรมชาตมาทาใหเกดประโยชน โดยการนาเอาแผนใบตองซงเปนวสดชนดเดยวหรอแผนเดยวนนมาหอหม มวธการหอเพอทาใหเปนเปนรปทรงตาง ๆ และเกดพนทวางภายใน โดยมการพบเปนหวใจหลกในการทาใหเกดรปทรง เนองจากการพบจะสรางความแขงแรงใหกบหบหอและเกดโครงสรางในการขนรปทรง ทาใหสามารถบรรจอาหารลงไปไดและกอใหเกดประโยชนอกหลาย ๆ ดาน ดงนน จงนาไปส Key Word คอ “พบ หอ กอรปทรง คงธรรมชาต” เพอนาไปใชในการออกแบบภายในโครงการ และการวเคราะหลกษณะทางกายภาพตางๆ ประกอบกบการศกษาความตองการและพฤตกรรมของกลม เปาหมายทไดกลาวไวแลวในบทท 2 จงนามาซงการออกแบบโครงการศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม ดงน

ภาพท 90 Key word

127

แนวทางการออกแบบ แปรรป รปทรงอาคาร จากการศกษาหบหอใบตองจงทาใหไดแนวความคดจากการหอหบหอใบตองแบบงายๆ โดยการพบทงสมมาตรและไมสมมาตรดวยใบตองเพยงแผนเดยวกสามารถขนรปเปนหบหอได ทาใหไดแนวคดในการออกแบบตวอาคารใหมลกษณะเหมอนการพบ ซงการพบนนจะเปนโครงสรางเพอทาใหอาคารนนมความแขงแรง และอยไดดวยตวเอง โดยการใชวสดเดยว โดยมการนาเอาธรรมชาตเขามาใชกบตวอาคารซงเปรยบเสมอนกบหบหอใบตองทเปนมตรกบสงแวดลอม และพงพาธรรมชาต

ภาพท 91 Idea Sketch และ Model Study แนวทางการออกแบบภายในอาคาร แนวความคดการออกแบบภายในอาคาร ใชแนวความคดแบบองครวมของหบหอใบตองทงหมด ไมวาจะเปน รปราง รปทรง ส วสด รวมไปถงวธการหอซงเปนหวใจสาคญของหบหอใบตอง การออกแบบภายในอาคารตงแต ฝา พน ผนง จะมลกษณะทกลมกลนและตอเนองกนเหมอนกบการหอดวย

128

ใบตองแผนเดยว รวมไปถงเฟอรนเจอรทนามาใชดวย ซงนาการพบมาเปนเทคนคในการออกแบบหรอพบเพอใหเกดโครงรางทแขงแรงขน บรรยากาศภายในเนนความเรยบงายไมเรยบเหมอนกบการหอใบตองแบบงายๆ การใชสสนภายในโครงการมาจากสของใบตองและสธรรมชาต การใชวสดนนไดแนวความคดจากการพงพาธรรมชาต และเปนมตรตอสงแวดลอม

ภาพท 92 Idea Sketch

129

ผลสมฤทธงานออกแบบ Final Design ผงอาคาร (Master Plan) การวางผงอาคารเปนการนาเอารปแบบการพบแบบสมมาตรมาเปนแนวความคด โดยมการเปด Courtyard เพอใหเกดพนทสเขยวระหวางกลมอาคาร และทางเดนทเชอมตอระหวางอาคารเปน Space ทนาเอาแสงธรรมชาตเขาใช เพอไมใหดทบตนจนเกนไป รอบอาคารจะเปนพนทสเขยวโดยสามารถมองเหนจากภายนอกโครงการได และบรเวณพนทสเขยวดานหนาโครงการสามารถจดเปนลานกจกรรมของโครงการในโอกาสตาง ๆ ทางเขาหลกจะอยตด กบสถานรถไฟฟาราชเทวและถนนพญาไท เนองจากเปนทางสญจรทผใชบรการนยมและสะดวกในการเขาถงโครงการ ภายในโครงการมพนทจอดรถ 50 คน โดยจะเขาทางถนนพญาไท และออกทางถนนเพชรบรเพอความสะดวก ในการรกษาความปลอดภย และสะดวกแกผเขาใชโครงการ

ภาพท 93 ผงอาคาร (Master Plan)

130

รปลกษณภายนอกอาคาร (Architecture) ตวอาคารมลกษณะเปนรปทรงเรขาคณตเหมอนกบรปทรงของหบหอใบตอง แตเปนลกษณะ Free Form เนองจากการพบทงสมมาตรและไมสมมาตร โครงสรางของอาคารเปนโครงสรางเหลกทงอาคารปดดวยคอนกรตอดแรง ทาลวดลายใหมลกษณะเหมอนลวดลายของใบตอง โชวพนผวและเนอแทของวสด ตวอาคารมลกษณะเหมอนการพบซงการพบนนจะเปนโครงสรางเพอทาใหอาคารนนมความแขงแรง และอยไดดวยตวเอง โดยอาคารนจะไมมเสา และคานเปนโครงสราง ตวอาคารและหลงคาแตละสวนจะมความสงทไมเทากนเนองจากหบหอใบตองมหลากหลายและมวธการพบทตางกน มความตอเนองกนของพนท โดยหลงคาเชอมตอเปนผงและพนเหมอนเปนวสดแผนเดยวกน ตวอาคารจะเนนชองเปดเพอรบแสงธรรมชาตเขามาในโครงการ อกทงมทางเดนทเชอมตอระหวางอาคารเปน Space ทนาเอาแสงธรรมชาตเขาใช รวมไปถงมการเปด Courtyard เพอใหเกดพนทสเขยวและทาให Mass ของอาคารไมหนกจนเกนไป การนาเอา Vertical Garden เขามาใชในการออกแบบอาคารบางสวน เปรยบเสมอนการนาธรรมชาตเขามาใชเพอใหสอดคลองกบแนวความคดของโครงการ

ภาพท 94 ทศนยภาพภายนอก

131

ภาพท 95 ทศนยภาพภายนอก

ภาพท 96 ทศนยภาพภายนอก

132

การจดพนทใชสอย (Zoning) การวาง Zoning ออกแบบใหพนทมความเชอมตอกน การทใหทางสญจรอยกงกลางของโครงการนน เปรยบเสมอนแกนกลางของการพบททาใหเกดรปทรงเพอเชอมตอสวนตาง ๆ ภายในโครงการแบงแยกทางสญจรของผใหบรการกบผใชบรการเปนสดสวนอยางชดเจน สวน Eco Exhibition อยดานหนาของโครงการเนองจากเปนสวนทบอกเลา เกรนนา และใหความรแกผเขาใชบรการใหเกดความเขาใจและมความรมากขนเกยวกบการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม เปรยบเสมอนขนตอนการเตรยมใบตอง คอ การเตรยมความพรอมกอนทจะลงมอปฏบต โดยมการเลอกสรรสงทเปนประโยชนทสดมาใช ทงในดานปรมาณ คณภาพ และเวลาทเหมาะสม สวน Eco Resource จะเขาถงได 2 ทาง คอจากทางเขาหลกและทางเขารอง เนองจากเปนสวนทจะมผใชบรการเปนจานวนมากตลอดทงวน เปนสวนทผเขาใชบรการมาศกษาหาขอมลและใชพนทในการทางานออกแบบ โดยจะเชอมตอกบสวน Eco Workshop ทเปดจดการอบรม การบรรยาย หรอการทา workshop ใหแกผสนใจเขารวมกจกรรม เปรยบเสมอนขนตอนการหอ คอ การลงมอปฏบต โดยการใชความร เทคนค ความคดสรางสรรค จากสงทไดเลอกสรรแลวมาประกอบกนเพอสรางผลงานขนมา สวน Eco Café จะมทางเขาทเขาถงไดโดยตรง เนองจากสวนนใหบรการกบผเขาใชบรการในโครงการแลวยงรองรบผใชบรการทวไปทเดนทางผานโครงการทตองการเขามาดมกาแฟหรอผอนคลายในสวนน อยตดกบสวน Eco Shop รานขายและแสดงผลตภณฑ หรอผลงานการออกแบบ ของนกออกแบบไทยและตางชาต เปนการสนบสนน นกออกแบบ และผประกอบการหนาใหม ใหกลาคดคนและสรางผลงานสทองตลาด โดยทง 2 สวนน จะอยในสวนหนาของโครงการเนองจากเปนสวน Public ทผเขาใชบรการเขาถงไดงาย ดงดดใหผคนทเดนผานไปมาเขามาใชบรการ ชวยเพมรายไดใหกบโครงการ เปรยบเสมอนขนตอนการทาใหหบหอสมบรณ คอ สงเสรม หรอเกอหนนใหการปฏบตงาน หรอผลทไดรบสมบรณแบบมากยงขน สวน Office และสวนของพนกงานนนจะอยดานในสดและใตดนของโครงการ เพอสะดวกตอการบรการ ขนของ การทางานของพนกงาน และเชอมตอไปยงสวนอน ๆ ภายในโครงการไดสะดวก

133

ภาพท 97 Zoning

134

ภาพท 98 Zoning

135

ภาพท 99 Zoning

136

การจดวางผงเครองเรอน (Furniture Lay out Plan) จากการวาง Zoning ของโครงการนามาสการออกแบบผงเครองเรอนในสวนตางๆ โดยการออกแบบผงเครองเรอนไดนาแนวคดจากการพบของหบหอใบตองเขามาออกแบบรวมกบการ การใชพนทของผใชโครงการ เพอใหสอดคลองกบความตองการและไดประโยชนสงสดในการใชพนท ดงน 1. ผงเครองเรอนชนพนดน (Ground Floor Plan)

ภาพท 100 ผงเครองเรอนชนพนดน (Ground Floor Plan)

137

2. ผงเครองเรอนชนลอย (Mezzanine Floor Plan)

ภาพท 101 ผงเครองเรอนชนลอย (Mezzanine Floor Plan)

138

3. ผงเครองเรอนชนใตดน (Basement Floor Plan)

ภาพท 102 ผงเครองเรอนชนใตดน (Basement Floor Plan)

139

การออกแบบตกแตงภายใน จากการจดพนทใชสอยภายในของโครงการ นามาสการออกแบบตกแตงภายในสวนตางๆ โดยไดนาแนวคดจากองครวมของหบหอใบตองทงหมด ไมวาจะเปน รปราง รปทรง ส พนผว วสด รวมไปถงวธการหอซงเปนหวใจสาคญของหบหอใบตอง โดยใชเปนองคประกอบในการออกแบบพน ฝาเพดาน ผนง และเฟอรนเจอร รวมไปถงการเลอกใชวสดในการออกแบบ ดงน 1. สวนตอนรบ (Reception Area) สวนตอนรบ เปนสวนทเชอเชญ และดงดดใหผใชบรการเกดความสนใจ และประทบในสวนแรกของโครงการ Spaceจะเปดโลงทเชอมตอไปถงสวน Exhibition ใหเหนโครงสรางของตวอาคาร เนนความเรยบงาย ใชแนวความคดในการพบใหตอเนองกบโครงสรางของตวอาคาร เปดชองแสงเพอใชแสงธรรมชาตทางดานทางเขาและพนทพกคอย พน ปนเปลอยขดมน เพอใหเกดความเรยบงาย แสดงเหนเนอแทของวสดโดยไมผานการแตงเตม และงายตอการทาความสะอาดเนองจากพนทสวนนมคนเขาใชตลอดทงวน ผนง เชอมตอโครงสรางอาคารเพอใหเกดความตอเนองและกลมกลนกน แตจะตดดวยการใชวสดปดผวทเปน Eco Material ทประกอบดวยไมกอกธรรมชาต 90% - 95% กบยรเทน 5% - 10% และนาเอา Vertical Garden เขามาใชในการออกแบผนงบางสวน เพอเปนการการนาธรรมชาตเขามาใชในโครงการ ฝาเพดาน ใชโครงสรางของตวอาคารเปนฝาเพดาน ทาใหสามรถมองเหนโครงสรางและวสดทเปนคอนกรตปดผวของอาคาร เฟอรนเจอร เปนการใชรปแบบในการพบเขามาออกแบบทงทนงพกคอย และสวนเคานเตอร โดยทนงพกคอยจะทามาจาก Eco Material ททามาจากพลาสตกเหลอใชแลวนามาหลอมใหมเพอขนรป สวนเคานเตอรตอนรบทามาจาก Eco Material ทไดมาจากธรรมชาต เชน ใบไมแหง แกนขาวโพด แลวเคลอบดวย Bio Plastic เพอทาใหพนผวเรยบและใชงานไดนาน และกระจกฝาซอนไฟภายในเพอเพมความโดดเดน การใชส เปนสโทนธรรมชาต เชน สนาตาล สเขยว ไมฉดฉาด เรยบงาย ใหเขากบสสนของใบตอง

140

ภาพท 103 ผงเครองเรอนสวนตอนรบ (Reception Area)

ภาพท 104 รปดานสวนตอนรบ (Reception Area)

141

ภาพท 105 ทศนยภาพภายในสวนตอนรบ (Reception Area)

ภาพท 106 ตวอยางวสดและเครองเรอนสวนตอนรบ (Reception Area)

142

2. สวนนทรรศการ (Eco Exhibition)

สวนนทรรศการ เปนสวนใหความรแกผเขาใชบรการใหเกดความเขาใจและมความร

มากขนเกยวกบการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอมจงออกแบบใหการนาเสนอเรองราวทชดเจน

ทสด โดยจะใชสอในการจดนทรรศการแบบสอผสม (Multi Media) มการฉายภาพจาก Projector

และวดทศน บอกเลาเรองราวตางๆ และ Interactive ทผชมนทรรศการสามารถมสวนรวม และม

ปฏสมพนธได โดยการสมผส ภายในจะเนนการใชแสงเฉพาะจดเพอใหเกดความดกดดและเปนจดสนใจ

ของผเขาชม ใชแนวความคดในการมวน และพบใหตอเนองกนใหเขากบเนอหาและเรองราวทนาเสนอ

อยางตอเนอง

พน ปนเปลอยขดมน สลบกบหญาเทยม และพนไมลามเนตเพอใหเกดความหลากหลาย

ของนทรรศการในแตละสวน

ผนง แตละสวนจะมความแตกตางหลากหลายกนไปแตจะเชอมโยงกน บางผนงจะเปน

โครงสรางผนงอาคาร บางผนงเปนผนงหญาเทยม หรอผนงทาสขาวเพอฉายภาพจาก Projector

ฝาเพดาน ใชโครงสรางของตวอาคารเปนฝาเพดาน บางสวนจะเปนฝาเพดานทตกแตง

เพมเตม ใหมความตอเนองกบผนงในสวนนนๆ

เฟอรนเจอรหรอแทนแสดง เปนการใชรปแบบในการพบเขามาออกแบบ โดยทามา

จาก Eco Material คอ กระดาษรงผงทมความคงทนแขงแรงรองรบนาหนกไดเปนอยางด และ Eco

Material ทไดมาจากธรรมชาต เชน ใบไมแหง แกนขาวโพด แลวเคลอบดวย Bio Plastic

การใชส เปนสโทนธรรมชาต เชน สนาตาล สเขยว ไมฉดฉาด เรยบงาย ใหเขากบสสน

ของใบตอง

143

ภาพท 107 ผงเครองเรอนสวนนทรรศการ (Eco Exhibition)

ภาพท 108 รปดานสวนนทรรศการ (Eco Exhibition)

144

ภาพท 109 ทศนยภาพภายในสวนนทรรศการ (Eco Exhibition)

ภาพท 110 ทศนยภาพภายในสวนนทรรศการ (Eco Exhibition)

145

ภาพท 111 ตวอยางวสดสวนนทรรศการ (Eco Exhibition) 3. สวนคนควาขอมล (Eco Resource) สวนคนควาขอมล เปนสวนทมผใชบรการจานวนมาก การออกแบบจะคานงถงเรองการใชแสงเปนอยางมาก เพราะมผใชงานตลอดวนและตองใชสายตาในการอานหนงสอหรอคนควาหาขอมลตางๆ เปดชองแสงเพอใชแสงธรรมชาตภายในสวนนในตอนกลางวน เนองจากผใชบรการจะใชเวลานานในการเขาใชบรการในสวนน จงออกแบบใหเปน Double Space เพอใหพนทเปดโลงรสกไมอดอด รสกผอนคลาย โดยมพนทพกผอนทเปดกวางใหผใชบรการไดพกผอนสายตาหรอ ความเมอยลาจากการคนควาหาขอมล ใชแนวความคดในการพบ การมวน ทตอเนองกน หรอพนผวของใบตองเขามาออกแบบ ตงแตพน ผนง ฝาเพดาน รวมไปถงเฟอรนเจอร ทมความตอเนองและกลมกลนกน พน ปนเปลอยขดมน และพนไมลามเนต ผนง เปนโครงสรางผนงของอาคาร สวนใหญจะเปนชนวางหนงสอตดผนงททาจาก Eco Material ทไดมาจากธรรมชาต เชน ใบไมแหง แกนขาวโพด หรอโครงไมปดผวดวย Veneer ฝาเพดาน ใชโครงสรางของตวอาคารเปนฝาเพดาน ทาใหสามรถมองเหนโครงสรางและวสดทเปนคอนกรตปดผวของอาคาร บางสวนจะเปนฝาเพดานทเชอมตอกบผนงและพน เฟอรนเจอร เปนการใชรปแบบในการพบเขามาออกแบบเฟอรนเจอรใหมรปแบบทเปนเอกลกษณ โดยเฟอรนเจอรจะทามาจาก Eco Material ททามาจากพลาสตกเหลอใชแลวนามาหลอมใหมเพอขนรป หรอ เปนโครงไมบดวยฟองยางหรอเมดพลาสตกรไซเคลหมดวยผาจากใยธรรมชาตหรอ Eco Fabric สวนชนหนงสอทามาจาก Eco Material ทไดมาจากธรรมชาต เชน ใบไมแหง แกนขาวโพด แลวเคลอบดวย Bio Plastic เพอทาใหพนผวเรยบและใชงานไดนาน

146

การใชส เปนสโทนธรรมชาต เชน สนาตาล สเขยว ไมฉดฉาด เรยบงาย ใหเขากบสสนของใบตอง โดยมเฟอรนเจอรสฉดฉาดทตดกนเพอใหเกดความโดดเดน

ภาพท 112 ผงเครองเรอนสวนคนควาขอมล (Eco Resource)

147

ภาพท 113 รปดานสวนคนควาขอมล (Eco Resource)

ภาพท 114 ทศนยภาพภายในสวนคนควาขอมล (Eco Resource)

148

ภาพท 115 ทศนยภาพภายในสวนคนควาขอมล (Eco Resource)

ภาพท 116 ตวอยางวสดและเครองเรอนสวนคนควาขอมล (Eco Resource)

149

4. สวน Eco Workshop

สวนจดการอบรม สมมนา หรอจด Workshop ทเกยวของกบการออกแบบทเปนมตร

ตอสงแวดลอม การออกแบบเรองระบบเสยงมสวนสาคญในสวนน โดยไมใหเสยงจากสวนอนเขามา

รบกวนหรอเสยงจากสวนนไปรบกวนในสวนอนๆของโครงการ เนองจากมจานวนผใชบรการในสวนน

มากและอยตอเนองเปนเวลานาน จงออกแบบ Space ใหกวาง มฝาเพดานสงทาใหรสกไมอดอด ใช

แนวความคดของพนผวของใบตองเขามาออกแบบ โดยมจงหวะทเทาๆกน ตงแตพน ผนง ฝาเพดาน

ทตอเนองกน

พน ปนเปลอยขดมน ขนดวยไมลามเนตเปนจงหวะเทาๆกน

ผนง เปนโครงไมกรดวย Eco Material ทไดมาจากธรรมชาต เชน ใบไมแหง แกน

ขาวโพด หรอไมCork ทมคณสมบตดดซบเสยง เปนรปแบบของการพบตอเนองกน ซอนไฟบรเวณ

ผนงโดยมระยะหางเทาๆกนเพอใหเกดจงหวะ

ฝาเพดานเชอมตอกบผนง กรดวย Eco Material ทไดมาจากธรรมชาต เชน ใบไมแหง

แกนขาวโพด หรอไมCork ทมคณสมบตดดซบเสยง เปนรปแบบของการพบตอเนองกน ซอนไฟ

บรเวณผนงโดยมระยะหางเทาๆกนเพอใหเกดจงหวะเชนเดยวกบผนง

เฟอรนเจอร เปนการใชรปแบบในการพบเขามาออกแบบเฟอรนเจอร โดยเฟอรนเจอร

จะทามาจาก Eco Material ททามาจากพลาสตกเหลอใชแลวนามาหลอมใหมเพอขนรป

การใชส เปนสโทนธรรมชาต สวาง ไมฉดฉาด เรยบงาย

ภาพท 117 ผงเครองเรอนสวน Eco Workshop

150

ภาพท 118 ทศนยภาพภายในสวน Eco Workshop

ภาพท 119 ตวอยางวสดและเครองเรอนสวน Eco Workshop 5. สวนรานกาแฟ (Eco Cafe)

151

สวนรานกาแฟทจาหนายเครองดม ของหวานและอาหารวาง เปนสวนพกผอนทสามารถ

สรางแรงบนดาลใจการออกแบบได โดยการผอนคลาย นงจบกาแฟ ในพนทสวนน ใหบรการกบผเขาใช

บรการในโครงการแลวยงรองรบผใชบรการทวไปทเดนทางผานโครงการ จงออกแบบใหมสวนเปด

สามารถมองเหนภายในรานรอบดานจากภายนอก และเพอใชแสงธรรมชาตภายในสวนนในตอนกลางวน

มพนทนงทงภายในและภายนอก ออกแบบใหมความเรยบงาย รสกผอนคลาย ใชแนวความคดในการพบ

ทเปนจงหวะเทาๆกนแบบสมมาตรจาก ผนงถงฝาเพดาน

พน ปนเปลอยขดมน และพนไมลามเนต

ผนง เปนโครงสรางผนงของอาคารทเปนชองเปดรบแสง และผนงบางสวนจะตอเนอง

กบฝาเพดานในจงหวะ และการพบทเทากน โดยใช Eco Material ทไดมาจากธรรมชาต เชน ใบไม

แหง แกนขาวโพด ปดผว

ฝาเพดาน ใชวสด และ Patternของการพบ อยางเดยวกนทงหมดและตอเนองไป

จนถงผนง วสดทใชเชนเดยวกบผนง

เฟอรนเจอร ทามาจาก Eco Material กระดาษลงหรอกระดาษรวงผงทาเปนโตะกลาง

หรอ Stool ททามาจากพลาสตกเหลอใชแลวนามาหลอมใหมเพอขนรป หรอ เปนโครงไมบดวยฟอง

ยางหรอเมดพลาสตกรไซเคลหมดวยผาจากใยธรรมชาตหรอ Eco Fabric

การใชส เปนสโทนธรรมชาต เชน สนาตาล สเขยว ไมฉดฉาด เรยบงาย ใหเขากบสสน

ของใบตอง โดยมเฟอรนเจอรสฉดฉาดทตดกนเพอใหเกดความโดดเดน

152

ภาพท 120 ผงเครองเรอนสวนรานกาแฟ (Eco Cafe)

ภาพท 121 รปดานสวนรานกาแฟ (Eco Cafe)

153

ภาพท 122 ทศนยภาพภายในสวนรานกาแฟ (Eco Cafe)

ภาพท 123 ตวอยางวสดและเครองเรอนสวนรานกาแฟ (Eco Cafe) 6. สวนรานขายผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Shop)

154

รานขายและแสดงผลตภณฑ หรอผลงานการออกแบบทมตรตอสงแวดลอม ของนกออกแบบไทยและตางชาต จงออกแบบใหมสวนเปดสามารถมองเหนภายใน เพอใหมองเหนสนคาทวางจาหนายอยดานใน ใชแนวความคดในการพบในการออกแบบ พน ปนเปลอยขดมน และพนไมลามเนต ผนง เปนโครงไมกรดวยไมอดยางปดผวดวย Veneer ทาเปนชนวางผลตภณฑ ฝาเพดาน เปนการออกแบบทตอเนองจากผนงเหมอนการหอหรอขนรปใชวสดเชนเดยวกบผนง โดยมการหอยโคมไฟตรงการเพอเพมจดเดนใหกบผลตภณฑ เฟอรนเจอร คอ แทนวางผลตภณฑทามาจาก Eco Material ทไดมาจากธรรมชาต เชน ใบไมแหง แกนขาวโพด แลวเคลอบดวย Bio Plastic ใหมความคงทน แขงแรงมากขน การใชส เปนสโทนธรรมชาต ไมฉดฉาด เรยบงาย ใหตดกบสสนของผลตภณฑเพอใหผลตภณฑทวางจาหนายมความโดดเดน และนาสนใจแกผใชบรการ

ภาพท 124 ผงเครองเรอนสวนรานขายผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Shop)

155

ภาพท 125 รปดานสวนรานขายผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Shop)

ภาพท 126 ทศนยภาพภายในสวนรานขายผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Shop)

156

ภาพท 127 ตวอยางวสดและเครองเรอนสวนรานขายผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Shop) การเลอกและออกแบบเฟอรนเจอร การเลอกและออกแบบเฟอรนเจอรใหเหมาะสมและสอดคลองกบแนวความคดของการพบหบหอใบตองนน แบงออกเปน 3 ประเภท คอ 1. เฟอรนเจอรแบบพบได โดยตวโครงสรางของเฟอรนเจอรนนสามารถพบเพอเปนโครงสราง และสามารถอยไดดวยตวมนเอง หรอสามารถพบเกบไดเมอไมใชงาน มทงแบบทใชวสดเพยงชนดเดยวหรอแผนเดยวพบใหเปนเฟอรนเจอร และแบบทสามารถพบไดบางสวน

157

ภาพท 128 เฟอรนเจอรแบบพบได ทมา: Folding Furniture, เขาถงเมอ 18 เมษายน 2557, เขาถงไดจาก http://www.pinterest. com 2. เฟอรนเจอรทมรปทรงเหมอนการพบ เฟอรนเจอรแบบนใชเพยงแครปแบบของการพบมาทาเปนเฟอรนเจอร ไมสามารถพบได แตจะใหความรสกเหมอนการพบ ใชการหลอหรอขนแบบเปนรปทรงของเฟอรนเจอร หรอนาเอาวสดมาตอกนเพอใหเกดรปทรงทเหมอนการพบ

158

ภาพท 129 เฟอรนเจอรทมรปทรงเหมอนการพบ ทมา: Geometric Furniture, เขาถงเมอ 18 เมษายน 2557, เขาถงไดจาก http://www.pinterest.com 3. เฟอรนเจอรทเปนชดประกอบกนโดยไมเหลอเศษ เปนการใชพนทและประโยชนใชสอยอยางคมคา สามารถเปลยน Function ในการใชงาน หรอ เพมหรอลดจานวนตามความตองการของผใชเปนการจดสรรพนทใชสอยภายในโครงการ

159

ภาพท 130 เฟอรนเจอรทเปนชดประกอบกนโดยไมเหลอเศษ ทมา: Geometric Furniture, เขาถงเมอ 18 เมษายน 2557, เขาถงไดจาก http://www.pinterest.com

160

บทท 7

สรปขอคนพบ และขอเสนอแนะ สรปผลของการศกษา จากการศกษาศกษารปธรรมและนามธรรมของหบหอใบตอง ไดขอคนพบเพอนาไปสการออกแบบ คอ พบ หอ กอรปทรง คงธรรมชาต เปนความคดสรางสรรคในการนาวสดจากธรรมชาตมาทาใหเกดประโยชน โดยการนาเอาแผนใบตองซงเปนวสดชนดเดยวหรอแผนเดยวนนมาหอหม มวธการหอเพอทาใหเปนเปนรปทรงตาง ๆ และเกดพนทวางภายใน โดยมการพบเปนหวใจหลกในการทาใหเกดรปทรง เนองจากการพบจะสรางความแขงแรงใหกบหบหอและเกดโครงสรางในการขนรปทรง ทาใหสามารถบรรจอาหารลงไปไดและกอใหเกดประโยชนอกหลายๆดาน เปนแนวคดในการออกแบบโครงการศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม โดยคานงถงกจกรรม พนทใชสอย และความตองการของผใชโครงการ โดยออกแบบใหในทกๆ พนทสามารถสอความหมายของการพบ เพอกอใหเกดรปทรงหรอโครงสรางเพอทหอหมกจกรรมภายในโครงการ โดยการออกแบบพน ฝาเพดาน ผนง และภายนอกอาคาร รวมไปถงการใชวสดทเปนมตรตอสงแวดลอม ททาใหพนทภายในโครงการเกดความตอเนองและกลมกลนกน ขอเสนอแนะ 1. การศกษาวธการหอหรอพบหบหอใบตองนนควรจาแนกประเดนหรอวธการใหเปนรปแบบทชดเจกวาน เพอทจะงายตอการนาเอาแนวความคดนไปใชในการออกแบบ 2. ผวจยยงสามารถศกษาเพมเตมในสวนประกอบอนๆของใบตอง เชน เสนใย เพอเปนประเดนสนบสนนใหการออกแบบมความเหมาะสมยงขน 3. งานออกแบบนผวจยเนนการออกแบบโดยมแนวความคดมาจากการพบ ทาใหตองคานงถงการออกแบบโครงสราง ผวจยหวงวาถามการศกษารายละเอยดเกยวกบระบบโครงสรางมากกวาน ความหลากหลายในการออกแบบกจะมมากขน และอาจพฒนาไปถงการออกแบบโครงสรางทมาจากการพบในอนาคต รวมไปถงการออกแบบสถาปตยกรรมทไมใชระบบเสาและคานทยงตองแกไขปรบปรงใหมสดสวนและโครงสรางทเหมาะสม 4. ผวจยควรศกษาเพมเตมเกยวกบวสดทเปนมตรตอสงแวดลอม รวมไปถงการออกแบบทประหยดพลงงาน เปนการนาธรรมชาตและบรบทรอบขางเขามามสวนรวมกบงานออกแบบมากขน

161

บทสรป จากขอสรปของกระบวนโครงการวจย โดยเรมตนจากการศกษาคนควาหาขอมล ทาใหเกดการตงวตถประสงคขนคอ การศกษาภมปญญาหบหอใบตองสการออกแบบภายในศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม ทาใหเกดขอคนพบและขอเสนอแนะตามทไดกลาวไปขางตนน ซงขอคนพบและแนวทางการออกแบบสภาพแวดลอมภายในจากการวจยครงน จะเปนประโยชนสาหรบสถาปนก มณฑนากร นกศกษา ประชาชนทสนใจ และผทเกยวของ สามารถนาไปปรบปรงหรอออกแบบภายในศนยการออกแบบตอไป

162

รายการอางอง กะตว. (2539). “ภาชนะใบตอง ภมปญญาคนไทยเพอสงแวดลอม.” เบสตดไซน 2, 14 (กนยายน): 132-133. ขวญจต ชนมพร. (2533). “ใบตอง1พชพนธแหงวฒนธรรม.” ไฮคลาส 7, 78 (ตลาคม): 88-94. ฉลาดชาย รมตานนท. (2534). “เนองมาแตหอมดรดรอย.” สารคด 7, 76 (มถนายน): 86-90. ฉตรชย จนทรเดนดวง. (2552). การออกแบบเพอสงแวดลอม. เขาถงเมอ 30 กรกฎาคม 2555. http://www.vcharkarn.com/varticle/38802 บษกร เขงเจรญ. (2549). บรรจภณฑจากใบตองและใบเตย: อนรกษสงแวดลอม สบทอด ภมปญญาไทย. กรงเทพฯ: เพชรกะรต ปลอบขวญ เจรญลาภ. (2538). “ดร.งามทพย ภวโรดม กบการสรางสรรคบรรจภณฑจาก ใบตอง.” 6บานและตกแตง 8, 87 (สงหาคม): 158-159 พรยพรรณ พรสขสวสด. (2547). ศลปะงานใบตอง. เขาถงเมอ 5 สงหาคม 2555. เขาถงไดจาก 7http://kasineepuipui.wordpress.com/author/kasineepuipui/ ยคล เกตรง และ ศกรนทร หงสรตนาวรกจ. (2551). การหอใบตองและใบเตย. กรงเทพฯ: วาดศลป. เรไร จนทรเอยม. (2553). 8Eco Product...ผลตภณฑอนาคต. เขาถงเมอ 12 สงหาคม 2555. เขาถงไดจาก http://www.iwisdom.co.th/v5/index.php?option=com_

content&view=article&id=721:eco-product-innovation&catid=50:product-innovation&Itemid=163

วรตต อนทสระ. (2554). ความเปนมาของการบรรจภณฑ. เขาถงเมอ 25 กรกฎาคม 2555. เขาถงไดจาก http://drwarat.blogspot.com /2011_05_01_archive.html วบลย ลสวรรณ. (2542). “หอ มด กลด เยบ ในวถชวตไทย.” ศลปวฒนธรรม 20, 3 (มกราคม): 30-31. . (2521). มรดกไทย. กรงเทพฯ: อมรนทรการพมพ. ศกรนทร หงสรตนาวรกจ. (2550). งานใบตอง. กรงเทพฯ: โอ.เอส.พรนตง เฮาส. ศนยเทคโนโลยโลหะและวสดแหงชาต. (2553). XCEP รบงบสนบสนนจาก สมอ.และ สศอ. หนน อตสาหกรรมหวงเปนศนยกลาง ASEAN ผลตสนคารกษสงแวดลอม. เขาถงเมอ 20 กรกฎาคม 2555. เขาถงไดจาก http://www.mtec.or.th/index.php?option=com_

content&task=view&id=1291&Itemid=163

163

สนทนา อมรไชย. (2552). “ผลตภณฑสเขยวเพอสงแวดลอมทยงยน.” วารสารกรมวยาศาสตร บรการ (มกราคม). สนนาถ เลศไพรวน. (2549). การศกษาแนวโนมความนยมในการเลอกใชรปแบบกระเปาหนง ของสตรนกธรกจไทย. เขาถงเมอ 25 กรกฎาคม 2555. เขาถงไดจาก http://www.

innovationdesign.blogspot.com/ สานกงานเสรมสรางเอกลกษณของชาต. (2543). เอกลกษณไทย เลม 1. กรงเทพฯ : ชวนพมพ. แสงอรณ กนกพงศชย. (2534). “หอมดรดรอย13วธชาวบานวธธรรมชาต.” สารคด 7, 76 (มถนายน): 83-85. อภสทธ ไลศตรไกล, พยร โมสกรตน และ มาลน วกรานต. (2552). รายงานการวจยเรองหบหอ จากวสดธรรมชาต : การศกษางานออกแบบเพอการอนรกษ. นครปฐม : สถาบนวจย และพฒนา มหาวทยาลยศลปากร.

ภาคผนวก

165

แบบสอบอบถามผใชบรการศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design Center) เรอง

การศกษาหบหอใบตองสการออกแบบภายใน ศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design Center)

วนท............................เดอน................................................................พ.ศ.............................................. ชอบรษท,หนวยงาน,องคกร/สถาบนการศกษา....................................................................................... คาชแจง แบบสอบถามฉบบนจดทาขนเพอเปนสวนประกอบในการทาวจยของวทยานพนธของนกศกษาปรญญาโท สาขาวชาการออกแบบภายใน คณะมณฑนศลป มหาวทยาลยศลปากร เรอง การศกษาหบหอใบตองสการออกแบบภายในศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design Center) ซงแบบสอบถามชดนมทงหมด 4 ตอน ดงน 1. ขอคาถามเกยวกบปจจยสวนบคคลของนกศกษาออกแบบหรอนกออกแบบ 2. ขอคาถามเกยวกบการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design) 3. ขอคาถามเกยวกบพฤตกรรมการเรยนรของนกศกษาออกแบบหรอนกออกแบบ 4. ขอคาถามเกยวกบสภาพแวดลอม แนวความคด และ การออกแบบศนยการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design Center) 4.1 ดานทาเลทตงของโครงการ 4.2 ดานกจกรรมและพนทใชสอยภายในโครงการ 4.3 ดานบรรยากาศและการออกแบบภายในโครงการ ผวจยใครขอความอนเคราะหจากทานกรณาตอบตามความเปนจรงจากประสบการณและความคดเหนของทาน การตอบแบบสอบถามนจะไมมผลตอตวทาน ขอมลตาง ๆ จะเปนความลบและไมมการเปดเผยขอมลสวนตวใด ๆ ทงสน

166

ตอนท 1 รายการขอคาถามเกยวกบปจจยสวนบคคลของนกศกษาออกแบบหรอนกออกแบบ

ใหผตอบแบบสอบถามทาเครองหมาย ลงใน ( ) และแสดงความคดเหนลงในชองวาง................. 1. เพศ ( ) ชาย ( ) หญง 2. อาย ( ) 16 – 25 ป ( ) 26 – 35 ป ( ) 36 – 45 ป ( ) 46 – 55 ป ( ) 55 ปขนไป 3. วฒหรอกาลงศกษาระดบ ( ) ตากวาปรญญาตร ( ) ปรญญาตร ( ) ปรญญาโท ( ) ปรญญาเอก 4. รายไดสวนบคคลตอเดอน ( ) ตากวา 5,000 บาท ( ) 5,001 – 10,000 บาท ( ) 10,001 – 20,000 บาท ( ) 20,001 – 30,000 บาท ( ) 30,001 – 40,000 บาท ( ) 40,000 บาทขนไป

167

ตอนท 2 รายการขอคาถามเกยวกบการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design)

ใหผตอบแบบสอบถามทาเครองหมาย ลงใน ( ) และแสดงความคดเหนลงในชองวาง................. 1. ทานสนใจการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design) หรอไม ( ) สนใจ ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด ( ) ไมสนใจ 2. ทานมความรเกยวกบการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design) หรอไม ( ) ม ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด ( ) ไมม 3. ทานตองการทราบขอมลเกยวกบการออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Design) ในดาน

ใดบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) กระบวนการการออกแบบ ( ) การออกแบบ ( ) กรรมวธการผลต ( ) 0การตลาด ( ) วสด ( ) นวตรกรรม/เทคโนโลย ( ) ผลกระทบตอสงแวดลอม ( ) อน ๆ (โปรดระบ).................................

168

ตอนท 3 รายการขอคาถามเกยวพฤตกรรมการออกแบบและการเรยนรของนกศกษาออกแบบหรอ

นกออกแบบ

ใหผตอบแบบสอบถามทาเครองหมาย ลงใน ( ) และแสดงความคดเหนลงในชองวาง................. 1. โดยสวนใหญทานคนหาขอมลเรองการออกแบบจากแหลงขอมลประเภทใดบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) หนงสอ/เอกสารทางวชาการ ( ) อนเตอรเนต หรอเวบไซทตางๆทเกยวของ ( ) สอสารสนเทศ ( ) นทรรศการตางๆ ( ) การประชม/สมมนาตางๆ ( ) อนๆ (โปรดระบ) ................................... 2. ทานมกไปใชบรการศนยทเกยวของกการออกแบบอยางไร ( ) ไปคนเดยว ( ) ไปกบเพอน ( ) ไปกบผรวมงาน ( ) สถาบน/หนวยงานจดพาไป ( ) อนๆ (โปรดระบ) ................................... 3. ทานไปเคยใชบรการศนยทเกยวของกบการออกแบบหรอไม ( ) เคย ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด

( ) ไมเคย 4. ทานมความสนใจในการเขารวมการประชม/สมมนาทเกยวของกบการออกแบบหรอไม ( ) สนใจ ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด

( ) ไมสนใจ

169

5. ทานมความสนใจในการเขารวมการประชมเชงปฏบตการ (workshop) ทเกยวของกบการออกแบบหรอไม

( ) สนใจ ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด

( ) ไมสนใจ 6. ทานมความสนใจเขารวม/เขาชมนทรรศการทเกยวของกบการออกแบบหรอไม ( ) สนใจ ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด

( ) ไมสนใจ 7. หากทานเคยเขารวมชมนทรรศการ ทานชอบหรอสนใจการจดนทรรศการในรปแบบใด ( ) จดแสดงดวยแผนปาย ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด

( ) Interactive (มสวนรวม/ปฏสมพนธกบงาน เชน การเขารวมกจกรรม การทดลอง เปนตน)

( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด

( ) ใช Multimedia(สอผสมผสาน) ในการจดแสดง ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด

( ) การใชหนจาลอง (models) ในการจดแสดง ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด

( ) ของจรง (real objects) ในการจดแสดง ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด

170

ตอนท 4 รายการขอคาถามเกยวกบสภาพแวดลอม แนวความคด และ การออกแบบศนยการ

ออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม

ใหผตอบแบบสอบถามทาเครองหมาย ลงใน ( ) หรอในตารางและแสดงความคดเหนลงในชองวาง ดานทาเลทตงของโครงการ

ความคดเหน ทาเลทตงของโครงการ นอย

ทสด นอย ปาน

กลาง มาก มาก

ทสด

1. ศนยการออกแบบควรตงอยในเมองเนองจากเปนศนยกลางของความเจรญและเทคโนโลย

2. ศนยการออกแบบควรตงอยตดถนนใหญ เหนชดเจน การเขาถงสะดวก

3. ศนยการออกแบบควรมรถไฟฟา หรอ รถไฟฟาใตดนผานบรเวณโครงการ เพอสะดวกในการเดนทาง

4. ศนยการออกแบบควรอยใกลกบททางานหรอสถานศกษาของทาน

ขอเสนอแนะอน ๆ………………………………………………………………………………………………………………...... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

171

ดานกจกรรมและพนทใชสอยภายในโครงการ

ขนาดของพนท กจกรรมและการบรการ

ความตองการ นอย

ทสด นอย ปาน

กลาง มาก มาก

ทสด

ตองการ 5. ทานตองการสวนการเรยนร/ศกษาหาขอมลทางดานการออกแบบหรอไม ไมตองการ

ตองการ 6. ทานตองการหาขอมลเกยวกบวสดทใชในการออกแบบหรอไม ไมตองการ

ตองการ 7. ทานตองการพนทในการทางานหรอไม

ไมตองการ

ตองการ 8. ทานตองการใหมการจดนทรรศการ/การจดแสดงขอมลในการออกแบบหรอไม ไมตองการ

ตองการ 9. ทานตองการสวนการทากจกรรม/ปฏบตการ(workshop) การออกแบบหรอไม ไมตองการ

ตองการ 10. ทานตองการสวนพกผอน/ผอนคลายหลงจากการเขาใชศนยการออกแบบหรอไม ไมตองการ

ตองการ 11. ทานตองการสวนแสดงผลงานของนกออกแบบหรอไม ไมตองการ

ตองการ 12. ทานตองการใหมสวนใหคาปรกษา/แนะนาทางดานการออกแบบหรอไม ไมตองการ

ตองการ 13. ทานตองการใหมสวนการพฒนาและสงเสรมการวจยทางดานการออกแบบหรอไม ไมตองการ

ขอเสนอแนะอน ๆ………………………………………………………………………………………………………………...... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

172

14. ระยะเวลาทเหมาะสมในการใหบรการของศนยการออกแบบ ( ) 8.00 – 20.00 น. ( ) 8.00 – 21.00 น. ( ) 9.00 – 20.00 น. ( ) 9.00 – 21.00 น. ( ) อนๆ (โปรดระบ).................................

15. ทานตองการใหการจดกจกรรม/การปฏบตการ (workshop) เกยวกบการออกแบบกครงตอเดอน ( ) 1 ครง/2 เดอน ( ) 1 ครง/เดอน ( ) 2 ครง/เดอน ( ) อนๆ (โปรดระบ).................................

16. ทานตองการระยะเวลาเทาใดในการจดกจกรรม/การปฏบตการ (workshop) เกยวกบการออกแบบในแตละครง

( ) 3 ชวโมง ( ) ครงวน ( ) 1 วน ( ) 2 วน ( ) อนๆ (โปรดระบ)................................. ดานบรรยากาศและการออกแบบภายในโครงการ 17. สภาพแวดลอม/บรรยากาศภายในศนยการออกแบบควรเปนอยางไร (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) มความทนสมย ( ) มความปลอดภย ( ) มบรรยากาศทรมรน ( ) มบรรยากาศทผอนคลาย ( ) ไมรสกอดอด ( ) อนๆ (โปรดระบ).................................

18. การใชวสดในการออกแบบและตกแตงศนยการออกแบบควรเปนวสดประเภทไหน (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) วสดสงเคราะห ( ) วสดจากธรรมชาต ( ) วสดรไซเคล ( ) วสดทเปนมตรตอสงแวดลอม(eco material) ( ) อนๆ (โปรดระบ).................................

ขอขอบคณทสละเวลาสาหรบการตอบแบบสอบถาม

173

ประวตผวจย ชอ – สกล นางสาว มาลน ทวศร ทอย 67/37 ซ. ประชาชน 33 ถ. ประชาชน แขวงบางซอ เขตบางซอ กรงเทพมหานคร 10800 ประวตการศกษา พ.ศ. 2543 สาเรจการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน โรงเรยนสามเสนวทยาลย กรงเทพมหานคร พ.ศ. 2546 สาเรจการศกษาระดบมธยมศกษาปท 6 โรงเรยนสามเสนวทยาลย กรงเทพมหานคร พ.ศ. 2551 สาเรจการศกษาปรญญาตร คณะสถาปตยกรรมศาสตร สาขาสถาปตยกรรมภายใน มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ธญบร ปทมธาน พ.ศ. 2553 ศกษาตอปรญญามหาบณฑต คณะมณฑนศลป สาขาวชาออกแบบภายใน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร กรงเทพมหานคร ประวตการทางาน พ.ศ. 2551-พ.ศ. 2552 มณฑนากร บรษท ดไซน 507 จากด พ.ศ. 2552-พ.ศ. 2553 มณฑนากร บรษท ACM จากด พ.ศ. 2553-ปจจบน มณฑนากรอสระ