การพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

โดย นายพรเทพ รงคณากร

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศกษาศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาการศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษย

ภาควชาการศกษาตลอดชวต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2556 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

การพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

โดย นายพรเทพ รงคณากร

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศกษาศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาการศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษย

ภาควชาการศกษาตลอดชวต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2556 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

A DEVELOPMENT OF PERSPECTIVE TRANSFORMATION PROCESS

FOR ABUSED THAI WOMEN IN INTIMATE RELATIONSHIPS

By

Mr. Bheeradhev Rungkhunakorn

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree

Doctor of Education Program in Lifelong Education and Human Development

Department of Non-formal Education

Graduate School, Silpakorn University

Academic Year 2013

Copyright of Graduate School, Silpakorn University

สำนกหอ

สมดกลาง

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเรอง “ การพฒนากระบวนการ ปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง ” เสนอโดย นายพรเทพ รงคณากร เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศกษาศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาการศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษย

……........................................................... (รองศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ)

คณบดบณฑตวทยาลย วนท..........เดอน.................... พ.ศ...........

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ 1. ผชวยศาสตราจารย ดร.ชดชงค นนทนาเนตร 2. อาจารย ดร.ภทรพล มหาขนธ 3. ผชวยศาสตราจารย ดร.นวลฉว ประเสรฐสข คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ .................................................... ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.ครบน จงวฒเวศย) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ .................................................... กรรมการ (ดร.เมทน พงษเวช ) (ผชวยศาสตราจารย ดร.ชดชงค นนทนาเนตร) ............/......................../.............. ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ .................................................... กรรมการ (อาจารย ดร.ภทรพล มหาขนธ) (ผชวยศาสตราจารย ดร.นวลฉว ประเสรฐสข) ............/......................../.............. ............/......................../..............

สำนกหอ

สมดกลาง

ง

51251807 : สาขาวชาการศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษย คาสาคญ : กระบวนการปรบเปลยนมโนทศน/ สตรไทย พรเทพ รงคณากร : การพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง. อาจารยทปรกษาวทยานพนธ : ผศ.ดร.ชดชงค นนทนาเนตร , อ.ดร.ภทรพล มหาขนธ และ ผศ.ดร.นวลฉว ประเสรฐสข. 280 หนา. การวจยนมวตถประสงค ) เพอศกษาการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครอง 2) เพอพฒนานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง และ 3) เพอศกษาผลของนวตกรรมทสรางขนตอทศนะความเสมอภาคและทกษะชวตของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง กลมทดลองเปนสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครองมาพกฟน ณ บานพกฉกเฉน สมาคมสงเสรมสถานภาพสตรในพระอปถมภพระเจาวรวงศเธอพระองคเจาโสมสวลพระวรราชาทนดดามาต จานวน 8 คน แบงเปน 2 กลมๆ ละ 4 คน ไดแก กลมทดลองท 1 รวมโปรแกรมการทดลองแบบรายสปดาหจานวน 6 วน และกลมทดลองท 2 รวมโปรแกรมการทดลองแบบรายวนตอเนอง 6 วน เกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพและเชงปรมาณดวยเครองมอการวจย การวเคราะหขอมลใชการวเคราะหเนอหาสาหรบขอมลเชงคณภาพ และการวเคราะหคาสถตสาหรบขอมลเชงปรมาณ ไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน การวจยมขอคนพบ ไดแก 1) กระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครองม 4 ระยะ ไดแก ระยะท 1 สงสมความเครยด ระยะท 2 แสวงหาความชวยเหลอ ระยะท 3 ทาความเขาใจสถานการณปญหา และระยะท 4 ปรบเปลยนมโนทศนดานความเสมอภาคหญง-ชาย และใชเปนแนวปฏบตในชวตประจาวน โดยมปจจยสนบสนนการเปลยนแปลงทสาคญตอทศนะความเสมอภาคของสตร ปจจย คอ การเสวนาในกลมเพอนชวยเพอน และการพจารณาใครครวญประเดนเพศสภาวะ 2) การพฒนานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง ไดแก “ วธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา ” ประกอบดวยขนตอน 3 ขน ไดแก ขนท 1 การสรางสมพนธภาพและการผอนคลายความเครยด ขนท 2 การศกษาตน ทาความเขาใจชวตและความคด และขนท 3 การวางแผน แกปญหา พฒนาตน นามาใชจดเสวนากลม 6 ครงๆ ละ 9 ชวโมง รวม 54 ชวโมง เพอการปรบเปลยนมโนทศนของสตร 3) นวตกรรมวธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา ทสรางขนมผลตอการปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาคและทกษะชวตของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง โดยคาคะแนนทศนะความเสมอภาคและทกษะชวตของสตรหลงการทดลองสงกวากอนการทดลอง คดเปนรอยละ 34.75 และ 29.90 ตามลาดบ พรอมกนน กลมตวอยางมการเปลยนแปลงตนเปนผมความเชอมน มทศนะความเสมอภาค และทกษะชวตมากขน ภาควชาการศกษาตลอดชวต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ลายมอชอนกศกษา........................................ ปการศกษา 2556 ลายมอชออาจารยทปรกษาวทยานพนธ 1. .............................. 2. ................................. 3. ...................................

สำนกหอ

สมดกลาง

จ

51251807 : MAJOR : LIFELONG EDUCATION AND HUMAN DEVELOPMENT

KEY WORDS : PERSPECTIVE TRANSFORMATION PROCESS / THAI WOMEN

BHEERADHEV RUNGKHUNAKORN : A DEVELOPMENT OF PERSPECTIVE

TRANSFORMATION PROCESS FOR ABUSED THAI WOMEN IN INTIMATE RELATIONSHIPS. THESIS

ADVISORS : CHIDCHONG NANTANANETE, Ed.D., PATTARAPON MAHAKHAN, Ph.D., NUANCHAVEE

PRASERTSUK, Ph.D. . 280 pp.

The study was aimed 1) to investigate the perspective transformation of ex-battered wives, 2) to

develop a perspective transformational innovation for abused Thai women in intimate relationships, and 3) to

study effects of the innovation on the women’s attitude of gender equality and life skills. The experimental

group were 8 abused women in the emergency home of Association for the Promotion of the Status of Women

under the Royal Patronage of HRH Princess Soamsawali, that were half divided into 2 groups for innovation

experimentation; the first group participated in the 6 days-weekly program and the second group participated in

the 6 days-marathon program. The qualitative and quantitative data were collected by research instruments. The

qualitative data were analyzed by content analysis and the quantitative data were analyzed by statistical

analysis; frequency, percentages, mean and standard deviation. Research findings were as follows:

1) there were 4 stages of perspective transformation process of the ex-battered wives; stage 1-

milling around with traumatic stress disorder, stage 2-seeking for helps, stage 3-finding understand of their

trouble situations, and stage 4-raising proper gender equality attitude and using it in daily life, and there are

two key supportive factors for their gender equality attitude’s change; the dialogue in their peer support group,

and self-reflection on gender issues . 2) The perspective transformational innovation for the abused women in

intimate relationships was “ Therapeutic Education Praxis: TEP method” that composed 3 steps; step 1

Therapeutic relationship and tension relief (T), step 2 Education for self-reflection (E) and step 3 Plan,

problem solving and personal growth (P). This method was used for a 54 hours / 6 days program of group

dialogue for the women’s perspective transformation. 3) The TEP method innovation affected on the women’s

attitude of gender equality and life skills by which the post-test mean score of women’s attitude and life skills

were higher than the pretest at 34.75% and 29.90% orderly while the qualitative data also indicated that the

women changed themselves for more self-confidence, gender equality and life skills.

Department of Non-formal Education Graduate School, Silpakorn University

Student's signature ......................................... Academic Year 2013

Thesis Advisors' signature 1. ....................................... 2. ......................................... 3. ........................................

สำนกหอ

สมดกลาง

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงดวยความใสใจดแลจากผชวยศาสตราจารย ดร.ชดชงค นนทนาเนตร อาจารย ดร.ภทรพล มหาขนธ ผชวยศาสตราจารย ดร. นวลฉว ประเสรฐสข ผชวยศาสตราจารย ดร. ครบน จงวฒเวศย และ อาจารย ดร. เมทน พงษเวช อกทงยงมผเชยวชาญและผทรงคณวฒทานอนๆ ทกรณาตรวจสอบ และใหคาแนะนาทเปนประโยชนตอการวจยน ผวจยขอขอบพระคณทกทานเปนอยางสง

ผวจยขอขอบคณอยางยงตอกลมตวอยางผรวมในงานวจยน การแบงปนประสบการณทงสวนทเปนความเจบปวดและการพฒนาตนของทกทานมคณคาอยางมอาจประเมนได ผวจยหวงวางานวจยนจะมสวนชวยในทางใดทางหนง ใหผหญงทตกอยในปญหาความรนแรงสามารถขามพนความยากลาบากตางๆ ไดดวยด และมความเจรญกาวหนาตอไปในชวต พรอมกนนผวจยขอขอบคณผชวยนกวจย ไดแก คณจรรยา วรพลเทพ และคณแสงเดอน จนทรศรศร ทกรณาสละเวลา และอทศแรงกายแรงใจมาชวยงานวจยนอยางไมเหนแกเหนดเหนอย ตลอดจนทานผบรหาร นกวชาชพดานสงคมสงเคราะหและจตวทยา และเจาหนาทประจาองคการผหญงเพอสนตภาพและความยตธรรม มลนธหญงชายกาวไกล เครอขายพอแมเลยงเดยว และบานพกฉกเฉน สมาคมสงเสรมสถานภาพสตรในพระอปถมภพระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาโสมสวลพระวรราชาทนดดามาต ทใหความรวมมออยางดยงตอการดาเนนการวจย

ทายสดน ผวจยกราบขอบพระคณ “มา” แมผใหกาเนด เลยงด อมช เกอหนนทกสง และอยเคยงขางผ วจยโดยตลอด ผ วจยขอขอบคณศาสตราจารย ดร . Jack D. Mezirow ผ เปนจดเรมของทฤษฎ Transformative Learning และ Emancipatory Education ตลอดจนครอบครว ครบาอาจารย มตรสหายใกลชด และผอปถมภเกอกลตางๆ ทแมมไดเอยนามทกทานไว ณ ทน ผวจยยงระลกรในความมนาใจและการชวยเหลอของทกทานเสมอ

คณคาของงานวจยเลมน ผวจยขออทศแดการยตความรนแรงทงปวง

ฉ

สำนกหอ

สมดกลาง

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย ................................................................................................................................. ง

บทคดยอภาษาองกฤษ ............................................................................................................................ จ

กตตกรรมประกาศ .................................................................................................................................. ฉ

สารบญตาราง ......................................................................................................................................... ช

สารบญภาพ ............................................................................................................................................ ซ บทท 1 บทนา ........................................................................................................................................... 1

ความเปนมาและความสาคญของปญหาการวจย ................................................................. 1

คาถามการวจย ..................................................................................................................... 9

วตถประสงคการวจย ........................................................................................................... 10

สมมตฐานการวจย ............................................................................................................... 10

ขอบเขตของการวจย ............................................................................................................ 10

กรอบแนวคดของการวจย ................................................................................................... 11

นยามศพทเฉพาะ ................................................................................................................. 12

ประโยชนทไดรบจากการวจย ............................................................................................. 14

2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ ................................................................................................... 15

ตอนท 1 การปรบเปลยนมโนทศน ...................................................................................... 15

. ความหมาย ลกษณะ และแบบของมโนทศน ........................................................... 16

2. ความหมายและความสาคญของการปรบเปลยนมโนทศน ...................................... 17

3. แนวคด ทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ............................................... 19

4. การจดการศกษาเพอความเปนไท ............................................................................ 47

5. งานวจยทเกยวของ ................................................................................................... 54

ตอนท 2 แนวคดสตรศกษาทเกยวของ .............................................................................. 63

. เพศภาวะ .................................................................................................................. 64

2. ความรนแรงของคครองตอสตร .............................................................................. 65

3. ความเสมอภาคของสตร .......................................................................................... 73

4. งานวจยทเกยวของ .................................................................................................. 82

ช

สำนกหอ

สมดกลาง

บทท หนา

3 วธดาเนนการวจย ......................................................................................................................... 92

การออกแบบการวจย........................................................................................................... 92

กลมตวอยาง ........................................................................................................................ 94

เครองมอการวจย ............................................................................................................... 103

การวเคราะหขอมล ............................................................................................................ 110

ขนตอนดาเนนการวจย ........................................................................................................ 111 4 ผลการวจย ................................................................................................................................... 120

ขอคนพบท 1 ....................................................................................................................... 120

ขอคนพบท ....................................................................................................................... 139

ขอคนพบท 3 ....................................................................................................................... 150

5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ ............................................................................................. 175

สรปผลการวจย .................................................................................................................... 175

การอภปรายผล .................................................................................................................... 177

ขอเสนอแนะ........................................................................................................................ 184

บรรณานกรม .......................................................................................................................................... 191

ภาคผนวก ............................................................................................................................................... 214

ภาคผนวก ก เอกสารแสดงความยนยอมเขารวมการวจย ......................................................... 215

ภาคผนวก ข เครองมอการวจย ................................................................................................ 216

ภาคผนวก ค นวตกรรมการวจย .............................................................................................. 234 ภาคผนวก ง แบบประเมนเครองมอและนวตกรรมการวจย .................................................... 251

ภาคผนวก จ รายนามผเชยวชาญ และผลการประเมนเครองมอและนวตกรรมการวจย .......... 266 ประวตผวจย ........................................................................................................................................... 280

ซ

สำนกหอ

สมดกลาง

สารบญตาราง

ตารางท หนา 1 แนวทางการวจย .................................................................................................................... 93

2 โปรแกรมการทดลอง ............................................................................................................. 117

3 การสงเคราะหแนวคดทฤษฎและประสบการณการปรบเปลยนมโนทศน .............................. 140

4 แนวทางการจดเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP ........................................................... 144

5 โครงสรางเวลาของการจดเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP ......................................... 146

6 กาหนดการจดเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP ............................................................ 147

7 ผลตางของคะแนนทศนะความเสมอภาคของสตรรายบคคล ................................................ 151

8 ผลตางของคะแนนทกษะชวตรายบคคล ................................................................................ 152

9 ผลประเมนการเปลยนแปลงตนเองของกลมทดลอง ............................................................. 153

ฌ

สำนกหอ

สมดกลาง

สารบญภาพ ภาพท หนา 1 กรอบแนวคดของการวจย ...................................................................................................... 11

2 แบบจาลองระบบนเวศนความรนแรง ....................................................................................... 70

3 กระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครอง ............. 135

4 กระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง .......... 173

ญ

สำนกหอ

สมดกลาง

1

บทท

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหาการวจย โลกของเราในปจจบนเตมไปดวยการเปลยนแปลงอยางรวดเรว ความทาทายใหมๆ และความ

ซบซอนทเปราะบางเกดขนตลอดเวลา ในขณะทปญหาและอปสรรคของมนษยชาตทมอยเดมกยงไมอาจแกไขใหลลวงไปได เนองจากอคต ความเหนผด ความเขาใจไมถกตอง ความไมเทาเทยม และการเลอกปฏบตทดาเนนตอเนองมาอยางยาวนาน และสะทอนออกมาในรปแบบปญหาเรอรงตางๆ ทางสงคม กอใหเกดผลเสยหายรายแรงสบเนองทงสวนบคคลและสวนรวมตลอดทกยคสมย ดวยเหตน มนษยยคใหมจาเปนตองยกระดบจตสานกรวมกน โดยทาการขบคด ใครครวญ ไตสวน ตรวจสอบสงเหลานอยางมวจารณญาณ โดยเฉพาะตองยอนกลบมาพนจพจารณาตวเรา ใหลกซงถงความคดความเชอทเรายดถอและใชนาทางการกระทาและการดาเนนชวตตลอดมาของเรา ใหเกดการรคดและมทศนะใหมทเหมาะสมยงขนกบความเปนจรงทเกดขน ซงจะชวยใหเราสามารถเผชญและปรบตวกบปจจบนและอนาคตของเราไดอยางมประสทธภาพ (O’Sullivan, : - ) ทผานมา ศาสตรทางการศกษาผใหญไดเสนอเรองนในทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน (transformative learning theory) ซงเปนทฤษฎการเรยนรของผใหญ ทมมาตงแตปค.ศ. โดย Dr. Jack D. Mezirow ศาสตราจารยดานการศกษาผใหญ มหาวทยาลยโคลมเบย ประเทศสหรฐอเมรกา ไดศกษากระบวนการทคนเราใหความหมายเชงมโนทศน (meaning making) ในการรบร การคด การมองโลก และมการตอบสนองตอสงตางๆ ไปตามกรอบความคดความเขาใจทไดใหความหมายไว ซงสามารถปรบเปลยนไปไดโดยการใหความหมายใหมในกระบวนการทางความคด(Mezirow, 1990; )

ทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนมศนยกลางอยทกระบวนการปรบเปลยนมโนทศน (perspective transformation process) เปนกระบวนการเรยนรตลอดชวต โดยเฉพาะของบคคลในวยผใหญ เนองจากผใหญเปนผมวฒภาวะในการรคด ทมาพรอมกบวยวฒและประสบการณชวต เปนความสามารถทบคคลจะพจารณาใครครวญตนเอง เพอทาความเขาใจระบบ วธ และโครงสรางการใหความหมายในการรบร การคด การมองโลก และการกระทาของตน ซงโดยพนฐานถกกาหนดดวยชดความคด (meaning

scheme) และฐานการคด (meaning perspectives) ทตนใชเปนมมมอง หรอนสยในการคด และการกระทา (Mezirow and Associates, 2000: xv) การใหความหมายเชงมโนทศนนเปนการทางานของมตทางจตใจ (mind) และทางปญญา (cognition) ทเกยวของกบบรบททางสงคมวฒนธรรม จงอาจมการบดเบอนจาก

สำนกหอ

สมดกลาง

2

อทธพลครอบงาในสงคม และกอใหเกดความผดพลาดในการรบร การคด การมองโลก และการกระทา จาเปนตองมการปรบเปลยนมโนทศนใหมทดกวาเดม ใชนาทางการนกคดตดสนใจใหเหมาะสม (Mezirow

and Associates, 2000: 3 ; 2006) Mezirow ( : 1) กลาวถงการปรบเปลยนมโนทศนวา เปนการเปลยนแปลงทางทศนะ หรอปญญา ทบคคลมการใหความหมายใหมในการรบรหรอการมองโลก อนเปนการยกระดบสตสมปชญญะ (consciousness raising) ของบคคลนนขนจากการตระหนกรในตน (self-

awareness) และใชเหตผลพจารณาใครครวญชดความคดและฐานการคดของตนทไมเหมาะสม หรอใชการไมไดอกตอไป และสรางการใหความหมายใหม ปรบเปลยนมมมอง กรอบความคด หรอวธคดทมลกษณะเปดกวาง ยดหยน และมวจารณญาณ และนามาใชชนาการกระทาตางๆ ในชวตประจาวน นอกจากน มนกการศกษาทานอนไดใหความหมายของการปรบเปลยนมโนทศนไวตามทศนะของตน อาทเชน Boyd

(ในชลลดา ทองทว และคณะ, 2551) เชอวา การปรบเปลยนมโนทศนเปนการเปลยนแปลงของจตใจ ทเกดจากการหยงร (intuition wisdom) O'Sullivan ( : – ) มองวา เปนการสรางจตสานกใหม (new

consciousness) ททาใหคนเรามความเขาใจตวเอง ทงทางรางกาย จตใจ และจตวญญาณ ตลอดจนเขาใจในความสมพนธของตนกบผอน สงคม และโลกดยงขน จงมวสยทศนในการเลอกวถชวตทเปนตวของตวเอง รวมทงมสานกรบผดชอบตอสงคม สวน King ( ) เสนอวา การปรบเปลยนมโนทศนเปนการขามพนกรอบความคดเดมๆ และมมมมองใหมทสรางสรรค และใหทางเลอกทหลากหลายมากขน ทาใหสามารถจดการกบความขดแยง มการสอสารทดกบผอน ตลอดจนนาไปสการเรยนรชวตทลกซง ในขณะท Kegan

( ) เหนวา การปรบเปลยนมโนทศนเปนการเปลยนแปลงทลกซงในโครงสรางบคลกภาพ เมอเกดขนกจะปลดปลอยบคคลใหเปนอสระจากบคลกลกษณะเกา ทเกดจากการครอบงาทางความคด การเปลยนแปลงนจะชวยใหบคคลมความเจรญเตบโตทางความคดและจตใจ

การปรบเปลยนมโนทศนนนแตกตางจากการรบขอมลจากภายนอกมาเตมเปนความรใหบคคลจดจา แตเปนการเปลยนแปลงกบจตใจ ทเสมอนเปนภาชนะทางความคดใหมการเปลยนรป (transformation)

พรอมไปกบชวยพฒนาความสามารถทางปญญาใหรคด มวจารณญาณมากขน (Kegan, ) การเปลยนแปลงนมกเกดขนเมอบคคลไมแนใจหรอสงสยในคานยมหรอความเชอบางประการ ทตนและผคนในสงคมยดถอไวและใชนาทางการดาเนนชวตโดยไมเคยตรวจสอบมากอน ตอเมอพบความไมสอดคลองของคานยมหรอความเชอนนกบสถานการณทตนประสบ เชน ในวกฤตการณ หรอชวงเปลยนผานของชวต ทสรางความยากลาบาก ขดแยง หรอกดดนจตใจ จงเรมทาการไตสวน ตรวจสอบสถานการณกบความคดความเชอของตน ผานการทบทวนประสบการณทผานมา หรอในประวตชวต จนเกดความเขาใจทชดเจนตอความคดทจาเปนตองปรบเปลยน ตลอดจนอทธพลทางสงคมวฒนธรรมทมตอตนเองและผอน ดงท ชดชงค นนทนาเนตร ( ; ) เรยกวาเปน “การวพากษอดต” (critical reflection) ทาใหบคคลเขาส

สำนกหอ

สมดกลาง

3

กระบวนการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ไดเขาใจตนเอง และรถงการมความคดทไมเหมาะสม ขณะเดยวกนกทาการปรบเปลยนมโนทศน มมมมองใหมทแกไขหรอเขาไปหลอมรวมกบมโนทศนเดมอยางกลมกลน ชวยใหบคคลคนพบวธการ หรอแนวปฏบตในการจดการแกไขปญหา การพฒนาตน หรอการดาเนนชวตทเหมาะสมกบอตภาพ ทามกลางบรบททางสงคมวฒนธรรมอนเปลยนแปลงไดยาก (Mezirow,1990; : 15; ) การปรบเปลยนมโนทศนจงเปนการเรยนรเพอชวยตนเอง (self-help

learning) (ชดชงค นนทนาเนตร, ; ) ยงหากบคคลมโอกาสรวมการเสวนาแบบพจารณาใครครวญ (rational/ critical discourse) กบผประสบปญหารวมกน ภายใตการเอออานวยตามแนวทางการจดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ทเรยกวา “การศกษาเพอความเปนไท” (emancipatory education) กจะยงชวยเพมความสามารถในการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน (Mezirow, 1981: 5; Mezirow and Associates, 2000:

5; ; ชดชงค นนทนาเนตร, ; ) อยางไรกตาม การปรบเปลยนมโนทศนไมไดเปนการเรยนรทเกดขนไดงาย หรอเหมาะกบทกคน (Mezirow, ) เนองจากกระบวนการนตองการคณสมบตในการพจารณาใครครวญ และการมความคดวจารญาณ ซงตองมการฝกหดพฒนาขน ดงนน Mezirow (1990;

2000: 15; 2006) จงเสนอใหนกการศกษาและนกวชาชพในงานดานการพฒนามนษยและสงคมชวยกนสงเสรมการพจารณาใครครวญในการจดการศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษย

ตลอดกวาสามทศวรรษทผานมา ทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนไดรบการยอมรบและแพรหลายไปทวโลก ทงในอเมรกา ยโรป แอฟรกา ออสเตรเลย และเอเชย โดยมนกการศกษาและนกพฒนาตางๆ นาไปประยกตใชในการยกระดบสตสมปชญญะ การเสรมสรางพลงอานาจ (empowerment) และการปรบกระบวนทศน (paradigm shift) เพอสรางการเปลยนแปลงทเหมาะสมในชวตของบคคลและสงคมในภาคสวนตางๆ สงผลใหบคคล กลมบคคล องคกร ชมชน เครอขาย และสงคม เกดการชนาตนเอง เปนตวของตวเอง มอสรเสรภาพเปนไทจากภายในตน สามารถรบผดชอบและพงพาตนเองมากขน โดยเฉพาะสาหรบกลมผทมพลงอานาจนอยในสงคม อาทเชน คนชายขอบ คนดอยโอกาส หรอผถกกดขขมเหง ตลอดจนถกกระทาความรนแรงในรปแบบตางๆ การปรบเปลยนมโนทศนจะชวยใหบคคลและกลมดงกลาวหลดพนจากการกดข หรอการครอบงาทางความคด รวมทงทาใหมการรวมตวกนทางสงคมขบเคลอนคานยม ความเชอ หรอวฒนธรรมใหมทดขนหรอเหมาะสมกวาเดม และแมแตบคคลทวไป ทใฝใจในการพฒนาตนเอง กสามารถไดรบประโยชนจากการปรบเปลยนมโนทศน (O’Sullivan, ; Coad, ;

Fisher-Yoshida et al, ; ชดชงค นนทนาเนตร, ; ) การปรบเปลยนมโนทศนไดกลายเปนพนฐานสาคญของการพฒนามนษยและสงคม ตลอดจนการจดการศกษาในยคใหม (Coad, ; Brooks,

; ชดชงค นนทนาเนตร, ; ) ในขณะท นกวชาการดานการศกษาผใหญกยอมรบการเรยนร

สำนกหอ

สมดกลาง

4

แบบปรบเปลยนมโนทศนเปนศนยกลางและเปาหมายของการจดการศกษาผ ใหญ (Mezirow and

Associates, 2000: xv)

จะเหนไดวา การปรบเปลยนมโนทศนสามารถชวยเสรมสรางและพฒนาคณลกษณะของบคคลทพงประสงค โดยเฉพาะดานการตระหนกร มความคดวจารณญาณ และการชนาตนเอง ซงเปนการพฒนาทพงปรารถนา จงนาจะเปนกระบวนการหนงทสามารถตอบสนองนโยบายของประเทศในการพฒนาคณภาพของประชาชนและชวยแกปญหาตางๆ ทเกดขนทงในระดบบคคล องคกร ชมชน และสงคมได ชดชงค นนทนาเนตร ( ; ) ระบวา กระบวนการนเหมาะสมสาหรบการแกไข ปองกนปญหา และพฒนามนษยและสงคมในดานตางๆ ไมวาจะเปนในการสงเสรมแนวคดเศรษฐกจพอเพยง หรอเศรษฐกจเชงสรางสรรค ความสขมวลรวมประชาชาต การพฒนาบคลากรหรอการพฒนาองคกร การพฒนาอาชพ การเพมพนผลผลต การสงเสรมประชาธปไตยและหนาทพลเมอง การพฒนาความเขมแขงของประชาคม การพฒนาสมานฉนทในสงคม การแกปญหาการเอารดเอาเปรยบ การกดขขมเหง การกระทาความรนแรง การเหยยดชนชนวรรณะ ชาตพนธ เพศภาวะ หรอปญหาคอรปชนในสงคม การแกปญหาดานสขภาพของประชาชน หรอแมแตการพฒนานกการศกษาผใหญเอง ทงน ในสงคมไทยเรายงมประชากรวยผใหญจานวนมาก ทตองการหรอจาเปนตองมการปรบเปลยนมโนทศน นาไปสการควบคม ชนา และพฒนาชวตของตนเองมากขน ไมวาจะเปนคนกลมรากหญา กลมเยาวชนและสตร กลมผดอยโอกาส กลมผใชแรงงาน กลมผไมมงานทา หรอแมแตกลมคนทมการศกษา มฐานะทางเศรษฐกจด รวมทงกลมนกเรยนในชนเรยน ในระบบโรงเรยน หรอประชาชนทวไปกควรทจะมการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน (ชดชงค นนทนาเนตร, 2547; 2549) ซงในปจจบนน ประเทศไทยไดมผรจก สนใจ และนาทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนมาประยกตใชบางแลว เชน มหาวทยาลยมหดล ( ) และศนยจตตปญญาศกษา ( ) ใชในการกาหนดนโยบายและแนวทางการจดการศกษาของตน อยางไรกตาม ยงเปนการดาเนนการเฉพาะวงจากด และในการจดการศกษาในระบบ นาจะมการวจยหรอการเผยแพรแนวคดทฤษฎนในการจดการศกษาทงในและนอกระบบของกลม องคการ สถาบน ชมชน และเครอขายตางๆ ของประเทศใหไดรบประโยชนมากขน ผวจยเองไดศกษาและเหนคณประโยชนของทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนของ Mezirow จงมความสนใจทจะนาแนวคดทฤษฎนมาทาการวจย โดยไดพจารณาถงกลมสตร ซงเปนกลมคนหลกในสงคมไทย ทยงตกเปนผถกดขใหมพลงอานาจนอยและถกกระทาความรนแรงในรปแบบตางๆ โดยเฉพาะอยางยง จากสามหรอชายคนรก ซงมจานวนแฝงเรนอยางมากในสงคม

สำนกหอ

สมดกลาง

5

จากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของพบวา สามและชายคนรกเปนผกระทาความรนแรงตอสตรมากทสด และปญหาความรนแรงของคครองตอสตรยงเปนวกฤตการณในปจจบนของแทบทกสงคมทวโลก (Säävälä, in Sunnari et al. (Editor), : ; จะเดจ เชาวนวไล และคณะ, ; จะเดจ เชาวนวไล ) จากการรวบรวมขอมลการกระทารนแรงตอสตรทวโลกในชวงปลายศตวรรษท 20 จานวน 34

เรอง โดย Heise, Ellsberg and Gottenmoeller (1999 ในจะเดจ เชาวนวไล และคณะ, 2551) ชชดวา ความรนแรงในชวตคเปนเรองสากล ทเกดขนไดกบผหญงทกคน ทกภมภาค ทกสงคม ทวโลก สถตขององคการนรโทษกรรมสากลพบวา ผหญงทวโลกถกกระทาความรนแรงทกนาท ความรนแรงทหนวยงานชวยเหลอสตรทวโลกไดรบแจงกมกถงขนวกฤต เปนความบาดเจบทางกาย ทางเพศ และทางจตใจ และเปน ใน ของสาเหตหลกในการตายของผหญงอายระหวาง - ป (จะเดจ เชาวนวไล และคณะ , ) องคการอนามยโลก (WHO, 2007 ในจะเดจ เชาวนวไล และคณะ, 2551) สารวจพบผหญงจากทวโลกเฉลยรอยละ 20 เคยถกสามหรอครกของตนทารายรางกายจนไดรบความบาดเจบ และผหญงในกลมดงกลาวเฉลยรอยละ 25 เคยถกสามหรอชายคนรกพยายามขนใจ หรอบงคบใหมเพศสมพนธดวย ในเคนยา อตราผหญงในวยผใหญถกสามกระทาความรนแรงสงถงรอยละ ซงโดยเฉลยแลว สตรอายมากกวา ป ในประเทศแถบแอฟรการอยละ ลวนเคยถกสามหรอครกทบตทารณทารายทางรางกายอยางรนแรง จดเปนภมภาคทมการกระทาความรนแรงตอสตร รวมทงเดกหญงมากทสดในโลก สาหรบเอเชย ประเทศบงคลาเทศ มสถตสตรถกสามและชายคนรกกระทาความรนแรงในครอบครวสงใกลเคยงกบดนแดนแอฟรกา คอ รอยละ และจากการสารวจระดบชาตของอนเดยลาสด ปพ.ศ. พบผหญงรอยละ ถกคสมรสหรอสามซอม ทบต ทารายเสมอๆ โดยกวารอยละ ถกทารายสาหสปางตาย ทเกาหล ผหญงรอยละ รายงานวา ตนเคยถกชายคนรกทารายรางกาย สาหรบประเทศทพฒนาแลวอยางสหรฐอเมรกาและองกฤษ มผหญงมากกวารอยละ และ ถกคครองของตนทารายรางกายจนบาดเจบและเปนอนตราย (จะเดจ เชาวนวไล, ) ในประเทศไทย มลนธเพอนหญง ( ) ซงมบรการใหคาปรกษาแกผหญงทประสบปญหาความรนแรง ไดรบแจงเรองรองเรยนการกระทาความรนแรงของสามตอผหญงปละระหวาง , - , ราย แตในป เปนตนมา มผหญงทประสบความรนแรงจากสามหรอชายคนรกมาพบสงกวาอตราเฉลยดงกลาว มากกวา , รายตอป นบวนกยงมจานวนสตรถกคครองกระทาความรนแรงมากขน สงผลกระทบทเลวรายตอชวตความเปนอยและอนาคตของสตรและลก และเปนปญหาใหญของสงคมทซบซอนและเกยวของกบปญหาอนๆ เชน ปญหาครอบครวเครยด ครอบครวแตกแยก ปญหาอาชญากรรม ปญหาการดมสราและยาเสพตด ปญหาการตงครรภไมพงประสงค และปญหาเดกและเยาวชนตางๆ (จะเดจ เชาวนวไล )

สำนกหอ

สมดกลาง

6

ทมาของความรนแรงนสวนหนงเกดจากกรอบทศนคตหรอความเชอแบบชายเปนใหญ (patriarchy)

ทเปนอคตความไมเสมอภาคทางเพศในสงคม ครอบงาความคดและการกระทาของผคนทงหญงและชาย ทาใหมการแบงแยกฐานะ สถานภาพ บทบาท หนาทของผหญงและผชายอยางไมเทาเทยมและไมเหมาะสม และเกดการเลอกปฏบตทเปนโทษ หรอเปนอนตรายตอสตร (Säävälä, in Sunnari et al. (Editor),

: ; สานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว, : คานา) ผชายทกระทาความรนแรงนไมไดเจบปวยทางจตอยางทเคยเชอกน แตมความคดความเชอฝงลกทเปนอคตทางเพศ และนยมใชความรนแรงกบภรรยาหรอหญงคนรก ทงน อาจมปจจยกระตน เชน การดมสรา การใชสารเสพตด การตดพนน ตลอดจนปญหาหงหวง เรองชสาว ความฝดเคองของเศรษฐกจ และความตงเครยดขดแยงกนตางๆ ในครอบครว (จะเดจ เชาวนวไล และคณะ, ) และแมผหญงจะกอความรนแรงกบคครองทเปนผชายไดเชนกน แตกเปนสวนนอยมาก ดงรายงานเปรยบเทยบอตราสวนความรนแรงระหวางเพศจากทวโลกพบวา ผหญง ใน คน ตองประสบความรนแรงจากสามหรอชายคนรก ในขณะทผ ชาย ใน คนมประสบการณดงกลาวอยบาง นอกจากน ความรนแรงทผหญงกระทามกเปนสงไมจงใจ เปนเพยงการกระทาตอบโตทมงระงบความรนแรงของผชาย ขณะทการกระทาความรนแรงของผชายมกทาใหผหญงเกดการบาดเจบทางรางกาย ทางเพศ และจตใจอยางสาหส จงทาใหผหญงเสยงทจะรบอนตรายจากการกระทาความรนแรงของผชายมากกวา (จะเดจ เชาวนวไล และคณะ, )

แมนานาประเทศจะเหนความสาคญในตวสตรและความเสมอภาคของสตร ดงทองคการสหประชาชาตในฐานะตวแทนของนานาชาตยอมรบความเสมอภาคระหวางหญงชายในฐานะสทธมนษยชน อกทงมความพยายามในการขจดความรนแรงตอสตรดวยวธการตางๆ ทงมาตรการทางกฎหมายและการรณรงคความเขาใจในหมผปฏบตงานและประชาชน รวมทงกาหนดใหสตรเปนกลมเปาหมาย ททกภาคสวนตองสงเสรมพฒนาบทบาท ความสามารถ ศกยภาพ และโอกาสของสตร ทงทางดานการศกษา เศรษฐกจ สงคม และการเมอง ซงประเทศไทยกรบมตนไวดาเนนการในแผนการพฒนาสตร อกทงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช มาตรา และมาตรา กไดบญญตใหชายและหญงมสทธเทาเทยมกน และกาหนดใหเปนหนาทของรฐตองสงเสรมความเสมอภาคของหญงและชาย แตกระนน สตรไทย รวมทงในอกหลายแหงทวโลกกยงถกกระทาความรนแรงและไมไดรบความเสมอภาคเทยบเทาบรษ หรอแมแตไมสามารถเขาถงความตองการพนฐานดานสขภาพ การศกษา การทางาน รายได และการมสวนรวมในการตดสนใจตางๆ ในชวตคและทางสงคม (สานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว, : คานา; อฌชนา วฒสมบรณ, : – และสทธรกษ หงสะมด. : อางในจรยาภรณ รจโมระ, ; บญเสรม หตะแพทย, ) เนองจากกระแสวฒนธรรมนยมชายเปนใหญยงมอานาจมาก โดยเฉพาะในประเทศทยงคงรกษาและถายทอดคานยม ความเชอน และมวถการปฏบตทแบงแยกทาง

สำนกหอ

สมดกลาง

7

เพศ (Säävälä, in Sunnari et al. (Editor), : ; บญเสรม หตะแพทย, ) ดงการศกษาของอษณย โพธสข ( ) พบวา จากอดตถงปจจบน สงคมไทยมกฎเกณฑและวฒนธรรมหลายอยาง ททาใหผหญงไมอาจเทาเทยมกบผชายไดแทจรง โดยเฉพาะอยางยง เมอสงคมยงมความคดความเชอหรอคานยมทเปนมายาคต (Myth) เกยวกบสถานภาพและบทบาทของสตรในทานองวาเปนเพศออนแอ ตองอยในความดแลของเพศชาย เปนทรพยสนของครอบครว มหนาทดแลรบใชสามและลก ตลอดจนพอแมญาตพนองในบานเปนงานหลกของชวต ดงสภาษต คาพงเพย ตลอดจนถอยคาตตราตางๆ ทจากดสถานภาพและบทบาทของผหญง ทงในพนทครอบครวและสงคมอยางตายตว และดวยความไมเทาเทยม เชน “ผชายเปนชางเทาหนา ผหญงเปนชางเทาหลง” “ผชายเปนผนา ผหญงเปนผตาม” “เกดเปนผหญงอยาทาเดนเกนชายจะไมงาม”“อาชพหรองานน ผหญงทาไมได” เปนตน ผหญงตองจงพบความยากลาบากในงานและความกาวหนาเมอเปรยบเทยบกบผชาย (บญเสรม หตะแพทย, ) ทศนา บญทอง ( ) มองวา สตรอาจพงพาทางเศรษฐกจจากบรษนอยลง และมโอกาสกาวขนสแนวหนาทางสงคม แตดวยสภาพสงคม วฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ ทยงตกรอบเอาไวใหสตรตกเปนเหยอของความรนแรงในทกลกษณะอยเชนเดม แทจรงแลว ผหญงยงถกทาใหกลายเปนวตถทางเพศ ออนแอ และดอยกวาผชาย ภรรยากคงตกเปนสมบตของสามผอยในฐานะคมครองดแลภรรยาและบตร มสทธขาดทางสงคมวฒนธรรม ทจะใชอานาจควบคม บงคบ หรอแมแตทารายทางรางกาย ทางเพศ และจตใจของภรรยาโดยไมผด (บญเสรม หตะแพทย, ) ปรชา สรวสตร (2553) มองวา อานาจของความคดความเชอแบบชายเปนใหญนแฝงเรนอยอยางกลมกลนในสงคมวฒนธรรมไทย ในการดาเนนชวตประจาวนของผคน ทาใหวกฤตการณความรนแรงตอสตรยากแกการยตหรอขจดใหหมดสนไปได สตรเอง ซงเปนผถกกระทากตกอยในสภาวการณทางสงคมเชนน โดยถกปลกฝงใหยอมรบความดอยกวาในเพศสภาพ กลาวไดวา สงคมโดยสวนรวมยอมรบความไมเทาเทยมกนของหญงและชาย ตลอดจนการกระทาความรนแรงของชายตอหญง ทถกถายทอดผานกระบวนการเรยนรทางสงคม จากจารตประเพณนยมสการยอมรบและปฏบตในวถชวตรวมกนในสงคมอยางไมรตว จงมผหญงจานวนไมนอย แมเปนผถกกระทาความรนแรงเอง กลบไมรสกตววาเปนผถกกระทาความรนแรง แตกลบเปนฝายละอายใจ จานนยอม และเกบงาความทกขจากความรนแรงของสาม โดยไมกลาปรปากเรยกรอง แสวงหาความชวยเหลอ หรอดาเนนการตามกฎหมาย เนองจากกลวสามเพมการทาราย หรอแมแตเกรงวาสามจะถกลงโทษ ถกจาคก นาไปสความยากลาบากของตนและบตร หรอการลมสลายของครอบครว ทงนเพราะภรรยาเองกเตบโตขนในวฒนธรรมทมความรนแรงและใชอานาจชายเปนใหญทาใหรสกตองไดรบการเตมเตมชวตหรอการคมครองดแลจากผชาย อกทงดวยสภาพทางสงคมกไมเปดพนทมากนกสาหรบการพฒนาตนของผหญง ทาใหตองรสกพงพาพอและ (ตอมาก) สาม (The Department of Justice

Canada, 2001) ในขณะทภรรยาหลายคนกลวการหยาราง เพราะผหญงไทยอกจานวนมากยงยดตดกบ

สำนกหอ

สมดกลาง

8

คานยมทวา ผหญงทหยาราง คอผหญงทหมดคณคา หรอขาดความอดทน อนควรมเปนคณสมบตของกลสตรดงาม ซงเปนสงทสงคมสรางขนใหเชอ หรอบางครงภรรยาทมอายนอย การศกษานอย อยในชนชนทตาตอยทางสงคม หรอมฐานะยากจน กจะถกกดขและกระทาความรนแรงในหลายรปแบบตงแตในครอบครว ททางาน จนถงในสงคม มแมแตผหญงทไมรวาการทสามทารายรางกายภรรยาใหรบบาดเจบถอเปนความผดตามสทธมนษยชน หรอแมแตสตรจะรกษาสทธความเปนมนษยโดยใชกฎหมายและกระบวนการยตธรรมเขามาชวย แตกระนนขนตอนและวธการสอบสวนพจารณาคดกยงทาใหผหญงตองอบอาย หรอแมกระทงถกสงคมประณามวาเปนฝายผดเสยเอง (นชฤด รยใหม, ; บญเสรม หตะแพทย,

) ทศนคตแบบชายเปนใหญเชนนสงผลกระทบตอผหญงทกรนอยางมาก ผหญงตองถกทารายทง ทางเพศ ทางรางกาย ทางจตใจ ตลอดจนจตวญญาณ และศกดศรความเปนมนษย อนเปนการลดรอนสทธของผหญง รวมทงสรางผลกระทบทเลวรายตอบตรและครอบครว ชมชน และสงคมโดยรวม (จะเดจ เชาวนวไล และคณะ, )

เชนเดยวกบหลายประเทศทกาลงพฒนา ประเทศไทยเองมแนวทางแกไขปญหาความรนแรง การใหความชวยเหลอและพฒนาสตรทถกคครองกระทาความรนแรง และการรณรงคทางสงคมจากบนลงลาง ตลอดจนการบงคบใชกฎหมายกยงไมสมบรณในภาคปฏบต (สานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว,

: คานา) นอกจากน ความเชอแบบชายเปนใหญนยงปรากฏในผมหนาทเกยวของกบการยตและขจดความรนแรงตอสตรดวย การศกษาของบญเสรม หตะแพทย และคณะ ( ) พบวา เจาหนาทตารวจ ซงเปนผทาหนาทบงคบใชและรกษากฎหมายกมความความคดเชอนอยางเหนยวแนน จงมกมความคดทมงไกลเกลยกอนดาเนนการใหเปนคดความรนแรงตอสตร และมกไมสนใจลงบนทกประจาวนหรอนาผกระทาผดมาลงโทษ เปนเหตใหผเสยหายมกไมไดรบความเปนธรรม และการทารายผหญงเกดซาแลวซาอก หากไมสามารถปรบเปลยนความเชอแบบชายเปนใหญในหมเจาหนาท ผหญงไทยจะรบการคมครองตามพระราชบญญตใดๆ อยางเหมาะสมคงเปนไปยาก สอดคลองกบทปรชา สรวสตร ( ) แสดงความเหนวา ในขณะทความเปนชายยงมอานาจใหญครอบงาผคนอย จะทาใหสงคมเกดจตสานกอยางไร จงจาเปนตองปรบเปลยนความคดความเชอและพฤตกรรมไปสความเทาเทยมกนทางเพศ และการเคารพรกษาในสทธมนษยชนของคนทกคน (บญเสรม หตะแพทย และคณะ, ) ดงนน แมประเทศไทยจะมความพยายามทจะปรบปรงมาตรการทางสงคม ออกกฎหมายใหม รวมกบการเยยวยาฟนฟและใหความชวยเหลอตางๆ แกสตรและบตรทถกกระทาความรนแรงจากสามหรอพอ รวมทงมความพยายามทจะยกระดบการสงเสรมความเสมอภาคเทาเทยมระหวางหญงชายมากขน ตลอดจนแสวงหาหนทางในการบาบดรกษาผชาย ทกระทาความรนแรงตอภรรยาและบตรรวมไปกบการดาเนนการทางกระบวนการยตธรรม เพอปองปรามปญหาไมใหเกดขนระยะยาว ทงหมดนกยงเปนการแกไขปญหาจากมมมองคนนอก ทยงไมอาจชวยใหเกด

สำนกหอ

สมดกลาง

9

การเปลยนแปลงทลกซงขนอยางแทจรงในตวตนและชวตของสตรผถกกระทา (ปรชา สรวสตร ในหนงสอพมพแนวหนา, ) การฟนฟ เยยวยา ตลอดจนการเสรมสรางโอกาส และพฒนาชวตสตรใหเกดพลงอานาจและการพงพาตนเองอยางยงยนนนนาจะเปนแนวทางใหมในการยตและปองกนปญหาความรนแรง ทยดเยอในสภาพการณทสงคมยดอานาจชายเปนใหญและยากทผชายจะเปลยนแปลงกอน การแกไขปญหาใหตรงจดนจงไมควรถกมองขาม (อวยพร เขอนแกว, ) ทงน ตองมกระบวนการชวยใหสตรเกดการเปลยนแปลงความคด สถานภาพ และบทบาทของตนใหม ใหเปนการเปลยนแปลงเชงอานาจในครอบครวไดจรง (สานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว, 2552: หนา 36) จากสถานการณปญหาทเกดขนน จะเหนวามความตองการจาเปนในการปรบเปลยนมโนทศนของบคคลทกฝายทเกยวของ โดยเฉพาะสตรทเปนผจานนตอความรนแรง ใหเกดความรสกตว และเขาใจปญหาความรนแรงและความไมทาเทยมทางเพศทตนตองประสบ โดยสารวจรและทาความเขาใจบรบทชวต สงคมวฒนธรรม และการครอบงาทางความคด จนเกดการตระหนกรถงความคดความเชอทไมเหมาะสมและปรบเปลยนทศนคต คานยมใหม ทสรางความเสมอภาคแกตนเองในชวตคและชวตประจาวน ใชเปนแนวปฏบตในการแกปญหา และการพฒนาบนพนฐานชวตของตนเอง (Freire: 1970; เมทน พงษเวช, ; อวยพร เขอนแกว, ) พลกวกฤตการณปญหาความรนแรงทเกดขนเปนโอกาสการเรยนรทจะชวยตนเอง แสวงหาแนวทางการจดการแกไขปญหา ขจดหรอยตความรนแรงอยางเหมาะสม นาไปสการพฒนาตนใหมความเปนตวของตวเอง สามารถกาหนด ชนา ควบคมชวตของตนเองไดมากขน อนเปนการสรางเสรมคณลกษณะและทกษะชวตทพงประสงคของสตร ในการพฒนาคณภาพของประชาชน และตอบสนองตอนโยบายตอตาน ขจด และยตปญหาความรนแรงตอสตรทงในระดบบคคลและสงคม (Säävälä, in Sunnari et al. (Editor),

: ; เมทน พงษเวช, ; อวยพร เขอนแกว, ) ทวา แนวคดนยงไมแพรหลายนกในประเทศไทย และตองมการพฒนานวตกรรม จดทาเปนแผนการจดการศกษาผใหญสาหรบกลมเปาหมายพเศษ (special

target group in adult education) จากแนวคดทฤษฎการปรบเปลยนมโนทศน และประสบการณของสตรทผานพนความรนแรงจากคครองใชเปนแนวทาง (Cranton, ) ดงนน ผวจยไดตงคาถามการวจยไวดงน

คาถามการวจย . การปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครองเปนอยางไร?

. นวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครองควรเปนอยางไร?

. นวตกรรมทสรางขนมผลตอทศนะความเสมอภาคและทกษะชวตของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครองอยางไร?

สำนกหอ

สมดกลาง

10

วตถประสงคการวจย . เพอศกษาการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครอง . เพอพฒนานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจาก

คครอง . เพอศกษาผลของนวตกรรมทสรางขนตอทศนะความเสมอภาคและทกษะชวตของสตรไทยทถก

กระทาความรนแรงจากคครอง

สมมตฐานการวจย

. หลงการทดลองใชนวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศน กลมทดลองมคะแนนทศนะความเสมอภาคของสตรสงกวากอนการทดลอง

. หลงการทดลองใชนวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศน กลมทดลองมคะแนนทกษะชวตสงกวากอนการทดลอง

ขอบเขตของการวจย

. ขอบเขตดานเนอหา กรอบเนอหาไดจากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของใน หวขอ ไดแก

1.1 การปรบเปลยนมโนทศน ประกอบดวยความหมาย ลกษณะ และแบบของมโนทศน ความหมายและความสาคญของการปรบเปลยนมโนทศน แนวคดทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน และการจดการศกษาเพอความเปนไทตามแนวคดของศาสตราจารย ดร. Jack D. Mezirow

1.2 แนวคดสตรศกษาทเกยวของ ประกอบดวยประเดนเพศภาวะ ความรนแรงของคครองตอสตรและความเสมอภาคของสตร

. ขอบเขตดานกลมตวอยาง กลมตวอยาง ไดแก สตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครองมาพกฟน ณ บานพกฉกเฉน

สมาคมสงเสรมสถานภาพสตรในพระอปถมภพระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาโสมสวลพระวรราชาทนดดามาต ระหวางเดอนเมษายนถงเดอนพฤษภาคม จานวน คน แบงเปนกลมทดลอง เขารบการทดลองใชนวตกรรม กลมๆ ละ คน โดยกลมทดลองท รวมโปรแกรมการทดลองใชนวตกรรมแบบรายสปดาหจานวน วน และกลมทดลองท รวมโปรแกรมในแบบรายวนตอเนอง วน รวมระยะเวลาของโปรแกรม ชวโมงเทากน

สำนกหอ

สมดกลาง

11

. ขอบเขตดานตวแปร เนองจากมการทดลองใชนวตกรรม จงกาหนดตวแปรเฉพาะการศกษาครงน ไดแก 3.1 ตวแปรตน ไดแก นวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรง

จากคครอง . ตวแปรตาม ไดแก ทศนะความเสมอภาคของสตร และทกษะชวต

กรอบแนวคดของการวจย

แผนภมท กรอบแนวคดของการวจย

-แนวคดทฤษฎการปรบเปลยนมโนทศนของ Jack D. Mezirow -แนวคดสตรศกษาในประเดนเพศภาวะ ความรนแรงของคครองตอสตร และความเสมอภาคของสตร

กระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรทผานพนความรนแรงจากคครอง

นวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

ทศนะความเสมอภาคของสตร ทกษะชวต และกระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

สำนกหอ

สมดกลาง

12

นยามศพทเฉพาะ

มโนทศน (perspectives) หมายถง ทศนคต คานยม ความคดความเชอ สมมตฐาน มมมอง โลกทศน หลก วธการ กรอบ หรอแบบแผนทางความคดของบคคล ทกาหนดชนาการตดสนใจและการกระทาตางๆ ทงโดยรตวและไมรตว อนสงผลตอการพฒนาอตตมโนทศน ลกษณะบคลกภาพ แบบแผนทางพฤตกรรม ความประพฤต และวถการดาเนนชวตของบคคล มโนทศนปรากฏไดใน 3 ลกษณะ ไดแก มโนทศนเชงความร มโนทศนเชงสงคม-ภาษา และมโนทศนเชงจตวทยา และแบงไดเปน 2 แบบ ไดแก ชดความคดเปนมมมองตอตนเองและสงตางๆ และฐานคดเปนนสยทางจตใจหรอในการคด ทบคคลยดถอและใชใหความหมายในการรบร หรอเปนกรอบตความ ทาความเขาใจตนเองและประสบการณชวต และสรางความสมพนธกบโลกรอบตว ซงมกเกยวของกบความเชอทหยงรากลก และความคาดหวงตอสงทเคยเปน หรอเคยเชอ บคคลใชฐานคดเปนวธคดหลก กรอบ และแนวทางสาคญในการรบรปรากฏการณตางๆ เสมอนเลนสในการมองเหน ตลอดจนวธการทาความเขาใจกบความรตางๆ ทตนไดรบมาและใชความรนนๆ ซงมกมการประเมนใหคณคาแกสงตางๆ ซอนอยเสมอ (Mezirow, : - ) สาหรบในการวจยน มโนทศน หมายถง ทศนะความเสมอภาคของสตร ทสามารถวดไดดวยแบบวดทศนะความเสมอภาคของสตร

กระบวนการปรบเปลยนมโนทศน (perspective transformation process) หมายถง ขนตอนในการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ทพฒนาขนจากการพจารณาใครครวญสถานการณปญหา อทธพลทางสงคมวฒนธรรม และทศนคต คานยม ความคดความเชอของตนทยงมความไมเหมาะสม ซงในการวจยครงน เปนการเรยนรจากประสบการณชวตความเปนผหญง โดยพจารณาใครครวญสถานการณความรนแรงของคครอง ความคาดหวงของสงคม อทธพลทางวฒนธรรมทใหความหมายและกาหนดฐานะ สถานภาพ หนาท และบทบาทของสตร ตลอดจนทศนคต คานยม ความคดความเชอในความไมเสมอภาคเทาเทยมกบบรษ หรอกบผอน เพอกอใหเกดการตระหนกรและการเปลยนแปลงทลกซงในโครงสรางทางปญญา มความเขาใจและใหความหมายใหมทเหมาะสมตอประสบการณ สถานการณ และประเดนปญหาดงกลาว โดยมการปรบกรอบความคดความเชอ การรบร วธคด และการมองโลกใหมในแนวทางทเปนความเสมอภาคของตนกบคครองและผอน และสอดคลองกบความเปนจรงและบรบทชวตของตน ใชชนาความรสกนกคด การตดสนใจ การกระทา การแกปญหา ความพฒนาสมพนธ และการดาเนนชวต การปรบเปลยนมโนทศนมกระบวนการทสาคญสรปได ขนตอน ไดแก ( ) ความรสกอดอดคบของใจ ) การพจารณาใครครวญและเปลยนแปลงความคดความเชอ และ ) การปรบปรง แกไข พฒนาทกษะการกระทาบนพนฐานการเปลยนแปลงทางความคดความเชอทเกดขน (Mezirow, : )

สำนกหอ

สมดกลาง

13

การพจารณาใครครวญ (critical reflection) หมายถง วธการและกระบวนการศกษาตนเองอยางลกซง โดยบคคลทาการทบทวน สารวจ ตรวจสอบ ไตสวน วเคราะห วพากษ วนจฉย และประเมนปญหาหรอประเดนสงตางๆ ทตนเองหยบยกขนมาทาความเขาใจอยางละเอยดและรอบดาน ทงในเชงประสบการณ สถานการณ และบรบททางสงคมวฒนธรรม ตลอดจนถงมมมองและฐานคดทตนยดถอไวในการรบร ตความ ใหความหมาย การพจารณาใครครวญนนเปนความใสใจหาคาอธบายทมเหตผลวา ทาไมตนเองจงมการรบรเชนน คดหรอเชออยางน รสกอยางน ปฏบตตนอยางน จงเปนความพยายามทจะประเมนตรวจสอบอยางเทยงธรรมวา สงทเรารอยแลว ยดถอ หรอเชออยนนยงคงใชไดดอยหรอไม จาเปนตองปรบเปลยนหรอไม ซงตองอาศยการทาความเขาใจอทธพลทางสงคมวฒนธรรม และการใหความหมายเชงมโนทศนของตนใหเกดความกระจาง และนาไปสการปรบเปลยนมโนทศนทดยงขน รวมทงการเปลยนแปลงพฤตกรรมการกระทาของตน หรอใชเปนแนวทางในการปฏบต เปนกลยทธ และกระบวนการแกปญหาทมประสทธภาพ การพจารณาใครครวญอาจเรยกวาเปน “การพจารณาใครครวญตนเอง” (critical

self-reflection) ดวยการพจารณาใครครวญใน ประการ ไดแก การพจารณาใครครวญเหตการณ เรองราว หรอเนอหา การพจารณาใครครวญกระบวนการ และการพจารณาใครครวญฐานคด (Mezirow, 2000: 17)

การเสวนา (critical/ rational discourse หรอ dialogue) หมายถง การพดคยระหวางบคคล 2 คน หรอ ฝายขนไป ซงอาจเกดขนในลกษณะเปนกลมเสวนาทมความใกลชด เปนสวนตว เพอเปนพนทของการพจารณาใครครวญ และการแลกเปลยนเรยนรในประเดนปญหารวมกน โดยใชความคดวจารณญาณเปนเครองมอสาคญ การเสวนาถอเปนกจกรรมของการเรยนรในการปรบเปลยนมโนทศน ทใชเปนวธจดการศกษาเพอความเปนไท โดยจะกระทาเมอผเรยนมความพรอมและเหตผลเพยงพอทจะตงคาถามโตแยงตอความคดหรอความเขาใจเดมของตน ตอความเปนจรงหรอความเหมาะสม (เมอเทยบกบมาตรฐานของสงคม) หรอแมแตตงขอสงสยตอคานยม ความเชอ ระเบยบ กฎเกณฑ ขนบธรรมเนยมประเพณทางสงคม ตลอดจนความนาเชอถอของบคคลใดบคคลหนง สถาบนใดสถาบนหนง (Mezirow, 2000: 20)

การศกษาเพอความเปนไท (emancipatory education) หมายถง วธการหรอกระบวนการของการจดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนของ Mezirow ทมงเสรมสรางพลงอานาจ วจารณญาณ และความเปนตวของตวเองของผเรยน ใหหลดพนจากการครอบงาทางความคดทไมเปนอสระ ไมเปนธรรม หรอไมสมเหตสมผล ตลอดจนยกระดบสตสมปชญญะของบคคลและกลมบคคล ใหมเหตผลเขาใจตนเองและบรบทชวตมากขน ในการจดการศกษาเพอความเปนไทนยมใชการเสวนาทมประเดนเฉพาะ นาผเรยนไปสการพจารณาใครครวญ ปรบเปลยนมโนทศน และลงมอสรางความเปลยนแปลง (Mezirow, 2000: 22)

ทศนะความเสมอภาคของสตร (women’s attitude of gender equality) หมายถง เจตคตของสตรตอเรองความเสมอภาคในศกดศรความเปนมนษยระหวางหญงชาย ความเทาเทยมกนในดานความสามารถพงพาตนเอง

สำนกหอ

สมดกลาง

14

และเปนทพงแกผอนได และความเสมอภาคในบทบาท ความสมพนธ หนาทความรบผดชอบตอครอบครวในชวตสมรส (สานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว,, : )

ทกษะชวต (life skills) หมายถง ความสามารถในการจดการกบความรสกนกคด ความตองการและการตอบสนองตอสงทาทาย รวมทงแรงปะทะตางๆ ในชวตประจาวน แบงเปน ดาน ไดแก การคดใครครวญ การคดสรางสรรค การตระหนกรตนเอง การเหนใจผอน ความภาคภมใจในตนเอง การรบผดชอบตอสงคม สมพนธภาพเชงรกษาและการสอสารทดกบผอน การตดสนใจทถกตองและจดการกบปญหาอยางเหมาะสม และการเผชญกบอารมณตางๆ และความเครยดอยางยดหยน (WHO, 2007)

ความรนแรงของคครองตอสตร (intimate partner violence against women) หมายถง พฤตกรรมของสาม อดตสาม คหมน อดตคหมน คนรก และอดตคนรก จงใจทารายใหบาดเจบหรอเสยงตอการบาดเจบ โดยไมใชอบตเหต จนสตรไดรบอนตรายใน 3 ลกษณะ ไดแก (1) ความรนแรงทางกาย เชน ทบต เตะตอย ซอม ใชอาวธทาราย โกนผม หรอโยนของใส เปนตน (2) ความรนแรงทางจตใจ เชน ตะคอก ตะโกนดาวา ข คกคาม หรอทาใหกลว หรอเขาควบคมในชวตและทรพยสนสวนตวอยางมาก และ (3) ความรนแรงทางเพศสมพนธ เชน บบบงคบใหมเพศสมพนธ ทาใหตงครรภ หรอทาแทงโดยไมสมครใจ ขมขน หรอการนาโรคตดตอทางเพศสมพนธมาแพรโดยไมปองกน (WHO, 2007)

สตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง (Thai abused women) หมายถง ผหญงไทย ตงแตอาย ปขนไป ทถกชาย ทเปนสาม อดตสาม คหมน อดตคหมน คนรก และอดตคนรก ทารายรางกาย ทาง

จตใจ และทางเพศ ซงเปนกลมตวอยางของการวจยน คครอง (partner) หมายถง ชาย ทเปนสาม อดตสาม คหมน อดตคหมน คนรก และอดตคนรก ซงเปนผกระทาความรนแรงตางๆ ตอสตร

นกวชาชพ (professionals) หมายถง ผปฏบตงานในการชวยเหลอและพฒนาสตรทถกกระทาความรนแรงจากคครอง อาทเชน นกสงคมสงเคราะห นกจตวทยา จตแพทย พยาบาล บคลากรทางการแพทย คร ผจดการเรยนร หรอนกการศกษา ตลอดจนผปฏบตการสหวชาชพประจาศนยการชวยเหลอสตรตางๆ

ประโยชนทจะไดรบจากการวจย 1. ไดทราบกระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง ทชวยใหสามารถกาวพนผานวกฤตไดอยางด

2. ไดนวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

สำนกหอ

สมดกลาง

15

บทท

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ผวจยไดศกษาคนควาขอมลตางๆ ทมเนอหาสาคญสาหรบการวจย จากเอกสาร หนงสอ ตารา บทความวชาการ ฐานขอมลบนอนเตอรเนตทมความนาเชอถอ แลวนามาประมวลความร และจดหมวดหมเปน ตอน ดงน

ตอนท การปรบเปลยนมโนทศน . ความหมาย ลกษณะ และแบบของมโนทศน . ความหมายและความสาคญของการปรบเปลยนมโนทศน . แนวคด ทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน . การจดการศกษาเพอความเปนไท . งานวจยทเกยวของ

ตอนท แนวคดสตรศกษาทเกยวของ . เพศภาวะ

. ความรนแรงของคครองตอสตร

. ความเสมอภาคของสตร

. งานวจยทเกยวของ

ตอนท การปรบเปลยนมโนทศน การปรบเปลยนมโนทศน (perspective transformation) เปนแนวคดทางการศกษาผใหญและ

การศกษาตลอดชวต ทกาลงทวความสาคญมากขนในโลกปจจบน การปรบเปลยนมโนทศนเปนกระบวนการเรยนรตลอดชวต โดยเฉพาะของบคคลในวยผใหญ เนองจากผใหญเปนผมประสบการณและวฒภาวะในการรคด อยางไรกตาม ในชวตคนเราอาจไดรบความคดความเชอทไมเหมาะสม และมการครอบงาจากอทธพลตางๆ ในสงคมวฒนธรรมสบเนองตอกนมา กอใหเกดความผดพลาดในการรบร การคด การมองโลก และการกระทา จาเปนตองมการปรบเปลยนมโนทศนใหมทดกวาเดม ใชนาทางการนกคดตดสนใจใหเหมาะสม ซงในตอนท การปรบเปลยนมโนทศนน ผวจยจะไดอธบายถงเรองความหมายและความสาคญของการปรบเปลยนมโนทศน แนวคด ทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน การจดการ

5

สำนกหอ

สมดกลาง

16

ศกษาเพอความเปนไท และงานวจยทเกยวของ แตกอนทจะไปสประเดนดงกลาว จาเปนตองมความเขาใจเบองตนกบคาวา“มโนทศน” กอน ดงน

. ความหมาย ลกษณะ และแบบของมโนทศน

ความหมายของมโนทศน

มโนทศน (perspectives) หมายถง ทศนคต คานยม ความคดความเชอ สมมตฐาน มมมอง โลกทศน หลก วธการ กรอบ หรอแบบแผนทางความคดของบคคล ทกาหนดชนาการตดสนใจและการกระทาตางๆ ทงโดยรตวและไมรตว อนสงผลตอการพฒนาอตตมโนทศน ลกษณะบคลกภาพ แบบแผนทางพฤตกรรม ความประพฤต และวถการดาเนนชวตของบคคล (Mezirow, : )

ลกษณะของมโนทศน

มโนทศนปรากฏไดใน 3 ลกษณะ ดงน (Mezirow, : ) . มโนทศนเชงความร (epistemic perspectives) ไดแก สมมตฐานทสมพนธกบความรและวธทเรา

ไดมาซงความร . มโนทศนเชงสงคมภาษา (sociolinguistic perspectives) ไดแก สมมตฐานทมาจากพนเพทาง

วฒนธรรม ชมชน และสงคมของบคคลซงเกยวของกบการใชภาษา . มโนทศนเชงจตวทยา (psychological perspectives) ไดแก สมมตฐานทสมพนธกบวธทคนเรา

มองตวเราเอง ซงถกสรางมาตงแตวยเดก โดยเฉพาะสวนทเปนความชอกชาในวยเดกจะมอทธพลอยางมากในชวงวยตอเนองมา

แบบของมโนทศน

มโนทศนแบงไดเปน 2 แบบ ไดแก ชดความคด และฐานคด ดงน (Mezirow, : - ) . ชดความคด (meaning schemes) เปนมมมองตอตนเองและสงตางๆ ซงเปนวธการทเราแสดงออก

ซงฐานคด กรอบความคด หรอนสยในการคดของเราในการปฏสมพนธกบผอน เมอชดความคดรวมตวกนเปนกลมความคดทใหญขน (clusters of meaning schemes) กกลายเปนฐานคด ทบคคลใชเปนกรอบหลกในการใหความหมาย หรอใชการตความตางๆ และกลายเปนนสยในการคดไปในทสด

. ฐานคด (meaning perspectives) เปนนสยทางจตใจหรอในการคด ทบคคลยดถอและใชใหความหมายในการรบร หรอเปนกรอบตความ ทาความเขาใจตนเองและประสบการณชวต และสราง

สำนกหอ

สมดกลาง

17

ความสมพนธกบโลกรอบตว ซงมกเกยวของกบความเชอทหยงรากลก และความคาดหวงตอสงทเคยเปน หรอเคยเชอ บคคลใชฐานคดเปนวธคดหลก กรอบ และแนวทางสาคญในการรบรปรากฏการณตางๆ เสมอนเลนสในการมองเหน ตลอดจนวธการทาความเขาใจกบความรตางๆ ทตนไดรบมาและใชความรนนๆ ซงมกมการประเมนใหคณคาแกสงตางๆ ซอนอยเสมอ

มโนทศนเปนสมมตฐานทางความคด ซงเกยวของกบปจจยจตวทยาและวฒนธรรมของสงคม (psychocultural assumptions) อนเปนสงทเปลยนแปลงได และสมควรเปลยนแปลงเมอมความไมเหมาะสม ถกบดเบอน หรอถกครอบงาดวยอคต หรอความคดความเชอตางๆ ทลาสมย ไมเหมาะสม หรอเปนอปสรรคในการพฒนาตนและสงคม เชน กรอบความคดความเชอ หรอคานยมทางสงคม ทเครงครดตอสถานภาพ บทบาท หนาท ทไมเทาเทยมกนของหญงและชาย หรอมโนทศนอนๆ ทเปนอคต นาไปสการกดข การเลอกปฏบต และความไมเปนธรรมในสงคม (Mezirow, : )

. ความหมายและความสาคญของการปรบเปลยนมโนทศน

ความหมายของการปรบเปลยนมโนทศน Mezirow ( : - ; Mezirow and Associates, 2000: 10) ระบวา การปรบเปลยนมโนทศน

หมายถง การปรบเปลยนเชงประเมนและแกไขความคดความเชอ มมมอง วธคด กรอบโลกทศน แบบแผนและโครงสรางทางความคดเดม ทใชอยเปนประจาอยางไมรตว ดวยการไตรตรองผานประสบการณชวต และพฒนาตอยอด หรอหลอมรวมกบความคดเดมเปนมโนทศนใหม ทเปดกวาง ยดหยน ครอบคลม หรอใชการไดมากขน ในการกาหนด ชนา ตดสนใจ กระทาการตางๆ ในการดาเนนชวตอยางเหมาะสมกบความเปนจรงทางสงคม วฒนธรรม สงแวดลอม และบรบทชวตของตน การเปลยนแปลงนมลกษณะซมซบความเขาใจและเกดการปรบเปลยนไป (assimilate and transform) ตามความเขาใจหรอมมมองการใหความหมายใหม และสงผลใหเกดการเปลยนแปลงเชงบคลกลกษณะเปนผมอสระ มนใจ เปนตวของตวเอง และพงพาตนเองไดมากขนจากการยกระดบสตสมปชญญะ และความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณในกระบวนการปรบเปลยนมโนทศน การปรบเปลยนมโนทศนนเกดขนไดตามธรรมชาต ในภาวะทบคคลตกอยในสถานการณทยากลาบาก กอใหเกดความกดดนหรอการเสยศนย เปนความอดอด คบของ ขดแยงใจ และทาใหบคคลเกดความสงสยในความนาเชอถอของความคดความเชอในสงคมหรอของตนเอง ซง Gould

( ) เรยกวา “ความเครยดทสงผลตอการเปลยนแปลง” (transitional stress) นาไปสการปรบเปลยนมโนทศน ซงบคคลตองมการพจารณาใครครวญอยางรอบดานถงสถานการณชวต อทธพลทางสงคมวฒนธรรม และความคดความเชอทตนยดถอไว จนเกดความเขาใจอยางถองแทกบเหตการณทเกดขนและกบตนเอง

สำนกหอ

สมดกลาง

18

Bernstein ( , pp. - ) ระบวา การปรบเปลยนมโนทศนไมใชการเปลยนแปลงทางระดบสตปญญา (intellectual change) แตเปนการเปลยนแปลงแบบหยงร หรอเหนอความเขาใจทวๆ ไป ทาใหเกดตระหนกรและหลดพนจากการหลอกตวเอง (self-deception) เปนการเปลยนแปลงตนอยางถงรากถงโคน (a

radical transformation) Kegan ( ; ; in Berger, ) เหนวา การปรบเปลยนมโนทศนเปนการเปลยนแปลงเชง

คณลกษณะทางจตใจ ใหเปนอสระจากความเชอเกาทฝงอย และกอใหเกดความเจรญงอกงามทางความคดและจตใจ แตกตางจากการเรยนรขอมล ทเปนการเตมความรเขาไปในความจา ในขณะทการปรบเปลยนมโนทศนเปนการเปลยนแปลงกบจตทเปนภาชนะทางปญญา และเกดการเปลยน “รป” (form) เปนจตทใหญ ซบซอน และมความสามารถมากขน

O’Sullivan ( : – ) ใหนยามการปรบเปลยนมโนทศนไววา เปนการเปลยนแปลงมมมองตอตวเองและบรบทชวต ทลกซงและจะคงทนในโครงสรางความรสก นก คด และการกระทา เปนการสรางจตสานกทด มความเขาใจตนเอง ผอน และวถการดาเนนชวตในสงคม ประเดนของการปรบเปลยนมโนทศนมกเกยวของกบเรองอานาจ และการเลอกปฏบตตอเชอชาต ชนชน และเพศภาวะ เปนตน การปรบเปลยนมโนทศนจงชวยกระตนความรบผดชอบตอสงคมในเรองความยตธรรมและการสรางสนตภาพ

Butler ( ใน CASNET, ) เหนวา การปรบเปลยนมโนทศนเปนการเรยนรทเหมาะสมของบคคลในวยผใหญ ซงมประสบการณความเปลยนแปลงตางๆ ตลอดจนจดเปลยนหกเหหลายครงในชวต นกการศกษาสามารถจดเปนรปแบบทางการศกษาชวยสนบสนนใหเกดความเจรญงอกงาม (growth) หรอการพฒนาทางความคดและจตใจของผใหญ โดยใชประสบการณตรงของเขา ทมความสาคญหรอเปนประเดนปญหา นามาพจารณาใครครวญและยกระดบสตสมปชญญะ เกดการปรบเปลยนความคดความเชอ การปรบเปลยนมโนทศนเชนนเปนอาจเปนการเปลยนแปลงเฉพาะในความคดบางเรอง หรออาจสรางความเปลยนแปลงทยงใหญแบบถอนรากถอนโคน ในระดบฐานคดเลยกได ซงจะสรางความเขาใจทลกซงตอตนเองและตอผอน สงคมวฒนธรรม และโลกธรรมชาต นาไปสการเกยวของสมพนธกบผคนและสงตางๆ ตลอดจนดาเนนชวตอยางเหมาะสมกบสภาพการณ บรบท หรออตภาพของตน

ชลลดา ทองทว และคณะ ( ) อธบายความหมายของการปรบเปลยนมโนทศนวา เปนการเรยนรทเปลยนแปลงคณลกษณะใหมของบคคล บนฐานการเปลยนแปลงมมมองและการใหความหมาย โดยอาศยกระบวนการพจารณาใครครวญผานญาณทศนะ นาสการสรางสรรคตนเองขนในระดบจตสานกใหม กระบวนการนจาเปนตองมภาวะขดแยงทางจตใจ ทบคคลตระหนกวาความหมายและมมมองเดมไมสามารถจะใชไดอกตอไป

สำนกหอ

สมดกลาง

19

จากความหมายตางๆ สามารถสรปไดวา การปรบเปลยนมโนทศนเปนกระบวนการเรยนรจากประสบการณชวต ทบคคลนามาการพจารณาใครครวญอยางลกซงและรอบดานดวยความคดวจารณญาณในสถานการณปญหา อทธพลทางสงคมวฒนธรรม และทศนคต คานยม ความคดความเชอของตนทยงมความไมเหมาะสม เพอกอใหเกดการเปลยนแปลงทลกซงในโครงสรางทางปญญา มความเขาใจและใหความหมายใหมทเหมาะสม สอดคลองกบความเปนจรงและบรบทชวตของตน ใชชนาความรสกนกคด การตดสนใจ การกระทา การแกปญหา ความพฒนาสมพนธ และการดาเนนชวต

ความสาคญของการปรบเปลยนมโนทศน

ในการปรบเปลยนมโนทศนนน บคคลจะเปลยนแปลงตนดวยการยกระดบสตสมปชญญะและพฒนาความคดวจารณญาณ ชวยแกไขปญหา และปรบปรงพฤตกรรมตางๆ ของตนใหดยงขน ซงมกเกดจากการสนสดลงของความเชอเกาทไมเปนประโยชน (ประเวศ วะส, ) เกดมมมองใหมในทางสรางสรรค โดยเฉพาะตอมโนภาพของตนและสงทเปนอปสรรคปญหา ชวยใหเหนทางออกจากปญหา ตลอดจนขอจากดหรอแบบแผนความคดแบบเกา มวสยทศนทเปดรบสงตางๆ มากยงขน และตดสนใจ หรอกระทาการตางๆ อยางเหมาะสมบนฐานของการใชเหตผล (Mezirow and Associates, 2000: 15) ผลอนเปนเปาหมายสงสดของของการปรบเปลยนมโนทศน กคอ บคคลสามารถบรรลถงความเปนไทในตนเอง (emancipation) หลดพนจากการครอบงาทางความคด หรอกรอบ /แบบแผนทางความคดเดมทเปนโทษ อปสรรค สรางปญหาในการดาเนนชวต หรอขดขวางความเจรญกาวหนาของตนและสงคม ตลอดจนมหลกคดและทศนะใหมในการพฒนาตน กลม ชมชน และสงคมตอไป Mezirow ( : 15) ชวา เมอบคคลไดปรบเปลยนมโนทศนอยางแทจรง ยอมเกดความเปนตวของตวเอง ทสามารถควบคมวถชวตและพงพาตนเองได ซงเปนคณลกษณะทพงประสงคของบคคลและสงคม (Mezirow and Associates, 2000: XV)

. ทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน

ทมาของทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ทามกลางแนวคด ทฤษฏการเรยนรทหลากหลาย ดร. Jack D. Mezirow ศาสตราจารยสาขา

การศกษาผใหญและการศกษาตอเนอง แหงมหามหาวทยาลยโคลมเบย สหรฐอเมรกา มความเชอวา เปาหมายการเรยนรสาหรบผใหญคอ “การชวยใหบคคลเปลยนแปลงเปนผทคดไดดวยตนเอง ดวยการเรยนรทจะปรบเปลยนคานยม การใหความหมายตอสงตางๆ และการกาหนดเปาหมายของตนเองมากกวาการปฏบตตามสงทคนอนกาหนดใหโดยไมมขอโตแยง” (Mezirow, 1997: 11 ในชดชงค นนทนาเนตร,

2549) ดวยความเชอนประกอบกบประเดนและขอคนพบทางการศกษาตางๆ Mezirow เสนอทฤษฏการ

สำนกหอ

สมดกลาง

20

เรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน (Transformative Learning Theory) เปนทฤษฏการเรยนรทางการศกษาผใหญในครงแรกเมอ ค.ศ. 1978 Mezirow ( 1981: 3) กลาวถงตนเองวา มความคดในการสรางทฤษฎการปรบเปลยนมโนทศนในปค.ศ. 1975 จากการสงเกตเหนนกศกษาสตร ทออกจากการเรยนไปแตงงานเปนแมบานดแลครอบครว แลวกลบมาศกษาตอในมหาวทยาลย ทตอมากลายเปนงานวจยระดบประเทศในการศกษามมมอง โลกทศน กระบวนการทางความคด และพฤตกรรมการกระทาของสตรกลมดงกลาว (Mezirow, 1975) นาไปสการสรางและเสนอแนวคดการปรบเปลยนมโนทศนเปนแนวคดใหมของการเรยนรและการศกษาผใหญในยคนน

ในป ค.ศ. 1978 Mezirow เสนอใหใชแนวคดการปรบเปลยนมโนทศนในการจดหลกสตรและเปนกระบวนการเรยนรหลกแกนกศกษาในสาขาการศกษาผใหญและการศกษาตอเนองของมหาวทยาลยโคลมเบย ทเขาสอน และตอมาเขาไดพฒนาเปนทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ในป ค.ศ. 1998 ไดมการจดการประชมวชาการการปรบเปลยนมโนทศนเปนครงแรก ณ มหาวทยาลยโคลมเบย (Mezirow

and Associates, 2000) หลงจากนน ทฤษฎของ Mezirow กแพรหลายในวงการอดมศกษาของสหรฐอเมรกา แคนาดา ประเทศในแถบอเมรกาเหนอ ยโรป แอฟรกา ออสเตรเลย และเอเชย ปจจบน ทฤษฎนไดรบการยอมรบอยางกวางขวางไปทวโลก โดยถอเปนทฤษฎการเรยนรทสาคญยงในสาขาการการศกษาผใหญ (Mezirow, 1981: 4)

ทฤษฏนมจดเนนทเปนการแสวงหาเหตผลวา ทาไมบคคลจงยดตดกบความคดความเชอบางอยาง ทาไมเราจงปฏบตตามบทบาทตางๆ หรอทาไมเราจงมความสมพนธกบผอนในแบบทเปนอย ซง Mezirow

อธบายวา ความเขาใจหรอความสามารถในการอธบายหรอตอบคาถามดงกลาวน เปนการเรยนรทสาคญมากของผใหญ และมผลใหผใหญเกดการเปลยนจตสานก ดงนน นกการศกษาผใหญจงจดทฤษฏการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนไวในกลมทฤษฎการเปลยนแปลงหรอยกระดบสตสมปชญญะ ซงเปนการเปลยนแปลงทเกดขนในโครงสรางทางปญญาของมนษย โดยอาศยการคดวเคราะห พจารณาใครครวญความคดความเชอและการกระทาทผานมา ซงเปนทงความสามารถและคณลกษณะทสาคญของบคคลตามพฒนาการในวยผใหญ นอกจากน นกการศกษาผใหญหลายทานมความเหนวา เปาหมายทางการศกษาเชนนมความสาคญและเปนการใหการศกษาทยงยนกวาเปาหมายอนๆ โดยเฉพาะในสงคมประชาธปไตย ทบคคลควรมความรบผดชอบตอสงคมและมสวนรวมในการตดสนใจ ทงการตดสนใจเพอตนเองและการตดสนใจทเกยวของกบชมชนและสงคม แนวคดเรองของการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนจงเขามามบทบาทในการจดการศกษาผใหญและการเรยนรตลอดชวตมากขน (ชดชงค นนทนาเนตร, 2547; 2549)

โดยมผสนใจศกษาและนาทฤษฎไปใช ทงเชงนโยบาย การบรหารจดการ และปฏบตการทางการศกษา ตลอดจนการพฒนาในพนทดาเนนงานตางๆ ทงในการจดการศกษาในระบบและนอกระบบขององคการ

สำนกหอ

สมดกลาง

21

รฐบาลและเอกชน รวมไปถงกลมขบวนการทางสงคม ชมชน และเครอขายตางๆ และมงานวจยสนบสนนในหลากหลายแงมม สงผลใหเกดแนวคด แนวทางใหมๆ ในการปรบเปลยนมโนทศนขนอยางตอเนอง ทงโดย Mezirow เองและนกการศกษาทานอน เชน Robert Boyd Patricia Cranton และ Edward Taylor เปนตน เพออธบายและจดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน โดยมเปาหมายสาคญทจะชวยใหผเรยนเกดการเปลยนแปลงกรอบและกระบวนการคดทนาไปสการพฒนาตนเอง (ชดชงค นนทนาเนตร, )

แนวคดทมอทธพลตอทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน

เมอกลาวถงทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ควรทาความเขาใจถงแนวคดทมอทธพลตอทฤษฏนพอสงเขป เนองจากในการคดคนทฤษฏการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนนน Mezirow ไดรบแรงบนดาลใจและอทธพลทางความคดจากนกคดกลมวพากษสงคม ซงองอยกบแนวคดของ Karl

Marx ทสนใจประเดนความสมพนธระหวางการศกษากบสงคม และเหนวาสงคมประชาธปไตยแบบทนนยมมลกษณะของความไมเทาเทยมกนในสงคมในหลายๆ ดาน เชน เศรษฐกจ สงคม การศกษา การทางาน เปนตน จาเปนตองสนบสนนใหมการจดระบบทงหมดของสงคมเสยใหม และเปลยนแปลงวฒนธรรมเพอสงคมทดขน (Gramsci, 1971)

นกคดจากกลมวพากษสงคม ทมอทธพลอยางยงตอ Mezirow และทฤษฎของเขา ไดแก Jurgen

Habermas นกปรชญาสงคมชาวเยอรมน และ Paolo Freire นกการศกษาผใหญชาวบราซล Habermas นนใหความสาคญกบความเปนไท ตลอดจนการสอสารและการใชพนทเสวนาสาธารณะ ทนาไปสการเปลยนแปลงชวตและสงคม สวน Freire นนเปนนกการศกษาผใหญในแนวทางการศกษาเพอการเปลยนแปลงสงคม (education for social change) ทเนนการปลกเรามโนธรรมสานก (conscientization) และการสรางวฒนธรรมใหมในสงคม แนวคดของ Habermas และ Freire นนพฒนาจากสภาพความไมเทาเทยมและการกดขขมเหงกนในสงคม (ชดชงค นนทนาเนตร, 2549; Cranton,1994, Mezirow, 1994)

. แนวคดของ Habermas

Habermas ใหความสาคญตอเรองความสนใจของมนษย (human interest) ในทฤษฎความร (theory

of knowledge) และทฤษฎการกระทาเพอสรางความเปนไท (emancipatory action) ซง Mezirow (1981: 3)

ไดประยกตทฤษฎดงกลาวมาเปนพนฐานในการจดจาแนกประเภทการเรยนรของทฤษฎการปรบเปลยนมโนทศนตามแนวคดของ Habermas ตอไปน (ชดชงค นนทนาเนตร, 2547; 2549)

สำนกหอ

สมดกลาง

22

. ความสนใจของมนษย จากทฤษฎความรของ Habermas ไดกาหนดความสนใจของมนษย นาไปสการแสวงหา พฒนา และ

ใชความร 3 ดาน แตละดานมเปาหมายและเทคนควธ ทใชในการสบคน แสวงหา การตความ และการประเมนผลของแตละแบบอยางเฉพาะเจาะจง ประกอบดวย

ความสนใจเชงเทคนคและวทยาการ (technical interests) เปนความสนใจหรอความตองการดานการทางาน (the area of work) ทคนเราสนใจจะเรยนรและพฒนาการปฏบตในงานตางๆ เกยวของกบเทคนควธ (instrumental action) เพอปฏบตการตางๆ ในการจดการควบคมสงแวดลอม ทตองอาศยความรในการวเคราะหและการพสจนเชงประจกษ

ความสนใจเชงสงคมและการอยรวมกบผอน (practical interests) เปนความสนใจดานสมพนธภาพเชงรกษา (the practical area) หรอความตองการทจะมปฏสมพนธ เขาใจ และสอสารอยางแทจรงกบผอน เกยวของกบการทาความกระจางแกเงอนไขของการสอสารและความสมพนธ ทตองอาศยความรในการสบคนและการตความ

ความสนใจเชงจตวทยาในการปลดปลอยตนใหเปนไท (emancipatory interests) เปนความสนใจดานการหลดพนเปนอสระ (the emancipatory area) หรอความตองการทจะรจกตนเอง จนเกดความเขาใจ และสามารถสรางความเปนอสระทางความคดและจตใจของตน ผานกระบวนการทเรยกวาการพจารณาใครครวญตนเอง จนสามารถหลดพนจากการครอบงาตางๆ ของอทธพลภายนอก

. . ความรของมนษย จากความสนใจของมนษยทง 3 ประเภทนนาไปสการจดกลมความร 3 ประเภททสอดคลองกน

ไดแก

ความรเพอการพฒนาเชงเทคนค technical knowledge หรอ work knowledge) หรอความรเพอการปฏบต (instrumental knowledge) หมายถง ความรทเปนเหตและเปนผลแบบวทยาศาสตร คอ ปรวสย (objective) และไมแปรผน ประกอบดวยหลกการ กฎ ขอมลเชงเทคนค ซงรบมาจากระเบยบวธทางวทยาศาสตร จงเปนความรทเกยวของกบการงาน ขอมลความจรง วตถตางๆ ในโลกน เปนความรทคนใชเพอการคาดเดาสงตางๆ เปนความรทใชเปนคาอธบายและควบคมจดการในการทากจตางๆ ความรประเภทนมกอยในรปแบบของขอมล ขาวสาร ขอเทจจรง สารสนเทศ ซงแสดงลกษณะทางกายภาพและเปนวตถวสย สามารถคนควาไดจากเอกสารและแหลงขอมลขาวสารตางๆ และมการทดสอบได ไดแก ความรฟสกส ภมศาสตร หรอวทยาศาสตรตางๆ เปนตน

สำนกหอ

สมดกลาง

23

ความรเพอการอยรวมกบผอน (practical knowledge) ความรดานปฏสมพนธ (interaction) หรอความรแบบตดตอสอสาร (communicative knowledge) หมายถง ความรทเกยวกบสมพนธภาพเชงรกษา และปทสถานทางสงคม โดยมการตความตามวฒนธรรมและวถชมชนของตนตอผอน ซงประกอบดวยคานยมและความเชอทถกสรางขนจากสงคม เปนความรทเกยวกบความเขาใจ ใชในการสอสารและการมปฏสมพนธเกยวของกบผอนทางสงคม วธการทสาคญในการบรรลถงความรประเภทน คอ การเสวนากบผอน ซงเปนความพยายามของบคคลทจะทาความเขาใจความหมายทอกฝายหนงสอสารมา จงเปนประโยชนอยางยงในการทาความเขาใจผอน รวมทงในการตความและการตดสนคณคาของสงตางๆ บคคลตองเรยนรเพอประโยชนในการทาความเขาใจคนอนและเขาถงความหมายในสงทคนอนพด เชน ความรทางสงคมศาสตร ประวตศาสตร กฎหมาย เทววทยา ศาสนา และสนทรยศาสตร เปนตน

ความรเพอความเปนไท หรอความรแบบปลดปลอยตนใหเปนอสระ (emancipatory knowledge)

หมายถง ความรทคนตระหนกถงความกดดนจากสงคม และตองการปลดปลอยตนเองใหเปนอสระจากสงทปดกน เชน อคต ความอยตธรรม อานาจเชงทาลาย การกดข การกดกนแบงแยก ความไมเทาเทยมกน และความดอยโอกาสในลกษณะตางๆ ททาใหคนหรอกลมมหรอไมมพลงอานาจ ความรเชนนจะทาใหคนเกดพลงอานาจและมสทธมเสยงในสงคม จงเปนความรทนาไปสอสรภาพจากการควบคมและการกดขทงสวนตวหรอทางสงคม เปนอตวสย (subjective) หรอความรของตนเอง (self-knowledge) ทตองอาศยความรจตวทยาและการพจารณาใครครวญ ซงมนษยทกคนมธรรมชาตและความสนใจตองการเรยนรตนเอง รบทบาทในสงคมของตน ความรประเภทนเกดขนจากความตระหนกในตนเอง และเปนผลผลตของการพจารณาใครครวญสงตางๆ และตนเองอยางมเหตผล นาไปสการปรบเปลยนมโนทศน และสรางความเปลยนแปลงทเปนรปธรรม หรอมการลงมอกระทาเพอสรางความเปลยนแปลงในชวตตนเองและสงคม กลาวไดวา ความรเพอความเปนไทเกดจากการปรบเปลยนมโนทศน หรอการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนนนเอง ความรประเภทนยงใหความสาคญกบประวตศาสตร กฎหมาย การเมองการปกครอง และสทธเสรภาพสวสดการของบคคลในสงคม เพอประยกตไปสการเปลยนแปลงทางสงคมทสงผลตอความเปนไทของบคคลและกลมบคคล ตวอยางของความรน เชน ความรเกยวกบสทธสตร ความรทางจตบาบดและการปรกษาเชงจตวทยา จตวเคราะห สงคมศาสตรแนววพากษ หรอแนวคดทฤษฎวพากษสงคม และการพจารณาใครครวญแนวคดเชงอดมการณตางๆ

สำนกหอ

สมดกลาง

24

. การเรยนรของมนษย จากความสนใจและความรของมนษย Mezirow ( 1981: 3 1994; Cranton,1994; ชดชงค นนทนา

เนตร, 2549) ไดนามาใหความหมายในเชงการเรยนรของผใหญ เปน 3 ลกษณะ ดงน

การเรยนรเพอฝกปฏบต (instrumental learning) หรอการเรยนรเชงเทคนควธ เปนการเรยนรทเนนเปาหมายในการแกไขปญหา (task–oriented problem solving) การเรยนรแบบนจะเกยวของกบการปฏบต หรอหาวธการปฏบตในความสมพนธเชงสาเหตและผล เปนกระบวนการเรยนรเพอการควบคมจดการสภาพแวดลอมของบคคล และเนนการทดสอบวาความจรงคออะไร เชน วธการเรยนรเพอแกปญหา หรอวธการเรยนรเพอทาใหเปน

การเรยนรเพอสอสารสมพนธ (communicative learning) หรอการเรยนรเชงสมพนธภาพเชงรกษา เปนการเรยนรเพอใหเกดความเขาใจในความหมายของสงทคนอนๆ สอสาร สามารถเขาใจคานยม ความรสก และการตดสนประเมนคาตางๆ ในความเชอของบคคล ความเปนตวของตวเอง ความหมายของความรก ความเปนประชาธปไตยของบคคล ฯลฯ ซงสงเหลานมกเกดจากปทสฐานของสงคมหรอบคคล การทจะเขาใจความหมายตางๆ เหลานตองเขาใจลกษณะของบคคลและสภาพสงคมวฒนธรรม เพอบคคลจะสามารถแปลความหมายตางๆ อยางถกตอง การเรยนรเพอสอสารสมพนธ เปนการเรยนรเพออยอยางกลมกลนกบคนอนมากกวาเพอควบคมหรอเพอกาหนดวธการปฏบตงาน แตเปนการทาความเขาใจความหมายในสงทผอนพด เขยน แสดงออกมา รวมถงการพจารณาใครครวญความสมพนธ กระบวนการเรยนรเพอสอสารสมพนธเปนการประเมนอยางพนจพเคราะหเพอใหแนใจวา บคคลสามารถแยกแยะความเหมอนหรอความตางทสมพนธเชอมโยงกนในมโนทศนของบคคล คนอาจเรยนรจากการแปลความหมายจากสงทตนเองไมคนเคย ทแตกตางจากทตนเองเคยรจก หรออาจเรยนรจากการวเคราะหความนาเชอถอของสงทบคคลแสดงออกมาใหเหน ในการเรยนรแบบนจะไมเนนการทดสอบวาความจรงคออะไร แตเนนการประเมนความนาเชอถอ ทเปนขอตกลงรวมกนของคนสวนใหญมากกวา หรอแสวงหาขอตกลงหรอฉนทามตทดทสดรวมกน วธการทดทสดในการเรยนรเพอสอสารสมพนธ คอ การเสวนา

การเรยนรเพอความเปนไท (emancipatory learning) เปนการทาความเขาใจอยางลกซงของบคคลทมงไปสการเปลยนแปลงตนเอง กลมบคคล ชมชน และสงคมใหเปนอสระจากสงตางๆ ทปดกน การเรยนรเพอความเปนไทมจดเนนหรอแสดงใหเหนวาการเรยนรนนสามารถชวยใหบคคลเอาชนะความเสยเปรยบดานการศกษาทตนเองรบอยอยางไร บคคลสามารถขจดการกดกนทางสงคม หรอการแบงแยกชนชนทตนเองเผชญอยอยางไร หรอจะชวยแกปญหาความดอยโอกาสหรอความไมเทาเทยมกนทางดานเศรษฐกจ สงคม และการเมองทบคคลเผชญอยอยางไร เปนความพยายามของบคคลทจะตงคาถาม ทาทายอานาจ อคต คานยม ความเชอ หรอความคาดหวงในสงคม ซงมกไมคอยมใครตงคาถามตอสงเหลาน การ

สำนกหอ

สมดกลาง

25

เรยนรเชนนจะชวยใหบคคลปลดปลอยตนเองใหมอสรเสรภาพเปนไท และสามารถสรางการเปลยนแปลงในสงคมใหเกดสงทดกวาขนดวย โดยเฉพาะคนทมพลงอานาจนอยในสงคม คนชายขอบ คนดอยโอกาส หรอผถกกดข หากไดรบการปลกเรากระตนสงเสรมสนบสนนใหมการเรยนรเพอความเปนไท บคคลเหลานยอมสามารถเปนไทแกตน ชนากาหนดชวตของตนเองไดมากขน รวมทงสามารถเปลยนแปลงสงคมเพอสรางความเทาเทยมกนไดมากขน จดหมายของการเรยนรเพอความเปนไทจงอยทการพฒนาความรความเขาใจมงตรงไปสสภาพปญหาและรากเหงาทกอใหเกดสภาพการณไมพงประสงคดงกลาว และเกดการปรบเปลยนกรอบความคด หรอกรอบอางองทางมโนทศนพนฐาน (basic frames of reference ) ผเรยนจะใชการพจารณาใครครวญทาความเขาใจและลงมอกระทาการเปลยนแปลงสงทตนและสงคมยดถออยอยางไมเหมาะสม การเรยนรเพอความเปนไทจะชวยใหบคคลคนพบวธการทเหมาะสมในการเปลยนแปลงตนเองและสถานการณทตนประสบอย (Thompson, 2004 ในชดชงค นนทนาเนตร, 2549)

การเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนอยในลกษณะของการเรยนรเพอความเปนไท และเนองจากการเรยนรแบบนเปนเปาหมายพนฐานและสอดคลองกบการจดการศกษาสาหรบผใหญ และการจดการศกษาเพอเปลยนแปลงสงคม การเรยนรนจงไดรบการสนบสนนจากกลมทฤษฎแนววพากษ (critical

theories) และกลมทฤษฎการศกษาแนวกาวหนา (radical educational theories) ซงสนใจและมงปลดแอกของมนษยและสงคมใหเปนอสระ จงนยมพฒนาการเรยนรนขนในสายงานของการพฒนาชมชน การจดศกษาแกชมชน การจดศกษาของสหภาพแรงงาน การจดการศกษาสาหรบสตร การจดการศกษาสาหรบชนกลมนอย คนชายขอบ และผดอยโอกาสตางๆ การเรยนรเพอความเปนไทมกจะเกยวของกบการปลกมโนธรรมสานก และการปรบเปลยนมโนทศน ดงท Mezirow (ในชดชงค นนทนาเนตร, ) เรยกการเรยนรทเกดในระดบนวาเปนการปรบเปลยนมโนทศนของบคคล และเสนอแนะใหนกการศกษาผใหญใชจดการศกษาเพอพฒนาชวตของบคคลและสงคม การเรยนรแบบนจดไดวามความซบซอนและยากลาบากทสด แตกเปนสงทาทายทกคน ทตองการการเปลยนแปลงเพอสงทดขน

. แนวคดของ Paolo Freire

Freire (1970) เสนอทฤษฎการปลกเรามโนธรรมสานกแกนกการศกษาผใหญและนกพฒนาชมชนใชเปนกระบวนการเปลยนแปลงความคดความเชอผด ( false consciousness) ไปสการยกระดบสตสมปชญญะ หรอความเขาใจใหมตอโลกประสบการณและความขดแยงทไมเปนธรรมทางสงคม ผานการพจารณาใครครวญแบบการเสวนาใครครวญเชงปฏบตการ (praxis) มงหวงใหเกดการเปลยนแปลงในตวบคคลและสงคมโดยรวม ซงเปนรปแบบหนงของการเรยนรเพอความเปนไท โดยมความเชอวา คนทถกกดขนนเพราะขาดจตสานกจากการพจารณาใครครวญตอแรงกดดนตางๆ ทควบคมชวตของเขา มผลทาให

สำนกหอ

สมดกลาง

26

คนเหลานนขาดพลงหรออานาจทจะตอตานการถกกดข ทควบคมชวตของเขา ซงตองมการปลกมโนธรรมสานก Freire (1970) ไดแบงระดบของจตสานกของมนษยออกเปน 3 ระดบ คอ จตสานกทยงไมเปลยนแปลง (semi-intransitive consciousness) จตสานกทเปลยนแปลง (naive transitive consciousness)

และจตสานกขนวพากษวจารณ (critical consciousness) เมอถงขนวพากษวจารณแลว จะนาไปสกระบวนการทไมเพยงแตคด หากแตนาไปสการปฏบตจรง

Freire (1970) เชอวานกการศกษาตองปลกเรามโนธรรมสานกผานการเสวนา ทผสอนกบผเรยนมความสมพนธทดและเสมอภาคกน ชวยใหผเรยนไดตระหนกถงปญหาและการแกไขปญหาดวยตวเอง อนจะเปนเครองมอกระตนใหผเรยนมความนกคด มจตสานกเพอการเปลยนแปลงตนเอง อกทง นกการศกษาผใหญตองมบทบาทในการสงเสรมใหผคนมสานก รจกพจารณาใครครวญและวพากษวจารณสงคม เพอใหเกดพลงอานาจในการควบคมวถชวตของตนเอง การปลกมโนธรรมสานกจะกระตนผเรยนใหมสวนรวมอยางจรงจงในการกาหนดปญหา สามารถตงคาถาม วเคราะห และพฒนากลยทธเพอการปรบเปลยนมโนทศนของตนเอง ทงนบคคลตองเปนผกระทาการเปลยนแปลงตางๆ ดวยตนเอง

พนฐานของทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน

Mezirow (1981: 4) ระบวา การปรบเปลยนมโนทศนเปนกระบวนการสาคญในการเรยนรของผใหญ ทบคคลพจารณาใครครวญตนเอง โดยอาศยการใชวจารณญาณไตรตรอง ซงบคคลทเปนผใหญ มความสามารถนโดยวยวฒและประสบการณชวต จงเปนผสามารถตระหนกรและทาความเขาใจในอทธพลทางสงคมวฒนธรรม ตลอดจนในการรบรตนเองตอความคดความเชอทตองมการปรบเปลยนได กระบวนการนอาศยการยกระดบสตสมปชญญะ ไปสพฒนาการทสมบรณในความเปนตวของตวเองและการปกครองควบคมตนเอง (autonomy and self-authoring) ทงน วยผใหญยงเปนชวงเวลาทบคคลจะทบทวน ตรวจสอบ พจารณาเลอก หรอละวางคานยมทางสงคม เปลยนมาสรางหรอใหความหมายใหมแกคานยมตางๆ อยางเหมาะสมกลมกลนกบวถชวตของตนเอง (Zajonc et al., 2002: 5-6 ในชลลดา ทองทว และคณะ, ) โดยทวไป นกการศกษาและนกจตวทยาอาจใหความหมายเรองการเรยนรและกระบวนการเรยนรแตกตางกนไปบาง ขนอยกบพนฐานความคดและความเชอทางปรชญาของแตละคน แตโดยรวมแลว ทกทานตางใหความสาคญตอการเปลยนแปลงทเกดขนในเชงพฤตกรรมของบคคล สาหรบ Mezirow มความเชอวา การเรยนรของบคคลเกดขนจากการหลอหลอมกรอบความคดทเคยใชอย หรอจากสรางกรอบความคดใหม หรอโดยการปรบเปลยนความคดความเชอ ตลอดจนลกษณะนสยในการคดของตน ดงรายละเอยดตอไปน

สำนกหอ

สมดกลาง

27

1. การเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนของ Mezirow

การเรยนรในมมมองของ Mezirow (1996: 162) เปนเรองของ “กระบวนการทบคคลใชการแปลความหมายทเคยใชในอดตมาพฒนาใหเกดความคดใหม หรอเปนการทบทวนการแปลความหมายประสบการณของตน เพอเปนแนวทางนาไปสการปฏบตในอนาคต” ทงน “บคคลเกดการปรบเปลยนกรอบความคดทเคยยดถอมา เชน นสย สงทตนเคยยดถอ ไปเปนมโนทศนใหมทมความหมายครอบคลมกวาเดม เปดกวาง มความชดเจน กอใหเกดการเปลยนแปลงความรสกนกคด เปนมโนทศนทเกดจากการพจารณาใครครวญ ทกอใหเกดความคดความเชอใหมขนมา และรบการยอมรบวาเหมาะสมและสามารถเปนแนวทางในการปฏบตตอไป”

Mezirow (1991) กลาววา การทบคคลจะเกดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนขนตองอาศยปฏสมพนธขององคประกอบ 2 ประการ คอ สงทปฏบตเปนประจา (นสย การคาดหมายจากสงทเกดขนเสมอๆ) กบสถานการณ (ทเราพยายามแปลความหมายอย) ปฏสมพนธระหวางสองสงนกระทาโดยการพจารณาใครครวญ อกนยหนงอาจกลาววา สงตางๆ ทเราเขาใจ (หรอไมเขาใจ) ตลอดจนทจดจามาจากอดตนนรบอทธพลอยางมากจากความเชอหรอคานยม (ชดความคด ทใชสรางความหมายหรอมมมองเฉพาะเรอง) และฐานคดทใชใหความหมาย ดงนน การเรยนรจะเกดขนถาเราสามารถดงความหมายใหมๆ ออกมาใชไดอยางเหมาะสมกบสถานการณและบรบท นอกจากน การแปลความหมายจากสถานการณในอดตนนยอมมอทธพลทาใหเราเกดกรอบความคดมมมอง ทศนะ หรอคานยมใหมทสามารถนาไปปฏบตตอไป ตวอยางเชน การทเรายอนอดตทบทวนดวา เราเรยนรสงใดในชวงเวลาทผาน เปนความรหรอประสบการณทเหมาะสมในสถานการณปจจบนหรอไม การวพากษอดตเชนนจะทาใหบคคลเกดการเรยนรมากขน และเกดความคดความเชอใหม และมการปฏบตการตามมโนทศนใหมทมาจากกระบวนการพจารณาใครครวญนน

ดงนน การเรยนรในความหมายนจงหมายถง “กระบวนการทบทวนและแปลความหมายจากประสบการณเกา” และม “การสรางความหมายหรอมโนทศนใหมใหเกดขน” และ “ใชเปนแนวทางการปฏบตในอนาคต” ซงสาหรบผใหญแลว ถอเปนการเรยนรทสาคญของชวงวยน ทฤษฏการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนจงเปนทฤษฏทผใหญแปลความหมายจากประสบการณชวตของเขาเอง และพยายามทาความเขาใจความหมายทแทจรงของประสบการณนน (Mezirow and Associates, 2000) ดงนน คาอธบายสาคญประการหนงในทฤษฎนกคอเรองการใหหรอสรางความหมาย ดงน

. . การใหความหมาย (meaning making) เปนสงสาคญพนฐานของการเรยนร และมอทธพลตอการตความและการตอบสนองตอสงตางๆ ตามกรอบหรอแบบแผนความคดทยดถอ การใหความหมายเปนธรรมชาตในการเรยนรของมนษย ทเกยวของกบกระบวนการปลกฝงคานยมทางสงคม บรบททางสงคม

สำนกหอ

สมดกลาง

28

วฒนธรรม ประสบการณชวต และการรคดพจารณาของแตละบคคลลวนมผลตอการใหความหมาย ตลอดจนการปรบเปลยนมโนทศน การเรยนรเชนนมใชการเพมเตมความรใหมเขาไปเฉยๆ (ตวอยางเชน รจก นก แมว แลว และเพม มา เขาไปอกชนดหนง) แตเปนการเปลยนแปลงความรทมอยเดม เพอนาไปสความรหรอมโนทศนใหมทด หรอเหมาะสมมากขน ซงเปนธรรมดาทคนเรายอมมการตความประสบการณ และการใหความหมายตอสงตางๆ เปนตวกาหนดวธนกคด รสก เชอ และกระทาการ ดงท Mezirow (1996:

162) คนพบวา คนเรานนมชดความคด ฐานคด และโครงสรางทางปญญา ทบคคลใชใหความหมาย (meaning structure)

. . การพฒนาชดความคด (meaning schemes) หมายถง การเกดขอสนนษฐานทเฉพาะเจาะจง (specific assumptions) หรอความคดความเหนตอสงตางๆ ในแตละสถานการณ โดยเปนวธทเราใหความหมายตอประสบการณตามคานยม ทศนคต และความคาดหวง ทคนเราซมซบรบเขามาจากการหลอหลอมทางสงคมวฒนธรรม หรอในกระบวนการสงคมประกต (socialization) หรออาจเปลยนแปลงไปไดตามความคดความเชอใหม หรอเหตผลทบคคลบรณาการเขามา ชดความคดนเปนองคประกอบระหวางความคาดหวงจากสงทเกดขนจรงเสมอๆ ตวอยางของความคาดหวง เชน “ถา...เปน” “สาเหต - ผลทตามมา”

กบความสมพนธระหวางสถานการณ เชน เมอเราเปดประตหนาบาน เรามกคาดหวงวาจะเหนสนามหนาบาน หรอเรามกคดวา ถาเราวง เราจะถงทหมายเรวกวาการเดน เปนตน ชดความคดจงเปนผลรวมของความรสกนกคด ความเชอ ทศนคต หรอคานยมทมความชดเจนแนนอนตายตว และการทบคคลมนสยหรอพฤตกรรมอยางไรกเปนผลมาจากชดความคดน อยางไรกตาม ชดความคดนกเปนสงทเปลยนแปลงไดตลอดเวลาทคนเราตอบสนองกบมนบนพนฐานของการเรยนร (Mezirow, 1991 pp. 5-6)

. . การพฒนาฐานคด (meaning perspectives) หมายถง การเกดขนของวธการมองโลกของแตละบคคล โดยเปนกรอบความคดหรอกรอบมโนทศนใหญๆ ทคนนาไปประยกตใชในสถานการณตางๆ เพอแปลหรอตความหมายของสภาพการณของโลกรอบๆ ตนเอง หรอสถานการณเฉพาะของตน ฐานคดนมกปรากฏเปนความรเชงวชาชพ มมมองเชงสงคม อตตมโนทศนหรอความรสกนกคดตอตนเอง (self-concept)

ความนยมชมชอบเชงสนทรยภาพ คณธรรม ปรชญาชวต หลกการ โลกทศน หรอกระบวนทศนหลกๆ ทประกอบดวยความเคยชนในการแปลหรอตความ และมกมความคาดหวงสง ฐานคดเกดขนจากการหลอหลอมของชดความคดตางๆ โดยมการพฒนาสมมตฐานทางความคดตางๆ ผานการหลอหลอมรวมตวทางมโนทศนระหวางการแปลหรอการตความสถานการณใดสถานการณหนง และถกใชเปนกรอบความคด เพอประกอบการตความหรอการแปลความหมายประสบการณ จงมอทธพลในการจากดขอบขายความนกคดและความคาดหวงตางๆ ของบคคล และใชเปนเกณฑจดระดบคณคา เพอตดสนระบบความเชอตางๆ

สำนกหอ

สมดกลาง

29

รวมทงเปนวธทคนทาความเขาใจกบความรทม และใชความรนนๆ ตลอดจนวธการทคนรบรความรสกของตนเอง

Mezirow (ในชดชงค นนทนาเนตร, ) กลาวถงฐานคดนวา เปนผลจากการทบคคลหลอหลอมชดความคดตางๆ เขาดวยกนและผสมผสานกบทฤษฏ สมมตฐาน ความเชอตางๆ ประกอบดวยนสยในการคดของตน ซงถกพฒนาตดตวมาตงแตวยเดก โดยเปนผลจากการซมซบรบการหลอหลอมทางวฒนธรรมและสงคมในรปของความร คานยมทเกยวของกบภาษาและสงคมและความรสกนกคดตางๆ ฐานคดจงมบทบาทสาคญในการแปลความหมายและการทาความเขาใจในสถานการณตางๆ ของบคคล อยางไรกด ฐานคดเปรยบเสมอนดาบสองคม เพราะนอกจากจะชวยใหบคคลเขาใจและรบรความหมายของประสบการณแลว อาจจากดความรสกนกคดตางๆ ทาใหบคคลรบรความเปนจรงตางๆ ผดเพยนไปตามการบดเบอนดวยมายาคตทางสงคมวฒนธรรม ซงคนเราจาเปนตองเรยนร ทาความเขาใจกระบวนการทางมโนทศนทไดรบจากสงคมวฒนธรรม และมอทธพลตอการคดและการกระทาของเรา ฐานคดจงเปนมโนทศนใหญ ทบคคลยดถอและใชเปนวธ แนวทาง หรอกรอบในการรบร ตความ ใหความหมาย คด ทาความเขาใจ ตดสนใจ และมองโลก หรอเรยกวากรอบอางองทางจตใจ (frame of reference) เปนสงทมอทธพล และจากดขอบขายความคดของบคคล ฐานคดมกเปนความเชอฝงลก ทคอยเหนยวนากาหนดความรสกนกคด พฒนาทศนคต คานยม ความเชอ และชนาการกระทาและการดาเนนชวตของบคคล จากการทบคคลสรางฐานคดของตนจากการสงสมความคดความเชอตางๆ ฐานคดจงเรยกไดวาเปนนสยของจตใจ (habits of mind) ซงมกมความตายตว จงเปลยนแปลงไดชา Mezirow (1991 pp. 9) เองใชคาวาฐานคดนเปนคาศพทแรกเรมคกบคาวาชดความคด แตตอมาเขาหนไปใชคาวา “นสยในการคด” แทน ซงบคคลมกมสมมตฐาน ความเชอ และคาตอบสาเรจรปรองรบปรากฏการณชวตทเกดตามมาเสมอ

. . การพฒนาโครงสรางทางปญญา (meaning structure) หมายถง ผลรวมของความเชอ ความร คานยม ทศนคต ความรสกตางๆ ซงทางานเปนระบบและมผลตอการแปลความหมายของสงตางๆ หรอประสบการณตางๆ ของบคคล การทบคคลมนสยหรอพฤตกรรมอยางไรกเปนผลมาจากระบบการทางานของโครงสรางการใหความหมายเชนน อยางไรกตาม โครงสรางทางปญญาสามารถเปลยนแปลงไปได (Mezirow, 1991: 5-6)

. . การปรบเปลยนมโนทศน (perspective Transformation) หวใจสาคญในการปรบเปลยนมโนทศนนนตองสามารถเปลยนแปลงฐานคด ซงจะทาใหบคคลหลดพนเปนอสระจากความเชอและคานยมเกาๆ ทเคยมผลกระทบตอชวต Mezirow (1996: 163) อธบายวา “...กระบวนการนตองชวยใหคนเกดมโนทศนใหม ทไดมการพฒนาฐานหรอกรอบความคดอยางสมเหตสมผลยงขน มความครอบคลม สามารถใชในการแยกแยะตดสนใจได และเปนมโนทศนทไดบรณาการประสบการณตางๆ เขาดวยกน” ทาใหเกด

สำนกหอ

สมดกลาง

30

รปแบบในการเรยนรทคงทนถาวร และสามารถอธบายไดถงพฒนาการทเกดขนในตวผเรยน เพราะการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนจดวาเปนทงกระบวนการ (Process) และผลลพธ (Outcome) ของการพฒนาการในผใหญ ทบคคลเรมตระหนกวา เงอนไขทถกกาหนดไวแลวมผลตอวธคด วธการรบร ความเขาใจในความรสกนกคดตอโลกรอบๆ ตวอยางไร และทาไมจงมผลกระทบเชนนน เมอรสกเชนนนแลว คนจะเรมพฒนาสมมตฐานใหมขนเพอใหตนเองเกดมโนทศนใหมทเปดกวาง ชดเจน มความเปนไป และสามารถหลอหลอมเขากบประสบการณเดม จากนนบคคลจะสามารถตดสนใจหรอปฏบตตามมโนทศนใหมนน สงทนาสงเกต คอ การปรบเปลยนมโนทศนมกเปนการเรยนรทสบเนองมาจากการประสบภาวะวกฤตตางๆ ในชวต และเปนกระบวนการเรยนรทจะเกดขนเมอบคคลใชความรตางๆ มาพจารณาใครครวญอยางมเหตผล บคคลจะเกดความตระหนกในคณคาและความหมายของประสบการณ เขาใจถงผลกระทบของประสบการณ สงคม และวฒนธรรมวา มผลกระทบตอความเชอ พฤตกรรม และความคดของตนอยางไร กระบวนการนจะชวยทาใหบคคลปรบเปลยนมโนทศน นาไปสการปฏบตและการปรบปรงตนเองใหเหมาะสมกบบรบทตอไป (Mezirow, 1981)

. . การปรบเปลยนมโนทศนเพอการเปลยนแปลงสงคม (perspective transformation for social

change) การปรบเปลยนมโนทศนเปนกระบวนการทตงอยบนแนวคดยดบคคลเปนศนยกลาง (person-

centered) และการเปลยนแปลงความสมพนธระหวางบคคลกบวฒนธรรมจากระดบลางสเบองบน ซงเกดขนเนองจากความไมเทาเทยมกนในสงคม การกดข และการเอารดเอาเปรยบ ซงความเปลยนแปลงเหลานเกดขนจากการตระหนกชดในผลความไมเทาเทยม การกดข และการเอารดเอาเปรยบกนของคนในสงคม จงสามารถทาใหคนลกขนมาตอสสรางความเปลยนแปลงเพอตนเอง และสรางความเทาเทยมกนในสงคมใหเกดขนจรง (Mezirow, 1981)

2. การเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนตามแนวคดของนกการศกษาอนๆ

หลงเผยแพรทฤษฎการปรบเปลยนมโนทศน มผสนใจศกษาและบางสวนวจารณวา แนวคดของ Mezirow ตงอยบนฐานของการคดและการใชเหตผลมากเกนไป (ชลลดา ทองทว และคณะ, ) การปรบเปลยนมโนทศนไมเพยงแตเปนกระบวนการทางการคด หรอการใชเหตผลเทานน แตยงเปนการเรยนรทเกยวของกบอารมณความรสก (Yorks & Kasl, 2002; Taylor, 1996) สนทรยภาพ จตวญญาณ ทอยในจตระดบไรสานก (Tisdell, 2002;) ตลอดจนความสมพนธรวมของจตใจกบรางกาย โดยมผลการวจยทสนบสนนวา อารมณความรสก สนทรยภาพ จตวญญาณ การสมผสรบร และการเคลอนไหวทางกายนนสงเสรมตอการปรบเปลยนมโนทศนและการเปลยนแปลงภายในตนเองของบคคล (Tisdell, 2003; Taylor,

สำนกหอ

สมดกลาง

31

1996, Brooks & Clark, 2001) จงไดมผเสนอแนวคดและแนวทางอนๆ ในทฤษฎการปรบเปลยนมโนทศนเพมเตม (Mezirow and Associates, 2000) ดงน

. . การศกษาแบบปรบเปลยนมโนทศนของ Boyd

Boyd (ชลลดา ทองทว และคณะ, ) นกการศกษาผใหญผมความสาคญอกทานหนง เปนผเสนอแนวทางการจดการศกษาแบบปรบเปลยนมโนทศน ( transformative education) เนนมตทางจตใจตามแนวจตวทยาวเคราะห (เชงลก) (analytical (depth) psychology) Boyd (ชลลดา ทองทว และคณะ, 2551) ระบวา การพจารณาใครครวญและการเสวนาตามแบบ Mezirow อาจใชแตเหตผลนาทางการเรยนร จนบางครงละเลยอตภาวะในประสบการณสวนบคคล ซงเปนองคประกอบสาคญของการเรยนรในแนวทางนไป และเกดการแบงแยกการใชเหตผลออกจากความรสก หรอออกจากความสมพนธรวมของจตใจกบรางกายไปโดยปรยาย การปรบเปลยนมโนทศนตองเปนกระบวนการทเกยวของกบความรสกของบคคล อกทงกอใหเกดการเปลยนแปลงโครงสรางพนฐานของบคลกภาพ ซงเปนการผสมผสานระหวางการปรบเปลยนสภาพการณทไมพงประสงคของแตละบคคลผสานกบการมจตใจทเปดกวางกวาเดม ทงสองสงนจะนาไปสการบรณาการใหเกดบคลกภาพใหม (Boyd, 1989 in Taylor, 1998) หมายความวาบคคลตองมใจเปดกวางทจะยอมรบการแปลความหมายทแตกตางไปจากเดม และตระหนกวาความหมายนนเปนความหมายทถกตองแทจรง เปนการปรบเปลยนดานจตวทยาในเชงสงคม (psycho-social) ทเกดขนภายในตวตนของบคคลเอง

Boyd (1989 in Taylor, 1998) มแนวคดวาการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนจะเกดขนเมอบคคลตระหนกวารปแบบหรอวธคดแบบเดมไมถกตองหรอสมเหตสมผลอกตอไป บคคลยอมรบวธคดใหมพรอมทงบรณาการวธคดเดมและวธคดใหมเขาดวยกน และเมอบคคลมการปรบเปลยนมโนทศนแลว บคคลจะมความเปนอสรเสรหลดพนจากจตใตสานกของตน ดงนน การปรบเปลยนมโนทศนจงไมเพยงแตมมตของตรรกะหรอการใชเหตผล ทมาจากการพจารณาใครครวญเทานน แตการปรบเปลยนมโนทศนยงประกอบไปดวยมตตางๆ ทางจตใจ โดยเฉพาะดานอารมณความรสก สนทรยภาพ และจตวญญาณ ซงมกดารงอยในสญชาตญาณและจตระดบไรสานกนาไปสการเรยนรทสมบรณพรอมของบคคล ตามทศนะของ Boyd (Boyd & Myers, 1988: 261-284) การปรบเปลยนมโนทศนเกดจากการไดขอสรปจากทางเลอกทขดแยงรวมไปกบการยกระดบจตใจ โดยหรอสงทเหนอกวาเหตผล เชน สญลกษณ ภาพพจน และแบบฉบบทางจตลกษณะของบรรพบรษ (archetypes) ชวยใหเกดวสยทศนหรอมมมองสวนตวในการใหความหมายใหม ทงน บคคลจะตองเปดรบตอการแสดงความหมายเชงสญลกษณ ภาพพจน และแบบฉบบของจต และตระหนกถงความจรงแทของความหมายนน

สำนกหอ

สมดกลาง

32

. . ทฤษฎการพฒนามโนทศนของ Kegan

Kegan (1982; 1994 ในชลลดา ทองทว และคณะ, ) เปนนกจตวทยาพฒนาการ มหาวทยาลยฮารเวรด เสนอแนวคดการพฒนาของมโนทศน (Constructive-developmentalism) ทอธบายการปรบเปลยนมโนทศนของผเรยนในวยผใหญตามบรบทของจตวทยาพฒนาการ Kegan (1982; 1994) กลาววา สงทเกดการเปลยนแปลง กคอ กระบวนการสรางความหมายภายในความคดของเรา โดยเฉพาะอยางยงรปแบบของการรบรในสงทเคยเปน ผรไดกลายมาเปนสงถกรในพฒนาการจตสานก 5 ขน ไดแก

ขนท 1 จตไรเดยงสา (innocent mind)

ขนท 2 จตมตวฉนเปนศนยกลาง (sovereign mind)

ขนท 3 จตนอมตามแบบแผนของสงคม (socialized mind)

ขนท 4 จตลขตชวตตนเอง (self-authoring mind)

ขนท 5 จตเปลยนแปลงตนเองอยเสมอ (self-transforming mind)

. . การเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนในวถเอเซยโบราณของ Wang and King

Wang and King (2008) เปรยบเทยบเชอมโยงแนวคดทเกยวกบการเรยนรของคนเอเซยในยคโบราณกบทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนในโลกตะวนตกยคปจจบน โดยอธบายแนวคดการเรยนรแบบดงเดมของคนเอเชยวา มกใหความสาคญกบการบมเพาะจตใจและการสรางจตสานก ดวยการพจารณาใครครวญในวถศาสนา ซงนบวามความสอดคลองกบแนวคดการปรบเปลยนมโนทศนนนเอง ทงนการศกษาเกยวกบการปรบเปลยนมโนทศนจากมมมองทตางวฒนธรรมออกไป อาจชวยใหผเรยนและผสอนเกดความเขาใจ จนสามารถตความ และประยกตใชแนวคดดงกลาวดยงขน ซงในทายทสด แนวคดตางๆ จะกอประโยชนกบผศกษากตอเมอนามาใชในการปฏบตจรงในชวตประจาวน

Mezirow (2006) เองกยอมรบวา มแนวทางมากมาย นอกเหนอจากการคดและการใชเหตผล ทสามารถสงเสรมการปรบเปลยนมโนทศน โดยเฉพาะอทธพลของอารมณความรสก และความสามารถเชอมสมพนธระหวางตวตนกบโลก ลวนมความสาคญตอการสรางความหมายใหมในมโนทศนของบคคลดวย อยางไรกตาม ศนยกลางสาคญนนอยทการเปลยนแปลงมโนทศนทบคคลใชใหความหมาย

สำนกหอ

สมดกลาง

33

องคประกอบของการปรบเปลยนมโนทศน ดงกลาวมาแลว การปรบเปลยนมโนทศนเกดขนเมอบคคลเรยนรผานกระบวนการเปลยนแปลงทาง

ความคด และสงผลไปสการกระทาและบคลกภาพ ทงน โดยอาศยองคประกอบทสาคญ 3 ประการ ไดแก ประสบการณชวต การพจารณาใครครวญ และการเสวนาทเนนการพจารณาใครครวญ ดงน

1. ประสบการณชวต การปรบเปลยนมโนทศนนนมจดเรมตนทสาคญ คอ การตระหนกรในประสบการณตรงของตน

โดยเฉพาะสถานการณทเปนปญหาหรอวกฤตการณ และใชเปนแหลงหรอโอกาสการเรยนร ดงนน ประสบการณจงเปนเนอหาสาคญ ทสงใหเกดความไมแนใจสงสยและตรวจสอบไปยงระบบความคดความเชอ สภาพการณทเปนปญหาจงเปนจดผกผนสรางการเปลยนแปลงได ดง Mezirow (1981: 3-4) มองวา ชวงเวลาของการเปลยนผานเปนโอกาสของการปรบเปลยนมโนทศนและการพฒนาชวต ดงนน ความกดดนตงเครยดทเกดขนจงมคณคา จากการศกษาของ Mezirow (1981: 4) พบวา สตรทถกกดดนจากบทบาทความเปนผหญงตามทสงคมกาหนดและคาดหวงอยางไมเปนธรรมนน สามารถใชสถานการณทไมเปนธรรมในชวตเปนจดเปลยนโลกทศนของตน และนาไปสการเสรมสรางพลงอานาจในกลมสตร และการรณรงคทางสงคมเพอความเทาเทยมอยางเปนธรรมระหวางเพศ

ยงมประสบการณอกแบบหนง ซงสนบสนนการปรบเปลยนมโนทศนอยางยง ไดแก ประสบการณการเสวนาทเนนการพจารณาใครครวญ ในกลมทมผเอออานวย หรอกระบวนกร (facilitator) หรอผดาเนนการอภปราย (moderator) ชวยกระตนใหผเรยนหรอผรวมเสวนาวพากษอดตและใหความหมายตางๆ จากประสบการณ โดยทาใหผเรยนตงคาถามตอการแปลความหมายตางๆ และมโนทศนทตนยดถอมานานวายงคงสมเหตสมผลอยหรอไม

2. การพจารณาใครครวญ การพจารณาใครครวญ (critical reflection) เปนองคประกอบสาคญทสดของการปรบเปลยนมโน

ทศน (Merriam, 1987) และถอวาเงอนไขหลกของการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ทจะเกดขนไดกเมอบคคลมการพจารณาใครครวญตอประสบการณชวต ปญหา บรบททางสงคมวฒนธรรม และมโนทศนของตนเอง (Mezirow, 1998: 195) บคคลสามารถพจารณาใครครวญโดยลาพง หรออาศยการเสวนาชวยใหเกดขนกยอมได ทาใหเกดการเรยนรทยงยน เนองจากเปนการเปลยนแปลงจากกระบวนการทางปญญาของตวบคคลเอง (ชดชงค นนทนาเนตร, : )

การพจารณาใครครวญในทน คอ “การวพากษอยางมเหตผล” ซงเปนการประเมนความนาเชอถอของมโนทศนทบคคลเคยใหความหมาย รวมทงการคดถงความเปนไปไดดานแหลงวทยาการทเกยวของ

สำนกหอ

สมดกลาง

34

และผลตอเนองของการปฏบตตามมโนทศนนน การวพากษนจะชวยใหบคคลสามารถแกไขความคดความเชอเกาๆ และทาความเขาใจวา ความคดเหลานนมผลตอการพฒนาความเชอและคานยมและการปฏบตตนของเราอยางไร การพจารณาใครครวญจงเปนการวเคราะหและวจารณโดยใชเหตผลตางๆ ทบคคลเคยยดถอมาในอดต (เชน ตรรกะนสยการคด ความเชอ) เปนลกษณะทบคคลไดตระหนกถงความรสกหรอความคดทขดแยงหรอการกระทาบางอยางทไมคงเสนคงวา กจกรรมการวพากษเชนนทาใหบคคลตระหนกวา ความรและประสบการณทเคยใชอยเดมไมสามารถใชไดหรอปฏบตไดอกตอไป เชน วาทาไมเราจงมการรบรเชนนคดอยางน รสกอยางน ปฏบตตนอยางน และทาไมเราจงทาเชนน ทาใหบคคลเกดความเขาใจหรอเกดมมมองใหมในสถานการณนนๆ และรคดวา ความร ความคด และประสบการณทเคยใชอยเดมไมสามารถใช หรอปฏบตอกตอไป เมอบคคลคดเชนนแลว บคคลจะพยายามหาทางแกปญหาและปรบเปลยนมโนทศน ตลอดจนนาแนวคดทเกดขนใหมนนาไปใชเปนแนวทางในการปฏบตตอไป (Butler, 2007 ใน ชดชงค นนทนาเนตร, 2549)

Mezirow (1990, 1996, 1998: 195) อธบายวา การพจารณาใครครวญเกดขนเมอบคคลไมแนใจและทาการสารวจตรวจสอบ ไตสวน หรอตงคาถามโดยเฉพาะเจาะจงตอความเชอ สมมตฐาน ขอสนนษฐาน การคาดคะเน หรอมโนทศนพนฐานของการใหคณคาและการประเมนตดสนสงตางๆ ทยงคลมเครออย และไดวนจฉยกรอบอางองทางมโนทศนของเขาหรอเธอถงสาเหตตางๆ (ในเชงชวประวต ตามเหตการณในอดต และทเกยวของกบวฒนธรรม) ลกษณะนสย (รวมทงการรผดชอบชวดและคณธรรมจรยธรรมประจาใจ) และผลทเกดตามมาในภายหลงตอตนเองและทเกยวของกบผอน เพอใหรชดหรอประจกษแจงแกตนวาทาไมเขาและเธอจงมความโนมเอยงในการเรยนรในแบบทเปนอย เชน ทาไมฉนจงมนสยของการคดเชนน?

นสยของการคดอยางนทาใหเกดอะไรขน หรอนาไปสอะไร? และกรอบความคดพนฐาน หรอกรอบอางองทางมโนทศนนมาจากไหน? ดงท Brookfield (1986) ชวา การพจารณาใครครวญทาใหผเรยน “มองกลบ”

มาทประสบการณเดมทผานมาของตนและทาความเขาใจกบประสบการณนน นาสการปรบเปลยนกรอบอางองทางมโนทศนใหมทเหมาะสมยงขน และมความรทถกตองเกยวกบตนเอง สงคม และโลก ตรงกบการอธบายของ ชดชงค นนทนาเนตร (2547; 2549) วา การวพากษอดต (การพจารณาใครครวญ) เปนความสามารถของบคคลในการพนจพจารณา อธบาย และสะทอนแนวคดในหลายๆ แงมม ในเรองทเกดขนขณะเสวนาหรอหลงจากการเสวนาเสรจสน ทแสดงใหเหนถงการตรวจสอบความเชอ เปาหมาย และการกระทา สงผลใหบคคลเกดความรความเขาใจนาไปสปรบเปลยนมมมอง หรอมโนทศนใหม

สงทนาสงเกต การพจารณาใครครวญทสงเสรมทศนคตทางบวกยอมชวยใหผใหญมทกษะ ความร และแนวคดตางๆ ทเหมาะสม ผสอนจงควรเปดทางเลอกใหมๆ ใหผเรยนตระหนกรและคดเกยวกบชวตและการทางาน รจกการมองสงคมและการเมองอยางพจารณาใครครวญ หรอวพากษวจารณดวยเหตผล ผสอน

สำนกหอ

สมดกลาง

35

ควรพยายามกระตนใหผเรยนแสวงหาความร ทกษะใหมๆ และกระทาสงทพจารณาใครครวญมาแลว และตดตามผลการกระทา

แนวทางของการพจารณาใครครวญ

ในการพจารณาใครครวญ บคคลจาเปนตองมวจารณญาณในการคด (critical thinking) เพอชวยในวพากษอยางเหมาะสม การคดแบบวจารณญาณเปนวธการคดซงตรงขามกบการเรยนรแบบทองจา โดยเปนวธคดททาทายตอความเชอตางๆ ตอตานอคตและความลาเอยง การโฆษณาชวนเชอตางๆ และความเฉอยชาเพกเฉยของคน มจดมงหมายเพอใหคนมสวนรวมอยางแทจรงกบการดาเนนชวตของตนเองทงดานสงคม การเมอง เพอสรางความเทาเทยมและความยตธรรมในสงคม โดยบคคลทมวจารณญาณในการคดมลกษณะดงน (ชดชงค นนทนาเนตร, 2547; 2549)

1. สามารถเขาใจและใชภาษาอยางถกตอง และสามารถแยกแยะความคดตางๆ ได

2. สามารถรหรอมองเหนความสมพนธเชงตรรกศาสตรระหวางปญหา (Proposition) การแปลขอมลและสรปความอยางมเหตผลหรอสามารถชงนาหนกและความถกตองของหลกฐาน

3. สามารถตดสนและชงนาหนกระหวางโอกาสของความเปนไปไหในการสรปเรองราวตางๆ

4. รหรอมองเหนสมมตฐานเบองหลงทมไดมการระบอยางชดเจน (Unstated assumptions)

5. สามารถประเมนขอโตแยงตางๆ

มตของการพจารณาใครครวญ

การพจารณาใครครวญเปนกระบวนการทมหลายมต (multidimensional process) ซงแบงไดเปน 3 ดาน ไดแก การพจารณาใครครวญเชงเนอหา กระบวนการ และการสนนษฐาน Mezirow (1998) เสนอแนะใหบคคลพจารณาใครครวญรวมกนไปทง 3 ระดบ เพอปรบปรงมโนทศนและการปฏบตใหดขน ดงน

1. การพจารณาใครครวญเหตการณ เรองราว หรอเนอหา (Content reflection) ไดแก การระบวาสงทเปนปญหาคออะไร (causal assumptions) โดยการตงคาถาม “อะไร?” เปนความสามารถของบคคลในการใหรายละเอยดเกยวกบเหตการณ จดดจดดอยของเหตการณ ตวอยางของสถานการณและการตงคาถาม เชน การถามตนเองวา “มนเกดอะไรขน?” เปนการตรวจสอบเนอหาของปญหา (Examining the content of

the problem) และพจารณาใครครวญประเดนเนอหาหรอคาอธบาย หรอประเดนปญหาตางๆ ทเกดขน

2. การพจารณาใครครวญกระบวนการ (Process reflection) ไดแก การตรวจสอบวธทใชระบสงทเปนปญหา (prescriptive assumptions) โดยการตงคาถาม “อยางไร?” เปนการถามตนเองวา เรามายดถอ

สำนกหอ

สมดกลาง

36

ความเชอหรอขอสนนษฐานเชนนอยางไร “ฉนมาเชอแบบนอยางไร?” เพอตรวจสอบกระบวนการ (Examining the process) และคดวเคราะหกลยทธตางๆ ทเคยใชในการแกปญหา (ไมใชการคดเกยวกบตวปญหา) ซงเปนการสบสวนวาเราปฏบตบทบาทอยางไรในการรบร การคด การมความรสก หรอการกระทา และทาการประเมนวา เราดาเนนการปฏบตพฤตกรรมเหลานนเปนอยางไร ชดชงค นนทนาเนตร (2547;

2549) อธบายเพมวา เปนการสบสวนวา ทผานมาเราปฏบตบทบาทอยางไรในการรบรหรอความรสกนกคดทงของตวเองและผอน และทาการประเมนวา ตวเราดาเนนการปฏบตพฤตกรรมเหลานนเปนอยางไร

3. การพจารณาใครครวญฐานคด (Premise reflection) ไดแก การตงคาถามตอตวคาถามทถามมานนเอง (paradynamic assumptions) โดยการตงคาถาม “ทาไม?”เชน การถามตนเองวา ทาไมเราจงตองใหความสาคญทจะพจารณาประเดนตางๆ ในขอสนนษฐาน ความคด ความเชอ และมโนทศนทยดถออยน (Examining the premise) “ทาไมสงนจงสาคญ?” เปนการสารวจตรวจสอบขอสนนษฐาน ความคด ความเชอ และมโนทศน พจารณาใครครวญหรอตงขอสงสยเนอหาความรทเคยใช ความชดเจนของปญหาทเกดขน หรอขอสงสยเกยวกบสมมตฐานและความเชอทเกยวของกบปญหานนๆ การพจารณาใครครวญในระดบนมกเปนหนทางนาไปสการปรบเปลยนมโนทศน

เทคนควธการพจารณาใครครวญ

การพจารณาใครครวญเกดขนจากการตระหนกรในอทธพลทางสงคมวฒนธรรมและกรอบความคด การใหเหตผลเบองหลงการตดสนคณคาและการกระทาตางๆ ของตน ซงมเทคนควธการหลายอยางทสงเสรมการพจารณาใครครวญ ดงน

. การใหผเรยนตงคาถาม (critical questioning) ถอเปนตวกระตนทสาคญในการพจารณาใครครวญในทกมต (เนอหา กระบวนการ และการสนนษฐาน) ซงผจดการเรยนรตองชวยผเรยนใหพฒนาตอไปใหถงการไตสวนตรวจสอบมโนทศนตอการใหความหมายในประเดนทตองการพฒนา หรอเปนปญหาอย เชน เมอถามวา “คณร หรอเชออะไร?” (การพจารณาใครครวญเนอหา) แลว กตองชวยใหเกดการตงคาถามตอตวคาถามเอง (การพจารณาใครครวญฐานคด) ซงทาใหเกดการพจารณาใครครวญลกซงยงขน ผเรยนตองพจารณาใครครวญความคดความเชอของตนเดมของตนในบรบททเปนปญหา โดยตงเปนคาถามทใชวเคราะหความคดความเชอถงทมา ลกษณะ และอทธพลทสงผลตอการรบรตนเอง โลกทศน ตลอดจนความรสกนกคดและการกระทา เชน “ความคดความเชอ มมมอง โลกทศน หรอวธคดแบบใดทฉนใชในสถานการณน หรอมองปญหาน” “ฉนไดความคดความเชอ มมมอง โลกทศน หรอวธคดนมาไดอยางไร”

“มความคดความเชอ มมมอง โลกทศน หรอวธคดอนๆ อกไหมทเหมาะสมมากกวา ในสถานการณน หรอมองปญหาน” “เมอฉนมองปญหา หรอเผชญสถานการณในแบบความคดความเชอ มมมอง โลกทศน หรอ

สำนกหอ

สมดกลาง

37

วธคดทเคยเปน หรอทเปนอย มนทาใหเกดประโยชน หรอเปนโทษอะไร อยางไร และกบใครบาง” “มปจจยสวนตวหรอเชงบรบทอะไรบาง ททาใหฉนไมอาจทาในสงทฉนอยากทาได แลวฉนจะเปลยนแปลงมนไดอยางไร”

2. การยกระดบสตสมปชญญะ (consciousness-raising) สามารถเกดขนไดจากการแสดงบทบาทสมมตหรอใหสลบบทบาท (role play) การทดลองตนเองในสถานการณจาลอง (stimulation) และการเลนเกม การเลาประวตชวต และการแสวงหาขอมลใหม สงเหลานสามารถใชเพมการตระหนกรในตนเองได ทงน เทคนควธตางๆ สามารถปรากฏและดดแปลงใชไดในหลายลกษณะเนอหาและรปแบบ

. การสรางระบบบนทก ผเรยนสามารถนาสถานการณในอดตมาพจารณาใครครวญผานการเขยน อาท การเขยนอตชวประวต การเขยนบนทกประจาวน (diaries) การเขยนบนทกการปฏบตตางๆ และการเขยนบนทกการเรยนร (journals) เปนตน โดยเฉพาะอตชวประวต เปนวธการสาคญทใชสารวจและพฒนาอตลกษณ ใชการเขยนบนทกการเรยนรเปนสอการพจารณาใครครวญ (reflective journals) ในการเรยนการสอนในมหาวทยาลย พบวา สามารถชวยใหผเรยนสะทอนความคดออกมาเสวนาไดดขน ทงในการรบรตนเองและในการอภปรายรวมกบผอน รวมทงชวยเพมระดบการรคด และมการเรยนรทดขน ตรงกบท ชดชงค นนทนาเนตร ( ; ) เสนอวา การทางานรวมกนกบผเรยนในการสรางระบบการบนทกเหตการณหรอสถานการณเพอผเรยนจะไดนาสถานการณในอดตมาวพากษได เชน การวพากษและตความสมมตฐานตางๆ หลกการตางๆ ทอยเบองหลงสถานการณนนๆ ตวอยางเชน ในวงการพยาบาลอาจใหมการบนทกภาวการณการเปนผนาของตนเอง (leadership autobiography) สาหรบทางการศกษาอาจใหมการบนทกประสบการณทางการศกษาและการเรยนร (educational biographies) และผสอนหรอนกการศกษาอาจใชการบนทกนเพอวพากษความร คานยม และความหมายทเกดขนกบบคคล ในขณะท Mezirow

( ) เสนอใหผเรยนตความหมายตางๆ จากประวตของตนเอง การเขยนถงเหตการณวกฤตในชวต (critical incidents) การวเคราะหเหตการณสาคญทเกดขน (critical Incidents) การเขยนประวตชวตและครอบครว หรอพจารณาใครครวญวาการเขยนบนทกสวนตวมผลกระทบตอความคดของตนอยางไร

4. การเสวนาทเนนการพจารณาใครครวญ สวนใหญแลว การเสวนาถอเปนสวนผสมทขาดไมไดในทกเทคนควธในการศกษาผใหญ โดยชวยใหเกดการแลกเปลยนเรยนรผานการเลาและการรบฟงฟงเรองราวตางๆ ของกนและกน ทงน การเลาเรองราวจดเปนสวนสาคญของการเรยนรเพอการปรบเปลยนมโนทศน โดยผเรยนสามารถใชการเลาเรองตความประสบการณชวตและวธคด ชวยใหผเรยนเขาใจพฤตกรรมของตนเองและผอนทเกยวของ ตลอดจนสงคมวฒนธรรมทตนเปนสวนหนง และอาจไมมความสอดคลองลงรอยอย นอกจากน ผเรยนยงสามารถแสดงเหตผลทเกยวของกบเรองราวนนๆ ชวยอธบายเหตผล ทาใหตระหนกถงปจจยตางๆ ทเขามาเกยวของ และเขาใจลกษณะของการปฏสมพนธระหวาง

สำนกหอ

สมดกลาง

38

ปจจยตางๆ ททาใหสถานการณแตละสถานการณแตกตางกนออกไป นอกจากน การอานรายงานของการเสวนา (a dialogue journal) ซงบนทกสงทตอบโตกนไปแลวในประเดนคาถามและการพจารณาใครครวญตางๆ กสามารถนามาใชประกอบการเสวนา เพอสงเสรมการพจารณาใครครวญไดดเชนเดยวกบการใหผเรยนวเคราะหตนเอง (self-analysis) ผานการเขยนบนทกสวนตว

เอกสารและงานวจยตางๆ ยงยนยนวา การเสวนาในกลมขนาดเลกมแนวโนมทกอใหเกดการชวยเหลอสนบสนนกนทางจตใจ เสรมสรางพลงอานาจ และการเรยนรรวมกน Kasl (ในชดชงค นนทนาเนตร, 2547; 2549) เนนความสาคญของการเรยนรรวมกนในกลมเสวนา วธการนใชประสบการณสวนบคคลเปนประเดนสาคญในการเสวนา โดยเพอนเสวนากลมเลกๆ จะรวมมอกนแสวงหาคาตอบของปญหาทกลมมความสนใจรวมกน บคคลจะเกดการเรยนรจากประสบการณของผรวมเสวนาในกลม และสรางองคความรใหมขนมาจากการพจารณาใครครวญดวยกน และรวมกนแสวงหาแนวทางปฏบตทเหมาะสมเปนของตวเอง นอกจากนแลว พบวา การมสมพนธภาพเชงรกษาระหวางบคคลในกลมจะชวยใหบคคลเตมเตมความรสก และเหนมมมองจากผอน ทาใหมองเหนความหมาย และเกดการเรยนรภายในตนเอง ทสมบรณ ลกซง กวาง และรอบดานกวาการพจารณาใครครวญลาพงคนเดยว

. การใชนยาย Jarvis (2006: 69-77) เสนอการใชนยายเปนเครองมอในการสารวจโลกทศน โดยอาศยการตความผานประสบการณชวต ซง Jarvis ทดลองใชในการชนเรยนระดบปรญญาตรของผหญงทกลบมาเขาเรยนใหม และพบวาการใชนยายเปนสอกลางในการเรยนรชวยใหกลมสตรดงกลาวสารวจการมองโลกของตนผานตวละครในนยายอยางสะดวกใจในฐานะเปนบคคลอน กอใหเกดความรสกถกคกคามนอยกวาการเลาประสบการณของตนเองโดยตรง และเปดโอกาสใหผหญงสารวจนยสาคญในอตลกษณทางเพศ ทปรากฏอยในนยายวาใครเปนผกาหนดความหมายอยางเปนวตถวสย ชวยพจารณาใหเหนถงการครอบงาความคดเรองเพศและประเดนอนๆ ทเกยวของในสงคม และชวยกระตนใหผหญงเกดแรงบนดาลใจและพลงอานาจในตนเอง

. การใชศลปะแสดงออก Kasl (2006: 27-35) เสนอแนวคดและปฏบตการตางๆ ของศลปะแสดงออก (performance art) ทเชอมโยงกบจนตนาการและความคดของผเรยน อาท ศลปะการละคร การเคลอนไหวรางกาย ซงเอออานวยใหผ เรยนเกดการปรบเปลยนมโนทศนอยางเปนองครวม การใชจนตนาการภาพสอสารอารมณทซอนอยภายในจตใจชวยใหผเรยนสามารถจดการกบความขดแยงภายในอนซบซอนและนาไปสการสรางความหมายใหม

. การใชเทคนควธอนๆ ทเหมาะสมกบผเรยน นอกจากน ผจดการเรยนรยงสามารถใชเทคนควธทเหมาะสมชวยไตสวนตรวจสอบประเมนมโนทศนของบคคล เชน การวเคราะหตนเองตามเกณฑประเมนทมมาตรฐาน (a criteria analysis) หรอการใชแบบทดสอบ รวมทงการทดลองตนเองในสถานการณจาลองท

สำนกหอ

สมดกลาง

39

ตองตดสนใจแบบวกฤต (a crisis-decision simulation) การวเคราะหอทธพลของสอมวลชนตอวธคดของคน การสรางตารางคลงแหงความร (a repertory grid) โดยตองมการตงคาถามเกยวกบกรอบความคด หรอมโนทศนของผเรยนเสมอ เทคนควธ ดงกลาวจะชวยใหผเรยนเขาใจในขอสนนษฐานและความเชอทสาคญของตน

สรปวา การพจารณาใครครวญเปนวธการและกระบวนการศกษาทลกซงของบคคลในการทบทวน สารวจ ตรวจสอบ ไตสวน วเคราะห วพากษ วนจฉย และประเมนปญหาหรอประเดนสงตางๆ ทตนเองหยบยกขนมาทาความเขาใจอยางละเอยดและรอบดาน ทงในเชงประสบการณ สถานการณและ บรบททางสงคมวฒนธรรม ตลอดจนถงมมมองและฐานคด ทตนยดถอไวเปนครรลองของการรบร ตความ ใหความหมาย การพจารณาใครครวญนนเปนความใสใจหาคาอธบายทมเหตผลวา ทาไมเราจงมการรบรเชนน คดหรอเชออยางน รสกอยางน ปฏบตตนอยางน จงเปนความพยายามทจะประเมนตรวจสอบอยางเทยงธรรมวา สงทเรารอยแลว ยดถอ หรอเชออยนนยงคงใชไดดอยหรอไม จาเปนตองปรบเปลยนหรอไม ซงตองอาศยการทาความเขาใจอทธพลทางสงคมวฒนธรรม และมโนทศนของตนใหเกดความกระจาง และนาไปสการปรบเปลยนมโนทศนทดยงขน รวมทงการเปลยนแปลงพฤตกรรมการกระทาของตน หรอใชเปนแนวทางในการปฏบต เปนกลยทธ และกระบวนการแกปญหาทมประสทธภาพ การพจารณาใครครวญอาจเรยกวาเปน การวพากษอดต หรอการพจารณาใครครวญตนเอง ดวยการพจารณาใครครวญใน ดาน ไดแก เนอหา กระบวนการ และฐานคด

3. การเสวนาทเนนการพจารณาใครครวญ กจกรรมสาคญในการปรบเปลยนมโนทศน คอ การเสวนา ทชวยสนบสนนการพจารณาใครครวญ

(critical/rational discourse) จากการฟงและแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน การเสวนานมความหมายแตกตางกบการอภปรายแลกเปลยนความคดเหนทวไป เพราะจะกระทา เมอบคคลมเหตผลเพยงพอทจะตงคาถามโตแยงตอความคดหรอความเขาใจเดมของตน ตอความเปนจรงหรอความเหมาะสม (เมอเทยบกบมาตรฐานของสงคม) หรอแมแตตงขอสงสยตอความนาเชอถอของบคคลใดบคคลหนง (Mezirow, 1991: a)

ลกษณะการเสวนาทเนนการพจารณาใครครวญ และนาไปสการปรบเปลยนมโนทศน ตองเปนการเสวนาทมลกษณะดงตอไปน (Mezirow, 1996: 171)

1. คนอนสามารถเขาใจ มประเดนทเปดกวาง และผอนสามารถรวมอภปราย 2. มความเปนปรนย ขอสรปทงหลายมหลกฐานรองรบ นาไปสความเขาใจรวมกนของผรวม

เสวนาและการปรบเปลยนกรอบหรอโครงสรางทางความคดของบคคลตอไป

สำนกหอ

สมดกลาง

40

3. มขอมลทถกตองสมบรณพรอม สามารถชงนาหนกขอมลและหลกฐานตางๆ รวมทงสามารถประเมนขอโตแยงตางๆ อยางเปนกลางมากทสด

4. ไมมการบงคบหรอบดเบอนความรสกตอตนเอง

5. มใจเปดกวางตอมโนทศน ความคดรวบยอด หรอความคดอนๆ ทแตกตางออกไป

6. สามารถพจารณาใครครวญขอสรปทมอยกอน (presuppositions) และสามารถวเคราะหผลทตามมา

7. ทกคนมโอกาสเทาเทยมกนในการตงคาถาม การปฏเสธ การพจารณาใครครวญ การรบฟงคนอนๆ รวมทงการเปดโอกาสใหคนอนซกถามตนเองดวย

. สามารถยอมรบขอสรปของประชาคม ซงผานการกลนกรองอยางมเหตผลวา เปนขอสรปทนาเชอถอและสมเหตสมผล

การเสวนาในลกษณะดงกลาวจะเปนเครองมอหนงในการเสรมสรางพลงอานาจ ทาใหเกดการยอมรบซงกนและกน การแลกเปลยนเรยนร และการสนบสนนชวยเหลอทางจตใจ Mezirow (ในชดชงค นนทนาเนตร, 2549) กลาววา การเสวนาตองเปนการอภปรายอยางจรงใจ (Authentic Discussion) ตรงกบท Habermas (ในชดชงค นนทนาเนตร, 2549) เชอวา กาหนดเกณฑหรอเงอนไข 4 ประการ ทจะชวยใหผเรยนสามารถมสวนรวมในการเสวนาอยางคนทมวฒภาวะ มเหตผล และทนตอสถานการณ ไดแก ความสามารถทจะทาความเขาใจ ความจรงใจ ความเปนจรง และความชอบธรรม ในสภาพเชนนเปนการสอสารในลกษณะทเรยกวา “การพดคยกนฉนมตร” กลาวคอ ตองพยายามลดอคต ความลาเอยง และความคดเหนสวนตน และพยายามเปนคนทยอมรบความคดเหนของผอน มทศนคตเปดกวาง ใจกวาง นาเสนอเหตผล หรอประเมนเหตผลตางๆ อยางมเหตผล ทบทวนหลกฐานตางๆ สามารถโตแยง (ทงเพอสนบสนนหรอเพอคดคาน) ประเดนปญหาตางๆ เพอใหผลสรปทเปนการตกลงรวมกน และมองเหนความหมายจากประสบการณหรอสถานการณตางๆ ในกระบวนการนจาเปนตองใชทกษะทางภาษาและกระบวนการสอสารเปนเครองมอสาคญ นกการศกษาหรอผททาหนาทในการสงเสรมใหผใหญเกดการปรบเปลยนมโนทศนควรใหความสาคญและจดการเสวนาเปนกระบวนการทางการศกษา โดยเฉพาะการจดเปนกลมเสวนา Mezirow (1990, 1991) และ Palloff and Pratt (1999) เหนวา การเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนเปนผลของการรวมมอรวมใจอนแรงกลาและการมสวนพจารณาใครครวญและสะทอนความคดออกมาสกนในวงเสวนา

สำนกหอ

สมดกลาง

41

กระบวนการกลมเสวนา การจดและดาเนนการเสวนาเปนกลมนนเปนไปตามทฤษฎกระบวนการกลม (Group Process) โดย

มผนาเสวนาทมความรความสามารถเปนผเอออานวย สรางสมพนธภาพเชงรกษาแหงการยอมรบ จดบรรยากาศทอบอน ปลอดภย ไววางใจได และนาสการพจารณาใครครวญ โดยอาศยมมมองทหลากหลายจากสมาชกในกลม รจกเสรมแรงใหเกดพฤตกรรมทพงปรารถนา สงเสรมการถายโยงการเรยนร และการประยกตใชในชวตจรง (ธรวรรณ ธระพงษ, 2549)

กระบวนการนจะดาเนนไปไดดวยดตองอาศยผเรยนทมสวนรวมสง ในทกขนตอน รวมแลกเปลยนประสบการณซงกนและกน และรบผดชอบตอการเรยนรของตนเอง การจดเสวนาตองเปดโอกาสใหบคคลมสวนรวมตอกนดวยสถานภาพและบทบาททเทาเทยมและใหมมมองใหมๆ จากประสบการณทเปนเอกลกษณของแตละคน (Freire, : ) จานวนทเหมาะสมของผรวมเสวนาไมควรเกน 10 คน เพอใหการเสวนาทวถง (ธรวรรณ ธระพงษ, ) กลมเสวนาจะเคลอนไหวไปในกระแสแหงการเรยนรอยางเปนอสระและยดหยน ผจดเสวนาตองเตรยมการตางๆ เพอการเสวนาทตรงกบปญหา ความตองการ และความเปนจรงของผเรยนมากทสด เปนแลกเปลยนเรยนร มใชเปนการบรรยายหรอบอกเลาของผสอน

สงทผรวมเสวนาจะไดรบจากการเขารวมกลม พอจะจาแนกไดเปน 6 เรอง (ธรวรรณ ธระพงษ, 2549) ไดแก การสงเกต การสารวจ การตรวจพจารณา การเกดความงอกงาม การแกปญหาและการเขาใจเหนจรง ทาใหผรวมเสวนาในกลมไดทงความร มความเขาใจและรจกตนเองมากขน ขณะเดยวกนกเขาใจและมความสมพนธกบบคคลอนๆ ไดพฒนาดานอารมณและสงคมอยางเตมท มคณลกษณะตางๆ ทดมากขน เชน การยอมรบผอน การกลาแสดงออก ความเชอมนในตนเอง เปนตน และไดแนวคดตางๆ นาไปแกปญหาทประสบอยการเสวนาเชนนสามารถชวยแกไขปญหาอปสรรคและตอบสนองความตองการในการพฒนาตนของบคคลในเวลาอนสน

สรปวาการเสวนา เปนการพดคยระหวางบคคล 2 คน/ฝายขนไป ซงอาจเกดขนในลกษณะกลมเสวนาทมความใกลชด เปนสวนตว เพอเปนพนทของการพจารณาใครครวญ และการแลกเปลยนเรยนรในประเดนปญหารวมกน โดยใชความคดวจารณญาณเปนเครองมอสาคญ การเสวนาถอเปนกจกรรมของการเรยนรในการปรบเปลยนมโนทศน ทใชเปนวธจดการศกษาเพอความเปนไท โดยจะกระทาเมอผเรยนมความพรอมและเหตผลเพยงพอทจะตงคาถามโตแยงตอความคดหรอความเขาใจเดมของตน ตอความเปนจรงหรอความเหมาะสม หรอแมแตตงขอสงสยตอคานยม ความเชอ ระเบยบ กฎเกณฑ ขนบธรรมเนยมประเพณทางสงคม ตลอดจนความนาเชอถอของบคคลใดบคคลหนง สถาบนใดสถาบนหนง

สำนกหอ

สมดกลาง

42

กระบวนการปรบเปลยนมโนทศน

การปรบเปลยนมโนทศนเปนกระบวนการทชวยใหเกดการเปลยนแปลง และพฒนาความเจรญทางความคด จตใจ และพฤตกรรมของบคคล Mezirow (1981: 4; 1995: 50) ไดสรางแบบจาลองกระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของตนตงแต ค.ศ. 1978 อธบายถง กระบวนการปรบเปลยนมโนทศน รวม 10 ขนตอน ดงตอไปน

. แบบจาลองกระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของ Mezirow ขนท เรมจากภาวะปญหา หรอภาวะทตองเลอกตดสนใจ ขนท 2 ทบทวน สารวจ ตรวจสอบ วเคราะหตนเอง ขนท 3 พจารณาใครครวญประเมนสมมตฐาน ความคดความเชอทยดถอเบองหลงสถานการณ

ตางๆ และความรสกแปลกแยกจากบทบาททสงคมกาหนด ขนท 4 เชอมโยงสถานการณของตนเปนประเดนปญหาทางสงคม และตระหนกวาเปนเรองท

สามารถแลกเปลยนเรยนร และมใชเปนเพยงเรองสวนตว มการคานงวาคนอนๆ กมการปรบเปลยนความคดดวยเชนเดยวกน

ขนท 5 สารวจคนหาทางเลอกเพอกาหนดบทบาทใหมหรอแนวการปฏบตใหม

ขนท 6 วางแผนปฏบต ขนท 7 ศกษาหาความรและทกษะทจะใชดาเนนการตามแผนทวางไว

ขนท 8 ทดลองปฏบตตามแผน กระทาตามบทบาทใหม และรบฟงขอมลปอนกลบเพอการปรบปรงพฒนา

ขนท 9 พฒนาสมรรถนะและสรางความเชอมนในตนเองเพอการปฏบตตามบทบาทใหม ขนท 10 บรณาการมโนทศนใหมเขากบวถการดาเนนชวตในสงคม ตอมา Mezirow ( : 15) ไดเสนอแบบจาลองกระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของตนเหลอ

เพยง 3 ขน ไดแก ขนท ความรสกอดอดคบของใจ ขนท การพจารณาใครครวญและเปลยนแปลงความคดความเชอ และ ขนท การปรบปรง แกไข พฒนาทกษะการกระทาบนพนฐานการเปลยนแปลงทางความคดความเชอทเกดขน

สำนกหอ

สมดกลาง

43

2. แบบจาลองกระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของ Patricia Cranton

Cranton ( ) ไดปรบแบบจาลองกระบวนการปรบเปลยนมโนทศน ขน ของMezirow ลดลงเหลอ 3 ขน ดงน

ขนท การลนไก (Trigger event) หมายถง เหตการณทตงตนนาไปสการพจารณาใครครวญ การลนไกมกเปนภาวะกลนไมเขาคายไมออก อนเกดจากการเผชญหนากบบางสงบางอยางทไมสอดคลองลงรอยกบความเขาใจทเรามตอตนเองหรอตอโลก ชวยใหเกดความสงสยวา มโนทศนทตนเคยยดถออาจใชไมอกตอไป นาไปสการสารวจตรวจสอบในกระบวนการพจารณาใครครวญ

ขนท การพจารณาใครครวญ และ/หรอมการเสวนาทเนนการพจารณาใครครวญ การพจารณาใครครวญเปนการตงคาถามตอขอสนนษฐาน คานยม และมโนทศนทเรามตอสงตางๆ ในโลก และสารวจตรวจสอบแหลงของขอสนนษฐานทตน (เคย) ยดถอ ตลอดจนผลตางๆ ทจะตดตามมา สวนการเสวนาทเนนการพจารณาใครครวญ หมายถง การพดคยหรออภปรายกนในลกษณะ ทผรวมพดคยจะชงใจพจารณาตอหลกฐานและขอถกเถยงตางๆ ดวยเหตผล และสนบสนนความคดเหนหรอทศนะตางๆ ดวยหลกฐานทหนกแนน

ขนท การปรบเปลยนมโนทศนและเปลยนแปลงตน หมายถง การปรบเปลยนความคดความเชอ โดยอาศยการพจารณาใครครวญอยางมเหตผล ไปสมโนทศนใหม ทเหมาะสมมากขน ใชชนาเปลยนแปลงการกระทา

เงอนไขในการปรบเปลยนมโนทศน

Mezirow (1990) สรปวา การทบคคลจะเกดการปรบเปลยนมโนทศนไดตองมเงอนไขสาคญ 3 ประการ ประกอบดวย

เงอนไขท 1 การตระหนกรถงความสบสนทตงเครยด ความรสกทางลบ ความขดแยงกดดนทางจตใจ หรอความไมพงพอใจตอสถานการณทเปนอย และบคคลมความตองการทจะแกไขหรอหลดพนจากสถานการณปญหา หรอความรสกไมสมดลในใจ ทงน บคคลควรเปดใจตอนรบ “เหตการณลนไก” (trigger

events) ทยากลาบาก หรอภาวะทตองเลอกตดสนใจ (dilemmas) เปนตวสงสการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน

เงอนไขท 2 การพจารณาใครครวญประสบการณชวต สถานการณ และบรบททเกยวของ โดยใชเหตผลและวจารณญาณทาการวพากษอดต จากการตงคาถาม อะไร? (การใครครวญพจารณาในเนอหา) อยางไร? (การใครครวญพจารณาในกระบวนการ) และทาไม? (การใครครวญพจารณาในการสนนษฐาน) ทงนบคคลอาจเขาการรวมเสวนาทเนนพจารณาใครครวญ ซงการไดรบการสนบสนนจากผอนในการ

สำนกหอ

สมดกลาง

44

เสวนาจะชวยใหเกดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนงายขน นาไปสการตระหนกรในคานยมทางสงคม และขอสนนษฐานทางความคดของตน และปรบเปลยนมโนทศน

เงอนไขท การสรางความเปลยนแปลงเชงพฤตกรรม ทสอดคลองกบความคดความเชอ หรอมโนทศนใหม ในชวตประจาวน

Mezirow ( 1981: 3-4) อธบายวา เปนแนวโนมตามธรรมชาตทคนเราตองปรบเปลยนมโนทศนใหม เพอปรบสมดลแหงตน ใชแกปญหาจากสภาพการณทเปนความขดแยงและกดดนทางจตใจทเกดขน การจดการและแกปญหาในลกษณะเชนนกระทาผานความพยายามในการตความใหความหมาย และทาความเขาใจตนเองมากยงขนทามกลางสภาพการณทเปนความขดแยงและคกคามตน Mezirow (1981: 4) ไดยกมมมองของ Carl Rogers (1978 cited in Mezirow, 1981: 4) มาเสนอดวยวา “มนษยมแนวโนมการพฒนาตนตามแบบแผนของจกรวาล ซงสามารถสงเกตพบในทกสรรพสง นบตงแตในดวงดาว แรธาต สงมชวตขนาดเลกและใหญ และมนษย สงนเปนทศทางของการววฒนาการไปสระเบยบแบบแผน ความสมพนธ และความลมลกทยงใหญ” Mezirow (1981: 4) เหนดวยกบมมมองของ Rogers วา มนษยยงประสบกบอปสรรคจากเหตปจจยทางวฒนธรรมและจตวทยาทขดขวางแนวโนมของการพฒนาน บคคลจาเปนตองเรยนร และแกไขผานการปรบเปลยนมโนทศน

ผลการเปลยนแปลง

การปรบเปลยนมโนทศนเปนการเปลยนแปลงทลกซงในโครงสรางทางปญญาเฉพาะตวของบคคล บคคลทผานกระบวนการเรยนรนจะพฒนาศกยภาพของตนเองในหลายๆ ดาน ใชชนาความรสกนกคด การกระทา และการดาเนนชวต (Mezirow, 2006) สรปผลการเปลยนแปลงทสาคญ ประการ ของผผานกระบวนการปรบเปลยนมโนทศน ไดแก การเปลยนแปลงทางจตวทยา ทางปญญา และพฤตกรรมการกระทา ดงน

1. มตการเปลยนแปลงทางจตวทยา ไดแก การรจกตนเองมากขน การมองเหนคณคาในตนเอง รสกตนมพลงอานาจ อสรภาพความเปนไท และเปนตวของตวเองมากขน

2. มตการเปลยนแปลงทางทศนะ หรอปญญา ไดแก การยกระดบสตสมปชญญะ จตสานก และกระบวนทศน มวจารณญาณในการพจารณาใครครวญตนเองอยางมเหตผล ตลอดจนจดการกบกรอบความคดทางลบทมผลกระทบตอตนเอง มมมมองทกวางขนตอโลกรอบตวเอง หรอมวธคดในแนวทางใหมทเปนประโยชน ใชการไดอยางเหมาะสม รวมทงตดสนใจและแกปญหาตางๆ ดขน

. การเปลยนแปลงการกระทา ไดแก ความสามารถในการเรยนรดวยตนเอง และการเรยนรดวยการชนาตนเอง มความรบผดชอบตอสงคม สามารถประยกตใชแนวคดทปรบเปลยนใหมในการแกปญหา

สำนกหอ

สมดกลาง

45

พฒนาทกษะ สรางความสมพนธ และดาเนนชวตประจาวน รวมทงรบมอกบการเปลยนแปลงและความไมแนนอนทงหลาย Freire (1970) เรยกวา “เปนการแกไขปญหา ทเคยมองขามจากความเคยชนในบทบาทและคานยมทสงคมวฒนธรรมกาหนด”

จะเหนวาสมรรถนะทงหลาย เปนคณลกษณะของบคคลทพงประสงคในสงคม การปรบเปลยนมโนทศนจงเปนกระบวนการหนง ทสามารถตอบสนองนโยบายของประเทศในการพฒนาคณภาพของประชาชนและชวยแกปญหาตางๆ ทเกดขนทงในระดบบคคล องคกร ชมชน และสงคม ชวยทาใหคนเขาใจถงรากเหงาของปญหาและพบแนวทางการแกปญหาตางๆ ดวยตนเอง จงเหมาะสมสาหรบการแกไข ปองกนปญหา และพฒนามนษยและสงคมในดานตางๆ

การประยกตใชทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน

การปรบเปลยนมโนทศนสามารถใชเปนพนฐานของการจดการศกษาและพฒนามนษย ผเรยนสามารถพฒนาตนเองโดยผานกระบวนการปรบเปลยนมโนทศนในสถานการณตางๆ เชน ใชในการใหความรดานสทธมนษยชน การเรยนรในสถานประกอบการ การจดการศกษาสาหรบผใชแรงงาน การจดการศกษาเพออนรกษสงแวดลอม การพฒนาบคลากรในวชาชพตางๆ การพฒนาพลงอานาจในกลมสตร และการพฒนาองคกรแหงการเรยนร หรอแมแตในการศกษาทางไกล และอนเตอรเนต (ชดชงค นนทนาเนตร, 2549) ดงตวอยางตอไปน

. การประยกตใชในชนเรยน Burk, A. L. (2006) จดโครงการอบรมการเขยนเชงพจารณาใครครวญ ซงมลกษณะเปนการศกษาแบบสหวทยาการขามสาขาวชา สาหรบนกศกษาระดบปรญญาตรและบณฑตศกษาของมหาวทยาลยในประเทศแคนาดา โดยเขาเชอมโยงการจดโครงการดงกลาวกบทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน โดยเฉพาะการใหความสาคญกบการเปลยนแปลงกรอบการมองโลกของผเรยน ดวยความคอยเปนคอยไป นอกจากผเรยนจะรายงานถงการปรบเปลยนมโนทศนแลว ผสอนยงรายงานถงการเปลยนแปลงอยางลกซงของตนเองทงในดานความคด ความรสก การมสวนรวมทางสงคม และจนตนาการ

. การประยกตใชในโปรแกรมการศกษาออนไลน จากการศกษาเกยวกบการเรยนรแนวผจญภย (Adventure Learning) ในโรงเรยนของสหรฐอเมรกา ทครเสรมการเรยนการสอนในชนเรยนดวยโปรแกรมการศกษาแบบออนไลนจากการผจญภยจรง 3,000 ไมลดวยเลอนเทยมสนขของโครงการขามขวโลกเหนอ 2004: การสารวจทางการศกษาแหงนานาวท หรอ Arctic Transect 2004: An Educational Exploration of

Nunavut (AT 2004) ในเวลา สปดาห เพอใหนกเรยนสารวจโลกธรรมชาตอยางสมจรงและรวมแบงปนประสบการณการเรยนรของตนกบคร เพอนนกเรยน และผอนในบรรยากาศแหงความรวมมอผานระบบ

สำนกหอ

สมดกลาง

46

อนเตอรเนต Doering (2005, 2006, 2008) พบวา ครและนกเรยนในโปรแกรมน มบทบาทและความสมพนธเปลยนแปลงไปจากทเคยเปนในชนเรยน กลาวคอ ครมความยดหยนสงขนในการเอออานวยการเรยนร และในทสดกลายเปนเพยงเพอนรวมการเรยนร สวนนกเรยนกรจกพจารณาใครครวญและสะทอนความคดของตนออกมามากขน และสามารถคนพบหนทางใหมๆ ในการเรยนรทงดวยตนเองและรวมกนกบผอน Doering (2005, 2006, 2008) สรปวา การแชท (chat) หรอการสนทนาโตตอบแบบออนไลนกบผอนในบรรยากาศทมความรวมมอและความไววางใจไดสงสนบสนนใหเกดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน รวมทงผเรยนเองสามารถเขาถงหรอมความเขาใจทถกตองในประสบการณการเรยนรของตนดวย

. การประยกตใชในการพฒนาบคลากร Fisher-Yoshida (2004) เสนอผลสาเรจในการพฒนาภาวะผนาและการจดการความขดแยงในองคการทมความหลากหลายสง ทงในอเมรกาเหนอ เอเชย อฟรกา และตะวนออกกลาง Fisher-Yoshida (2004) เนนทกระบวนการพจารณาใครครวญตนเองของผบรหาร ทดาเนนการผานกลมเสวนาขนาดเลก และการลงมอทา ตรงกบท Brooks (2004) เสนอใหนาหลกการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนไปใชในการพฒนาบคคลากรขององคการ เพอขามผานขอจากดความแตกตางหลากหลายในการทางานรวมกนของคนตางวฒนธรรม Marsick et al (2003) เชอวา การเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนจะสงผลทงตอการเปลยนแปลงทมความหมายทงในระดบบคคลและองคกร

ปจจบนน การปรบเปลยนมโนทศนเปนสงทรบการสงเสรม สนบสนน และพฒนาขนอยางแพรหลายทงในระดบบคคล กลม องคกร และชมชนตางๆ โดยมงทาทายวธคดใหมในเชงพจารณาใครครวญและการปรบเปลยนมมมอง ไปสการพฒนาตน กลม องคกร ชมชน และสงคมในมตทลกซงและกวางใหญขน ทงน การเปลยนแปลงจากระดบบคคลถอเปนสงสาคญลาดบแรก (Dominguez, 2008: 18)

หากสงคมตองการใหเกดการพฒนาทยงยนจาเปนตองมการพฒนาคณภาพของประชาชนใหสามารถพจารณาใครครวญอยางมเหตผล สามารถคดวเคราะหและทาความเขาใจสมมตฐานและความเชอตางๆ หรอมองเหนอทธพลของสงคมและวฒนธรรมทสงผลกระทบตอมโนทศนของตน เพอหาแนวทางปรบเปลยนเพอการพฒนาทดขนกวาเดม และมพลงอานาจในตนเองมากขน ดงนน การปรบเปลยนมโนทศนจงเปนความสาคญและมสวนชวยทาใหคณภาพของคนและสงคมดขน

สำนกหอ

สมดกลาง

47

4. การจดการศกษาเพอความเปนไท

การศกษาเพอความเปนไท (Emancipatory Education) เปนการจดระบบเอออานวยใหบคคลเกดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน และสามารถใชเปนแนวปฏบตใหเกดการปลดแอกตนเองจากการครอบงาของอทธพลภายนอกทไมเปนธรรม ( Butler, ในชดชงค นนทนาเนตร, 2549) Butler ( ในชดชงค นนทนาเนตร, 2549) เสนอวา นกการศกษาควรใชวธการตางๆ ผสมผสานประยกตใชตามลกษณะของผเรยนใหเกดพลงการเปลยนแปลง ขยายไปสการปฏรปสงคม Cranton ( ), และ Loughlin ( ) เสนอวา การจดการศกษาเพอความเปนไทตองกระทาทามกลางบรรยากาศแหงความไววางใจ เอออาทร มความเปนประชาธปไตย และสงเสรมวธการเรยนรทเนนผเรยนเปนศนยกลาง (learner-centered approach) ผจดการเรยนรควรปฏบตตนเปนแบบอยาง และแสดงใหเหนวาตนเองมความเตมใจทจะเรยนรจากผอน สนใจทจะแลกเปลยนเรยนรกบผเรยน มความเขาใจและมมโนทศนทเปดกวางตอประเดนทเสวนา และกระตนใหบคคลตงคาถาม พจารณาใครครวญอยางมเหตผล สารวจและแสวงหาทางเลอกใหม Taylor

( : - ; : - ) ยงไดเสนอแนะถงเงอนไขตางๆ ทจาเปนและสงเสรมความสาเรจในการปรบเปลยนมโนทศน ไดแก ตวผจดการเรยนร ผเรยน และแผนการจดการศกษา ดงน

ผจดการเรยนร การปรบเปลยนมโนทศนจะเกดขนไดยากหากปราศจากผจดการเรยนร ผจดการเรยนรทเหมาะสม

ควรมบคลกลกษณะและบทบาทหนาท ดงน

. บคลกลกษณะทสาคญของผจดการเรยนร

. . ตระหนกรและมความเขาใจในตนเอง ผจดการเรยนรตองมความเขาใจในนสยใจคอของตนเองอยางลกซง และรวาบคลกลกษณะของตนนนมอทธพลตอสมพนธภาพเชงรกษากบผอนอยางไร

. . ยอมรบตอความเปลยนแปลงตางๆ ทอาจเกดขนไดทกเมอ และเปนแบบอยางทพรอมจะเรยนรจากผอนอยเสมอ เปดกวางตอประเดนทเสวนารวมกน

. . มความรความสามารถในการจดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน และใหความสาคญกบการพฒนาตนเอง

. . มความละเอยดออนยดหยนตอผอน คานงถงบคลกลกษณะ ความพรอม และความแตกตางกนของผเรยน ตลอดจนปจจยตางๆ ทสงผลตอการเรยนรของผเรยนตามพฒนาการ บรบทชวต และปจจยทางสงคม วฒนธรรม เปนตน

. . แบงปนอานาจทเทาเทยม มความรบผดชอบในเชงจรรยาบรรณตอผเรยนและสงคม

สำนกหอ

สมดกลาง

48

2. บทบาทหนาทของผจดการเรยนร . . การสรางสมพนธภาพเชงรกษาและจดบรรยากาศ สภาพแวดลอมการเรยนรทด การเ รยนร

แบบปรบเปลยนมโนทศนเปนการเนนประสบการณชวตทมความเปนสวนตวของผเรยน ผจดการเรยนร จงจาเปนตองสรางสมพนธภาพเชงรกษาและจดบรรยากาศ สภาพแวดลอมการเรยนร ทเอออานวยใหผเรยนรสกปลอดภย และมเสรภาพในการแสดงออก โดยทวไป บคคลมกแสวงหาการสนบสนนจากผนาเสวนาและเพอนในกลมเสวนา โดยเฉพาะผทเขารสกพงพาได หรอเหนวามหวอกเดยวกน กลมจงดาเนนไปและมลกษณะไปตามสมพนธภาพเชงรกษาและปฏสมพนธทผรวมเสวนามตอกน ซงผจดกระบวนการจะตองนาผรวมเสวนาไปสความเปนนาหนงใจเดยวกน เพอการสนบสนน ใหกาลงใจ และชวยเหลอกนและกนผานสมพนธภาพเชงรกษาทเหมาะสม Cranton ( : - ) ระบวา สมพนธภาพเชงรกษาเปนปจจยสาคญในการสนบสนนการการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ขณะเดยวกน กระบวนการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนกชวยพฒนาสมพนธภาพเชงรกษาระหวางบคคลดวย จดเรมของการสรางสมพนธภาพเชงรกษาทจรงแทมาจากความใสใจของผสอน รวมถงการจงใจใหผเรยนเกดความตองการมสวนรวม Southern ( :

- ) ระบวา สมพนธภาพเชงรกษาระหวางผสอนกบผเรยน และผเรยนกบผเรยนเปนองคประกอบของการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน Southern ( : - ) ยงระบวา บคลกภาพทเปนมตรของผสอนมสวนอยางมากในการสรางบรรยากาศการเรยนร Cranton & Wright ( : - ) เรยกวา ความเปนมตรในการเรยนร ประกอบดวย ( ) การสรางความไววางใจ ( ) การจดสภาพแวดลอมทปลอดภย และชวยเหลอผเรยนในการขามพนความกลว ( ) การสรางพนทในการสอสารเชงชวยเหลอ และเอออานวยใหเกดการพจารณาใครครวญและการคนพบตนเอง

. . การเสรมสรางพลงอานาจ การเสรมสรางพลงอานาจตองมอยในทกขนตอนของกระบวนการปรบเปลยนมโนทศน โดยเฉพาะในตอนเรมตนของการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน กอนทจะใหผเรยนเกดการพจารณาใครครวญ เนองจากผขาดพลงอานาจ ไมมนคงในตนเอง ขาดความมนใจ วตกกงวล หรอไมไดรบการสนบสนนทางจตใจ แลวถกผลกเขาสกระบวนการทออกแบบมาใหมการพจารณาใครครวญ จะไมสามารถทาการพจารณาใครครวญ เพอไปสการเรยนรและการพฒนาไดเลย เนองจากขามไมพนปราการทางอารมณ กลาวไดวา การเสรมสรางพลงอานาจตองมตงแตเรมตนและตลอดการดาเนนกระบวนการไปจนกระทงสนสดขนตอนสดทาย (Cranton, ) บทบาทของผจดการเรยนรทตองทาอยเสมอ คอ การเสรมสรางพลงอานาจในตวบคคล และสงเสรมการมสวนรวมในวงเสวนา การเสรมสรางพลงอานาจจะไดผลด เมอบคคล ( ) เกดการพงพาตนเองไดมากขน ลดการพงพงผอน ( ) รสกตนมความหมาย และไมมใครทดแทนได ( ) สามารถควบคมเงอนไขการตดสนใจตางๆ ได หรอสามารถสรางความชอบธรรม ( ) มแนวรวม หรอผสนบสนน

สำนกหอ

สมดกลาง

49

2.3. การสงเสรมการพจารณาใครครวญ ผจดการเรยนรตองชวยผเรยนสรางความพรอมและความสามารถในการพจารณาใครครวญ โดยรจกเลอกใชเทคนควธ และสออปกรณทเหมาะสมตางๆ จดกจกรรมกระตนใหบคคลสารวจและแสวงหาทางเลอกใหม

. . การสนบสนนผเรยนใหลงมอกระทา ผจดการเรยนรควรมบทบาทอยางมากใหผเรยนวางแผนการกระทา และฝกฝนทกษะทสาคญในการแกปญหาและพฒนาตน

. การจดการกบความขดแยงกนในกลม ความขดแยงกนในกลมอาจเกดขนอยางหลกเลยงไมไดดวย สงทสาคญคอผจดการเรยนรจะตองชวยจดการความขดแยงทเกดขนใหเปนสงทมความหมาย และสรางการเรยนรใหเกดขน บางครง ความขดแยงอาจเกดขนระหวางผจดการเรยนรกบผเรยน ผจดการเรยนรและผเรยนจาเปนตองพจารณาใครครวญในความคดความเชอของตนเองทงสองฝาย และนามาแลกเปลยนเรยนรพฒนากนในสมพนธภาพเชงรกษาทเปดกวาง เทาเทยม และมความเคารพกน

. . การแกปญหาทางจตใจ ผจดการเรยนรควรพจารณาวา จาเปนตองใชการปรกษาเชงจตวทยาหรอจตบาบดเขาชวยเหลอผเรยนทมปญหาทางจตใจหรอบคลกภาพดวยหรอไม ในกรณทไมรายแรง ผจดสามารถใชการสนทนาแบบมงจดการแกไขปญหา (a problem-solving interview) เปนรายบคคล (individual

learners) . . การจดตงเครอขายการเรยนรและสงเสรมการพฒนาตนตอเนอง ผจดการเรยนรสามารถ

สนบสนนพฒนาผเรยนอยางตอเนองทงในและนอกพนทการเสวนา ตลอดจนจดตงเครอขายชวยเหลอผเรยนในการดาเนนชวตประจาวน โดยอาจเรมตนจดตงเครอขายจากเพอนๆ ภายในกลมเสวนา

ผเรยน ไมใชทกคนจะเปนผเรยนทดไดในแนวทางการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน อยางไรกตาม

ผจดการเรยนรมบทบาทหนาทสนบสนนใหผเรยนรบผดชอบในการเรยนรและปรบเปลยนมโนทศนของตนเอง ในทานองเดยวกน ผเรยนตองมสวนรวมรบผดชอบตอตนเอง และในการสรางบรรยากาศการเรยนรทเออใหการปรบเปลยนมโนทศน โดยผเรยนทเหมาะสมควรมความพรอมทจะเรยนร สมครใจ สนใจเขารวม ตงใจ หรอตระหนกถงประโยชนทจะไดรบจากการปรบเปลยนความคดความเชอ การกระทาใหม ผเรยนจะตองเปนคนทสามารถพจารณาใครครวญ วพากษอดตและความคดความเชอของตนอยางมเหตผล ใจกวาง พรอมทจะยอมรบมมมองความคดเหนของผอน อกทงไมมลกษณะปกปองตนเองมากเกนไป (Kimeiko, Hotta and Dover ในชดชงค นนทนาเนตร, , ) ในกรณทผเรยนมความบอบบางหรอบอบชาทางจตใจ หรอตองการความชวยเหลอเปนพเศษ กจาเปนตองไดรบการดแลเพมจากผเชยวชาญเฉพาะดาน เชน นกจตวทยา เปนตน

สำนกหอ

สมดกลาง

50

แผนการจดการศกษา ผจดการเรยนร จะตองเลอกออกแบบและจดแผนการจดการศกษาทเหมาะสม ดงน

. แผนการจดการศกษาสอดคลอง ตรง หรอตอบสนองตอปญหา ความตองการ ลกษณะบคลกภาพ ภาวะทางจตใจ และความพรอมของผเรยน และระหวางการดาเนนการ ควรมการปรบเปลยนโปรแกรมอยางยดหยนเพอใหเหมาะสมกบภาวะตางๆ ของผเรยนในแตละชวงเวลาอยางมากทสด

. แผนการจดการศกษาและการดาเนนการตางๆ จดตามกระบวนการปรบเปลยนมโนทศนอยางครบถวน

. ใหผเรยนมสวนรวมอยางเตมทตงแตเรมตนจนสนสด เปนกระบวนการเรยนรทมประสทธภาพ เนนผเรยนเปนศนยกลาง (Learner-centered Approach)

ขนตอนการจดการศกษาเพอความเปนไท

Cranton ( : - ) เสนอจดการศกษาเพอความเปนไท ขน โดยยดกระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของ Mezirow ดงน

ขน สรางความพรอม บทบาทหนาทของผจดการเรยนร ในระยะเรมตนน คอ การประเมนและชวยสรางพนฐานความพรอมทจาเปนสาหรบผเรยนเปนรายบคคล ไดแก การสรางสมพนธภาพเชงรกษาแหงการสนบสนนชวยเหลอกน ฟนฟพลงอานาจ และสรางแรงจงใจใฝเรยนร โดยผจดการเรยนรตองพฒนาชมชนแหงการฝกปฏบต (Community of practice: CoP) ขนในบรรยากาศแหงความไววางใจ รวมทงชวยลดอปสรรคตางๆ ทางจตใจลง อนง ผจดการเรยนรควรคานงถงความไมสะดวกใจ รวมทงการตอตานตอความเปลยนแปลงตางๆ วาเปนธรรมชาตของผเรยน และผจดการเรยนรตองมความรและความสามารถในการจดการการตอตานนอยางเหมาะสม Osterhold, Rubiana, & Nicol ( : - ) และ Mandell &

Herman ( : - ) สรปวา ความสาเรจพนฐานของการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ขนอยก บทศนคตสวนบคคล ความพรอม และความรวมมอของผเรยนเปนสาคญ ดงนน ผจดการเรยนร ตองสามารถทจะเขาถงและปรบทศนคตสวนบคคล ความพรอม และความรวมมอของผเรยนเปนอนดบแรก โดยผจดการเรยนรตองสามารถเปนตวแบบทดของความตงใจและเตมใจทจะเรยนร เปลยนแปลงพฒนาตนเอง และชวยเหลอผอน

ขน พจารณาใครครวญ การพจารณาใครครวญเปนกระบวนการสาคญในการปรบเปลยนมโนทศน ดงนน ผจดการเรยนรตองสรางโอกาสการเสวนาทใหแรงบนดาลใจ และเอออานวยชวยผเรยนใหไดทบทวนพจารณาใครครวญเหตการณและบรบทชวต ทาความเขาใจในความคดความเชอของตน อนจะชวย

สำนกหอ

สมดกลาง

51

ใหผเรยนเกดความเขาใจทกระจางและเปลยนแปลงความคดความเชอตอไป ในระยะน ผสอนควรมบทบาทดงน (Kimeiko, Hotta and Dover ในชดชงค นนทนาเนตร, , )

1. ชแนะวธการ ทผเรยนแตละคนสามารถใชพจารณาใครครวญอยางไดผล 2. ชวยใหผเรยนใสใจและวเคราะหสมมตฐานตางๆ ทอยเบองหลงความรสกนกคด ความเชอ และ

การกระทาของตนเอง

3. ใชการเสวนาแบบพจารณาใครครวญ โดย

. . กาหนดสถานการณ หรอหยบยกประเดนททาใหผเรยนไดอภปรายวเคราะหคานยม สมมตฐาน หรอแนวความคดตางๆ ทเขามามอทธพลตอกรอบความคดความเชอของตน

. . ตงคาถามและทาทายมโนทศนเดมของผเรยนใหเกดการทบทวน ไตสวน ตรวจสอบจนถงฐานความคด ทบคคลใชเปนกรอบการคดและมองโลก

. . ชวยประเมนสถานการณทเกดขนเนองจากสมมตฐานหรอความคดความเชอเหลานน

การพจารณาใครครวญนตองอาศยเหตผลและวจารณญาณ ซงกอใหเกดขอด คอ การพฒนาความเจรญในการใชเหตผลและวจารณญาณ ขณะเดยวกนการครนคดอยางมากอาจกอใหเกดความตงเครยดและออนลาได ผจดการเรยนรตองประเมนสถานการณ และรวธชวยผอนคลายความสดชน

ขน ปรบเปลยนมโนทศน การปรบเปลยนมโนทศนเปนระยะทคาบเกยว หรอบางครงทบซอนกบการพจารณาใครครวญ ทงวธดาเนนการกยงใชการพจารณาใครครวญเปนพนฐาน และดวยการเสวนาทตอเนอง Mezirow ( : ) ใหแงคดวา พจารณาใครครวญกบการปรบเปลยนมโนทศนมธรรมชาตเปนเนอเดยวกนอยางยากจะแยกขาดได อยางไรกตาม ผจดการเรยนรสามารถชวยใหผเรยนมองเหนการใหความหมายของตนเองในสถานการณทยกมาพจารณาใครครวญ ตลอดจนทาการเปลยนแปลงการใหความหมายใหมในฐานหรอกรอบความคด โดยมแนวการปฏบตตอไป ดงน

. ชวยใหผเรยนเหนความหมายเดมทตนใหตอประสบการณและตอตนเอง

. ชวยใหผเรยนตระหนกรถงวธการใหความหมายเดมของตน ตลอดจนทมาและอทธพลหรอผลของการใหความหมายนน

. ชวยใหผเรยนเกดการมองเหนทางเลอกในการใหความหมายในมมมองอนทหลากหลาย รอบดาน

. ปลกเราจตสานก ใหแรงบนดาลใจ และเอออานวยชวยผเรยนเปลยนการใหความหมายใหม

. ชวยใหผเรยนพจารณาวธการใหความหมายใหม ตลอดจนแหลงทมาและผลของการใหความหมายนนอยางละเอยดถถวน

สำนกหอ

สมดกลาง

52

ขน ฝกฝนการกระทา เมอผ เรยนเกดการปรบเปลยนมโนทศน ตองสนบสนนใหผ เรยนปรบเปลยนพฤตกรรมและวถชวตในแนวทางใหมตามมโนทศนทปรบเปลยนไป ดงน

. ชวยผเรยนสารวจคนหาทางเลอกเพอกาหนดแนวการปฏบตใหม

. สนบสนนสรางเสรมความสามารถและความมนใจในตนเองตอบทบาทใหม

. ชวยผเรยนวางแผนเชงการกระทา

. ชวยผเรยนแสวงหาความรและทกษะทจะใชดาเนนการตามแผน

. สนบสนนการทดลองกระทาตามบทบาทใหมและใหขอมลปอนกลบเพอการปรบปรงพฒนา

. ชวยเชอมโยงความคดกบการใชชวตของผเรยนใหกลมกลนกบสงคมตามมโนทศนใหม ทงน ควรสนบสนนการเรยนรแบบชนาตนเอง ตลอดจนจดตงเครอขายการสนบสนนตางๆ

สรปวา การศกษาเพอความเปนไทเปนวธการหรอกระบวนการของการจดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ทมงเสรมสรางพลงอานาจ วจารณญาณ และความเปนตวของตวเองของผเรยน ใหหลดพนจากการครอบงาทางความคดทไมเปนอสระ ไมเปนธรรม หรอไมสมเหตสมผล ตลอดจนยกระดบสตสมปชญญะของบคคลและกลมบคคลใหมเหตผลเขาใจตนเองและบรบทชวตมากขน ในการจดการศกษาเพอความเปนไทนยมใชการเสวนาทมประเดนเฉพาะ นาผเรยนไปสการพจารณาใครครวญ ปรบเปลยนมโนทศน และลงมอสรางความเปลยนแปลง

ตวอยางการจดการศกษาเพอความเปนไท

Etting & Hayes ( ในชดชงค นนทนาเนตร, ) จดการศกษาเพอความเปนไทในการวจยเชงพฒนากบกลมสตรผไรทอยของชมชนแหงหนงในสหรฐอเมรกา และสรปวาโครงการนมสวนชวยใหสตรเหลานเปลยนเปนคนทสามารถพงพาตนเอง ขณะเดยวกนสามารถทาบทบาทเปนผนาการเปลยนแปลงในการดาเนนชวต Etting & Hayes ใชกระบวนการเรยนรวธการเรยน (learning how to learn) มาเปนสวนสาคญในการทาใหเกดกระบวนการพจารณา-ปฏบต-พจารณา (reflection – action – reflection) ใหสตรเหลานเรยนรทกษะการพจารณาใครครวญจากประสบการณการเรยนรวธการเรยนรททางโครงการจดให การศกษาในเบองตนพบวา ผรวมโครงการรบประโยชนจากกจกรรมการศกษา และสตรหลายคนพฒนาการตระหนกรในตนเองและกลายเปนผทมความมงมนในตนเอง ตอมาโครงการนขยายขอบเขตการศกษาในสตรกลมอนๆ ในชมชน เชน กลมสตรทถกทารายรางกาย กลมททางานสงคมสงเคราะห และกลมสตรทตองการพฒนาพลงอานาจในตนเอง

นอกเหนอจากการใชวธการของการเรยนรวธการเรยนแลว Etting & Hayes เลาถงประสบการณในการศกษาครงนวา ผวจยตองใชเวลานานทจะพฒนาความไววางใจและการใหเวลานานเพยงพอทกลมจะ

สำนกหอ

สมดกลาง

53

พฒนาไปพรอมๆ กน โดยเฉพาะตองใชเวลาทจะทาใหสตรเหลานนรสก “ปลอดภย” ทจะพดหรอเลาเรองของตนเองในการเสวนาในกลม บางครงผวจยลองใชวธการอนๆ รวมดวย เชน การใหสตรเหลานแสดงความรสกออกในรปของงานศลปะ การเขยนบนทก หรอเขยนบทกลอน และเมอถงชวงจงหวะทเหมาะสมผวจยกจะกระตนใหสตรเหลานตระหนกรถงสมมตฐานตางๆ ทเกยวของกบการเกดประสบการณทผานมา ตวอยางของกจกรรม ทผวจยใชเพอกระตนสตรเหลานใหมการพจารณาใครครวญ คอ การให “เลาเรอง” จากประสบการณทตนรสกวา “สญเสยพลงอานาจในตนเอง” หรอ ประสบการณทตนเอง “ไมสามารถรบผดชอบดแลชวตของตนเอง” สตรผเลาเรองจะถกกระตนใหกลาวถงความรสก ความคด การกระทา สญชาตญาณ และความรสกทตนเองสมผสจากประสบการณนน ซงเรองราวเหลานทาใหผรวมเสวนาในกลมรสกเหนอกเหนใจ Etting & Hayes ชใหเหนวา การทสตรเหลาน “เลา” (พจารณาใครครวญ) ประสบการณ หรอสถานการณในชวตประจาวนของตนในบรรยากาศทมการใหกาลงใจสนบสนน และการทาทายความคดเชนน ถอเปนจดเรมตนของการเปลยนแปลงมโนทศน

เมอผเลาเรองวเคราะหประสบการณโดยละเอยดทกแงทกมมแลว ผวจยกระตนใหสตรผนนคดถงสมมตฐานหรอเงอนไขตางๆ ทเกยวของกบประสบการณเหลานน ซงสวนใหญจะเปนสงทซอนอยในจตใตสานกของบคคล และมผลตอจตใจและพฤตกรรมของบคคล การทบคคลสามารถคนพบสมมตฐานหรอความเชอเหลาน จะชวยใหบคคลมองเหนตนเองดวยมมมองทแตกตางออกไปและเขาใจสถานการณทไมพงปรารถนา หรอคนพบความเชอตางๆ ทขดแยงอยในใจ จากนน ผวจยกระตนใหสตรวเคราะหวา ความเชอ หรอสมตฐานทเธอคนพบนน ทจรงแลวฝงตวอยในตวตนของเธอมาอยางยาวนาน การพจารณาใครครวญตออดตของบคคลภายใตกรอบความคดของสงคมและกรอบความคดทเกยวของกบตนเองเชนน ชวยใหบคคลเกดความคดความเชอใหม หรอพฒนาสมมตฐานใหมขนมา ซงชวยทาใหบคคลหลดพนและเปนไทไดแกตวเอง ในทสดแลว บคคลจะปฏบตตามความเชอใหมนนตามมา เมอผานกระบวนการพจารณาใครครวญมาถงขนน สตรผเลาเรองจะรสกถงพลงอานาจในตนเองและสามารถตดสนใจเลอกทางเลอกหรอแนวทางการปฏบตทเหมาะสม ทงน ผรวมเสวนาในกลมและผอานวยการเรยนรจะมสวนชวยในกระบวนการเสวนา ทาใหสตรผเลาเรองนมองเหนผลทตามมาวาจะเปนอยางไร

สำนกหอ

สมดกลาง

54

. งานวจยทเกยวของ

มผศกษาและดาเนนการวจยทเกยวกบการปรบเปลยนมโนทศนหลายลกษณะ โดยเฉพาะในการจดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน หรอจดการศกษาเพอความเปนไท ซงสวนใหญดาเนนการในตางประเทศ ยงไมพบงานวจยการจดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน หรอจดการศกษาเพอความเปนไท ในประเทศไทย ผวจยจงศกษาเฉพาะงานวจยทเกยวของกบการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครองจากตางประเทศ ดงน

Carusetta & Cranton ( : Abstract) ทาการวจยเชงคณภาพเรอง “Nurturing authenticity: A

conversation with teachers” เพอศกษาประสบการณของอาจารยมหาวทยาลย คน ทตองเปลยนการทางานจากสภาพแวดลอมของมหาวทยาลยแบบเดม ไปสการทางานในสภาพแวดลอมแบบรวมเรยนรไปดวยกน ผวจยตงคาถามวา การเปลยนแปลงการสอนจะสงผลกระทบตอผสอนหรอไม และอยางไร โดยใชวธการเกบรวบรวมขอมลในลกษณะเรองเลาจากการสมภาษณและการสงเกตการณ จากนนจงนาเสนอในลกษณะบทสนทนาผานชวงเวลาหนงๆ ผลการวจยพบวา มความสอดคลองกนระหวางแนวคดเรองความจรงแทในการสอนกบประสบการณตรงของผสอน โดยเฉพาะในแงความงอกงามภายในและการพฒนาตนเอง การตระหนกในคณคาของตนและยอมรบในสงทตนเองเปน ตลอดจนรสกเชอมโยงกบผสอนคนอนๆ การสรางสมพนธภาพเชงรกษาทมความหมายกบผเรยน และรบรถงการมอยของพนททตนเองสามารถสนทนาพดคยและพจารณาใครครวญเกยวกบการเรยนการสอน

King ( : Abstract) ทาการวจยแบบการวจยอภมาณ (meta-analysis) เพอทาความเขาใจเรองการเรยนรของผใหญ ในการจดการกบความขดแยงผานการเสวนาแกปญหา และไดแบบจาลอง (model) การปรบเปลยนมโนทศน ทยนยนมมมองของ O’Sullivan ( ) วา ผปรบเปลยนมโนทศนจะมองพนกรอบความคดเกา และการบรณาการความคดใหมดวยมมมองทหลากหลาย ตลอดจนสรางการเปลยนแปลงทางพฤตกรรมของตน

Ahn ( : Abstract) ทาการศกษารายกรณในแบบการวจยเชงปรากฏการณนยม เรอง

“Mindfulness-based stress reduction หรอ MBSR” ในกลมผรวมโปรแกรมพฒนาวชาชพดานสขภาพ และผจดการเรยนร ผฝกสอนอก คน เกบขอมลดวยการสมภาษณแบบกงมโครงสราง การใหผรวมการวจยเขยนรายงานตนเอง การสงเกตในชนเรยน และการวเคราะหเอกสาร ซงขอคนพบทนาสนใจวา การกาหนดสตภาวนาเปนระบบการสรางความหมายแนวทางเลอกอกแนวหนง (an alternative meaning-making

system) ทเปนองครวมมากกวาการพจารณาใครครวญ

สำนกหอ

สมดกลาง

55

Jarvis ( : Abstract) ทาการวจยใชนยายในเพอสงเสรมการปรบเปลยนมโนทศนของสตร โดย Jarvis อธบายโครงสรางหลกสตรวรรณกรรมทตนเองสอน รวมถงรปแบบ และกระบวนการเรยนร ซงใชนวนยายมาเปนเครองมอในการสารวจโลกทศนของผหญงทกลบมาเขาเรยนใหม โดยเฉพาะในแงอตลกษณทางเพศทถกสรางขนจากสงคม และการตความผานประสบการณชวตของผหญงเหลานน ทงน ผวจยขยายใหเหนถงคณคาของการใชนวนยายอยางมโครงสรางเปนเครองมอในการปรบเปลยนมโนทศน อาท การสารวจกรอบการมองโลกผานตวละครในนวนยาย ซงกอใหเกดความรสกคกคามนอยกวาการเลาถงประสบการณของตนเองโดยตรง การเปดโอกาสใหสารวจนยทปรากฏอยในนวนยายวาใครเปนผกาหนดความหมายเหลานน อนพจารณาใหเหนถงการครอบงาทางความคดบางอยางในสงคมอยเสมอ และการสามารถใชจนตนาการเปนจดเรมตนของกระบวนการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน Johnson-Bailey & Alfred ( : Abstract) ทาการวจยประสบการณในชนเรยนของอาจารยสตรผวดา ระดบอดมศกษาในประเทศสหรฐอเมรกา คน เพอสารวจวาทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนบนฐานความเขาใจทางวฒนธรรมมผลอยางไรตอการเรยนการสอนบาง การวจยพบความสาคญของภมหลงทางวฒนธรรม ทสงผลกระทบตอกรอบการมองโลกของผสอนและผเรยน รวมทงชใหเหนถงประเดนความออนไหวตอความแตกตางทางวฒนธรรม ซงคนกลมนอยมกประสบเมอตองอยรวมในชนเรยนเดยวกบผเรยนหรอผสอนทมองขามเรองดงกลาว ผวจยเสนอวา แนวทางการจดการเรยนการสอนบนฐานการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ตองใหความสาคญกบมตทางวฒนธรรมโดยเฉพาะอยางยงในการชวยปลดปลอยใหผเรยนเปนอสระจากการถกครอบงาทางสงคม

Willink and Nelson ( ; ) แหงมหาวทยาลยวอเตอรล ทาการวจยเรอง “Using the electronic

portfolio to track transformations in students perspectives on diversity in the classroom setting” เพอศกษาผลของการใชแฟมสะสมงานแบบอเลคโทรนกสในการตดตามรองรอยการเปลยนแปลงทางมโนทศนของนกศกษาในชนเรยนทมความหลากหลายทางสงคมและวฒนธรรม ผลการวจยระบวาแฟมสะสมงานแบบอเลคโทรนกสสามารถใชจบประสบการณการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนของนกศกษาผรวมการวจย รวมทงยงเปนเครองชวยในการเรยนรระหวางวฒนธรรมดวย

Ziegler, Paulus, & Woodside ( : - ) ทาการวจยเชงคณภาพเรอง "This course is helping

us all arrive at new viewpoints, isn’t it?: Making meaning through dialogue in a blended environment"

เพอสารวจวาผเรยนใหความหมายไดแกประสบการณชวตในอดตของตนอยางไร เกบขอมลจากการสนทนากลมในชวง สปดาหของกลมผเรยนแบบออนไลน ทสอสารกนดวยการเขยนแลกเปลยนกนอานในวชาเรยนระดบบณฑตศกษา นาขอมลมาวเคราะหเนอหาศกษาหาวาเกดอะไรขนบางในการสนทนาออนไลนดงกลาว จากการวเคราะหผลการวจยพบวธการทนกศกษาใชในการใหความหมายผานการสนทนา ดาน

สำนกหอ

สมดกลาง

56

ประกอบดวย ( ) การตงขอสงเกต ( ) การใหความหมาย ( ) การตงเปนสมมตฐาน และ ( ) การตงคาถามตอสมมตฐาน ขอคนพบดงกลาวชวยขยายความเขาใจวาบคคลเปลยนแปลงการใหความหมายตอสงตางๆ ผานการเลาเรองและการสนทนาในการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนรวมกนเปนกลม

Fetherston & Kelly ( : - ) ทาการวจยเชงคณภาพเพอสรางทฤษฎฐานรากเรอง "Conflict

resolution and transformative pedagogy: A grounded theory research project on learning in higher

education" โดยศกษาผลของการเปลยนแปลงการเรยนการสอนจากวธทวไปเปนวธการเชงพจารณาใครครวญตอการเรยนรตนเองของผเรยน โดยใชการสมภาษณผเรยนในหลกสตรการแกไขความขดแยงระดบปรญญาตร จากการวจยสามารถระบกระบวนการเรยนรในวธการเรยนการสอนเชงพจารณาใครครวญเปน ขน เรมจาก ( ) ไมเขาใจ ( ) รสกทาทาย ( ) เรมเขาใจ/ เรมเปลยนแปลง และ ( ) อยบนจดเปลยน/หยดชะงก ประสบการณทง ลกษณะนมความสอดคลองกบการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนในระดบแรก โดยเฉพาะในขนหยดชะงกบนจดเปลยน ยงตองอาศยการพจารณาใครครวญเชงพจารณาใครครวญในการกาวขามไป Flumerfelt et al ( : Abstract) ทาการวจยแบบผสมผสานระหวางวธการเชงปรมาณและเชงคณภาพเรอง“A study of higher education student achievement based on transformative and lifelong

learning processes”เพอศกษาถงการสรางความร การพฒนาลกษณะนสย และการปรบปรงพฤตกรรมการแสดงออกของนกศกษาในวชาภาวะผนาทางการศกษา แบงนกศกษาออกเปน กลม งานวจยนใชทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน และการเรยนรตลอดชวตซงใหความสาคญกบกระบวนการเรยนรของผเรยนเปนฐานในการสารวจความสาเรจของผเรยนอยางเปนองครวม ดวยวธการจาแนกความแตกตางของผลลพธทเกดขนกบผ เรยนในแตละกลม ผลการวจยพบวา การใชหลกการจาแนกหมวดหมสาหรบประเมนผลความสาเรจของผเรยนดงทปรากฏในงานวจยน มประโยชนในแงของการทาความเขาใจมมมองเชงปรากฏการณในกระบวนการเรยนรของผเรยน เพอทจะสามารถประเมนการออกแบบหลกสตรเนอหาและวธการสอนอยางเหมาะสมตอไป

Glisczinski ( : Abstract) ทาการวจยแบบผสมผสานระหวางวธการเชงปรมาณและเชงคณภาพเรอง“Transformative higher education: A meaningful degree of understanding” เพอศกษาถงประสบการณการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนของนกศกษาผจดการเรยนร และผลกระทบของการเปลยนแปลงดงกลาวทมตอพฤตกรรมในปจจบน ผวจยดาเนนการวจยโดยเลอกกลมตวอยางคอ นกศกษาผจดการเรยนร จานวน คน โดยใหทาแบบสอบถามเชงสารวจ ตามดวยการสมสมภาษณเชงลกจากขอมลท ผลการวจยพบวา ใน ของผตอบแบบสอบถามเคยมประสบการณการเปลยนแปลงแบบปรบเปลยนมโนทศน โดยสวนใหญระบวาเกดจากการพจารณาใครครวญตอประสบการณทไมสบายใจในชวงการเปนนกศกษา

สำนกหอ

สมดกลาง

57

นอกจากนน ผวจยยงอภปรายและเสนอถงความเปนไปในการพฒนาหลกสตรและรปแบบการสอนทจะชวยทาใหกระบวนการพจารณาใครครวญและการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนเกดขนในฐานะไดแกนกลางของการจดการเรยนการสอนในสถาบนอดมศกษา ซงการเปลยนแปลงดงกลาวควรจะตองเกดขนกบทกหลกสตรในมหาวทยาลย เพอใหนกศกษาเกดความเขาใจในโลกและชวตในระดบทมคณคาและมความหมายตอตนเอง

Kreber et al ( : Abstract) ทาการวจยเอกสารพบวาการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนนนนาไปสความจรงแท (authenticity) ในอตลกษณของบคคล ตามความคดของนกจตวเคราะห Carl Jung ดงท Boyd & Myers ( ) อธบายไว และตามกระบวนการของการนกคดและการใชเหตผล ทสมพนธกบการพจารณาใครครวญ บนสมมตฐาน คานยม และความเชอ ตามทฤษฎของ Mezirow ดวย

Mandell & Herman ( : - ) ทาการวจยเชงคณภาพแบบกรณศกษาเรอง "The study and

transformation of experience" เพอศกษาประสบการณการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน โดยใชประสบการณนอกหองเรยนมาเปนเครองมอการเรยนรในชนเรยน ซงเกดผลดในการเรยนรรวมกนระหวางผสอนและผเรยน ผลการศกษาชใหเหนวา ทกษะปฏบต ทศนคต และสถานการณลวนสงผลใหการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนประสบความสาเรจ ทงน ผเรยนจาเปนตองมความร ความเขาใจ และทกษะในการเผชญสถานการณ มความรวมมอกนในการเรยนร รจกยดหยนและตระหนกถงความไมแนนอน และยอมรบตอความเปลยนแปลงตางๆ ทอาจเกดขนทกเมอ สงทกลาวมาน นอกจากจะมความสาคญตอการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนแลว ยงชวยสงเสรมความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตยอยางแทจรง

Taylor ( : - ) ทาการวเคราะหงานวจยเกยวกบการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนในระหวางป – จานวนทงสน ชน "An update of transformative learning theory: A critical

review of the empirical research ( - )" เปนรายงานตอเนองจากงานทบทวนองคความรการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนในป ซงสวนใหญเปนวทยานพนธระดบบณฑตศกษา เพอเสนอขอคนพบใหมจากการวเคราะหงานวจยดงกลาว ซงพบวา งานวจยทมเนอหามงเนนการอธบายประสบการณการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนในบรบทตางๆ มจานวนลดลง ในขณะทงานวจยสวนใหญมเนอหาเกยวกบประเดนหลก ประเดน ไดแก ( ) การสงเสรมใหเกดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ( ) คณลกษณะของการพจาณาใครครวญเชงพจารณาใครครวญ ( ) รปแบบความสมพนธในกระบวนการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ( ) ธรรมชาตของการเปลยนแปลงเชงโลกทศน และ ( ) บรบทตางๆ ทสงผลตอการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนกลบมจานวนเพมมากขน รายงานนยงแสดงใหเหนวา ถงแมแนวโนมของการวจยทเกยวกบการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนจะยงคงมลกษณะเปนงานวจยเชงคณภาพดงเชนทเปนมาในอดต แตวธการในการดาเนนการวจยกเรมมลกษณะซบซอนและสรางสรรคมากขน ทสาคญ

สำนกหอ

สมดกลาง

58

นกวจยเรมใหความสาคญกบการวจยในระยะยาว (longitudinal study) การวจยดวยวธผสมผสาน (mixed-

method study) และการใชสออปกรณตางๆ ทนาสนใจเปนองคประกอบรวมในงานวจย Brainard ( : Abstract) นกศกษาปรญญาเอกแหง National Louis University ทาการวจยแบบปรากฏการณนยม (phenomenological study)ในสหรฐอเมรกา เรอง “White Lies: Stories of Power and

Privilege” เพอศกษาประสบการณของคนผวขาวชนชนกลางถงชนชนสง คน ในการตระหนกรและประกาศตวเปนกลาง หรอพยายามปลดเปลองความเปนอภสทธชนทางเชอชาตของตนออกไป ผวจยใชทฤษฎทเกยวของสามทฤษฎ ประกอบดวยทฤษฎเชอชาตเชงพจารณาใครครวญ(Critical Race Theory)

ทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน และทฤษฎอตลกษณทางเชอชาต (Racial Identity theory) เปนกรอบในการศกษา โดยเกบขอมลจากการสมภาษณผรวมการวจย คน และจากการอานงานเขยนเชงอตตชวประวต (autobiographical works) อก คน นามาวเคราะหขอมลตามมมมองของผเลา(narrative analysis)

พบสงสาคญจากประสบการณของผรวมการวจย ไดแก ผรวมการวจยเคยมผจดการเรยนร และเพอนทดเปนคนผวส และมประสบการณทสะเทอนใจพวกเขาน นอกจากนผรวมการวจยยงมการคดเชงพจารณาใครครวญ การตระหนกร และการเอาใจเขามาใสใจเราหรอความเขาใจอยางรวมรสก (empathy) ทปลกจตสานกของพวกเขา และทาใหเกดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนเกดการเปลยนแปลงจากภายในเกยวกบประเดนอภสทธในความเปนคนผวขาวของตนเอง ผวจยยงพบวา รากฐานของประสบการณเชนนอยทการเสวนา การพจารณาใครครวญ การตระหนกร และความเขาใจอยางรวมรสกซงควรสงเสรมใหมมากขนทงในกลมคนผวขาวและผดอยโอกาสหรอผถกกดขในกลมตางๆ ดวย

Cranton & Wright ( : Abstract) ทาการวจยเชงสารวจเรอง "The transformative educator as

learning companion” เพอศกษาความเปนเพอนรวมเรยนร (learning companion) ในกลมอาจารยผสอนการศกษาผใหญ จานวน คน ในการจดกระบวนการเรยนรใหผเรยนเกดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน โดยสารวจความคดเหนจากอาจารยกลมน พบวา ความสามารถเปนเพอนรวมเรยนรของคร หรอผนาเสวนาในการจดสภาพแวดลอมทปลอดภย การสรางความไววางใจ การชวยเหลอผเรยนในการกาวขามความกลว การสรางพนทพฒนาศกยภาพความสามารถ การเอออานวยใหผเรยนเกดการคนพบตนเอง และการทางานในลกษณะองครวมรวมกบผเรยน เปนเครองรบประกนคณภาพในการจดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน

Fraser ( : Abstract) ทาการศกษาเรองเลาของกรณศกษา (self-narrative inquiry study) ทเปนนกศกษาจตวทยาการปรกษาวยผใหญเจดคน โดยมวตถประสงคสองประการเพอสารวจมมมองของผรวมการวจยตอการเรยนรในหลกสตรเบองตนของจตบาบดแบบใชการรคด (cognitive therapy) และเพอสารวจประสบการณของผรวมการวจยในการใชตนเองเปนกรณศกษา (self-case study) โดยใชวธการสมภาษณ

สำนกหอ

สมดกลาง

59

เชญผรวมการวจยบรรยายเรองราวของตน (narrative interviews) บนทกขอมลดวยการบนทกเสยงและการถอดขอความจากเครองบนทกเสยง นามาวเคราะหและจดระเบยบขอมลเปนรายบคคล จากนนจดทาเปนความเรยงหกเรองและบทกวหนงบท ใหเจาของเรองเปนตวเอกในประสบการณการเขารวมหลกสตรจตบาบดแบบใชการรคดและในกระบวนการเรยนรของตน แลวสงใหเจาของเรองตรวจสอบ ผลการวจยแสดงใหเหนวา การใชตนเองเปนกรณศกษาเปนการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ทเสรมสรางความเขมแขงในอตลกษณทางวฒนธรรมของบคคล และชวยเจาของเรองในการจดการกบความชอกชาในวยเยาวของตนอกดวย เนองจากการใชตนเองเปนกรณศกษาเอออานวยโอกาสการเรยนรทละเอยดออนและในหลากหลายมต ทาใหบคคลเกดการเรยนรทลกซง จงเปนวธหนงทชวยใหเกดการพฒนาจากภายในตวบคคล ผวจยยงเสนอแนะใหใชวธนดวยการสนบสนนทางจตใจและในบรรยากาศทอบอนปลอดภย โดยเฉพาะในชนกลมนอยทางชาตพนธและผมประสบการณทชอกชาทางจตใจ Laine ( : Abstract) ทาการวจยเชงคณภาพในฟนแลนด เพอศกษาความไววางใจทเกดขนในสมพนธภาพเชงรกษาระหวางผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชา ซงเปนการศกษาเชงประจกษในบรบทของการเรยนร (Trust in Superior-Subordinate Relationship: an empirical study in the context of learning)

ผรวมวจยเปนชายและหญงจากภาคธรกจและภาครฐของฟนแลนด ใชระเบยบวธวจยแนวปรากฏการณนยม เกบขอมลดวยวธการสมภาษณเชงลกและการใหผรวมวจยเขยนเลาเรองดวยตนเอง ทาใหขอคนพบวา ความไววางใจระหวางผบ งคบบญชาและผใตบงคบบญชานนเปนการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนดานสมพนธภาพเชงรกษา ซงตองอาศยในการปรบเปลยนกรอบอางองทางมโนทศน คานยม และทศนคตตอกน Merwe and Albertyn ( : Abstract) ทาการวจยในแอฟรกาใตเรองการเปลยนแปลงจากการฝกอบรม: ประโยชนของวธการสอนแนวปลดแอกทใชในโปรแกรมเคหะศกษาสาหรบสตรชนบทในแอฟรกาใต (Transformation through training: application of emancipatory methods in a housing

education programme for rural women in South Africa) ผวจยจดโปรแกรมเคหะศกษาไดแกสตรกลมหนง ทเพงรบเงนอดหนนชวยเหลอดานทอยอาศยในยานชนบทของเมองเคป ทาวน ตอนเหนอ ในแอฟรกาใต โดยใชวธการสอนแนวปลดแอก (an emancipatory teaching approach) พบวาวธการสอนแนวปลดแอกนชวยสงเสรมใหเกดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน โดยผรวมการวจยเกดการตงคาถาม การตรวจสอบ และการปรบเปลยนมมมองใหมจากขอสนนษฐานทบดเบอน งานวจยนยงเสนอแนวทางการประยกตวธการสอนแนวปลดแอกสาหรบนกพฒนาชมชนใชในการเอออานวยการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนดวย

Snyder ( : - : Abstract) ทาการวเคราะหงานวจยการวดประเมนผลกระบวนการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ตามแนวทางของ Mezirow ซงตพมพตงแตป ค.ศ. จานวน ชน "Grabbing

hold of a moving target: Identifying and measuring the transformative learning process" เพอศกษาวา

สำนกหอ

สมดกลาง

60

นกวจยใชแนวคดทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนในการวดประเมนผลกระบวนการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนอยางไร โดย Snyder คดเลอกรายงานการวจยในบรบทของสถาบนอดมศกษาและสถาบนการศกษาเชงวชาชพ พบวา ( ) งานวจยสวนใหญยงขาดการศกษาในระยะยาว เพอตดตามผลการเปลยนแปลงอยางตอเนองและตรวจสอบความแนนอนของขอมล ( ) งานวจยชใหเหนความยากลาบากในการวเคราะหและตความบนทกการเปลยนแปลงทเขยนโดยผเรยน ( ) เรมมงานวจยทผานการตรวจสอบแลววา สามารถใชในการประเมนการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ( ) การจดการเรยนรจาเปนตองใหความสาคญกบบรบทตางๆ ซงสงผลตอคณภาพของการเปลยนแปลง Snyder ยงเสนอวา การรายงานผลการวจยไมควรมงเนนไปทจานวนของผเกดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน แตควรใหความสาคญกบกระบวนการ อนถอเปนปจจยสาคญของการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน เพอใหผสอนสามารถพฒนาการจดกระบวนการเรยนรของตนเองใหดยงขนนอกจากนน ผวจยยงสรปสาระสาคญเกยวกบองคความรใหมทจากงานวจยและการประยกตใชในการปฏบต โดยระบในชวงทายวา งานวจยทควรเรงศกษาเพมมากขนคอ งานวจยทเกยวของกบการปฏบตการ รวมทงผลกระทบตางๆ โดยเฉพาะจากการสงเสรมใหเกดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนในชนเรยน

Taylor (2008: Abstract) ประมวลแนวคดทเกยวของกบทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน โดยนาเสนอทางเลอกจากมมมองอนๆ นอกเหนอจากทฤษฎของ Mezirow ประกอบดวย มมมองเชงจตวเคราะห มมมองเชงจตวทยาพฒนาการ มมมองเชงการปลดแอกทางสงคม มมมองเชงประสาทชววทยา มมมองเชงวฒนธรรม-จตวญญาณ มมมองเชงเชอชาต และมมมองเชงระบบโลก สรปวา งานวจยทควรเรงศกษาเพมมากขนคอ งานวจยทเกยวของกบการปฏบตการในชนเรยน รวมทงผลกระทบในแงสมฤทธผลทางการศกษา

Hendershot and Sperendio ( : Abstract) รายงานการวจยเรอง Study Aboard and Development

of Global Citizen Identity and Cosmopolitan Ideals in Undergraduates ทใหความสนใจตอการพฒนาอตลกษณพลโลกของนกศกษาทเขารวมในโปรแกรมการพฒนาอตลกษณพลโลก โดยเนนการสงเสรมการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนเพอความรบผดชอบตอสงคม การวจยพบวา การเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนสามารถสงเสรมใหนกศกษาในโปรแกรมมความรบผดชอบตอสงคมเพมขน โดยมเงอนไขความสาเรจ ประการ ไดแก การสงเสรมใหบคคลเขารวมเรยนรและปฏบตกบผอน การจดเสวนาเชงพจารณา (reflective discourse)การชใหเหนชองทางหรอโอกาสในการกระทา และการสนบสนนใหบคคลกระทาตามคามนหรอความตงใจของตนใหสาเรจ

สำนกหอ

สมดกลาง

61

Love ( : Abstract) ทาการวจยเรอง “An emancipatory study with African-American women in

predominantly White nursing schools” เนองจาก ความคดและวฒนธรรมแบบคนผวขาวชนชนกลางในโรงเรยนการพยาบาลในสหรฐอเมรกายงเปนอปสรรคตอความสาเรจของคนตางสผว โดยเฉพาะนกเรยนและบณฑตใหมทางการพยาบาล ทเปนแอฟรกน-อเมรกนจาเปนตองหาทางเผชญกบอปสรรคนดวยการปรบเปลยนมโนทศนและสรางการเปลยนแปลงทเหมาะสม งานวจยนมว ตถประสงคเพอศกษาประสบการณชวตของสตรแอฟรกน-อเมรกน อดมคตของโรงเรยนการพยาบาล และการสรางเสรมพลงอานาจและการศกษาแนวปลดแอกทนาแบบปรบเปลยนมโนทศน โดยผวจยใชวธการวจยตามแบบของชนน (The Chinn emancipatory method) ซงเปนการจดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนแนวปลดแอกพรอมๆ ไปกบทาการศกษาผรวมการวจย คน จากโรงเรยนการพยาบาล แหง ทถกครอบงาดวยอคตทางเชอชาตและวฒนธรรมของคนผวขาว ผานกระบวนการกลม ทจดขนรายสปดาห รวม สปดาห และวเคราะหขอมลดวยวธการถอดรหสความหมาย (codification)ตามแบบการวจยเชงคณภาพ จากการวจยนพบวา ผรวมการวจยตองประสบอปสรรคจากการแบงแยกชนชนดวยอคตทางเชอชาต และตามมมมองของผรวมการวจยนน การจดการศกษาทางการพยาบาลทสงเสรมความใสใจอาทรตอผอน ความเขาใจขามวฒนธรรม ความเปนองครวม และความรเพอความเปนไท ซงเปนสงทผรวมการวจยรบตลอดการประชมกลมรายสปดาหของการวจยครงน จะชวยลดอปสรรคดงกลาวมา ทงน ผรวมการวจยยงรายงานถงความเปลยนแปลงทเกดขนกบตนเองดวยวา พวกตนเหนคณคาและภาคภมใจในตนเอง มความหวงกบอนาคต รสกรบการสรางเสรมพลงอานาจ และมความเปนอสระทางจตใจเพมมากขน ผวจยเสนอวาสงเหลานพจารณาการเปลยนแปลงทเตมไปดวยศกยภาพจากภายในตวบคคล สามารถขจดความรนแรงทางความรสกทผถกกดขมตอตนเอง ผอน และสงคม และชวยสรางบรรยากาศทพรอมเปดรบตอความแตกตางหลากหลายทเปนจรงในชวต จงควรสงเสรมการจดการศกษาหรอการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน เพอสรางเสรมพลงอานาจและความเปนไททางจตใจตอไป

Nitiri and Stewart ( : Abstract) ทาการวจยเพอประเมนผลโปรแกรมการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนหกชวงตอความรดานสขภาพ (functional health literacy) และความรเกยวกบโรคเบาหวานในกลมผสงอายชาวแอฟรกน-อเมรกนยสบคนจากศนยชมชนผสงอายใชแบบวดความรดานสขภาพในผใหญฉบบยอ (The short-form Test of Functional Health Literacy in Adults : s-TOFHLA) แบบประเมนความรเกยวกบโรคเบาหวาน (Literacy Assessment for Diabetes: LAD) และแบบวดระดบความรเกยวกบโรคเบาหวาน(Diabetes Knowledge Test: DKT) วดกอนและหลงโปรแกรม การวจยนพบวา โปรแกรมการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนชวยเพมความรดานสขภาพในผใหญและความรเกยวกบ

สำนกหอ

สมดกลาง

62

โรคเบาหวานนอกจากน จากการสมภาษณประกอบยงพบวา ผรวมการวจยเหนพองตออทธพลทางบวกของการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน

Peacock ( : Abstract) ทาการวจยเรอง “Transforming Lives through International Community

Service-Learning: A Case Study” โดยทาการศกษาแบบกรณศกษาในนกศกษาระดบปรญญาตร คนในโปรแกรมการเรยนรแบบบรการชมชนระหวางประเทศ ป ของวทยาลยเซนตธอมส มอร แคนาดาผวจยใชการเกบรวบรวมขอมลดวยวธทหลากหลาย ไดแก การสมภาษณรายบคคลแบบกงมโครงสราง การเขยนบนทกสวนตว และการเขยนเรยงความ การสนทนาสอดแทรกแนวทางการพจารณาใครครวญ ซงพบวาผรวมการวจยมประสบการณการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนในประเดนและมตตางๆ เชน ทางการเมอง ทางจรยธรรม ทางสตปญญา ทางวฒนธรรม และทางจตวญญาณ ทงน ยงพบวา ผรวมการวจยเกดการยอมรบตนเองทงในสวนทเปนความเขมแขงและความออนแอในตนเอง ในฐานะเจาบาน โดยไมตองเสแสรงหรอฝนทน

Fullerton ( : Abstract) มหาวทยาลยแหงเนบราสกาทาวทยานพนธปรญญาเอกเรอง “Transformative learning in college students: a mixed method study” เพอวดและแยกแยะความแตกตางระหวางผลลพธการเรยนรเชงขอมลกบการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน โดยใชวธการศกษาและเกบขอมลแบบผสมผสานเปรยบเทยบการเปลยนแปลงทเกดขนจากการรายงานตนเองในการเรยนรทงสองดานน ผเขารวมในการวจยครงนเปนนกศกษากลมหนงทเขารวมโปรแกรมการพฒนาภาวะผนาทมหาวทยาลยขนาดกลางแหงหนงในภมภาคตะวนตก ผวจยใชเทคนควธทหลากหลาย รวมทงใชกลวธการเรยนรแบบพจารณาใครครวญอดต ผลพบวา ผเรยนแยกแยะความแตกตางระหวางผลลพธการเรยนรเชงขอมล ในแบบแผนการเรยนรแบบผเรยนรบเขามา กบผลลพธการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนในแบบแผนการเรยนรแบบผเรยนสรางขนเอง Kumi-Yeboah ( ; - : Abstract) ทาการวจยเรอง “Examining Activities that Promote

Transformative Learning of Black African International Adult Learners in an American University” โดยศกษากจกรรมและสภาพการณการเรยนรทสงเสรมการปรบเปลยนมโนทศนของนกศกษาวยผใหญจากซบ-ซาฮาราน แอฟรกา ทประสบความสาเรจในการเรยนในมหาวทยาลยของสหรฐอเมรกา การวจยพบวา กจกรรมทสงเสรมการปรบเปลยนมโนทศน ไดแกกจกรรมฝกวจารณญาณ และสนบสนนการพดและแสดงออกทางความรสกนกคดทแทจรงของคนดา ในชนเรยนทมการเสวนาเชงใครครวญ

สำนกหอ

สมดกลาง

63

Logan ( : Abstract) ทาวทยานพนธปรญญาเอกเรอง “You Must Change Your Life: A

Narrative and Theological Inquiry into the Experiences of Transformative Learning in Clinical Pastoral

Education Students” วตถประสงคของการศกษาวจยเชงคณภาพน คอ การสารวจและอธบายประสบการณการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนของนกศกษาบาทหลวงแคธอลก โดยมงเนนมตทางความรสกและความทาทายภายในทนกศกษาบาทหลวงตองพบเมอทางานชวยเหลอผ คนทประสบภาวะวกฤตในโรงพยาบาลของโบสถ ซงผวจยมองวา ในการศกษาและวจยการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนยงขาดความเขาใจเชงประจกษในมตอารมณทเกดขนในกระบวนการเรยนร ผลการวจยชวยสรางความเขาใจและชวยเนนความสาคญของมตความรสกในการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนยงขน โดยระบวา ความทกขเปนสวนหนงทสาคญตอกระบวนการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ชวยใหผศกษามความเขาใจทครอบคลมมากขนในทฤษฎการเรยนรน

Pitman, Broomhal, Majocha and McEwan ( : Abstract) ทาการวจยเรอง “Transformative

learning in educational tourism” โดยจดทาเปนโครงการสารวจความคดเหนและตรวจสอบวธการศกษาในการทองเทยว เกบรวบรวมขอมลทางอนเตอรเนตจากครและนกการศกษา คน นกศกษาและนกทองเทยว คน และสมภาษณเชงลกจาก เจาหนาทบรษททวร นกวชาการ และผมสวนเกยวของ คน พบวา การทองเทยวเปนประสบการณทางการศกษานอกหองเรยน ซงครสามารถจดกระบวนการใหเกดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนได โดยออกแบบและกาหนดหลกสตรระยะสนตามความตองการของผรบบรการ และเปดโลกประสบการณ ททาใหมการพจารณาใครครวญและทาทายความเชอเดม

จากงานวจยทเกยวของกบการปรบเปลยนมโนทศน สรปไดวา ในการปรบเปลยนมโนทศนจาเปนตองใหความสาคญกบประสบการณเดม ประวตความเปนมา และภมหลง ทงน การปรบเปลยนมโนทศนควรจดเปนการเรยนรในกลมขนาดเลก ทเนนความรวมมอกน

ตอนท แนวคดสตรศกษาทเกยวของ ความรนแรงตอสตรนนเปนปญหาเนองมาจากเพศภาวะ โดยสงคมมกรอบทศนคตหรอความเชอตอ

ผชายและผหญงตางกน และเปนอคตความไมเสมอภาคทางเพศในสงคม ทาใหมการแบงแยกฐานะ สถานภาพ บทบาท หนาทของผหญงและผชายอยางไมเทาเทยมและไมเหมาะสม และเกดการเลอกปฏบตทเปนโทษ หรอเปนอนตรายตอสตร แมนานาประเทศจะเหนความสาคญในตวสตรและความเสมอภาคของสตร อกทงมความพยายามในการขจดความรนแรงตอสตรดวยวธการตางๆ ทงมาตรการทางกฎหมายและการรณรงคความเขาใจในหมผปฏบตงานและประชาชน รวมทงกาหนดใหสตรเปนกลมเปาหมาย ททกภาคสวนตองสงเสรมพฒนาบทบาท ความสามารถ ศกยภาพ และโอกาสของสตร ทงทางดานการศกษา

สำนกหอ

สมดกลาง

64

เศรษฐกจ สงคม และการเมอง แตกระนน สตรไทย รวมทงในอกหลายแหงทวโลกกยงถกกระทาความรนแรงและไมไดรบความเสมอภาคเทยบเทาบรษ หรอแมแตไมสามารถเขาถงความตองการพนฐาน ดงนน เพอเขาใจในประเดนความรนแรงของคครองตอสตร จงตองใหความสาคญกบปญหาเพศภาวะและความไมเสมอภาคของสตรดวย ดงน

. เพศภาวะ

เพศ (Sex) หมายถง ลกษณะเพศทางกายภาพ หรอตามทกาเนด ซงเปนสภาวะทางชววทยา แบงเปนชายและเปนหญง สวนเพศภาวะ (Gender) หมายถง เพศทถกกาหนดโดยเงอนไขทางสงคมวฒนธรรมใหบคคลแสดงบทบาทหญงหรอชาย เพศภาวะเปนความคาดหวงของสงคมใหผคนตองเรยนรและปฏบตตาม จงมความซบซอนทางวฒนธรรม เศรษฐกจ การเมอง และจตวทยาระหวางผหญงและผชาย การทสงคมกาหนดเพศภาวะ ทาใหเกดอตลกษณทางเพศ (gender identity) หมายถง การทชายหรอหญงรบรวาตนเองคอผชายหรอผหญง ซงสงคมจะเปนผกาหนดวาลกษณะเฉพาะประจาเพศ (gender stereotype) หรออตลกษณของการเปนหญงการเปนชายนนเปนอยางไร เกดการซมซบกระบวนการทางสงคมทกลอมเกลาคณลกษณะของความเปนหญงความเปนชายนนเขาไปสรางอตลกษณใหกบตนเอง แลวดารงตนและดาเนนชวตใหมความสมพนธกบสงรอบตวใหเปนไปตามทสงคมกาหนด หรอใหมความเหมาะสมสามารถอยรวมในสงคม (เมทน พงษเวช, ) Best ( ) กลาวถงลกษณะทางเพศของบคคลตามแบบแผนทางสงคมนมกใชสนบสนนบทบาทและอานาจทางเพศ รวมทงตอกยาความเปนหญงและความเปนชาย

การกาหนดใหผหญงและผชายมคณลกษณะบางอยางแตกตางกน นาไปสการกาหนดบทบาททางเพศ (sex role) หมายถง แบบแผนทางพฤตกรรมของเพศ ทถกคาดหวงจากสงคมใหแสดงออกอยางแตกตางกน ในสงคมไทย สบเนองจากทศนะทางสงคมทใหคาตอผชายในฐานะผนา และผหญงในฐานะผตาม ดงทปรากฏในภาษาทพดกนวา “ผชายเปนชางเทาหนา ผหญงเปนชางเทาหลง” บทบาทของผชายไทยจงเนนการทางานหาเลยงครอบครว และทางานนอกบาน ในขณะท ผหญงถกตอกยาวาเปนเพศทออนแอ งานของผหญงตองเปนงานบาน งานครว งานประดดประดอย หรองานทจดวาเปนงานเบา หรอทเรยกวาเปน “งานผหญง” บทบาทหญงชายทตายตวเชนนไมมความเทาเทยม และถกมองวาเกดจากอคตทางเพศ (sex

prejudice) หรอมองผหญงในทางลบ เปนเพศทออนแอ ใชอารมณมากกวาเหตผล คอยพงพาผชาย และมกยอมจานนเมอมปญหา ซงเปนการใหอานาจกบผชายเหนอกวาและลดคณคาผหญงใหมสถานภาพและบทบาทดอยกวาผชาย บทบาททางเพศยงมความหมายเกยวพนไปถงโอกาสทบคคลแตละเพศสามารถเขาถง ไดใช และควบคมทรพยากรตางๆ เพราะมสทธ อานาจ ความรบผดชอบและการถกคาดหวงของสงคมแตกตางกนไป บทบาททางเพศไดสงผลกระทบอยางมากตอสถานภาพของผหญงและผชายในสงคมนนๆ (เมทน พงษเวช, )

สำนกหอ

สมดกลาง

65

สรปวา เพศภาวะยงกาหนดสถานะสงตา (gender status) ในสมพนธระหวางเพศ (gender relation)

ซงเปนความสมพนธเชงอานาจ (power relation) โดยเฉพาะในสงคมปตาธปไตย (patriachy) ทมความเชอแบบชายเปนใหญนนสรางการแบงแยกทางเพศ (gender discrimination) ผหญงอยในสภาพเปนผทดอยกวา ไรอานาจ เปนผตาม เปนผถกกาหนด ในขณะทผชายอยในฐานะทเหนอกวา มอานาจ เปนผนา เปนผ กาหนด ความคดความเชอทางสงคมทใหกบเรองเพศภาวะผลกหรอกนใหผหญงออกจากศนยกลางของอานาจ ไมวาทางเศรษฐกจ การเมอง และวฒนธรรม ทาใหผหญงมสภาพไมตางจากกลมคนชายขอบ ทไรอานาจ อยในสถานะของผทถกกาหนด ไมสามารถเปนผกาหนดหรอผตดสนใจ (บญเสรม หตะแพทย และคณะ, ) อยางไรกตาม บทบาท สถานะ และอานาจทางเพศในความสมพนธหญงชายนอาจเปลยนแปลงตามทสงคมและวฒนธรรมเหนวามความเหมาะสม โดยมหลายปจจยทสงอทธพล เชน การศกษาแนวปลดปลอยตนใหเปนไท หรอสถานการณ การอพยพยายถนของผชาย อาจสงผลใหผหญงตองมความรบผดชอบมากขน ทางานแทนผชาย และอาจทาใหผหญงมอสระมากขน (เมทน พงษเวช, )

. ความรนแรงของคครองตอสตร

ความหมายของความรนแรงของคครองตอสตร

องคการสหประชาชาตปฏญญาสากลวาดวยการขจดความรนแรงตอสตร (United Nation, 1995 ในสานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว, 2548) และองคการอนามยโลก (WHO, ) ระบวา ความรนแรงตอสตร (violence against women) เปน “การกระทารนแรงใด ๆ กตามทมรากฐานมาจากการเลอกปฏบตตอหญง-ชาย (gender-based violence) หรอจากอคตทางเพศ และสงผลใหผหญงรบความทกขทรมานทางรางกาย ทางเพศ และทางจตใจรวมตลอดถงการขมขวาจะกระทารนแรงดงกลาวน และการบงคบ หรอการลดลอนเสรภาพตามอาเภอใจ ทงทเกดขนในพนทสาธารณะและในชวตสวนตว” สวนความรนแรงของคครองตอสตร มความหมายวา “เปนพฤตกรรมของสาม อดตสาม คหมน อดตคหมน คนรก และอดตคนรก ทจงใจทารายสตรใหบาดเจบหรอเสยงตอการบาดเจบ โดยไมใชอบตเหต ในการลวงละเมด บงคบ ขเขญ ตะคอก ดดา ทบต ทารณกรรม ใชวตถตางๆ ทาใหภรรยาไดรบบาดเจบ ขมขน ขลบอวยวะเพศสตร และใชขอปฏบตตามประเพณตางๆ ทเปนอนตราย เชน การมนตงไมพดดวย การดาทอดถกเหยยดหยาม ทาใหอบอาย เสยใจ การปดกนทางสงคมไมใหตดตอเพอน ญาตพนอง หรอสงคมภายนอก การควบคมทางการเงนเพอใหตองพงพาทางเศรษฐกจจากอกฝายหนง การทาใหตงครรภไมพงประสงค ทงจากเพศสมพนธทไมรบผดชอบของฝายชาย หรอจากการถกลวงละเมดทางเพศ และการไมสามารถตอรองเรองการคมกาเนดกบคครอง การตดโรคทางเพศสมพนธ เชน ตดเชอเอดสจากสาม หรอจากการลวงละเมดทางเพศ การใชกาลงทบตภรรยา การนอกใจภรรยา และการไมรบผดชอบครอบครวของสาม ตลอดจนความ

สำนกหอ

สมดกลาง

66

รนแรงทเปนการหาประโยชนจากสตรในครอบครว” ลกษณะความรนแรงของคครองตอสตร อาจสรปไดเปน แบบ (United Nations , ในนาผง มศล และคณะ, ; วระดา, 2546: 149; อวสดา จนทรแสนตอ, 2544) ไดแก

. ความรนแรงทางกาย เชน ทบต เตะตอย ซอม ใชอาวธทาราย โกนผม หรอโยนของใส เปนตน

. ความรนแรงทางจตใจ เชน ตะคอก ตะโกนดาวา ข คกคาม หรอทาใหกลว หรอเขาควบคมในชวตและทรพยสนสวนตวอยางมาก

. ความรนแรงทางเพศสมพนธ เชน บบบงคบใหมเพศสมพนธ ทาใหตงครรภ หรอทาแทงโดยไมสมครใจ ขมขน หรอการนาโรคตดตอทางเพศสมพนธมาแพรโดยไมปองกน

Johan Galtung (ในสถาบนวจยประชากรและสงคม, 2552) ไดวเคราะหระดบความรนแรงคครองตอสตรไว 3 ระดบ ไดแก ความรนแรงทางตรง ความรนแรงเชงโครงสราง และความรนแรงเชงวฒนธรรม ทงน ลกษณะการกระทารนแรงทางกายและทางเพศเปนความรนแรงทางตรง แตการขนใจผหญงซงเปนคของตน เพราะถอสบๆ กนมาวา ภรรยามหนาทสนองความตองการทางเพศใหแกสาม แมวาตวเองไมตองการหรอไมพรอมกตาม การกระทาเชนนจดวาเปนความรนแรงเชงวฒนธรรม (สถาบนวจยประชากรและสงคม, 2552) สวนความรนแรงเชงโครงสราง หมายถง การมกฎหมายทไมเปนธรรมตอภรรยา ซงเปดโอกาสใหสามสามารถกระทาการอนไมควร เชน ตบตทารายภรรยาได หรอภรรยาไมมสทธในดานการเงนของครอบครว เปนตน (Brabcova, 2006)

ผลกระทบของความรนแรง ความรนแรงตอสตรเปนการคกคามตอการดารงชวต และศกดศรความเปนมนษย ถอเปนการลดคา

บนทอน หรอทาลายความเปนมนษย สตรผถกกระทาความรนแรงจากคครองยอมรบผลกระทบทางลบ ทงทางดานสขภาพรางกายและจตใจตลอดจนการดาเนนชวตในสงคม ทงระยะสนและระยะยาว ตงแตเลกนอยไปจนถงขนเสยชวต ดงน

. ทางกาย ความรนแรงทมตอผหญงอาจเรมจากการถกขเขญ คกคาม และจบลงดวยการถกฆาตกรรม หรอเสยชวตเพราะบาดเจบบาดเจบ พการ ตงแตรนแรงไมมาก ฟกชาไปจนถงกระดกหก และพการ ตงครรภไมพงประสงคนาไปสการทาแทง มความเสยงสงตอการตงครรภไมพงประสงคในชวงวยรน การตดโรคทางเพศสมพนธ รวมทงโรคเอดส (Campbell & Humphreys )

2. ทางจตใจ ความรนแรงทางรางกายยงมผลตอสภาพจตใจโดยเฉพาะอยางยงในกรณทผกระทาเปนคนรก กลาวคอ ทาใหผถกกระทาเกดความเสยใจ อบอาย รสกผดหรอกลาวโทษตนเอง เปนตน นอกจากนนมผลตอบคลกภาพและพฤตกรรมเชน การหนมาพงบหร สราเปนตน การประพฤตตนในทางไมด ไดแก

สำนกหอ

สมดกลาง

67

การยอมเปนภรรยานอย การเปนหญงโสเภณ ความรนแรงทผหญงรบนาไปสปญหาสขภาพจตและการฆาตวตาย ทงนเนองจากผหญงทถกทารณกรรมจะมความกดดนทางรางกายและอารมณ ซมเศราหรอกระวนกระวายอยางแรง จตใจแปรปรวน เครยด ทอแทเรอรง สญเสยความมนใจ อบอาย กลวสงคมไมยอมรบ คดวาตนเองเปนฝายผด ลงโทษตนเอง และทสาคญคดวาตนเองสญเสยคณคาความเปนมนษย หลายกรณมอาการทางจตเมอถกกระทาซาๆ บางรายมอาการกลว หวาดผวา เสยสตแมเหตการณสนสดมาเปนเวลานานแลว หรอเกดความโกรธแคนและใชความรนแรงตอบโตผกระทา เชนการฆาตกรรมสามอนเนองมาจากถกสามทารายทงรางกายและจตใจและถกยวยใหเกดโทสะ (Maikovich et al., )

. ทางสงคม ความรนแรงสงผลกระทบทางลบตอเนองถงบตรหลานใกลตว ชมชน และสงคม เมอเกดความรนแรงขนในคครองหรอคสมรส ครอบครวยอมไมสามารถทาหนาททถกตอง เพราะความสมพนธระหวางผรวมเสวนาในครอบครวถกทาลาย ครอบครวไมสงบสข เกดความหางเหน ขาดความรกความเขาใจในครอบครว กลายเปนครอบครวแตกราว เกดการหยาราง ผหญงจานวนไมนอยทถกกระทารนแรงซาซากเปนเวลานาน กเลอกแกปญหาดวยการใชความรนแรงตอบโตกลบ เชน ฆาสาม ผลทรบผหญงตองรบโทษหนกเกนสมควร เสยอนาคต ขณะทลกไมมคนดแล (อวสดา จ นทรแสนตอ, :)

ผลกระทบถงบตร ลกเปนพยานและเหยออยในเหตการณความรนแรง แมจะไมไดถกทบตโดยตรง แตบรรยากาศความรนแรงไดสรางปญหาทางจตใจและพฤตกรรมทฝงลก ลก เชน ขมขน ละอายใจทไมสามารถชวยยตความรนแรง ซมเศรา กงวล มปญหาทโรงเรยน หรอใชยาเสพตด รวมทงมปญหาสขภาพทออนแอตางๆ (Maikovich et al., ) นอกจากน ในสภาพบานแตกสาแหรกขาด เดกกไมมคนดแล ขาดความรกความอบอน กลายเปนเดกเกบกด มพฤตกรรมกาวราว และอาจหนออกไปจากบาน (Perry, in

Sieglinde, ) วงจรความรนแรงทเกดขนจงไมสนสด กลาวไดวา ความรนแรงทเกดขนในครอบครวจะสงผลกระทบตอไปยงบตรหลาน และมโอกาสเสยงในการยอมรบความรนแรงเปนสวนหนงของครอบครว เมอโตขน เดกทเหนเหตการณพอแมทะเลาะและทารายรางกาย จะนาวธการแกปญหาดวยความรนแรงมาใชมากกวาเดกทมาจากครอบครวทไมมความรนแรง (Melody et al., 2003)

ผลกระทบยงมตอชมชนและสงคมตอไป เชน กอปญหาอาชญากรรม ปญหาเดกและเยาวชน ปญหาเศรษฐกจและสงคมเพมมากขน สงคมไทยกลายเปนสงคมทไมปลอดภย เกดภาระและคาใชจายในการจากปญหาความรนแรงดงกลาวเปนจานวนมาก สงผลกระทบตอระบบเศรษฐกจ สงคม การเมอง และสงแวดลอม เปนอปสรรคในการพฒนาศกยภาพของสตร ทงในความเจรญกาวหนาทางอาชพและชวตสวนตว ถอเปนการทาลายเสรภาพขนพนฐานในการดารงชวตอยในสงคมอยางเสมอภาคและสนตสข เปนอปสรรคตอการพฒนาสงคม และประเทศชาตทงในระยะสนและระยะยาว

สำนกหอ

สมดกลาง

68

วงจรความรนแรง

โดยทวไป ความรนแรงของคครองมกคอยๆ เกดขน โดยผหญงไมคาดคด หรอไมรตว สญญาณความรนแรงจะเรมจากการสรางความรนแรงทางจตใจกอนการลงมอทบตทารายรางกาย และคครองทรนแรงมกจะทาใหผหญงรสกวาเหตความรนแรงเปนความผดของฝายหญงและสมควรถกกระทาความรนแรง จงเปนสงจาเปนทผหญงจะตองไดรบความชวยเหลอแตเนนๆ นานวนไป ความรนแรงจะมมากขน และเปนวงจรทเลวราย ดงผลการวจยของวลาสน พนานครทรพย ( ) เรอง “ความรนแรงตอสตรในชวตค: เสยงของผหญง” พบวา ความรนแรงทเกดขนมลกษณะของการเกดซา โดยเฉพาะการทบตและกระทาทารณกรรม กลาวคอ เมอผหญงถกสามทารายรางกายครงแรก ผหญงจะไมออกจากความสมพนธทนท แตจะพยายามหาสาเหตททาใหสามทารายรางกายเธอ เมอคนหาสาเหตแลวผหญงจะใหความหมายกบการทบตทารายรางกายทเกดขนครงแรกในลกษณะลดความรนแรงลง โดยการกลาวอางไปถงความลมตวของสาม ความรกทพวกเขามตอกน หรอแมกระทงการกลาวโทษตวเอง การใหความหมายในลกษณะน รวมทงทาทสานกผดและการใหคาสญญาของสามวาการทารายจะไมเกดขนอก ผหญงสวนใหญมกคดวาผชายจะปรบเปลยนพฤตกรรม จงไมเปดเผยเรองราวของการทบตทารายครงแรกกบบคคลอนและพยายามพดคยกบสาม รวมทงปรบเปลยนพฤตกรรมบางอยางของตวเธอเองเพอยตการทาราย แตแมเมอผหญงยกโทษใหสาม ความรนแรงกยงไมยตลง ตรงกนขามเมอเกดปญหาหรอความตงเครยดในครอบครวขนมา ความรนแรงและความถของการทารายกเพมขนดวย และภายหลงทภาวะของการทารายจบลงกจะตามมาดวยภาวะของการสานกผดและคาขอโทษจากสาม ผหญงจงยงคงอยกบสามดวยความหวงทวาการทารายจะไมเกดขนอก ผนวกกบขอจากดของผหญงเอง ทงการไรทพงพงและการทนอยเพอรกษาความเปนครอบครว ทาใหความรนแรงเกดซาในชวงเวลาหนง

การจดการกบปญหาความรนแรงของผหญงนน ม รปแบบ คอ การทนอย การแยกทาง และการฆาสาม โดยเงอนไขททาใหผหญงสามารถยตโดยการหยาราง คอ การทผหญงตระหนกวา การทนอยไมใชวถทางของการแกปญหา และการทผหญงสามารถพงพาตนเองผนวกกบการรบความชวยเหลอจากแหลงสนบสนนทางสงคม ในขณะทรปแบบการยตปญหาโดยการฆาสามเปนวธทผหญงไมตงใจใหเกด ผหญงไมคาดคดมากอนวาการกระทาของเธอจะทาใหสามตาย ทงน ผหญงทถกกระทาสวนใหญ ไมดาเนนการเอาเรองกบผกระทาผด ซงเหตผลอาจมมากมาย ไมวาจะหวาดกลวการถกทารายซา เกรงสงคมจะตราหนาใหอบอาย กลวพอแมดดา เปนตน โดยทวไปแลว ทางเลอกในชวตของผหญงทถกกระทาความรนแรงมกถกปดกน ขาดโอกาส และยากจะมองไมเหน ผหญงจาตองทกขทนอยในสภาพความรนแรงทเลอกไมได ซงมหลายเหตผลทผหญงหลายคนไมกลาออกจากความรนแรง อาท เชน ขาดเงน กงวลกบการเลยงดตวเองและ

สำนกหอ

สมดกลาง

69

ลก ไมอาจตดตอญาตมตรทชวยเหลอได ไมรถงแหลงการชวยเหลอทางสงคม หรอมความกลวอยางมาก สบสน หรอเหตผลอน (อวสดา จ นทรแสนตอ, 2544:)

สาเหตของความรนแรง

ความรนแรงของคครองตอสตรมหลายสาเหต อาทเชน ความไมเทาเทยมของหญงชาย ปจจยสวนบคคล ปจจยรวมและการกระตนจากสงเราภายนอก และปจจยทางโครงสรางสงคมวฒนธรรม (อวสดา จ นทรแสนตอ, 2544:) ดงน

. ความไมเทาเทยมของหญงชาย สงคมยกใหชายมอานาจเหนอหญงในความสมพนธระหวางคสมรส สามจงมอานาจทงการคมครองและการควบคมเหนอภรรยาและบตร ความรนแรงของสามถกใชเปนเครองมอในการรกษาอานาจทเหนอกวา ซงสตรสวนใหญกยอมรบสถานภาพทดอยกวาเปนของตน สงนพจารณาใหเหนวา สงคมโดยสวนรวมยอมรบความไมเทาเทยมของหญงและชายและถายทอดผานจารตประเพณ ตลอดจนการปลกฝงถายทอดสรางเปนวฒนธรรม เชน การอบรมเลยงดลกชายหญงทไมเทาเทยมกน ขณะทลกผหญงรบการอบรมใหเปนกลสตรวานอนสอนงาย จะตองพงพงผชาย เชอฟง เปนผตาม เกงงานบานงานเรอน ไมเปนอสระในการไปไหนมาไหน ในขณะทอบรมลกผชายใหเขมแขง มความเปนลกผชาย มอสระ มเจตคตเรองเพศทสามารถแสดงออกเตมท เปนตน พจารณาใหเหนวาสงคมโดยสวนรวมยงยอมรบความไมเทาเทยมของหญงและชาย ซงนาไปสการทสงคมยงไมตระหนกวา ความรนแรงตอสตรเปนปญหาสาคญ แตเปนเพยงปญหาภายในครอบครวทบคคลภายนอกไมควรเขาไปยงเกยว

.ปจจยสวนบคคล ลกษณะและนสยเฉพาะตวของผกระทาผด อนเกดจากการสงสมพฤตกรรมหรอการเรยนรแบบเลยนแบบมาจากครอบครวตนเองในวยเดกมาหรอกาลงตกอยภายใตความกดดน ความคบของใจ หรอความเครยด ออนไหวตอสถานการณของชวต รวมถงความไมพรอมทจะมครอบครว หรอการขาดความรการวางแผนครอบครว สามารถเปนแรงผลกดนใหเกดการใชกาลงและความรนแรงขน ทงน สามทมพนฐานทางดานอารมณทเปราะบาง และรนแรง จะแสดงออกทางอารมณดวยการทบตทารายรางกายภรรยา และเมอมครงแรก กมกจะมครงตอไปเสมอ การกระทาความรนแรงยงเกดขนงาย เนองจากบคคลไมรจกวธแกปญหาในเชงสนต ขาดทกษะชวตและขาดทกษะในการสอสารทดระหวางกน รวมถงความไมเขาใจกนภายในครอบครวระหวางสามภรรยา เชน ความหงหวง การไมปรบตวเขาหากนระหวางบทบาทหญงชาย เปนตน

สำนกหอ

สมดกลาง

70

. ปจจยรวม และการกระตนจากสงเราภายนอก พฤตกรรมนอกใจและความหงหวงเปนปจจยรวมทสงผลใหเกดความรนแรง ทพบมากในสงคมไทย นอกจากน ปญหาทางเศรษฐกจ การตดพนน อบายมข สรา ยาเสพตด ตลอดจนความหมกมนในสอเราความรนแรงกเปนปจจยรวมทสาคญนาไปสการทารายสตรคนรกและบตร (จะเดจ เชาวนวไล และคณะ, )

. ปจจยทางโครงสรางสงคมวฒนธรรม ความรนแรงจากคครองตอสตรยงสามารถเกดจากปจจยอนๆ อกหลายปจจย อาทเชน การเปลยนแปลงโครงสรางครอบครวจากครอบครวขยายมาเปนครอบครวเดยวทมมากขน ดงนน สามภรรยาตองเผชญปญหาตางๆ ในครอบครวเดยวโดยไมมผเขามาไกลเกลย หากขาดการควบคมอารมณและทกษะในการแกไขความขดแยงอยางสรางสรรค ยอมสงผลใหเกดความรนแรง นอกจากน สภาพสงคมปจจบน หลายครอบครวยงตองเผชญกบความเครยดและปญหาตางๆ รอบตวจากความเปลยนแปลงและความซบซอนในการใชชวต และระบบการศกษายงไมใหความสาคญจรยธรรมทางเพศ เพศศกษา สทธสตร และสทธมนษยชนตลอดจนการแกไขปญหาความขดแยงดวยเหตผลและสนตวธ (กฤตยา อาชวนจกล และคณะ, 2543)

ความรนแรงของคครองตอสตรมหลายปจจยสาเหตเกยวของกน Heise (1998) ไดเสนอเปนแบบจาลองระบบนเวศนความรนแรงของคครองตอสตร (Ecological Model of Factor Associated with

partner Abuse) ดงภาพท แบบจาลองระบบนเวศนความรนแรงของคครองตอสตร (Heise, )

ภาพท แบบจาลองระบบนเวศนความรนแรงของคครองตอสตร (Heise, )

สำนกหอ

สมดกลาง

71

จากภาพท แบบจาลองระบบนเวศนความรนแรงของคครองตอสตร Heise ( ) สรปวาความรนแรงนนเกยวกบเงอนไขสาคญทงภายในและภายนอก สาเหตของความรนแรงเกดจากองคประกอบรวม ระดบ ทสงผลปฏสมพนธไปมาระหวางกน จากวงกลมชนในสดจะแสดงถงลกษณะบคคล วงกลมชนทสองเปนพนททเกดความขดแยงและนาไปสความรนแรง วงกลมชนทสามแสดงถงสถาบนและโครงสรางทางสงคม ทงทเปนทางการและไมเปนทางการ ซงเปนตวกาหนดความสมพนธของคกรณ และวงกลมชนทสเปนสภาพทางเศรษฐกจ สงคม และความเชอทางวฒนธรรมทเปนสงแวดลอมของบคคล ดงนน การแกไขปญหาความรนแรงจงไมสามารถเจาะจงเฉพาะปจจยทตวบคคลไดเพยงลาพง แตตองปรบเปลยนทง สวน คอ บคคลและบรบททางสงคมไปพรอมๆ กน

แนวทางการยตความรนแรงจากคครองตอสตร

ปญหาความรนแรงตอสตรเปนปญหาททวโลกตนตว และพยายามหาทางแกไขรวมกนในระดบประเทศและระหวางประเทศ ทตองการความรวมมอจากทกภาคสวนรวมปองกน แกไข และยตปญหาน บญเสรม หตะแพทย และคณะ ( ) ศกษาพบแนวทางการยตความรนแรงจากคครองตอสตรในประเทศไทย ดงน

. การทาอนสญญาวาดวยการขจดเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ องคการสหประชาชาตจดทาอนสญญาวาดวยการขจดเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบขน โดยสมชชาใหญแหงสหประชาชาตมมตรบรองเมอ ธนวาคม และประเทศไทยลงนามเปนภาคในอนสญญาน มผลใชบงคบตงแตวนท กนยายน พ.ศ. โดยประเทศไทยขอยกเวนตงขอสงวนไวถง ขอจากจานวน ขอ แตตอมาขอยกเลกขอสงวน ขอ คงเหลอเพยงเรองความเสมอภาคในครอบครวและในการสมรส กบเรองอานาจของศาลโลกในการตดสนใจกรณขอพพาท โดยตกลงทจะสงเสรมความรวมมอระหวางนานาประเทศและภมภาค โดยมงหมายทจะกาหนดยทธศาสตรในระดบภมภาคเพอตอตานความรนแรง รฐบาลไทยมการดาเนนงานทผานมาจนถงปจจบน

. การดาเนนการศนยพงได ในปพ.ศ. รฐบาลมมาตรการใหโรงพยาบาลในสงกดกระทรวงสาธารณสขทกแหงจดใหมศนยชวยเหลอเดกและสตรในภาวะวกฤตขน (One Stop Crisis Center: OSCC)

ซงตอมาเรยกวา "ศนยพงได" โดยทางานเปนทมสหวชาชพเพอบรการ ใหความชวยเหลอผหญงและเดกทถกกระทารนแรง

. การดาเนนนโยบายและแผนขจดความรนแรงตอเดกและสตร พระราชบญญตค มครองผถกกระทาดวยความรนแรงในครอบครว มาในปพ.ศ. รฐบาลมมตเหนชอบกบนโยบายและแผนขจดความรนแรงตอเดกและสตร และในป รฐบาลประกาศใชพระราชบญญตคมครองผถกกระทาดวย

สำนกหอ

สมดกลาง

72

ความรนแรงในครอบครว พ.ศ. เมอวนท พฤศจกายน พ.ศ. โดยมวตถประสงคหลกเพอคมครองและใหความชวยเหลอผถกกระทาความรนแรงในครอบครว โดยผถกกระทาและผพบเหนเหตการณมหนาทตองแจงเหตเพอหยดความรนแรงนน ในปจจบน รฐบาลใชพระราชบญญตคมครองผถกกระทาดวยความรนแรงในครอบครวพ.ศ. ทกาหนดให “เพอนบาน” หรอ “ผพบเหน” ททราบการกระทาความรนแรงในครอบครวมหนาทแจงตอพนกงานเจาหนาทเพอดาเนนการตามกฎหมาย โดยมจดประสงคหลก เพอใหผหญงหรอบคคลทถกกระทาดวยความรนแรงในครอบครวรบความชวยเหลออยางทนทวงท รบการดแลรกษาฟนฟ รวมถงรบการคมครองไมใหตองเผชญกบเหตการณเลวรายซาสอง โดยเมอมการรองทกขแลว ใหพนกงานสอบสวนทาการสอบสวนโดยเรว และสงตวผกระทาความผด สานวนการสอบสวน พรอมความเหนใหพนกงานอยการ เพอยนฟองคดตอศาลภายใน ชวโมงนบตงแตตวผกระทาความรนแรง โดยผใดกระทาการอนเปนความรนแรงในครอบครวผนนมความผด ตองระวางโทษจาคกไมเกน เดอน หรอปรบไมเกน , บาท หรอทงจาทงปรบ หากมมการแจงตอพนกงานเจาหนาทหรอมมการรองทกขภายใน เดอน นบแตผถกกระทาดวยความรนแรงในครอบครวมโอกาสทจะแจงหรอรองใหคดเปนอนขาดอายความ แตสทธการรบความคมครองยงคงอยเชนเดม

. การคมครองผถกกระทาดวยความรนแรงจากคครองและความรนแรงในครอบครว ประเทศไทยประกาศใชพระราชบญญตการคมครองผถกกระทาดวยความรนแรงในครอบครว พ.ศ. ในราชกจจานเบกษาเลม ตอน ก วนท สงหาคม โดยมผลบงคบใชตงแตวนท พฤศจกายน พ.ศ. เปนตนมาโดยมเหตผลสาคญคอ เนองจากปญหาการแกไขการใชความรนแรงในครอบครวมความละเอยดออนซบซอนเกยวพนกบบคคลใกลชดมลกษณะพเศษแตกตางจากการทารายรางกายระหวางบคคลโดยทวไปการใชมาตรการทางอาญาตามประมวลกฎหมายมาบงคบการกระทาดวยความรนแรงในครอบครวจงไมเหมาะสมเนองจากกฎหมายอาญามเจตนารมณทจะลงโทษผกระทาผดมากกวาทจะแกไขพนฟผกระทาผดหรอปกปดคมครองผถกกระทาดวยความรนแรงในครอบครว ดงนน การมกฎหมายคมครองผถกกระทาดวยความรนแรงในครอบครวจงมความเหมาะสมมากกวาการใชกระบวนการทางอาญาเพราะสามารถกาหนดรปแบบวธการและขนตอนทมลกษณะแตกตางจากการดาเนนคดอาญาโดยทวไปโดยใหผกระทาความผดมโอกาสกลบตวและยบยงการกระทาผดซา รวมทงสามารถรกษาความสมพนธอนดในครอบครว ประกอบกบเดกเยาวชนและบตรในครอบครวมสทธรบความคมครองโดยรฐจากการใชความรนแรงและการปฏบตอนไมเปนธรรมจงจาเปนตองตราพระราชบญญตน

. การจดโครงการตางๆ รณรงคตอตานความรนแรงทกระทาตอผหญงในประเทศไทย โดยกระทรวงยตธรรม กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสภาพ (สส) มลนธเพอนหญง และเครอขายผหญงตอตานความรนแรง ประสานความรวมมอกบ

สำนกหอ

สมดกลาง

73

กองทนการพฒนาเพอสตรแหงสหประชาชาตหรอ UNIFEM ในการรณรงคระดบสากล เพอสรางความเสมอภาคระหวางเพศและสงเสรมสทธมนษยชนของผหญง รวมถงการลดความรนแรงทเกดขนกบผหญงจากทวโลก สาหรบประเทศไทยนน พระเจาหลานเธอพระองคเจาพชรกตยาภา ทรงงานทตสนถวไมตรใหกบกองทนการพฒนาเพอสตรแหงสหประชาชาตในการตอตานความรนแรงตอสตร (UNIFEM) ในโครงการ Say NO to Violence Against Women และทรงดารใหการรณรงคยตความรนแรงตอสตรเปนวาระเรงดวนในประเทศไทยในการรวมแกปญหาความรนแรงตอสตรทมอยในปจจบน เพอสรางคานยมและทศนคตใหม รวมถงสรางพลงความรวมมอของคนในสงคมใหรวมชวยกนหยดความรนแรงตอสตร ไมนงเฉยตอปญหาความรนแรงทพบเจอ เปนพลงพทกษสทธมนษยชนของสตร โดยเนนการรณรงคใหชมชนและผคนตระหนกถงความสาคญของปญหาความรนแรงตอสตร และรวมกนขจดการกระทารนแรงใหลดนอยลงหรอหมดไป โดยเปนปญหาของสงคม ไมใชปญหาสวนตวหรอปญหาครอบครวเพยงดานเดยวแตเปนเรองของทกคนทตองมสวนรวมในการดแลซงกนและกน คอยเฝาระวงกอนทปญหาจะลกลาม สงสาคญคอตองมชองทางในการแจงเบาะแสหรอเหตความรนแรง ซงในปจจบนกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยมหนวยบรการใหคาปรกษาตลอด ชวโมง ผานศนยประชาบด โทร.

ซงมการตดตงคสายโทรศพทไวทบานพกเดกและครอบครวทง แหงทวประเทศ เพอเปนชองทางในการเฝาระวงความรนแรง

. ความเสมอภาคของสตร

ความเสมอภาคทางเพศ (gender equality) เปนประเดนทางสงคมทมความสาคญอยางยง เนองจากทผานมาจนถงปจจบน ความสมพนธเชงอานาจระหวางหญงชายแทบในทกสงคมยงมความไมเทาเทยมกน ในการประชมระดบโลกครงท วาดวยเรองสตรทกรงปกกง พ.ศ. มการแถลงพนธกจทชดเจนวา ความเสมอภาคของสตร คอ เรองของสทธมนษยชน เปนเงอนไขสาหรบความยตธรรมของสงคม และเปนความจาเปนพนฐานสาหรบความเสมอภาค การพฒนา และสนตภาพ และเปนศนยกลางของการพฒนาอยางยงยน (สานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว, ) ผหญงผชายตองเออตอการมและใชสทธของความเปนมนษยเสมอภาคกน รวมทงเออตอการมสวนทจะสรางประโยชนทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองอยางไมแตกตางกน ผชายและผหญงควรมความอสระในการพฒนาความสามารถของตน และมโอกาสในการตดสนใจเลอกโดยไมมขอจากดจากเจตคตของสงคม การไมยดหยนของบทบาท รวมถงการใหคณคาและการสนบสนนอยางเทาเทยมกน (เมทน พงษเวช, ; บญเสรม หตะแพทย และคณะ , ) ความเสมอภาคของสตรจงมประเดนสาคญ หรอประกอบดวยเจตคตตอเรองความเสมอภาคในศกดศรความเปนมนษยระหวางหญงชาย ความเทาเทยมกนในดานความสามารถพงพาตนเองและเปนทพงแกผอนได

สำนกหอ

สมดกลาง

74

และความเสมอภาคในบทบาท ความสมพนธ หนาทความรบผดชอบตอครอบครว และการทางาน (สานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว, ) การพฒนามนษยและสงคมจาเปนตองนาประเดนเพศภาวะมาเปนกระแสหลกของการพฒนา (gender mainstreaming) โดยแสวงหาและกาหนดแนวทาง ททาใหหญงชายเขามามสวนรวมและรบประโยชนอยางเทาเทยมกน ทงน ตองคานงถงความสมพนธระหวางบทบาทหญงชาย หรอความสมพนธเชงอานาจของหญงชาย ทเกยวของกบการรบประโยชนนน (เมทน พงษเวช, )

ความหมายความเสมอภาคของสตร

ความเสมอภาคของสตร หมายถง ความเสมอภาคทางเพศ ทผหญงสามารถใชประโยชนจากโอกาส ทรพยากร และผลตอบแทนจากการพฒนาทมคณคาทางสงคมอยางเทาเทยมกนกบผชาย โดยไมไดหมายถงการทผหญงและผชายตองเหมอนกน แตเปนการไดมาซงสถานะ สทธ ความรบผดชอบและศกยภาพในการใชโอกาสในสงคมและชวตทเทาเทยมกนของหญงและชาย ดงนน การปฏบตตอผหญงและผชายอยางเทาเทยมกนนนอาจไมเพยงพอทจะสรางความเสมอภาคแกสตรได เพราะการปฏบตทเทาเทยมกนในบรบทของความไมเสมอภาคอาจเปนการคงไวซงความเหลอมลา หรอเปนการตอกยาความเหลอมลาทางเพศใหหยงรากยงลกมากขน ดงทมการเลอกปฏบตอยางเปนระบบ ทาใหผชายอยในสถานะทสามารถใชประโยชนจากโอกาสตางๆ ไดดกวาผหญง ดงนน ในการพจารณามาตรการเพอลดขอเสยเปรยบของผหญง จงตองพจารณาอยางละเอยดรอบคอบถงอปสรรคซอนเรนทมผลตอการมสวนรวมอยางเทาเทยม โดยมงในการประเมนผลกระทบทเกดขนอยางเปนธรรม ไมใชเพยงแคความเทาเทยมกนทางโอกาส (สานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว, : หนา ) ความเสมอภาคของสตรมอยางนอย ลกษณะ ไดแก ( ) ความเสมอภาคในศกดศรความเปนมนษย ( ) ความเสมอภาคทางสงคม ( ) ความเสมอภาคในครอบครว และ( ) ความเสมอภาคในการมสวนรวมทางเศรษฐกจ (สานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว,, :

) ดงน

. ความเสมอภาคในศกดศรความเปนมนษย ไดแก การสามารถมชวตอยโดยปราศจากความกลวในความรนแรงทางเพศ และไดรบการคมครองจากกฎหมายทขจดการเลอกปฏบตตอสตรและสงเสรมความเสมอภาคทางเพศ

. ความเสมอภาคทางสงคม ไดแก ความเสมอภาคทครอบคลมการมชวตอยรวมกบผอนในสงคมและในฐานะพลเมอง มสวนรวมทางการเมองและการปกครอง เชน สทธในการเลอกตงและการเปนตวแทนตามระบอบประชาธปไตย สทธการไดมา เปลยนแปลง หรอคงไวซงสญชาตของตน การไดมาหรอเปลยนสญชาตของคสมรสทงหญงและชายซงสมรสกบคนตางดาว ความเสมอภาคในการสบสญชาตใหแก

สำนกหอ

สมดกลาง

75

บตร ความเสมอภาคในการไดรบการศกษา การทาธรกรรมการเงน และการรบบรการรกษาสขภาพ สทธในการทางานและเลอกประกอบอาชพ ความเสมอภาคในการจางงาน สวสดการ และผลตอบแทน การคมครองความปลอดภยในการทางาน และการคมครองพเศษในภาวะความเปนมารดา ความเสมอภาคในสทธทางกฎหมาย ความเทาเทยมกนในการเลอกถนทอย ความเสมอภาคในการสมรสและครอบครว เปนตน

. ความเสมอภาคในครอบครว สงคม วฒนธรรมในอดตนยมอบรมใหสตรเรยนรการบานการเรอนเพอเตรยมความพรอมในการมครอบครว หรอกลาวอกนยหนงคอ เตรยมความพรอมในการไปรบใชดแลสามและลก จงเกดการแบงพนท บทบาท และหนาทอยางชดเจนและตายตวระหวางหญงและชายในชวตค จนกลายเปนคานยมและความคาดหวงจากสงคมใหผหญงทาหนาทและปฏบตตามบทบาททางเพศทสงคมกาหนด แมเมอสงคมเปลยนไป มการนาความทนสมยมาเปนแนวทางและเปาหมายในการพฒนาประเทศ ทาใหสตรมโอกาสไดรบการศกษา และออกทางานนอกบาน กลบทาใหสตรตองทางานหนกเปนสองเทา คอ ตองทาทงงานบานและงานนอกบาน ตามทสงคมยงคาดหวงใหผหญงเปนผจดการดแลงานบานทกอยาง สวนผชายยงคงดารงบทบาทเดม คอ ทางานนอกบานเพยงอยางเดยว ดงนน ผหญงจะไดรบแรงกดดนมากและมเวลาพกผอนไมเพยงพอ ทาใหผหญงมความเครยดมากขน มความสขนอยลง และไมมคณภาพชวตทด เพราะงานในบานและนอกบานเปนงานทหนกทงค สงผลตอบรรยากาศในครอบครวและอตราการหยารางกมากขน และหากลกมปญหา สงคมกจะโทษผหญงเพยงฝายเดยว จาเปนตองมการปรบเปลยนเจตคตวางานบานและงานเลยงลกกเปนงาน และพงเปนความรบผดชอบอยางเทาเทยมกนของชายและหญงทงสองฝาย

. ความเสมอภาคในการมสวนรวมทางเศรษฐกจ ไดแก ความเสมอภาคในคาตอบแทนและการจางงาน จากขอมลประเทศไทย ครอบครวทมผหญงเปนหวหนาครอบครวมรายไดตากวาครอบครวทผชายเปนหวหนาครอบครวในทกภาค ซงนาจะมสาเหตจากความไมเสมอภาคในคาจางและการเลอนตาแหนง ตลอดจนคาแรงของหญงในตลาดแรงงานกถกกวาชาย และดวยภารกจเลยงลกทาใหสตรจานวนหนงไมสามารถทางานตอเนอง ตองลาออกจากงานไปเลยงลก และเมอกลบมาทางานใหมกตองไปเรมตนทเงนเดอนเดมหรอตากวา ดงนน การมกฎหมายบงคบ ใหสถานประกอบการมสถานรบเลยงเดกออนจงมความจาเปนตอการสงเสรมความเสมอภาคหญงชาย ยงกวานน สตรทสามเสยชวตและตองมาเรมตนทางานเลยงครอบครวกตองตกอยในกลมตลาดแรงงานราคาถก อกปจจยหนงกคอผหญงไดรบการฝกอบรมใหมทกษะฝมอแรงงานสาหรบการสรางรายไดนอยกวาผชาย คอ รอยละ . เมอเทยบกบรอยละ . ของผชาย การเกษยณอายทตางกนในภาคการผลตอตสาหกรรมกเปนประเดนทสงผลตอความไมเสมอภาค

สำนกหอ

สมดกลาง

76

ทางเศรษฐกจของผหญง เมอสตรอายครบเกษยณกอนผชาย ครนจะหางานใหมทากคอนขางจะยาก และบางอาชพกตองการการฝกอาชพใหมและเงนทน

ในความเสมอภาคนนจาเปนตองคานงถงความเปนธรรมทางเพศ ( (Gender Equity) ดวย ซงเปนกระบวนการใหความยตธรรมตอผหญงและผชาย โดยการมมาตรการเพอชดเชยขอเสยเปรยบทางประวตศาสตรและสงคมทมผลใหผหญงและผชายไมสามารถดาเนนชวตไดอยางเทาเทยมกน ทงน ความเปนธรรมทางเพศเปนหนทางนาไปสความเสมอภาคทางเพศ ซงตองอาศยการเปลยนแปลงแนวทางปฏบตเชงสถาบนและความสมพนธเชงสงคม ทตอกยาและคงไวซงความเหลอมลาตางๆ ของหญงและชาย (สานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว, : ) ความเปนธรรมมความเกยวของกบความเทาเทยมของการปฏบต (บญเสรม หตะแพทย และคณะ , ) และยงรวมถงการรบความเปนธรรมและความยตธรรมในการเขาถงบรการ และการใชทรพยากรตามความตองการ และการสนองตอบทงในดานสวนตว ครอบครว ชมชน และในระดบประเทศ ความเปนธรรมระหวางหญงชาย จงเปนการทหญงชายรบความเปนธรรม แมมเพศทแตกตางกน เพอใหสามารถใชโอกาสและรบผลประโยชนนนอยางเปนธรรม (เมธน พงษเวช, )

สาเหตความไมเสมอภาคของสตร

รากเหงาและอปสรรคในความเสมอภาคระหวางหญงชายเปนเรองของมายาคตชายเปนใหญ (patriarchy) มาล พฤกษพงศาวล ( ) อธบายวา แนวคดชายเปนใหญถอเปนรากเหงาของความไมเสมอภาคทางเพศ สงผลใหเกดการกดกน เลอกปฏบต และกระทาความรนแรงตอสตร ระบบชายเปนใหญเปนระบบทสงคมยกยองใหความสาคญแกชายเหนอฝายหญง และชายเปนศนยกลางของอานาจ ความถกตองชอบธรรม และความยตธรรมทผชายควรไดรบสทธและการปฏบตดกวาหญงโดยไมควรมการโตแยงใดๆ ซงเปนการแบงชนชน บทบาทระหวางเพศ และมความสมพนธอยางไมเทาเทยมและไมเปนธรรมทงภายในบานและในสงคม ความสมพนธระหวางสามภรรยาในลกษณะแนวคดชายเปนใหญ จงเปนความสมพนธแบบนายกบทาส ซงฝายชายกดขฝายหญง และสงคมมโครงสรางเชงอานาจและระบบททาใหผชายอยในสถานะทสามารถใชประโยชนจากโอกาสตางๆ ไดดกวาผหญงไมวาทางตรงหรอทางออม ซงเปนการละเมดหลกการพนฐานดานสทธมนษยชน ในขณะท สานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว ( :

) สรปความไมเทาเทยมทางเพศมสาเหตมาจากโครงสรางครอบครวและปจจยทางวฒนธรรม ดงน . โครงสรางครอบครว เปนปจจยสาคญททาใหเกดการแบงงานระหวางเพศและยงผลใหเกดความ

ไมเทาเทยมกนในสถานภาพหญงและชายในครอบครว ซงเกดขนจากระบบคดทแบงสงคมออกเปน สวน คอสวนทเปนสาธารณะ (public) อนไดแก เรองนอกบานหรอเรองทเกยวกบเศรษฐกจ สงคมและการเมอง

สำนกหอ

สมดกลาง

77

โดยกลาววา โลกสวนนเปนโลกหรอสงคมของผชาย และสวนทเปนเรองสวนตว (private) อนไดแก เรองในบานหรอการดแลบานเรอนและผรวมเสวนาภายในครอบครว โดยมองวาโลกสวนนเปนของผหญง ทาใหผชายมกอยในฐานะผผลต เลยงดครอบครว จงอยในฐานะทเหนอและมอานาจมากกวาผหญง เปนบทบาททางเพศแบบประเพณหรอไมเสมอภาคนนเอง

2.ปจจยทางวฒนธรรม กลาวคอ ในแตละวฒนธรรม หญงชายเมอแรกเกดจะถกปลกฝงใหมบคลกภาพและอปนสยแตกตางกนออกไป โดยผสมาชกใหมตองยอมรบเจตคตและบทบาททสงคมกาหนดไวให ตามคานยมและความเชอของแตละวฒนธรรม ซงมความไมเทาเทยม

สถานการณความเสมอภาคของสตรในประเทศไทย

ในประเทศไทย บทบาทของผหญงและผชายยงไมมความเทาเทยมกนอยางแทจรง เนองจากสภาพสงคมไทยดงเดมกาหนดใหผหญงเปนแมบาน ดแลงานบาน และเลยงบตร เปนชางเทาหลง สวนผชายทางานหาเลยงครอบครว และใหการตดสนใจทกอยางเปนของผชาย ถอวาเปนชางเทาหนา การบรรลความเทาเทยมระหวางหญงชาย ไมใชความรบผดชอบของหญงฝายเดยว แตเปนหนาทของทกคนในสงคม โดยเฉพาะชายควรเขามามสวนรวม กอประโยชนใหกบทกคนในสงคม ไมใชเอาอานาจจากฝายหนงใหอกฝายหนง แตสงเสรมศกยภาพทแตกตางใหเทาเทยม สมประโยชนทงค ทงน ประเทศไทยไดดาเนนการรวมมอระหวางประเทศโดยเขาเปนภาคในอนสญญาตางๆ ทสาคญ คอ อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ โดยสาระสาคญประกอบดวยการสรางและรบรองความเทาเทยมกนระหวางผชายและผหญงอยางแทจรงในดานตางๆ อาท การเมอง การดารงชวต กฎหมาย การไดรบสทธและโอกาสในการจางงาน ฯลฯ รวมถงปรบรปแบบทางสงคมและวฒนธรรมเพอใหเออตอการขจดการเลอกปฏบตตอสตร อกทงการดาเนนการเพอลดปญหาความไมเทาเทยมทางเพศในประเทศเอง ไดปรากฏในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยวารฐตองสงเสรมความเสมอภาคของหญงและชาย รฐตองจดระบบการจางงานและคาตอบแทนทเสมอภาคและเปนธรรม (สานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว, 2552: 32)

แนวทางสรางความเสมอภาคของสตร

สานกงานกจการสตร และสถาบนครอบครว ( , 2552) เสนอแนวทางสรางความเสมอภาคของสตร ดงน

1. สรางคานยมและความเขาใจในความเปนชายเปนหญงตงแตวยเดก

2. สนบสนนใหเกดการเรยนรคณคาของชายและหญง พรอมเกดพฤตกรรมทเหมาะสม เคารพสทธของตนเองและผอน

สำนกหอ

สมดกลาง

78

3. สรางความสมพนธทเสมอภาคในชวตค ใหเกยรตยอมรบและไมกดขขมเหงกน

4. เปดโอกาสในสงคมใหชายและหญงโดยเทาเทยมกน

. กจกรรมหรอโครงการทมงสงเสรมความเสมอภาคของสตร ควรมการวเคราะหเพศภาวะ (gender analysis) โดยพจารณาบทบาทในความสมพนธเชงอานาจระหวางเพศ ทสงคมเปนผสรางขนใหกบหญงชาย ตลอดจนผลของการพฒนาตอบคคลทง เพศ ซงเกยวของกบประเดนสาคญ ประการ คอ บทบาททางเพศ การแบงงานระหวางหญงชาย โอกาสการเขาถงและควบคมความทรพยากรตาง ๆ และอานาจการตดสนใจ ใชเปนพนฐานในการดาเนนงาน (WHO, 7) ดงน

. พจารณาบทบาททางเพศ ทเปนบรรทดฐานทางสงคม ตองพจารณาวา กจกรรมหรอโครงการททานน มผลกระทบตอบทบาททางเพศของหญงชายทงโดยตรงและโดยออมอยางไร

. พจารณาการแบงงานระหวางหญงและชายตองพจารณาวา ผหญงตองทากจกรรมทหลากหลายในแตละวน ทงบทบาทการเลยงดบตร งานบาน งานนอกบาน กจกรรมตาง ๆ ทางประเพณวฒนธรรม ขณะทผชายทางานนอกบานเพอคาตอบแทน นาไปสการเขาถงอาหารและทรพยากรดารงชวต การจดทากจกรรม โครงการ หรอนโยบายตาง ๆ จะนาสวนนมาพจารณาอยางไร

. พจารณาการเขาถงและควบคมความทรพยากร การเขาถง คอ ความสามารถในการใชทรพยากร และการควบคม หมายถง การตดสนใจเพอใชทรพยากร ทรพยากรทกลาวถงนประกอบดวยทรพยากร ดาน ไดแก ( ) ทรพยากรดานเศรษฐกจ เชน งาน อาหาร เงน การเดนทาง เครองมอ เทคโนโลยตาง ๆ ( ) ทรพยากรดานการเมอง เชน การดารงตาแหนงผบรหาร การมโอกาสในการสอสาร ตอรอง การชวยเหลอดานกฎหมาย สทธมนษยชน ( ) ทรพยากรทางสงคม เชน เครอขายทางสงคม ผรวมเสวนาในองคกรตางๆ แหลงทรพยากรในชมชน ( ) ทรพยากรดานขอมลและการศกษา เชน การเรยนในระบบ การเรยนนอกระบบ การสอสารเพอแลกเปลยนขอมล การรบขอมลเพอตดสนใจ หรอปรบเปลยนสถานการณตาง ๆ ( ) เวลา เชน ระยะเวลาในแตละวนทใชในการทางาน ความยดหยนของเวลาททางาน และ ( ) ทรพยากรภายในตวบคคล เชน ความภาคภมใจในตนเอง ความมนใจในตนเอง และความสามารถในการแสดงออกในสงทใหประโยชนกบตนเอง

. พจารณาอานาจการตดสนใจในทกสงคม อานาจการตดสนใจสวนใหญแลว ผชายมมากกวาผหญง ทงอานาจทมาจากความแขงแรงของรางกาย ความร ทกษะ ราย การจดทาโครงการหรอกจกรรมใด ๆ จงจาเปนตองพจารณาถงอานาจการตดสนใจดวยทกครง

การวเคราะหเพศภาวะนถอเปนเครองมอสาคญ ทนาไปสการออกแบบกจกรรม การดาเนนงาน ตลอดจนการกาหนดนโยบาย เพอใหเกดแนวทางตดสนใจ การใชทรพยากร และใหผลประโยชนจากการพฒนาสาหรบหญงชายอยางยตธรรม และมประสทธภาพ รวมถงการปองกนและเปลยนแปลงแนวทางการ

สำนกหอ

สมดกลาง

79

พฒนาทางเศรษฐกจและสงคม ททาใหผหญงตกเปนเบยลาง เพอนาไปสการสรางความเสมอภาคของสตร ใหทงหญงและชายรบประโยชนจากการพฒนานนๆ อยางเทาเทยมกน (เมธน พงษเวช, ; สานกงานกจการสตร และสถาบนครอบครว, )

การสงเสรมความเสมอภาคของสตร การสงเสรมความเสมอภาคระหวางเพศ คอ การกาหนดนโยบาย มาตรการ กลไก แผนปฏบตงาน

การดาเนนงาน และการกาหนดมาตรการพเศษ เพอคมครอง ปองกน และสรางหลกประกนใหเกดโอกาสและการเขาถงความเสมอภาคเพอสงเสรมใหเกดความเสมอภาคระหวางเพศอยางทแทจรง โดยบรณาการใหเกดความเสมอภาคระหวางเพศระหวางเพศทงในการดาเนนงานของรฐ และในภาคสวนอนของสงคม ความเสมอภาคในศกดศรความเปนมนษยทจะไมถกกดกนเลอกปฏบตดวยสาเหตทางเพศเปนอดมการณของสงคมอารยะสมยใหม ทองคการสหประชาชาตไดรบรองไวในตราสารจดตงองคการเมอ พ.ศ. นอกจากน องคการสหประชาชาตและหนวยงานสากลตางๆ ไดรณรงคสงเสรมความเสมอภาคระหวางหญงชายในรปแบบตางๆ ทงดวยการออกกฎหมาย การสรางตวชวด และจดกจกรรมทางสงคมสงเสรมความเสมอภาคระหวางหญงชาย ดงน (สานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว, : - . )

. องคการสหประชาชาต

อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ (Convention on the Elimination

of All Forms of Discrimination Against Women-CEDAW) เปนกฎหมายระหวางประเทศทจดทาขนโดยสหประชาชาตจากการเรยกรองขององคกรสตรทวโลก โดยมกองทนเพอการพฒนาสตรแหงสหประชาชาต (United Nations Fund for Women-UNIFEM) ซงไดรบการจดตงขนในปพ.ศ. ทาหนาทเปนตวแทนองคกรสตรนานาชาตในการผลกดนใหเกดขน เพอใหสตรมพนทของตนเองในกลไกของสหประชาชาต อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบไดรบการรบรองจากทประชมสมชชาแหงสหประชาชาตสมยท ในป พ.ศ. ประเทศทเขารวมเปนภาคทงหมดในปจจบน (พ.ศ. ) ม ประเทศ อนสญญานมวตถประสงคเพอใหรฐภาคใชเปนแนวทางและกรอบในการพฒนาสทธของสตรในประเทศของตน สาระสาคญของอนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบซงมทงสน

มาตราเปนเรองการประกนสทธ ความเสมอภาคของสตรตงแตเกดจนตาย ตงแตสทธความเสมอภาคในการถอสญชาตของบตร สทธความเสมอภาคในการศกษา การจางงาน การทาสญญา ตลอดจนสทธความเสมอภาคในครอบครวและการสมรส สทธการทางาน และสทธทางการเมอง เปนตน ประเทศไทยไดเขาเปนภาคอนสญญาดงกลาวในปพ.ศ. และไดทาการพฒนากฎหมายและกฎระเบยบของรฐตลอดมาหลงจากไดลงนามเปนภาคจนกระทงสามารถยกเลกขอสงวนได

สำนกหอ

สมดกลาง

80

ปฏญญาปกกงและแผนปฏบตการเพอความกาวหนาของสตร (Beijing Declaration and Platform

for Action-BPFA) เปนเอกสารจากการประชมสตรโลกครงท ซงจดทกรงปกกงในป พ.ศ. และไดรบการรบรองจากประเทศผรวมเสวนาทงหมด ประเทศ แผนปฏบตการเพอความกาวหนาของสตรเปนแผนแมบทโลกทแนะนาใหประเทศผรวมเสวนาเรงรดการดาเนนงานตามยทธศาสตรไนโรบ และขจดอปสรรคทขดขวางการมสวนรวมอยางเสมอภาคในการตดสนใจในทกดานของชวตสตร ทงทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง รวมถงหลกการใชอานาจและความรบผดชอบ ระหวางหญงชายภายในบาน ททางาน ในชมชนทงระดบชาตและนานาชาต ปฏญญาปกกงและแผนปฏบตการเพอความกาวหนาของสตรเหนวา ความเสมอภาคระหวางเพศเปนเรองสทธมนษยชนและความเปนธรรมในสงคม เนองจากสตรเปนประชากรครงหนงของโลกและอยในทกภาคสวน เสนอใหประเทศผรวมเสวนาใชยทธศาสตรการผลกดนใหความเสมอภาคทางเพศเปนกระแสหลกของการพฒนา หมายความวา ตองทาใหความเสมอภาคทางเพศเปนคานยมหลก (core value) ในการพฒนาประเทศ ในการจดทานโยบายทกนโยบาย แผนพฒนาทกแผน โครงการพฒนาทกโครงการ กฎหมายทกฉบบ ตลอดจนการดาเนนการและการทางานรวมกนระหวางหญงชายควรตงอยบนพนฐานของความเสมอภาคระหวางหญงชาย

2. การดาเนนงานสงเสรมความเสมอภาคของสตรในประเทศไทย

อดมการณและการสงเสรมความเสมอภาคระหวางหญงชายจากตางประเทศไดปรากฏในสงคมไทยทละเลกทละนอยเมอมการเปลยนแปลงการปกครองเขา สสงคมในระบอบประชาธปไตยทมพระมหากษตรยทรงเปนประมขในป พ.ศ. และปรากฏเปนหลกกฎหมายของบานเมองทชดเจนตงแตการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช เปนตนมาจนถงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบปจจบน โดยไดระบไวในมาตรา วา บคคลยอมเสมอกนในกฎหมายและไดรบความคมครองตามกฎหมายเทาเทยมกน ชายและหญงมสทธเทาเทยมกน

. . การตรารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย สทธอนเทาเทยมระหวางหญงชายไดรบการบญญตขนในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช มาตรา

ซงบญญตวา ชายและหญงมสทธเทาเทยมกนเปนครงแรก ตอมาในปพ.ศ. มการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช เปนรฐธรรมนญฉบบแรกทรบรองหลกศกดศรความเปนมนษยทเทาเทยมเสมอภาค ทไดรบการคมครองจากรฐธรรมนญอยางเสมอกนโดยไมถกกดกนเลอกปฏบต ดวยสาเหตทางเพศ รฐธรรมนญป นอกจากจะกลาวถงความเสมอภาค ระหวางหญงชายแลว ยงบญญตหามการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมระหวางหญงชาย

. . การรวมเปนภาคอนสญญาของสหประชาชาต ไมเพยงแตจะเปนหลกกฎหมายภายในทไดรบการสถาปนาขนเปนกฎหมายสงสดของประเทศเทานน แตประเทศไทยยงไดลงนามในพนธกรณกบ

สำนกหอ

สมดกลาง

81

ประชาคมโลกในการทจะเคารพและปฏบตตามหลกความเสมอภาคของสตร ดวยการเขาเปนภาคอนสญญาของสหประชาชาตวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ (The Convention on the

Elimination of All Forms of Discrimination Against Women-CEDAW) ในปพ.ศ. รวมทงในปพ.ศ. ประเทศไทยไดเขาเปนภาคพธสารเลอกรบของอนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทก

รปแบบ (Optional Protocol to the Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against

Women-OPCEDAW) ในขณะเดยวกนมตคณะรฐมนตรเมอวนท กรกฎาคม กาหนดใหมตาแหนงผบรหารดานการเสรมสรางบทบาทหญงชาย (Chief Gender Equality Officer-CGEO)ในหนวยงานระดบกรมและระดบกระทรวง รวมทงใหมการจดตงศนยประสานงานดานความเสมอภาคของสตร (Gender

Focal Point-GFP) ในหนวยงานเหลานดวย มตของคณะรฐมนตรดงกลาวเปนการสรางกลไกฝายบรหารทจะนานโยบายและหลกการความเสมอภาคระหวางชายหญงไปผนวกในการปฏบตหนาทของหนวยงานรฐทกระดบ

. . แผนพฒนาสตรแหงชาต ประเทศไทยไดมการพฒนาสตรอยางมแผนการพฒนามาถงปจจบนเปนเวลากวา ป คอ นบตงแตการมแผนพฒนาสตรเปนครงแรกในปพ.ศ. ซงเปนแผนแมบทการพฒนาสตรระยะยาว ป (พ.ศ. - ) รวมไดทงหมด แผน คอ แผนระยะยาว แผน ไดแก ฉบบท พ.ศ. - และฉบบท พ.ศ. - และแผนพฒนาสตรในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตอก แผน ซงลอตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ตงแตฉบบท (พ.ศ. - ) ฉบบท (พ.ศ. - ) ฉบบท (พ.ศ. - ) ฉบบท (พ.ศ. - ) ฉบบท (พ.ศ. - ) และฉบบท (พ.ศ. - )

. . การจดทาและใชมาตรฐานและตวชวดความเสมอภาคระหวางหญงชายในประเทศไทย โครงการสตรและเยาวชนศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตรไดรบมอบหมายจากสานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยใหจดทามาตรฐานและตวชวดความเสมอภาคระหวางหญงชาย (Thailand National Standard and Indicators on Gender Equality) เพอสรางมาตรฐานและเปนหมดรงวด (benchmark) ประเมนผลลพธของนโยบายและแผนการพฒนาสตร มาตรฐานความเสมอภาคระหวางหญงชาย หมายถง คณภาพชวตทผหญงควรจะมเมอเปรยบเทยบกบผชาย (สานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว, : ) การจดทามาตรฐานและตวชวดความเสมอภาคระหวางหญงชายนดาเนนการตามแผนพฒนาสตรในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท

(พ.ศ. - ) เปนหลก และคานงถงความสอดคลองกบกฎหมายสงสดในประเทศ คอ กฎหมายรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ตลอดจนอนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ (OP CEDAW) ปฏญญาปกกงและแผนปฏบตการเพอความกาวหนาของสตร

สำนกหอ

สมดกลาง

82

เปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ รวมทงประเดนอนๆ ทเกดขนใหม โดยระดมความคดเหนจากผทรงคณวฒ/ผเชยวชาญดานสตร และดานบทบาทความสมพนธหญงชายในหลายสถาบนการศกษา รวมทงผปฏบตงานของหนวยงานในทกภาคสวน ทงสวนกลางและสวนภมภาค กลมประชาชนทวไปทงหญงและชาย กลมเยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย เปนตน รวมจานวนไมนอยกวา , คน และเมอจดทามาตรฐานและตวชวดความเสมอภาคระหวางหญงชายเสรจเรยบรอยแลว ไดมกระบวนการจดประชมเชงปฏบตการฯ เพอสรางความเขาใจและแลกเปลยนเรยนรใหกบผบรหารและผปฏบตงานของกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจานวน คน รวมทงไดมการจดแถลงขาวเพอใหสงคมไดรบร (สานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว, : - )

. งานวจยทเกยวของ

มผศกษาและดาเนนการวจยทเกยวกบความรนแรงของคครองตอสตรในหลายลกษณะทงในประเทศและตางประเทศ ผวจยมงศกษางานวจยทเกยวของกบชวตคทใชความรนแรง และลกษณะของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง ดงน

งานวจยในประเทศไทย

พมลพรรณ วยาจต ( , บทคดยอ) ศกษาสถานภาพและบทบาทของสตรไทย : การเปลยนแปลงทมผลกระทบตอความสมพนธภายในครอบครว วธการศกษาใชการสมภาษณแบบไมเปนทางการและสงเกตการณ โดยมกลมตวอยางแบงออกเปน กลมๆ ละ ครอบครว ไดแก กลมทสตรออกไปทางานนอกบาน และกลมทสตรไมออกไปทางานนอกบาน ผลการศกษาพบวา ความสมพนธระหวางสามและภรรยาในครอบครวซงภรรยามไดออกไปทางานนอกบานมอานาจความไมเสมอภาคในการตดสนใจภายในครอบครว ในขณะทมารดาทออกไปทางานนอกบานมความใกลชดและมเวลาใหกบบตรนอยลง สวนสามของภรรยาซงออกไปทางานนอกบาน มการปรบเปลยนความคดและพฤตกรรมในการยอมรบบทบาทหาเลยงครอบครวรวมกน ยอมรบการตดสนใจของภรรยาภายในครอบครวมากขน รวมทงสามของภรรยาทออกไปทางานนอกบานมบทบาทในการดแลบตรมากขน

แววรง นาวาบญนยม ( : บทคดยอ) ศกษาความรนแรงตอภรรยา : ขอเทจจรงจากผถกกระทาทารณเปรยบเทยบกบผกระทาทารณ และทรรศนะจากชมชน พบวา สาเหตของความรนแรงตอภรรยาไดแก พฤตกรรมดานชสาว หงหวง ขาดการสอสารกนภายในครอบครว ความฝดเคองดานเศรษฐกจ พฤตกรรมการดมเหลา การควบคมและกาวกายในชวตสวนตว และความคดเหนไมตรงกน สาเหตสาคญทนาไปสการทารายรางกาย คอ การหงหวง การรายงานขอเทจจรงระหวางผถกกระทาและผกระทามความแตกตางกน เชน การมเพศสมพนธกบคนอน ผกระทามกจะปกปองตนเองโดยการไมกลาวถง ในขณะทผถกกระทามก

สำนกหอ

สมดกลาง

83

เปนผรายงานขอเทจจรงอยางละเอยด การยอมรบบทบาทหญงชายมความแตกตางกน ผหญงถกกาหนดใหเปนผรบผดชอบดแลคาใชจายในบาน พฤตกรรมอยางเดยวกน เชน การมเพศสมพนธกบคนอน เมอฝายหญงเปนผกระทาจะรสกผดและเงยบเมอถกดาวา แตถาฝายชายกระทาจะโกรธเมอถกตอวาและอาจถงขนทารายรางกายภรรยา นอกจากนนยงพบวา ทรรศนะของชมชนทไมยอมรบวาความรนแรงตอภรรยาเปนเรองสวนตวแตเปนเรองของชมชนชวยใหกลไกของชมชนมผลตอการจดการความรนแรงตอภรรยา

วนทนย วสกะสน และสนย เหมะประสทธ ( : บทคดยอ) ศกษาการศกษาคานยมและทศนคตของสงคมไทยตอปญหาความรนแรงตอสตร พบวา ทศนคตของสงคมไทยไมเหนดวยกบการเกดปญหาความรนแรงตอสตร ไมวาจะเปนความรนแรงในครอบครว ในสถานศกษา ในททางานและในทสาธารณะ และไมเหนดวยวาปญหาความรนแรงตอสตรเปนเรองเฉพาะตวของผหญงคนนน และสาเหตของปญหาความรนแรงในสงคมไทยวามาจากการอบรมเลยงดและสงคมทผชายเปนใหญ

นนทพนธ ชนลาประเสรฐ ( : บทคดยอ) ทาการวจยเรอง “การพฒนาระบบฐานขอมลและสงเคราะหงานวจยดานความรนแรงในสงคมไทย” เพอวเคราะหและสงเคราะหองคความรจากงานวจยดานความรนแรง และจดวางระบบฐานขอมลงานวจยดานนในระบบ World Wide Web งานวจยทศกษาในประเทศไทย ตงแตป พ.ศ. - จานวน เรอง ผานการวเคราะหเนอหา (Content analysis) และสงเคราะหโดยใชหลกการวจยดานความรนแรงและการวจยสขภาพสตรเปนกรอบแนวคด ผลการวจยพบวา การศกษาความรนแรงในทกดาน สาหรบการศกษาเกยวกบปญหาความรนแรงตอสตรในชวตค พบวา แนวโนมการวจยในชวงป พ.ศ. - มความชดเจนมากขนเกยวกบแนวคดของความรนแรงทเกดขนจากรากฐานเรองเพศ (Gender based violence) มาตรฐานทางเพศสองระดบ และอทธพลของระบบวธคดแบบชายเปนใหญ ซงเปนรากเหงาของปญหาความรนแรงตอสตร

จะเดจ เชาวนวไล และคณะ ( : บทคดยอ) ทาการวจยรอง "ผลกระทบของสราในฐานะปจจยรวมการเกดปญหาความรนแรงในครอบครว" พบวา รอยละ - ของกลมตวอยางเพศชายทดมสราหรอเครองดมแอลกอฮอล มประสบการณการใชความรนแรงตอเดกและสตร โดยการทบต ทาราย ขมขนกระทาชาเราบคคลในครอบครวและผอน

มลนธเพอนหญง ( : บทคดยอ) รบการสนบสนนจากสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สส) ใหวจยเรอง "ผลกระทบของสราในฐานะปจจยรวมการเกดปญหาความรนแรงในครอบครว" โดยปฏบตงานรวมกบเครอขายผหญง พนท ในภมภาคตางๆ ทวประเทศ ผลการวจยปรากฏวารอยละ - ของกลมตวอยางเพศชายทดมสราหรอเครองดมแอลกอฮอล มประสบการณการใชความรนแรงตอสตรและเดก กลมตวอยางสวนใหญระบวา การดมสรามผลตอการใชความรนแรงในครอบครว เชน ดาทอ พดจาหยาบคาย ทะเลาะ ขาดความรบผดชอบ และละเมดทางเพศผลการวจยสนบสนนเรองเหลา

สำนกหอ

สมดกลาง

84

เปนสาเหตแหงความรนแรงในครอบครว รวมทงจากการเกบสถตผทโทรศพทเขามาขอคาปรกษาทางโทรศพทยงพบวา เหลาเปนปจจยกระตนทาใหเกดปญหาความรนแรงตอสตรและเดกดวย นอกจากนปญหาความรนแรงในครอบครวมสาเหตมาจากคานยมสงคมแบบชายเปนใหญ ทมความเชอวาผชายเปนผนาครอบครว สามเปนเจาชวตภรรยา มสทธดดา ทบตทาราย หรอบงคบใหมเพศสมพนธตามความตองการของตน ภรรยาจงตกอยในภาวะจายอมและจานน เนองจากเรองภายในครอบครวถกจดวางใหเปนเรองสวนตว แมแตกลไกรฐ ญาตพนองและผทอยใกลชด กไมกลาเขามาชวยเหลอ ทาใหผหญงตกอยในภาวะยากลาบาก ไมกลาบอกเลาใหใครฟง เพราะทศนคตทถกสงสอนมาวา เรองภายในครอบครวเปนเรองสวนตว นาอบอาย ไมควรนามาเปดเผย และมอคตวาปญหาเกดจากความบกพรองของฝายหญงเอง แมวาการกระทาความรนแรงนนจะสงผลกระทบตอสภาวะสขภาพกายและสขภาพจตของผหญงกตาม

บญเสรม หตะแพทย และคณะ ( : บทคดยอ) ทาการวจยเรอง “ทศนคตและบทบาทของทมสหวชาชพตอการแกไขปญหาความรนแรงในครอบครว” เพอศกษาทศนคตและบทบาทของทมสหวชาชพ โดยวจยเชงปรมาณดวยแบบสอบถามในกลมตวอยางทวประเทศ คน และวจยเชงคณภาพดวยการสมภาษณเจาะลกในกลมตารวจทเปนพนกงานสอบสวน ทงหญงและชาย ในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล

คน ผถกกระทาความรนแรงในครอบครวทงผใหญและเดก คน และทมสหวชาชพในโรงพยาบาล คน ระหวางเดอนมถนายน — เมษายน พบวา บทบาท กระบวนการ และขนตอนใหบรการของบคลากรในศนยพงของโรงพยาบาลเปนทพงพอใจของผถกกระทาทไปใชบรการ โดยนกสงคมสงเคราะห นกจตวทยาใหคาแนะนาถงการใช พ.ร.บ.คมครองผถกกระทาดวยความรนแรงในครอบครว พ.ศ. ทาใหผรบบรการเหนวาเปนทพงจรง แตผถกกระทามความเหนวาตารวจยงไมชวยเหลออยางทนท ไมใหขอมลทเปนประโยชนตอผถกกระทา มทศนคตเชงลบตอปญหา และพนกงานสอบสวน ยงไมนา พ.ร.บ.ฉบบนมาใชเปนเครองมอในการปฏบตงาน ทงน ทมสหวชาชพบางกลมยงไมเขาใจปญหาความรนแรงในครอบครว โดยยงเหนวาปญหาความรนแรงในครอบครวเปนเรองสวนตว ผหญงเปนตนเหตของปญหา และการเอาผดกบผชายทลวงละเมดทางเพศจะทาใหครอบครวของผถกกระทาเดอดรอน จงดาเนนการแคตกเตอนผกระทาผด สงผลผถกกระทาความรนแรงเสยงอนตรายมากกวาเดม

บหงา ตโนภาส ( : บทคดยอ) ทาการวจยเรอง "การพฒนาตนแบบการชวยเหลอสตรทประสบปญหาความรนแรงในชวตค"โดยการสนบสนนจากสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สส) ศกษากลมสตรอาย ปขนไป จานวน คน ในอาเภอเมอง จงหวดระยอง ซงมแผนงานทจะเปน ใน จงหวดนารองดานการพฒนาระบบการชวยเหลอสตรทรบความรนแรง ผลการวจยพบวา กลมตวอยางรอยละ ถกทารายโดยคครองของตวเอง โดยเฉพาะ สตรทมอายระหวาง - ป เปนกลมทประสบความรนแรงดานจตใจรอยละ จากสามทไมซอสตย มภรรยานอย และใชคาพดทารายจตใจ

สำนกหอ

สมดกลาง

85

นอกจากน ยงพบความรนแรงทางเพศทถกสามกระทาเสมอ เชน การบงคบใหมเพศสมพนธ และการไมใสถงยางอนามย สวนความรนแรงดานรางกาย และดานเศรษฐกจนนอยในลาดบถด ทงน ปจจยสาคญทกระตนความรนแรงดงกลาว คอ การดมสราและการมชสาวของสาม ตลอดจนปญหาการเงนในครอบครว ผวจยยงพบวา การรณรงคและใหความรทางกฎหมายกบผหญง โดยเฉพาะการรณรงค "หยดความรนแรงตอสตร" และโครงการ UNIFEM โดยพระเจาหลานเธอ พระองคเจาพชรกตตยาภาทาใหประชาชนตนตวเรองความรนแรงตอสตรมากขน นอกจากน การสรางระบบปกปองความรนแรงในรปแบบเครอขายชมชน การสรางสญญาณบอกเหตเมอเกดความรนแรงในชมชน การจดตงศนยดแลเดกในชมชน การสรางอาชพใหผหญงพงตนเอง และการสรางอาสาสมครสาธารณสข (อสม.) ทเขมแขงนนสามารถชวยเหลอและฟนฟผหญงทประสบความรนแรงในครอบครว

งานวจยในตางประเทศ

Milind ( : Abstract in National Institute of Public Cooperation and Child Development, India,

: ) รายงานผลการวจยเรอง Ending domestic violence: self -help groups can help ทสารวจประวตของสตรผรอดพนจากความรนแรงจากคครอง คน ในเขตเมองและชนบทของรฐมหาราช ประเทศอนเดย และคณประโยชนของกลมชวยตน (self-help groups/SHGs) ทกลมตวอยางเขารวม การวจยนมขอคนพบวา ความรนแรงจากคครองมกเกดขนกบหญงสาว เนองจากเหตปจจยสาคญทสตรมคครองเรว ยาย แม และตนเองมสมพนธภาพเชงรกษาเชงอานาจทไมเทาเทยมกบฝายชายในครอบครว สภาพความเปนอยยากจน มประวตการทาผดกฎหมาย ขาดการศกษา ขาดเขาถงโอกาสและทรพยากรทางสงคม และมสามตดสรา โดยเฉพาะอยางยงเปนสตรในสงคมมสลม กรณศกษาสวนใหญมกสทนตอความรนแรงและเอยปากบอกพอแมของตนหรอเพอนบานตอเมอทนรบไมไหว มเพยงกรณรายแรงทขอหยาขาดหรอแจงตารวจ สตรสวนใหญไมตองการแยกทางกบสามดวยเกรงวาลกจะขาดพอและเปนปมดอย ในกรณทสตรไมอาจอยบานไดกจะไปพกชวคราวทบานพอแมหรอบานของพนอง กลมชวยตนเปนตวแทรกแซง (perpetrators) ชวยยตปญหาความรนแรง โดยเออโอกาสในการปรกษาทางจตวทยา การสนบสนนประคบประคองจตใจ และการแสวงหาความชวยเหลอทางกฎหมาย อยางไรกตาม ศกยภาพของกลมชวยตนในงานวจยนยงไมถงพรอม เนองจากผรวมเสวนายงไมตระหนกรเรองสทธความเสมอภาคของตน ตลอดจนหลกทางกฎหมาย ซงหนวยงานทจดกลมชวยตนจาเปนตองสงเสรมใหสตรเขาใจสทธ ความเสมอภาคของสตร และความรเรองกฎหมายทเกยวของ นอกจากน การรณรงคยตความรนแรงแกสตรตองคานงและสงเสรมใหเกดผนาเสวนาแบบเปนทปรกษาทางจตวทยาประจาชมชน และ “นกกฎหมายเทาเปลา” (barefoot lawyers)

ตลอดจนจดงบประมาณและปจจยเอออานวยชวยเหลอสตรผเดอดรอนเพมขน

สำนกหอ

สมดกลาง

86

Tuhin ( : Abstract in National Institute of Public Cooperation and Child Development, India,

: ) รายงานผลการวจย Impact assessment study of SGSY programme on empowerment of women

at Babpur village. Kolkata :Vidyasagar School of Social Work. เพอประเมนผลของโปรแกรมกลมชวยตนของรฐบาลอนเดย ทมชอวา Swarnjayanti Gram Swarozgar Yojana (SGSY) ตอการเสรมสรางพลงอานาจของสตร โดยใชแบบสอบถาม ซงประกอบดวยตวชวดการเสรมสรางพลงอานาจของสตร ดาน ไดแก เศรษฐกจ การปกครอง การตดสนใจในครอบครว และการตระหนกรประเดนทางสงคมและสขภาพอนามยเกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยาง คน จากหมบาน Babpur village , Purbakhilkapur Gram

Panchayat, Kolkata ประเทศอนเดย แบงเปนผเคยเขารวมโปรแกรม คน และผไมเคยเขารวมโปรแกรม คน การวจยนมขอคนพบวา ( ) การเสรมสรางพลงอานาจของสตรดานเศรษฐกจ: ผเคยเขารวม

โปรแกรมรอยละ และผไมเคยเขารวมโปรแกรมรอยละ เปนผมอสระและอานาจในเชงเศรษฐกจ ทงน ผเคยเขารวมโปรแกรมรอยละ และผไมเคยเขารวมโปรแกรมรอยละ มนสยในการออมทรพย โดยผเคยเขารวมโปรแกรมรอยละ สามารถคนพบหรอสรางสรรควธการใหมๆ ในการเพมรายไดและลดรายจายใหครวเรอนอยางเหมาะสมและไดผล ( ) การเสรมสรางพลงอานาจของสตรดานการปกครอง: ผเคยเขารวมโปรแกรมรอยละ % เปนคณะกรรมการบรหารสวนทองถนของอนเดย (the panchayat) รอยละ รวมประชมของหมบานอยางสมาเสมอ และรอยละ ใชสทธออกเสยงทางการเมองดวยการตดสนใจของตนเอง โดยไมคานงถงอทธพลของนกการเมองในทองถน สาหรบผไมเคยเขารวมโปรแกรมมเพยงรอยละ ทเปนคณะกรรมการบรหารสวนทองถนของอนเดย รอยละ รวมประชมของหมบานอยางสมาเสมอ และรอยละ ใชสทธออกเสยงทางการเมองอยางเปนอสระ ( ) การเสรมสรางพลงอานาจของสตรดานการตดสนใจในครอบครว: ผเคยเขารวมโปรแกรมรอยละ - % เปนผมสวนรวมในการตดสนใจและการจดการตางๆ ในครอบครว เชน คาใชจายทางการศกษา การรกษาพยาบาล และการแตงงานของบตร ทงน มเพยงรอยละ ทเปนผมอานาจตดสนใจอยางแทจรง ( ) การเสรมสรางพลงอานาจของสตรดานการตระหนกรประเดนทางสงคมและสขภาพอนามย: ผเคยเขารวมโปรแกรมรอยละ และมเพยงผไมเคยเขารวมโปรแกรมรอยละ ตนตวตอประเดนตางๆ ทางสงคมและสขภาพอนามย อยางไรกตามกลมตวอยางทง กลม รอยละ คานงถงความสาคญของนานมมารดาและการฉดวคซนใหบตร

Enander ( : Abstract) ทาการวจยระดบปรญญาเอกเรอง “Women Leaving Violent Men:

Crossroads of Emotion, Cognition and Action” เพอศกษากระบวนการแยกทางของสตรจากคครองทกระทาความรนแรง การวจยใหความสาคญกบอารมณความรสกและการรคดของสตร ทสงผลในการแยกทาง ผวจยใชทฤษฎสตรนยมตอความรนแรงตอสตร และสงคมวทยาของอารมณความรสก (the sociology

of emotions) เปนทฤษฎหลกของการวจย เพอขยายความเขาใจตอสตรในการแยกทางออกจากความรนแรง

สำนกหอ

สมดกลาง

87

ของคครอง เกบรวบรวมขอมลดวยการสมภาษณสตร คาถาม ผลการวจยถกเสนอเปน ชด ชดท ผวจยสมภาษณพบสาเหตและกระบวนการหลกของการแยกทาง ซงมกระบวนการ ขน ซอนทบกนอย กลาวคอ ( ) ขนแยกกนอย ( ) ขนเปนอสระและทาความเขาใจ ความเปนอสระนนเกยวของกบการบรรเทาใจจากอารมณความรสกทเขมจากการถกกระทาความรนแรง สวนความเขาใจเกยวของกบการรคดพจารณาสมพนธภาพเชงรกษาและชวตในความรนแรง และเหนตนเองในฐานะผตกเปนเหยอ และ ( ) ขนแยกทาง ชดทสอง ผวจยสมภาษณพบภาวะเกบโกรธโทษตนเองของสตร ทรสกเปน “คนโงผทนอย” (A Fool to

Keep Staying) จงตตราตนเองวา “โง” แสดงถงความอบอายในเพศสภาพเกดจากความคดทรวา ตนตองตกอยในสมพนธภาพเชงรกษาทคกคามทาราย และ “ปลอย” ใหตนเองตองถกกระทายาย ชดทสาม ผวจยสมภาษณพบความขดแยงทางอารมณความรสก ในบรบทของการถกกระทาความรนแรงและในฐานะเหยอ ใจหนงกมองหาขอดของสามผกระทาความรนแรง แตชวตทตกเปนเบยลางและถกกระทาความรนแรง กทาใหความนกคดในทางดกบความรสกทไมยนดมความไมสอดคลองกน หลายครงเขา ความรสกทดตอผกระทาความรนแรงเปลยนไปเปนทางราย และชดทส ผวจยสมภาษณพบมมมองใหมของสตรตอการใหความหมายทงดานดและดานรายในตวคครอง แมสตรตระหนกชดถงความรนแรงของคครองในฐานะผสรางความทกขให แตความรสกอาลยอาวรณทอยในใจกอาจรงใหกระบวนการเปนอสระเกดขนชาออกไป หรอเปนอปสรรคในการตดสนใจแยกทาง ทายทสด งานวจยนชวาอารมณความรสกและการรคดเกยวของระหวางกน

Machera ( in Sunnari, Vappu et al. (Editor), : ) ทาการวจยเรอง “Rethinking

Violence and Socialization: Reflections from Kenya” เพอศกษากระบวนการสงคมประกต หรอการหลอหลอมทางสงคม(socialization) ซงสตรชาวเคนยาอาย ปขนไปกวารอยละ ยงตกเปนเหยอความรนแรงจากสามหรอชายทเปนคครอง ดวยการยอมจานนในอานาจชายเปนใหญในสงคมเคนยา และผชายชาวเคนยากนยมพสจนความเปนชายดวยการทบตภรรยาและบตรตามความเชอและคานยมทสบทอดมาในสงคม ในขณะทสตรเคนยากมความเชอและคานยมในการเปนผหญงดวยการจานนและอดทนตอผชาย

Monemi ( : Abstract) ทาการวจยระดบปรญญาเอกเรอง “The Impact of Violence Against

Women on Child Growth, Morbidity and Survival: Studies in Bangladesh and Nicaragua” เพอสารวจผลกระทบของการถกคครองกระทาความรนแรงทางรางกาย ทางเพศ และทางความรสกของสตรในวยเจรญพนธ รวมทงระดบของการถกบงคบควบคมในชวตสมรส ตอสขภาพและการอยรอดของบตรในสองวฒนธรรมทตางกน คอ บงคลาเทศและนคารากวเกบรวบรวมขอมลเชงปรมาณโดยวธใหชมชนเปนฐานการวจยจากมารดาและบตรในบงคลาเทศ , ค ในนคารากว ค รวมกบแมทมบตรเสยชวตในวยตากวา ขวบอก ราย จากการศกษาพบวา สตรทรวมการวจยสวนใหญมประสบการณถกกระทาความรนแรงจาก

สำนกหอ

สมดกลาง

88

คครอง ผลการวจยแสดงความสมพนธของประสบการณการถกกระทาความรนแรงในลกษณะตางๆ ทงทางรางกาย ทางเพศ ทางอารมณ และการถกบงคบควบคมในชวตสมรสกบขนาดของรางกายทารกแรกคลอดทเลกกวาปกต ความเสยงทมากขนตอนาหนกตวทารกทตากวาปกต ความลาชาในอตราการเจรญเตบโต และการตดเชอในระบบทางเดนหายใจในชวง เดอนแรกของชวตทงน ในนคารากวบตรทมารดามประวตถกกระทาความรนแรงทางกายมความเสยงตอการเสยชวตกอนวย ขวบ ในบงคลาเทศ ความสมพนธของประสบการณการถกกระทาความรนแรงของมารดากบการเสยชวตของทารกกอนวย ขวบ ยงพบในคนรนลกสาว (มาดาของทารก) ทมารดาของตน (ยาย) เคยถกกระทาความรนแรงทางกายหรอถกบงคบควบคมในชวตสมรสอยางรนแรงสรปวา การถกกระทาความรนแรงจากคครองของสตรมผลตอสขภาพและการอยรอดของบตรในวยตากวา ขวบ ดงนน การปองกนและขจดความรนแรงตอสตรทกรปแบบจงมผลและเปนสงจาเปนตอชวตและสขภาพทารกดวย

Santtu ( in Sunnari et al. (Editor), : - ) ทาการวจยเรอง “The Characteristics of the

Intimate Batterer and Violence” เพอศกษาปจจยและลกษณะของผกระทาความรนแรงตอคครองในฟนดแลนด ซงผวจยกาหนดกรอบการศกษาจากมตทเกยวของ ดาน ไดแก มตสงคม-การเมอง(วฒนธรรม) มตทางจตวทยา (ลกษณะเฉพาะของบคคล) และมตปฏสมพนธ เกบขอมลเชงปรมาณตามกรอบทศกษาจากผกระทาความรนแรง ทตองตดตอกบนกสงคมสงเคราะหของบานพกฉกเฉนแมและเดก อล (the Oulu

Mother and Child home and Shelter) มหาวทยาลยอล ฟนดแลนดระหวางปค.ศ. – รวมจานวน คนซงรอยละ เปนชายและเหยอกคอภรรยาหรอสตรทเปนคครอง โดยรอยละ เปนผตดตอขอพบ

นกสงคมสงเคราะหดวยตนเอง ทเหลออกรอยละ พกอยทบานในขณะทภรรยาและบตรตองพงบานฉกเฉน และนกสงคมสงเคราะหเปนฝายเดนทางไปพบ ขอคนพบของการวจยนสรปวา การกระทาความรนแรงในสมพนธภาพเชงรกษาใกลชดไมใชปรากฏการณทตายตว มหลายลกษณะและแตกตางกนไปในแตละกรณ อยางไรกตาม ผวจยพบปจจยและลกษณะรวมของผกระทาความรนแรง นนคอ ความเหนชอบตออานาจชายเปนใหญ ซงเปนพนฐานสาคญทพบในชายผกระทาความรนแรงตอภรยาและบตร นอกจากน วงจรความรนแรงสงทอดมารนตอรน ในหลายกรณ ผวจยพบวา ผกระทาความรนแรงเองกรบความรนแรงในครอบครวของตนเปนความเศราและชอกชามาตงแตวยเดก สาหรบผกระทาความรนแรงบางรายเปนผดมสราเมอเมากจะทบตภรรยาและบตรเปนวงจรอยางไมสามารถควบคมตวเอง และบอยครงทไมเมา กยงกระทาความรนแรงเชนกน

Kabeta ( : Abstract) ทาการวจยระดบปรญญาเอกเรอง “Intimate partner violence and

depression among women in rural Ethiopia” เพอศกษาอทธพลของความซมเศราและความสมพนธระหวางการถกกระทาความรนแรงจากคครองกบฐานะทางเศรษฐกจและสงคม ตลอดจนประเมนสทธความเปน

สำนกหอ

สมดกลาง

89

พลเมองและภาวะการรหนงสอของสตรตอการถกทาใหไรความสามารถทนาไปสการถกคครองกระทาความรนแรงทางรางกายรวมทงผลของความรนแรงจากคครองและความซมเศราในมารดาตอความเสยงทบตรจะเสยชวตซงเกดขนในชนบทของเอธโอเปย โดยวธใหชมชนเปนฐานในการศกษาแบบตดขวาง ระยะ

เดอน กลมตวอยางเปนสตรจานวน , คน อายระหวาง - ปทจากการสมในเขตชนบทของเอธโอเปย เครองมอจาแนกสตรซมเศรานน ใชแนวการสมภาษณเชงวนจฉยสากลแบบอามฮารก (the

Amharic version of the Composite International Diagnostic Interview) สวนประสบการณการถกคครองกระทาความรนแรงทางรางกาย ทางเพศ และทางความรสก ใชแนวทางการศกษาสภาพการณชวตของสตรตามแบบองคการอนามยโลก (the WHO multi-country study on women’s life events) และการเสยชวตของเดก ใชขอมลดบจากโครงการสาธารณสขชนบทบทาจรา (Butajira Rural Health Program) เกบรวบรวมขอมลทงหมดแลวนามาวเคราะหผล ผลการวจยแสดงถงจานวนประมาณการของสตรในการวจยทซมเศราราวรอยละ . ซงมทงสตรทแตงงานและทหยารางเปนแมมาย อาการซมเศรานนสมพนธกบบคลกภาพแบบเฉอยชา การงานตามแตโอกาส และการมชวตทแรนแคน เชนเดยวกบการถกคครองกระทาความรนแรงทางรางกาย ทางเพศ และทางความรสก การถกคของตนบงคบควบคม หรอการถกคกคามทางเพศมาตงแตวยเดกลวนมความสมพนธกบความซมเศราในชวตผหญง ทงน สตรในภาพรวมของการศกษานมความเชอและฐานะทางสงคมทจานนตอความรนแรง โดยเฉพาะเมอเปนสตรในสงคมชนบท ไมวาจะแตงงานกบชายทรหนงสอเหนอตนหรอจะเปนสตรทรหนงสอกตาม นอกจากน ยงพบความสมพนธระหวางความซมเศราของแมกบการตายของลกในวยตากวา ขวบ โดยความเสยงทบตรจะเสยชวตนนเพมขน เมอมารดาตกอยในอาการซมเศรารวมกบถกกระทาความรนแรงทางรางกายและทางอารมณ ผวจยสรปวา แมอตราสตรทซมเศราในการศกษาครงนจะตากวาของประเทศทมรายสง แตความซมเศรากยงสมพนธกบฐานะทางสงคมและความยากจน ซงมความซบซอน โดยเฉพาะความสมพนธดงกลาวและความรนแรงนนยงเปนสงทเกดขนกบสตรมากกวาบรษ และแมการพฒนาความเจรญแบบเมองใหญ ตลอดจนการสงเสรมใหสตรรหนงสออาจถกมองวา จะชวยสนบสนนการเปลยนแปลงทางความคดและฐานะทางสงคมของสตรตอความรนแรงจากคครอง กระนน กยงไมทาใหสตรในชนบทพนจากความเสยงทจะตกอยในความรนแรงจากคครอง สาหรบบคลากรทางการแพทยและผเกยวของจาเปนตองเพมการตระหนกรตอผลรายทตดตามมาจากความรนแรงดงกลาว และความซมเศราของสตร

Ajila ( : Abstract) ทาการวจยเรอง “Wife battering among the Yoruba-speaking people of

Southwestern Nigeria เพอตรวจสอบความสมพนธระหวางความเชอทางวฒนธรรมของกลมผพดภาษาโยรบากบการทบตภรรยา โดยคดเลอกผรวมการวจยแบบเจาะจง จากประชากรในเขตตะวนตกเฉยงใตของไนจเรย ไดกลมตวอยางเปนผแตงงานแลว คน แบงเปนชาย คน และหญง คน ตอบแบบสอบถาม

สำนกหอ

สมดกลาง

90

ทผวจยสรางขน การวจยพบวา มผตอบเพยงสวนนอย ทแสดงมมมองแบบประเพณนยมตอการทบตภรรยา และไมพบความสมพนธอยางมนยสาคญระหวางความเชอเกยวกบการทบตภรรยากบชวงอาย (ผใหญ-ผสงอาย) การนบถอศาสนา (ครสต-อนๆ ) จานวนรายได (รายไดสง-รายไดตา) และระดบการศกษา (การศกษาสง-การศกษาตา) ผวจยอภปรายผลวา คาตอบทไดอาจมอคต ใหเปนทพงปรารถนาทางสงคม

Christine Proulx (ในผจดการออนไลน, ) จากมหาวทยาลยมสซรทาการวจยในสหรฐอเมรกาพบวา ในชวงวกฤตเศรษฐกจ ภรรยาทมสามแสดงออกอยางรนแรงจากความเครยดทรบ จะทาใหภรรยาเปนโรคซมเศราหรอมปญหาทางดานจตใจตามไปดวย โดยนกวจยวเคราะหคลปวดโอจานวน ชน ซงเกบภาพเหตการณตางๆ ทสามภรรยาแสดงออกตอกนในครอบครว และแบงพฤตกรรมทกลมสามแสดงออกไวเปนสองประเภท คอ กลมทมพฤตกรรมตอตานสงคม กลาวคอ ผชายกลมนยดตวเองเปนศนยกลาง มกตอตานหรอแสดงอาการดหมนคครอง อกทงยงขาดความอดทน ไมสามารถทนทานตอในสภาพการณทถกบบคน อกกลมหนง เปนกลมทแสดงพฤตกรรมไมเปนมตรตอบคคลอน เชน มกแสดงอารมณโกรธ ชอบจบผด หรอชอบวจารณคนอนเสมอ คนกลมนยงพดจาหยาบคายกบคครอง มกมการตะคอกตวาดภรรยา ซงพฤตกรรมทงสองแบบนลวนสงผลใหคครองมอาการของโรคซมเศราตามมา ยงสามแสดงออกพฤตกรรมในลกษณะนมากเทาไร ภาวะซมเศราทปรากฏในภรรยาของพวกเขากจะยงรนแรงมากเทานน ผวจยนตงขอสงเกตวา สงทสามปฏบตตอภรรยานนมผลอยางมากตอจตใจของพวกเธอ และพฤตกรรมทกาวราวเหลานสงผลกระทบตอชวตคตลอดการแตงงาน ดงนน ความสขความทกขของภรรยาจงขนอยกบสามทอยใกลชดสมพนธ แตในทางตรงกนขาม นกวจยไมพบความเชอมโยงของพฤตกรรมโมโหรายของภรรยาวามผลกระทบตอสาม

จากงานวจยทเกยวของกบความรนแรงของคครองตอสตร สรปไดวา ความรนแรงทเกดขนมลกษณะของการเกดซาเสมอ กลาวคอ เมอผหญงถกสามทารายรางกายครงแรก ผหญงจะไมออกจากความสมพนธทนท แตจะพยายามหาสาเหตททาใหสามทารายรางกายเธอ แลวใหความหมายกบการทบตทารายรางกายทเกดขนในลกษณะลดความรนแรงลง ผหญงสวนใหญมกไมเปดเผยเรองราวของการทบตทารายแตจะพยายามพดคยกบสาม รวมทงปรบเปลยนพฤตกรรมบางอยางของตวเองเพอยตการทาราย อยางไรกตาม ความรนแรงไมเคยยตลง และภายหลงทภาวะของการทารายจบลง กจะตามมาดวยภาวะของการสานกผดและคาขอโทษจากสามเสมอ ผหญงทถกกระทาสวนใหญไมดาเนนการเอาเรองกบสาม และยงคงอยกบสามดวยความหวงวาการทารายจะไมเกดขนอก ผนวกกบขอจากดของผหญงเอง ทงการไรทพงพง การทนอยเพอรกษาความเปนครอบครว เกรงวาลกจะขาดพอและเปนปมดอย หวาดกลวการถกทารายซา เกรงสงคมจะตราหนาใหอบอาย กลวพอแมดดา เปนตน ทาใหความรนแรงเกดซา อยางไรกตาม กระบวนการ

สำนกหอ

สมดกลาง

91

กลมทางสงคมสงเคราะหยงมสวนชวยแกปญหาความรนแรง โดยเออโอกาสในการปรกษาทางจตวทยา การสนบสนนประคบประคองจตใจ และการแสวงหาความชวยเหลอทางกฎหมาย การศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของในบทท น ทาใหผวจยไดฐานขอมลเกยวกบการปรบเปลยนมโนทศน ประกอบดวยความหมายและความสาคญของการปรบเปลยนมโนทศน แนวคดทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน การจดการศกษาเพอความเปนไท รวมทงความรนแรงตอสตร ทมประเดนเกยวของกบปญหาเพศภาวะ ซงพฒนาไปสความเสมอภาคของสตร ขอมลเหลานสามารถใชเปนกรอบความคดและแนวทางในการดาเนนการวจยเพอพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครองตอไป

สำนกหอ

สมดกลาง

92

บทท

วธดาเนนการวจย

การวจยเรอง “การพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง” มการออกแบบการวจย กลมตวอยาง และวธดาเนนการ ดงตอไปน

การออกแบบการวจย การวจยนเปนการวจยกงทดลอง (Quasi-research) โดยมแนวทางการวจย ดงน

. การศกษาเบองตน เพอศกษาแนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของการปรบเปลยนมโนทศน เพศภาวะ ความรนแรงของคครองตอสตร และการพฒนาความเสมอภาคของสตร รวมกบการศกษาการปรบเปลยนมโนทศนในประสบการณของสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครอง ตลอดจนความตองการจาเปนและขอเสนอแนะในการจดทานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

. การพฒนานวตกรรม เพอพฒนานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนทเหมาะสมสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง จากการสงเคราะหแนวคดทฤษฎการปรบเปลยนมโนทศนของ Mezirow รวมกบผลการศกษาประสบการณและความเหนของสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครอง และนาไปใหผเชยวชาญ ทานตรวจสอบคา IOC และประเมนความเหมาะสม

. การทดลอง เพอนานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนทสรางขนไปใช และศกษาผลของนวตกรรมตอทศนะความเสมอภาคและทกษะชวตของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

. การประเมนและสรปผล เพอประเมนและสรปผลการใชนวตกรรมในสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

ดงแนวทางการวจย ทแสดงในตาราง แนวทางการวจย

สำนกหอ

สมดกลาง

93

ตาราง 1 แนวทางการวจย

ก า รดาเนนการ

วตถประสงค แ ห ล ง ศ ก ษ า /พฒนา วธการศกษา/พฒนา การวเคราะหผล

ผลลพธ

การศกษาเบองตน

เพอศกษาแนวคดท ฤ ษ ฎ แ ล ะง า น ว จ ย ทเ ก ยวขอ ง และป ร ะสบก า ร ณการปรบเปลยนมโนทศ น แ ล ะความ เ หนของสตรไทยทผานพนความรนแรง

. เ อ ก ส า ร แ ล ะงานวจยทเกยวของ

. ท บ ท ว นวรรณกรรม

.การประมวลเอกสาร

. ขอมลพนฐานเชงแนวคดทฤษฎ

.ประสบการ ณและความเหนของสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครอง คน

. ส ม ภ า ษ ณร า ยบ ค คล โด ย มแบบสมภาษณ

.การว เคราะหเนอหา

. ขอมลพนฐานเชงประจกษ

การพฒนานวตกรรม

เ พ อ พ ฒ น านวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนทเหมาะสมสาหรบสตรไทยทถกกระทาความร น แ ร ง จ า กคครอง

.ขอ มลพนฐานเชงแนวคดทฤษฎ

. ขอมลพนฐานเชงประจกษ

.สงเคราะหขอมล แ ล ะ พ ฒ น าน ว ต ก ร ร ม ต า มหลกการจดเสวนากลม

.การสงเคราะหขอมล

นวตกรรมก ารปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง .หาประสทธภาพ

ของนวตกรรมดวยว ธ IOC แล ะป ร ะ เ ม น ค ว า มเ ห ม า ะ ส ม โ ด ยผเชยวชาญ ทาน

.วธ IOC และก า ร ป ร ะ เ ม นความเหมาะสมด ว ย ม า ต ร าป ร ะม าณ ค า ระดบ

94

ตาราง 1 แนวทางการวจย (ตอ) ก า รดาเนนการ

วตถประสงค แ ห ล ง ศ ก ษ า /พฒนา วธการศกษา/พฒนา การวเคราะหผล

ผลลพธ

ก า รทดลอง

. เ พ อ ท ดล อ ง นวตกรรมทสราง

.ศกษาผลของน วต ก ร ร ม ต อทศนะความเสมอภาคและทกษะช ว ต ข อ ง ส ต รไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

ทศนะความเสมอภาคของสตร และทก ษ ะ ช ว ต ข อ งกลมทดลอง คน

. แ บ บ บ น ท กกรณศกษา

. แบ บ วด ทศ น ะความเสมอภาคของสตร .แบบวดทกษะชวต .แบบประเมนการเปลยนแปลงตนเองของผรวมกจกรรม

.การว เคราะหเนอหาขอมลเชงคณภาพ

.การว เคราะหขอมลเชงปรมาณด ว ย ค า ส ถ ต ไดแก คาความถ ค า ร อ ย ล ะ คาเฉลย และสวนเ บ ย ง เ บ นมาตรฐาน

. ผ ล ข อ งนวตกรรมทสรางข น ต อ ท ศ น ะความเสมอภาคและทกษะชวต

.กระบวนการปรบเปลยนมโนทศ น ข อ ง ส ต รไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

ก า รป ร ะ เ ม นแ ล ะสรปผล

กลมตวอยาง กลมตวอยาง ไดแก กลมทดลอง ซงมาจากสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครองมาพกฟน ณ

บานพกฉกเฉน สมาคมสงเสรมสถานภาพสตรในพระอปถมภพระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาโสมสวลพระวรราชาทนดดามาต ระหวางเดอนเมษายนถงเดอนพฤษภาคม จานวน คน แบงเปนกลมผเขารบการทดลองใชนวตกรรม กลมๆ ละ คน โดยกลมท รวมโปรแกรมการทดลองใชนวตกรรมแบบรายสปดาหจานวน วน และกลมท รวมโปรแกรมในแบบรายวนตอเนอง วน รวมระยะเวลาของโปรแกรม

ชวโมงเทากน โดยมขนตอนการคดเลอก ดงตอไปน . ผวจยกาหนดพนทการวจย ไดแก บานพกฉกเฉน สมาคมสงเสรมสถานภาพสตรในพระอปถมภ

พระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาโสมสวลพระวรราชาทนดดามาต ระหวางเดอนเมษายนถงเดอนพฤษภาคม และเกณฑผมคณสมบตเปนกลมทดลอง ดงน

- เปนสตรเชอชาตไทย สญชาตไทย อายระหวาง - ป ไมมภาวะฟนเฟอนทางจตประสาท สามารถตดสนใจไดดวยตนเอง เขาใจและสามารถพดคยสอสารภาษาไทยไดเปนปกต

95

- มประวตหรอชวงชวตทถกสาม คหมน หรอชายคนรกทารายรางกายตลอดอยางนอย ป ปจจบนไดรบความเดอดรอน และอยในระยะฟนฟรางกายและจตใจจากความเครยดและความรนแรงทไดรบ ณ บานพก ระหวางเดอนเมษายนถงเดอนพฤษภาคม พ.ศ.

- ยงไมเคยเขารบการฝกอบรมแนวปรบเปลยนมโนทศน โดยเฉพาะการพฒนาความเสมอภาคหญงชาย และมความตองการจาเปนทตองไดรบการปรบเปลยนทศนคต คานยมความเสมอภาคหญงชาย และระหวางตนเองกบผอน

- สมครใจเปนกลมทดลอง และมเวลาเขารวมการทดลองนวตกรรมเตมวน ชวโมงไดตลอดตอเนองจนเสรจสนโปรแกรมการทดลองทง 6 ครง

- อานและเขยนภาษาไทยไดพอสมควร และยนดใหผวจยดาเนนการเกบรวบรวมขอมลดวยแบบวด แบบประเมน และการตดตามสมภาษณระหวางและภายหลงการทดลอง

- ไดรบการรบรองหรอยนยนคณสมบตจากนกวชาชพ ทงน กลมทดลองควรมลกษณะเฉพาะตวและภมหลงทแตกตางกน และมจานวนอยางนอย คนตอ กลม

. ผวจยประสานงานกบหวหนานกสงคมสงเคราะหของบานพกฉกเฉน เพอขอความอนเคราะห (1) จดโปรแกรมการทดลองระหวางเดอนเมษายนถงเดอนพฤษภาคม และ (2) คดเลอกกลมทดลอง จานวน - ทาน ทมคณสมบตตรงตามเกณฑทกาหนด

. ผวจยไปพบกบสตรทมคณสมบตตรงตามเกณฑ ศกษาแฟมประวตรวมกบการพดคยกบนกวชาชพ แลวสอบถามความสมครใจของสตร ไดผมคณสมบตเหมาะสม ทาน ซงมระยะเวลาอยในบานพกฉกเฉนตางชวงเวลากน จงจดใหมการทดลองเปน รน ไดแก

-ผเขาพกนานกวา เดอน จานวน ทาน ไดแก ผตดเชอHIVทไดรบการอปการะพเศษ สตรรอคลอด หรอไมมทพกพง เปนกาหนดเปนกลมทดลองท รวมโปรแกรมการทดลองใชนวตกรรมแบบรายสปดาห จานวน วน ระหวางวนท 15 เมษายน ถงวนท 20 พฤษภาคม 2555 ไดแก ไดแก วนท , , เมษายน และ , , พฤษภาคม

-ผเขาพกราว สปดาห จานวน ทาน เปนผเขาพกชวคราว กาหนดเปนกลมทดลองท รวมโปรแกรมการทดลองใชนวตกรรมแบบแบบรายวนตอเนอง วน ระหวางวนท 21 ถงวนท 26 พฤษภาคม 2555

96

ขอมลสวนตวของกลมทดลอง

กลมทดลองทง คน มขอมลสวนตว ดงน

กลมทดลองท

. กลมทดลองคนท ชอสมมต: หนง ภมหลง หนงอาย ป เปนลกสาวคนสดทองจากพนองผหญง คน พอและแมยงมชวตอย

การศกษาจบชนมธยมศกษาปท นบถอศาสนาพทธ ภมลาเนาเดมอยในภาคกลางตอนเหนอ ปจจบนอาศยอยกบสามในกรงเทพมหานคร ตนเองเปนแมบาน ดแลงานบานและเลยงลก ไมไดประกอบอาชพ และไมมรายได ตองพงสามทประกอบอาชพคาขาย

ลกษณะ รปรางเลก ผวคอนขางขาว ผมยาว กรยาสภาพ เรยบรอย และพดเสยงเบา หนงเลาวาตนเองชอบรองเพลง และรกสวยรกงาม มความสนใจงานเสรมสวยแตยงไมเคยเรยน งานบานชอบทาอาหาร และปลกตนไม

ประวตชวตค หนงจดทะเบยนสมรสกบสาม ซงเปนคนท ตนเองเคยมบตรชายกบสามเกา คน และมบตรสาวกบสามคนปจจบนอก คน อาย เดอน (อยดวยกนทบานพก) สามคนแรกดาทอ ทบต ทาราย และขบไลตนออกจากบานโดยลาพง และไมใหกลบไปเยยมหรอตดตอลกคนแรก สวนสามคนปจจบนกกขงไมใหตดตอกบใครเนองจากความหงหวงอยางรนแรง มการทารายจตใจดวยการดาทออยางหยาบคาย ถกตบ ต เตะ ตอย กระทบ ทารายรางกาย แมขณะตงครรภ

การพกฟนในบานพก หนงเขามารบบรการทบานพกฉกเฉนเปนครงแรก พรอมลกสาววย เดอน โดยการนาสงของมลนธแหงหนง ซงประสานงานกบโรงพยาบาลทดแลรกษาอาการบาดเจบ นกจตวทยาประเมนพบคะแนนภาวะซมเศราสง ความเครยดสง หนงเลาวา ตนมความเครยดมาก เสยใจ อบอาย รสกไรคา หมดความมนใจ และหวาดกลว แตไมสามารถระบายกบใครได นอกจากน ยงปรบตวไมดนกกบสภาพการณในบานพก และกงวลวาลกจะมสขภาพไมด รวมทงมความกงวลกบอนาคตของตนกบลก

เนองจากอยในชวงดาเนนคดกบสามและเจรจาผานมลนธเพอขอเปนผดแลบตร ในขณะทสามพยายามมาขอคนดทบานพกอยหลายครง แตตนยงไมยอมพบ

กรอบความคดเดม หนงมความเชอวาผหญงและเดกเปนผออนแอเชนเดยวกน ทตองไดรบการดแลและเขาพงพงผชายทเขมแขง เปนหลกแกชวต ตลอดชวตของผหญงตองมผชายคอยปกปอง ค มครอง รวมทงมความคดวาความดของผหญงอยทการประพฤตตนถกตองตามขนบธรรมเนยมประเพณนยม และเปนผหญงจาเปนตองสวยงาม เรยบรอย ออนหวาน เมอถกกระทาความรนแรงจากคครองรสกตกใจและผดหวงตอสงทตนไมคาดคด และมองวา เปนเรองของเวรกรรมของผหญงทหลกเลยงไมได ตองจาทนยอมตอการถกกดขและกระทาความรนแรงของสาม จนกระทงไดรบการแทรกแซงชวยเหลอจากผอน แตไมวา

97

จะอยางไร ผหญงตองอทศทงชวตของตนทางานบานและเลยงดลก เพอรกษาครอบครวใหพรอมหนาพอแมลก

. กลมทดลองคนท ชอสมมต: สอง

ภมหลง สองอาย 34 ป เปนลกสาวคนโต และมนองชาย คน มารดาอาย ป อาชพทานาและชวยเลยงหลาน ลกของสอง คน คนโตเปนผชายอาย ป และคนเลกเปนผหญง ป สวนบดาเสยชวตไปตงแตตนยงเดก โดยประสบอบตเหตทางรถยนตเดนไมได และดมเหลาจนเสยชวตดวยโรคตบแขง สองสงเสยตนเองจนจบการศกษาระดบปว นบถอศาสนาพทธ ภมลาเนาเดมอยในภาคอสาน ปจจบนอาศยอยในจงหวดหนงทางภาคใต ประกอบอาชพคาขาย และกาลงเรยนตอระดบปรญญาตรภาคคา

ลกษณะ รปรางสง ผวคลา ตากลมโต ผมสนกดเพงขนจากการถกสามใชแบตาเลยนกลอนผม ขณะรวมการทดลอง สองกาลงตงครรภเดอนท ใกลคลอด สองพดจาตรงไปตรงมา ชดถอยชดคา และ มทาทางคลองแคลว ทะมดทะแมง เรยนรเรว และใหความรวมมอ ชวยเหลอ ใหกาลงใจเพอนๆ ทงในกลมและนอกกลมเสวนา

ประวตชวตค สองมสามคนเดยว ซงอายนอยกวา และแตงงานกนตงแตอยในวยรน สองรบจางชาวตางชาตประกอบอาชญากรรมฟอกเงนและปลอมแปลงเอกสาร จนมคดตดตว เพอนาเงนมาซอบาน และลาสดขายบานใหสามเปดรานขายเหลา มาระยะหลงทสองตงครรภลกคนท สามมผหญงอายนอยกวามาตดพน และเมอสองจบไดกทะเลาะกนและถกทารายรางกายอยหลายครง สองเลาดวยความเจบชาวาถกสามหกหลง มภรรยาใหม โกงเงน ดาทอ ทบต ทารายรางกายในขณะตงครรภ กลอนผมซงเปนสงทสองรก ถนอม และภาคภมใจมาก กอนถกขบไลออกจากบาน สองไมกลาแจงความจบสาม เพราะตนมคดตดตว จงหนมาอยกบญาตของสาม เมอสามร จงเดนทางมากบภรรยาใหมเพอทาราย โยนของ และขบไลไมใหอย สองจงหนไปเชาหองอยจนอายครรภ 7 เดอน และเงนทตดตวมาใกลหมด

การพกฟนในบานพก สองไดอานนตยสารและพบทอยบานพกฉกเฉน จงอมครรภมาขอพกรอคลอด นกจตวทยาประเมนพบคะแนนภาวะซมเศราสง เครยดสง เมอมาอยบานพกแรกๆ กมปญหาทะเลาะกบผรวมบานพกบางคน เนองจากยอมไมไดทถกกลาวหาวาเปนขโมย สองยงนกโกรธแคนสามและภรรยาใหม เคยซอมดเตรยมไปฆา แตเปลยนใจ กงวลเรองคดตดตว อนาคตของตน แมและลกอก คน โดยเฉพาะเรองลกในครรภ ทตนถกทบตระหวางตงครรภ กลวลกจะไมปกต ในทสด สองตดสนใจทาเรองยกบตรตนเปนบตรบญธรรมแกชาวตางชาต

กรอบความคดเดม สองมความเชอวา แมผหญงจะเกงกลาอยางไร กมบทบาทหนาทตองสนบสนนชายทเปนสามอยางซอสตย ผชายยงเปนทพงทางจตใจของผหญง และมอานาจสงสดในการกาหนดอนาคตของครอบครว ภรรยาทดตองยกยองและทาตามความตองการของสามเหนอกวาตนเอง อกทงผหญง

98

จาเปนตองทาตวสวยงามใหผชายสนใจหรอพอใจในตนเอง เมอถกกระทาความรนแรงจากคครองรสกเปนเรองนาละอายของตนเอง และมความรสกผดบาปอยางรนแรงตอการทอดทงลก

. กลมทดลองคนท ชอสมมต: สาม

ภมหลง สามอาย ป เปนลกสาวคนท ในจานวนพนองทงหมด คน ในวยเดก ถกพอแมทอดทงเนองจากสขภาพไมแขงแรง ยายจงมารบตวไปเลยงด ตอมา มารดาทราบวาโตเปนสาวจงมารบตวไปทางานใชหน สามเคยหนออกจากบาน เรรอนทางานรบจางกอสรางและอนๆ เคยประสบอบตเหตและถกทบตทารายจากชวตขางถนน ปจจบนตดเชอเอช.ไอ.ว.จากสามคนแรก สามมสาม คน และบตร 3 คน ไดแก บตรชายคนแรกกบสามคนแรก บตรสาวคนแรกกบสามคนท 2 คลอดโดยไมตดเชอHIV ปจจบนอาย 21 ป พกอยดวยกนทบานพก และบตรสาวคนเลกกบสามคนท 3 เสยชวตแลวดวยโรคเอดสเมออาย ป สามเรยนถงประถมศกษาปท และออกจากโรงเรยนกลางครน เพราะมองวาตวเองหวทบ นบถอศาสนาพทธ ภมลาเนาเดมอยในภาคอสาน ปจจบนยงอาศยอยในบานพกฉกเฉน เปนกรณรบอปถมภพเศษ

ลกษณะ รปรางเลก ผอม ผวคลา ผมบอบสน เวลาประหมาจะพดจาตดขด ไมชดเจน สามออนเพลยและเหนอยงายหากพกผอนไมเพยงพอ เนองจากภาวะสขภาพ

ประวตชวตค อดตสามทง คน นอกใจ ดาทอ ทบต ทารายรางกาย ตลอดจนขมขนสาม ในปจจบน ทงหมดเสยชวตแลวดวยโรคเอดส

การพกฟนในบานพก สามตดตอเขารบความชวยเหลอดวยตนเองพรอมบตรสาว คน เนองจากไมมทพกอาศย นกจตวทยาประเมนสามมปญหาบคลกภาพและการสอสาร นอยใจงายและอยางรนแรง รวมทงมความวตกกงวลใจมากเรองบตรสาว เมอมปญหาความขดแยง หรอเหตการณททาใหสามรสกเสยหนา สามจะมอากรซมเศราอยางมากและมกหลบไปอยตามลาพง ปจจบนสามฝกหดอาชพในบานพกและมรายไดเลกๆ นอยๆ จากโครงการประดษฐดอกไมจาหนายของบานพก

กรอบความคดเดม ทผานมา สามคดวาภรรยาตองเชอฟง และทาตามความตองการของสามและครอบครวของสาม แมตนไมเหนดวยกตาม ภรรยาไมมสทธปฏเสธเพศสมพนธตามความตองการของสาม เมอถกกระทาความรนแรงจากคครองและจากผชายทตนเคยพบ กมองวาเปนเรองของเวรกรรมของตนทไมอาจหลกเลยงหรอแกไขอะไรได และจากประสบการณทตนเคยถกขบไลออกจากบานสาม โดยไมสามารถนาลกชายคนแรกออกมาได รวมทงไมอาจกลบไปเยยม จงคงมความรสกผดบาปคางคาในใจ โดยคดวาตนทอดทงลก รวมทงยงมองวาตนเปนสาเหตททาใหลกคนเลกตองตดเชอเอดสและเสยชวตไป ทาใหมความเศราอยางมาก และเพมความรสกกงวลตอลกสาวทอยดวยกน

99

. กลมทดลองคนท 4 ชอสมมต: ส

ภมหลง สอาย 6 ป เปนบตรคนท 5 ในจานวนพนอง 6 คน มพสาว 3 คน (คนโตปจจบนเสยชวตแลว) พชาย 1 คน และนองสาวคนเลก บดามารดาเสยชวตแลว สเคยทางานเปนผชวยในรานเสรมสวย พนกงานเสรฟ และรบจางทวไป ปจจบนตดเชอเอช.ไอ.ว.จากสามคนทสอง สมสาม คน คนแรกเสยชวตแลว และคนปจจบนแยกกนอย และมบตรชาย คนกบสามคนแรก สเรยนจบประถมศกษาปท เคยนบถอศาสนาพทธ แลวเพงเปลยนมานบถอศาสนาครสตตามลกชายคนโต ภมลาเนาอยกรงเทพมหานคร ปจจบนยงอาศยอยในบานพกฉกเฉน เปนกรณรบอปถมภพเศษ

ลกษณะ รปรางเลก ผอม ผวคลา ฟนบางซหลอ ผมยาวแตบาง และนวมอมแผลและเลบกดสน พดจาสภาพ เรยบรอย ดวยเสยงเบา นมนวล

ประวตชวตค สแตงงานมสาม 2 คน สามคนแรก ตนแตงงานในวยรนโดยความเหนของผใหญ แตไมรกสาม แมสามรบผดชอบครอบครวด ไดอยกนดวยกน - ป สามกมภรรยาใหม สจงแยกทางออกมาตามลาพง โดยมบตรชาย คน ทครอบครวสามเปนผเลยงด สามคนลาสดอายนอยกวามาก มนสยหงหวง ระแวง ชอบชวนทะเลาะ และบางครงลงไมลงมอ ทบต และทสด นาเชอเอดสมาแพรใหโดยไมใหปองกน

การพกฟนในบานพก สไดรบการสงตอมาจากมลนธแหงหนง เนองจากถกญาตรงเกยจ และไมมทพกอาศย นกจตวทยาประเมนสมความเครยด และนอยใจงาย ปจจบนสฝกหดอาชพในบานพกและมรายไดเลกๆ นอยๆ จากโครงการประดษฐดอกไมจาหนายของบานพกเชนเดยวกบสาม อยางไรกตาม สมความหวงวาสกวนหนงจะไดออกจากบานพกไปอยกบลกชายคนโต ซงมกมารบไปโบสถครสเตยนในวนอาทตย

กรอบความคดเดม สเหนวาผชายคอชางเทาหนา ผหญงคอชางเทาหลง และถอวาผหญงมการคด ตดสนใจ และแกไขปญหาสผชายไมได เนองจากการเปนผหญงเปนขอจากดในการเรยนรและพฒนาตน อกทง ผหญงไมสามารถบรรลหลกคาสอนทางศาสนาไดเทาผชาย นอกจากน การเปนผหญงทดจะตองรกษาความบรสทธทางเพศไวไดกอนแตงงาน ทงน การเสยหายหรอการเสยชอเสยงดวยเรองทางเพศลวนเปนปญหาจากตวผหญงเอง

100

กลมทดลองรนท . กลมทดลองคนท 5 ชอสมมต: หา ภมหลง หาอาย ป เปนลกสาวคนแรก พอและแมแยกทางกนไปมคครองใหม และมนองสาวตาง

มารดาอาย 11 ป อก 1 คน การศกษาจบประถมศกษาปท นบถอศาสนาพทธ ภมลาเนาเดมอยในเขตปรมณฑลกรงเทพฯ แมนาหาไปอยกบป ยาจนอาย 9 ป จงไดยายไปพกกบพอ แตเขากบแมเลยงไมได แมจงรบไปอยดวยหลงจากเรยนจบ

ลกษณะ รปรางสนทด ผวขาว ผมซอยสน หาเลาวาตวเองเปนคนใจรอนววาม หงดหงดงาย ประวตชวตค หาอาย ป ไดรจกกบแฟนคนแรก คบกนไมนานกมอาการตงครรภ แตแฟนใหไป

ทาแทง โดยแมของแฟนนายาผสมใหกน แตเหนวาไมยอมแทงจงไลออกจากบาน มารดาพาหาไปอยบานพอเลยงดวยไมได จงนามาขอความชวยเหลอทบานพกฉกเฉน และพบวาเปนการตงครรภเทยม ตอมาไดพบแฟนคนท (สามคนปจจบน) และคลอดลกชายคนแรก ปจจบนอยกนกบสามโดยไมจดทะเบยนสมรสในกรงเทพมหานคร มบตรชายอาย 5 เดอน 1 คน หามปญหากบแมสาม สามกเชอตามแมและทารายรางกาย

การพกฟนในบานพก หาเขามาบานพกฉกเฉนดวยตนเองเปนครงทสอง พรอมลกชายวย เดอน เนองจากมเหตววาทและไมสามารถอยรวมกบครอบครวสามได รสกเครยดและอบจนหนทางกบชวตของตนทไมมใครตองการตงแตวยเดกถงปจจบน นกจตวทยาประเมนพบคะแนนภาวะเครยดสง ระหวางพกฟนกรอปรบความเขาใจกบสาม

กรอบความคดเดม หามความเชอวาผชายคอผนา ผหญงคอผตาม ทงน การเปนผหญงมขอจากดในการเรยนรและพฒนาชวตมาก จาเปนตองไดรบความรกและการดแลจากสาม นอกจากน การเปนลกผหญง ใหทาดอยางไรกไมสามารถทดแทนบญคณของพอแมไดไมดเทาลกผชาย

. กลมทดลองคนท 6 ชอสมมต: หก

ภมหลง หกอาย ป เปนลกสาวคนโตในจานวนพนอง 3 คน มนองสาวและนองชายอยางละคน บดาเสยชวตแลว มารดาดแลตาอยทตางจงหวด การศกษาจบมธยมศกษาปท นบถอศาสนาพทธ ภมลาเนาในเขตกรงเทพฯ หกทางานรบจางในหางแหงหนง

ลกษณะ รปรางผอม สง ผวคลา ตาโต ผมทรงบอบคอนขางยาว และหยกศก ตงครรภเดอนท 5 พดคยฉะฉาน

ประวตชวตค หกมสาม คน ตนถกสามคนแรกนอกใจ และมกทบตทารายอยางรนแรง ทงในบานและทสาธารณะ และถกสามคนท 2 ดาทอ ไมรบผดชอบเรองบตร ซงเดมตนมบตร คนกบสามคนแรก ไดแก บตรชาย อาย ป และบตรสาว อาย ป ทง คนอยบานสรางสรรคเดก บตรชายคนท อาย ขวบอยบานทานตะวน และขณะนตงครรภเดอนท สวนสามคนแรกเขาทณฑสถานวยหนมปทมธาน ขอหา

101

ยาเสพตด หลงจากสามตดคก ขาวของทกอยางในบานถกตารวจยดไปจนหมด หกขอความชวยเหลอจากมารดา แตมารดากไมชวย ตนรจกมลนธบานสรางสรรค จงฝากบตรทง ใหมทอยทเรยน ตอมาตนคบกบแฟนคนใหมจนตงครรภ ฝายชายพดจาไมด ไมรบผดชอบ ตนเดนทางไปหามารดา ถกดาทอและไลออกจากบาน

การพกฟนในบานพก หกเขามาบานพกฉกเฉนดวยตนเองเนองจากทองไมพรอม 5 เดอน ตองการทพกเพอรอคลอด ตองการทาหมนเมอคลอดบตรแลว ไมตองการใหสามทเรอนจาทราบเรองทตนมสามใหมและตงครรภ นกจตวทยาประเมนพบหกมภาวะซมเศราและความเครยดอยในระดบปานกลาง

กรอบความคดเดม หกมความเชอวาผชายคอผนา ผหญงตองไดรบการปกปองคมครองจากผชาย แมจะใชความรนแรงในการอยดวยกนกตาม ซงตอใหผหญงทาดอยางไรกยงไมสามารถเปนทพงแกตนเอง หรอใครๆ ได แมแตการทดแทนบญคณของพอแมกทาไดไมด หรอไมไดรบการยอมรบเทาลกผชาย เมอถกกระทาความรนแรงจากคครองกมองวา เปนเรองของเวรกรรม ไดแตตองยอมตอการถกกดขและกระทาความรนแรงของสาม แตไมวาจะอยางไร ผหญงตองอทศทงชวตของตนเองทางานบานและเลยงดลก และรกษาครอบครวใหอยพรอมหนาพอแมลก

. กลมทดลองคนท 7 ชอสมมต: เจด ภมหลง เจดอาย 35 ป เปนลกสาวคนท ในพนอง คน พสาวคนโตทาไรทานา ใชชวตเรยบงาย

พชายคนโตบวชเปนพระ พชายอกคนมอาชพรบจาง และนองชายรบจางทวไป เจดภมลาเนาอยภาคอสาน จบการศกษาชนประถมศกษาปท นบถอศาสนาพทธ เคยรบจางทาความสะอาด และมประวตทางานขายบรการทางเพศ ปจจบนตดเชอเอช.ไอ.ว.จากสามคนท (ลาสด) ปจจบนทางานศนยการชวยเหลอเดกทตดเชอHIVและพอแมเสยชวต

ลกษณะ รปรางเลก ผอม ผวสองส ผมยาว พดจาสภาพ เรยบรอย ทขอมอมรอยสกขนาดใหญทบรอยแผลจากการกรดขอมอหลายแผล และมรอยพพองจากการกระเดนของนามนรอน

ประวตชวตค เจดไมเอยถงสามคนแรก สวนสามคนท 2 เปนลกคาขาประจาและ รบตนไปเลยงดเปนภรรยาโดยจดทะเบยนสมรส มลกดวยกน 1 คนเปนผชาย หลงแยกทางกบสามคนท 2 ไดกลบไปขายบรการทมาเลเซย และรจกกบสามคนท 3 ทเปนลกคาประจา และรบตนไปเปนแมบาน มการจดทะเบยนสมรส มลกดวยกน 1 คนเปนผหญง ตอมาสามเลนการพนนเสยหมดตว และนาตนกบลกไปพกทบานญาตอกเมองหนง ตนไมสามารถเขากบญาต จงแยกทางกน ขณะทอยกนกบสามคนท 3 กมความสมพนธกบสามคนท 4 (ลาสด) ซงเปนคนไทย และเมอตงครรภ 2 เดอน กพบวาตนตดเชอเอช.ไอ.ว. สามคนลาสดเปนคนชอบดมเหลายาดอง เมาเกอบทกวน เมอเมาแลวจะทะเลาะ ดาทอ ตบต มกใชกาปนตอยใบหนา และทารายอยางสาหส รวมทงไลออกจากบาน ทาใหตนรสกแย ตนไมเคยพบแพทยและแจงความ เพราะกลวลกม

102

ปญหา เจดมบตร 3 คน ไดแก ลกชายคนโต 1 คน อาย 13 ป อยกบสามคนท 2 บตรสาวอาย 8 ป อยกบสามคนท 3 และบตรสาวคนเลก อยกบแมสามคนท 4 เจดตองการแยกทางจากสาม แตสามไมยอม

การพกฟนในบานพก เจดเขารบบรการยงบานพกฉกเฉนดวยตนเอง ครงนเปนครงท 3 เนองจากตดเชอHIV ถกทารายรางกาย และไมมทพง ทผานมา 2 ครง เจดเคยขอความชวยเหลอทบานพกฉกเฉนเนองจากถกสามทารายและขบไลออกจากบาน นกจตวทยาประเมนความเครยดพบวา เจดมภาวะซมเศราและความเครยดอยในระดบสง

กรอบความคดเดม เจดเหนวาการเปนผหญงเปนขอจากดในการเรยนรและพฒนาชวต ผหญงมการคด ตดสนใจ และแกไขปญหาสผชายไมได ผหญงไมสามารถบวชพระหรอบรรลหลกคาสอนทางศาสนาไดเหมอนผชาย ลกผหญง ใหทาดอยางไรกไมสามารถทดแทนบญคณของพอแมไดไมดเทาลกผชาย ทงน ผหญงออนแอตองไดรบการดแลและเขาพงพงผชายเปนหลกแกชวต และมอานาจสงสดในการกาหนดอนาคตของครอบครว ภรรยาตองเชอฟง และทาตามความตองการของสามและครอบครวของสาม ภรรยาไมมสทธปฏเสธเพศสมพนธตามความตองการของสาม เมอถกกระทาความรนแรงจากคครองรสกเปนเรองนาละอายของตนเอง และมองวาทกอยางเปนเรองของเวรกรรม การเสยหายหรอการเสยชอเสยงดวยเรองทางเพศลวนเปนปญหาจากตวผหญงเอง แมจะไดรบการชวยเหลอจากผอน แตชะตากรรมนกยากจะเปลยนได นอกจากน เจดยงมความรสกผดบาปอยางรนแรงตอการทอดทงลก

. กลมทดลองคนท 8 ชอสมมต: แปด

ภมหลง แปดอาย ป เปนลกกาพรา แปดไมทราบชอบดามารดา เนองจากหลงจากคลอดแลว มารดาบญธรรมนาแปดมาเลยงด ภมลาเนากรงเทพมหานคร จบการศกษาชนประถมศกษาปท นบถอศาสนาพทธ ปจจบนทางานรบจางเปนแมบาน

ลกษณะ รปรางสนทด ผวสองส ฟนยน ผมขาว ยาว แตบาง พดคยฉะฉาน แตบางครงมความยากลาบากในการสอสารบอกความรสก และแสดงอาการปวดศรษะและมนงงบอยๆ

ประวตชวตค แปดเลาแตเพยงวา ตนถกชายผอปการะทารายรางกายและจตใจอยบอยครง และรอยแผลเปนทศรษะดานขวา ทาใหตองหนออกจากบาน

การพกฟนในบานพก แปดเขารบบรการยงบานพกฉกเฉนดวยตนเองเปนครงแรก จากคาแนะนาของเพอนบาน เพอรอการดาเนนการชวยเหลอทางอาชพ แปดมความตองการอาชพ และออกจากบานพกฉกเฉนโดยเรว แตยงไมมโอกาส และผวาจาง ซงตนรสกกงวล เนองจากตนเองไมมททางาน ไมมรายได และทพกแลว รสกโดดเดยวไรทพง นกจตวทยาประเมนความเครยดพบวา เจดมภาวะกงวลและเครยดสง

กรอบความคดเดม แปดมองวา การทางานบานและการเลยงดลกเปนงานของผหญงเพยงฝายเดยว ผชายไมสมควรทา จะกลายเปนของตาสาหรบชวต ผหญงตองอทศทงชวตของตนทางานบานและเลยงดลก

103

เพอรกษาครอบครวใหพรอมหนาพอแมลก รวมทงมความคดวาความดของผหญงอยทการประพฤตตนถกตองตามขนบธรรมเนยมประเพณนยม ทงน การเสยหายหรอการเสยชอเสยงดวยเรองทางเพศลวนเปนปญหาจากตวผหญงเอง

การพทกษสทธของกลมตวอยาง . ผวจยพทกษสทธของกลมตวอยางดวยวาจาในการพบปะครงแรกและในการปฐมนเทศ โดยแนะนาตนเอง และชแจงทมา วตถประสงค วธการวจย และประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย . ผวจยแจงกลมตวอยางใหทราบถงสทธในการเขารวมวจย และสามารถบอกเลกไดโดยไมตองชแจงเหตผล และจะไมมผลกระทบใดๆ ตอกลมตวอยาง . ผวจยขออนญาตบนทกเสยง และแจงกลมตวอยางใหทราบวา ขอมลทงหมดจะถกนาเสนอเพอประโยชนทางวชาการ โดยจะเปลยนชอของกลมตวอยางในเนอความทอางถง จะไมมการระบถงชอ-สกลทแทจรง

เครองมอการวจย

ผวจยใชตนเองเปนเครองมอสาคญในการดาเนนการวจยและเกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยางดวยวธการสมภาษณ การสงเกต การบนทก การวด และการใหกลมตวอยางเปนผประเมนการเปลยนแปลงของตนเอง โดยมอปกรณเปนเทปบนทกเสยง สมดจดบนทก และเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพและเชงปรมาณดวยเครองมอ ดงน

. เครองมอเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ

ในการเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ ผวจยใชเครองมอ ไดแก แบบสมภาษณ และแบบบนทกกรณศกษา ดงน

. . เครองมอท แบบสมภาษณ ลกษณะของเครองมอ เปนขอคาถามประกอบการสมภาษณจานวน ขอ และแบบบนทกขอมล

จากผใหสมภาษณ ทใชคกน โดยผวจยสรางขนตามกรอบแนวคดทฤษฎการปรบเปลยนมโนทศนของ Mezirow เพอศกษาประสบการณและความเหนของสตรไทยผผานพนความรนแรงจากคครองใน ประเดน ไดแก

ประเดนท กระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง ประเดนท ความตองการจาเปนในการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความ

รนแรงจากคครอง

104

ประเดนท ขอเสนอแนะในการจดทานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

ขนตอนการสรางเครองมอ . ศกษาแนวคดทฤษฎการปรบเปลยนมโนทศนของ Mezirow งานวจยทเกยวของ และหลกการ

สรางแนวคาถามสมภาษณ และแบบบนทกการสมภาษณ . กาหนดวตถประสงค และขอบเขต ประเดนทตองการศกษา แลวสรางเครองมอใหครอบคลมทง

เนอหาและสอดคลองกบวตถประสงค . นาไปปรกษาอาจารยทปรกษาวทยานพนธและปรบปรงตามขอเสนอแนะ

. ใหผเชยวชาญตรวจสอบความเทยงตรงเชงเนอหา (content validity) ดวยคาดชนความสอดคลองระหวางขอคาถามกบนยาม (Index of Item Objective Congruence : IOC) ดงรายนามผเชยวชาญตอไปน

-ผ ชวยศาสตราจารย ดร.ฤตนนท สมทรทย ผ เชยวชาญดานการวดและประเมนผล คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

-ดร. นรนาท แสนสา ผเชยวชาญดานจตวทยา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช -ดร. เพรศพรรณ แดนศลป ผเชยวชาญดานการจดการศกษาแบบเนนใหผเรยนใครครวญตนเอง

ศนยจตตปญญาศกษา มหาวทยาลยมหดล

-รองศาสตราจารย ดร.สมพร รงเรองกลกจ ผเชยวชาญดานการพยาบาลและการดแลจตใจของสตรทถกกระทาความรนแรงในครอบครวและดานสตรศกษา คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

-ดร.มาลาต รงเรองศรพนธ ผเชยวชาญดานกระบวนการกลมเพอนชวยเพอนสาหรบสตรทถกกระทาความรนแรงในครอบครว คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล

โดยผเชยวชาญจะใหคาในการตรวจสอบ ดงน + เมอแนใจวา ขอความนนมความสอดคลองระหวางขอคาถามกบนยามการปรบเปลยนมโนทศน

ของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

เมอไมแนใจวา ขอความนนมความสอดคลองระหวางขอคาถามกบนยามการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

- เมอแนใจวา ขอความนนไมมความสอดคลองระหวางขอคาถามกบนยามการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

นาคะแนนทไดมาคานวณหาคาดชนความสอดคลอง โดยแทนคาสตร ดงน

105

เมอ IOC แทน คาดชนความสอดคลองระหวางขอคาถามกบนยามการปรบเปลยนมโน

ทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

R แทน ผลรวมคะแนนความคดเหนของผเชยวชาญ

N แทน จานวนผเชยวชาญ

เกณฑการพจารณา คอ ขอทมคาดชนความสอดคลองมากกวาหรอเทากบ . ถอวามความสอดคลอง ไมตองทาการปรบปรงแกไข แตขอใดมคาดชนความสอดคลองนอยกวา . ถอวาไมมความสอดคลอง ตองทาการปรบปรงแกไขตามคาเสนอแนะของผเชยวชาญ

. วเคราะหคาดชนความสอดคลองของแนวคาถามหลกในการสมภาษณเพอเลอกขอคาถามทม IOC ตงแต . - . พบวา แบบสมภาษณทกขอมคา IOC .

. เครองมอท แบบบนทกกรณศกษา ลกษณะของเครองมอ เปนแบบบนทกของผวจย ในการสรปผลการศกษาขอมลสวนตวและการ

เปลยนแปลงตนของกลมทดลองเปนรายบคคลจากชวงเรมจดกจกรรม ในระหวางกจกรรม หลงจดกจกรรม จนถงชวงตดตามผล เดอน

. เครองมอเกบรวบรวมขอมลเชงปรมาณ

ในการเกบรวบรวมขอมลเชงปรมาณ ผวจยใชเครองมอ ไดแก แบบวดทศนะความเสมอภาคของสตร แบบวดทกษะชวต และแบบประเมนการเปลยนแปลงตนเองของผรวมกจกรรม ดงน

. . เครองมอท แบบวดทศนะความเสมอภาคของสตร ลกษณะของเครองมอ เปนแบบทดสอบทผวจยใชมาตรฐานความเสมอภาคระหวางหญงชายของ

ไทย (Thailand National Standard on Gender Equality) ของสานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ( ) พฒนาขน เพอใชวดทศนะความเสมอภาคของสตร โดยมตวชวดความเสมอภาคระหวางหญงชาย ตว ไดแก ( ) เจตคตตอเรองความเสมอภาคในศกดศรความเปนมนษยระหวางหญงชาย ( ) ความเทาเทยมกนในดานความสามารถ พงพาตนเองและเปนทพงแกผอนได และ ( ) ความเสมอภาคในบทบาท ความสมพนธ หนาทความรบผดชอบตอครอบครวในชวตสมรส ซงม โดยจดทาเปนแบบวดมาตราสวนประมาณคา ระดบ ใน ดานๆ ละ ขอ รวม ขอ ไดแก

106

ดานท 1 ความเสมอภาคของสตรในศกดศรและคณคา ขอท - ดานท 2 ความเสมอภาคของสตรในความสามารถ ขอท -

ดานท 3 ความเสมอภาคของสตรในชวตครอบครว ขอท -

การใหคะแนน นาแบบวดททาเสรจแลวมาตรวจ โดยใหคะแนนตามระดบการประเมนของผตอบ เปน 2 ลกษณะ ดงน

1. ขอกระทงดานบวก 11 ขอ ไดแก ขอท 2, 4, 9, 10, , , , , , , ใหคะแนนเปนรายขอตามระดบทผตอบเลอก คอ ตอบ 5 ให 5 คะแนน 4 ให 4 คะแนน 3 ให 3 คะแนน 2 ให 2 คะแนน 1 ให 1 คะแนน

2. ขอกระทงดานลบ 19 ขอ ไดแก ขอท 1, 3, 5, 6, 7, 8, 11, 12, 15, 17, 20, 21, 23, 25, 26, 27, 28,

29, 30 ใหคะแนนเปนรายขอ โดยกลบคะแนนจากระดบทผตอบเลอก คอ ตอบ 5 ให คะแนน 4 ให คะแนน 3 ให 3 คะแนน 2 ให 4 คะแนน 1 ให 5 คะแนน

การแปลความหมาย นาคาการตอบไปหาคาเฉลยรายดานและคาเฉลยรวม ซงอยระหวาง 1.00 –

5.00 แลวแปลผล

4.50 - 5.00 หมายถง มทศนะความเสมอภาคของสตรระดบสง 3.50 - 4.49 หมายถง มทศนะความเสมอภาคของสตรระดบคอนขางสง

2.50 - 3.49 หมายถง มทศนะความเสมอภาคของสตรระดบปานกลาง

1.50 - 2.49 หมายถง มทศนะความเสมอภาคของสตรระดบคอนขางตา 1.00 - 1.49 หมายถง มทศนะความเสมอภาคของสตรในระดบตา

การสรางแบบวด

ผวจยดาเนนการตามขนตอนการสรางแบบวด ดงตอไปน

1. ศกษาแนวคดความเสมอภาคของสตร และตวชวดความเสมอภาคระหวางหญงชาย ไดแก (1) เจตคตตอเรองความเสมอภาคในศกดศรความเปนมนษยระหวางหญงชาย (2) ความเทาเทยมกนในดานความสามารถ พงพาตนเองและเปนทพงแกผอนได และ (3) ความเสมอภาคในบทบาท ความสมพนธ หนาทความรบผดชอบตอครอบครวในชวตสมรส (สานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว, 2552)

ตลอดจนหลกการสรางแบบวด แลวกาหนดกรอบ แนวคด วตถประสงค และประเดนขอคาถาม

2. สรางแบบวด ใหครอบคลมตรงตามวตถประสงคและประเดนขอคาถามทตองการวดโดย ผวจยตงขอคาถามรวม 40 ขอ

3. นาเสนอรางแบบวดตออาจารยทปรกษาวทยานพนธ เพอตรวจสอบความชดเจนถกตอง เหมาะสม และนาไปปรบปรงแกไข เหลอขอคาถามรวม 0 ขอ

107

4. สงแบบวดใหผเชยวชาญในดานตางๆ 5 ทาน เพอตรวจสอบความเทยงตรงเชงเนอหา (content

validity) ดวยคาดชนความสอดคลองระหวางขอคาถามกบนยาม (Index of Item Objective Congruence :

IOC) ดงน -ผ ชวยศาสตราจารย ดร.ฤตนนท สมทรทย ผ เชยวชาญดานการวดและประเมนผล คณะ

ศกษาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

-ดร . นรนาท แสนสา คณะศกษาศาสตร ผ เ ชยวชาญดานจตวทยา คณะศกษาศาสต ร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

-ดร. เพรศพรรณ แดนศลป ผเชยวชาญดานการจดการศกษาแบบเนนใหผเรยนใครครวญตนเอง ศนยจตตปญญาศกษา มหาวทยาลยมหดล

-รองศาสตราจารยดร.สมพร รงเรองกลกจ ผเชยวชาญดานการพยาบาลและดแลจตใจของสตรทถกกระทาความรนแรงในครอบครวและดานสตรศกษา คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

-ดร.มาลาต รงเรองศรพนธ ผเชยวชาญดานกระบวนการกลมเพอนชวยเพอนสาหรบสตรทถกกระทาความรนแรงในครอบครว และดานสตรศกษา คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล

โดยผเชยวชาญจะใหคาในการตรวจสอบ ดงน +1 เมอแนใจวา ขอความนนมความสอดคลองระหวางขอคาถามกบนยามความเสมอภาคของสตร

0 เมอไมแนใจวา ขอความนนมความสอดคลองระหวางขอคาถามกบนยามความเสมอภาคของสตร -1 เมอแนใจวา ขอความนนไมมความสอดคลองระหวางขอคาถามกบนยามความเสมอภาคของ

สตร

นาคะแนนทไดมาคานวณหาคาดชนความสอดคลอง โดยแทนคาสตร ดงน

เมอ IOC แทน คาดชนความสอดคลองระหวางขอคาถามกบนยามความเสมอภาคของสตร

R แทน ผลรวมคะแนนความคดเหนของผเชยวชาญ

N แทน จานวนผเชยวชาญ

เกณฑการพจารณา คอ ขอทมคาดชนความสอดคลองมากกวาหรอเทากบ 0.5 ถอวามความสอดคลอง ไมตองทาการปรบปรงแกไข แตขอใดมคาดชนความสอดคลองนอยกวา 0.5 ถอวาไมมความสอดคลอง ตองทาการปรบปรงแกไขตามคาเสนอแนะของผเชยวชาญ

108

5. วเคราะหคาดชนความสอดคลองของแบบวด เพอเลอกขอคาถามทม IOC ตงแต 0.60 - 1.00 พบวา ขอคาถามของแบบวดมคา IOC ตงแต 0.80 - 1.00 โดยมขอเสนอใหปรบแกภาษาเพมเตม

6. ปรบแกภาษาตามคาแนะนาของผเชยวชาญ และนาแบบวดทศนะความเสมอภาคของสตร ทผานการตรวจสอบประสทธภาพแลวไปทดลองใช (try out) กบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครองทมลกษณะตามเกณฑของกลมตวอยาง แตไมใชกลมตวอยางจานวน 10 คน นาคะแนนมาหาความเชอมน (Reliability) โดยวธการหาคาสมประสทธอลฟา (Coefficient Alpha) ของ Cronbach ( : ) ผลปรากฏดงน

ดานท ความเสมอภาคของสตรในศกดศรและคณคา มคาความเชอมน .

ดานท ความเสมอภาคของสตรในความสามารถ มคาความเชอมน .

ดานท ความเสมอภาคของสตรในชวตครอบครว มคาความเชอมน .

รวมทกดาน หรอทงฉบบ มคาความเชอมน . 7. นาแบบวดทศนะความเสมอภาคของสตรไปใชกบกลมทดลองในครงกอนและหลงการทดลอง

. . เครองมอท แบบวดทกษะชวต

ลกษณะของเครองมอ เปนแบบวดของกรมสขภาพจต (พ.ศ. 2546) แปลจาก Life Skill Test ขององคการอนามยโลก (WHO, 2007) เพอวดความสามารถในการจดการกบความรสกนกคด ความตองการและการตอบสนองของผตอบตอสงทาทาย รวมทงแรงปะทะตางๆ ในชวตประจาวน แบบวดนมจานวนรวม ขอ เปนแบบวดมาตราสวนประมาณคา ระดบ จากระดบท ถง ตามความหมายดงน

หมายถง จรง

หมายถง ไมแนใจ

หมายถง ไมจรง

การใหคะแนน นาแบบวดททาเสรจแลวมาตรวจ โดยใหคะแนนตามระดบการประเมนของผตอบ คอ ตอบ 3 ให 3 คะแนน 2 ให 2 คะแนน 1 ให 1 คะแนน ยกเวน ขอกระทงดานลบ 33 ขอ ไดแก ขอท ,

, , , , , 1, 43, 46, 47, 49, 51, 59, 60, 64, 65, 73, 81, 82, 84, 85, 86, 87, 89, 94, 95, 97, 99, 100,

104, 114, 117, 120 ใหคะแนนเปนรายขอ โดยกลบคะแนนจากระดบทผตอบเลอก คอ ตอบ 3 ให 1 คะแนน 2 ให 2 คะแนน 1 ให 3 คะแนน

การแปลความหมาย นาคาการตอบไปหาคาเฉลยรายดานและคาเฉลยรวม ซงอยระหวาง 1.00 –

.00 แลวแปลผล

109

. - . หมายถง ทกษะชวตระดบสง

. - . หมายถง ทกษะชวตระดบปานกลาง

. - . หมายถง ทกษะชวตระดบตา คณภาพของเครองมอ แบบวดทกษะชวตนมคาความตรงและความเชอมนในระดบสง โดยมการ

รายงานคาความตรงตามเนอหาในการพฒนาแบบวดน .6-1 จากผเชยวชาญ 6 ทาน กลาวคอ ผเชยวชาญทางจตวทยา 3 ทาน ผเชยวชาญทกษะชวต 2 ทาน และผเชยวชาญการวดและประเมนทางการศกษาอก 1 ทาน และมการพสจนดวยการวเคราะหองคประกอบ (confirmatory factor analysis) พบคา goodness of fit index

หรอ GFI .97 สวนคาความเชอมน พบคาสมประสทธอลฟาหรอ Alpha coefficient ท .92

. เครองมอท แบบประเมนการเปลยนแปลงตนเองของผรวมกจกรรม ลกษณะของเครองมอ เปนแบบประเมนตนเองของผรวมกจกรรมกลม แบบมาตราสวนประมาณคา

ระดบ ทศนยจตวทยาการปรกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย (ม.ป.ป.) แปลและจดทาขนจาก group

participant’s self-assessment for personal changes ของ James P. Trotzer ( ) เพอใหผรวมกจกรรมกลมการปรกษาเชงจตวทยาและกลมพฒนาตนใชประเมนตนเองใน ประเดน ดงน

. การฟนฟเยยวยา สข สบายใจ ผอนคลายหรอบรรเทาจากความตงเครยด

. ความเขาใจตนเอง เหนคณคา และพงพอใจในตนเอง

. ความรสกมพลงอานาจ ความมนคงในตนเอง

. ความรสกเปนอสระ หรอไดเปนตวของตวเอง

. การตระหนกรในตนเอง มสต ยงคด ใชเหตผลพจาณาสงตางๆ นกถงผลทเกดขน

. ความเขาใจในผอน เหนคณคาหรอคณงามความด และสามารถยอมรบนบถอผอนไดอยางจรงใจ

. การสอสารทาความเขาใจและสรางความปรองดองกบผอน

. การชวยเหลอ หรอมสวนชวยผอนทเปนทกข หรอตองการความชวยเหลอใหแกปญหาของเขา

. การจดการแกไขปญหาของตน

. ความเขาใจสงคม และสภาพการณทเปนอย

. การปรบเปลยนความคดความเชอ หรอมมมมองตอสงตางๆ ทดกวาเกา

. การเปลยนแปลงการกระทา หรอมการฝกหดทกษะบางอยาง เพอปรบปรงพฒนาตนเองโดยสมครใจ

. ความคดความเชอในความเสมอภาคเทาเทยมกนของทกคน

. ความมงหวงและการจงใจตนเองใหคดและทาสงตางๆ ใหมชวตทดกวาเกา

110

. .การปรบตวกบสภาพการณทยากลาบาก การใหคะแนน นาแบบประเมนททาเสรจแลวมาตรวจ โดยใหคะแนนตามระดบการประเมนของ

ผตอบ คอ ตอบ 5 ให 5 คะแนน 4 ให 4 คะแนน 3 ให 3 คะแนน 2 ให 2 คะแนน 1 ให 1 คะแนน การแปลความหมาย นาคาการตอบไปหาคาเฉลยรายดานและคาเฉลยรวม ซงอยระหวาง 1.00 – 5.00 แลวแปลผล

4.50 - 5.00 หมายถง มการเปลยนแปลงตนเองมากทสด 3.50 - 4.49 หมายถง มการเปลยนแปลงตนเองมาก

2.50 - 3.49 หมายถง มการเปลยนแปลงตนเองพอสมควร

1.50 - 2.49 หมายถง มการเปลยนแปลงตนเองนอย

1.00 - 1.49 หมายถง มการเปลยนแปลงตนเองนอยทสด

คณภาพของเครองมอ แบบประเมนการเปลยนแปลงตนเองของผรวมกจกรรมนมคาความตรงและความเชอมนในระดบสง โดยมการรายงานคาความตรงตามเนอหาในการพฒนาแบบวดน . - จากผเชยวชาญทางจตวทยา ทาน และผเชยวชาญการวดและประเมนทางการศกษาอก ทาน และมการพสจนคาความเชอมน พบคาสมประสทธสหสมพนธ หรอ Alpha coefficient ท . ดวยระดบความเชอถอรอยละ

การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลในการวจยน ม ลกษณะ ไดแก การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ และการ

วเคราะหขอมลเชงปรมาณ ดงน . การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ผวจยใชวธการวเคราะหเนอหา (content analysis) ถอดรหสความหมาย (codification) หรอให

ความหมายกบขอมล จาแนกและจดระบบขอมล และประมวลสรปขอมลดวยการเขยนพรรณนาความ

. การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ผวจยวเคราะหคาทางสถตพนฐานหรอสถตบรรยาย ไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลย สวน

เบยงเบนมาตรฐาน และใชตารางแสดงขอมลเชงปรมาณ โดยมคาบรรยายใตตาราง

111

ขนตอนดาเนนการวจย การดาเนนการวจยมขนตอนตางๆ ตงแตเรมตนจนสนสดการวจยตอเนองกนไปรวม 10 ขน ดงตอไปน ขนท ศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ ผวจยศกษาแนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของกบการปรบเปลยนมโนทศนของ Mezirow เพศภาวะ ความรนแรงตอสตร และความเสมอภาคของสตร จากเอกสาร รายงานการวจย หนงสอ ตารา วารสารวชาการ และฐานขอมลคอมพวเตอรทมคณภาพทงในประเทศและตางประเทศ นามาวเคราะหขอมลเชงพรรณนาและประมวลเปนความรเชงทฤษฎ ใชเปนขอมลพนฐานของการวจย

ขนท ศกษาภาคสนาม

ผวจยศกษาการปรบเปลยนมโนทศน ในประสบการณของสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครอง คน รวมทงความตองการจาเปน และขอเสนอแนะในการจดทานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง บคคลทง ทานนเปนผใหขอมลเบองตนโดยไดรบการแนะนามาจากนกวชาชพทางสงคมสงเคราะหและจตวทยาของมลนธหญงชายกาวไกล จานวน คน เครอขายพอแมเลยงเดยว จานวน คน และองคการผหญงเพอสนตภาพและความยตธรรมจานวน คน แลวนาขอมลการสมภาษณมาวเคราะหเนอหาและสรปผลการศกษาเปนขอคนพบท ดงรายละเอยดตอไปน

การคดเลอกผใหขอมลเบองตน

. ผวจยประสานงานกบหวหนาหนวยงานชวยเหลอและพฒนาสตรทถกคครองกระทาความรนแรง ในเขตกรงเทพฯ ปรมณฑล ตลอดจนเครอขายทเกยวของ เพอขอความอนเคราะหนกวชาชพของหนวยงานแนะนาสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครอง ทมคณสมบตเหมาะสมเปนผใหขอมลเบองตนของการวจยตามเกณฑการคดเลอก ดงน

- เปนสตรเชอชาตไทย สญชาตไทย อายระหวาง - ป มสขภาพจตเปนปกต สามารถพดคยสอสารภาษาไทยไดด

- มประวตหรอชวงชวตถกสาม คหมน หรอชายคนรกทารายรางกายตลอดอยางนอย ป และ ปจจบนผานพนความรนแรงจากคครองมานานกวา ป

- เกดการเปลยนแปลงทางความคดความเชอ ททาใหมความเขมแขงในทศนะความเสมอภาคระหวางหญงชาย และระหวางตนเองกบผอน

- มการพฒนาทกษะชวตตางๆ อยางตอเนอง สามารถดาเนนชวตอยางมประสทธภาพ ปรบตวกบสถานการณตางๆ หรอเผชญและจดการปญหาชวตไดด มความสมพนธทดกบผอนและสงคม

112

- มอาชพและมรายไดมนคง สามารถพงพาตวเองและเลยงดบตรไดดวยตนเอง - สามารถเปนบคคลตนแบบ ทผวจยถอดบทเรยนกระบวนการปรบเปลยนมโนทศนไดจาก

ประสบการณตรง และสามารถใหความเหนเกยวกบความตองการจาเปน และขอเสนอแนะในการพฒนานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง และประเดนตางๆ ทเกยวของ

- สมครใจ และสามารถอทศเวลาสวนตวใหผวจยสมภาษณเชงลกไดหลายครงจนแลวเสรจการวจย

- ไดรบการรบรองหรอยนยนคณสมบตขอ - จากนกวชาชพ . ผวจยไปพบกบสตรทมคณสมบตตามเกณฑ จานวน ทาน ทไดรบการแนะนาจากนกวชาชพ

ขององคการสตรเพอสนตภาพและความยตธรรม คน มลนธหญงชายกาวไกล คน และเครอขายพอแมเลยงเดยว คน ผวจยทาการตรวจสอบแฟมประวต รวมกบการพดคยกบนกวชาชพ สอบถามความสมครใจ และดาเนนการสมภาษณเกบรวบรวมขอมล โดยมขอมลสวนตวของผใหขอมลเบองตน ดงน

ขอมลสวนตวของผใหขอมลเบองตน ผใหขอมลคนท 1 ชอสมมต: วน อาย 42 ป เกด เตบโต และยงคงอาศยในภาคใต นบถอศาสนา

พทธ จบการศกษาระดบปรญญาตร ปจจบนทางานรบราชการ ปจจบนแยกทางกบสาม ซงเคยอยกนกนมานาน ป โดยมปญหาสามดมเหลา เลนการพนน และทบตทาราย มบตรชายรวมกน คน ซงขณะนเปนวยรน และอยในการเลยงดของวน

ผใหขอมลคนท 2 ชอสมมต: ท อาย 48 ป อาศยอยในกรงเทพฯ นบถอศาสนาพทธ จบการศกษาระดบปรญญาตร ทางานรบจางอสระและเปนอาสาสมครของมลนธ ปจจบนหยากบสาม ซงเคยอยกนกนมานาน 10 ป โดยมปญหาสามนอกใจและทบตทารายระยะ ปสดทายของการสมรส ไมมบตรรวมกน ผใหขอมลคนท ชอสมมต: ทร อาย 55 ป อาศยอยในกรงเทพและไปๆ มาๆ ระหวางตางจงหวด นบถอศาสนาพทธ จบการศกษาระดบอนปรญญา ทางานคาขายและเปนอาสาสมครของมลนธ ปจจบนหยากบสาม ซงเคยอยกนกนมานาน 1 ป โดยมปญหาสามนอกใจและทบตทารายระยะ 8 ปสดทายของการสมรส มบตรชายรวมกน 1 คน อยในวยผใหญและสมรสแลว ผใหขอมลคนท 4 ชอสมมต: โฟ อาย 29 ป อาศยอยในภาคอสาน ไมระบความเชอทางศาสนาหรอการนบถอศาสนา จบการศกษาระดบอนปรญญา ปจจบนทางานบรษทแหงหนง ในตาแหนงเจาหนาทธรการ ปจจบนแยกทางกบสาม ซงเคยอยกนกนมานาน 4 ป โดยมปญหาสามนอกใจ แตหงหวงโดยไมม

113

เหตผล และเมอดมเหลาแลวมกหาเรองทบตทารายตลอด 4 ปของการสมรส มบตรรวมกน 1 คน อยในวยเดกและโฟเปนผเลยงด

ผใหขอมลคนท ชอสมมต: ไฟว อาย ป อาศยอยในภาคเหนอ นบถอศาสนาพทธ จบการศกษาระดบปรญญาโท เคยเปนพนกงานบรษท แตลาออกมาชวยงานของครอบครว ปจจบนหยากบสาม ซงเคยอยกนกนมานาน 7 ป โดยมปญหาสามทบตทาราย หงหวง กกขง มกมปากเสยงเรองหนสน ความหงหวง และการนอกใจ มบตรรวมกน 1 คน อยในวยเดกและไฟวเปนผเลยงด

ขนท 3 พฒนานวตกรรม

ผวจยสงเคราะหแนวคดทฤษฎกบผลการศกษาเชงประสบการณ ทไดจากผใหขอมลเบองตน และนามาจดทาเปนแผนการจดเสวนากลมเชงปฏบตการ

ท 4 หาประสทธภาพของนวตกรรม ผวจยนานวตกรรมทสรางไปใหผเชยวชาญในดานตางๆ ทาน ตรวจสอบความเทยงตรงเชง

เนอหา (content validity) และประเมนความเหมาะสม ดงรายนามตอไปน -ดร.ณฐสดา แตพนธ ผเชยวชาญดานพฒนาโปรแกรมทางการศกษาและจตวทยา คณะจตวทยา

จฬาลงกรณมหาวทยาลย

-ดร . นรนาท แสนสา คณะศกษาศาสตร ผ เ ชยวชาญดานจตวทยา คณะศกษาศาสต ร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

-ดร. เพรศพรรณ แดนศลป ผเชยวชาญดานการจดการศกษาแบบเนนใหผเรยนใครครวญตนเอง ศนยจตตปญญาศกษา มหาวทยาลยมหดล

-รองศาสตราจารยดร.สมพร รงเรองกลกจ ผเชยวชาญดานการพยาบาลและดแลจตใจของสตรทถกกระทาความรนแรงในครอบครวและดานสตรศกษา คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

-ดร.มาลาต รงเรองศรพนธ ผเชยวชาญดานกระบวนการกลมเพอนชวยเพอนสาหรบสตรทถกกระทาความรนแรงในครอบครว และดานสตรศกษา คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล

ผเชยวชาญตรวจสอบความเทยงตรงเชงเนอหาดวยคาดชนความสอดคลองระหวางประเดนการประเมนกบวตถประสงค (Index of item Objective Congruence : IOC) และการประเมนความเหมาะสมดวยมาตรวดประมาณคา ระดบ ดงตอไปน

. .ผเชยวชาญตรวจพจารณาความเทยงตรงเชงเนอหา ดวยคาดชนความสอดคลองระหวางประเดนการประเมนกบวตถประสงค

114

+ เมอแนใจวา ขอความนนมความสอดคลองระหวางประเดนการประเมนกบวตถประสงคของนวตกรรม

เมอไมแนใจวา ขอความนนมความสอดคลองระหวางประเดนการประเมนกบวตถประสงคของนวตกรรม

- เมอแนใจวา ขอความนนไมมความสอดคลองระหวางประเดนการประเมนกบวตถประสงคของนวตกรรม

นาคะแนนทไดมาคานวณหาคาดชนความสอดคลอง โดยแทนคาสตร ดงน

เมอ IOC แทน คาดชนความสอดคลองระหวางประเดนการประเมนกบวตถประสงคของ

นวตกรรม

แทน ผลรวมคะแนนความคดเหนของผเชยวชาญ

N แทน จานวนผเชยวชาญ

เกณฑการพจารณา คอ ขอท มคาดชนความสอดคลองมากกวาหรอเทากบ . ถอวามความสอดคลอง ไมตองทาการปรบปรงแกไข แตขอใดมคาดชนความสอดคลองนอยกวา . ถอวาไมมความสอดคลอง ตองทาการปรบปรงแกไขตามคาเสนอแนะของผเชยวชาญ จากการวเคราะหคาดชนความสอดคลองของนวตกรรมทผเชยวชาญประเมน เพอเลอกประเดนทม IOC ตงแต . - . พบวา นวตกรรมนมคา IOC .

. . ผเชยวชาญประเมนความเหมาะสมของนวตกรรม โดยใชมาตรวดประมาณคา ระดบ ทมเกณฑพจารณาความเหมาะสม ไดแก . - . หมายถง เหมาะสมมากทสด

. - . หมายถง เหมาะสมมาก

. - . หมายถง เหมาะสมพอสมควร

. - . หมายถง เหมาะสมนอย

. - . หมายถง เหมาะสมนอยทสด

โดยในสวนทายของแบบสอบถาม มคาถามปลายเปดเพอการเสนอแนะตางๆ ของผเชยวชาญ จากการประเมนของผเชยวชาญ พบวานวตกรรมทสรางขนอยในระดบ . - . คอ . มความเหมาะสมในระดบมากทสด ทงน มคาเสนอแนะเพมเตมจากผเชยวชาญ ซงผวจยไดปรบแกแลว

115

ขนท เตรยมความพรอมกอนทดลอง ผวจยเตรยมความพรอมของการทดลองใชนวตกรรม ดงน

. . ผวจยกาหนดพนทการทดลองโดยความเหนชอบของคณะกรรมการควบคมวทยานพนธ โดยระบเลอกบานพกฉกเฉน ซงเปนทพกชวคราวของกลมเปาหมาย ผวจยประสานขอความรวมมอจากหวหนานกสงคมสงเคราะหของบานพกในการคดเลอกกลมทดลองและจดโปรแกรมการทดลอง ซงทางบานพกยนดสนบสนนงานวจยน โดยชวยคดเลอกลมทดลองและอนญาตใหผวจยดาเนนการวจย ทดลองใชนวตกรรม และเกบรวบรวมขอมลไดระหวางเดอนเมษายน-พฤษภาคม

. . ผวจยลงพนทเพอสารวจและศกษาวถการดาเนนชวต ความเปนอยตลอดจนบรรยากาศและบรบททวๆ ไปของบานพก รวมทงสรางสมพนธอนดกบเจาหนาทและผเกยวของในพนท ซงรบการตอนรบและการอนเคราะหจากนกสงคมสงเคราะหและเจาหนาททกทานเปนอยางด ทงในการใหขอมลเบองตนและแนะนากลมตวอยาง การเออเฟอและยดหยนเรองระเบยบเวลา รวมทงการจดหาหองเสวนากลมทเปนสวนตว

. . ผวจยตรวจสอบคณสมบต และศกษาประวตภมหลงของกลมทดลองจากแฟมประวตและการพดคยเพมเตมกบนกวชาชพ จากนนนดพบและทาการสมภาษณกลมทดลองดวยตนเอง เพอยนยนการคดเลอก ตลอดจนสรางความคนเคยและความไววางใจ ทงน พบความจาเปนทตองจดกลมทดลองรวมโปรแกรมการทดลองเปน รน ตามระยะเวลาจาเปนในการพกฟนทบานพก ดงน

-ผพกนานกวา เดอน จานวน ทาน กาหนดเปนกลมทดลองรนท เขารวมโปรแกรมการทดลองแบบ 6 สปดาหตอเนอง

-ผพกชวง สปดาห จานวน ทาน กาหนดเปนกลมทดลองรนท เขารวมโปรแกรมการทดลองแบบ 6 วนตอเนอง

ในขนตอนน ผวจยแจงการพทกษสทธของผรวมวจย ตอบขอซกถาม เพอคลายความกงวลใจ สงสย และใหอสระตอการตดสนใจเขารวมการวจยดวยตนเอง โดยมอบแบบตอบรบเขารวมการวจย (consent form) และนดหมายวนเวลาสถานทเรมตนกจกรรม

. . ผวจยจดเตรยมโปรแกรมการทดลองและหองประชมกลม ตลอดจนเครองมอทจะใชเกบรวบรวมขอมลทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ

. . ในวนแรกของการเรมโปรแกรม ผวจยขอใหกลมทดลองยนยนความสมครใจเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร และทาการทดสอบกอนการทดลอง ดวยแบบวดทศนะความเสมอภาคของสตรและแบบวดทกษะชวต ผวจยนาไปตรวจและประเมนคะแนน

116

ขนท 6 ดาเนนการทดลอง ผวจยดาเนนการทดลองทามกลางสภาพการณดาเนนชวตตามปกตของกลมทดลองในบานพก โดย

จดเปนกลมการเสวนาเชงปฏบตการ ครงๆ ละ วนๆ ละ ชวโมง และแบงชวงการประชมกลมทกครงออกเปน ชวง ๆ ละ ราว ชวโมง ระหวางเวลา . - . น. . - . น. (มชวงหยดพก นาท ระหวาง . - น. หรอตามความเหมาะสม) และ . - . น. รวมเปน ชวง หรอ ชวโมง แตละวนของโปรแกรม ผรวมโปรแกรมมชวงเวลาหยดพกรบประทานอาหารกลางวนและเยน รวมทงมชวงพกยามบายเพอผอนคลายอรยาบถ ตลอดจนรบประทานขนมและเครองดมรวมกนราว นาท และในชวง นาทสดทายหลงเสรจสนการเสวนาจดเปนชวงพดคยสรปการเรยนรและประเมนโปรแกรม เพอปรบเตรยมความพรอมสาหรบการดาเนนการเสวนาในครงตอไป

ในการดาเนนการทดลอง ผวจยมผชวยนกวจยสตรอก 1 คน ชวยดแลบตรของกลมทดลอง และเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพดวยวธการสงเกต การจดบนทกประเดนสาคญจากการเสวนากลม การพดคยสมภาษณกลมทดลองแบบไมเปนทางการ รวมทงการสอบถามผเกยวของ ตลอดจนการศกษาการเขยนบนทกประจาวนและใบงานของกลมทดลอง ในขณะทผวจยจดการทดลองแกกลมทดลอง กลม ดงน

. . จดการทดลองท จดโปรแกรม สปดาหตอเนอง สปดาหละ ครงๆ ละ วน ระหวางวนท เมษายน ถงวนท พฤษภาคม ไดแก วนท , , เมษายน และ , , พฤษภาคม ณ

หองอเนกประสงค บานพกฉกเฉน

. . จดการทดลองท จดโปรแกรม วนตอเนอง ระหวางวนท ถงวนท พฤษภาคม ณ หองอเนกประสงค บานพกฉกเฉน

การจดทดลองใชนวตกรรมแกกลมทดลองทง กลม ดาเนนไปตามตาราง โปรแกรมการทดลอง

ซงกาหนดขนตามแผนการจดเสวนาทไดจากขนท ดงน

117

ตาราง โปรแกรมการทดลอง ตารางเวลา กจกรรม

วนเดอนป ชวงท ชวงเวลา หวขอและกจกรรม วธการดาเนนการ คร งท

กลมท 1

กลมท 2

1

ว นแรก

//

21//

1 . – . น. ( ชวโมง) -ปฐมนเทศ

-เ ส ว น า “ก า ร จ ด ก า รความเครยด” ( ชวง รวม ชวโมง)

-ทกษะฟง พด คย ถาม ตอบอยา ง มประสทธภาพ -การฝกผอนคลายความเครยด -ก า ร ว เ ค ร า ะ หตนเอง /การเขยน /การวาด -การทาการบาน

. – . น. (มชวงหยดพก นาท) ( ชวโมง)

3 . - . น. ( ชวโมง) -เสวนา “การเหนคณคาในตน เ อ ง ” ( ช ว ง ร ว ม ชวโมง)

2

ว นทสอง

//

22//

4 . – . น. ( ชวโมง) -เสวนา “เสนทางชวตของผ ห ญ ง ” ( ช ว ง ร วม ชวโมง)

-ทกษะฟง พด คย ถาม ตอบอยา ง มประสทธภาพ -ก า ร ว เ ค ร า ะ หตนเอง /การเขยน /การวาด

- การวพากษอดต

-การใชกรณศกษา -ก า ร ส ว ม / ส ล บบทบาท

-การระบประเดนและสาเหตปญหา -ก า ร ใ ห ข อ ม ลปอนกลบ

-การทาการบาน

5 . – . น.(มชวงหยดพก นาท) ( ชวโมง)

6 . - . น. ( ชวโมง)

3

ว นทสาม

//

23//

7 . – . น. ( ชวโมง) 8 . – . น.(มชวงหยด

พก นาท) ( ชวโมง) 9 . - . น. ( ชวโมง)

4

ว นทส

/ 5/

24//

10 . – . น. ( ชวโมง) -เสวนา “ความเสมอภาคของผหญง ( ชวง รวม ชวโมง)

11 . – . น. (มชวงหยดพก นาท) ( ชวโมง)

12 . - . น. ( ชวโมง)

ตาราง โปรแกรมการทดลอง (ตอ) ตารางเวลา กจกรรม

118

วนเดอนป ชวงเวลา หวขอและกจกรรม วธการดาเนนการ ชวงท

กลมท 1

กลมท 2

5

ว นทหา

/5/

25//

13 . – . น. ( ชวโมง) -เ ส วน า “ก าร ว า งแผน แกปญหา พฒนาตน” ( ชวง รวม ชวโมง)

-ทกษะฟง พด คย ถาม ตอบอยา ง มประสทธภาพ -ก า ร ว เ ค ร า ะ หตนเอง /การเขยน /การวาด

-การระบประเดนและสาเหตปญหา -การวางแผนชวต

-ก า ร แ ก ป ญ ห าสวนตว/ของกลม

--ก า ร ฝ ก ป ฏ บ ต พฒนาทกษะสาคญ -ก า ร ใ ห ข อ ม ลปอนกลบ

-การทาการบาน

14 . – . น. (มชวงหยดพก นาท) ( ชวโมง)

15 . - . น. ( ชวโมง) 6

ว นส ดทาย

20/ 5

/

26//

. – . น. ( ชวโมง) 1 . – . น. (มชวงหยด

พก นาท) ( ชวโมง) 18 . – . น. ( ชวโมง) -เสวนา “การตงปณธาน

แนวทางเรมตนชวตใหม” ( ชวง รวม ชวโมง) -สรปการเรยนร ยตเสวนา -ทาแบบวด แบบประ เ มน หลงโปรแกรมการทดลอง

ขนท ยตการทดลอง

ผวจยขอใหกลมทดลองบอกเลาถงประสบการณการเรยนร รายงานการเปลยนแปลงทตนรบรในตนเอง ตลอดจนความรสกตางๆ และความประทบใจของตนในการเขารวมกลมเสวนา รวมทงตอผนาเสวนา บรรยากาศ กระบวนการเสวนา และการจดดาเนนกลมครงน และเมอยตการเสวนาลง ผวจยขอใหกลมทดลองทาการทดสอบหลงการทดลองทนท ไดแก แบบวดทศนะความเสมอภาค แบบวดทกษะชวต และแบบประเมนการเปลยนแปลงตนเองของผรวมกจกรรม นาไปตรวจและประเมนคะแนน รวมทงเปรยบเทยบคาเฉลยของแบบวดทศนะความเสมอภาคและแบบวดทกษะชวต เพอหาคาความแตกตางระหวางการวดครงกอนและหลงการทดลอง

119

ขนท ตดตามผล ผวจยตดตามเฉพาะรายทตดตอได ทาน ดวยการเยยมสมภาษณและการโทรศพทสมภาษณอยาง

ไมเปนทางการ ในระยะเวลา เดอน ระหวางเดอนมถนายนถงพฤศจกายน เพอศกษาวา กลมทดลองมปญหาอปสรรคในชวตอยางไรหรอไม ไดนาการเรยนรกลบไปใชในชวตประจาวนอยางไร และการเรยนรทเกดขนนนเปนประโยชน หรอ/และสงผลกระทบตอการดาเนนชวตมากนอยเพยงใด

ขนท 9 วเคราะหผล ผวจยวเคราะหผลขอมลการวจยทงเชงคณภาพและเชงปรมาณ ดงตอไปน

9.1.ผวจยวเคราะหผลเชงคณภาพจากขอมลทสงเกตพบทางคาพด ทาท และพฤตกรรมตางๆ ของกลมทดลอง ตลอดจนเนอหาสาคญจากการเสวนากลมและการสมภาษณกลมทดลอง รวมทงทสอบถามจากผเกยวของอยางไมเปนทางการ ตลอดจนการศกษาการเขยนบนทกประจาวน และใบงานของกลมทดลอง ดวยวธวเคราะหเนอหา

. . ผวจยวเคราะหผลเชงปรมาณจากแบบวดทศนะความเสมอภาค แบบวดทกษะชวตครงกอนการทดลองและครงหลงเมอสนสดการทดลอง และแบบประเมนการเปลยนแปลงตนเองของผรวมกจกรรม ดวยคาสถตพนฐาน ไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ขนท 10 สรปผล ผวจยประมวลสรปผลการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความ

รนแรงจากคครอง และเขยนรายงานการวจยเผยแพร

120

บทท

ผลการวจย

จากการดาเนนการวจยเพอตอบคาถามการวจย โดยมวตถประสงคการวจย ขอ ไดแก ( ) เพอศกษาการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครอง ( ) เพอพฒนานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง และ( ) เพอศกษาผลของนวตกรรมทสรางขนตอทศนะความเสมอภาคและทกษะชวตของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง พบผลการวจย ขอ ดงน

ขอคนพบ 1 การปรบเปลยนมโนทศนของของสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครอง . สรปลกษณะของผใหขอมลเบองตน ภมหลงของผใหขอมลเบองตน ผใหขอมลเบองตน คน วน ท ทร โฟ และไฟว (ชอสมมต) มคณสมบตตามเกณฑ โดยไดรบ

การแนะนาจากนกวชาชพขององคการสตรเพอสนตภาพและความยตธรรม คน มลนธหญงชายกาวไกล คน และเครอขายพอแมเลยงเดยว คน ทงหมดเปนผผานการชวยเหลอขององคการและมลนธดงกลาว และยงเปนอาสาสมครชวยเหลอสตรทถกกระทาความรนแรงในงานตางๆ ขององคการและมลนธ ปจจบนผใหขอมลมอาย 29 ป ป 42 ป 48 ป และ 55 ป อยอาศยในเขตกรงเทพฯ คน ภาคเหนอ คน ภาคอสาน คน และภาคใต คน นบถอศาสนาพทธ คน และไมระบความเชอทางศาสนา คน ดานการศกษา จบระดบอนปรญญา 2 คน ระดบปรญญาตร คน และระดบปรญญาโท คน ทางานรบราชการ

คน ทางานบรษท คน รบจางอสระ คน และชวยงานของครอบครว คน ทกคนแยกทางหรอหยาขาดกบสาม ซงเคยอยกนกนมานาน 4 ป ป 10 ป และ1 ป จากปญหาสามดมเหลา เลนการพนน หงหวงโดยไมมเหตผล กกขง นอกใจ และทบตทาราย ผใหขอมล คนไมมบตร คนมลกชาย และ คนมลกสาว ทงหมดอยในการเลยงดของผใหขอมล

คณสมบตของผใหขอมลเบองตน จากการศกษาประวต สอบถามนกวชาชพผแนะนา และการสมภาษณผใหขอมลเบองตนพบวา ผให

ขอมลเบองตนเปนผมความรและประสบการณตรงในการปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาคของสตร มแนวความคดทแสดงออกถงความเสมอภาคและอสระทางความคดอยางเปนตวของตวเอง เชน มหลายทานบอกเลาออกมาวา เชน

20

121

วน “เกดมาเปนผหญงกมศกดศรเหมอนกบผชายนนแหละ ไมไดเกยวกบความเปนเพศอะไร” ท “จะเปนหญงหรอเปนชาย หรอเพศอะไร ทกคนกสามารถตดสนใจเลอกเสนทางชวตไดตาม

ความตองการตวเอง คณคาของคนเราไมไดอยทเพศ แตอยทการเปนในแบบทตวเองพอใจ หรอไดเปนตวของตวเอง”

ผใหขอมลเหลานยงแสดงวสยทศนในการพฒนาตนของสตรจากภาวะเหยอเปนผกระทา โดยคานงถงศกยภาพความสามารถของสตรทสนบสนนผชาย หรอรวมเคยงคไปกบผชายไดอยางภาคภม เชน

ทร “ผหญงตองมสวนรวม โอกาส และบทบาทหนาทในสงคมไดเทาๆ หรอพอๆ กบผชาย เพราะผหญงเองมการคด ตดสนใจ และแกไขปญหาไดด หรอเสรมในอกมมมองหนง หรออาจเปนมมมองทชดเจนและดไดพอๆ หรอมากกวาผชายดวยซา”

โฟ “ผหญงมความสามารถทจะเรยนร และวธการเฉพาะตวทจะทางานของผชายไดด มหลายอยางทผชายอาจนกไมถง” และ “การเปนผหญงกไมไดเปนขอจากดในการเรยนร หรออะไรเลย เราทกคนสามารถพฒนาตว และชวยสงคมไดอยางทเราเปน ยคน ผหญงและผชายตองมอสระในการแสดงความคดและความสามารถออกมาไดอยางเทาเทยมกน”

ไฟว “ทผานมา ผหญงเลยงดตวเองและลก หรอเปนหวหนาครอบครวได โดยไมตองพงพาสาม ผหญงเปนทพงของผอนได และเปนไดดดวย”

นอกจากน ยงมมมมองทสะทอนการเปลยนแปลงทางความคดความเชอ และความเขมแขงในทศนะความเสมอภาคระหวางหญงชายในชวตค และชวตประจาวนระหวางตนเองกบผอน เชน

วน “เปนสามและภรรยาตองใหเกยรตยกยองกนโดยไมมใครเหนอกวาหรอตากวาใคร” ท “คนเปนภรรยา ทถกตองไดแสดงความคดเหนและมสวนรวมตดสนใจเรองตางๆ ในครอบครว

ไมใชปลอยใหสามคดไปคนเดยว จดการไปตามอาเภอใจ”

ทร “คนเราทกคนกเทากน แตปญหาคอไปสรางความไมเทากนใหมนยงยาก เชน เอาเรองนนเรองนมาแบงใหเกดความเหลอมลา ไมเปนธรรม ผหญงเราลาบากหนอย แตกไมควรปลอยใหตวเองถกกระทา”

โฟ “ ทผหญงเราตองทาคอ พยายามพงตวเอง รบผดชอบในสวนตวเองใหไดมากๆ ดทสด และใหคนอนพงได”

ไฟว “ ความเทาเทยมสาหรบเรา กตองเปนฝายเรมกอน ปรบตวเขาหาเขากอน รจกเอาใจเขามาใสใจเรา และยดหยน เปดใจใหมากๆ ไมเหนแกตว หรอสนใจแตความตองการตวเอง คดกนแบบนถงจะชวยใหเกดความเทาเทยมกนได แตถาจะมาขมเรากไมยอม กบคนดอยเราตองชวยตองฉดเขาขน กบคนขมเราตองชวยใหเขารวา อยาใหเกนไป อยกนดๆ มความเคารพนบถอกนได”

122

ดวยทศนะเชนนเองทชวยใหสตรสามารถดาเนนชวตอยางมประสทธภาพ ปรบตวกบสถานการณตางๆ หรอเผชญและจดการปญหาชวตไดด และมความสมพนธทดกบผอนและสงคม จงสามารถเปนบคคลตนแบบ ใหผวจยถอดบทเรยนการปรบเปลยนมโนทศนได และสามารถใหความเหนเกยวกบความตองการจาเปน และขอเสนอแนะในการพฒนานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง และประเดนตางๆ ทเกยวของ

. ผลการวจย

จากประสบการณความรนแรงทเรมจากการทารายจตใจ เปลยนเปนการทารายรางกายและทางเพศมากขน ผใหขอมลรสกสบสนอยางยง และตอมาเปลยนเปนความรสกโกรธและเสยใจ เรมเกบตวตามลาพง ไมกลาปรกษาหรอบอกครอบครวพอแมญาตพนองของตน มความตงเครยดสง คดมาก บางคนเคยคดสน ตอมาเมอไดรบการชวยเหลอจากครอบครว เพอน หรอหนวยงานชวยเหลอสตร และมโอกาสไดสนทนากบสตรผผานพนความรนแรงจากคครอง และ/หรอรวมกระบวนการกลมเพอนชวยเพอน และอาสาตนเปนผชวยในหนวยงานชวยเหลอสตร ทาใหเกดการฟนฟตนเอง ปรบเปลยนมโนทศน และเปลยนแปลงพฤตกรรมอยางคอยเปนคอยไป ซงผวจยวเคราะหและประมวลขอมลพบวา ผใหขอมลไดมการปรบเปลยนมโนทศน โดยการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครอง มกระบวนการ ระยะ ไดแก ระยะท สงสมความเครยด ระยะท แสวงหาความชวยเหลอ ระยะท ทาความเขาใจสถานการณปญหา และระยะท ปรบเปลยนมโนทศนดานความเสมอภาคหญง-ชาย และใชเปนแนวปฏบตในชวตประจาวน โดยระยะท และระยะท เปนเหตการณทนามาสกระบวนการปรบเปลยนมโนทศน สวนระยะท และระยะท เปนกระบวนการปรบเปลยนมโนทศน และมปจจยสนบสนนการเปลยนแปลงทสาคญ ปจจย คอ ไดแก การเสวนาในกลมเพอนชวยเพอน และการพจารณาใครครวญประเดนเพศสภาวะและบทบาทหญง-ชาย ทอยภายใตเงอนไขของโอกาสในการพฒนาตน และเวลาในการบมเพาะการเรยนรและการปรบเปลยนมโนทศนดงรายละเอยดตอไปน

เหตการณทนามาสกระบวนการปรบเปลยนมโนทศน ระยะท สงสมความเครยด การเรมตนของกระบวนการนมาจากชวงเวลาบบคนกอนการเปลยนผาน โดยสตรมความตงเครยด

คบของ หรออดอนตนใจอยางแรงกลาตอสถานการณความรนแรงทสะสมมากขนเรอยๆ ระยะนเปนชวงทสตรเผชญปญหาความรนแรงตามลาพง และรสกขนเคอง ขดแยง ละอายใจ มองไมเหนคณคาของตนเอง หดหสนหวง และมความเครยดสงสะสมจากความรนแรง อกทงยงมองไมเหนทางออกจากปญหา

123

ความเครยดทเกด นอกจากเปนเรองของความรนแรงแลว ยงเปนความคบของจากการมประสบการณชวตทไมลงรอยกบความคดหรอความคาดหวงทเชอถอ อยางไรกตาม สตรไมไดทบทวนตรวจสอบกรอบความคดของตน ของสาม และของสงคม ในประเดนเพศสภาพและบทบาทความสมพนธทไมเทาเทยมระหวางหญงและชาย กลบสนนษฐานและมองไปทปจจยภายนอก เชน เรองชสาว การดมเหลา เลนการพนน และความกาวราวของฝายชาย ซงเปนตวกระตนของความรนแรง และพยายามลดความเครยดของตนลงดวยวธการตางๆ ซงมกไมใชการแกทสาเหตปญหาอยางแทจรง

สถานการณความรนแรงทเกดขนบอยครงและรนแรงมากขน แมสตรรสกหวาดหวน สบสน กลว กงวล และหวงใยในอนาคตของตนและบตร แตกยงมความหวงวา การกระทาความรนแรงของคครองจะลดลงจากคาขอโทษหรอคาสญญาของสาม ทจะปรบปรงตวหลงกระทาความรนแรง รวมทงสตรยงใหความหมายตอการกระทาความรนแรงของสามในรปแบบเหตผลตางๆ เชน อธบายวา เกดจากการบนดาลโทสะ อารมณโกรธชววบ ความเครยดจากปญหาเศรษฐกจของครอบครว ฤทธของสรา ยาเสพตด หรอภาวะหลงผดในการนอกใจ สามยงมสวนทดหรอเปนความดอยมาก เชนเปนทพงทางเศรษฐกจ เปนพอของลก ทชวยใหสถาบนครอบครวยงคงอยและมความหมายตามอดมการณทางสงคม บางคนตความวา ความรนแรงเปนรปแบบหนงของความรก หรอสวนหนงในการครองชวตค ทมกเกดกบครกคครองทวไปดงคาวา “ลนกระทบฟน”

สตรจงลงเลทจะออกจากความรนแรง และหนไปแกปญหาเฉพาะหนาเมอประสบความรนแรง เชน การระมดระวงไมใหตนเองและลกเปนเหตของความโกรธ การหลบหนาในชวงเวลาทสามเมาสรา การทมความโกรธไปทภรรยานอยหรอหญงทสามไปตดพน หรอแมแตคดวาเปนความผดของตน ทไมสวยพอ หรอทาตวไมดพอ จงพยายามปรบปรงพฒนาตนเอง เพอปกปดขอบกพรองของตน หรอแสวงหาหลกธรรมตางๆ มาปลอบใจตนเอง ตลอดจนตความหาเหตผลมายอมรบวาสงทเกดขนเปน “เรองทวไปในสงคม” เปน “กรรมเกา” หรอ “ชะตาชวตของผหญง” ทตองยอมรบ ซงทงหมดเปนผลของความคดความเชอทไมเปนอสระและยดถอในความคาดหวงของสงคมทมตอสตรอยางไมเทาเทยมโดยไมรตว อกทงมองไมเหนในโอกาสและพนททางสงคมทจะสงเสรมพฒนาสถานภาพและบทบาททเหมาะสมหรอดขนของสตร

ในระยะน สตรยงไมแนใจตอการขอความชวยเหลอจากผอนดวย เนองจากความกลว ความละอาย ซงเกดจากความรสกแปลกแยกระหวางประสบการณชวตของตนในความรนแรงทเกดขน กบการทาตามปทสถาน คานยม และบทบาททางเพศทสงคมคาดหวง ทาใหตนรสกโดดเดยว เควงควาง ไรพลงอานาจ และไมมความหวง ยงสตรอยในระยะนนานเทาไร ยงถลาลกลงไปในวงจรความรนแรงมากเทานน ดงตวอยางจากการสมภาษณกลมตวอยาง ดงน

124

วน“ตอนนนเปนชวงทแยมาก เครยด และไมรจะเอายงไงกบชวตด จะสหรอจะหน จะหลดพนยงไง ตอนนนมองไมเหนทางออกเลย ไมมความหวง มแตความทกข ความเจบชานาใจ ทาไมเขาตองทากบเราเหมอนหมเหมอนหมา...กไดแคคด แตไมรจะหลดพนยงไง กลวไปหมด”

ท “เครยด กลว กงวล สบสน คดมาก แลวกละอายในตวเองอยางไมมเหตผล เปนชวตในความรนแรง บางทพคดวาตายไปยงงายกวาอย มนสนหวง และรสกตวเองไมมคา ไมมศกดศร ไมมดอะไรเลย แมจะอยากบอกอยากเลา ระบายใหใครสกคนฟง กไมกลา เพราะเรากไมแนใจวาใครจะฟงเรา เคยเกรนออกไปเหมอนกนวา ชวตคทาทางจะพง เพราะผชายใจรอน ขนาดนองสาว แม หรอเพอนเรา เขายงบอกใหปลงและพยายามอดทน พกรสกไมมใครเขาใจเรา ไมไดชวยเรา กทาใหไมกลาไปปรกษาใครอก ตอนนนมนเจบจากผชาย แตมนกทอกบสงคม คนรอบขางดวย มนมองไมเหนทางออกจากความรนแรงเลย กกลมมากนะ เหมอนโลกนไมมใคร โดดเดยวมาก... ”

ทร “คดวาทาไมชวตเราตองมาเจออะไรอยางน ดวย ทาไมตองมาเจอความรนแรงอยางนจากพอของลก คนทเราเคยรก คดฝากชวตไว นกหวดหวด เจบเฉยดตายกหลายครง เพราะพสตลอด เจบกส บางครงพกหาทางฆามน (สามเกา) ใหตายๆ ไปเลย แตใจหนงกคดถงลก สงสารลก ไมอยากใหเขาตองมากาพราพอ และแมตองมาตดคก ตกนอยหลายปมแตความเจบชา สไปกแพตลอด สแรงผชายไมได เปนอะไรทเครยดจด มนเปนชวตทขมขน ใครไมเจอไมรหรอก...สงคมเรายงมองเรองนวาเปนเรองสวนตว ครอบครวใครครอบครวมน และเปนเรองทผหญงตองละอาย ความในอยานาออก จะสาวไสใหกากน ตอนนนคดบาๆ ตามสงคมไปแบบนน”

โฟ “เคยขอเลกดวยซา แตผชายไมยอม แยกกนอยกตามมางอ หนกตามหาจนเจอทงขมข ทงบงคบทงหวานใส เจอมาหมด ชวตเปนวงวนอยกบความรนแรง รกๆ กนดๆ แลวกตบต ซาซากและนาเนามาก อยางวาเรากใจออนดวย มนเปนสถานการณทบางทกรสกลาบากใจนะ ตอนนนกยงหวงวาจะมอะไรดขนบาง สาเหตตอนนนมองวาเปนเพราะเหลาเขาปาก กบเรองหนาใหญใจโต ใชจายฟมเฟอย และตดหญงน พดไมได ทะเลาะกนทกท ไมเคยเหนลกเมยดในสายตา ขดใจ พดไมเขาหกทบต ชวตพทผานมารกๆ เลกๆ ทงรกทงแคนตลอด มนกลมฝงลกและเรอรงมาตลอดกบเรองน ชวงนนกถอนตวไมไดสกท นกไมออกบอกไมถกจรงๆ วาจะแกปญหานยงไง เปลยนอะไรกไมไดเลย”

ไฟว “เมอมองกลบไป สงทเหน คอ ผหญงคนหนง ซงแบกรบอะไรมากมายเหลอเกน ทงลกผวพอแม สงทตองการแตไมไดรบในเวลานน คอ วธการจดการความเครยดทดๆ เหมาะๆ เพราะหวในเวลานนมนมแตการคดวนเวยน เหมอนพายเรอในอาง ทไมเคยไดคาตอบหรอหลดพน และมใครชวยอะไรไดเลย สาหรบตวเองถอวาอดทนมาก ไมรอดทนอยไดยงไง อาจเพราะคดวาเปนผหญง เลยตองอดทนมาก (เสยง

125

ยาว) กไดแตฝนลมๆ แลงๆ วาอะไรๆ มนคงจะดขนไปเองเราก พยายามปรบปรงตวกแลว ทายทสด ตอนนนกไมมทางออกอะไรเลย อยากหนปญหา เลยกนยานอนหลบกะใหตายๆ ไปซะ แตกไมตาย ”

ระยะท แสวงหาความชวยเหลอ จากการสงสมความเครยดทมากเกนความรสกทานทนไดอกตอไป ตลอดจนความลมเหลวในการ

ปรบปรงพฒนาตวใหเปนทพอใจแกสาม และความผดหวงในคาขอโทษหรอคาสญญาของสามครงแลวครงเลา สตรเกดความไมเชอถอในตวคครองอกตอไป และรสกสนหวงในความสมพนธ จงพยายามมองหาโอกาสทจะออกจากความรนแรงไดอยางปลอดภยตอตนเองและลก เปนความตองการรบความชวยเหลอจากผอน อยางนอยเปนการชวคราว อาจเปนครอบครว เพอน หรอหนวยงานชวยเหลอผหญง ทตนเองรสกไววางใจและเชอวาจะไดรบความปลอดภย ภาวะเชนนพาสตรใหเดนมาถงจดท Mezirow ( ) เรยกวา “การเผชญกบทางเลอกทคบของใจ” สตรจงรวบรวมความกลาขอความชวยเหลอเพอเลอกกาวออกจากความรนแรงดวยตนเอง อนเปนจดเปลยนทสาคญ ซงโดยทสดแลว ผใหขอมลทกคนมการแสวงหาความชวยเหลอทางกฎหมายและการสนบสนนทางจตใจจากหนวยงานชวยเหลอสตรทตนเขาถงหรอสามารถตดตอได

สงทนาสนใจ คอ ในระหวางแสวงหาความชวยเหลอตางๆ สตรบางคนไดเตรยมการสาหรบตนและลกเพอพรอมออกจากความรนแรงทกเมอ อกทงยงฝกหดพฒนาทกษะใหมทจาเปนบางอยาง ทจะเปนการพงพาตนเองไดมากขนไปในขณะเดยวกน เชน ความพยายามในการหดขบรถ หรอคนหาขาวสารขอมลดานสทธและความคมครองของสตรทถกกระทาความรนแรง รวมทงทอยและเบอรโทรศพทของหนวยงานทชวยเหลอสตรในเหตความรนแรง อยางไรกตาม ความรนแรงยงดาเนนตอไป สตรยงถกทบตและกระทาความรนแรงอยางตอเนอง ทาใหการเขามาความชวยเหลอของบคคลภายนอกมกดาเนนไปในลกษณะของการแทรกแซง และพาออกจากความรนแรงแบบฉกเฉน โดยมการแทรกแซงทงจากญาตและหนวยงานทชวยเหลอสตรจากการแจงของตวสตรเอง เมอไดรบการชวยเหลอ ทงญาตและตวแทนหนวยงานทางสงคมไดพดคยประคบประคองจตใจ ชวยใหสตรไดรบความปลอดภย และเกดขวญกาลงใจมากขน แตสตรยงไมไดทาความเขาใจถงปญหาความรนแรงจากความเชอของตนและคานยมของสงคม เปนเพยงการตดสนใจ หรอยอมรบความชวยเหลอจากผอนทเขามาพาตนออกจากความรนแรงดงตวอยางจากการสมภาษณกลมตวอยาง ดงน

วน “สรปวา อยกนมาน มนเปนความทรมานซะมาก แตกวาจะเลกกนไดกเรองเยอะ แรกๆ กนกดนะ แตหลงๆ อะไรกมาลงทเราหมด ทงปญหาเรองลก ปญหางาน ปญหาชวต หาเรองเราทกอยาง เปนความผดของเราหมด เวลาโกรธอะไรมากบนดาลโทสะลงทเรา ทรบไมได คอ ตลกซงไมรอโหนอเหน

126

กบบงคบใหนอนดวย พอไมยอมกเจบและหนไปมเมยนอยแทน อนทจรงการมเมยนอยคงไมใชเพราะไมไดนอนกบเรา มนเปนเพราะตวเขาเอง แถมชอบพดดถกวา อยางพ ถาเขาไมเอา กไมมใครเอา พรสกแยมากนะ คนดทเราเคยรจกคนนนหายไปไหน และพเคยชอบคดวาเราคงเปนคนไมด เราเปนคนผดจรงๆ รเปลา จนรสกตวเองไมมคา กไดแตหวงวาเขาจะคดได เปนทพงของลกเมย แตกเปลา พอยกบลกไปวนๆ แบบไมมความสข ทสงสารมากคอลก แตยงตองพงทางผชายดานเงนทอง อยากแยกทางแตกลวเขาไมใหพาลกไปดวย พเคยคยกบเขาดๆ วาเลกกนเถอะ อยไปกไมมความสข แตเขาวา ไมเลกจะทรมานพ เปนเรองทแยมาก พเคยปรกษากบเพอนนะ เขาวาอายปนนตองปลงไดแลว กเลยไมกลาไปคยกบใครอก จนไดเจอเพอนอกคนหนงแนะนาใหโทรหามลนธกเลยเปนจดเรม กคยอยหลายครง แตกนานแหละกวาพจะออกจากปญหานได ระหวางนนพกหดขบรถ อางวาไวรบสงลก คอคดเลนๆ วา วนหนงจะไดขบรถอออกไปจากชวตแบบน และวนนนกมาถง...”

ท “พดตามตรง พอมองกลบไปกเหนแตชวงเวลาเลวรายทอยดวยกนมากกวาชวงเวลาดๆ ไอทเคยหวานใสกนมนกมนะพ แตมนจางหมด ไมรมนไปไหนหมด ทอยกน กอยเพราะรก เราเคยปรกษาแมกบพสาว เขากวาพยายามปรบตวหนอย ผวหนมเมยสาว เรางหงอยเลย ทงหงอยทงวตกจรตมากมาย (หวเราะ) กทนไป พยายามปรบตว เอาใจ แตไมคอยเวรกหรอก ก เจบจน... มนเปนทกขมากนะ กเลยไดคยกบมลนธ เขาวาจะเอายงไง เรากวา ไมอยากเจอเขาอกแลว เขากวาจะชวย กรสกขอบคณ”

ทร “มนทนตอไปไมไดแลว อยตอไปไมเราหรอเขากตองตายกนไปขางหนง ทกอยางมแตความรนแรง ทะเลาะกนตลอด เจบชานาใจตลอด และทรสกมนเลวรายมาก ทาใหคดวาถงเวลาแลว แตกวาจะถงเวลานกนานเอาการ หลายป ทยงตดกนไมขาด กคดวนเวยนอยเหมอนกน จนไดบงเอญอานนตยสาร ทลงเบอรโทรศพทของมลนธไว กเลยลองโทรไปปรกษา แอบโทรไปอยหลายหนมาก เขากใหคาปรกษาด ถามความเหนเรา เราเองกไมเหนอะไรมนจะดขน กเลยขอความชวยเหลอทางกฎหมาย เรองขอหยา ซงผชายไมยอม กเลยมเรองวนวาย ชวงนน ”

โฟ “ตลอดเวลา เราถกทาใหตองตดขาดจากครอบครว จากเพอน จากงาน เคยออกไปขางนอก มนกหงหวงบาบอไปหมด บงเอญคนรจก เปนผชายมาทก กเลยเปนเรอง สวนเรากเจบตวไป และใหอยแตในบาน ทางานบานเลยงลก ไมคอยไดพบใคร จนเรากลายเปนโรคซมเศรา เขากวา ททาไปเพราะรก เปนการดแล ไมใหทางานนอกบาน แตตวเองไปมเมยนอย พอเราจบได กถงกบลงมอลงไม ไมใหมปากเสยง อยางนมนไมใชรกแลว ชวงนนเออและสนหวงไปหมด จนเราหายาในตมา กะจะกรอกยาใหตายไป โชคดทมลกอยดวย มองหนาลก ตอนนนกยงเลกๆ เรากขมขนนาตาไหล และนกถงอนาคตแมลก เลยคดวา ไมเอาแลวชวตแบบน เลยคนทะเบยนสมรส ใบเกด มาเกบไว และคดหน แตกไมสะดวกซกท ไมรจะหนไปไหนดวย จะไปบานพอแมกกลวเขาไปตามกลบ ไปหาพนองกกลวจะพงไมได เพอนกไมคอยแนใจ ระหวางอยตอน

127

นนกทาใจดสเสอไป ไมพยายามมปากเสยง หลกเลยงการทะเลาะไดกหลกเลยง แตเงยบกโดนอก จนรายการผหญงถงผหญงใหเบอรมลนธ กเลยโทรไปปรกษา จาไดวาตอนออกจากบาน เงนคารถนไมมตดตวเลย เพราะเงนทองไมใหเราไว เราเองกไมมรายได แตทางมลนธวาจะออกคารถให กรบอมลกออกไป แลวใหทอยแทกซพาไป...”

ไฟว “... เขาพยายามเขามาควบคมทกอยางในชวต เหมอนเราเปนสมบตของเขา แรกๆ กดอยหรอก รสกเปนทรก แตมนกอดอดมาก และทสดเขากไมรกเราอยางปาก ไปมเมยนอย เสเพล กนเหลา เขาบอน ครบ พอมเรองผหญงเขามางานการกเหลว กลายเปนเรารบงาน บรหารงาน และตามหงหวง พอเราหงบางกโดนซอม มนนาเจบใจมากทเรารทมเทชวตใหเขาทกอยาง แตคนมาทหลงชบมอเปบไปทกอยางเหมอนกน พอเราจะขอเลกกเปนเรองไมยอมเลกให พดทไรกโดนซอม สงสารลกตองมาเหน พกสยบตา แตกแยทกครง กคดกลบไปกลบมาตลอด ขาดเขาเราไมตาย แตเราจะตายถายงอยตอแบบน ทอยกตายทงเปนและอาจตายคามอคาตนมนไปจรงๆ พคดวาคงคาราคาซงอยอยางนตอไปไมไดแนๆ ใหลกไมมพอ ดกวามพอซอมแม มเมยนอย ไมรบผดชอบ มแตเปนตวอยางไมดกบลก มนไมดหรอกพอแมมาทะเลาะตบตกนใหลกเหน บอกตรงๆ เรากลวลกมปญหาแลวกกลวลกเราเอาไปทากบผหญงคนอนตอนโต ใหลกขาดพอแตมแมดแลเตมทดกวา อกอยางเรากมมอมเทา คดวาถาไมทอกพอหาเลยงดกนไปแมๆ ลกๆ ได ดกวาใหเปนแบบน ก คดวาเปนไงเปนกน แตพอจะเลกทไรกมปญหา เราถกซอมซะเละ ทสดเลยโทรแจงความจบ แลวกตดตอมลนธ กเลยเปนเรองทางกฎหมายเขามา”

กระบวนการปรบเปลยนมโนทศน

ระยะท ทาความเขาใจสถานการณปญหา เนองจากกลมตวอยางทงหมดเปนสตรทไดรบการชวยเหลอจากหนวยงานการชวยเหลอสตร ทาให

ไดพดคยกบผผานพนความรนแรงจากคครอง และ/หรอเขารวมกลมเสวนาแบบเพอนชวยเพอน (Peer

Support Group) ทหนวยงานดานสทธสตรจดขน ชวนสารวจประสบการณความรนแรงทตนไดรบในมตหญงชาย เกดความเขาใจในอคตและความไมเสมอภาคทางเพศ ซงเปนประเดนทมอทธพลทางสงคมวฒนธรรมเขามาเกยวของ และมไดเปนปญหาสวนตวเกดแกตนเพยงลาพง จงรสกรวมประสบการณและเหนอกเหนใจในชะตากรรมของผหญงทถกกระทาความรนแรง เกดการปรบเปลยนมมมองใหมตอตนเองในฐานะผหญงทตกเปน “เหยอ” ของสงคมในเรองเพศสภาพอนไมเทาเทยม และพยายามปรบความคดและบทบาทความสมพนธใหเทาเทยมกบผชาย ดงน

วน “โชคดทคนในครอบครวพเขาใจ และพยงมเพอนบางคนทใหกาลงใจ ผคนรอบตวไมซาเตม คนทพเจอในมลนธเองกดมาก และพเองกพยายามคดมาตลอดวา ทาไมพถงตองเจอกบเรองพวกน พก

128

พยายามคดนะวา เหตใดเราตองเจอเรองแบบน และขยายไปสผหญงคนอนๆ วา ทาไมเราตองมาเจอเรองพวกนเหมอนกน จะวาเวรกรรมเหรอ พกไมแนใจ แตจากประสบการณตวเองและการเปนอาสมครทสมผสชวตนองๆ ผหญงทเดอดรอน พไดคดและแนใจอยอยางหนง ซงมนคงเปนปจจยตวหนง แตกเปนปจจยตวใหญ คอ มองวา มนเปนเรองของคานยมความเชอและการมอานาจบาตรใหญของผชาย อยางทมหลายคนในสงคม ไมใชแคในเมองไทย กทาอยางนกบผหญงทวโลก มนกดวยความคดวา ผหญงออนแอกอนทผหญงคนนนจะเกดมาเสยอก พอเกดมากกลายเปนลกสาว พสาว นองสาว และมาแตงงานกเปน เมย เปนแมของลก ทผชายหลายคนคดจะขมเหง ทาอะไรกทาได อยาวาแตใครเลย แมแตเราเองกเคยเชอแบบนน กตามทสงคมบอกนนแหละ พออายมากขน ผานเรองความรนแรงมา เหนชวตผหญงมา วนน พกคดวา เราตองไมยอมใหตวเราถกครอบงาแบบนนนะ เรานคอทงผหญงและผชายแหละ เพราะทไมเทากนระหวางหญงชาย หรอใครๆ กเพราะถกสงคมกาหนด กตองชวยกนเปลยนใหเปนการเกอกลกนระหวางทกตนจะดกวา”

ท “จดเรมการเปลยนแปลงมาจากพนฐานในตวเรา แตความพรอมในคนแตละคนไมเทากน สาหรบพ โชคดทไดเจอนกสงคม แลวกอาสาสมคร ทเขารบฟงเราไดจรงๆ และมาชวยแลกเปลยนประสบการณและความคดเหนเตมเตมเรา แตกนะ กวาจะเตม ซงเขากคยกบเรามาตงนาน แตเราไมเกทเอง แตตอนนน กถอวาดมาก อยางนอย ในจดเรมเรากรสกดขนทางจตใจทนททมคนรบฟงเรา”

ทร “ตอนแรกทมาปรกษาทางมลนธ กแคตองการคยเรองสทธตางๆ แต คยไปคยมาและทางานกบมลนธ เลยเปนเรองไดทาความเขาใจสงคม สวนตว กไมไดจะคดไปเปลยนใครหรอกนะถาจะเปลยนกเปลยนตวเอง และเราควรภมใจกบตวเราเอง ”

โฟ “คอไดคยกบพทเครอขาย และเคยเขารวมกระบวนการกลมเพอนชวยเพอน เลยมองเหนสาเหตการใชความรนแรงของแฟนเกาวา มนเปนปญหาเกยวกบคานยมทางสงคมดวย ททาใหเกดความเขาใจไปวา ผหญงไมเทาผชาย เลยไมใชมแตเราทเจอไง ยงมผหญงคนอนๆ อกมาก ทไมกลาปรปากบอกออกมาดวยซาวา ฉนโดนสามทาราย เลยมานก นไมใชปญหาของเราคนเดยว หรอครอบครวเดยว แตเปนปญหาของสงคม และเหนใจผหญงคนอนทกมปญหานเหมอนกน และเราไมควรปลอยใหเปนไปแบบนน สงแรกทเราตองเปลยน คอ ความคดของเรา ทวาเราตองยอมผชาย จะทารายเราอะไรอยางนน ไมไดนะ ”

ไฟว “เราเปลยนแปลงการกระทาอะไรๆ ของตวเองจากการเปลยนความคดกอนนะ คอเรมจากไดคยกบพทมลนธตงแตคยสาย แตตอนนนมนเหมอนเรามดอย ใจเรายงไมโปรง ไมรบ ความคดมมมองใหม ๆ จนพเขาวา ลองเขากลมดไหม เรากวา กลมอะไร กเชอเขานะ เขาไปทงๆ ไมร เปนกลมทพเขามาเปนคนสนบสนน คนนาพด และใหผหญงทมปญหาเหมอนเรามาคยแลกเปลยนประสบการณกน กไดเขาใจอะไรๆ กวางขน ไมเหนปญหาเฉพาะมมมองของเรา ไมใชมแตเราทเจอ จากตรงนนกคอยมองเรองนเปนเรองทาง

129

สงคมมากขน กมองอะไรกวางขน และอยากชวยผหญงคนอน ยงมาทาตรงน เปนอาสาสมคร ยงเหนปญหา จากอคตทางเพศ และเรองอนๆ ประกอบ ผหญงตองยนหยดใหได แมอะไรๆ รอบตวจะไมคอยเอออานวย เราตองพงตวเองใหไดมากๆ”

ระยะท ปรบเปลยนมโนทศนดานความเสมอภาคหญง -ชาย และใชเปนแนวปฏบตในชวตประจาวน

สตรมการตระหนกรปญหาความรนแรง ตลอดจนสภาพการณและบรบทชวตของตนซงเกยวของกบความไมเทาเทยมระหวางหญงชายในสงคม และเรมปรบเปลยนความคดเรองเพศสภาพอยางเหมาะสมและมงความเทาเทยมในชวตประจาวนมากขน โดยใหความหมายความเทาเทยมในเชงสมพนธภาพเชงรกษาทชวยเหลอ

วน “เราไดเรยนรหลายอยางเรองความเทาเทยม และเอามาใชในชวตเรา แมบางทเรากรวาไมมความเทาเทยมจรงๆ หรอก เชนผหญงยงตองผกขาดกบการเลยงลกกบงานบาน ตอใหทางานนอกบานเหมอนผชาย แตผหญงกยงตองเปนแมบานอยฝายเดยว คณพอบานกสบายไป จะไปเทยวเตร ดมสรา แลวกลบมาซอมเมยกไป ไมตองรบผดชอบงานบานและเลยงลก... ถามวามนเหนอยมนกเหนอย มนหนกมนกหนก แตอดไดไหม จะไมเลยงลก ไมทางานบาน มนกอดไมได นนกลกเรา นกบานเรา เราไมทาใครจะทา ตอนนพมลกกฝกลกนแหละใหชวยทา ไมตองเกยงหรอกวาเปนเพศไหน ถอวาอยดวยกนกตองชวยกน ฝกใหรบผดชอบตวเอง ดเสยอก เพราะโลกตอไปคนหนมสาวจะตองพงตวเองใหไดมากๆ ไมตองเกยงกนเรองหญงทา ชายไมทาใหปวดหว เปนโลกยคใหมจรงๆ ทคนตองขามพรมแดนเรองเพศ และรวมมอกน ไดไมเหมอนคนรนเกาแบบทเราเคยๆ เปนกนมา”

ท “สมยทยงอยกบสามเราเคยถามไปวา อยเปนสามภรรยากนมนตองชวยกน แบงปนชวตกน อะไรกน ทมนทาใหชวตคกาวหนา แฟนโกรธมาก หาวาเราเปนกบถ ถางนผชายไปสนามรบ ออกศกสงคราม ผหญงกตองไปดวยส แถมยงบอกวาผชายนะเสยสละเพอผหญงมากมายแตผหญงไมสานก คยๆ กนไปกจะเรมทะเลาะกนอกแลว เราเรมคยดๆ ดวยซา ตอนนนกเชอกฟงไปทกอยาง แตพออายมากขน เหนโลกมากขนกรสกทเคยฟงมามนไมใช คนเราจะเทาเทยมกนมนไมใชเรองตองทาเหมอนกนและทาเทากนไปเสยหมด คดแบบนนไมใชแลว มนฝนความจรงนะ เพราะดเอาส คนเรามนตางกนจะตาย งนผชายมเมยเยอะๆ ผหญงกมสามเยอะๆ ไดส ซงจรงๆ คดแบบนนมนผด ทถกเราตองรวมมอกน ชวยเหลอกน พคดวานคอสงทคชวตควรทา เวลาใครไมอยกทาแทนกนได อยางพไปตางจงหวด คนเปนแฟนกดแลบานไป นาจะอะไรแบบนน ซงพกทาแบบนนไมใชวาตองกบแฟน แตกบทกคน ทสดแลวกจะเปนการสงเสรมความเทาเทยม

130

ไปเอง เพราะเรามใจทคดถงคนอน เหนวาคนอนกเหมอนๆ เรา เทาๆ กบเรา มทงขอดขอเสยกชวยกนไปเทาททาได”

ทร “ ทเหนๆ มา เหนแตฝายสามนะทไมทางานบาน ถงจะมผชายททากตองถอวานอยในอตราสวนของผหญงผชาย แตกอนพวา พอคนเราโตๆ กนแลวกจะเขาใจไดเองวาคนเราอยดวยกนมหนาทอะไรตอกน อยางเปนคชวตกนกควรตองรวาตองยงไงตอกน แตเอาเขาจรงๆ ไมรนะ กเลยเหนแตผหญงเลกงานกลบไปบรการลกผวงกๆ ทกคนนงเปนทองไมรรอน มแตแมวงวนอยคนเดยว แลวกจะบนมาก เพราะมนเหนอย แตเปนความเหนอยทคนในบานไมเขาใจ พเลยงลกจนโตเดยวนมเมยแลว พจะฝกใหเขาทางานบานชวยพ ตงแตแยกทางกบผชาย พกมาคดๆ ดถงเวลาทเคยอยดวยกน กบอยกบเฉพาะลกนมนตาง อยางสามเราไปยงกบเขาไมไดมาก แตกบลกนเรายงฝกเขาได ฝกเขาทน กใหชวยทางานบาน รดผา ซกผา ดแลตวเอง หาขาวกน ทากบขาวกนเองได ไมตองทาเผอแมหรอก แคไมหางานมาเพมใหแมกถอวาชวยแลว กใหรบผดชอบไป”

โฟ “หนวาทเคยเขากลมมนทาใหเรามองไปขางหนาดวย คอ ไดคดเรองการอยรวมกนยงไงดของผหญงผชาย ครก หรอในททางานนะ โดยเฉพาะทอยกนดๆ ใหเกยรต และเทาเทยมกน มอยชวงนง ยงจาได ถงกบมคนพดทานองวา เรองความเสมอภาคเปนปญหาเฉพาะของพวกผหญง หาวาผหญงเรยกรองสรางความขดแยงวนวาย ประมาณวากะมาสกบผชาย หรอลดบทบาท ลดอานาจผชายลง กขาๆ นะ (หวเราะ) เพราะมองอยางน มนหาเรองแลว หาเรองผหญง (หวเราะขา) เพราะอะไร เพราะจรงๆ แลว หนวาเรองพวกนมนอยทการเหนคณคา เหนศกดศรและใหเกยรตกน และคนจะเหนคาใหเกยรตคนอน มนกตองเหนคาของตนเองและนกถงใจเขาใจเราของคนอน หนนะ ไมคอยเขาใจนกหรอกพวกศพทวชาการ รสกแตวา ถาเราจะอยรวมกบคนอน เขากบเราจะเทากนได กตองใหเกยรตกน นกถงใจเขาใจเรา หนกใชหลกคดแบบน เวลานกถงความเทาเทยม และยงคดไปถงชวตเกาๆ ในชวตคกยงเหนวา อกฝายไมเคยเหนเราเทาเทยมเลย... แตไมเปนไรหรอกนะ เรองอยางนมนอยทตวคนแตละคน ใครไมเปนอยางนนกชางเขา แตเราเรมทากอนได และถามนจะไมเวรก กยงมคนอกมากมายในชวตทเราจะดดวยกบเขา เขาดดวยกบเราได นนแหละคอสงทหนคด”

ไฟว “จรงๆ แลว สงทเราได หรอเปนการเปลยนแปลงตวเรา ทางความคด ทางจตใจน มนเปนเรองนามธรรมเหมอนกนนะ คอ มนเปนความรสกดตอตวเรา ตวเรามคณคา แลวกเปนขอคดใหเราพฒนาตวเรา แตกตองรจกคด หรอเอามาดดแปลง จะหยบมาใชซอๆ เลยไมได อยางเชน เรองการใหเกยรตตวเอง เหนคาตวเอง เชอมนในตวเองวาเรากไมดอยไปกวาใคร ซงถาเราใหเกยรตตวเอง หรอตวเราอม ตวเราเตม เรากไมตองไปเรยกรองคาดหวงจากคนอนๆ ใหมากนก แตกลบเปนฝายชวยคนอนมากกวา อะไรทานองน หนกพดไมคอยถก ออ.. มบางคนแบบมนๆ เวอรๆ อนนนกไมใช หลายคนบอกวาเขากลมกบมลนธแลวจะแขงกราว

131

แบบตาตอตาฟนตอฟน อนนคดวาไมใชนะ เพราะเขาสอนเราใหเหนคณคาของตวเอง กหมายถงเราเหนคาของคนอนดวย กนาจะเปนอยางนน ทาใหเราตดตอกบผคนไดแบบเปนตวของเราเอง ไมกลว แตกไมผยองพองขน ซงตางกบแตกอนมาก ถาเปนแตกอนจะรสกไรคามาก ตอนนกรสกดกบตวเอง แตไมไดหลงตวเอง มนกชวยใหเราอยกบคนอนไดอยางด อยางเทาๆ กน”

เมอเวลาผานไป สตรไดบรณาการการปรบเปลยนมโนทศนมากขน และใชมมมองใหมตอคณคาของตนเอง รวมทงคานยมความเสมอภาคของสตร มาเปนพนฐานหรอกรอบการคดในการแกปญหาและพฒนาตน โดยเฉพาะในความเปนตวของตวเอง การพงพาตนเอง และชวยเหลอผ อนมากขนในชวตประจาวน

วน พภมใจนะทพผานมน (ความรนแรง) มาได และไดเรมตนชวตใหม แตกตองฝกทาอะไรหลายอยาง ตองแกปญหามาพอสมควร สมากเยอะ ตองพงตวเองมากๆ ทสาคญ อยาคดวาเราดอยกวาใคร และเอาเขาจรง ยงมคนทแยกวาเราอกมาก ทเราควรชวยเขาใหมชวตทดขน ถาเราชวยไดนะ กคงทาเทาทชวยได ทสาคญเราตองไมใหชวตเราเปนแตกอน พงพาคนอน เลยเปนรองเขา มาเดยวนชวยตวเองใหได จะไปชวยใคร ตองชวยตวเองไดกอน”

ท “การผานประสบการณทมนแยๆ มา มนกเปนเรองรายนะ แตการไดคดแลว เหนชวตของคนอนทกมปญหา มนทาใหเราฉลาดและเหนคณคาของการมชวตมากขน มนทาใหพอยเฉยๆ ไมได กตอบไดเลยวา ทมาชวยงานน (อาสาสมครชวยสตรทถกคครองกระทาความรนแรง) กเพราะเขาใจหวอกผหญง เขาใจในเวลาทเดอดรอน เราเองกเคยผาน อยากใหเขาเหนมมใหมอยางทเราเหน เปนความรสกหญงชายเทากน กคดวาตวเองเขาใจและแขงแรงพอทจะออกมาทางานชวยเหลอ มเวลา ลกเตากโต งานการรายไดอะไรกพอใช ไมตองหวงอะไรกเลยมาทา อยากใหผหญงมชวตทถกรงแกทดกวาน มความเสมอภาค”

ทร “พโชคดทมแมทเขาใจ มลกนารก มเพอนทด และไดพบมลนธ ทชวยเหลอ ทงเรองสทธ เรองการคดใหชวตเทาเทยม ไดมองเหนเรองความรนแรงในมมมองใหม ในแบบทเราเคารพตวเองได เหนคณคาตวเอง เหนใจคนอน อะไรเปนประโยชนตอสงคมกควรชวยเหลอ โดยเฉพาะเรองผหญง สงคมเรายงมปญหามาก อยากใหคนเราเทาเทยมไมเบยดเบยนกน ชวยกนมากขน

โฟ “วาไปเรองความรนแรงกเปนเรองสวนตว แตมนกไมใชเรองสวนตวดวย (หวเราะเบาๆ) เพราะมนเปนเรองทเกดขนจากสงคมดวย สงคมมสวนสรางความรนแรง และตวคนกทาใหตวเองรนแรงดวย พอเราไดเขาใจกไมตองมวแตโทษตวเอง มนมเรองมากมายทเราหลงคดไปเอง วาตวเอง ซงไมมอะไรเปนจรง ไมมอะไรไดประโยชน จนกวาเราจะลกขนมามองมนชดๆ มองอยางไมกระพรบตา และทาความเขาใจ คาวา “ยอมรบ” สาหรบนมนยงนอยไป...ยงพอมาถงวนน เรากมองอะไรไมเหมอนเกา เรารสกมนคงกบตวเองมากขน ไมยอมใหใครมารงแกเหมอนแตกอนแนนอน แตเรากเคารพคนอนดวย ความเทาเทยมตองเปน

132

อะไรแบบนน ใหเกยรต ชวยเหลอกน ตองขอบคณประสบการณทาใหเราโตขน ปลอยวางมากขน เปนอสระมากขน”

ไฟว “กวาจะมวนน วาไปกไมงาย เราเปนผหญงมเรองเสยเปรยบมาก แตกไมยอมใหเรองพวกนมาเปนอปสรรค เรากคนเทาๆ กน มนอยทกาลงใจ ถาหนกเอาเบาส กคงไมสนหวง มอะไรททาไดกทาไป ไมตองทอ เพราะจนมาวนน สาหรบตวเอง อะไรๆ ทเคยวารายกผานมาได เรากเขมแขงนะ ทกวนนกยดหลกความเทาเทยมเปนสวนหนงใหยนหยด ไมใชแตกบผหญงผชายดวยนะ เปนความเทาเทยมในพลงใจ ทเรามความสมพนธกบทกคน แบบไมตองกลวใคร แตกเคารพและรจกกาลเทศะนะ”

สาหรบการเปลยนแปลงเชงพฤตกรรม ตลอดจนการแกปญหาสวนตวในระยะแรกๆ ของการปรบเปลยนมโนทศนยงเปนเรองไมงายนก ตองอาศยความมงมน ความเชอในอานาจความเปนเจาของชวต การพงตนเอง และวนยในตนเองอยางมาก ทจะฟนฝา แกปญหา และพฒนาตนตอไปในสภาพการณของตนทเตมไปดวยขอจากด ทงน ชวตสตรหลงความรนแรงกเปนการเรมตนสงใหมๆ แมใจจะพรอม แตมกมสภาพการณไมเอออานวย หรอปญหาอปสรรคหลายประการ เชน ยงตองเกยวของหรอเปนคดความกบคกรณความรนแรง ไดแก ฝายคครองเกา ทาทไมยอมรบจากครอบครวของตน การเลยงดบตรตามลาพงและไรทอยอาศย ความขาดแคลนขดสนทนทรพย การไมมงานทา และการไมมทกษะอาชพ เปนตน ในภาวะเชนน สตรตองการเครอขายการชวยเหลอ และปจจยสนบสนนตางๆ ทงทางวตถ ความมนคงปลอดภย ขวญกาลงใจ ผชวยเลยงดบตร ตลอดจนโอกาสในการฝกหดทกษะจาเปนในการดาเนนเรมชวตใหมและประกอบอาชพ อยางไรกตาม ผใหขอมลเลาวาตนไมยอมจานน และไดเรยนรทจะแสวงหาความชวยเหลอจากองคกรดานสทธสตร ครอบครว และเพอน มการวางแผนชวตอยางรอบคอบมากขน พรอมไปกบพยายามสะสางจดการปญหาตางๆ และฝกหดพฒนาทกษะปฏบตใหมๆ ทจาเปนตอการพงพาเลยงดตนเองและบตรเลกๆ รวมทงพฒนาทกษะชวต โดยเฉพาะในดานการดแลจตใจตนเองและการสมพนธกบผอนอยางเหมาะสม

วน “ถาถามวาไดนาสงทไดเรยนรอะไรไปใชในชวตประจาวนบาง พคดวา... เออ อนแรกในตอนนน แบบยงเปนแผลสด ทดสอบวชากนเลย กคงเปนเรองการขอหยากบสามเกา มนยงยากมาก อกฝายไมยอม ลลามากจรงๆ (เนนเสยง) แตดวยความทพทาใจแขง ทจรงกออนใจมาก แตกอาศยความเชอในสงทดๆ และรบไมไดแลวกบความรนแรง เหนแกลกดวยทตองมาทนกบพอตแม คอ มนเกดความเชอวา ทาไมเราตองยอม กยนยนหยา และใจแขงมาก ในทสดกหยาสาเรจ”

ท “ของพ ทยากคอการกลบไปครอบครวพอแม พอนไมพดดวยเลยนะ แมกถามวา ตดสนใจดแลวเหรออยกนกนมากหลายป ไมเสยดายเวลา ไมเสยดายความรกเหรอ เรานยนยนเสยงแขงเลยนะวา ไม ...ไอความรกความผกพนมนกมแหละ แตมนไปตอไมได เหมอนรถขาดนามนแตเอานากรดมารดเครอง ไปตอ

133

ไมไดจรงๆ กตองอดทนตอความคดและทาทของทางบานเราดวย เพราะเปนคนจน ลกสาวแตงออกแลวหยา ไมงาม กตองทาใจมนๆ ไว เตรยมพรอมรบทกสถานการณ คอยๆ พดปรบความเขาใจผานแมไปใหพอ แลวกมาทางานอาสา เจอผคนไป”

ทร “พจะมเรองหยานะ ทวนวายเคลยรไมลงเสยท พดจากนหลงแยกทางตางคนตางอยหลายป แลวกมทะเลาะตบตกนอกนะ แตครงนเรารวธกใชกฎหมาย ใชทนายมลนธ นกสงคมชวย จนทสดกหยาขาด และตกลงเรองคาใชจายเลยงดไดดวย ซงเปนอะไรทตองเตรยมและวางแผนกบทมกฏหมาย ”

โฟ “หนมเรองแยงชงขอสทธเลยงลก ทางโนนเขาเรมกอน เรากพยายามใชวธการเจรจา ความกลวทแตกอนกลวหวหดนไมมเลยนะ รแตวามนกคนเทาๆกน เผลอๆ ทางโนนตากวาเราดวยซา เวลานนคดอยางนนนะ ยงมโกรธมอะไร แตเดยวนไมแลว เขาใจ กตางคนตางอยตางทาหนาท”

ไฟว “ตอนนนมเรองกบททางาน เปนหวหนาเราเองเลย บางท พเขาจะชอบใชแบบไมดเวลา เรากทาใหแตมแอบไมพอใจ กเกบไวๆ ทผานมาไมเคยโตตอบอะไรกลบ แตไมรยงไงขอพเขาเคลยร กมซอมๆ ไปนะ ไปพดดๆ แบบคนโตๆ คยกน ไดบอกความรสกเขาไปตรงๆ แบบสภาพ พอไดพดกรสกโลง และพเขากขอบคณเรา หลงจากนนเขากระมดระวงเวลาจะใชอะไรใครไมเปนเวลาเวลา เลยรสกวาเราโตขน และคดวา ไมมใครดอยกวาใคร ทกอยางเปนการทาบทบาทหนาทของเราใหเหมาะสมซงกน ถาเราไมรจกรกษาสทธ และใหเกยรตตวเองกคงลาบาก” ใชกาหนดชนาความคด การตดสนใจ การกระทา และความสมพนธทเหมาะสมในชวตประจาวน

กลมตวอยางทงหมดตดสนใจเดดเดยวไมคนดกบสาม เพอหลกเลยงการกลบไปสวงจรความรนแรงของคครองและเพยรพยายามสรางชวตใหมของตนทามกลางความยากลาบากและสถานการณทไมเอออานวยตางๆ ดวยทศนะทเปนไทแกตน กลาวคอ ชดเจนกบเสยงมโนธรรมสานกในจตใจของตน มากกวาเชอคลอยและปฏบตตนตามคานยมทางสงคมวฒนธรรมทไมเปนธรรมหรอมอคตตอความเปนผหญง รวมทงมความเชออยางยงในความเทาเทยมและเสรภาพจากการลขตชนาชวตของตน พรอมรบผดชอบในการตดสนใจ การเลอก และการกระทาของตน ซงทาใหเปนตวของตวเอง รสกตนมพลงอานาจ ความมนใจ ความมนคง สอดคลองสมดลในตวเองมากขน ผลของความพยายามในการเปลยนแปลงตนเอง ทาใหกลมทดลองกอรางสรางชวตใหมไดเปนทพงพอใจ ในภาวะทางจตใจและสานกเชนน สตรไดมการพฒนาตนและนาศกยภาพของตนออกมาใชอยางเตมท ทาใหสามารถพงตนเองและเปนทพงใหแกบตรและพอแมของตนไดในทสดรวมทงยงมจตสานกทด

*ขอสงเกต มสงทนาสนใจจากการสมภาษณของผวจย ไดทาใหสตรเกดการวพากษอดตทผานพนความรนแรงอกครง เกดการปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาคของสตรในระดบทลกซงมากขน ดงทผใหขอมลบอกวา

134

วน “คยวนนเหมอนไดหวนยอนคด และรสกดจรงๆ ยงพดคยยงแนใจวาเราเดนทางถกแลว”

ท “เปนการคยกนทเหมอนจะเอาเรองเกามาพด แตกรสกไดอะไรใหมๆ ดวย อยางพรสกมากๆ เลยถงความรสกเกยวกบศกดศรความเปนมนษยอะไรๆ ทมนเหนอเพศไปอก จรงนะทาใหเขาใจไดวา เราบางทกไปยดตดความคดอะไรๆ มากไป ยดหยนมงกไดน”

ทร “ทแรกนกวาจะซาซากแบบทเคยตอบๆ ไป คยแบบน ไดเหนบางสงบางอยางทตกหลน เชน ไดเหนความกลวของตวพเอง และความพยามในการปรบปรงความสมพนธกบผคน ซงบางทเราทาไปเพราะกลว”

โฟ “ขอบคณเชนกนคะ คยวนน สวนตวกเหมอนเกทอะไรเพมขน เหมอนกนนะ มนเหมอนไดใครครวญ สงทผามาแลว และมองขามไป ทาใหเขาใจตวเองมากขนเลย ไมรใครชวยใครแลว (หวเราะ) มนเกดความเขาใจประมาณวา เรายงมโอกาส แมสงคมยงไมเปลยน แตเราตองเรมเปลยนกอน และสรางความเปลยนแปลงจากตวเราใหเปนตวอยางชวต โดยไมตองไปพยายามเปลยนคนอน”

ไฟว “ ยนดคะ คยกนกไดไรหลายอยางกบตวเอง ทแรกนกวาเปนการใหขอมล แตนกลบไดรบการเรยนรจากเรองทผานมาอก ขอบคณนะคะ วนนใจมนคลาย รสกเคลยรกบอดตทผานมาแลว ผานไปแลว จบไปแลว จบจรงๆ เลยคะ วนน ”

ปรากฏการณเชนนเกดจากสตรไดพจารณาใครครวญประสบการณของตนทเคยเกดขน โดยมคาถามสมภาษณของผวจยเปนแนวทางทาความเขาใจในประสบการณเดมไปสความเขาใจมากขน ทงน ผลการวจยไดสะทอนแสดงกระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทผานพนความรนแรงของคครอง ซงสามารถสรปเปนแผนภม ดงแผนภม 2 กระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทผานพนความรนแรงของคครอง

135

สถานการณความรนแรง

สงสมความเครยด

ตดสนใจออกจากวงจรความรนแรง

แสวงหาความชวยเหลอ/ขอมล

เขารบบรการจากหนวยงาน องคกร มลนธ

เรมตนกระบวนการปรบเปลยนมโนทศน/การเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน โดยอาศย

-การเสวนาในกลมเ พอนชวยเพอน ซงมการดาเนนการ ดงน

-ความพรอมใจ หรอความตงใจทจะเรยนรและพฒนาตน

-ภาวะชวตทตองอยรอดเพอตนเองและลก

. การเสรมสรางพลงอานาจและสนบสนนกาลงใจ

2. การทาความเขาใจสถานการณปญหา สรางการตระหนกรในตนเอง ภาวะชวต และสภาพการณ

3. การปรบเปลยนมโนทศน พฒนาความคดใหม

. การสงเสรมความเชอมนหรอความมนใจ

.กา รนา ค ว าม ค ด ให ม เ ปนแนวป ฏ บต ใ นชวตประจาวน เพอพฒนาตนเองและผอน

แผนภม 2 กระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทผานพนความรนแรงของคครอง

จากแผนภม 2 กระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทผานพนความรนแรงของคครอง

แสดงใหเหนวาสถานการณความรนแรง การสงสมความเครยด การตดสนใจออกจากวงจรความรนแรง การแสวงหาความชวยเหลอและขอมล และการเขารบบรการจากหนวยงาน องคกร มลนธ เปนเพยงตวลนไก หรอเหตการณตวสงสตรไปสการเรมตนกระบวนการปรบเปลยนมโนทศน/การเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ซงตองอาศยการเสวนาในกลมเพอนชวยเพอน ซงมการดาเนนการเสรมสรางพลงอานาจและสนบสนนกาลงใจ การทาความเขาใจสถานการณปญหา สรางการตระหนกรในตนเอง ภาวะชวต และสภาพการณ การปรบเปลยนมโนทศน พฒนาความคดใหม การสงเสรมความเชอมนหรอมนใจ และการนา

136

ความคดใหมเปนแนวปฏบตในชวตประจาวน เพอพฒนาตนเองและผอน ตลอดจนตองมความพรอมใจ หรอความตงใจทจะเรยนรและพฒนาตน และภาวะชวตทตองอยรอดเพอตนเองและลก

ปจจยสนบสนนกระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครอง

จากการวเคราะหเนอหา สามารถจาแนกปจจยสนบสนนการเปลยนแปลงทสาคญ 2 ปจจย ไดแก การเสวนา และการพจารณาใครครวญ ดงน

. การเสวนา จากการทผใหขอมลมโอกาสพดคยกบผผานพนความรนแรงจากคครอง และ/หรอเขารวมกลมเสวนาแบบเพอนชวยเพอน ชวยใหเกดโอกาสในการยอนคดและปรบเปลยนมมมองตอตนเองและประเดนเพศสภาพอนไมเทาเทยม โดยเฉพาะในชวตค ของตน ซงเปนประเดนทมอทธพลทางสงคมวฒนธรรมเขามาเกยวของ รวมทงตระหนกร เหนเหตผลและโอกาสทางเลอกทจะตองเปลยนแปลงชวต โดยเรมจากการมองเหนคณคาของตนเอง เสรมสรางพลงอานาจในตน และมคานยมใหมในความเสมอภาคและการลขตชนาชวตดวยตนเอง เกดความพยายามในการปรบบทบาทความสมพนธทเทาเทยมกบผอน ถอเปนปจจยสนบสนนทสาคญของกระบวนการปรบเปลยนมโนทศน ในฐานะปจจยภายนอก

. การพจารณาใครครวญ จากประสบการณชวตทผานพนความรนแรงและรวมกลมเพอนชวยเพอนดงกลาว ทาใหผใหขอมลไดสารวจ ทบทวน ไตรตรองในประสบการณความรนแรงจากภาพชวตของเพอนผหญงหลากหลายในกลม ทมไดเปนปญหาสวนตวเกดแกตนเพยงลาพง จงรสกรวมประสบการณและเหนอกเหนใจในชะตากรรมของผหญงทถกกระทาความรนแรง นาไปสการทาความเขาใจสถานการณปญหาของตนและเพอนผหญง เกดความเขาใจในอคตและความไมเสมอภาคของสตร และปรบเปลยนพฒนาทศนะความเสมอภาคหญง-ชายเพมมากขน ใชเปนแนวปฏบตในชวตประจาวน ถอเปนปจจยสนบสนนทสาคญของกระบวนการปรบเปลยนมโนทศน ในฐานะปจจยสวนบคคล หรอปจจยภายใน

เงอนไขการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครอง

นอกจากปจจยสนบสนนแลว กระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครองยงมเงอนไขสาคญอก ประการ ประกอบดวย โอกาสในการพฒนาตน และเวลาในการบมเพาะการเรยนรและการปรบเปลยนมโนทศน ดงน

. โอกาสในการพฒนาตน ผใหขอมลมโอกาสไดรบการชวยเหลอจากองคกรและมลนธ ทใหโอกาสการพฒนาตนในกลมเพอนชวยเพอน และการสนบสนนตางๆ หลงความรนแรง ทาใหผใหขอมลสามารถยนหยด พงพาตนเอง และมพนทและโอกาสในการพฒนาตนอยางตอเนอง โดยเฉพาะประสบการณการเปนอาสาสมครถอเปนโอกาสในการพฒนาตนอยางดยง ดงท ผใหขอมลบางคนเลาวา

137

ท “ตอนนนกเควงเลยนะ ไมรจะทางานอะไร แตไดกาลงใจมากๆ จากกลมทเขา กทาใหมจดเรมทาสงใหมๆ กลองดลมลกคลกคลานกนไป กไดมลนธอกนนแหละ แลวกทบานเรมเขาใจใหกาลงใจเรา จนเราตงตวได แลวกเลยมาชวยมลนธ เขาตองการอาสาสมคร กชวนเราวางกมา เรองการตงตวนกแลวแตคน ถาฮดซะอยาง ตอใหสงคมไมเปดโอกาส เรากอยาไดทอ มนตองมสกวน ทเราจะทามนได ถามามวแตรอโอกาส ดวาสงคมตองเปดโอกาส กถามวาจะมโอกาสแคไหน เพราะถามามวรอโอกาสกคงยากขน เราคงตองเรมสรางมนดวย พอวนหนงเราผานจดนนมาได เราจะขอบคณตวเอง และคดชวยคนอนทยงลาบากอย อยางพกไดเรยนรมากจากการเปนอาสาสมครนะ ทาใหเรามนคงและคลายไดมากขน ไมจอมอยกบปญหาแตของตวเองเหมอนแตกอน”

ทร “ตองขอบคณมลนธ กไดทางนชวยมาตลอดตงแตมาขอรบบรการ เขากชวยมาเรองสทธ เรองสรางจตสานก และใหคาแนะนาเรองทามาหากน ฝกอาชพ แตเราเองกตองทาเอง ไมใชจะพงแตเขา พเลยคดวา ทอยไดทกวนนกเพราะเขา แตทรสกวามคามากๆ ในการพฒนาตวเราเอง กเหนจะเปนการทางานอาสาสมครชวยผหญง มนเปดโลกทศนเราเยอะ ไดเหนคนเยอะ แตกอนเรากเหนแตมมเราเองทถกทาความรนแรง แตมาทางานอยางน ไดคยกบผชายททารายเมยมากขน บางคนบอกผมไมคดวามนจะเจบ ผมไมรตววามนแรงกบเขาเกนไป นแสดงวาคนทาเขาไมรสกตว กพลงทารายผหญง เรากฟง เปนอกมมหนง พเลยหยกเนอแขนเขาแรงๆ เขารองโอยเลย บอกวา เจบนะ กนไงละ ทกคนกเจบเปน รสกตวรยง (หวเราะ) เลาเรองน กเพอบอกตวเองดวยวา เราตองมมมมองกวางๆ กขอบคณงานน นอกจากชวยผหญงแลว กชวยใหเราไมแขงตงกบความคดเกาๆ หรอทเราคดตามมมเราคนเดยวดวย”

. เวลาในการบมเพาะการเรยนรและการปรบเปลยนมโนทศน ผใหขอมลทงหมดเหนวาความคดและพฤตกรรมของตนเองไมไดเปลยนแปลงอยางฉบพลนทนท

ในกระบวนการกลมเพอนชวยเพอน การพดคยในกลมเปนแตเพยงการรบฟงความคดของผอนมาทบทวนในประเดนสทธและอานาจทไมเทาเทยมกนระหวางหญงชายในชวตคและในสงคม ผใหขอมลยงเหนวา ไมใชผหญงทกคนทรวมกระบวนการกลมดงกลาวจะเกดการเปลยนแปลงตนโดยสมบรณ คนเรายงมนสยความเคยชนของแนวความคดเดมๆ ทจานนตอระบบชายเปนใหญเปนอปสรรค และแตละคนตองการเวลาในการเปลยนแปลงตนไมเทากน ขนอยกบความสามารถในการคด ซงเปนปจจยสวนบคคล รวมทงยงตองอาศยกระบวนการกลมทมคณภาพ มเทคนควธเฉพาะทเหมาะสมในการชวยสรางความเปลยนแปลง และผนาเสวนาเองกตองมคณสมบตพรอมทงความร ความสามารถ ประสบการณ และประสทธภาพในตน อยางไรกตาม ผใหขอมลยอมรบวา กระบวนการพดคยแบบการเสวนากลมเปนจดเรมตนของการเปลยนแปลงทางความคด หรอมหนาทเปนตวกระตนใหคนไดฉกคด สวนเรองการเปลยนแปลงเปนเรองสวนตวหรอการพฒนาตนตอไปของแตละบคคล สาหรบผใหขอมลมประสบการณเปนอาสาสมครและการ

138

อบรมตางๆ ในการชวยเหลอสตรชวยใหเกดมมมองทเปดกวาง และเปลยนแปลงความคดและการกระทาทมงความเสมอภาคระหวางหญงชาย และระหวางตนเองกบผอนมากขนเรอยๆ

ท “มาไดคด และไดเปลยนแปลงตนเองจรงๆในเรองความเทาเทยมกนของคน กเมอผานไปหลายป มนคอยๆ เปลยน คอยๆ แขงแรง เหมอนคนปวยนอนตดเตยงน ตอนหายกคอยๆ หาย ไมใชหายแบบฉบพลนทนท แตเรองมมมองหญงชายอะไรๆ ตอนนน เรายงไมไดเหนเอง เปนของเขาใหเราอย มาคอยๆ เหนเอง กคงซมซบ รบร และคงเพราะทางานไปๆ กไดคดและไดมองจากประสบการณนานวนเขา ทเขาบอก ทเรายงมองไมเหนกไดเหน เรองอยางนจะมาครอบใสกนไมได มนนาจะเปนการหลดพนมากกวา เหมอนเราถอดไอทครอบเราอย เรากไดเหนดวยตาของเรา ซงมนอยกบเรามาตลอดอยแลว โดยเฉพาะเรองความเทาเทยมกนน เพยงแตเราไปถกทาใหไมเทาเทยมกนตงแตออนแตออก นานวนกเลยเชอไปตามนน แตใจแทๆ ของเรากรนะ มนเหมอนเคยหลบแลวตนขน เกดความตระหนกอะไรแบบนน กเลยพยายามรกษาสทธเราใหเทาเทยม

ทร “จรงๆ มนเปลยนความคดกนยากนะ ตองใชเวลา แลวไมใชทกคนจะทาได แมแตคนทถกกระทาแลวโทรมาคยๆ กน หรอเขากลม เขาอะไร ทจะเปลยนได กคงตองชางคด ชางครวญ อยางพน กวาจะลงตวกใชเวลาตกผลกมาเรอย การเปลยนอะไรนมนเปลยนของมนเอง กวาไปตามประสบการณ ตามมมมอง บางทอาจเพราะเราหมนทาความเขาใจตวเอง และอาศยทางานแบบน เลยเขาใจเรองความรนแรงทคนอนกเจอ และเรากเคยผานมา”

ความตองการจาเปนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง ผใหขอมลไดสะทอนถงความตองการจาเปนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง ซง

สรปไดเปนความตองการ ประเภท ไดแก

. การชวยเหลอทางกฎหมายและการพทกษสทธ

. การรกษาพยาบาลและการดแลสขภาพทจาเปน

. การสงเคราะหทอยอาศยชวคราว การชวยเลยงดบตรในบางเวลา การใหเงนและปจจยดารงชวตทจาเปน รวมทงโอกาสทางอาชพ และการตดตามชวยเหลอตางๆ ในการดาเนนชวตประจาวน

. การชวยเหลอเพอการพฒนาตนของสตร ไดแก การชวยเหลอสตรเพอการพฒนาตนของสตรนอาจเกดขนในรปแบบการปรกษารายบคคล หรอเปนการเสวนากลมแบบเพอนชวยเพอน โดยเปดพนทใหสตรบอกเลาความทกขดวยการรบฟงอยางเขาใจ ใหกาลงใจ และการชวยแกปญหาโดยไมตดสน มการกระตนใหไดคดและปรบเปลยนเจตคต สรางคานยมใหมในความเสมอภาคของสตร ตลอดจนการพฒนา

139

ทกษะทสาคญ ไดแก ทกษะชวต ทกษะฝมอ หรอทกษะปฏบต เพอการพงพาตนเอง การเลยงดบตรแบบแมเลยงเดยว และการประกอบอาชพ

ขอเสนอแนะในการจดทานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

ผใหขอมลไดเสนอใหใชความตองการจาเปนเพอการพฒนาตนเองของสตรเปนประเดนในการจดทานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง โดยสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครองมความตงเครยดทางรางกายและจตใจ สตรมความตองการพนทเฉพาะทางสงคมในการพดคยระบายความทกขและความคบของใจในชวต จงเสนอใหใชวธการพดคยแบบกลมปดขนาดเลกสวนตว ทมกจกรรมชวยฟนฟเยยวยาจตใจ บรรเทาความทกข ลดความตงเครยด รวมไปกบการปรบเปลยนมมมองใหม ใหมองเหนคณคาตนเองและมคานยมทถกตองเรองเพศสภาพและความเสมอภาค และทกษะสาคญในการคดวางแผน แกปญหา การสรางหรอพฒนาความสมพนธทดกบผอน และทกษะการพฒนาตนตางๆ นอกจากน สตรทถกกระทาความรนแรงจากคครองตองประสบความยากลาบากจากความพยายามในการพงพาตนเองและเลยงดบตรตามลาพงในชวงเปลยนผานหลงออกจากความรนแรง ซงตองการความชวยเหลอในหลายดาน ทงทางวตถ ความมนคงปลอดภย ขวญกาลงใจ ผชวยเลยงดบตร ตลอดจนโอกาสในการฝกหดทกษะจาเปนในการประกอบอาชพ รวมทงการพฒนาทกษะชวต จงจาเปนตองชวยสตรวางแผนในการจดการแกไขปญหา ฝกหด และพฒนาตน และการพงพาตนเอง

ขอคนพบ 2 นวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง นวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง มขนตอน

และผลการพฒนานวตกรรมดงน

. ผลการสงเคราะหประสบการณการปรบเปลยนมโนทศนกบแนวคดทฤษฎ ผวจยสงเคราะหผลศกษาการปรบเปลยนมโนทศนสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครองกบแนวคดทฤษฎการปรบเปลยนมโนทศนของ Mezirow ( : ) ดงตาราง การสงเคราะหประสบการณการปรบเปลยนมโนทศนกบแนวคดทฤษฎ

140

ตาราง การสงเคราะหประสบการณการปรบเปลยนมโนทศนกบแนวคดทฤษฎ การปรบเปลยนมโนทศนของสตร การปรบเปลยนมโนทศนของ

Mezirow (1981: 4)

ผลการสงเคราะห

ระยะท สงสมความเครยด

ระยะท แสวงหาความชวยเหลอ

ขนท 1 ไมพอใจตอสถานการณทเปนอย

ขนท การสรางสมพนธภาพเชงร ก ษ า แ ล ะ ก า ร ผ อ น ค ล า ย (Therapeutic relationship and

tension relief: T)

ร ะ ย ะ ท ท า ค ว า ม เ ข า ใ จสถานการณความรนแรง

ระยะท พฒนาทศนะความเสมอภาคหญง-ชาย และใชเปนแนวปฏบตในชวตประจาวน

ขนท วเคราะหตนเอง

ขน ท ประ เ ม น สมม ต ฐ า นเบองหลงสถานการณปญหา ขนท ตระหนกวาคนอนกมการปรบเปลยนมโนทศน

ขนท การศกษาตน ทาความเ ข า ใ จ ช ว ต แ ล ะ ค ว า ม ค ด (Education for self-reflection:

E)

ขนท สารวจคนควาเพอกาหนดบทบาทใหมหรอแนวการปฏบตใหม

ขนท วางแผนการปฏบต

หาความรและทกษะดาเนนการตามแผน

ขนท 8 ทดลองปฏบตตามแผน

ขนท พฒนาสมรรถนะและสรางความเชอมนในตนเอง

ขนท 10 บรณาการมโนทศนใหมเขากบวถการดาเนนชวต

ขนท การวางแผน แกปญหา พฒนาตน ( Plan, problem

solving and personal growth: P)

จากตาราง การสงเคราะหประสบการณการปรบเปลยนมโนทศนกบแนวคดทฤษฎ ผวจยนาผลการสงเคราะหมาพฒนาเปนวธการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง ซงเปนนวตกรรมของการวจย เรยกวา “วธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา” (Therapeutic

Education Praxis: TEP method) หรอ “วธ TEP” 3 ขน ใชปฏบตการตอเนองเปนวงจรเดยว ดงน

141

ขนท -การสรางสมพนธภาพเชงรกษาและการผอนคลาย (Therapeutic relationship and tension

relief: T)

ขนท -การศกษาตน ทาความเขาใจชวตและความคด (Education for self-reflection: E)

ขนท -การวางแผน แกปญหา พฒนาตน (Plan, problem solving and personal growth: P)

. แผนการจดเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP สาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

ผวจยไดศกษาแนวทางการจดและดาเนนการเสวนากลมแบบเพอนชวยเพอน (peer support group) และการเสวนากลมทเนนการพจารณาใครครวญ (critical/rational discourse or dialogue) ตามแนวคดทฤษฎการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน และการจดการศกษาเพอความเปนไทของ Mezirow แลวนาวธ TEP

มาพจารณาและใชรางเปนแผนการจดเสวนากลมเชงปฏบตการสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง ดงน

เปาหมาย มงสงเสรมใหสตรเกดการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศน หรอการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน

วตถประสงค . เพอปรบสภาพฟนฟจตใจของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง . เพอปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาคของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง . เพอปรบปรงสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง ใหมทกษะการวางแผน การแกปญหา และการพฒนาตนในชวตประจาวน

ผลการเรยนรทคาดหวง

1. เกดการปรบสภาพฟนฟจตใจ 2. เกดการปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาคของสตร

3. เกดการปรบปรงตน ในดานทกษะการวางแผน การแกปญหา และการพฒนาตนในชวตประจาวน

142

สาระการเรยนร

. ดานการปรบสภาพฟนฟจตใจ ไดแก การจดการความเครยด และการเหนคณคาในตนเอง

. ดานการปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาคของสตร ไดแก การวพากษอดตในชวตผหญง และแนวทางสรางความเสมอภาคทางเพศ

. ดานทกษะในการวางแผน การแกปญหาสวนตว และการพฒนาตนในชวตประจาวน ไดแก การวางแผน ฝกแกปญหา พฒนาตน และการตงปณธาน แนวทางเรมตนชวตใหม

แนวทางดาเนนการ จดเสวนากลมเชงปฏบตการแกสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง 4-10 คน โดยมผนา

เสวนา คน (และอาจมผชวยอก คน) สรางสมพนธภาพเชงรกษาและจดบรรยากาศทดในการชวยเหลอ เยยวยา พฒนาจตใจ สงเสรมมตรภาพและการแลกเปลยนเรยนรในกลม ตลอดจนเอออานวยกระบวนการปรบเปลยนมโนทศน หรอการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนใหเกดขน โดยดาเนนการตอเนองใน ขนตอนของวธ TEP ดวยเทคนควธตางๆ ในแตละขน ไดแก ทกษะฟง พด คย ถาม ตอบอยางมประสทธภาพ การฝกผอนคลายความเครยด การวเคราะหตนเอง/การเขยน/การวาด การวพากษอดต การใชกรณศกษา การสวม/สลบบทบาท การระบประเดนและสาเหตปญหา การวางแผนชวต การแกปญหาสวนตว/ของกลม การฝกปฏบต พฒนาทกษะสาคญ การใหขอมลปอนกลบ และการทาการบาน ดงน

ขนท -การสรางสมพนธภาพเชงรกษาและการผอนคลาย (Therapeutic relationship and tension

relief: T)

ผนาเสวนาสรางความสมพนธเชงชวยเหลอทางจตใจกบผรวมเสวนาและเชอมสมพนธระหวางผ รวมเสวนาดวยกน สงเสรมใหเกดการจดการความเครยด เตรยมความพรอมทางจตใจในการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน รวมทงสรางตระหนกรคณคาในตนเองและความหมายชวต โดยใชเทคนคทกษะฟง พด คย ถาม ตอบอยางมประสทธภาพ การฝกผอนคลายความเครยด การวเคราะหตนเอง/การเขยน/การวาด และการทาการบาน

ขนท -การศกษาตน ทาความเขาใจชวตและความคด (Education for self-reflection: E) ผนาเสวนาชวยใหผรวมเสวนาสารวจและแลกเปลยนเรยนรจากประสบการณชวตการเปนผหญงท

ถกกระทาความรนแรง พจารณาสถานการณปญหา อทธพลทางสงคมวฒนธรรม ตลอดจนกรอบทางความคดความเชอของตนตอฐานะ บทบาท และสมพนธภาพเชงรกษาทไมเสมอภาคระหวางหญงและชายในชวตคและชวตประจาวน และหามมมอง การใหความหมายใหม และ ปรบเปลยนใหเกดทศนคตความเสมอภาคของสตร โดยใชเทคนคทกษะฟง พด คย ถาม ตอบอยางมประสทธภาพ การวเคราะหตนเอง/การ

143

เขยน/การวาด การวพากษอดต การใชกรณศกษา การสวม/สลบบทบาท การระบประเดนและสาเหตปญหา การใหขอมลปอนกลบ และการทาการบาน

ขนท -การวางแผน แกปญหา พฒนาตน (Plan, problem solving and personal growth: P)

ผนาเสวนาชวยใหผรวมเสวนาวางแผนระยะสน แกปญหาสวนตน หรอฝกหดทกษะการพฒนาตนตามความตองการของผรวมเสวนา รวมทงเรยนรทจะประยกตความเขาใจ ทศนคต และทกษะทไดพฒนาขนไปใชในชวตประจาวน โดยใชเทคนคทกษะฟง พด คย ถาม ตอบอยางมประสทธภาพ การวเคราะหตนเอง/การเขยน/การวาด การระบประเดนและสาเหตปญหา การวางแผนชวต การแกปญหาสวนตว/ของกลม การฝกปฏบต พฒนาทกษะสาคญ การใหขอมลปอนกลบ และการทาการบาน

กจกรรม กจกรรม การเสวนาเชงปฏบตการ หวขอ “การจดการความเครยด” และแบบฝกหดการผอนคลาย

ความเครยด กจกรรม การเสวนาเชงปฏบตการ หวขอ “การเหนคณคาในตนเอง” และแบบฝกหดการเหน

คณคาในตนเอง ความหมายชวต กจกรรม การเสวนาวพากษอดตในชวตผหญง หวขอ “เสนทางชวตของผหญง”

กจกรรม การเสวนาหาแนวทางสรางความเสมอภาคทางเพศ หวขอ “ความเสมอภาคของผหญง” กจกรรม การเสวนาเชงปฏบตการ หวขอ “การวางแผน ฝกแกปญหา พฒนาตน” กจกรรม การเสวนาเชงปฏบตการ หวขอ “การตงปณธาน แนวทางเรมตนชวตใหม” สรปไดดงตาราง แนวทางการจดเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP

144

ตาราง แนวทางการจดเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP

วธ TEP วตถประสงควธการ TEP

กจกรรมการเสวนา จดมงหมายกจกรรม เทคนควธ

ขนท -การสรางสมพนธภาพเชงร ก ษ า แ ล ะ ก า รผอนคลาย (T)

เ พ อ ป รบสภาพฟนฟ จ ต ใจของส ต ร ไ ท ย ท ถ กก ร ะ ท า ค ว า มรนแรงจากคครอง

-การปฐมนเทศและแนะนาตนเอง

สรางความสมพนธ เ ช งชวยเหลอทางจตใจกบผ ร ว ม เ ส ว น า แ ล ะ เ ช อ มส มพนธ ร ะหว า งผ ร ว มเสวนาดวยกน

-เทคนคทกษะฟง พด คย ถาม ตอบอยางมประสทธภาพ -การ ฝกผอ นคล ายความเครยด -การวเคราะหตนเอง/การเขยน/การวาด

-การทาการบาน

-เสวนา “การจดการความเครยด”

สงเสรมใหเกดการจดการความเครยด เตรยมความพรอมในการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน

-เสวนา “การเหนคณคาในตนเอง”

สรางการตระหนกรคณคาในตนเองและความหมายชวต

ขนท -การศกษาตน ทาความเขาใจชวตและความคด ( E)

เ พอปรบเปลยนมโนทศ นคว ามเ ส ม อ ภ า ค ข อ งส ต ร ไ ท ย ท ถ กก ร ะ ท า ค ว า มรนแรงจากคครอง

-เสวนา “เสนทางชวตของผหญง”

สารวจและแลก เปลยนเรยนรจากประสบการณชวตการเ ปนผ หญงทถกก ร ะ ท า ค ว า ม ร น แ ร ง พจารณาสถานการณปญหา อ ท ธ พ ล ท า ง ส ง ค มวฒนธรรม ตลอดจนกรอบทางความคดความเชอของตนตอฐานะ บทบาท และสมพนธภาพเชงรกษาทไมเสมอภาคระหวางหญงและช า ย ใ น ช ว ต ค แ ล ะชวตประจาวน

-ทก ษ ะ ฟ ง พด ค ย ถ า ม ต อ บ อ ย า ง มประสทธภาพ -การวเคราะหตนเอง/การเขยน/การวาด

- การวพากษอดต

-การใชกรณศกษา -ก า ร ส ว ม / ส ล บบทบาท

-การระ บประ เ ด นและสาเหตปญหา -ก า ร ใ ห ข อ ม ลปอนกลบ

-การทาการบาน -เสวนา “ความเสมอภาคของผหญง”

ห า ม ม ม อ ง ก า ร ใ หค ว า มห ม า ย ใ ห ม แ ล ะ ปรบเปลยนใหเกดทศนคตความเสมอภาคของสตร

145

ตาราง แนวทางการจดเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP (ตอ) วธ TEP วตถประสงค

วธการ TEP กจกรรมการเสวนา จดมงหมายกจกรรม เทคนควธ

ข น ท -ก า รว า ง แ ผ น แกปญหา พฒนาตน (P)

เพอปรบปรงสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากค ค ร อ ง ใ ห มท ก ษ ะ ก า รว า ง แ ผ น ก า รแก ปญหา แล ะการพฒนาตนในชวตประจาวน

-เ ส ว น า “ ก า รวางแผน แกปญหา พฒนาตน”

วางแผนระยะสน แกปญหาสวนตน หรอฝกหดทกษะการพฒนาตนตามความตองการของผ รวมเสวนา รวมทงเรยนรทจะประยกตความเขาใจ ทศนคต และทกษะทไดพฒนาขนไปใชในชวตประจาวน

-ทกษะฟง พด คย ถาม ต อ บ อ ย า ง มประสทธภาพ -การวเคราะหตนเอง/การเขยน/การวาด

-การระบประเดนและสาเหตปญหา -การวางแผนชวต

-การแกปญหาสวนตว/ของกลม

--การฝกปฏบต พฒนาทกษะสาคญ

-ก า ร ใ ห ข อ ม ลปอนกลบ

-การทาการบาน

-เสวนา “ก ารตงป ณ ธ าน แนว ท า งเรมตนชวตใหม”

-ยตเสวนา

สอ อปกรณ

. ภาพประกอบกรณศกษา

. เรองจากกรณศกษา

. ใบงาน แบบฝกหด และโจทยการบาน

. เอกสารแนะนาความร

. กระดาษ เครองเขยน ส

การประเมนผล . สงเกตพฤตกรรม

. พจารณาผลงาน

โครงสรางเวลาของการจดเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP

146

จดเสวนากลมเชงปฏบตการ ชวโมง แบงเปนการพบกลมครงละ วน ( ชวโมง) รวม ครง แตละครงแบงเปน ชวงๆ ละ 3 ชวโมง ไดแก ชวงเชา 8.30-11.30 น. ชวงบาย 13.30-16.30 น. และชวงคา 18.00-21.00 น. รวมทงสน ชวง ดงตาราง โครงสรางเวลาของการจดเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP และตาราง กาหนดการจดเสวนากลมเชงปฏบตการดวย TEP

ตาราง โครงสรางเวลาของการจดเสวนากลมเชงปฏบตการดวย TEP

กจกรรมทจด ชวงท จานวนชวโมง วน /ค รงทพบกลม

ปฐมนเทศ และกจกรรม เสวนา “การจดการความเครยด” 1 – กจกรรม เสวนา “การเหนคณคาในตนเอง” 3 3

กจกรรม เสวนา “เสนทางชวตของผหญง” 4 - 9 - กจกรรม เสวนา “ความเสมอภาคของผหญง” - 9 กจกรรม เสวนา “การวางแผน แกปญหา พฒนาตน” - 1 15 -6

กจกรรม เสวนา “การตงปณธาน แนวทางเรมตนชวตใหม” และยต

1 3

รวม กจกรรม

ตาราง กาหนดการจดเสวนากลมเชงปฏบตการดวย TEP

ตารางเวลา กจกรรม วธ TEP

คร งท

ชวงท

ชวงเวลา กจกรรมการเสวนา จดมงหมาย เทคนควธการ ขนท วตถประสงค

1

ว น1 . – . น.

( ชวโมง) -ปฐมนเทศ

-เ ส ว น า “ก า ร. เ พ อ ส ร า ง

สมพนธภาพเชง-ทกษะฟง พด คย ถาม ตอบ

-การสรางสมพนธภา

เ พ อ ป ร บส ภ า พ ฟ น ฟ

147

แรก

. – . น. (มชวงหยดพก นาท) ( ชวโมง)

จดการความเครยด” ( ช ว ง ร ว ม ชวโมง)

รกษา . เ พ อ จ ดก า ร

ความเครยด

อ ย า ง มประสทธภาพ -การฝกผอนค ล า ยความเครยด -การวเคราะหตน เอ ง /ก า รเขยน/การวาด -ก า ร ท าการบาน

พเชง รกษาแ ล ะ ก า รผอนคล า ย (T)

จตใจ

3 . - . น

( ชวโมง) -เสวนา “การเหนคณคาในตนเอง” ( ชวง รวม ชวโมง)

เพอตระหนกรค ณ ค า ใ น ต นความหมายชวต

ตาราง กาหนดการจดเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP (ตอ) ตารางเวลา กจกรรม วธ TEP

ครงท

ชวงท

ชวงเวลา กจกรรมการเสวนา จดมงหมาย เทคนควธการ ขนท วตถประสงค

2

ว น4 . – . น.

( ชวโมง) -เสวนา “เสนทางชวตของผหญง” (

เพอสารวจและแ ล ก เ ป ล ย น

-ทกษะฟง พด คย ถาม ตอบ

-การศกษาตน ทาความ

เ พ อป รบ เป ล ยน

148

ทสอง

5 . – . น.(มชวงหยดพก นาท) ( ชวโมง)

ช ว ง ร ว ม ชวโมง)

เ ร ย น ร จ า กประสบการ ณช ว ต ก า ร เ ป นผ ห ญ ง ท ถ กก ร ะ ทา ค ว า มรนแรง

อ ย า ง มประสทธภาพ -การวเคราะหตน เอ ง /ก า รเขยน/การวาด

- การวพากษอดต

-ก า ร ใ ชกรณศกษา -ก า ร ส ว ม /สลบบทบาท

-ก า ร ร ะ บประเดนและสาเหตปญหา -การใหขอมลปอนกลบ

-ก า ร ท าการบาน

เ ขา ใจ ชว ตแ ล ะความคด ( E)

ม โ น ท ศ นค ว า ม เ ส ม อภาคของสตร

6 . - . น. ( ชวโมง)

3

ว นทสาม

7 . – . น. ( ชวโมง)

8 . – . น.(มชวงหยดพก นาท) ( ชวโมง)

9 . - . น. ( ชวโมง)

4

ว นทส

10 . – . น. ( ชวโมง)

-เสวนา “ความเ ส ม อ ภ า ค ข อ งผหญง ( ชวง รวม ชวโมง)

เพอหามมมอง ก า ร ใ หความหมายใหม แ ล ะ ปรบเปลยนใหเ ก ด ท ศ น ค ตความเสมอภาคของสตร

11 . – . น. (มชวงหยดพก นาท) ( ชวโมง)

12 . - . น. ( ชวโมง)

ตาราง กาหนดการจดเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP (ตอ) ตารางเวลา กจกรรม วธ TEP

ครงท

ชวงท

ชวงเวลา กจกรรมการเสวนา จดมงหมาย เทคนควธการ ขนท วตถประสงค

ว น13 . – . น.

( ชวโมง) -เ ส ว น า “ก า รวางแผน แกปญหา

วางแผนระยะสน แกปญหา

-ทกษะฟง พด คย ถาม ตอบ

-ก า รว า ง แ ผ น

เพอปรบปรงพฒนาทกษะ

149

ทหา

14 . – . น. (มชวงหยดพก นาท) ( ชวโมง)

พฒนาตน” ( ชวง รวม ชวโมง)

ส วนตน ห รอฝ ก ห ด ท ก ษ ะการพฒนาตน รวมทงเรยนรทจ ะ ป ร ะ ย ก ตค ว า ม เ ข า ใ จ ทศนค ต แล ะทกษะไปใชในชวตประจาวน

อ ย า ง มประสทธภาพ -การวเคราะหตน เอ ง /ก า รเขยน/การวาด

-ก า ร ร ะ บประเดนและสาเหตปญหา -การวางแผนชวต

-การแกปญหาสวนตว /ของกลม

--ก า ร ฝ กปฏบต พฒนาทกษะสาคญ

-การใหขอมลปอนกลบ

-ก า ร ท าการบาน

แ ก ป ญ ห า พฒ น า ต น (P)

การวางแผน การแกปญหา แ ล ะ ก า รพฒนาตนในชวตประจาวน

15 . - . น

( ชวโมง) ว นทหก

. – . น. ( ชวโมง)

. – . น.(มชวงหยดพก นาท) ( ชวโมง)

1 . - . น. ( ชวโมง)

-เสวนา “การตงปณธาน แนวทางเรมตนชวตใหม” ( ชวง รวม ชวโมง) -สรปการเรยนร ยตเสวนา

3. ผลการตรวจสอบประสทธผลนวตกรรม

ผเชยวชาญ ทาน ตรวจสอบประสทธผลนวตกรรมทงวธการ TEP และแผนการจดเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP ไดคา IOC 1.00 และคาการประเมนความเหมาะสมในระดบเหมาะสมมาก (xˉ = .9) ผวจยไดปรบปรงแผนการจดเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP ในบางรายละเอยดตามขอเสนอแนะและ

150

คาแนะนาของผเชยวชาญ ไดแก ภาษาทใชควรกระชบ ชดเจน ชอกจกรรมควรเปนเชงบวก และควรคานงถงการประเมนผลในชนเรยน ใหผชวยวจยเปนผสงเกตและชวยจดบนทก

ขอคนพบ 3 ผลของนวตกรรมตอทศนะความเสมอภาคและทกษะชวตของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

. สรปลกษณะของกลมทดลอง ภมหลงของกลมทดลอง

กลมทดลอง คน หนง สอง สาม ส หา หก เจด และแปด (ชอสมมต) มคณสมบตตามเกณฑ โดยไดรบการแนะนาจากนกวชาชพของบานพกฉกเฉน สมาคมสงเสรมสถานภาพสตรในพระอปถมภพระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาโสมสวลพระวรราชาทนดดามาต ทงหมดเปนผพกฟนของบานพกจากปญหาสามทบตทารายรางกายจนบาดเจบและไมมทพงพง กลมทดลองมอาย 19 ป 26 ป ป 4 ป 35 ป 40 ป ป และ ป ปจจบนอาศยอยในเขตกรงเทพฯและปรมณฑล คน ภาคกลาง คน และภาคใต คน นบถอศาสนาพทธ คน และศาสนาครสต คน ดานการศกษาจบประถมศกษา จานวน คน มธยมศกษา จานวน คน และจบระดบอนปรญญา 2 คน งานอาชพ ไดแก รบจาง คน แมบานทาความสะอาด คน คาขาย คน บรการทางเพศ คน และไมประกอบอาชพ คน กลมทดลอง คน มบตร และ คนไมมบตร ปญหาพนฐานนอกจากความรนแรงทไดรบจากคครอง ประกอบดวยปญหาตงครรภไมพงประสงค คน และปญหาสขภาพมภาวะ HIV คน

กรอบความคดของกลมทดลอง

กลมทดลองมกรอบความคดทไมเทาเทยมทางเพศ และมภาวะเครยด และยงไมมการจดการแกไขปญหาสวนตวตางๆ อยางเหมาะสม

. ผลของนวตกรรม

วธ TEP มผลตอการปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาคและทกษะชวตของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง โดยคะแนนของกลมทดลองหลงการทดลองสงกวากอนการทดลอง ทงน กลม

151

ตวอยางมการเปลยนแปลงตนเองทางจตวทยา ทศนะความเสมอภาคของสตร และพฤตกรรมการกระทา รวมทงการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง ดงน

2. ผลของนวตกรรมตอทศนะความเสมอภาค

การเปรยบเทยบผลตางของคะแนนทศนะความเสมอภาคของสตร ครงกอนการทดลองและครงหลงการทดลอง ดงตาราง ผลตางของคะแนนทศนะความเสมอภาคของสตรรายบคคล

ตาราง ผลตางของคะแนนทศนะความเสมอภาคของสตรรายบคคล (N= ) คนท คะแนนทศนะความเสมอภาคของสตร

กอนการทดลอง หลงการทดลอง ผลตางของคะแนน

1 71 126 55

2 106 141 35

3 77 135 58

4 76 133 57

5 77 132 55

6 82 136 54

7 72 137 65

8 89 127 38

รวม 650 1,067 417 x 81.25 133.37 52.12 S.D. . . . คารอยละ . . 34.74

จากตาราง ผลตางของคะแนนทศนะความเสมอภาคของสตรรายบคคล กลมทดลองมคะแนนเฉลยครงกอนการทดลอง x = . (S.D.= . ) คดเปนคารอยละ . และครงหลงการทดลอง x = . (S.D.= . ) คดเปนคารอยละ . โดยมผลตางของคะแนนทศนะความเสมอภาคของสตรครงหลงการทดลองสงกวากอนการทดลอง x = 52.12 (S.D=. . ) คดเปนคารอยละ .

. ผลของนวตกรรมตอทกษะชวต

การเปรยบเทยบผลตางของคะแนนทกษะชวต ครงกอนการทดลองและครงหลงการทดลอง ดงตาราง 8 ผลตางของคะแนนทกษะชวต

152

ตาราง 8 ผลตางของคะแนนทกษะชวตรายบคคล (N= ) คนท คะแนนทกษะชวต

กอนการทดลอง หลงการทดลอง ผลตางของคะแนน

1 207 294 87

2 237 320 83

3 188 298 110

4 182 307 125

5 180 298 118

6 234 321 87

7 192 314 122

8 187 316 129

รวม 1,607 2,468 861 x 200.87 308.50 107.62 S.D. . . . คารอยละ . . .

จากตาราง ผลตางของคะแนนทกษะชวตรายบคคล กลมทดลองมคะแนนเฉลยครงกอนการทดลอง x = . (S.D.=22.89) คดเปนคารอยละ . และครงหลงการทดลอง x = . (S.D.= . ) คดเปนคารอยละ . โดยมผลตางของคะแนนทกษะชวตครงหลงการทดลองสงกวากอนการทดลอง x

=107.62 (S.D.= . ) คดเปนคารอยละ .

2.3 ผลประเมนการเปลยนแปลงตนเองของกลมทดลอง

กลมทดลองมคาคะแนนการประเมนตนเอง ดวยแบบประเมนการเปลยนแปลงตนเองของผรวมกจกรรม ดงตาราง ผลประเมนการเปลยนแปลงตนเองของกลมทดลอง

153

ตาราง ผลประเมนการเปลยนแปลงตนเองของกลมทดลอง ขอท รายการ คะแนนเฉลย

(xˉ) ระดบ

1 การฟนฟเยยวยา สข สบายใจ ผอนคลายหรอบรรเทาจากความตงเครยด 4.87 มากทสด

2 ความเขาใจตนเอง เหนคณคา และพงพอใจในตนเอง 4.62 มากทสด

ความรสกมพลงอานาจ ความมนคงในตนเอง 4.25 มาก

ความรสกเปนอสระ หรอไดเปนตวของตวเอง 4.62 มากทสด

การตระหนกรในตนเอง มสต ยงคด ใชเหตผลพจาณาสงตางๆ นกถงผลทเกดขน

4.75 มากทสด

6 ความเขาใจในผอน เหนคณคาหรอคณงามความด และสามารถยอมรบนบถอผอนไดอยางจรงใจ

4.87 มากทสด

7 การสอสารทาความเขาใจและสรางความปรองดองกบผอน 4.87 มากทสด

8 การชวยเหลอ หรอมสวนชวยผอนทเปนทกข หรอตองการความชวยเหลอใหแกปญหาของเขา

4.87 มากทสด

9 การจดการแกไขปญหาของตน 4.25 มาก

ความเขาใจสงคม และสภาพการณทเปนอย 4.5 มากทสด 11 การปรบเปลยนความคดความเชอ หรอมมมมองตอสงตางๆ ทดกวาเกา 4.75 มากทสด

12 การเปลยนแปลงการกระทา หรอมการฝกหดทกษะบางอยาง เพอปรบปรงพฒนาตนเองโดยสมครใจ

4.62 มากทสด

13 ความคดความเชอในความเสมอภาคเทาเทยมกนของทกคน .00 มากทสด 14 ความมงหวงและการจงใจตนเองใหคดและทาสงตางๆ ใหมชวตทดกวาเกา .00 มากทสด

15 การปรบตวกบสภาพการณทยากลาบาก .00 มากทสด

รวม 4.72 มากทสด

จากตาราง ผลประเมนการเปลยนแปลงตนเองของกลมทดลอง กลมทดลองมคะแนนในระดบสงทกรายการ ซงแบงเปนคะแนนในระดบมากทสดรวม รายการจาก ขอ ไดแก ความคดความเชอในความเสมอภาคเทาเทยมกนของทกคน ความมงหวงและการจงใจตนเองใหคดและทาสงตางๆ ใหมชวตทดกวาเกา และการปรบตวกบสภาพการณทยากลาบาก (xˉ=5.00) การฟนฟเยยวยา สข สบายใจ ผอนคลายหรอบรรเทาจากความตงเครยด ความเขาใจในผอน เ หนคณคาหรอคณงามความด และสามารถยอมรบนบถอผอนไดอยางจรงใจ การสอสารทาความเขาใจและสรางความปรองดองกบผอน การชวยเหลอ

154

หรอมสวนชวยผอนทเปนทกข หรอตองการความชวยเหลอใหแกปญหาของเขา (xˉ= 4.87) การตระหนกรในตนเอง มสต ยงคด ใชเหตผลพจาณาสงตางๆ นกถงผลทเกดขน การปรบเปลยนความคดความเชอ หรอมมมมองตอสงตางๆ ทดกวาเกา (xˉ=4.75) ความเขาใจตนเอง เหนคณคา และพงพอใจในตนเอง ความรสกเปนอสระ หรอไดเปนตวของตวเอง การเปลยนแปลงการกระทา หรอมการฝกหดทกษะบางอยาง เพอปรบปรงพฒนาตนเองโดยสมครใจ (xˉ=4.62) ความเขาใจสงคม และสภาพการณทเปนอย (xˉ=4.5) สวนระดบมากม รายการจาก ขอ ไดแก ความรสกมพลงอานาจ ความมนคงในตนเอง และการจดการแกไขปญหาของตน ( . ) เมอเฉลยรวมทกรายการ กลมทดลองประเมนการเรยนรและการเปลยนแปลงตนเองในระดบมากทสด (xˉ= (4.7 ) นอกจากน กลมทดลองบางทานยงใหขอมลประเมนตนจากการเขยนและการพดคยหลงยตกลมเสวนาดวย สรปไดเปน ดาน ไดแก

. เกดการรตน ไดรจกตนเองเพมมากขน มใจหนกแนนเขมแขงขน ไมมาคดมากหรอใสใจเรองรายๆ ทเคยเกดขน เมอรวาตนเองหงดหงด เมอมคนพดไมดดวยกจะไมรบดวนโตตอบ แตจะใสใจความรสกทเกดขนของตนเองกอน ตลอดจนมความเขาใจชวตมากขน เขาใจและยอมรบในตนเอง คดวาสงทเกดขนทผานมายอนกลบไมได ตองยอมรบความเปนจรง

. เขาใจผอน มความพยายามทาความเขาใจเขาใจผอนมากขน วาอาจจะมเหตการณบางอยางทาใหเขาเปนเชนนน สงผลใหพดคยกบคนรอบขางไดอยางราบรน ไมมปญหากน กลาพดกลาคยมากขน แสดงความคดเหนมากขน อยกบผอนไดงายขน รจกยอมรบผดเมอผดพลาด

2.4 การเปลยนแปลงเปนรายบคคล

จากการสงเกตและบนทกความเปลยนแปลงของกลมตวอยางหลงรวมการเสวนาทจดขน พบวากลมทดลองมการเปลยนแปลงเปนรายบคคล ดงตอไปน

กรณหนง ตามมมมองของหนง ลกเปนประเดนสาคญทสด หนงเคยเสยลกใหสามเกาไปแลว ครงนตนตงใจ

แลววาจะไมยอมเสยลกคนนไปอก เมอหนงตงใจปกปองและตองการเลยงดลกคนนเอง หนงจาเปนตองตระหนกในการปกปองและดแลตวเองใหไดเสยกอน การเขารวมกลมเสวนาชวยใหมมมองของหนงทมตอตวเอง ฐานะ บทบาท หนาทของสตร และความสมพนธของหญงชายในชวตคเปลยนไป จากเดมทเคยเชอวาหนงจะฝากชวตของหนงและลกไวกบแฟน หนงหนมาฝากชวตไวกบตวเอง ดวยการตระหนกในความรบผดชอบและชนาชวตตนเอง ซงเพมพนการเหนคณคาในตนเองของหนงมากขน

“...หนงไดเรยนรแลววา ตวเรามคณคาและชวตเปนของเรา เราตองไมยอมใหตวเองถกรงแก แลวหนงไดรบการชวยเหลอคมครองจากมลนธ ซงชวยประสานงานและไกลเกลยเรองคดของหนง และพอแม

155

ของหนงกเขามาชวยปกปองหนงมากขน ไมเหมอนครงสามคนกอนทหนงตองไปอยภาคใตเพยงลาพงกบครอบครวสาม ...ขอบคณพๆ เจาหนาทและเพอนๆ ทชวยใหหนงไดกลบมามองตวเอง เหนตวเองวา เราตองดแลตวเอง และเรามสทธทจะปกปองตวเอง ไมใหใครแมจะเปนสามมาทารายเรา โดยไมมเหตผล การเสวนากลมดวยวธ TEP ไมไดเปลยนความเชอของหนงทวา ครอบครวตองอยพรอมหนาพอแมลก ซงเปนสงทหนงยงยดถออยางเหนยวแนน จากวนนนถงทกวนน หนงเลอกกลบไปใชชวตครอบครวรวมกบสามคนปจจบนอกครง แตหนงไดเกดมมมองใหม ทใหคณคาแกตวเอง และมการวางแผนการดาเนนชวตคภายใตกลไกการปองกนความรนแรง และการชวยเหลอจากครอบครวของตนเองและหนวยงานทางสงคมทเขามาปกปองสทธ และหากเกดเหตการณความรนแรงในลกษณะเดมอกครง หนงกมแนวปฏบตเพอออกจากความรนแรง

“ขอบคณพๆ หนงตงใจวาจะกลบไปเพอลกไดมพอ จะลองดกนอกสกทหนง แตครงนหนงจะไมใหมนเปนเหมอนเดม จะมการคยกน ตกลงเพอปองกนปญหาการใชความรนแรง ชวงแรกหนงกะวาจะไปอยกบพอแมหนงกอน แลวคอยดกนวาเขาเปนยงไง ทาไดอยางทสญญาหรอไม และเรองนกมมลนธเขามาชวยดแลตลอด”

ในการตดตามผล เดอน ผวจยไดพดคยกบหนงและพบวา หนงสบายด โดยไดรบการดแลจากพอแมและมลนธ จากกรณศกษาของหนง ทาใหพบวาการปรบเปลยนมโนทศนเปนการเรยนรทชวยปรบประยกตโครงสรางความคด จตใจ และการกระทาจากกรอบความคดและการมองโลกแบบเดมในแงมมและการใหความหมายใหม เปนการเปลยนแปลงทบรณาการและสรางสรรคระบบคดในแบบทบคคลพจารณาใครครวญและตดสนใจเลอก ชนาตนเอง ซงบคคลมสทธทจะทาตามความตงใจของตนเอง โดยรจกวเคราะหตนเอง เหตการณ บรบท และวางแผน กรณของหนง หนงเรยนรและรจกใชอานาจ กลไก และความชวยเหลอทางสงคมใหเปนประโยชน ทาใหประเดนนไมจากดเปนเพยงเรองภายในครอบครว หรอเรองสวนตวของผหญง ทตองแบกรบเพยงลาพง

กรณสอง กอนหนานสองซอมดตงใจจะไปฆาสามและเมยนอย แตกไดคดวาจะทาใหตวเองลาบาก เนองจาก

มคดตดตวมา เลยไมไปชาระหนแคนแตยงเจบใจอย เปนความคกรนในใจตลอดเวลา เมอสองมาเขากลมเสวนาดวยวธ TEP ซงมประเดนเสวนาในการผอนคลายความเครยด ทาใหสองไดเรยนรและมองเหน

156

แนวทางจดการแกปญหาความรนแรงในตนเอง เกดทกษะในการชะลอความวาวนหนหนพลนแลน และหลกเลยงการชนปะทะกบผอน ซงกอนหนานไมเคยมในความคดของสองมากอน ทาใหเกดความรสกยบยงชงใจ ใชเหตผลตดสนใจในสงตางๆ และสรางสรรคเปนเทคนคการควบคมอารมณของตนทนาไปใชไดผลจรง โดยสองไดทดลองใชวธการชะลอการโตตอบดงกลาวอยางไดผลกบแรงปะทะในบานพก และภายหลงเมอสองออกจากบานพกฉกเฉน กลบไปหางานทา ไดพบกบสามและเมยนอยอกครง สองรบรวาตนเองยงโกรธแคน แตแทนทจะตรงเขาไปจดการคนทงคดวยความรนแรง สองเลอกทจะใชวธการชะลอการโตตอบ สองเลาวาตนสามารถควบคมอารมณความรสกของตวเองไดมากขน มความภมใจและพงพอใจกบการจดการตนเองได ความเปลยนแปลงนในระยะตนเปนความอดทนและใชวจารณญาณใครครวญถงผลทอาจเกดขน

ในชวงหลงของการดาเนนการเสวนากลม สองสามารถสะทอนความคดในเชงวพากษตอประเดนเพศภาวะและความเสมอภาคของสตรออกมาไดอยางชดเจน เชน

“ทาไมผหญงถงตองสวย หรอเพราะอยากใหผชายพงพอใจ แลวทาไมถงตองทาใหผชายพงพอใจ ทงๆทเราและผชาย กตางตองการความพงพอใจเหมอนกน”

“ผหญงและผชายตองชวยกนรกษาชวตครอบครว ไมใชเปนภาระของฝายหญงทตองรกษาชวตครอบครวไวเพยงฝายเดยว ไมควรใหเรองในชวตคตกเปนภาระของฝายใดฝายหนง”

“สงคมไทยยงเปนสงคมทใหผชายเปนใหญ เปนฝายนาในแทบทกเรอง ทาใหผหญงตองเปนฝายตาม และมขอจากดมากกวา ตอใหผหญงเกงกยงถกขอจากดทางสงคม ทาใหไมมโอกาสมากเทาทควร สองเขาใจแลวพ วาทาไมชวตของสองตองเหนอยอยางนมาตลอดชวต โอเค สองกโงแบกมนดวย แตสองกแบกมนจากสงตางๆ สงแวดลอมไงพ บบรด บบรด”

“ทาไมผหญงทเปนเหยอถกสามทบต จะตองเปนฝายอบอาย ทงๆท ฝายชายตองเปนฝายละอายแกใจเพราะเปนผกระทา นมนเปนความบดเบยวจากคานยมทางสงคมนนเอง มนกลบตาลปตรกนนะพ สองวา คงเปนเพราะเราไปยดตดกบความคดทางสงคมมากไป เลยทาใหเราตองมาชอกชาอยอยางน ถาจะใหด เราตองคดไดในแบบของเรา ในชวตของเราเอง มาสนนสองยอมแตกตาง ดกวาใหสงคมมากดเรา แตไมใชวาเราตองไปกดสงคมนะ สงคมนแคไหนกไมร เราแคดแลตวเราใหไดกพอ”

“ผหญงตองการการชวยเหลอจากผชายเสมอ ทงงานในบานและนอกบาน และการใชชวตรวมกน แตดเหมอนวา ผหญงตองทาใหตลอด เรองน เราตองเรมเปลยนทตวเรา”

มมมองเหลานเปนผลของการพจารณาใครครวญ และเมอไดพดออกมา กชวยใหสองไดยนเสยงความคดใหมของตนเอง และเกดแรงการกระทา ทพยายามสรางความเสมอภาคหญงชายและระหวางตนกบคนอนดวยการลดทาททแขงกราว ปรบเปนความออนนอมและอดทนมากขนตอแรงปะทะตางๆ ในชวต

157

เมอยตการเสวนา สองมความมนใจในตนเองมากขน ไดกาหนดเปาหมายชวตทจะเรยนใหจบปรญญาตร และทางานเพอเลยงดตนเอง แม และลกอก คน ซงเปนแนวคดทสองจะพงพาตนเองใหได โดยเฉพาะการประกอบอาชพสจรต อยางไรกตาม ในชวงตดตามผล เดอน ผวจยพบวา สองอบจนหนทางตงตว จงไดไปขอยมเงนจากฝรงทเคยใหสองฟอกเงนจนมคดตดตว มาเปนทนเปดรานคาขายกลางวน และเรยนปรญญาตรภาคคา ซงตอมาสองและฝรงไดพฒนาความสมพนธเปนครก และมเหตการณทะเลาะเบาะแวงถงขนทารายรางกายสอง เปนการประสบความรนแรงจากคครองซา สองไดตดตอขอความชวยเหลอจากผวจยและกาวออกจากความรนแรง เรองของสองสะทอนใหเหนวา สตรทผานพนความรนแรงและปรบเปลยนมโนทศนไปในระยะแรกอาจขาดโอกาส นาไปสการพงพงผชาย ทอาจประสบเหตความรนแรงซาได จงจาเปนตองไดรบการสนบสนนชวยเหลอหลงออกจากบานพกฉกเฉน ทจะเปนการปองกนเงอนไขความรนแรงทอาจจะเกดซา ในการสนทนาครงลาสด สองไดยนยนกบผวจยถงพลงใจของตน ดงทสองบอกวา “หลายอาทตยทสองเจอพวกพ สองไมรวาพวกพมาทาอะไรกบใจของสอง สองอธบายไมถก แตสองรวา ไมวาจะเจออะไร สองจะมแรงใจ และจะตงหลกมนใหไดใหม”

เปนความจรงทวาสถานการณความรนแรงในโลกของเพศทไมเทาเทยมยงไมเปลยนแปลงไปโดยงาย และผหญงทเคยผานความรนแรง แมจะไดรบการจดประกายใหเกดการปรบเปลยนมโนทศนไป กไมไดหมายความวาชวตตอไปจะสวยสดงดงามหรอราบรน แตสงทคงทนตอปญหาความรนแรง คอ ความสามารถในการคดพจารณา มปญญา รหลกเลยง รปองกน รจดการตอปญหาความรนแรง และยนหยดตอความเสมอสงเหลานยงตองใชความพยายามอยางมากในสภาพการณทไมเอออานวย และบงบอกวาสตรทถกกระทาความรนแรงยงจาเปนตองไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากครอบครว หรอเครอขายทางสงคมจนกวาจะตงหลกไดจรงๆ

กรณ สาม สามเปนคนๆ หนง ทสามารถเปนตวแทนของผมอานาจนอยทางสงคมในทกมต และการทสามเปน

ผปวยHIV มปญหาสขภาพจากความรนแรงทางเพศของคครอง ทาใหตองเขาพงบานพกฉกเฉน สามมกรสกวาตนเองไมมคณคาและเปนภาระใหแกบานพก แตเมอไดเขากลมเสวนา กลมชวยใหสามมองเหนคณคาและความสามารถทภาคภมใจได เกดความเชอมนในตนเองมากขน ดงทสามบอกวา “...ขอบคณททาใหฉนร

158

วา ตวฉนมคณคาไมตางจากใคร สามารถทางานเลยงดตวเองได ไมตองพงใครกได” และสามไดเขยนบนทกวา“...ฉนรสกชอบตวเองมากกวาทผานมา” และ“...ฉนมความสขมากขน โดยทไมตองขนกบคนอน”

หลงยตการเสวนา แมสามจะมอารมณหดหและนอยใจอยบอยครงเชนเดม แตผลของการเสวนาชวยสามใหยอมรบตนเองและรจกควบคมอารมณใหกลบสปกตไดเรวขน ในชวงตดตามผล เดอน สามเลาวา “สามสบายใจมากขน ยงนอยใจอยแหละพ แตไมโกรธนาน และไมเอาอดตเกบมาคดมากแลว ขอบคณพมาก” สอดคลองกบมมมองของเพอนในบานพกยนยนวา สามแจมใสขน และหายอารมณเสยเรว” ซงสงผลทาใหสมพนธภาพเชงรกษากบผอนดขน เจาหนาทสงคมสงเคราะหของบานพกสงเกตเหนความเปลยนแปลงน จงไดแจงใหผวจยทราบวา “...สามอารมณดขน และพดจารเรองมากขน และคยกนกบเพอนๆ ดเลย”

กรณ ส

หลงจากสไดรบเชอ HIV จากสามคนสดทาย มญาตบางคนรขาวและนาไปแพรงพรายในหมญาตและคนรจกจนเกดความรงเกยจ ตลอดจนทอดทงไมชวยเหลอ ซงทาใหสรสกโกรธ เสยใจ และหมดอาลยตายอยากในชวต กลมเสวนาไดเปดโอกาสใหสจดการกบความรสกทเจบชา ทามกลางการประคบประคองจตใจ ชวยใหสมองเหนคณคาในตนเอง และมคานยมทเปนของตนเอง ไมขนอยกบการตตราจากบคคลภายนอกหรอสงคม ทาใหเกดความรสกมอสระในตนเองและเปนตวของตวเองไดมากขน “...แตกอนปาคดวา เราอาจจะไมแครขปากคนกได แตจรงๆแลวเราแคร เรายงอยในสงคม มนยงมผลกบเราอย แตไดคยกนอยางนกรสกวา ความผดถกชวดเปนเรองของเราเองจรงๆ ไมไดขนอยกบใครมากาหนดหรอมาวาเราได เราไมไดเปนไปตามปากคน แตเราเปนไปตามสงทเราทา ถาเราแครปากคนเรากไมเปนอสระ แตตอนนปารสกมความสขเปนอสระ เพราะเรารวาจรงๆแลวเราเปนยงไง”

“ปาใหอภยกบทกคน เขาคงไมไดตงใจหรอไมรวาปาจะเสยใจยงไง มาถงวนนปาใหอภยอยางเตมใจ ปาขอบคณทกคน ทชวยปา ใหกาลงใจ ใหปาไดคด ปารแลว ไมใชความผดของเขา ไมใชความผดของใคร เปนแตเพยงความคดทรงเกยจผตดเชอดวยความไมร ดวยความกลว มนกเหมอนทผหญงทตองแปดเปอนความผดพลาด ทสงคมไมยอมรบ เปนเรองของความคดทางสงคม ทสาคญเราตองใหอภยตวเอง เหมอนทพระเจาใหอภยเรา”

“...ตอนนกมเชออยในตว เรากตองดแลตวเองใหดทสด อะไรทผานมาแลวกผานไปแลว ทกวนนปามชวตอยดวยความหวง หวงวาจะไดอยกบลก ปาจะดแลตวเองใหดทสด ไมใหเปนภาระกบเขามาก เทาทจะทาได”

กรณ หา

159

หามความเชอกอนหนานวา ตนเองเปนผหญง เปนเพศทไมมใครตองการเหมอนลกชาย ตามกรอบคานยมของสงคมทไมเทาเทยมกนเรองเพศ เมอไดรวมกลมเสวนา กลมไดชวนใหหาไดเขาใจเรองคณคาของตนเองกบมตทางเพศ ทาใหหามองเหนและใหความหมายใหมแกคณคาของตนเองในมตทางเพศภาวะและความเสมอภาคหญง-ชาย และใชเปนแนวทางในการครองชวตค

“หนขอบคณพมากคะ หนไดเขาใจ และรวา มนไมใชแคตวหนทคดไปเอง นอยใจไปเอง เรองของหนมนเกยวกบสงคม ททากบผหญงผชายไมเทากน สงทหนไดคด คอ มนไมเปนไรหรอกนะทสงคมจะเปนยงไง แตเราตองรกตวเอง และไมคดไปในทางททาใหตวเราเองแยลง”

“หนปรบความเขาใจกบสามไดแลว กฟงเขาและใหเขาฟงเราบาง ไมยอมใหเขาพดอยฝายเดยว จดการอยฝายเดยวเหมอนแตกอน”

กรณ หก

ผนาเสวนากไดชวนหกใหพจารณาในประเดนการอยรวมกนกบผอนอยางเสมอภาคเทาเทยม ทาใหหกมความตองการทจะเปลยนการพดจาขวานผาซากของตวเอง คอ จากการพดแบบตรงไปตรงมาโดยไมคดถงความรสกของคนอน เปลยนเปนการคดและการพดทมเหตผลมากขน หกตระหนกรวาถาตนเองไมเปลยนแปลงตนเอง จะเกดปญหาตามมา

“หนวามนอยกบหนมานานามาก หนไมรวามนมายงไง และมนกมากขน และถาหนไมเปลยนกคงมคนเกลยดเรา ตองอยกบความเคยดแคนตลอด เปนไมเกรนไมหาย”

หกไดฝกปฏบตและมมมมองทดขนตอเพอนๆ และเจาหนาทบานพกฉกเฉน เกดการเรยนรวา ความเทาเทยมเปนเรองของความเคารพกนในบทบาทความสมพนธและการแสดงออกทเหมาะสมตอกน

“หนวา ความเทาเทยมกนเปนอะไรทด แตมนตองอดทนอดกลนตอกนใหได ทผานมาหนไมเคยสนใจเรองนเลย เจอใครแรงกวากถกเขาขม ใครออนกวาหนกขมเขา การไดมาเขากลมพ ทาใหหนไดคด ใจเยนขนและใหเกยรตตวเองใหเกยรตคนอน หนวามนเปนความคดของหนทเปลยนไปมากกวา คอ เหนวาคนเราจะอยกนได กบแฟน กบใคร กตองยอมรบใหเกยรตกน และเหนวาเราเปนคนดวยกน

กรณ เจด ชวงแรก เจดมองไมเหนคณคาในตนเอง ตลอดมาทอยในเหตการณความรนแรงในครอบครวได

ระบายความเจบชานาใจดวยการกรดขอมอตนเอง กลมเสวนาไดชวยใหเจดพจารณาใครครวญในประเดนเพศภาวะและปรบเปลยนมโนทศนมความเชอในความเสมอภาคระหวางหญงชาย และระหวางตนกบคนอน ทาใหเจดเหนคณคาในตนเองในความเทาเทยมกบผอน เจดเขยนสะทอนความรสกวา “ฉนโชคดท ไดเกดมา

160

เปนเจด ฉนโชคดท ไดเปนแมของลก ฉนโชคดท ไดเรยนรวาชวตกมคาอยบาง ฉนโชคดท ไดเกดมามพอแมทรก ฉนโชคดท ไดมความรกจากคนรอบขาง ฉนโชคดท ยงไดมโอกาสดๆ อย ฉนโชคดท ไดมงานทอยากจะทา และทาใหดๆ เหมอนกบทกคน และฉนกยงไดรบสงทมคาในชวตเหมอนคนอนเขา นน คอ ความรกตวเองและเพอน”

เจดยงไดเสนอปญหาทอยากจะแกไขในตวเอง กคอ การควบคมอารมณ เจดบอกวา “มกเปนทกขกลววาคนอนจะไมพอใจเจดอยตลอดเวลา และอยากแกไขอารมณ ทหงดหงดงาย ใหใจเยนลงบาง เพราะมนทาใหรสกไมเปนตวของตวเองเลย ไมเคยไดตดสนใจอยางทตวเองตองการเลย” ผนาเสวนาจงใหเจดทาความเขาใจถงปญหาการไมยอมรบตนเอง ในกรอบทศนคตของสงคมทกาหนดและใหคณคาแกความเปนผหญงในเงอนไขตางๆ ทจากด ทาใหเจดเขาใจตนเองในบรบททางสงคมวฒนธรรม โดยเจดกลาววา “การพดคยกนอยางน ชวยใหเจดเขาใจและรถงปญหาทผานมา ทเคยหนมาโดยตลอด ทาใหเขาใจตวเองมากขน แลวกไดรถงปญหาของเพอนๆ ในกลม ได ทาใหเรยนรมาก”

ในระยะสดทายของการเสวนา เจดวางแผนกาหนดอนาคตของตนวาจะไปเปนผปกครองประจาบานเดกกาพราและตดเชอ HIV จากแม ซงเปนงานอาชพทมคางานแรกในความรสกของเจด แตตดทสามคอยมารบกวน โดยเอาประเดนเรองลกมาทาใหเจดรสกผดและกลบไปสวงวนความรนแรงแบบเดม เชน “เปนแมประสาอะไร ทงลกไวใหยาเลยง สวนตวเองไปเลยงเดกกาพรา” เจดกรสกลาบากใจมากเมอมประเดนลกเขามาเกยว

“แฟนมกจะเอาเรองลกขนมาอาง วาหนทงไดยงไง ใชลกมาเหนยวรงใหหนกลบไปวงวนเกาๆทหนออกมาไดแลว หนเสยใจทกครงทเขาหาวาหนทงลก ตอนนเขากอยกบยาทตางจงหวด กเรยนหนงสอ แตหนกดแลเขาไมได เอาเขาไปดวยไมได เพราะมนจะทาใหเขาลาบากยงไปกวาน” กลมเสวนาไดชวยใหเจดพจารณากบโอกาสทไดรบและทางเลอกในชวต ซงเจดไดใครครวญและตดสนใจไปเปนผปกครองประจาบานเดกดงกลาว เจดบอกเลากอนยตกลมวา “ชวตของเจดกาลงกาวขามอดต อนาคตรออยขางหนา และจะตองทางานใหดทสดๆ” เจดยาวา “จะไปทางานในหนาททเลอกใหดทสด” ซงเปนแรงบนดาลใจในชวตใหทกคนในกลม จากการตดตามผล เจดไดออกจากบานพกฉกเฉนแลวไปเปนผปกครองประจาบานเดกทตดเชอHIV โดยมสามโทรศพทไปรบกวน ซงเจดมความมนคงในการรกษาจดยนทเลอกแลว เจดไดเดนตามความฝนของตนเอง ไมกลบไปสวงวนของความรนแรงเดม และชวตของผดแลเดกกาพราไดเพมพนความหมายชวตแกเจดมากยงขน

กรณ แปด

161

ครงแรกทพบกน แปดพดแสดงความเชอวา ผหญงตองพงพงผชาย สาม เนองจากชวตของแปดอยแตในบานของชายผอปการะตลอดมา และถกกระทาความรนแรงจนใหมองไมเหนคณคาในตนเอง “...ปาไมรหรอกวาพอแมเปนใคร ชวตมนเหมอนกบอยกบคนแปลกหนามาตลอด เพราะทเขาเลยงดเรา เขากไมไดเลยงดแบบด ใหเราทางานบานให... ทาทกอยางแบบเปนคนรบใช ไมใหเกยรต ไมไดออกหนาออกตา” กลมเสวนาไดประคบประคองชวยสนบสนนใหแปดมความมงหวงในชวต โดยแปดตองการฝกฝนอาชพเพมเตม แตไมรแหลงเรยนรและขาดการสนบสนนตลอดมา กลมเสวนาไดชวยใหแปดสารวจความสามารถของตน ทาใหแปดตระหนกรวา ตวเองยงมความสามารถมากกวาทคด เกดความมนใจ เชอมน และเหนคณคาของตนเองมากขน และเรยนรทจะเรมลงมอทา แสวงหาความรแทนทจะรอใหคนหยบยนให จากการตดตามผล แปดไดงานทาเปนแมบานตามทตนเองถนด เรมปรบตวไดและเรยนรสงใหมๆ แปดกลาววา “เหตการณทเกดขน กดไปอกแบบ ไดออกจากบานทปดตวมากวา 30 ป ไดมมอสระเสยท”

จะเหนวา ทกกรณมการเปลยนแปลงทเปนการเฉพาะตว และมบางประเดนทเปนโจทยในใจรวมกน เชน เรองลก คณคาในตนเอง การควบคมอารมณ และโอกาสในการดาเนนชวต ทงน เมอพจารณาลงไปจะเหนวาประเดนเพศ ไมใชประเดนเดยวททาใหสตรทถกกระทาความรนแรงดงกลาวอยในฐานะทไมเทาเทยมทางสงคมกบผอนและถกกดข ยงมสงทเปนภมหลงของชวต เชน ระดบการศกษา ฐานะทางสงคมและเศรษฐกจ และประวตชวตอนๆ ทสงผลตอการถกกระทาความรนแรงและความไมเทาเทยมทางเพศ

. ภาพรวมของการเปลยนแปลง นอกจากการเปลยนแปลงรายบคคลแลว กลมทดลองยงมการเปลยนแปลงในบางลกษณะรวมกน

ดวย เมอวเคราะหเนอหาของขอมลเชงคณภาพทเกบรวบรวมมา โดยใชหลกการวเคราะหผลของการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน (Mezirow, 1990 ) เปนกรอบ กสามารถจาแนกการเปลยนแปลงตนของกลมทดลอง เปน ดาน ไดแก ( ) การเปลยนแปลงทางจตวทยา (psychological changes) ( ) การเปลยนแปลงทศนะความเสมอภาคของสตร (cognitive/premise changes) และ ( ) การเปลยนแปลงทางพฤตกรรม (behavioral/action changes) ดงน

. . การเปลยนแปลงทางจตวทยา การเปลยนแปลงทางจตวทยา ไดแก กลมทดลองเหนคณคาและเชอมนในตนเองมากขน เปนการ

ปรบเปลยนการรบรตนเองในมมมองทางบวก (positive self-concept/perception) แตกตางจากชวงเรมเสวนา ทกลมทดลองบอกเลาถงตนเองในภาวะเครยด คดมาก สบสน หวาดกลว กงวล หดห ซมเศรา สนหวง ทงน

162

เนองจากความเครยดทสะสมจากความรนแรง (Post-traumatic Stress Disorder) โดยสตรทถกกระทาความรนแรงจากคครอง ไมมทพงพาอาศย ตองออกจากบานมาพกชวคราวทสถานสงเคราะหอยางบานพกฉกเฉน นบเปนผไดรบบาดเจบและชอกชาทงทางรางกายและจตใจ ไดนาพาปญหาความรนแรงและเรองอนๆ ทพวพนมาดวย เชน คดความ ความกงวลในอนาคต และความรสกโกรธ ตวอยางเชน

หนง “อยางเชนของหนเลยนะ ปญหา...กเรองพอของนองนา ทหนเจออยกถอวาเปนปญหาทหนกปญหาหนง เครยด คอ เราตองคด คดหาหนทางอยางไรใหเรองของเรากบเขาจบ คดตลอด จะปรกษากบแมตลอดวาปญหานมนใหญนะ จะปรกษาจะแกไขกนยงไง ตงแตหนมานมเจาหนาท คอยชวยเหลออย เขาจะคอยดาเนนเรองให แลวเขาจะมาคยกบหนอกทหนง คอพอไปคยป บ ตวหนเองตองคดแลววา เขาจะเอาปญหาทจะแกใหเรามาใหเราคด พอไปดาเนนเรอง เราตองเอาปญหาไปคยกบชนศาลเขาอกทหนง (เรมรองไห) เครยดมากพ คดมากทกวนเรองน วางเปนตองคด แตกคดไมตก... ชวงน เขากตามมาหาถงทน แตหนงยงไมใหเจอ หนงกลวมาก กกลววาเขามาเอาลกไปเลย (เงยบไปชวขณะหนง) ทกวนน อยากใหเรองนจบไปเสยท

สอง “กเครยดเหมอนกนนะ ไมใชไมเครยด เพราะวา... (เงยบอดใจหนง) เรารแลววามนเปนยงไง คอออกไปแลวจะเปนยงไง (พดชา เสยงเบา และเศรา) แตวาตอง...พยายามมน ทจรงมนไมงายนะ อยก บเรองทเราไมอยากไปเจอแตตองไปเจอ แตตรงนเราตองเคลยรกอน ใหเรองมนผานไป ถงจะเขมแขง ถงจะยนได ถงจะสอะไรหลายๆ อยางได เพราะเรามแคสองมอสองเทา ทาทละสบอยางไมได ตองทาตรงนกอน มนบงคบ ไฟลทบงคบ ตองเอาตรงนกอน หลงจากนน เรารอยวาตองเจออะไร (ผนาเสวนาถามตอ ตรงทวา “ตองเจออะไร” พอบอกไดไหมวาเราคาดวายงไง?) กคาดวา ถาจาเลยทรวมกบเราเขาจางทนายดๆ บางทเราอาจจะไมตอง...เดนเขาไป...ใน...Jail (พดอยางลงเล) อาจจะ... แตถาทนายมนไมด กมสทธ ทสองมาอยทน สองไมอยากใหลกไปอยคลอดในคก”

สาม “หนกใจ เรองลก ทกวนนเขากไมยอมเชอฟง เขาดอ (ลากเสยงยาวท “ดอ”) ดอรน ถาเราเปนอะไรไป เขาจะอยยงไง ตวเองกไมแขงแรงเทาไรหรอก กระดกสนหลง เคยโดนแฟนทบตมา ทาราย เขาเหยยบเอา มนไมคอยดเทาไร มนจะปวด ถาเราเปนอะไรไป ไมรตอนน เขาจะ...เขาจะดแลตวเองไดรเปลา ไมรเขาจะตวรอดไดแคไหน กยงไมทราบ (เสยงเศรา) อยากใหเขาไปอยทมหมอนกศกษาชวยดไมเกรนของนองเขา เขาไดรบความกระทบกระเทอนมา อยากใหเขาไดตรวจสภาพจตใจของเขา เขาเปนมาตงแตเดกแลว เพราะเขาเหนสภาพพอแมตกน เขาเหนภาพตรงนน เขาพดอะไรไมไดเลย กอกอก อยากใหเขาดตวเขาใหรอด ดแลตวเองใหได เขากคดมสาม ถามไปแลว กไมรเปนไง กไมมอะไรมาก ขอใหเขา หวงวาเขาจะเจอคนทไวใจไดอะไรเงยะ เขาไปไหนคนเดยวไปไมได นงรถกนงไมคอยเปน ญาตพนองกไมเอา พอกไมเอา ทางครอบครวกไมเอา ใครจะชวยได กมแตเจาหนาท เจาหนาทจะชวยไดแคไหนกไมทราบเลย (เงยบไปคร

163

หนง) เขาเคยพดวา เราไมหวงเขาอะไรอยางเนย เราหวงเขาแตเขาไมเขาใจ เราจะเกบเงนไดแคไหน จะทางานไดแคไหน จะอยไดแคไหน เราจะไปเมอไรกไมทราบ”

หา “ตอนนเครยดมาก ปวดหว ถาเกบไวแลวทนไมไหว หนกระบายออกมาเลย (มเสยงเพอนบอกวา ชอบระบายกบลก หาสหนาไมด) ...ถาอยกบแฟน จะทน จนไมไหว คอยระบายออกมา ระเบดออกมา แลวทะเลาะกน ตอนอยทบานแฟน แมแฟนชอบหาวาหาขเกยจ งอมองอเทา ไมรจกทามาหากน ทงๆ ทหากทางานบาน แลวตองเลยงลกเลกอก เวลาโดนวาจะปวดหวมาก”

หก “มนเครยดมากพ เครยดจน..บางทกไมรวามนโกรธ จนมนมากๆ กตองหาทระบาย ระบายกบคนนนไมได กตองระบายกบของใกลๆ อยางถบขางฝา ตง ตง พสองจะเหนหนเปนบอยมาก หนไมไหว หนตองลงอารมณตรงนน ไมงนจะเครยดมาก”

นอกจากนกลมทดลองยงมความรสกละอายใจ และผดบาปตดคางใจจากเหตการณในอดต มองตวเองเปนผผด โดยไดรบอทธพลจากคานยมทางสงคม ทมกรอบความคดตตราและกาหนดคณคาของผหญงดวยอคตทางเพศ เมอชวตไมไดเปนไปในแบบจารตทางสงคมกาหนด กทาใหมการรบรตนเองในทางลบ โดยเฉพาะกลมทดลองทงหมดนมประวตภมหลงทกลาวไดวา เปนคนชายขอบทสงคมปฏเสธ ไมยอมรบ และถกตงขอรงเกยจทงโดยเพศสภาพ ชนชน ระดบการศกษา และฐานะทางเศรษฐกจ ชวตตองเผชญกบสภาพการณทเตมไปดวยอคตและความไมเทาเทยม จนดานชาตอความรนแรงทเกดขน ทาใหเกดตราบาปในใจตลอดมาวา ตนเปนคน “ไมด” หรอ “มความประพฤตเสอมเสย” เชน มสามหลายคน เปนโสเภณ เปนอาชญากร พวพนกบการคายาเสพตด หรอเปนคนเรรอนตามทองถนน ตงครรภไมพงประสงค เปนเอดส ไมเปนทตองการของครอบครว ไดแตตาหนและคดในทางทลดคณคาของตวเอง เกดความรสกตนไรความหมายชวตและไมเหนคณคาในตนเอง

สาม “พคะ คอหนจะถามพวา หนมลกสามคน คนหนงอยกบพอ อกคนอยกบหน อกคนหนงหนทงไวกบพอเขา แตวาหนไมเคยเลยงเขา เขาหาวาหนใจดา หาวาหนทง หนจะเปนบาปไหมคะ หนกไมไดไปเยยมเขาเลย พอเขาไมยอมใหเขามากบหน แลวหาวาหนเปนคนใจดา ทอดทงลก เราไมไดทง แตตวพอไมใหเราไปเยยมเลย พอเขาบอกวา ถาใหเอามา เขาจะเสยชวต กไมรเสยชวตจรงรเปลา ทหนจากเขามา เขากแคสามขวบ แตหนไมรเขาเสยรเปลา ถาเขาเสยขนมา หนกยงไมไดทาบญอะไรใหเขาเลย กลววาเขาจะเสย พอเขาอารมณไมด ใบเกดใบอะไรกไมใหหนไปเอา”

เมอประสบจดแตกหกในชวตค หรอไดรบการชวยเหลอออกจากความรนแรงของคครอง เขาสกระบวนการสงคมสงเคราะห มาอยในบานพกฉกเฉน ตองอยรวมกบเพอนผถกกระทาความรนแรง ทสะสมความเครยดและงานคางใจ หรอมทาทกระดางตอกน ทาใหมเหตกระทบกระทงกนบอยครง รวมทงยงตองปรบตวกบ

164

สภาพการณใหมในการอยในบานพกฉกเฉน ซงมกฎระเบยบและโครงสรางอานาจในบานพก เกดความตงเครยด เชน

สาม “บางทเราหยดตรงนนแลวนะ แตวาเขากยงเอาเรองของคนอนมาใหเราอก เราก เราไมอยากจะพดตอ เลยบอก “หยดเลยไดแลว หยดไดแลว” (หนาเรมบง และเสยงเกรยวขน) เขากวา “ทาไมตองหยด”

เราบอก “เรารบไมได” เขากวาไมหยด เขาเถยงเปนชด เราพดไมทน ปากพดไมทนหรอก ทาใหเราอยากจะดา แตดาไมได ดาไมทน (เพอนๆ พดแทรก “คนรอบขางชอบเอาเขามาสมๆ เยอะมาก ชวนกนมา”) (พดแซงอยางเรว) มเรองโนนเรองนทาใหเรา ไมใชวา เออ เรองนจบไปแลว ใชมะ แตเรองนนกเขามาอก ทาใหเราทาอะไรไมถก บางทเรากคดฆาตวตาย …เซง เซง เบอตวเอง บางททานขาวอยกไมอยากทาน อยากไปเรอยๆ”

การเปลยนแปลงทเกดขน

หลงไดรวมการเสวนาดวยวธ TEP ซงเรมตนดวยการสรางสมพนธภาพเชงรกษา และฟนฟสภาพจตใจทบอบชา จงเกดการผอนคลายบรรเทาความเครยด เปนการเปลยนแปลงทางจตวทยาและพนฐานของการพฒนาตนในกระบวนการปรบเปลยนมโนทศน โดยกลมทดลองไดรายงานถงความเปลยนแปลงทเกดขนกบตนเองวา ตนรสกผอนคลาย บรรเทาความเครยด ฟนฟสภาพจตใจ

หนง “ไดทากจกรรม (การฝกหายใจผอนคลายความเครยด) แลวรสกดคะ ไดผอนคลาย รสกโลง สบาย (ทอดเสยงยาว)”

สอง “สองรสกเบา แตมพลง (หยดชวอดใจสหนาใครครวญ) เบา แตมพลงขน กจกรรมนชวยใหสองฉกคดขนมาเลยวา แตละวนเหมอนเราลมไปวาเรากาลงทาอะไรอย เรามวแตคดวา เออ เดยวตนมาตองทาอยางโนนอยางน เราไมไดทนคดวาเราหายใจ เราไมไดทนคดวาเรานอนอย เราไมไดอยกบนาทนนนะ เปนอยางนนแหละ เพราะเรามวแตคดวา เออ พรงนจะทาอะไร คดวางแผน เรยบรอยในหว วางแผน ออกจากเรองนนกไปคดถงเรอง.. กระโดดไปเรองนนเรองน เรองครอบครว เรองลก เรองเงน เรอง.. ไปเรอยๆ นะ ทาใหลม (เสยงเนนตรงคาวา “ลม”) วาเรากาลงนอน แตเหมอนกบ เมอกพมาเตอนวา เรากาลงนอนอยนะ เรากาลงหายใจนะ จรงๆ เราลมตอนเนย ลมตอนนอน เราไป..ไมรเราไปอยตรงไหน มความคดตางๆ นานา มนเขามาคะ มนเขามาเองนะ เรมจากความคดนแลวมนกงอกไปความคดโนน ตอนทนอนกอนจะหลบ มนไมรสกวาเราพกผอน เพงมารสกวาเราไดพกผอนตอนเมอกน” (นยนตาและสหนาเปนแบบไดคด)

สาม “สดชนมาก กอนหนานกหนกหว ตอนนไมหนกหวแลว”

จากการสงเกตของผวจย ยงพบวา กลมทดลองมทาทตอการรวมกลมเสวนาเปลยนไปจากครงแรกๆ ทไดพบ กลาวคอ เปลยนทาทจากความเฉยชาเปนความกระตอรอรนตนตวและมสวนรวมในการเสวนาอยาง

165

ยง เชน การมานงรอเรมกลมในทกครง การยมแยมแจมใสและทกทายผนาเสวนากอน การกลกจอชวยผนาเสวนาและเพอนจดทนง และการแลกเปลยนเรยนร รวมแบงปนประสบการณ ความเหน และการชวยเหลอทางจตใจตลอดการเสวนา เปนตน ซงเปนการเปลยนแปลงทสงเกตเหนไดอยางชดเจน จนนกสงคมสงเคราะหทานหนงออกปากชนชมวา “เปนกลมทสมาชกทกคนกระตอรอรนและเฝารอมาก อยมาตงนาน ไมเคยเหนสมาชกกลมมารอกลมทกวนเหมอนอยางครงนเลย ผนาเสวนาหายไปหลายวนกมแตคนถามถง”

การเสวนากลมดวยวธ TEP ยงชวยใหกลมทดลองลดความรสกผดบาป เหนคณคาและเพมความเชอมนในตนเอง เกดความหวง กาลงใจ และพลงอานาจในตนมากขน มมมมองทดตอตนเอง ยอมรบตนเองในแบบทเปน จงมความเปนอสระทางจตใจเพมมากขน

หนง “หนงไดเรยนรแลววา ตวเรามคณคาและชวตนเปนของเรา เราตองปกปองดแลใหด (นาตาไหล) ...ขอบคณพๆ พๆ ทบานพก ทมลนธ แลวกพวกเราดวย (สะอน เขากอดกบเพอนๆ) ทชวยใหหนงไดกลบมามองเหนตวเอง (ทงกลมรองไหรวมกน) เหนตวเองวา เรายงมคา ทตวเราตองดแลตวเอง และเรามสทธ มศกดศรทจะ ไมใหใคร แมจะเปนสามมาดถกเรา มาทารายเราไดอก”

เมอกลมทดลองไดศกษาใครครวญประสบการณชวตและความคดความเชอ และเกดการพฒนาทศนะความเสมอภาค ซงเปนการเปลยนแปลงทศนะความเสมอภาคของสตรกชวยใหกลมทดลองมมมมองทสมเหตสมผลตอตนเองและการมสมพนธภาพเชงรกษาทเหมาะสมกบผอน เชน สองไดพจารณาใครครวญอยางรอบดานและเลอกทจะยกบตรชายของตนทเพงคลอดใหบานพกฉกเฉนรบดาเนนการหาพอแมบญธรรมชาวตางประเทศทมฐานะเปนผอปการะ แทนการพาลกออกไปเผชญกบอนาคตทไมแนนอนและมความเสยงจากคดความของตน ในภาวะน สองรสกรบผดชอบตอความเสยใจในฐานะแม สอง “สองเสยใจมากพ สองตองยกลกใหคนอนนะ พ (เรมราไหอยางขมขน) มนเจบมากนะพ สองมองหนาเขา สองรสองเปนแมทไมด และสองจะตองรสกผดอยางนชวชวต ไมมทางทจะลมมนได แตมนกดกวาพาเขาออกไปลาบากกบสอง พาเขาไปเขาคกเขาตารางกบเรองของเรา ทเขาไมไดกอ เดกไมรเรอง พ เขาบรสทธ ใหเขาไปมชวตทด ไปอยในทปลอดภย...”

ผวจยไดเอออานวยใหสองไดวพากษอดต พจารณาใครครวญประสบการณชวต สงคมวฒนธรรม และความคดความเชอของตนเอง สองไดตระหนกในขอจากดทางสงคมวฒนธรรมตอชวตของตนในฐานะสตร และบรรลถงมโนธรรมในการปกปองลกของตน ทาใหเกดการปรบเปลยนมโนทศน มทศนะใหมตอสถานการณความเดอดรอนและทางเลอกของตน โดยยดหยนและคลายความยดมนตอคานยมความเปนแมทสงคมกาหนด ตลอดจนเกดการรบรตนในมมมองและภาพพจนทสรางสรรค ดวยความเขาใจในสถานการณชวตและบรบททางสงคมวฒนธรรม

166

ในชวงของการวางแผน ฝกแกปญหา และพฒนาทกษะสาคญ กลมทดลองไดสารวจศกยภาพและความสามารถของตน ในการกาหนดเปาหมาย ปณธาน รวมทงทาการแกปญหา และพฒนาทกษะ เพอการพงพาและกาหนดชนาชวตของตนเองมากขน ซงชวยยนยนอตมโนทศนทดและความเคารพนบถอไดของตนเอง เปนภาพลกษณทตนมความมนใจและกลาทจะเปนตวของตวเอง

. . การเปลยนแปลงทศนะความเสมอภาคของสตร การเปลยนแปลงทศนะความเสมอภาคของสตร ไดแก กลมตวอยางมการปรบเปลยนความตระหนก

รและการยกระดบสตสมปชญญะ จตสานก กระบวนทศน มความคดวจารณญาณ รจกพจารณาใครครวญ ใชเหตผลในการคด ตดสนใจ และจดการแกไขปญหาตางๆ และมความเขาใจตอประเดนเพศภาวะอยางสมเหตสมผล มกรอบทศนคตตอฐานะ บทบาท และความสมพนธของสตรในมมมองความเสมอภาคในชวตคและในชวตประจาวนระหวางตนเองและผอน

กอนการเปลยนแปลง กลมทดลองมความเชอวา ความดของผหญงอยทการประพฤตตนตามขนบธรรมเนยมประเพณนยมหรอความคาดหวงของพอแม ญาตพนอง ชมชนของตน และสงคม แมตนจะไมสามารถปฏบตได หรอมชวตทฝาจารต เชน เคยกอคดอาชญากรรม มสวนเกยวของกบขบวนการคายาเสพตด คาประเวณ เปนผหญงทมสามหลายคนตงแตวยรน ตงครรภไมพงประสงค หรอไดรบเชอHIV ทสงคมตงแงรงเกยจในเชงพฤตกรรมและวถชวตไว แตเปนทนาสงเกตวา กลมทดลองกลบยดถอความเชอเหลานอยางเครงครด

หนง “ทผานมา หนงเคยเชอวาชวตของหนงตองเจอแตสงดๆ เพราะเราเปนคนด เปนผหญงทด รจกเชอฟงพอแม เชอฟงผใหญ เชอฟงสาม แตไมเคยคดเลย... (เงยบชวขณะหนง และหนงพยายามรวบรวมคาพดออกมา) กลบกลายเปนวาหนงตองเจอแตสงรายๆ จากแฟนของหนงเอง ทไมเคยคดวาเขาจะทาราย แตเขากตบตหนง นอกใจหนง หนงเคยคดวา เพราะเราเกดมาเปนผหญง กเปนเพศทออนแออยแลว โตขนพอแมกอยากเหนเราประสบความสาเรจ ลกผหญงไดออกเรอนมครอบครว มแฟนทด เปนผนาครอบครว รกเรา เลยงดเรากบลกใหอยสขสบาย เรากทางานบานเลยงลกใหเปนคนด เปนครอบครวทเราอยพรอมหนากนพอแมลก ทผานมา หนงใหแฟนนาครอบครว นาชวตเราและลก กยอมใหแฟนทกอยาง หนงมองตามแมวา ผหญงเราแตงออกไปแลวกเปนคนของสาม ตองทาตวใหสามรก เราทาตวดเขากเอาใจใส ดแลเรากบลก เรากเปนฝายสนบสนน จะเอาอะไรกตามใจทกอยาง แตประสบการณทงสองครงของหนง ตอใหเราดยงไง กไมชวยเลย เขายงไปมคนอน แถมหงหวงเราบาๆ บอกวารกเราแตตเรา ทารายเรา”

สอง “ผหญงเราตอใหเกงยงไง แตกออนใหแฟน ทาใหเรายอมไดทกอยาง เพราะผชายชวยใหชวตของผหญงอยางเรามนครบ แบบพอแมลกไดอยดวยกนเปนครอบครว พรอมหนาพรอมตา อะไรแบบนน”

167

สาม “เราไมมสทธปฏเสธเรองเพศเลย เวลามนจะเอา มนไมถาม เรากสไมได ทาใหตดเชอ แลวเวลาเสยหายกเปนความผดของผหญง หาวาทงลก หาวาไรๆๆ (พดรว) มนโกหกทงนน”

ส “เกดเปนผหญงแลวกตองพงพอแม พชายนองชาย พอแตงงานกตองพงพาสามและลกชายอก ภรรยากเลยตองเชอฟง และทาตามความตองการของผชาย อยางลกผหญงนะจะใหตอบแทนบญคณของพอแมยงไงๆ กไดไมดเทาลกผชาย นนเขาบวชได ผชายกคอชางเทาหนา ผหญงอยางเรากอยขางหลงไป”

หา “เกดมาเปนผหญง หนวามเวรกรรมนะ ตองยอม ตองอะไรเยอะ ถกเอารดเอาเปรยบ ไนจะตองเลยงลกทางานบาน ผชายนะไมกระดกหรอก”

หก “ภรรยาจะยงไงกตองยอมฟง และทาตามความตองการของสาม แมบางทเราจะไมเหนดวยกตาม ไมวาจะอยางไร เกดเปนผหญงแลว ชวตทงชวต กตองอทศใหครอบครว ใหอยพรอมหนาพอแมลก”

เจด “เวลาถกสามทารายหรอนอกใจ กเปนผหญงเราทตองละอายใจ และเรองทกอยางในบานผชายใหเราทา แตเขาตดสน”

แปด “กลสตรนะ เขาตองดพรอม ตองรกนวลสงวนตว จะตองรกษาพรหมจารยไวได ไมใชอลยฉยแฉกถงไหนตอไหน จะมนจะเสยหายไปถงวงศตระกล อยางทเขาวา มผหญงมสวมอะไรแบบนน”

การเปลยนแปลงทเกดขน

แมประสบการณชวตทชอกชาไดเกดขนแลวและไมอาจยอนกลบไปแกไขได รวมทงลาพงตวสตรเองกไมอาจเปลยนแปลงความรนแรงของคครอง หรอสภาพการณทางสงคมวฒนธรรมทยงคงมความไมเสมอภาคและการเลอกปฏบตทางเพศ แตดวยการปรบเปลยนมโนทศน กลมทดลองไดสรางความหมาย หรอใหความหมายตอประสบการณชวตทผานมาใหม ทาใหมมมมองใหมสาหรบชวตในปจจบนและอนาคต สรางความสามารถในการเผชญปญหาดวยความเขาใจตอตนเองและความเปนจรงทางสงคม เกดวฒภาวะทางอารมณ ไมใหตกเปนทาสอดต แตรจกใชอดตเปนบทเรยนและสรางความกาวหนาตอไป อกทงมความรสกออนโยนในการสานกรบญคณผเกอกลใหผานวนคนทโหดราย รวมทงมความรสกหวงใยอาทรตอสตรทกาลงตกอยในวงวนของความรนแรง ถอเปนการเปลยนแปลงทางจตใจและทางปญญารวมกน ดงตวอยางกรณตอไปน

หนง “ทผานมา หนงเคยคดวาแฟนเปนทกอยางของชวต ทเราตองยกใหทกอยาง แตแฟนใจรายมาก (ทาเสยงยาว) ... แมวนน หนงจะกลบไปเพอลก แตหนงกไมยอมเหมอนเดมแลว ถามารนแรงอก ทกอยางตองจบ”

168

สอง “ความด (ของผหญง) ทเราคดวาตองม ตองเปน... กแคสงทเราเชอ เปนความคาดหวงของใครกไมร (สองพยายามรวบรวมความคด) ...ความจรงแลว ถาจะเปนความด คนเราทกคนกมดมชวอยในตวเอง และเราเองกนาจะมดของเราอยแลว ในแบบของเรา ไมตองดเหมอนใคร หรออยางทใครอยากใหเราด” “จะผหญงผชายกเปนคนเหมอนกน มสองมอสองเทาและหนงสมองเทาๆ กน แมโอกาสของผชายจะมมากกวาวากนไป แตไมใชวาผหญงจะไมมโอกาส ถาไมม เราตองสรางโอกาสขนมา เรองทางาน ผหญงเราทางานบางท ดกวาผชายอกนะ สตปญญามนม พฒนาได เราเรยนรได เสยแตวา เปนผหญงโอกาสอะไรๆ มนยากกวาผชาย สงคมไมเปด ทาใหชวตเราลาบากเหมอนกน” (เพอนๆ พยกหนา) “อยางเรองอยเรองกน การไปจายตลาด การหงหาอาหาร การทาความสะอาดบาน พวกนมนกตองชวยกน บางทพวกเราควรจะลองไมทากนดบาง จะไดรวา บานทผหญงหยดทางานเปนยงไง มนตองความรบผดชอบรวมกน ไมใชวานงานบานเปนงานของผหญง ผชายทาไมได หรอถาทาแสดงวากลวเมย” “เราเองตองไมยอมใหผชาย จะมาถอสทธความเปนชายทารายเรา อยางนนมนไมถก”

สาม “เราไมจาเปนตองทาตวสวยงามใหใครชนชม เพราะถงไมทาเรากไมสวยอยแลว (เพอนๆ หวเราะขา) เอย สวยอยแลว เปนความนารกของใครของมน” “หนคดวาทผชายมองผหญงวาเปนขขา นมนผดนะ เราไมไดเกดมาเปนคนรบใชใคร ถาเราอยากทาใหกจะตงใจทาเอง”

ส “ทงสามและภรรยาตองรจกใหเกยรตยกยองกน ไมมใครเหนอกวาหรอตาตอยกวาใครทงนน เปนคนรกกน แตไมใชรกเลยโขกสบได ทผหญงจะตองคอยตามเชดตามลางใหผชายนะ ไมเหมาะ” “เราจะเกดเปนใครหรออะไร เรากมศกดศรเหมอนกน เกดมาเปนผหญงกมศกดศรพอๆ กบผชายนนแหละ ฉะนนอยดวยกนกตองจนเจอชวยเหลอกน ไมควรทารายกน” “ผชายอาจจะดตรงท สงคมเขายกยองใหเกยรตเปนผนา แตผหญงกเปนได ออนโยนนมนวลกวาดวยมง แตคงไมใชแบบทสงคมชอบ ผหญงเลยตองซอนตวอยในครว แตกยงด เราตองยดครวกนเลยนะ (เพอนๆ หวเราะ) ใหรวาเปนทของใคร ใครใหญ บางทอาจตองอยางนนแหละ”

หา “จะเปนเมย หรอลกสะใภ กตองไดชวยคดชวยออกความเหนในบาน โอเคเปนผใหญกวา แตถาเปนผใหญทไมนาเคารพ กไมไหว หนวาถาจะอยเปนครอบครว มนตองชวยกนทกอยาง ไมใชปลอยผหญงปลอยลกสะใภทาอยคนเดยว มนไมแฟร และมนเหนอยเกนไปนะ คอหนวา สามภรรยา ชวยๆ กนเถอะ อยาปลอยใหใครทาอยฝายเดยว มนไมไหว เราเองกตองหาวธใหเขาชวยทาดวย จะมาลมทบเราอยางเดยว ไมไหว”

หก “หลายคนกชอบวาผหญงสรางความเสยหาย ทาตวไมด ทงๆ ทมนเปนเรองของแตละคน ผชายกดวย มด ไมด ทงนนแหละ เอามาเหมารวมไมได ผชายเองตองรบผดชอบใหมากดวย ลาพงผหญงเองมนเสยหายเองไมไดหรอก อยางทองขนมามนกตองมผชายรวมทา ปญหาคอเวลาทองแลวผชายหายหมด มแต

169

ผหญงอม หกเองกมปญหาน” “บทบาททหนอยากเปลยน หนอยากเปลยนใหตวเองเขมแขงขน พดจามเหตผลมากขน เวลาคยกบแฟนจะไดอธบายหรออกความเหนได จะไดชวยรงแฟนเวลาคดบมบาม หรอชวยวางแผนใหลกๆ ไดไปเรยนหนงสอ”

เจด “ไมอยากคดวา การเปนผหญงจะเปนอปสรรค มหลายอยางทผชายทาไมได หรอทาไดไมดเทา เชน เปนแม” (เพอนพยกหนา) “การอยดวยกนเปนสามภรรยานาจะชวยเสรมกนมากกวา เกยงงานบานกน” “บางทกคดวา ทาไมผหญงตองเปลยนฝายเดยว ผชายกตองเปลยนดวย ไมใชผหญงตองเปลยนอยฝายเดยว ถาจะใหไดผลด การเปลยนอะไรในความเปนคกนตองชวยกน ปรบปรงดวยกน ใหด ใหเปนความเทาเทยมกน”

แปด “ผหญงเรยบรอยอาจรายแบบคาดไมถงเลยกได ผชายเหมอนกน ไมใชจะจะวาเปนผหญงไมด เปนผชายดกวา ปาวาเราไมควรมาแบงแยกอะไร วาเรองนนผชาย เรองนผหญง ทาไดเหมอนกน เปนคนเหมอนกน” “เหนดวยวา ผหญงผชายตองเปลยนใหอะไรๆ มนไปดวยกนได ตองพอๆ กน เกรงใจกน ใหอภยกน ดแลกน ไมทารายกน มนตองชวยๆ กน ไมใชทารายกนอยางทเปนอยางน”

มมมองเหลานนาไปสความมนใจ เหนคณคาตนเอง และฟนฟเสรมสรางพลงอานาจ มความเชอในศนยอานาจภายในตน (sense of internal locus of control) และความเสมอภาคเทาเทยมกนในความเปนมนษย เกดการเยยวยารกษาตนเอง มพลงใจ ความหวง วสยทศนใหม และใชเปนแนวทางจดการปญหา พฒนาตน และมความสมพนธกบผอนทงในชวตค และชวตประจาวน ตางไปจากทเคยเปน และแมประสบการณในชวตทเกดขนแลวไมอาจเปลยนแปลงได และแผลในใจของสตรกไมไดหายไป แตดวยการปรบเปลยนมโนทศน ทบคคลสรางความหมายหรอใหความหมายตอประสบการณชวตและความรนแรงทเกดขน ทาใหสตรมมมมองใหมและวฒภาวะทางอารมณ ไมตกเปนทาสอดต มองเหตการณรายวาเปนพลงชวต หรอบทเรยนใหเขาใจชวต สะทอนถงการปรบเปลยนมโนทศนทเกดขน กลมทดลองหลายคนบอกวา จะเอาคนวนทเลวรายมาเปนพลงสรางอนาคตใหตนเองและลก และรสกเหนใจเพอนรวมชะตากรรม อยากใหสตรทถกกระทาความรนแรงไดมองเหนประเดนเหลานเชนเดยวกบตน

. . การเปลยนแปลงทางการกระทา

การเปลยนแปลงทางการกระทา เปนการเปลยนแปลงทางพฤตกรรมของกลมทดลอง ไดแก การปรบเปลยนการกระทาทเปนการพฒนาตน โดยมการวางแผนระยะสน การแกไขปญหาสวนตว การฝกหด

170

ทกษะทสาคญ และการกาหนดปณธานการดาเนนชวต โดยสตรมมมมองในการแกปญหาทเปนอสระ และใชความเสมอภาคเปนเกณฑในการพจารณาทางออกในแนวทางทเปนไปได และเหมาะสมแกอตภาพ สถานการณ และบรบทชวต ซงกอนหนาน สตรไมมการวางแผนและเปาหมายการกระทาเนองจากขาดความเขาใจและขาดทกษะ เมอรวมกลมเสวนาดวยวธ TEP มชวงของการฝกวางแผนแกปญหาพฒนาตน และการตงปณธานชวตใหม เปนกรเตรยมตวออกจากบานพก ชวยใหสตรสามารถวางแผน แกปญหา และพฒนาทกษะทจาเปน เชนกรณตอไปน

การเปลยนแปลงทเกดขน จากมมมองใหมของหนง ทใหคณคาแกตวเองและความเสมอภาคในชวตค หนงไดใชเปนเครอง

ชนาในการวางแผนกลบไปใชชวตครอบครวรวมกนอกครง โดยอาศยการชวยเหลอจากพอแมและหนวยงานทางสงคมทเขามาปกปองสทธ

หนง “วนน หนงมาลาคะ หนงจะออกจากบานพกวนนแลว แฟนมาขอคนด ทางมลนธกจะชวยไกลเกลย หนงเองกคดมาหลายคน เอาเขาจรงๆ หนงไมอยากใหลกไมมพอ กยงอยากเปนครอบครวทอยพรอมหนาพอแมลกอย ถายงเปนไปได (รองไห) กลบไปครงน หนงตงใจวาจะกลบไปเพอลก ลองดกนอกสกทหนง แตครงนหนงจะไมใหมนเปนเหมอนเดม จะมการคยกน ตกลงกนเพอปองกนปญหาการใชความรนแรง ชวงแรกนคงไมไดกลบไปอยดวยกน หนงกะวาจะไปอยกบพอแมหนงกอน แลวคอยดกนวาเขาเปนยงไง ทาไดอยางทสญญาหรอไม จะดความประพฤตของเขาใหด ใหโอกาสเขาอกครงเดยว ถาไมไหวกแยกกนไป เรองนกมมลนธเขามาชวยดแล เขาตองเขยนหนงสอรบรองเรองตางๆ กบมลนธ”

สอง “สองตงใจวาจะกลบไปเรยนตอและเปดรานขายของเลกเลยงดตวเองและสงเสยเงนใหแมและลกๆ หลงจากนไป สองจะกาวตอไป ทาความหวงใหเปนจรง คอ การมรานของตวเองอกครง และเรยนใหจบปรญญาใหได”

กลมไดชวยสองวางแผนระยะสนหลงจากออกจากบานพก แมวาหลงจากนนสองจะประสบความรนแรงซา แตสองยนยนกบผวจยทจะออกจากความรนแรง เรองของสอง สะทอนใหเหนวาสตรทผานพนความรนแรงและปรบเปลยนมโนทศน ในชวงเวลาหนงอาจประสบเหตความรนแรงไดซา เนองจากผหญงทถกกระทาความรนแรงมากยงขาดโอกาสและพนททางสงคมทจะพงพาตนเองได จงจาเปนทตองไดรบการสนบสนนชวยเหลอหลงออกจากบานพก ตลอดจนปองกนเงอนไขความรนแรงทอาจจะเกดซา

สาม สามมความรสกวา เจาหนาทและเพอนบางคนชอบดวาตนเองโดยไมมเหตผล หรออยางไมเหมาะสมบอยๆ ซงเปนสงทตนไมชอบ ไดแตทนเกบกลนความรสกไวดวยการเงยบไมตอบโต จนบางครงทนไมไหว ไดแตนอยใจและหลบหนไปอยตามทตางๆ โดยลาพง อยางไรกตาม สงนตดคางอยในใจสาม

171

ตลอดมา และลกๆ แลวสามตองการการปรบความเขาใจอยางสนตวธ ดวยวาจาทสภาพและซอสตยตอความรสกของตน แตไมรจะทาอยางไร สามไดนาเรองนมาปรกษากบกลมเสวนา ซงตอบรบสามดวยการเสนอใหสามฝกพดสอสารอยางตรงไปตรงมาและสภาพ การฝกซอมชวยใหสามเกดความมนใจในการสอสารของตนเองมากขน และกลมยงไดสนบสนนใหสามทดลองพดคยปรบความเขาใจกบเพอน ผลในการพดคยกบเพอนนนประสบความสาเรจดวยด

สเรมเปนผสงวยทตองการการดแลจากลกหลาน ขณะนไดเขารบการฝกอาชพ และมรายไดเลกๆ นอยๆ ประดษฐดอกไมผา ซงทาใหพอมรายไดจากเชนกน แตสไมไดตระหนกถงความสามารถทตนเองมในการพงพาตนเอง เมอไดเขากลมเสวนาแลว สเหนคณคาและสมผสความหมายชวตของตนเองในมมมองสรางสรรค ทาใหมวสยทศนในการพงพงตนเอง และทกษะชวตในการอยรวมกบผอนมากขน

หากาหนดแนวทางการดาเนนชวตหลงออกจากบานพกฉกเฉน โดยตองการทจะแยกครอบครวออกจากบานแมสามทเปนปญหากนอย และเลยงดลกดวยตวเอง พรอมๆไปกบการมงานอาชพ ซงสมาชกไดชวยกนใหขอเสนอแนะและในทสดกไดทอยทสามารถแยกครอบครวออกมาได รวมทงงานซกรดเสอผาทาใหมรายไดและไมตองแยกจากลกตามทหาตองการ

หกมแผนในการยกลกใหสถานสงเคราะห กลมเสวนาไดใหโอกาสหกทบทวนความคดอยางเปนเหตเปนผลรอบดาน รวมทงใหหกวางแผนหลงออกจากบานพก ซงหกไดมแนวทางจะรบลกทแยกกนอยกลบมาอยดวยกน ออกหางานทาดานการเสรมสวย หกยงตงใจทจะกลบไปขอโทษแมดวย

เจดกาหนดอนาคตไปเปนผปกครองประจาบานเดกทตดเชอ HIV แตตดทสามซงมาคอยรบกวน โดยเอาประเดนเรองลกมาทาใหเจดรสกผดและกลบไปสวงวนความรนแรงแบบเดม กลมเสวนาไดเอออานวยใหเจดไดพจารณาความหมายของคาวาแม กบทางเลอกในชวต ซงเจดไดใครครวญและตดสนใจไปเปนผปกครองประจาบานเดกทตดเชอ HIV ซงเพมพนความเขาใจในการมชวตอยางมความหมายแกเจดมากยงขน

แปดตองการทจะฝกฝนอาชพเพมเตม แตไมรแหลง และขาดการสนบสนนตลอดมา กลมเสวนาไดชวยใหแปดสารวจความสามารถของตน ทาใหแปดตระหนกรวา ตวเองยงมความสามารถมากกวาทคด ทาใหแปดเกดความมนใจเหนคณคาของตนเองมากขน และเรยนรทจะเรมลงมอทา แสวงหาความรแทนทจะรอใหคนหยบยนให จากการตดตามผล แปดไดงานทาเปนแมบานตามทตนเองถนด และเรมทจะชวยตวเองมากขน ปรบตวได และเรยนรสงใหมๆ

สรปไดวา กลมทดลองมการเปลยนแปลงทางจตวทยา เปลยนแปลงทศนะความเสมอภาค และเปลยนแปลงทางพฤตกรรม โดยเฉพาะการเปลยนแปลงทศนะความเสมอภาคนนเปนศนยกลางการ

172

เปลยนแปลง ทสงผลตอการเปลยนแปลงการรบรตนเอง และใชชนาแนวทางปฏบตในชวตประจาวนแกสตรทถกกระทาความรนแรงใหเกดการพฒนาตนในเชงทกษะพฤตกรรม

. การพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

กลมทดลองเขามาพกฟนในบานพกฉกเฉนดวยสถานการณความรนแรง และนาปญหาชวตทยงไมไดแกไขอยางเหมาะสมมาดวย จงมความเครยดอยางมาก อยางไรกตาม กลมทดลองรสกตนตองมชวตเพอความอยรอดปลอดภยตนเองและลก อกทงมความสมครใจ หรอความตงใจทจะเรยนรและพฒนาตน ในกลมเสวนาดวยวธ TEP และไดพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของตน ดงน

. การผอนคลายความเครยด ทนาไปสการปรบสภาพฟนฟจตใจของตนใหดขน และพรอมตอการปรบเปลยนมโนทศนตอไป

. การทาความเขาใจชวตและความคด จากปญหาความรนแรงทผานมา ชวยใหสตรตระหนกรในตนเอง สถานการณชวต และอทธพลทางสงคมในเรองเพศสภาพ และบทบาทความสมพนธระหวางเพศทไมเสมอภาค นาไปสการปรบเปลยนทศนะความเสมอภาคของสตร และแสวงหาแนวปฏบตตอความเสมอภาคทเหมาะสมระหวางตนเองกบคครองและผคนรอบตว มความมนใจในตนเอง

. การปรบเปลยนทศนะความเสมอภาคของสตรชวยใหบคคลมแนวทางใหมในการแกปญหา หรอฝกทกษะ พฒนาตนผลในเวลาตอมา โดยเฉพาะทกษะชวตทรจกควบคมตนเอง รจกตอบรบและปฏเสธในการอยรวมกบผอน มความสมพนธทเหมาะสม ทาใหมความเชอมนในตนเอง และประยกตใชทศนะและแนวปฏบตความเสมอภาคในชวตประจาวน ดงแสดงเปนแผนภม กระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง ดงน

173

สถานการณความรนแรง

ความเครยดและปญหาชวต

ประยกตใชทศนะและแนวปฏบตความเสมอภาคในชวตประจาวน

แผนภม กระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

จากแผนภม ภาพรวมของกระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครองเรมตนจากการตกเปนเหยอของสถานการณความรนแรง และเกดความเครยดและปญหาชวต ซงเปนสงทตดตวสตรมา เมอไดเขารวมกลมเสวนาดวยวธ TEP จงเกดการปรบเปลยนมโนทศนนบตงแตการผอนคลายความเครยด-ปรบสภาพฟนฟจตใจ-ทาความเขาใจชวตและความคด-ตระหนกรในตนเอง สถานการณชวต และอทธพลทางสงคม-ปรบเปลยนทศนะความเสมอภาคของสตร-แสวงหาแนวปฏบตตอความเสมอภาคทเหมาะสม-แกปญหา หรอฝกทกษะ พฒนาตน-มความเชอมนในตนเอง ซงเปนสง

ผอนคลายความเครยด

ปรบสภาพฟนฟจตใจ

ทาความเขาใจชวตและความคด

(self-reflection)

ตระหนกรในตนเอง สถานการณชวต และอทธพลทางสงคม

ปรบเปลยนทศนะความเสมอภาคของสตร

แสวงหาแนวปฏบตตอความเสมอภาคทเหมาะสม

แกปญหา หรอฝกทกษะ พฒนาตน

มความเชอมนในตนเอง

ก ร ะ บ ว น ก า รปรบเปลยน

มโนทศ น ข อ งสต ร ไทย ท ถ กก ร ะ ท า ค ว า มร น แ ร ง จ า กคครอง

174

ทแสดงไวในกรอบ และนาไปประยกตใชทศนะและแนวปฏบตความเสมอภาคในชวตประจาว น กระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครองนมลกษณะรวมกบกระบวนการปรบเปลยนมโนทศนตามแนวคดทฤษฎของ Mezirow ซงเรมตนจากความรสกอดอดคบของใจ นาไปสการพจารณาใครครวญและเปลยนแปลงความคดความเชอ รวมทงปรบปรง แกไข พฒนาทกษะการกระทาบนพนฐานการเปลยนแปลงทางความคดความเชอทเกดขน

175

บทท

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยเรอง การพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครองมขอสรป การอภปรายผล และขอเสนอแนะ ดงตอไปน

สรปผลการวจย

วตถประสงค

1. เพอศกษาการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครอง 2. เพอพฒนานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจาก

คครอง 3. เพอศกษาผลของนวตกรรมทสรางขนตอทศนะความเสมอภาคและทกษะชวตของสตรไทยทถก

กระทาความรนแรงจากคครอง

กลมตวอยาง

กลมตวอยางเปนกลมทดลอง คน ทคดเลอกอยางเจาะจงตามเกณฑ ไดแก สตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครองมาพกฟน ณ บานพกฉกเฉน สมาคมสงเสรมสถานภาพสตรในพระอปถมภพระเจา วรวงศเธอ พระองคเจาโสมสวลพระวรราชาทนดดามาต ระหวางเดอนเมษายนถงเดอนพฤษภาคม จานวน คน แบงเปนกลมทดลอง กลมๆ ละ คน ไดแก กลมทดลองท รวมโปรแกรมการทดลองใชนวตกรรมแบบรายสปดาหจานวน วน และกลมทดลองท รวมโปรแกรมในแบบรายวนตอเนอง วน

วธดาเนนการวจย เปนการวจยกงทดลอง โดยมแนวทางการวจย ดงน . การศกษาเบองตน เพอศกษาแนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของการปรบเปลยนมโนทศน เพศ

ภาวะ ความรนแรงของคครองตอสตร และความเสมอภาคของสตร รวมกบศกษาการปรบเปลยนมโนทศนในประสบการณของสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครอง ตลอดจนความตองการจาเปนและขอเสนอแนะในการจดทานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

75

176

. การพฒนานวตกรรม เพอพฒนานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนทเหมาะสมสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง จากการสงเคราะหแนวคดทฤษฎการปรบเปลยนมโนทศนของ Mezirow รวมกบผลการศกษาประสบการณและความเหนของสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครอง และนาไปใหผเชยวชาญ ทานตรวจสอบคา IOC และประเมนความเหมาะสม

. การทดลอง เพอนานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนทสรางขนไปใช และศกษาผลของนวตกรรมตอทศนะความเสมอภาคและทกษะชวตของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

. การประเมนและสรปผล เพอประเมนและสรปผลการใชนวตกรรมในสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

การเกบรวบรวมขอมลและเครองมอการวจย

ผวจยใชตนเองเปนเครองมอสาคญในการดาเนนการวจยและเกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยางดวยวธการสมภาษณ การสงเกต การบนทก การวด และการใหกลมตวอยางเปนผประเมนการเปลยนแปลงของตนเอง โดยมอปกรณเปนเทปบนทกเสยง สมดจดบนทก และเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพและเชงปรมาณดวยเครองมอ ดงน

. เครองมอเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ ไดแก แบบบนทกกรณศกษา แบบสมภาษณ

. เครองมอเกบรวบรวมขอมลเชงปรมาณ ไดแก แบบวดทศนะความเสมอภาคของสตร แบบวดทกษะชวต และแบบประเมนการเปลยนแปลงตนเองของผรวมกจกรรม

การวเคราะหขอมล

. การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ใชการวเคราะหเนอหา

. การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชการวเคราะหคาทางสถต ไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการวจย

ขอคนพบท การปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทผานพนความรนแรงจากคครอง มกระบวนการ ระยะ ไดแก ระยะท สงสมความเครยด ระยะท แสวงหาความชวยเหลอ ระยะท ทาความเขาใจสถานการณปญหา และระยะท ปรบเปลยนมโนทศนดานความเสมอภาคหญง -ชาย และใชเปนแนวปฏบตในชวตประจาวน และมปจจยสนบสนนการเปลยนแปลงทสาคญตอทศนะความเสมอภาค

177

ของสตร ปจจย คอ ไดแก การเสวนาในกลมเพอนชวยเพอน และการพจารณาใครครวญประเดนเพศสภาวะ

ขอคนพบท การพฒนานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง ไดแก “วธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา” (Therapeutic Education Praxis: TEP

method) ประกอบดวยขนตอน ขน ไดแก ขนท การสรางสมพนธภาพเชงรกษาและการผอนคลาย (Therapeutic relationship and tension relief: T) ขนท การศกษาตน ทาความเขาใจชวตและความคด (Education for self-reflection: E) ขนท การวางแผน แกปญหา พฒนาตน (Plan, problem solving and

personal growth: P) ใชจดเสวนากลมเชงปฏบตการ ครงๆ ละ ชวโมง รวม ชวโมง ขอคนพบท นวตกรรมทสรางขนมผลตอการปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาคและทกษะชวต

ของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง โดยหลงการทดลอง คาคะแนนทศนะความเสมอภาคและทกษะชวตของสตรสงกวากอนการทดลองคดเปนรอยละ . และรอยละ . ตามลาดบ พรอมกนน กลมตวอยางมความเชอมนในตนเอง ทศนะความเสมอภาคของสตร และการแกปญหาสวนตวดขน

การอภปรายผล วธ TEP มผลตอการปรบเปลยนทศนะความเสมอภาคและทกษะชวตของสตรไทยทถกกระทาความ

รนแรงจากคครอง โดยทาใหเกดการเปลยนแปลงทสาคญทางจตวทยา ทางทศนะความเสมอภาคของสตร และการเปลยนแปลงทางการกระทา ทสงผลซงกนและกน และกอใหเกดมมมองหรอความหมายใหมตอตนเองและโลกรอบตวของสตร ใชชนา กาหนด และรบผดชอบ พงพาตนเอง และมความสมพนธกบผอนอยางเหมาะสมและเสมอภาคยงขน อนเปนการพฒนาศกยภาพและความสามารถของสตรในการรคดรทา และยกระดบสถานภาพและบทบาทของสตรใหสงขน ทามกลางสภาพการณทางสงคมวฒนธรรมทยงคงมความเหลอมลาทางเพศ การเขาถงทรพยากรทจากด และพนทการมสวนรวมทางสงคมทนอย (Johnson-

Bailey, J., & Alfred, M. V., : Abstract; Fraser, : Abstract; Merwe and Albertyn, : Abstract;

Etting & Hayes, ในชดชงค นนทนาเนตร, ) ทงน สตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครองไดพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของ

ตนไปตามขนตอนของวธ TEP เกดการปรบสภาพฟนฟจตใจ การปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาค และการปรบปรงตนเอง ตรงกบขอสงเกตของ Mezirow (1990, 1996, 1998: 195) Cranton (2006: 5-13) และ

Taylor ( : - ; : - ) ทเหนวา การเปลยนแปลงของผเรยนมกจะเปนไปตามเปาหมายและลกษณะของวธการจดการศกษานนๆ ซงหากเปนการจดการศกษาเพอความเปนไทแลว ในทสดกระบวนการเปลยนแปลงในตวผเรยนและในกลมผเรยนกจะมลกษณะรวมกนในแนวทางของการเรยนร

178

แบบปรบเปลยนมโนทศน กลาวคอ ผเรยนจะเรมมพลงอานาจมากขนเรอยๆ และมความประจกษแจงในความคดความเชอทครอบงาตนอย และเกดการปรบเปลยนมโนทศนมมมมองใหมและเปนอสรภาพทางความคดทเปดกวาง ชวยใหบคคลเปนตวของตวเอง ทจะกาหนด ชนา และรบผดชอบ พงพาตนเองมากยงขน (Etting & Hayes, ในชดชงค นนทนาเนตร, ) โดยผเรยนจะประยกตใชความคดทรบการปรบเปลยน หรอพฒนาขนเปนแนวปฏบตในการแกปญหา และพฒนาตน สงผลใหบคคลมการรบรตนเองในอตตมโนทศน และมสมพนธภาพเชงรกษากบผอนอยางสรางสรรคและมนใจ (Cranton, : - ; Cranton, P., & Wright, B., : Abstract) รวมทงมความรบผดชอบตอสงคมเพมขน ตรงกบผลการวจยของ Hendershot and Sperendio ( : Abstract) โดยมเงอนไขความสาเรจ ประการ ไดแก การสงเสรมใหบคคลเขารวมเรยนรและปฏบตรวมกบผอน การจดเสวนาเชงพจารณาใครครวญ การชใหเหนชองทางหรอโอกาสในการกระทา และการสนบสนนใหบคคลกระทาตามคามนหรอความตงใจของตนใหสาเรจ กระบวนการนเปนสงท Freire ( ) เรยกวา การยกระดบสตสมปชญญะทตนร โดยบคคลจะมการเปลยนแปลงทางการใชเหตผล หรอความคดทมวจารณญาณมากขน เกดความเขาใจในการกดขและการครอบงาทางความคดจากสงคมวฒนธรรมทไมเปนธรรม และสรางการเปลยนแปลงทเหมาะสมในชวตของตนและสงคม จากการเสวนา ทเสรมสรางพลงอานาจและมการพจารณาใครครวญในประเดนปญหา สภาพการณและสงแวดลอมทางสงคม บรบททางวฒนธรรม และอทธพลของการครอบงาทางความคด นาไปสการลงมอกระทา ทเรยกวา การเสวนาเชงปฏบตการ หรอ Praxis

การจดและดาเนนการเสวนาตามวธ TEP นนตงอยบนพนฐานสมพนธภาพเชงรกษาเชงชวยเหลอ (therapeutic relationships) ความอาทร (caring) และความไววางใจได (trust) ทผนาเสวนาแสดงออกในบคลกลกษณะและการสอสารทเปนไปตามธรรมชาต รวมไปกบการเชอมความสมพนธในกลม เพอจดบรรยากาศของการยอมรบทไมมเงอนไข ความปรารถนาดอยางจรงใจ และมตรภาพทผกพน ทาใหผรวมเสวนาเกดความรสกใกลชด สนทสนม อบอน ปลอดภย ผอนคลาย สบายใจ มอสระทางจตใจ พลงอานาจ และความกลาแสดงออก นามาซงการเปดเผยประสบการณชวตสวนตว การรบฟง ความรสกรวม (empathy) หรอความเหนอกเหนใจทลกซง การแลกเปลยนเรยนร และการชวยเหลอซงกนและกนทงในกลมและนอกกลมเสวนา Cranton ( : - ) ระบวา สมพนธภาพเชงรกษาเชนนเปนปจจยสาคญในการสนบสนนการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ขณะเดยวกน กระบวนการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนกชวยพฒนาสมพนธภาพเชงรกษาระหวางบคคลดวย Kreber, Klampfleitner, McCune, Bayne, & Knottenbelt ( :

- ) กลาววา จดเรมของการสรางสมพนธภาพเชงรกษาทจรงแทมาจากความใสใจของผสอน รวมถงการจงใจใหผเรยนเกดความตองการมสวนรวม Southern ( : - ) ระบวา สมพนธภาพเชงรกษาระหวางผสอนกบผเรยน และผเรยนกบผเรยนเปนองคประกอบของการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน

179

Southern ( : - ) ยงระบวา บคลกภาพทเปนมตรของผสอนมสวนอยางมากในการสรางบรรยากาศการเรยนร Cranton & Wright ( : - ) เรยกวา ความเปนมตรในการเรยนร ประกอบดวย ( ) การสรางความไววางใจ ( ) การจดสภาพแวดลอมทปลอดภย และชวยเหลอผเรยนในการขามพนความกลว ( ) การสรางพนทในการสอสารเชงชวยเหลอ และเอออานวยใหเกดการพจารณาใครครวญและการคนพบตนเอง Cranton (2006: 5-13) สรปวา เมอผรวมเสวนาไดรบพลงจากสมพนธภาพเชงรกษาและบรรยากาศทสนบสนนทางจตใจกจะสามารถพฒนาตนไดด โดยกลมเสวนาจะทาหนาทเปนเสมอนสงคมจาลอง ทสงเสรมการเปลยนแปลงทสรางสรรคของสมาชกดวยความเขมขนและอตราทรวดเรวกวาในชวตประจาวน Mezirow (1998: 195) และ Gould ( ) ยนยนวา สมพนธภาพเชงรกษาและบรรยากาศทมความรวมมอและการชวยเหลอกนสงทงจากครและเพอนมความสาคญอยางยงตลอดพฒนาการของกระบวนการปรบเปลยนมโนทศน ซงจะชวยใหงายตอการเปลยนแปลงทยากยงของบคคล ในการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน บคคลจงตองไดรบการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนจากสมพนธภาพเชงรกษาและบรรยากาศของการชวยเหลอ สงเสรม และสนบสนนกน (Cranton, P., & Wright, B., :

Abstract; Fraser, : Abstract) ทงน ผลจากงานวจยของ Fraser ( : Abstract) รวมทงแนวคดของ Osterhold, Rubiana, & Nicol ( : - ) และ Mandell & Herman ( : - ) ลวนสนบสนนความสาคญของสมพนธภาพเชงรกษาและบรรยากาศของกลมในการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนในกลมผเรยนตางๆ

Mezirow (1996) และ Cranton (2006: 5-13) ชวา ชวงตนๆ ของกระบวนการปรบเปลยนมโนทศนมกเปนเวลาทบบคนทางความรสก ครตองมความเขาใจสภาวะจตใจแบบนของผเรยน และรจกเสรมสรางพลงอานาจ หรอความมนคงทางจตใจแกผเรยนกอนจดใหมการพจารณาใครครวญ โดยเฉพาะ Gould

( ) นนระบวา ยงเปนผเรยนทถกกระทาหรอมประสบการณความชอกชาใจมา ยอมมความตงเครยด อดอด คบของสะสมไว จาเปนตองชวยใหผเรยนรจกจดการความตงเครยดของตนในระดบเบองตนกอนการสะสางงานคางใจ (unfinished experience) หรอสงทเปนความชอกชาใจในอดต (traumatic experience) ซงวธ TEP ไดยดหลกการน โดยใชการจดการความเครยดเปนประเดนแรกในการเรมตนเสวนา และสงผลใหสตรบรรเทาความตงเครยดลง เกดความรสกมนคง ผอนคลายมากขน นอกจากน จากการศกษาสภาพจตใจของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง ยงพบวา สตรในความสมพนธทคครองใชความรนแรงมกรสกผดบาป ละอายใจ มองตนเปนคนไมด สบสน กลว กงวล หดห ซมเศรา เสยใจ ไรพลงอานาจ สนหวง และมองไมเหนความหมายของการมชวตอย วธ TEP จงไดจดใหมประเดนเสวนาเกยวกบคณคาแหงตนและความหมายในการมชวตหลงการจดการความเครยด ซงทงสองกจกรรมสงผลใหกลมทดลองเกดการปรบสภาพ ฟนฟจตใจ สามารถเผชญอารมณและความเครยดอยางยดหยน และเกดการเปลยนแปลงทาง

180

จตวทยาในการรบรตนเองในทางทดขน มความภาคภมใจในตนเอง เชนเดยวกบผลการวจยของ Love

(2009: Abstract) และ Etting & Hayes ( ในชดชงค นนทนาเนตร, ) ทาการวจยจดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ในแนวปลดแอกในกลมสตรแอฟรกน-อเมรกน สามารถพฒนาการรบรตนเองของกลมตวอยางในทางทด เสรมสรางพลงอานาจ และมความภาคภมใจในตนเองมากขน

เมอสตรมพลงอานาจ หรอความมนคงทางจตใจเพยงพอตอการพจารณาใครครวญแลว ผนาเสวนาไดเอออานวยใหผรวมเสวนาทาการพจารณาใครครวญประสบการณชวต อทธพลทางสงคมวฒนธรรม และความคดความเชอของตน ซงเปนขนตอนทสาคญทสดของการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศน (Mezirow (1990, 1996; Cranton, : - Brookfield: ) โดยกลมทดลองไดทบทวน สารวจ และวพากษอดตของตนเองในประเดนเพศสภาพ และฐานะ บทบาท หนาทของผหญงตามความคาดหวงทางสงคมทไมเทาเทยมกบผชาย ซงไมเคยพจารณาตรวจสอบมากอน กอใหเกดการทางานทางปญญากบฐานความคดและคานยมของตนอยางลกซง (Mezirow ( , ; Brookfield ; Kingม ; O’Sullivan,

) เชนเดยวกบการวจยของ Merwe and Albertyn ( : Abstract) ททาการวจยในแอฟรกาใตดวยวธการสอนแนวปลดแอกสาหรบสตรชนบทในแอฟรกาใต สงเสรมใหเกดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน โดยผรวมการวจยเกดการตงคาถาม การตรวจสอบ และการปรบเปลยนมมมองใหมจากขอสนนษฐานทบดเบอน และ Kumi-Yeboah (2010; 13-22: Abstract) ทาการวจย กจกรรมทสงเสรมการปรบเปลยนมโนทศน พบวา ไดแก กจกรรมฝกวจารณญาณ และการสนบสนนการพดและแสดงออกทางความรสกนกคดทแทจรงของคนดา ในชนเรยนทมการเสวนาเชงใครครวญ ซงเปนการทางานทางปญญาทระดบสง

ในการพจารณาใครครวญเชนน สตรตองกลบไปสมผสกบบาดแผลทางจตใจ หรอความชอกชาขมขน ทสะสมอยตลอดชวตการเปนผหญงทถกกดขหรอกระทาความรนแรง โดยเฉพาะในความสมพนธใกลชด หรอชวตค จงเปนชวงเวลาทสรางความเจบปวดสะเทอนใจ ตองการกาลงใจและพนทของการรบฟงอยางยง (Fraser, : Abstract) อยางไรกตาม ความทกขใจเชนนเปนสวนหนงของกระบวนการปรบเปลยนมโนทศน (Logan, Jones, C., : Abstract) ผนาเสวนาไดสงเสรมใหเกดความรวมรสก (empathy) และการสนบสนนกาลงใจจากเพอนผรวมเสวนา ซงอยในภาวะ “หวอกเดยวกน” ทาใหเกดการสารวจตนเองและแบงปนประสบการณออกมาแลกเปลยนเรยนรอยางมาก ชวยใหเกดความเขาใจในประเดนปญหาความรนแรงและความไมเสมอภาคในชวตสตรอยางรอบดานยงขน รวมทงเกดความผกพนทางจตใจและการสนบสนนชวยเหลอกน สรางความกาวหนาในการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนรวมกน จนกลมทดลองสามารถผานพนชวงเวลาทยากลาบากนไปสการขามจดเปลยนทางความคดความเชอ ไดแก การปรบเปลยนทศนะความเสมอภาคของสตร (Brookfield. 1986; Cranton, : - ) อกทง สนบสนนการเปลยนแปลงทางจตวทยาในการรบรตนเองอยางสรางสรรคมากยงขน จากความรสก

181

ตนเปนผ “ถกกาหนด/ถกกดข/ถกกระทา” เปนผสามารถ “กาหนด ชนาตนเอง” และมความรสกนกคด หรอเชอในสงใดดวยการไตรตรองและอาศยหลกเหตผล กลมทดลองจงมองเหตการณรายไดวาเปนพลงชวต หรอบทเรยนใหเขาใจชวต สอดคลองกบ Tisdell, (2000: 171) ทกลาววา ในขณะทผเรยนศกษาวเคราะหระบบสงคม ซงเปนสงคมของผมอภสทธและมการกดขวาไดสงผลกระทบอยางไรตอเอกลกษณ ความเชอ คานยม และความเขาใจตอสงตางๆ ของตนแลว บคคลจะเรมมการเปลยนแปลง ในขณะเดยวกนจะพฒนาความสามารถ กลายเปนผกระทาการเปลยนแปลง และสามารถควบคมชวตของตนเอง

กลาวไดวาการพจารณาใครครวญทาใหสตรเกดการเปลยนแปลงทศนะความเสมอภาคของสตร มการตระหนกรตอการครอบงาทางความคดจากสงคมวฒนธรรมทสรางความไมเทาเทยม เกดความเขาใจในตนเอง ตลอดจนปจจยตางๆ ทมอทธพลตอความรนแรงทเกดขน รวมทงวถโลกอยางชดเจนและลกซงยงขน (Mezirow, , , ) ทงน กระบวนการปรบเปลยนมโนทศน ไดใหประสบการณการเรยนรในมตตางๆ รวมกนไปทงทางการเมอง ทางจรยธรรม ทางสตปญญา ทางวฒนธรรม และทางจตวญญาณ รวมทงเกดการยอมรบตนเองทงในสวนทเปนความเขมแขงและความออนแอในตนเองโดยไมตองเสแสรงหรอฝนทน (Peacock, : Abstract) และผเรยนสามารถใชการเปลยนแปลงทางปญญาเปนแนวปฏบตในการเปลยนแปลงทางการกระทา (King ( : Abstract; O’Sullivan, ) กลาวคอ สตรฝกทจะวางแผนชวต โดยมการสารวจศกยภาพและความสามารถของตน กาหนดเปาหมาย ปณธาน รวมทงทาการแกปญหา และพฒนาทกษะสาคญ ซงในทสดแลว กเปนความสามารถในการเสรมสรางพลงอานาจและแกปญหาแกตนเองดวยตนเอง ซงเปนผลตดตามจากการปรบเปลยนมโนทศน เนองจากทศนะความเสมอภาคทพฒนาขนมอทธพลตอระบบ วธ และกรอบการคด และสภาพจตใจ Mezirow (.ในชดชงค นนทนาเนตร,

2549) อธบายวา ในกระบวนการจดการศกษาเชนนมกจะชวยผเรยนไดแกปญหาสวนตนเสมอ สาหรบประสทธผลของวธ TEP ดงทกลาวมา เกดจากปจจยหลายประการรวมกน ไดแก วธการจดและดาเนนกจกรรม แผนการจดเสวนากลม ตวผนาเสวนา ผรวมเสวนา และสภาพการณในการจดกระบวนการ

ดงน . วธการจดและดาเนนกจกรรม และแผนการจดเสวนากลม มทมาจากแนวคดทฤษฎการ

ปรบเปลยนมโนทศนของ Mezirow ซงเปนหลกการและแนวทางสาคญในการเสรมสรางพลงอานาจและการเปลยนแปลงระบบความคดและกรอบการรบร อนเปนรากฐานของจตใจและพฤตกรรม (ชดชงค นนทนาเนตร, ; Cranton, 2006; Mezirow, ) และชวยสงเสรมศกยภาพของผใหญในการเรยนรจากสงทตนมพรอม นนคอ ประสบการณชวต และวฒความสามารถในการวพากษสงคมวฒนธรรมและระบบคดของตนเอง เพอการละวางคานยมทไมเหมาะสมสาหรบตน และคนพบแนวความคดทเหมาะสมยงกวาในการพฒนาความรบผดชอบตอตนเองและสงคม (Mezirow, ; : ; 2000) อกทงรปแบบกจกรรม

182

ซงไดแก การเสวนากลมเชงปฏบตการ ทเนนการพจารณาใครครวญและการลงมอปฏบต กเหมาะสมสาหรบบคคลวยผใหญ โดยเฉพาะทมการศกษานอยหรอไมรหนงสอ พลงของการเสวนาลกษณะนสามารถชวยใหเกดการเรยนรและการเปลยนแปลงตนอยางลกซงขามกาแพงของระดบการศกษาทจดกนในระบบ เนองจากใชการสอสารพนฐาน คอ การฟง พด และทา (Freire, 1970) ยงเมอผวจยไดนามาสงเคราะหกบประสบการณการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง จงสามารถชวยแกไขปญหาและพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครองไดตรงตามความตองการจาเปน และสอดคลองกบธรรมชาตในการปรบเปลยนมโนทศนของกลมทดลอง การพฒนานวตกรรมในลกษณะนเปนแนวทางของการจดการศกษาเพอความเปนไท ทตองยดผเรยนเปนศนยกลางของการพฒนาจดทาหลกสตร (Flumerfelt, S., Ingram, I., Brockberg, K., & Smith, J., : Abstract)

. ผนาเสวนา เปนผศกษาและพฒนาตนตามแนวคดทฤษฎการปรบเปลยนมโนทศนของ Mezirow โดยมพนฐานผานการศกษาอบรม และมประสบการณในการจดกระบวนการกลมทางจตวทยาเพอการพฒนาตน (Personal growth Group) และการปรกษาปญหา (Counseling Group) ซงชวยในการสรางสมพนธภาพเชงรกษา และการจดบรรยากาศ รวมทงเอออานวยกระบวนการปรบเปลยนมโนทศนใหเกดขน ดงท Mandell & Herman ( : - ) ทาการวจยพบวาทศนคตและทกษะปฏบตของผจดหรอผนาเสวนาสงผลใหการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนประสบความสาเรจ และสอดคลองกบท Cranton &

Wright (2008: Abstract) อธบายวา ความสามารถเปนเพอนรวมเรยนรของครเปนเครองรบประกนคณภาพในการจดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ดงนน ตวผนาเสวนาจงเปนเงอนไขทสาคญประการหนงของการจดกจกรรมการเรยนรของแนวทางน (Taylor, : - ; : - )

. ผรวมเสวนา เปนผผานความยากลาบากและพรอมจะเปลยนแปลง จงมสวนรวมและคอยสนบสนนกระบวนการ โดยรวมแลกเปลยนเรยนรและชวยเหลอซงกนและกนอยางยง ทงในกลมเสวนาและนอกกลมเสวนา นอกจากน ผเสวนาบางคนเปนผศกยภาพและความสามารถในการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนอยางยง ทาใหเกดการพฒนาตนอยางรวดเรว เปนตวแบบทด และชวยสรางสรรคบรรยากาศของการเรยนรทด ดงท Mandell & Herman ( : - ) มองวาทงน ผเรยนจาเปนตองมความร ความเขาใจ และทกษะในการเผชญสถานการณ มความรวมมอกนในการเรยนร รจกยดหยนและตระหนกถงความไมแนนอน และยอมรบตอความเปลยนแปลงตางๆ ทอาจเกดขนทกเมอ สงทกลาวมาน นอกจากจะมความสาคญตอการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนแลว ยงชวยสงเสรมความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตยอยางแทจรง Osterhold, Rubiana, & Nicol ( : - ) และ Mandell & Herman ( :

- ) สรปวา ความสาเรจพนฐานของการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ขนอยกบทศนคตสวนบคคล

183

ความพรอม และความรวมมอของผเรยนเปนสาคญ ดงนน ในสภาพการณทมผเรยนทพรอมและชวยสรางสรรคบรรยากาศการเรยนรทดยอมสงผลสาเรจในการจดกจกรรม (Taylor, : - ; : - ;

Cranton, 2006: 5-13)

. สภาพการณในการจดกระบวนการ ไดแก ภมหลง จานวนคนตอกลม ระยะเวลา สถานท สงอานวยความสะดวก และความรวมมอของเจาของสถานทลวนสงผลตอการจดกลมเสวนา (Taylor, : -

; : - ; Mandell & Herman, : - ) โดยในการวจยครงน ไดรบความอนเคราะหสนบสนนทดจากบานพกฉกเฉน อานวยความสะดวกในการจดหองประชมทเปนสวนตวใหเปนหองเดมตลอดการจดกจกรรม ชวยใหเกดความคงทในการจด และสรางความรสกมนคงปลอดภยในการดาเนนกระบวนการ (Cranton, ) อกทงผเขารวมเพยงกลมละ คน จากผทมความหลากหลายทงวย ภมหลง วฒนธรรม ลกษณะนสย และประสบการณชวต แตลวน “หวอกเดยวกน” จากปญหาความรนแรงของคครอง กทาใหเกดการแลกเปลยนเรยนรและชวยเหลอกนอยางผกพนใกลชด ตรงกบ Johnson-Bailey, J., &

Alfred, M. V. (2006: Abstract) ทาการวจยพบความสาคญของภมหลงทางวฒนธรรมสงผลกระทบตอกรอบการมองโลกของผสอนและผเรยน พวกเขาเสนอวา แนวทางการจดการเรยนการสอนตางๆ บนฐานการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ตองใหความสาคญกบมตภมหลงทางวฒนธรรมเพอเรยนรซงกนและกน โดยเฉพาะอยางยงในการชวยปลดปลอยใหผเรยนเปนอสระจากการถกครอบงาทางสงคม และ Taylor ( : Abstract) ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของพบวา การจดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนจาเปนตองใหความสาคญกบประสบการณเดม ประวตความเปนมา และภมหลงทสงอทธพลตอผเรยน อกทงการปรบเปลยนมโนทศนควรเรยนรเปนกลมขนาดเลก ทเนนความรวมมอกนอนเปนวธสาคญ จะชวยสงเสรมความสมบรณพรอมในการเรยนรของบคคล นอกจากน ชวโมงการพบกลมกมากถง ชวโมง ทพบปะกนเปนประจา สมาเสมอ ในเวลาทสมาชกกลมทกคนสะดวก แมจะจดเปนการพบกลมตลอดวนๆ ละ

ชวโมง เปนแบบรายสปดาห สปดาหตอเนอง และแบบรายวน วนตอเนองกไมเปนอปสรรค กลบสรางความตอเนองในการเรยนร และเพยงพอตอการชวยเหลอทางจตใจและการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศน

การพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครองนเปนกระแสของการพฒนาตนทสาคญ (Mezirow, 1990; 1996; 1998: 195; 2000; Taylor, : - ; :

- ; ; Cranton, : - ) โดยกอใหเกดการหลอหลอมทางบคลกภาพ ทสรางพลงอานาจ และความเปนไททางจตใจ ชวยใหบคคลสามารถกาหนด ชนา เปนตวของตวเอง (Brainard ( ) ซงสามารถสรางความเปลยนแปลงจากระดบบคคลถอเปนสงสาคญลาดบแรก (Dominguez, : ) หากสงคมตองการใหเกดการพฒนาทยงยนจาเปนตองมการพฒนาคณภาพของประชาชนใหสามารถพจารณาใครครวญอยางม

184

เหตผล คดวเคราะหและทาความเขาใจสมมตฐานและความเชอตางๆ หรอมองเหนอทธพลของสงคมและวฒนธรรมทสงผลกระทบตอมโนทศนของตน เพอหาแนวทางปรบเปลยนเพอการพฒนา และมพลงอานาจในตนเองมากขน (ชดชงค นนทนาเนตร, ) ดงนน การปรบเปลยนมโนทศนจงเปนความสาคญและมสวนชวยทาใหคณภาพของคนและสงคมดขน ทงน วธ TEP ไดเปนสงทพฒนาการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน การเปลยนแปลงทเหมาะสม และการฟนฟ พฒนาตนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะตอนโยบาย

. ใหความสาคญกบวธการปรบเปลยนมโนทศนในการขจดความรนแรงตอสตร

แมจะมความพยายามรวมกนในการขจดความรนแรงตอสตรดวยวธการตางๆ ทงทางกฎหมายและการรณรงคความเขาใจในหมผปฏบตงานและประชาชน แตกระนนกยงเปนสงทยากลาบาก เนองจากเปนการตอสกบกระแสวฒนธรรมแบบอานาจนยมชายเปนใหญทมกาลงมาก และยงคงบมเพาะ ปลกฝง และถายทอดคานยม ความเชอ และวถปฏบตทแบงแยกฐานะและบทบาททางเพศดวยความไมเทาเทยม จงจาเปนตองสงเสรมใหผคน โดยเฉพาะในกลมสตรทถกกระทาความรนแรงเกดการเรยนรและปรบเปลยนมโนทศนจากวกฤตการณน ใหเปลยนคานยมความเชอเดมทไมเทาเทยม ไปมมมมอง โลกทศน และพฤตกรรมใหมทนยมความเสมอภาคระหวางหญงชาย รวมทงปฏเสธความรนแรง โดยมทกษะชวตและทกษะทจาเปนในการชนาชวตและพงพาตนเองได สามารถกาวออกและไมกลบซาไปสวงจรความรนแรง กลาวไดวา เราสามารถใชวกฤตการณความรนแรงทเกดขนเปนโอกาสของสตรทถกกระทาความรนแรงจากคครองใหเรยนรและพฒนามชวตทเปนของตวเองของตวเองมากขน และสามารถแกไขและยตปญหาความรนแรงดวยตนเอง

จากผลการวจย สตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครองมความตองการทจะเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน และมความสามารถทจะปรบเปลยนมโนทศน โดยเกดการเปลยนแปลงคานยมและมมมมองใหมในทศนะเสมอภาค ซงใชเปนแนวทางพฒนาและพงพาตนเองได หากสตรไทย ทงทถกกระทาความรนแรงจากคครอง และรวมทงทไมถกกระทาความรนแรงดวย ลวนไดรบการสงเสรมใหเกดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน กนาจะเปนการชวยแกไข หรอบรรเทาปญหาความรนแรงของคครองตอสตร จากการเรยนรทจะชวยตนเอง อกทงยงเปนการพฒนาศกยภาพความสามารถของสตร และการพฒนาสงคมพรอมกนไป จงควรมนโยบายในระดบประเทศและในหนวยปฏบตงานตางๆ ทจะสนบสนนการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศน และเปดพนทเสวนาทางสงคมแกสตร โดยเฉพาะในการทางานของ

185

มลนธ NGO และในศนยการชวยเหลอ หรอสถานสงเคราะห ทชวยเหลอสตรผเดอดรอนจากปญหาความรนแรงจากคครอง เพมเตมจากการชวยเหลอทางกฎหมาย สขภาพ การสงเคราะหปจจยครองชพ หรอการฝกหดอาชพ ตลอดจนสงเสรมใหมการปรบเปลยนมโนทศนชายทกระทาความรนแรงตอสตรดวย เพอนาไปสการเปลยนแปลงคานยม กระบวนการทางความคด ตลอดจนแนวทางปฏบตตนทเหมาะสมในชวตคและในสงคม ขอเสนอนสอดคลองกบ Johnson-Bailey, J., & Alfred, M. V. (2006: Abstract), Taylor

( : - ), Brainard ( : Abstract), Fraser (May : Abstract), Merwe and Albertyn (2008:

Abstract), Taylor (2008: Abstract) Love ( : Abstract) และ Kumi-Yeboah ( ; - : Abstract) . สงเสรมและพฒนาหนวยงานการชวยเหลอสตรใหมความสามารถจดกจกรรมการปรบเปลยน

มโนทศน ผจดกจกรรมการปรบเปลยนมโนทศนมบทบาทอยางยงในการเอออานวยใหสตรทถกกระทาความรนแรงจากคครองไดปรบสภาพฟนฟจตใจ และเรยนรทจะเปลยนแปลงคานยม กระบวนการทางความคด ตลอดจนแนวทางปฏบตตนทเสมอภาคในชวตคและในสงคม จงควรมนโยบายสงเสรมและพฒนาบคลากรในหนวยงานการชวยเหลอสตรใหมความสามารถและทกษะในการจดกจกรรมการปรบเปลยนมโนทศน คไปกบนโยบายการสนบสนนการจดกจกรรมการปรบเปลยนมโนทศน

ขอเสนอแนะตอการนาวธ TEP ไปใช . การใชวธ TEP ในกลมสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

นกการศกษาและนกวชาชพชวยเหลอ เชน นกจตวทยา จตแพทย พยาบาลจตเวช และนกสงคมสงเคราะห เปนตน ควรจดการศกษาทผสมผสานการเยยวยารกษาจตใจและปรบเปลยนมโนทศนเพอชวยแกปญหาและพฒนาคณภาพของประชาชน เชน นาวธ TEP ทผวจยไดพฒนาขน ไปชวยพฒนาสตรทถกกระทาความรนแรงจากคครองใหผานพนวกฤต ออกจากวงจรความรนแรง และสรางความกาวหนาแกชวตตนเอง ตอไปนเปนขอเสนอแนะในการนาวธ TEP ไปใช ปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

. . จดเปนโปรแกรมประจาสถานสงเคราะห เชน บานพกฉกเฉน หรอหนวยบรการตางๆ ทชวยเหลอสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง ผลการวจยชวา สตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครองมความตองการจาเปน ทตองไดรบการสนบสนนชวยเหลอในการปรบเปลยนมโนทศน

. . จดดาเนนการเปนการเสวนาเชงปฏบตการในกลมเพอนชวยเพอนขนาดเลก ทมความเปนสวนตว โดยมผเขารวมเสวนาเปนประจา - คน เพอโอกาสและประโยชนในการแลกเปลยนเรยนรอยางทวถงและลกซงเพยงพอ และมผนาเสวนา คน รวมทงอาจมผชวยผนาเสวนาอก คน จดเปนโปรแกรม

186

ชวโมง ทพบกลมอยางนอยครงละ ชวง หรอ ชวโมง จดจนครบทง ชวง ใน แบบ ไดแก โปรแกรมรายสปดาหสาหรบสมาชกทมเวลาพบกลมไดตอเนองและสมาเสมอในชวง เดอน เดอน เดอน เดอน หรอ ป ตามความเหมาะสม และโปรแกรมมาราธอนตอเนองรายวนสาหรบสมาชกทมเวลาพบกลมไดนอยในชวง - 2 สปดาห ความแตกตางของการดาเนนโปรแกรมทง น อยทความสะดวกของผเขารวมเสวนา ซงหากเปนไปไดควรจดเปนโปรแกรมรายสปดาหทยาวนานอยางนอย เดอน เพอผลการเรยนรควบคไปกบการดาเนนชวต ในกรณใชโปรแกรมมาราธอนควรกาหนดใหมผรวมเสวนาในจานวนนอยราว - คน เพอใหมพนทและโอกาสมากพอในการแลกเปลยนเรยนรในระยะเวลาสนๆ ไดอยางทวถง

. . ผนาเสวนาและผชวยผนาเสวนาตองเปนผมคณสมบตและความสามารถเหมาะสม ทงน ตวผนาเสวนาเปนปจจยสาคญทสดในการปรบเปลยนมโนทศนสตร ซงจากการทดลองไดพสจนพบวา เพศของผนาเสวนา ซงเปนเพศชาย แมจะไมไดรบการตอนรบดวยดมากนกในครงแรก โดยถกผรวมเสวนามองวาเปนเปนเพศเดยวกบผกระทาความรนแรง กไมเปนอปสรรคในการเขาถงและสามารถชวยสตรทถกกระทาความรนแรงจากคครองใหเรยนรและปรบเปลยนมโนทศนไดบรรลตามเปาหมาย ดวยบคลกภาพ ทาท และความสามารถในการสอสารเชงรกษาหรอชวยเหลอทางจตใจ (therapeutic relationship) ชวยสรางสมพนธภาพเชงรกษาทด มความไววางใจได ใหความเสมอภาคอยางแทจรง อบอน ออนโยน ใสใจ เปนกนเอง จรงใจ ยอมรบ พรอมเขาใจ และสงเสรมสขภาพจตทดแกสมาชก ทาใหสตรจาแนกไดวา ความรนแรงทเกดขนมาจากลกษณะเฉพาะตวของผชายแตละคน และยงมผชายในอกลกษณะหนงทไมใชความรนแรง และมคานยมในความเทาเทยมทางเพศ ซงเปนโอกาสของการเรยนรใหม (relearning) บคลกภาพ ทาท และความสามารถดงกลาวของพนากลมจะชวยใหเกดการกาวขามพรมแดนหรออปสรรคอนเกดจากเพศสภาพ ทสตรเคยชนจากการถกปลกฝงมา นาไปสการสรางความเขาใจใหม ซงเปนการสมผสไดถงความเปนมนษย (human touch) ระหวางกน ชวยลดชองวางและสรางโอกาสในการชวยเหลอ ดงนน ผนาเสวนา ไมวาเพศใดกตาม สามารถเขาถงสตรไดดวยบคลกภาพ ทาท และความสามารถโดยเฉพาะปจจยทสาคญ คอ การใหความเสมอภาคระหวางกนอยางแทจรง และสามารถสรางความเชอมนใหสตรเกดความไววางใจได ดงนน ผนาเสวนาและผชวยผนาเสวนาจงควรมทศนคตทดในการชวยเหลอสตรทถกคครองกระทาความรนแรง มมโนทศนและการกระทาทเปนความเสมอภาคหญง-ชายและในการอยรวมกบผอน รวมทงมการศกษา อบรม ฝกฝนเพมพนอยเสมอ ใหตนเปนผมความสามารถในการการฟนฟเยยวยา เสรมสรางพลงอานาจ กาลงใจ ปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาค และพฒนาทกษะชวตของสตรไดอยางแทจรง

. . ดาเนนกระบวนการตอเนองใน 3 ขนตอนของวธ TEP โดยใชเทคนควธตางๆ ในแตละขน ไดแก ทกษะฟง พด คย ถาม ตอบอยางมประสทธภาพ การฝกผอนคลายความเครยด การวเคราะหตนเอง/

187

การเขยน/การวาด การวพากษอดต การใชกรณศกษา การสวม/สลบบทบาท การระบประเดนและสาเหตปญหา การวางแผนชวต การแกปญหาสวนตว/ของกลม การฝกปฏบต พฒนาทกษะสาคญ การใหขอมลปอนกลบ และการทาการบาน

. . ผรวมเสวนาควรเปนผมประเดนปญหารวมกนจากการกระทาความรนแรงของคครอง ซงหากเปนผมภมหลงแตกตางกนอยางหลากหลายกสามารถใชเปนประโยชนในการแลกเปลยนเรยนรและเตมเตมประสบการณตอกน ซงจะทาใหกลมเสวนาเปนสภาพการณจาลองสงคมทมความสมจรง เหมาะสมตอการเรยนรมากขน ภมหลงทสาคญ ไดแก อาย มมมองทแตกตาง วฒภาวะ ประสบการณ และการเรยนรตางๆ ทสะสมมาจากประสบการณ ทงน ตองอาศยความพรอมใจ หรอผจดตองสรางความพรอมในการเรยนรใหเกดขน ซงโดยธรรมชาต สตรทถกกระทาความรนแรงตองการพนทสวนตวในการพดคยบอกเลาเรองราวชวต ทสามารถเรยนรและปรบเปลยนมโนทศนไดจากเรองราวของตนและของเพอน ผนาเสวนาตองชวยจดบรรยากาศและสงแวดลอมทเหมาะสมในการเรยนร คอ ความรสกสบายใจ ปลอดภย ไววางใจได และเปนพนทแหงการยอมรบและมความเทาเทยม

. . เนอหาควรเปนเรองจากประสบการณตรงในชวตของผรวมเสวนา ซงมการกาหนดเปนประเดนทชดเจนในแตละหวขอหรอการประชมพบกลมแตละครง และควรมการใชสอกระตนทเหมาะสม เชน เรองเลา หรอกรณศกษา ทมภาพประกอบ เพอใหโอกาสผเสวนาเปนผสงเกตและเรยนรผานภาพ หรอกรณของบคคลท ซงเหมาะสาหรบชวงแรก ทผเสวนาอาจยงไมสะดวกใจจะเปดเผยเรองของตนเองกอน

ควรระวงอยางยงทจะไมใหเปนการยดเยยดหรอบงคบในการเรยนร . . กจกรรมทจาเปนตองจดขนควบคเสมอในการเสวนาแตละครง คอ กจกรรมการผอนคลาย

ความเครยด ทผนาควรฝกทละเลกละนอยใหผเสวนามความชานาญมากขน และใชประกอบการเสวนาและในชวตประจาวน โดยเฉพาะในการดาเนนกระบวนการวพากษอดต หรอการพจารณาใครครวญตนเอง ซงผ รวมเสวนาอาจมความบอบชาหรอยากลาบากในการสมผสกบประสบการณในอดตทตองทาความเขาใจ

และระวงกจกรรมทมการเขยนสาหรบผทมการศกษานอย จะทาใหเกดความรสกดอยในการรวมกจกรรม ในกรณนควรเปลยนเปนการวาดภาพแทน

. . การบานทออกแบบมาอยางเหมาะสม สมพนธกบประสบการณชวต และตรงกบประเดนในการเรยนรและปรบเปลยนมโนทศนเปนสงสาคญ ควรใชการบานมาเปนประเดนในการเสวนาในครงตอไป

. . สถานทควรเปนหองประชมทมความเปนสวนตว และมสงอานวยความสะดวกเหมาะสม เชน เกาอสาหรบสตรตงครรภ หรอสะดวกในการนาเดกทารก หรอเดกเลกทตดแมเขารวมได

188

. ในกรณทผเสวนาบางคนมภาวะวกฤต ความเครยดสง หรอมความตองการเปนพเศษในการปรกษาทางจตวทยา ควรจดชวงพบพเศษเพอการปรกษากบนกจตวทยา หรอนกวชาชพการชวยเหลอดานจตใจทมความชานาญ

. . เมอสนสดกลมแตละครงควรมการประเมนผลการเรยนรและการเสวนาบอยๆ และหลงสนสดโปรแกรมควรมการตดตามความกาวหนา รวมทงใหกาลงใจผเสวนาแตละคนในชวตประจาวนเปนระยะๆ อยางนอยในชวง - เดอนแรก

. . ทางานอยางเปนระบบและมเครอขายสนบสนน ในการจดโปรแกรมการปรบเปลยนมโนทศน ควรศกษาแนวทางการปองกนแกไขปญหาความรนแรงอยางเปนระบบ และมเครอขายสนบสนนระหวางหนวยงาน จากผลการวจยสตรทมเครอขายสนบสนนรวมแกไขปญหาความรนแรง เชน ครอบครว หรอเครอขายการชวยเหลอทางสงคม จะมความสาเรจในการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนไดด หากสตรไมสามารถใหครอบครวสนบสนน จาเปนตองมหนวยงาน องคการ หรอมลนธชวยเหลอ

. ประยกตใชในประชากรกลมอน

ควรจดโปรแกรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบชายผกระทาความรนแรง และผตองขงในการกระทาความผดจากการกระทาความรนแรงตอสตร นอกจากน การปรบเปลยนมโนทศนยงสามารถใชเปนพนฐานของการจดการศกษาและพฒนามนษยไดในประชากรหลายกลม เชน คนกลมรากหญา กลมเยาวชนและสตรผดอยโอกาส กลมผใชแรงงาน กลมผไมมงานทาหรอกลมคนทมการศกษา มฐานะการงานทมนคง หรอผทมฐานะทางเศรษฐกจดอยแลว รวมทงกลมนกเรยนในชนเรยน กลมผอยระบบโรงเรยน หรอประชาชนทวไป บคคลเหลานจะสามารถพฒนาตนเองโดยผานกระบวนการปรบเปลยนมโนทศนดวยกนทงสน โดยสามารถประยกตใชกบหลายสถานการณ เชน ใชในการใหความรดานสทธมนษยชน การเรยนรในสถานประกอบการ การจดการศกษาสาหรบผใชแรงงาน การจดการศกษาเพออนรกษสงแวดลอม การพฒนาบคลากรในวชาชพตางๆ การพฒนาพลงอานาจในกลมสตร และการพฒนาองคกรแหงการเรยนร หรอแมแตในการศกษาทางไกล และอนเตอรเนต จงควรมการนาไปประยกตใชในประชากรกลมตางๆ อยางเหมาะสม

. สงเสรมการปรบเปลยนมโนทศนของบคลากร ในการนากจกรรมการปรบเปลยนมโนทศนไปใช สงทสาคญประการแรก คอ ผจดกจกรรม ตลอดจนบคลากรในหนวยงานการชวยเหลอ ตองเปนผมทศนคตเหมาะสมตอการชวยเหลอสตรผเดอดรอน และผ จดกจกรรมควรเปนแบบอยางในการปรบเปลยนมโนทศน จงควรมการสงเสรมใหเกดการปรบเปลยนมโนทศนของบคลากร ททางานเกยวของกบสตรทถกกระทาความรนแรง

189

. ฝกอบรมบคลากร

การปรบเปลยนมโนทศนเปนทงศาสตรและศลป ทตองมการศกษาอบรม พฒนาบคลกภาพและประสบการณในการจดกระบวนการ จงควรมการฝกอบรมเจาหนาทนกสงคมสงเคราะห นกจตวทยา และพยาบาลประจาศนยการชวยเหลอ ใหเขาใจในแนวคดนและสามารถเปนผนาจดกจกรรมการปรบเปลยนมโนทศนไดอยางมประสทธภาพ

ขอเสนอแนะตอการศกษาวจย

. คานงถงตวแปรแทรกซอนและขอจากดในการวจย

ในการวจยเชงทดลอง หรอกงทดลองของการปรบเปลยนมโนทศน นกวจยตองตระหนกถงตวแปรแทรกซอนตางๆ ทมอยตามธรรมชาต อยนอกเหนอการควบคม และเปนขอจากดของการวจย เชน ระยะเวลาของการวจยและการตดตามผล เปนตน ซงในกรณการวจยน ผวจยมระยะเวลาจากดทงในการทดลองและการตดตามผล เนองจากเปนการปฏบตการในบานพกฉกเฉน ซงสตรอยอาศยในระยะสน รวมทงงานวจยนเปนสวนหนงของหลกสตรการศกษา ทาใหไมสามารถตดตามผลไดในระยะยาว ดงนน ในการวจยในลกษณะนตอไป ผวจยตองคานงถงตวแปรแทรกซอนและขอจากดตางๆ ในการวจย โดยควรมชวงการทดลองและเกบรวบรวมขอมล ตลอดจนตดตามผลในระยะยาว ซงจะสอดคลองกบการศกษาธรรมชาตของการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน และพฒนาการดานตางๆ รวมทงผลความคงทนในกลมทดลอง ซง Taylor ( : - ) นกการศกษาดานการปรบเปลยนมโนทศนเองชวา นกวจยตองใหความสาคญกบการวจยในระยะยาว รวมทงการวจยดวยวธผสมผสาน (mixed-method study) มากขน

. พฒนานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนอนๆ การพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนจาเปนตองมการออกแบบการจดการศกษาและการ

วจยใหเหมาะสมกบกลมประชากรในลกษณะเปนกลมเปาหมายเฉพาะ (special target group) ทงในระบบและนอกระบบ ซง Snyder ( : - : Abstract) และ Taylor (2008: Abstract) ชวา งานวจยทควรเรงศกษาเพมมากขนคอ งานวจยทเกยวของกบการปฏบตการ รวมทงผลกระทบตางๆ โดยเฉพาะจากการสงเสรมใหเกดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนในชนเรยน นกวจยทสนใจจงควรพฒนานวตกรรมทมความเหมาะสมตอกลมเปาหมายตางๆ ทงในรปแบบโปรแกรมปฏบตการ หรออาจเปนเครองมอเชงเทคนคใหมๆ หรอใชเทคโนโลยคอมพวเตอรมาเกยวของ เชน โปรแกรมออนไลน และคอมพวเตอรสอสาร เปนตน ซงในปจจบนมผทาการวจยในลกษณะนมากขน เชน Burk ( : - ) ศกษาผลของการเขยนเชงพจารณาใครครวญ Jarvis, C. ( : Abstract) ใชนยายในเพอสงเสรมการปรบเปลยนมโนทศนของสตร Fraser (May : Abstract) ใหผรวมการวจยในการใชตนเองเปนกรณศกษา (self-case study) Willink,

190

Williams and Nelson ( ; . ) ใชแฟมสะสมงานแบบอเลคโทรนกสในการตดตามรองรอยการเปลยนแปลงทางมโนทศนของนกศกษาในและเปนเครองชวยในการเรยนรระหวางวฒนธรรมดวย Ziegler,

Paulus, & Woodside ( : - ) และDoering ( , , ) ทาการวจยดวยการแชทในกลมผเรยนแบบออนไลน

. ศกษาในกลมประชากรอนๆ และในแงมมตางๆ

การวจยตอไป นกวจยควรศกษาประเดนของการปรบเปลยนมโนทศน หรอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนในประชากรกลมอนๆ และในแงมมตางๆ เพอขยายผลการศกษา และแนวทางของการปรบเปลยนมโนทศนไปอยางกวางขวาง ทงกบประชากรของการศกษาในระบบและนอกระบบ ทงน ควรมการศกษาและพฒนาในกลมประชากรทอยในวกฤตการณและความทาทายรวมสมยเปนอยางยง เชน ในการปรบเปลยนมโนทศนของผประสบวบตภย คความความขดแยง หรอแมแตสงคมผสงอาย

191

รายการอางอง

กรวภา บญซอ (วลลาส). ( ). “สถานภาพและบทบาทชายหญงในสงคมไทย” ในเอกสารการสอนชดวชาการศกษาบทบาทชายหญง หนวยท . หนา . กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

กฤตยา อาชวนจกล ชนฤทย กาญจนะจตรา วาสนา อมเอม และอษา เลศศรสนทด. ( 3). ความรนแรงในชวตคกบสขภาพผหญง. นครปฐม สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล.

กมปนาท โกวทางกร. ( พย. ). แฉ % ตดเอดสเพราะดมเหลา. ขาวสด. , :

กตพฒน นนทปทมะดลย. ( ). พนฐานทฤษฎสงคมสงเคราะห. กรงเทพฯ : สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

กตพฒน นนทปทมะดลย. (2546). การประเมนระบบสวสดการสงคมสาหรบสตรทรบความรนแรง. กรงผนาเสวนาฯ: สถาบนวจยระบบสาธารณสข. http://hdl.handle.net/123456789/1227 มกราคม

ครสทน เพราลซ. ( ). สามโมโหราย ตวการใหภรรยาจตตก. www.thaiblogonline.com. เมอ 20 เมษายน 2556.

จรยาภรณ รจโมระ. (255 ). พหสตปญญาสตรผนาชมชนของประเทศไทย. วทยานพนธระดบปรญญาดษฎบณฑต สาขาการศกษาตลอดชวดและการพฒนามนษย คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร.

จะเดจ เชาวนวไล และคณะ ( ). นวตกรรมผชายเลกเหลา ยตความรนแรงตอผหญงและเดก.กรงเทพฯ: มลนธเพอนหญง.

จะเดจ เชาวนวไล และคณะ ( ). หนงเสยง...หยดความรนแรงตอผหญง กรงเทพ: สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

จะเดจ เชาวนวไล และคณะ. ( ). ผลกระทบของสราในฐานะปจจยรวมการเกดปญหาความรนแรงในครอบครว. กรงเทพฯ: มลนธเพอนหญง.

192

จะเดจ เชาวนวไล. ( ). 10 ป การรณรงคยตความรนแรงตอผหญง ภารกจยงไมสนสด. กรงเทพฯ : มลนธเพอนหญง.

จะเดด เชาวนวไล. ( ). การสรางอตลกษณใหมของผชายเลกเหลา เพอลดความรนแรงตอสตรและเดก. กรงเทพฯ: สถาบนวจยระบบสาธารณสข. http://hdl.handle.net/ / มกราคม

จร วจตรวาทการ ( ) ความรนแรงตอสตร แปลจาก Violence Against Women: A Thai Perspective

http://nidamppm .files.wordpress.com/ / /violence-against-woman.doc

ชลลดา ทองทว จรฐกาล พงศภคเธยร ธระพล เตมอดม พงษธร ตนตฤทธศกด สรยทธ รตนพจนารถ และพจนย สทธรตน. . รายงานผลการดาเนนงานฉบบสมบรณ: โครงการวจยและจดการความรจตตปญญาศกษา โดยการสนบสนนของสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ และศนยจตตปญญาศกษา มหาวทยาลยมหดล. นครปฐม

ชาย โพธสตา. ( ). ศาสตรและศลปแหงการวจยเชงคณภาพ. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตง.

ชดชงค นนทนาเนตร. ( ). การเรยนรผใหญในสหสวรรษ : การเรยนรดวยการชนาตนเอง การศกษาผใหญในทศวรรษแรกของศตวรรษท . กรงเทพฯ : คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ชดชงค นนทนาเนตร.. ( ). ทฤษฎการเรยนรสาหรบผใหญ. นครปฐม : มหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตพระราชวงสนามจนทร.

ชดชงค นนทนาเนตร ( ) “การเรยนรจากการปรบเปลยนมโนทศน.” วารสารสารานกรมศกษาศาสตร ฉบบท 32 คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ชดชงค นนทนาเนตร. ( ). เอกสารประกอบการสอนรายวชา หลกการเรยนรและการสอนผใหญ. นครปฐม: มหาวทยาลยศลปากร.

193

ชลกร ยมสด. ( ). การพฒนาการคดไตรตรองและพฤตกรรมการสอนทเนนผเรยนเปนสาคญของครประถมศกษาโดยใชเทคนคการวจยปฏบตการแบบมสวนรวม. ปรญญานพนธวทยาศาสตรดษฎบณฑต (การวจยพฤตกรรมศาสตรประยกต). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ตช นท ฮนห. ( ). พธกรรมสาหรบพทธศาสนกรวมสมย. (สลกษณ ศวลกษณ, ผแปล). กรงเทพฯ:

บรษท สองศยามจากด.

ทชา ณ นคร. ( ). เครอขายผหญงกบรฐธรรมนญ. หนงสอพมพมตชน พฤศจกายน หนา

ธรวรรณ ธระพงษ. ( ). ผลของกลมพฒนาตนและการปรกษาเชงจตวทยาแนวพทธเนนศลและปญญาตอสมพนธภาพเชงรกษาการปรกษาเชงจตวทยาและผลเนองตอความพงพอใจ. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาสาขาวชาจตวทยาการปรกษา คณะจตวทยา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

นนทพนธ ชนลาประเสรฐ. ( ). การพฒนาระบบฐานขอมลและสงเคราะหงานวจยดานความรนแรงในสงคมไทย. กรงเทพฯ: สถาบนวจยระบบสาธารณสข.

นนทยา เพชรเกต. ( ). “สทธสตร”. อสระรายเดอน. ใน http://www.theology.ac.th เมอ กมภาพนธ

นาถฤด เดนดวง. ( ) ความเสมอภาคหญงชาย http://www.womenfamily.go.th เมอ 15 มกราคม 2555

นาผง มศล, เสาวนจ นจอนนตชย, นวลใย วฒนกล และทวศกด กสผล ( ) การวจยเรองการทารายและปจจยเสยงของการทารายผสงอายไทย สถาบนวจย มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต

http://intranet.opp.go.th/src/fls/ .doc เมอ 11 มกราคม 2553

นตย ทศนนยม . (2545). การสงเสรมสขภาพ:มตการสรางพลงอานาจ . วารสารคณะพยาบาล มหาวทยาลยขอนแกน , 25 (2-3), 103-112.

นศา ชโต. (2548). การวจยเชงคณภาพ หลกสตรพฒนานกวจยเฉพาะทาง หวขอการวจยเชงคณภาพดานสงคมศาสตร กรงเทพมหานคร:สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต.

นชฤด รยใหม. ( ). “ผหญง” เหยอของความรนแรงในครอบครว. ผจดการออนไลน เมอ กรกฎาคม .

194

บรรณาธการขาวราชการ. ( ). พระองคภากบพระภารกจหนก อยการ ทตยนเฟม ขาวราชการ หนงสอพมพบานเมอง วนพธท พฤศจกายน .

บญเสรม หตะแพทย และคณะ. ( ). งานวจยมสธ.ชตารวจเมนปญหาความรนแรงในครอบครวเหนเปนเรองสวนตวของผวเมย. www.thaipr.net. เมอ กรกฎาคม

บหงา ตโนภา ( ). การพฒนาตนแบบการชวยเหลอสตร ทประสบปญหาความรนแรงในชวตค. กรงเทพฯ: สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ.

ประเวศ วะส ( ). มหาวทยาลยกบจตตปญญาศกษาและไตรยางคแหงการศกษา. กรงเทพมหานคร: ศนยจตตปญญาศกษา มหาวทยาลยมหดล.

ปราน วงศเทศ. ( ). เพศและวฒนธรรม. พมพครงท . กรงเทพฯ: ศลปวฒนธรรม.

พงษเดช สารการ และเยาวเรศ คามะนาด. ( ). พฤตกรรมการบรโภคเครองดมแอลกอฮอลกบการกระทารนแรงของสามตอภรรยา. วารสารวจยระบบสาธารณสข. , (ต.ค.-ธ.ค. ) : -

พรพไล ถมงรกษสตว. ( ). ปรชญาผหญง. กรงเทพฯ : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

พมลพรรณ วยาจต. ( ).สถานภาพและบทบาทของสตรไทย การเปลยนแปลงทมผลกระทบตอความสมพนธภายในครอบครว. วทยานพนธพฒนาสงคม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

ภสสร ลมานนท. ( ). เพศ สถานภาพสตรกบการพฒนา. กรงเทพฯ : วทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

มหา ว ท ย า ล ย ม ห ด ล . ( ) . แผนยท ธศ า สต ร มห า ว ท ย า ล ย ม ห ด ล พ . ศ . - http://www.ph.mahidol.ac.th/ph /from/pan/pan /a / / .doc เมอ 11 มกราคม 2553

มารยาท อนทรทศน. ( ). แนวคดการพฒนาสตร : มมมองการวเคราะหเชงหญงชาย. กรงเทพฯ: โครงการสตรและเยาวชนศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

มาล พฤกษพงศาวล. ( ) สถานภาพทางกฎหมายของสตร พฒนาการจากควายสคน ขอมลจากพระบรมราชวนจฉยรชกาลท . ดลพาห. มกราคม – เมษายน ) - .

มลนธผหญง. ( ). มลนธผหญงกบการเดนทางทยงไมสนสด. กรงเทพฯ : มลนธผหญง.

195

มลนธเพอนหญง และเครอขายองคกรงดเหลา. ( ) ผชายเลกเหลา ครอบครวเขมแขง. สถาบนรามจตต. โครงการตดตามสภาวการณเดกและเยาวชนระดบจงหวด (Child Watch).

มลนธเพอนหญง. ( ). รายงานการวจยเรองผลกระทบของสราในฐานะปจจยรวมการเกดปญหาความรนแรงในครอบครว. กรงเทพฯ: สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ.

มลนธเพอนหญง. ( ). สถตความรนแรงตอสตรลาสด วอนสงคมรวมลดรนแรงในเดก-สตร. http://www.thaipost.net/x-cite/ / . เมอ 17 พฤศจกายน 2556

เมทน พงษเวช. ( ). แนวทางการสรางกระแสความเสมอภาคระหวางหญงชาย. กรงเทพฯ : สถาบนวจยบทบาทหญงชายและการพฒนา.

แมคคอนแนล, เจ. ( ). ศาสตรและศลปแหงการระงบความขดแยง (Mindful meditation: A handbook

peacemakers) (พระไพศาล วสาโล, วไลรตน โสฬสจนดา, สภาพร พงศพฤกษ, และอวยพร เขอนแกว, ผแปล) (พมพครงท ). กรงเทพฯ: มลนธเดก. (ตนฉบบพมพป ค.ศ. )

วารณ ภรสนสทธ. (2545). สตรนยม: ขบวนการและแนวคดทางสงคมแหงศตวรรษท 20. กรงเทพฯ:

สานกพมพคบไฟ.

วา ร ณ ภ ร สน สท ธ . ( ) . สต ร น ยม ในสก ลคว ามค ดส า ย ต า งๆ . มหาวท ย าลย เท ย งค น http://www.midnightuniv.org/datamid /newpage .html เมอ 31 กรกฎาคม 2553

วลาสน พนานครทรพย. ( ). ความรนแรงตอผหญงในชวตค: เสยงของผหญง. วทยานพนธสงคมวทยา คณะสงคมวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

วษณ ทรพยสมบต. (2551) การพฒนาวฒนธรรมการประเมนการเรยนการสอนของคร: การฝกอบรมโดยใชโรงเรยนเปนฐานดวยการสรางเครอขายและการคดสะทอนอภมาน.วทยานพนธ บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศนยจตตปญญาศกษา มหาวทยาลยมหดล. ( ). เอกสารแนะนาหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาจตตปญญาศกษาและการเรยนรสการเปลยนแปลง ปพ.ศ. . นครปฐม: ศนยจตตปญญาศกษา มหาวทยาลยมหดล.

196

สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล. ( ). สขภาพคนไทย . กรงเทพฯ : อมรนทร พรนตงแอนดพบลชชง จากด มหาชน.

สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและครอบครว มหาวทยาลยมหดล. ( ). รายงานมาตรฐานการสงเสรมความเสมอภาคระหวางหญงชาย และมาตรฐานครอบครวเขมแขง. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยมหดล

สามจนทร ประดบมข. ( ). ความรนแรงในครอบครว : สถานะงานวจยและขอเสนอเพอพฒนาโครงสรางระบบวจยในอนาคต. กรงเทพฯ: สถาบนวจยระบบสาธารณสข.

สานกกจการสตรและสถาบนครอบครว, สานกงาน. ( ). แผนพฒนาสตรในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท (พ.ศ. - ). กรงเทพฯ : กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย.

สานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว และสานกงานโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต. ( ). มตหญง-ชาย: ความแตกตางบนความเหมอน. กรงเทพฯ : บรษท ธรรมดาเพรส จากด.

สานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว. ( ) มาตรฐานและตวชวดความเสมอภาคระหวางหญงชาย (Thailand National Standard and Indicators on Gender Equality). กรงเทพมหานคร: บสเนส อนฟอรเมชน พบลซต จากด.

สกญญา ปรสญญกล และคณะ ( ) การประเมนผลโครงการรณรงคตอตานความรนแรง. พยาบาลสารปท ฉบบท กรกฎาคม - กนยายน หนา -

สชาดา ทวสทธ (บรรณาธการ). ( ). เพศภาวะการทาทายรางการคนหาตวตน. เชยงใหม ศนยสตรศกษาคณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมและมลนธรอคกเฟลเลอร.

สธรา ทอมสน และ เมธน พงษเวช. ( . ผหญงบนเสนทางนกบรหาร. กรงเทพฯ : สถาบนวจยบทบาทหญงชายและการพฒนา.

สธรา ทอมสน และเมทน พงษเวช. ( ) . ผ หญงไทย สถานภาพและบทบาททเปลยนแปลง .กรงเทพมหานครสถาบนวจยบทบาทหญงชายและการพฒนา.

197

สภางค จนทวานช. (2547). การวเคราะหขอมลในการวจยเชงคณภาพ. กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

อภสรา ปงเรว ( ) “ความเคลอนไหวขององคกรสตรและขาวความรนแรงตอสตรในหนงสอพมพ”.

วทยานพนธมหาบณฑต (นเทศศาสตรพฒนาการ) บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อวยพร เขอนแกว. ( .). วฒนธรรมชายเปนใหญ. เชยงใหม: ผหญงเพอสนตภาพและความยตธรรม

อวสดา จนทรแสนตอ. ( ). ความรนแรงในครอบครว มมมองของผหญง.เชยงใหม เชยงใหม: หางหนสวนจากด ธนบรรณการพมพ

อาชญญา รตนอบล. ( ) การถอดองคความรของครภมปญญาไทยสการศกษานอกระบบโรงเรยนและการศกษาตามอธยาศย. จดหมายขาวเครอขายการสงเสรมการเรยนรตลอดชวต ฉบบท วนท ธนวาคม http://www.edu.chula.ac.th/nfed/students เมอ 11 มกราคม 2553

อาสา เ ฝา ระวงทางสงคม . ( ) รายงานสถานการณขอ มลทางสงคมของทอ งถน ป www.wrote .blogspot.com. เมอ มกราคม 55

Ahn, Heyoung (2006) A phenomenological case study of the practicum in mindfulness-based stress

reduction: Insights into mindfulness and its connection to adult learning . Thesis (Ed.D.)

Teachers College, Columbia University, 2006. Dissertation Abstracts International, Volume:

67-07, Section: A, page: 2420.http://app.cul.columbia.edu:8080/ac/handle/10022/AC:P:17970

เมอ 11 มกราคม 2555

Ajila, Chris O. (2011). “Wife battering among the Yoruba-speaking people of Southwestern Nigeria”.

Journal of Family Studies. pp.213–225. http://jfs.e-

contentmanagement.com/arcHIVes/vol/8/issue/2/article/2430/wife-battering- among-the-

yorubaspeaking-people เมอ 11 มกราคม 2555

Apte, J. (2009). Facilitating transformative learning: a framework for practice. The Australian Journal of

Adult Learning, 49(1). Retrived from http://www.ajal.net.au/facilitating-transformative-

learning-a-framework-for-practice. เมอ 1 มนาคม 2556

198

Arthur Zajonc, et al., (2002). Transformative and Spiritual Dimensions of Higher Education.

Michigan: Fetzer Institute.

Barbour, R. S. & Kitzinger, J. (Eds.). (1999). Developing Focus Group Research: Politics, Theory and

Practice. London: Sage.

Barlas, C. (2001). Learning-within-relationship as context and process in adult education: Impact on

transformative learning and social change agency. Presented at the 2001 AERC proceedings.

เมอ 1 มนาคม 2556

Barnett, O. W., Miller-Perrin, C. L. and Perrin, R. D. ( ). Family violence across the lifespan an

introduction.Thousand Oaks, CA Sage Publications.

Berger, J. G. (2006). Key Concepts for Understanding the Work of Robert Kegan. (Duplicated).

Boyd, R. D. (1989). "Facilitating personal transformation in small groups, Part I." Small Group Behavior

20: 459-474.

Boyd, R. D. (1991). Personal transformations in small groups. New York, NY, Routledge.

Brabcova, A. ( 6). Marriage in Seventeenth-Century England The Woman’s Story. In P. Drabek and J.

Chovanec Eds.), Theory and Practice in English Studies Proceedings from Seventh

Conference of English. Brno Masaryk University.

Brookfield, S. (1986). Understanding and facilitating adult learning. San Francisco : Jossey-Bass.

Brooks, (2001). Narrative dimensions of transformative learning. Presented at the Caring. Gendered

and Sexualized Violence as the Challenge on the Life-span” on the 4th and 5th of December,

2008. Finland: Women’s and Gender Studies, Department of Educational Sciences and

Teacher Education, University of Oulu.

http://herkules.oulu.fi/isbn9789514289613/isbn9789514289613.pdf เมอ 11 มกราคม 2555

Burk, A. L. (2006). Theories of Counseling (3rd ed.). New York: McGraw Hill.

199

Campbell & Humphreys. (1993). Experimental and quasi-experimental designs for research. Boston,

MA: Houghton Mifflin.

Cranton & Wright. (2008). Fostering authentic relationships in the transformative classroom. New

Directions for Adult and Continuing Education, 109(Spring), 5-13.

Cranton, P. (2002). Teaching for Transformation in J. M. Ross-Gordon (ed.) New Directions for Adult

and continuing Education. No. 93 Contemporary viewpoints on teaching adult effectively.

San Francisco, CA : Jossey – Bass. pp. 63-7.

Cranton, P. (2006). Understanding and promoting Transformative Learning: A Guide for

Educators of Adults. 2 nd ed. San Francisco; CA : Jossey – Bass.

Cranton, P. (ed.) (1994). “Transformative Learning in Action : Insights from Practice”. New Directions

for Adult and Continuting Education. No. 74 San Francis ; o. CA : Jossey – Bass, summer.

Cranton, P. & King, P. (2003). Transformative learning as a professional development goal. New

Perspectives on Designing and Implementing Professional Development of Teachers of

Adults, 98 (Summer), 31-37.

Cranton, P. & Wright, B. (2008). The transformative educator as learning companion. Journal of

Transformative Education, 6(1), 33-47.

Cranton, P. (1996). Working with Adult Learners. Toronto ; Ontario : Wall & Emerson.

Cranton, P. (2000). Individual differences and transformative learning. In J. Mezirow and Associates (Ed.),

Learning as transformation. San Francisco, CA: Jossey-Bass.

Cranton, P. (2006). ‘Musings and reflections on the meaning, context, and process of transformative

learning. A dialogue between John M. Dirkx and Jack Mezirow’, Journal of Transformative

Education, 2006, 4(2), 123-139.

Denis Lawrence. ( ). Building Self-esteem with Adult Learners. London: Paul Chapmen publishing.

200

Dobash, R. E., & Dobash, R. P. (1979). Violence against wives: A case against patriarchy. New York:

Free Press.

Doering, A. (2005). Adventure learning. Paper presented at the meeting of the Society for Information

Technology and Teacher Education Conference, Phoenix, AZ.

Doering, Aaron (2008). Adventure Learning: Transformative Hybrid Online Education. P. in Rowland,

Michael L. (editor) the Proceedings of the 27thAnnual Midwest Research to Practice

Conference for Adult, Continuing, Community, and Extension Education, October 2-4,

2008 at Western Kentucky University, Bowling Green, Kentucky.

http://www.wku.edu/aded/MWR2P/ เมอ 11 มกราคม 2555

Doering, Aaron. (2006). Adventure Learning: Transformative Hybrid Online Education. Distance

Education, Vol. 27, No. 2, August 2006, pp. 197–215.

Dominguez, Nora. . (2008). The Organizational Framework for a Mentoring Culture. p. - . in Smith,

Mark J. and Dominguez,Nora (editors) Proceedings of Inaugural UMN Mentoring

Conference, Fostering a Mentoring Culture in the st Century: Bringing Best Practices

and Research to Higher Education. October - , . The University of New Maxico,

Mentoring Institute, USA.

Du Bois, B. & Miley, K. (2005), Social Work – An Empowering Profession, 5th ed, Pearson, Sydney.

Durie, J. (1996). Emancipatory education and classroom practice: A feminist post-structuralist perspective.

Studies in Continuing Education, 18(2), 135-146.

ECCV. (2013). Policy Research Paper “Women Surviving Violence: Cultural Competence in Critical

Services”. Victoria, Australia: Ethnic Communities’ Council of Victoria Inc.

Ellinor, L., & Gerard, G. (1998). Dialogue: Rediscovering the transforming power of conversation.

New York: JohnWiley & Sons, Inc.

201

Enander, Viveka. (2008). Women Leaving Violent Men: Crossroads of Emotion, Cognition and

Action. University dissertation, University Of Gothenburg.

http://www.dissertations.se/dissertation/ เมอ 1 มกราคม 2555

Erikson, D. M. (2007). A developmental re-forming of the phases of meaning in transformational learning.

Adult Education Quarterly, 58(1), 61-80.

Etting & Hayes . (2001). Community – Based Transformative Learning. Paper presented at

SCUTREA. 31st Annual Conference, University of East London. 3-5 July 2001.

Feagin, J. R., Orum, A. M. and Sjoberg, G. (1991). A Case for the Case Study. Chapel Hill, NC: The

University of North Carolina Press.

Fetherston, B., & Kelly, R. (2007). Conflict resolution and transformative pedagogy: A grounded theory

research project on learning in higher education. Journal of Transformative Education, 5(3),

262-285.

Fisher, D. & Torbert, W. (1995). Personal and organizational transformations. London: McGraw-Hill.

Fisher-Yoshida, Beth , Geller, Kathy D. and Wasserman, C. (2004) Transformative Learning in

Human Resource Development: Successes in Scholarly Practitioner Applications:

Conflict Management, Discursive Processes in Diversity and Leadership Development

http://www.icwconsulting.com/pdf/ICW-article-AHRDDEC04.pdf เมอ 1 มกราคม 2555

Flumerfelt, S., Ingram, I., Brockberg, K., & Smith, J. (2007). A study of higher education student

achievement based on transformative and lifelong learning processes. Mentoring &Tutoring,

15(1), 107-118.

Fraser, Niccy. (May 2008) STUDENTS’ STORIES OF SELF CASE STUDY WHILE LEARNING

COGNITIVE THERAPY: A NEW ZEALAND NARRATIVE STUDY.

http://aut.researchgateway.ac.nz/bitstream/10292/451/4/FraserN.pdf เมอ 1มกราคม 2555

Freire, P. (1972) Cultural Action for Freedom Harmondsworth: Penguin

202

Freire, P. (1970). Pedagogy of the oppressed. NY: Herder & Herder.

Freire, P. (1998). Education for critical consciousness. New York: Seabury Press.

Freshwater, D. (2004). Reflection: A tool for developing clinical leadership. Reflections on Nursing

Leadership, 2nd Quarter, 20-26.

Freshwater, D. (Ed.) (2002). Therapeutic nursing: Improving patient care through reflection. London,

Sage.

Giesbrecht, N. and Sevcik, I. (2000). The Process of Recovery and Rebuilding among Abused Women in

the Conservative Evangelical Subculture. Journal of Family Violence, Volume 15, Issue 3,

pp. 229-248.

Giroux, H. A. (1983) Theory and Resistance in Education: A Pedagogy for the Opposition South

Hadley, MA, Bergin and Garvey

Gladding, S. (1995). Group work: A counseling specialty (2nd ed.) Englewood Cliffs, NJ: Merrill.

Glisczinski, D. J. (2007). Transformative higher education: A meaningful degree of understanding.

Journal of Transformative Education, 5(4), 317-328.

Goodman, J. (1984). Reflection and teaching education: A case study and theoretical analysis.

Interchange, 15, 9-26..

Habermas, J. (1998). Knowledge and human interests. Cambridge: Polity Press.

Heise, L., Ellsberg, M., & Gottemoeller, M. (1999). Ending violence against women. Baltimore, MD:

Population Information Program, Center for Communications Programs, The Johns Hopkins

University School of Public Health.

Heise, Lori. L (1998) Violence Against Women: An Integrated, Ecological Framework, Violence Against

Women, Vol. 4, No. 3, 262-290

203

Heyoung (2006) A phenomenological case study of the practicum in mindfulness-based stress

reduction: Insights into mindfulness and its connection to adult learning. Thesis (Ed.D.)

Teachers College, Columbia University, 2006. Dissertation Abstracts International, Volume:

67-07, Section: A, page: 2420.http://app.cul.columbia.edu:8080/ac/handle/10022/AC:P:17970

เมอ 11 มกราคม 2555

Hymans, M., Armstrong, J. and Anderson E. (1994). “A Model for Transformative Learning :Individual

Development and Social Action.” In 35th Annual Adult Education Research Conference

Proceedings, Knoxville: University of Tennessee. pp. 169-174.

Illeris, Knud. (2004). Transformative Learning in the Perspective of a Comprehensive Learning Theory.

Journal of Transformative Education, 2, (2), pp.79-89. Retrieved April 22, 2010, from

http://www.jtd.sagepup.com/cgi/content/abstract เมอ 11 มกราคม 2555

Imel, Susan. (1988). “How Emancipatory is Adult Learning” ERIC Clearinghouse 1999.

http://ericacve.org เมอ 11 มกราคม 2555

Inglis, T. (1997) ‘Empowerment and emancipation’ Adult Education Quarterly 48 (1) 3 - 14

Inglis, T. (1998) ‘A critical realist approach to emancipation: a response to Mezirow’ Adult Education

Quarterly 49 (1) 72 – 76

Institute of Noetic Sciences. (2013.). The Worldview Exploration Worldview Explorations Travel

Program: A New Way to Experience the World http://noetic.org/education/worldview/travel.

เมอ 1 มกราคม 2555

Irving, J. A., & Williams, D. (1995). Critical thinking and reflective practice in counselling. British

Journal of Guidance and Counselling, 23(1), 107-113.

Jarvis, C. (2006). Using fiction for transformation. New Directions for Adult and Continuing

Education, 109(Spring), 69-77.

204

Johnson-Bailey, J., & Alfred, M. V. (2006). Transformational teaching and the practices of black women

adult educators. New Directions for Adult and Continuing Education, 109(Spring), 49-58.

Joint World Conference on Social Work and Social Development: The Agenda 2010. (2010). Family

functioning, disintegration and domestic violence. Hongkong

http://www.swsd2010.org/ch/local_agenda/4_family_functioning.doc เมอ มกราคม 56

Kabeta, Negussie Deyessa. (2010). Intimate partner violence and depression among women in rural

Ethiopia. University dissertation, Umeå

University.http://www.dissertations.se/dissertation/324d5ca507/ เมอ 11 มกราคม 2555

Kasl, E., V. J. Marsick, et al. (1997). "Teams as learners: A research-based model of team learning." The

Journal of Applied Behavioral Science 33(2): 227-247.

Kegan, R. (1982). The Evolving Self : Problem and Process in Human Development. Cambridge:

Harvard University Press.

Kegan, R. (1994). What “form” transforms? A constructive-developmental approach to transformative

learning. In Mezirow, J., Ed. Learning as Transformation Critical Perspectives on a

Theory in Progress. San Francisco: Jossey-Bass A Wiley Company.

Kerka, Sandra. Adult Learning in and through the Arts. ERIC Digest. http://www.ericdigests.org/2003-

2/adult.html เมอ 1 มกราคม 2555

King, P. K. (2005). Bringing transformative learning to life. Malabar, Fl: Krieger.

Krug, E. G., et al. (Eds.) (2002). World report on violence and health. Geneva: World Health

Organization. P.70.

Kumi-Yeboah, Alex. (2010; 13-22). Examining Activities that Promote Transformative Learning of Black

African International Adult Learners in an American University. International Forum of

Teaching and Studies. Marietta: 2010. Vol. 6, Iss. 2; pg. 13, 10 pgs

205

Laine, Nina (2008) Trust in Superior-Subordinate Relationship -an empirical study in the context of

learning. Tampere University Press. http://acta.uta.fi/english/teos.php?id=11139 เมอ 1 มกราคม 2555

Lange, Elizabeth A. (2004). “Transformative and Restorative Learning : A Vital Dialectic for Sustainable

Societies” Adult Educaton Quarterly. Vol. 54. No. 2., 2004 pp. 121-139.

Lave, J. (1988). Cognition in practice: Mind, mathematics and culture in everyday life. Cambridge,

MA: Cambridge University Press.

Lave, J. (1996) Teaching, as Learning, in Practice Mind, Culture and Society, 3 (3) 149-164).

Leicester, M., & Pearce, R. (1997). Cognitive development, self knowledge and moral education.

Journal of Moral Education, 26, 455-472.

Loughlin, K. A. (1993). Women’s Perceptions of Transformative Learning Experiences within

Consciousness-Raising. San Francisco, CA: Mellen Research University Press.

Love, Katie Lynn. (2009). "An emancipatory study with African-American women in predominantly

White nursing schools" (January 1, 2009). ETD Collection for University of Connecticut.

Paper AAI3360697. Connecticut: University ofConnecticut

http://digitalcommons.uconn.edu/dissertations/AAI3360697) เมอ 1 มกราคม 2555

Machera, Mumbi. (2008). “Rethinking Violence and Socialization: Reflections from Kenya” in Sunnari,

Vappu et al. (Editor). (2008) The multidisciplinary conference “From Violence to Caring.

Gendered and Sexualized Violence as the Challenge on the Life-span” on the 4th and 5th of

December, 2008. Finland: Women’s and Gender Studies, Department of Educational Sciences

and Teacher Education, University of

Oulu.http://herkules.oulu.fi/isbn9789514289613/isbn9789514289613.pdf เมอ 1 มกราคม 2555

206

Maikovich, A.K., Jaffee, S.R., Odgers, C.L.and Gallop, R. ( ). Effects of Family Violence on

Psychopathology Symptoms in Children Previously Exposed to Maltreatment. Child

Development. ( ) -

Marsick et al (2003) Action learning and reflection in the workplace. In J. Mezirow (Ed.), Fostering

critical reflection in adulthood: A guide for transformative and emancipatory learning.

San Francisco: Jossey-Bass.

Mayer, R. E. (1992). Thinking, problem solving, cognition (2nd Ed.). New York: W. H. Freeman.

Melody, J., Slashinski, A., L. Coker and Keith, E. Davis. ( ). Physical Aggression, Forced Sex and

Stalking Victimization by a Dating Partner An Analysis of the National Violence against

Women Survey. Violence and Victim. ( ) - .

Merriam. (1987) “The Role of Cognitive Development in Mezirow’s Transformational Learning Theory”

Adult Education Quarterly. Vol. 55 No. 1, 19987. : pp. 60-68.

Merwe, Marietjie and Albertyn, Ruth M. (2008) Transformation through training: application of

emancipatory methods in a housing education programme for rural women in South Africa

http://cdj.oxfordjournals.org/cgi/content/abstract/bsp001v1 เมอ 1 มกราคม 2555

Meziorw, J. & Associates (2000). Learning as transformation. San Francisco, CA: Jossey-Bass.

Mezirow, J. (1991). Transformative Dimensions of Adult Learning. San Francisco, CA : Jossey-Bass,

Mezirow, J (1978) “Perspective Transformation” Adult Education. 28, 1978 : pp. 100-110.

Mezirow, J (1990). Fostering critical reflection in adulthood: A guide to transformative and

emancipatory learning. San Francisco: Jossey-Bass.

Mezirow, J (1995.) “Transformation Theory of Adult Learning.” In Defense of the Llifeworld, edited by

M. R. Welton, pp. 39-70. New York : SUNY Press.

207

Mezirow, J (2003). "Changing Perspective: Theory and Practice of Transformative Learning". In Adult

Development in Post-Industrial Society and Working Life .Edited by Hagström

Tom.Stockholm: Department of Education, Stockholm University.

Mezirow, J. (2004). Forum comment on Sharan Meriam’s “The role of cognitive development in

Mezirow’s transformational learning theory.” Adult Education Quarterly, 55, 69-70.

Mezirow, J. (1978). Education for Perspective Transformation. Women's Re-entry Programs in

Community Colleges. New York: Teachers College, Columbia University.

Mezirow, J. (1996). "Beyond Freire and Habermas: Confusion. A Response to Bruce Pietrykowski." Adult

Education Quarterly 46(4): 237-39

Mezirow, J. (1996). Contemporary paradigms of learning. Adult Education Quarterly, 46(3), 158-173.

Mezirow, J. (1997). Transformative learning: Theory to practice. In P. Cranton (Ed.), Transformative

learning in action: New Directions in Adult and Continuing Education, (pp. 5-12). San

Francisco, CA: Jossey Bass.

Mezirow, J. (1998) ‘Postmodern critique of transformation theory: a response to Pietrykowski’ Adult

Education Quarterly 49, 1, pp. 65 - 67

Mezirow, J. (1998) ‘Transformative learning and social action: a response to Inglis’ Adult Education

Quarterly 49, 1, pp. 70 - 72

Mezirow, J. (1998) On critical reflection. Adult Education Quarterly, 48(3), 185-198.

Mezirow, J. (2003). Transformative learning as discourse. Journal of transformative learning, 1(1), 58-

63.

Mezirow, J. (2006) An overview of transformative learning. In P. Sutherland & J. Crowther (Eds),

Lifelong learning: Concepts and contexts. New York, Routledge (pp. 24-38).

208

Mezirow, Jack. (2004). Forum Comment on Sharan Merriam’s “The Role of Cognitive Development in

Mezirow’s Transformational Learning Theory”. Adult Education Quarterly, 55, (1), pp. 69-

70.

Ministry of Education, Sport and culture Zimbabwe. ( ). Gender Resource Book for Teachers.

Zimbabwe: Mazongororo Printers.

Mirsky, Judith. (2003). Beyond Victims and Villains: Addressing Sexual Violence in the Education

Sector. the Panos Institute, London.

Monemi, KajsaÅsling. (2008). The Impact of Violence Against Women on Child Growth, Morbidity and

Survival : Studies in Bangladesh and Nicaragua. University dissertation, Uppsala

University.http://www.dissertations.se/dissertation/5a0f3b8ba4/ เมอ 1 มกราคม 2555

National Commission on the Role of Filipino Women. (2000). Moving forward with GAD: A

Handbook on Gender and Development for the Sanggunian Committee on Women and

Family. Manila: NCRFW.

National Institute of Public Cooperation and Child Development, India. (2009). Research Abstracts on

Women’s Empowerment 1998 – 2008. New Delhi: Documentation Centre for Women and

Children.

Ng, Chiew Sum. (2010). A Case Study of Transformative Learning Experience Amongst Middle

Managers. Malaysia: Universiti Putra Malaysia.

Nitiri, Daphne W. and Stewart , Merry. (2009) Transformative Learning Intervention: Effect on Functional

Health Literacy and Diabetes Knowledge in Older African Americans. Gerontology &

Geriatrics Education, Volume 30, Issue 2 April 2009, pages 100 – 113

O'Hara, M. (2005). "Cultivating consciousness: Carl R. Roger's person-entered group process as

transformative andragogy." Journal of Transformative Education 1(1): 64-79.

209

O'Sullivan, E. (2003). Bringing a perspective of transformative learning to globalized consumption.

International Journal of Consumer Studies, 27 (4), 326–333.

O'Sullivan, E. (2008). Transformative learning: Educational vision for the 21st century. London: Zed

Books.

Oulu. (2008). From Violence to Caring. Gendered and Sexualized Violence as the Challenge on the Life-

span. http://herkules.oulu.fi/isbn9789514289613/isbn9789514289613.pdf เมอ 11 มกราคม 2555

Paxton, D. E. (2003). Facilitating transformation of White consciousness among European-American

people: A case study of a cooperative inquiry. Dissertation Abstracts International, 64

(01A), 297. (UMI No. 3078796)

Perry, W.G. (1977). "Growth in the Making of Meaning". In, A.W. Chickering (ed.). The Modern

American College . San Francisco: Jossey-Bass.

Pinheiro, P. S. (2006). World report on violence against children. Geneva: United Nations Secretary-

General’s Study on Violence Against Children.

Pitman T., Broomhall S., Majocha E. and McEwan J. (2010) Transformative learning in educational

tourism Proceedings of the 19th Annual Teaching Learning Forum , 28-29 January 2010.

Perth: Edith Cowan University http://otl.curtin.edu.au/tlf/tlf2010/refereed/pitman.html 24

มกราคม 2555

Priest, A. (2006). Think global, act local : using the internet to facilitate transformative learning in

regional universities. International journal of pedagogies and learning, vol. 2, no. 2, pp. 14-

24.

Ritz, A. A. (2010). International students and transformative learning in a multicultural formal educational

context. Educational Forum, 74, 158-166.

Rogers, C. (1961). On becoming a person. Boston: Houghton Mifflin.

210

Rogers, C. (1969). Freedom to learn; a view of what education might become. Columbus, Ohio: C. E.

Merrill Pub.

Rowland, G., Lederhouse, A., & Satterfield, D. (2004). Powerful learning experiences within cohort

learner groups. Performance Improvement Quarterly, 17 (2), 46-64.

Rowland, Michael L. The (2008) Conference Proceedings of “Negotiating Cultural Values in a

Learning Environment.” the 27th Annual Midwest Research to Practice Conference for

Adult, Continuing, Community, and Extension Education. October 2?4, 2008 at Downing

Center Western Kentucky University Bowling Green, Kentucky

http://www.wku.edu/aded/MWR2P/ and http://digitalcommons.wku.edu/. เมอ 11 มกราคม 2555

Säävälä, Hannu (2008). “Becoming Aware and Preventing Violence in Intimate Life” in Sunnari, Vappu

et al. (Editor). (2008) The multidisciplinary conference “From Violence to Caring.

Gendered and Sexualized Violence as the Challenge on the Life-span” on the 4th and 5th

of December, 2008. Finland: Women’s and Gender Studies, Department of Educational

Sciences and Teacher Education, University of Oulu.

http://herkules.oulu.fi/isbn9789514289613/isbn9789514289613.pdf เมอ 11 มกราคม 2555

Seidman, I. (1998). Interviewing as qualitative research: a guide for researchers in education and the

social science (2nd ed.). NY: Teachers College Press.

Sinnott Jan (2003). "Learning as a Humanistic Dialogue with Reality. New Theories that Help us Teach

the Whole Person". In Adult Development in Post-Industrial Society and Working Life.

Edited by HagströmTom.Stockholm: Department of Education, Stockholm University.

Sivakamasundari, S. ( ). Entrepreneurship Development for Rural Women: Facilitator’s Handbook. . Smith, A. & Russell, J. (1991). Using critical incidents in nursing education. Nursing

Education Today, 11(4), 284-291.

211

Southern, N. L. (2007). Mentoring for transformative learning: The importance of relationship in creating

learning communities of care. Journal of Transformative Education, 5(4), 329-338.

Stake, R. E. (1995). The Art of Case Study Research. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.

Straus, M. A. (1976). Sexual inequality, cultural norms, and wife beating. Victimology of Social Work

(19th ed., pp. 780-789). Washington, DC: NASW NASW National Association of Science

Writers

Sunnari, Vappu et al. (Editor). (2008). The multidisciplinary conference “From Violence to Caring.

Gendered and Sexualized Violence as the Challenge on the Life-span” on the 4th and 5th

of December, 2008. Finland: Women’s and Gender Studies, Department of Educational

Sciences and Teacher Education, University of Oulu.

http://herkules.oulu.fi/isbn9789514289613/isbn9789514289613.pdf เมอ 1 มกราคม 2555

Taylor, E. W. (2007). An update of transformative learning theory: A critical review of the empirical

research (1999-2005). International Journal of Lifelong Education, 26(2), 173-191

Taylor, E. W. (1998). The theory and practice of transformative learning: A critical review. (ERIC

monograph Information Series No. 374). Columbus, OH: ERIC Clearinghouse on Adult,

Career, and Vocational Education.

Taylor, E. W. (2006). The challenge of teaching for change. New Directions for Adult and Continuing

Education, 109(Spring), 91-95.

Taylor, E.W. (1996). “Rationality and emotions in transformative learning theory: Aneurobiological

perspective.” In Proceedings of the 37th Adult Education Research Conference

Proceedings.

Taylor, Edward W. (2008). Transformative Learning Theory. NFW Directions for Adult and

Continuing Education, (119), pp.5-15 http://www.interscience.wiley.com เมอ 11 มกราคม 2555

212

Tennant, M. C. (1993). Perspective transformation and adult development. Adult Education Quarterly,

44(1), 34-42.

The Department of Justice Canada. ( ). Spousal Abuse A Fact Sheet from the Department of Justice,

Canada. Available from http//www.justice.gr.ca/eng/pi/fv-vf/facts-info/sa-vc.html เมอ 11

มกราคม 2555

Tisdell, (2002) ‘Feminism and adult learning: power, pedagogy and praxis’ New Directions for Adult

and Continuing Education, 57, pp. 91 - 103

Tisdell, (2003) Spirituality and emancipatory adult education in women adult educators for social change.

Adult Education Quarterly, 59, 308-335.

Tsui, L. (2002). Fostering critical thinking through effective pedagogy. Evidence from four institutional

case studies. Journal of Higher Education 73, 740-763.

Ty, .R. (2007). Western feminism and Third-World feminism. Unpublished. DeKalb: Northern Illinois

University.

UNESCO (1972) Learning to Be (prepared by Faure, E. et al), Paris: UNESCO.

UNIFEM. (2000). With an End in Sight: Strategies from the UNIFEM Trust Fund to Eliminate

Violence against Women. New York : United Nation.

United Nation (1993). Gender Mainstreaming : An Overview. Office of the Special Advirser on

Gender Issues and Advancement of Women. New York : United Nation.

United Nations General Assembly. (1995). In-depth study on all forms of violence against women:

Report of the Secretary-General. Geneva: United Nations.

Vappu Sunnari. (2008). From Violence to Caring: Gendered and Sexualized Violence as the Challenge on

the Life-span. Women’s and Gender Studies, University of Oulu. FINLAND.

http://herkules.oulu.fi/isbn9789514289613/isbn9789514289613.pdf เมอ มกราคม 55

213

Wallace, H. (1996). Family violence: Legal, medical, and social perspectives. Boston: Allyn and Bacon.

Wang, V. C. X., & King, K. P. (2008). Transformative learning and ancient Asian educational

perspectives. Journal of Transformative Education, 6(2), 136- 150.

WHO. ( ) Life Skills Education for Health and Development. Geneva: WHO.

Wicker, M. G. (2001). The critical reflection process in transformational learning and leadership at the

Africa Leadership and Management Academy. Dissertation Abstracts International, 62

(11A), 3662. (UMI No. 3033979)

Wiessner C A and Mezirow J (2000) Theory building and the search for common ground. In Mezirow

(ed.) Learning as transformation. San Francisco: Jossey-Bass.

Wilhelmson, L. (1998) Learning dialogue. Discourse patterns, perspective change and learning in

small group conversation. Doctoral thesis (In Swedish with English summary, pp 260-268),

Stockholm University.

Willink, Kate; Williams, Chris; Nelson, Lindsay. (2006). USING THE ELECTRONIC PORTFOLIO TO

TRACK TRANSFORMATIONS IN STUDENT PERSPECTIVES ON DIVERSITY IN THE

CLASSROOM SETTING. The Proceeding of Ninety-Second Annual Convention of the

NATIONAL COMMUNICATION ASSOCIATION on “Creating Sites for Connection and

Action”. November 16 - 19, 2006. San Antonio, Texas. 524p.

World Health Organization. (2002). World Report on Violence and Health. WHO: Geneva.

Yorks, L. and V. J. Marsick (200 ). Organizational learning and transformation. Learning as

Transformation. J. Mezirow. San Francisco CA, Jossey-Bass.Ahn,

214

ภาคผนวก

215

ภาคผนวก ก

เอกสารแสดงความยนยอมเขารวมการวจย

ขาพเจา........................................................................................................ ยนยอมเปนกลมตวอยางของการวจยเรอง “การพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง”ของ นายพรเทพ รงคณากร นกศกษาระดบปรญญาเอก สาขาการศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษย คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร โดยขาพเจายอมรบวา

. ขาพเจาไดรบคาชแจงอธบายเกยวกบงานวจยน ทงทมา วตถประสงค ขนตอนดาเนนการ ระยะเวลา และลกษณะการมสวนเขารวมของขาพเจาในงานวจยนโดยละเอยด ชดเจน

. ขาพเจาไดรบคาตอบทชดเจนในทกสงทขาพเจาถาม

. ขาพเจาเขาใจและไดรบการยนยนวา ขาพเจาสามารถถอนตวจากการวจยไดทกเมอ โดยไมตองอธบายหรอชแจงใดๆ และขอมลทกอยางจะถกลบ ไมนาไปเขารวมในการวจย

. การถอนตวจากการวจยจะไมมผลกระทบใดๆ ขาพเจา

. การมสวนรวมของขาพเจาครงนจะไดรบการปกปดเปนความลบอยางเครงครด และขอมลทไดรบจากขาพเจาจะไมถกนาไปใชในการเปดเผยหรอชสถานะและตวตนของขาพเจา

. ขาพเจาสมครใจดวยตนเอง และเขารวมการวจยนโดยไมอยภายใตขอผกมดใดๆ ทงสน

ขาพเจาจงไดลงนามไวในเอกสารน เพอยนยนการเขารวมงานวจยนตามเงอนไขดงกลาวทกประการ

ลงนาม

........................................................

( ) ผรวมการวจย

วนท ...................................................

216

ภาคผนวก ข เครองมอการวจย

เครองมอทใชในการวจยระยะท 1

1. แบบสมภาษณผใหขอมลเบองตน

ขอคาถามสมภาษณ

ประเดนท 1 กระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง 1. จากชวงทผานพนความรนแรงมา ทานเรยนรอะไรบาง และทานเหนวาตวทานมอะไร

เปลยนแปลงไปบาง?

2. ในชวงทอยในสถานการณความรนแรง ทานมมมมองอยางไรตอตนเอง สาม/แฟน และสงคม?

3. มมมองดงกลาวเปลยนแปลงไปแลวหรอไม เปลยนไปเปนอยางไร?

4. เหตใดทานจงมมมมองเปลยนไป มใครหรออะไรชวยใหทานเปลยนแปลงมมมมองใหม เขาทาอยางไร และทานรสกอยางไร?

5. มมมองใหมดงกลาวมผลตอทานอยางไรบาง?

ประเดนท 2 ความตองการจาเปนในการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

6. ผหญงทถกสาม/แฟนทารายหรอใชความรนแรงบอยๆ หรอตอเนองเปนชวงเวลานาน ผหญงในสถานการณนมความตองการทจาเปนอะไร?

7. เมอผหญงไดรบการชวยเหลอ พนออกมา หรอไมไดอยในสถานการณความรนแรงแลว ผหญงควรไดรบการชวยเหลออยางไรจงจะทาใหไมกลบไปสวงจรความรนแรงซาอก?

ประเดนท 3 ขอเสนอแนะในการจดทานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

8. หากจะชวยใหผหญงทถกกระทาความรนแรงจากคครองเกดการเปลยนแปลงตนเอง โดยมมมมอง พฤตกรรม หรอชวตใหม ควรใชวธการอยางไร?

9. ขอเสนอแนะอนๆ

217

แบบบนทกการสมภาษณ

1. ขอมลสวนบคคล

1.1 ผใหขอมลรายท…… ชอ (สมมต).............................................................................................................. 1.2 ทมา/ผแนะนา………………………………………………………………………………….…………

1.3 อาย…………………………………………………………………………………………..……………

1.4 ลกษณะทางรางกายทโดดเดน………………………………………………….…………………………

1.5 ศาสนา ………….…………………………………..……………………………………………………

1.6 ทอยปจจบน ภมลาเนา และประวตทางครอบครว ..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

1.7 ประวตการศกษา และความสามารถพเศษ ความถนด ความสนใจ .

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

1.8 ประวตการทางาน และอาชพในปจจบน

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

1.9 สถานภาพสมรสในปจจบน ประวตการมคครอง และจานวนบตร

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

1.10. ประสบการณการถกกระทาความรนแรงจากคครอง

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

218

2. สรปประเดนจากการสมภาษณ

ประเดนท 1 กระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง 1. จากชวงทผานพนความรนแรงมา ทานเรยนรอะไรบาง ทานเหนวาตวทานมอะไรเปลยนแปลงไปบาง?

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

2. ในชวงทอยในสถานการณความรนแรง ทานมมมมองอยางไรตอตนเอง สาม/แฟน และสงคม?

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

3. มมมองดงกลาวเปลยนแปลงไปแลวหรอไม เปลยนไปเปนอยางไร?

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

4. เหตใดทานจงมมมมองเปลยนไป มใครหรออะไรชวยใหทานเปลยนแปลงมมมมองใหม เขาทาอยางไร และทานรสกอยางไร?

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

5. มมมองใหมดงกลาวมผลตอทานอยางไรบาง?

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

219

ประเดนท 2 ความตองการจาเปนในการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง 6. ผหญงทถกสาม/แฟนทารายหรอใชความรนแรงบอยๆ หรอตอเนองเปนชวงเวลานาน ผหญงในสถานการณนมความตองการทจาเปนอะไร?

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

7. เมอผหญงไดรบการชวยเหลอ พนออกมา หรอไมไดอยในสถานการณความรนแรงแลว ผหญงควรไดรบการชวยเหลออยางไรจงจะทาใหไมกลบไปสวงจรความรนแรงซาอก?

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

ประเดนท 3 ขอเสนอแนะในการจดทานวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง 8. หากจะชวยใหผหญงทถกกระทาความรนแรงจากคครองเกดการเปลยนแปลงตนเอง โดยมมมมอง พฤตกรรม หรอชวตใหม ควรใชวธการอยางไร?

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

9. ขอเสนอแนะอนๆ

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

220

เครองมอทใชในการวจยระยะท 3

2. แบบบนทกกรณศกษา . ขอมลสวนบคคล

. กลมทดลองรายท…… ชอ (สมมต).........................................................................................................

. อาย…………………………………………………………………………………………..……………

. ลกษณะทางรางกายทโดดเดน………………………………………………….…………………………

ศาสนา ………….…………………………………..…………………………………………………….

. ภาวะสขภาพกายและจต………………………………………………………………………………….

. ทอยปจจบน ภมลาเนา และประวตทางครอบครว

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................... . ประวตการศกษา และความสามารถพเศษ ความถนด ความสนใจ

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................... . ประวตการทางาน และอาชพในปจจบน

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................... . สถานภาพสมรสในปจจบน ประวตการมคครอง และจานวนบตร

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................... . . ประสบการณการถกกระทาความรนแรงจากคครอง

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

221

. ขอมลจากการสงเกต

. ความคดความเชอ มมมอง โลกทศน กรอบหรอวธคดเรองความเสมอภาคของสตร ชวงเรมกจกรรม……………………………………………………………………………………….…

ระหวางกจกรรม………………………………………………………………………………….………

หลงจดกจกรรม…………………………………………………………………...…………………….

. สภาพจตใจและการรบรตนเอง

ชวงเรมกจกรรม……………………………………………………………………………………….…

ระหวางกจกรรม………………………………………………………………………………….………

หลงจดกจกรรม…………………………………………………………………...……………………. .3 ความมงหวงในชวต ชวงเรมกจกรรม……………………………………………………………………………………….…

ระหวางกจกรรม………………………………………………………………………………….………

หลงจดกจกรรม…………………………………………………………………...……………………. .4 ลกษณะการจดการแกไขปญหา ชวงเรมกจกรรม……………………………………………………………………………………….…

ระหวางกจกรรม………………………………………………………………………………….………

หลงจดกจกรรม…………………………………………………………………...……………………. 2.5 ความสมพนธกบผอน ชวงเรมกจกรรม……………………………………………………………………………………….…

ระหวางกจกรรม………………………………………………………………………………….………

หลงจดกจกรรม…………………………………………………………………...……………………. . . ความประพฤต หรอการปฏบตตนอนๆ ไดแก................................ ชวงเรมกจกรรม……………………………………………………………………………………….…

ระหวางกจกรรม………………………………………………………………………………….………

หลงจดกจกรรม…………………………………………………………………...…………………….

222

เครองมอทใชในการวจยระยะท 3

3. แบบวดทศนะความเสมอภาคของสตร

คาชแจง แบบวดนผ วจยพฒนาขนจากตวชวดในมาตรฐานความเสมอภาคระหวางหญงชายของไทย

(Thailand National Standard on Gender Equality) ของสานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ( ) มวตถประสงคเพอศกษาทศนะความเสมอภาคของสตรของทาน สาหรบใชเปนขอมลในการวจยเรอง “การพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง”

ขอใหทานพจารณาวา ทานมความคดตรงกบรายการในแตละขอตอไปนมากนอยเพยงใด ซงคาตอบจะเปนมาตราสวนประเมนคา ระดบจาก

“ไมตรงกบผประเมนเลย” (1 ) “คอนขางไมตรงกบผประเมน” (2)

“ไมแนใจ” (3) “คอนขางตรงกบผประเมน” ( )

“ตรงกบผประเมน” ( )

ซงมเกณฑใหคะแนนตงแต 1 2 3 4 5 ขอใหทานตอบใหครบทกขอทงสน ขอ โดยกากบาท (X) บนตวเลขในชองทางขวามอ

หากมขอสงสย โปรดสอบถามผแจกแบบนแกทาน

นายพรเทพ รงคณากร

นกศกษาปรญญาเอก

สาขาวชาการศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษย

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

223

ชอผตอบ .....................................................................วนทตอบ......................................................................

ขอ รายการ การประเมน 1 ผหญงออนแอ ผชายเขมแขง 1 2 3 4 5

เกดมาเปนผหญงกมศกดศรเหมอนกบผชาย 1 2 3 4 5

การเกดเปนผหญงถอเปนเวรกรรม ตองยอมตอการถกเลอกปฏบต หรอถกเอารดเอาเปรยบ

1 2 3 4 5

จะเปนหญงหรอเปนชายกควรมสทธตดสนใจเลอกเสนทางชวตไดตามความตองการตวเอง

1 2 3 4 5

ความดของผหญงอยทการประพฤตตนตามขนบธรรมเนยมประเพณนยม 1 2 3 4 5

ผหญงจาเปนตองทาตวสวยงามใหเปนทพอใจแกพวกผชาย 1 2 3 4 5

ผหญงทดจะรกษาความบรสทธทางเพศไวไดกอนแตงงาน 1 2 3 4 5

การเสยหายหรอการเสยชอเสยงดวยเรองทางเพศลวนเปนปญหาจากตวผหญง 1 2 3 4 5

คณคาของผหญงอยทการมชวตไดในแบบทตวเองพอใจ หรอไดเปนตวของตวเอง 1 2 3 4 5

1 ผหญงตองมสวนรวม โอกาส และบทบาทในสงคมไดเทากบผชาย 1 2 3 4 5

ผชายคอชางเทาหนา ผหญงคอชางเทาหลง 1 2 3 4 5

ผหญงมการคด ตดสนใจ และแกไขปญหาสผชายไมได 1 2 3 4 5

การเปนผหญงมไดเปนขอจากดในการเรยนรและพฒนาตน 1 2 3 4 5

ผหญงมความสามารถและวธการทจะทางานของผชายไดด 1 2 3 4 5

1 ผหญงไมสามารถบรรลหลกคาสอนทางศาสนาไดเทาผชาย 1 2 3 4 5

1 ผหญงและผชายตองมอสระในการแสดงความคดและความสามารถออกมาไดอยางเทาเทยม

1 2 3 4 5

1 ตลอดชวตของผหญงตองมผชายคอยปกปอง คมครอง ดแล 1 2 3 4 5

1 ผหญงเลยงดตวเองและลก หรอเปนหวหนาครอบครวได โดยไมตองพงพาสาม 1 2 3 4 5

ผหญงเปนทพงของผอนได 1 2 3 4 5

ลกผหญงทดแทนบญคณของพอแมไดไมดเทาลกผชาย 1 2 3 4 5

ผชายเทานนทมอานาจสงสดในการวางแผนและกาหนดอนาคตของครอบครว 1 2 3 4 5

ทงสามและภรรยาตางตองใหเกยรตยกยองซงกนและกนโดยไมมใครเหนอกวาหรอตากวาใคร

1 2 3 4 5

224

ภรรยาตองเชอฟง และทาตามความตองการของสามและครอบครวของสาม แมตนไมเหนดวยกตาม

1 2 3 4 5

ภรรยาตองมสวนแสดงความคดเหนและรวมตดสนใจเรองตางๆ ของครอบครวอยางเทาเทยมกบสาม

1 2 3 4 5

การทางานบานและการเลยงดลกเปนงานของผหญงฝายเดยว 1 2 3 4 5

การทาหมนถอเปนหนาทโดยตรงของภรรยา 1 2 3 4 5

ภรรยาไมมสทธปฏเสธเพศสมพนธตามความตองการของสาม 1 2 3 4 5

การตงครรภไมพงประสงค ทาแทง หรอทอดทงลก เปนความผดทงหมดของผหญง 1 2 3 4 5

การถกสามทารายหรอนอกใจ สมควรเปนเรองนาละอายของฝายภรรยาเอง 1 2 3 4 5

ไมวาจะอยางไร ผหญงตองอทศทงชวตของตนเองเพอรกษาชวตค หรอครอบครวใหพรอมหนาพอแมลก

1 2 3 4 5

225

เครองมอทใชในการวจยระยะท 3

4. แบบวดทกษะชวต

คาชแจง แบบวดนเปนแบบวดทกษะชวต ระดบ ของกรมสขภาพจต (พ.ศ. ) แปลจาก Life Skill Test

ขององคการอนามยโลก (WHO, ) มวตถประสงคเพอศกษาทกษะชวตของทาน สาหรบใชเปนขอมลในการวจยเรอง “การพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง”

ขอใหทานพจารณาวา ทานมความคด ความรสก และการกระทาตรงกบรายการในแตละขอตอไปนมากนอยเพยงใด ซงคาตอบจะเปนมาตราสวนประเมนคา 3 ระดบจาก

“ไมตรงกบผประเมนเลย” (1 ) “ไมแนใจ” (2)

“ตรงกบผประเมนมากทสด” ( )

ซงมเกณฑใหคะแนนตงแต 1 2 3 ขอใหทานตอบใหครบทกขอทงสน 12 ขอ โดยกากบาท (X) บนตวเลขในชองทางขวามอ

หากมขอสงสย โปรดสอบถามผแจกแบบนแกทาน

นายพรเทพ รงคณากร

นกศกษาปรญญาเอก

สาขาวชาการศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษย

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

226

ชอผตอบ .........................................................................วนทตอบ....................................................... ขอความ การประเมน

1. ฉนสามารถมองอะไรหลายแงมม 1 2 3

2. ฉนบอกวา การกระทาของฉนดหรอไมด 1 2 3

3. เมอพบปญหา ฉนพยายามคดหาสาเหต 1 2 3

4. ฉนไมเชออะไรงายๆ 1 2 3

5. ถาเพอนบอกวาดฉนกเชอวาด 1 2 3

6. ฉนไมชอบทจะทาอะไรโดยคดวางแผนไวกอน 1 2 3

7. ฉนจะคดคาดการณไวลวงหนา 1 2 3

8. ฉนเลอกสงทเปนประโยชนมากกวาสงทฉนชอบ 1 2 3

9. ฉนใชเหตผลมากกวาความเคยชน 1 2 3

10. ฉนสรปสงตางๆโดยใชเหตผลสวนตว 1 2 3

11. ฉนชอบเรยนรสงใหม 1 2 3

12. ฉนชอบนาเสนอความคดแปลกใหม 1 2 3

13. ฉนชอบทาตามสงทมผทาอยกอน 1 2 3

14. ฉนไมกลวการเปลยนแปลง 1 2 3

15. ฉนชอบสภาพแวดลอมทมระเบยบแบบแผน 1 2 3

16. ฉนสามารถขยายความคดออกไปมากมาย 1 2 3

17. ฉนไมชอบคดตามสงทคนอนคดไวแลว 1 2 3

18. ฉนชอบคดคนวธการใหมๆ 1 2 3

19. ฉนชอบคดแตกตางจากคนอน 1 2 3

20. ฉนคดอยางรอบคอบกอนทา 1 2 3

21. ฉนบอกความรสกแทจรงวา ฉนชอบหรอไมชอบอะไร 1 2 3

22. ฉนเปนคนทรตววา ตนเองกาลงมอารมณหรอความรสกอยางไร 1 2 3

23. ฉนสามารถคนพบสาเหตแทจรง ททาใหฉนผดหวงหรอเสยใจ 1 2 3

24. ฉนปรบอารมณใหเปนปกตเรว 1 2 3

25. หากมคนโตแยง ฉนกแสดงออกอาการไมพอใจ 1 2 3

26. ฉนรวา ฉนมขอด หรอจดเดนในตวเอง 1 2 3

227

27. ฉนมสงทตองปรบปรงตนเอง 1 2 3

28. ฉนใหความใสใจปรบปรงแกไขตนเอง 1 2 3

29. ฉนรความสามารถของตนเอง 1 2 3

30. ฉนทาในสงทตรงกบความสามารถของตนเอง 1 2 3

31. ฉนบอกวา สงทฉนทาฉนทาดหรอไมด 1 2 3

32. ฉนยนดรบฟงคาพจารณาใครครวญวจารณจากคนอน 1 2 3

33. ฉนยอมรบวา คนเรามความตางกน 1 2 3

34. ฉนยอมรบนบถอในตวผอน แมจะมความแตกตางจากฉน 1 2 3

35. ฉนสามารถสงเกตอารมณความรสกของผอนจากสหนา แววตา และทาท 1 2 3

36. ฉนไมใสใจกบความตองการของผอน 1 2 3

37. ฉนยนดรบฟงความทกขรอนของเพอน 1 2 3

38. ฉนรสกไมสบายใจ เมอเพอนประสบปญหา 1 2 3

39. ฉนเหนอกเหนใจผทกาลงเดอดรอน เปนทกข 1 2 3

40. ฉนชอบชวยเหลอคนอน เมอมโอกาส 1 2 3

41. ฉนรสกเปนภาระ ไมชอบใจ เมอตองรบผดชอบงานแทนคนอน 1 2 3

42. ฉนชนชมความสาเรจของเพอน 1 2 3

43. ฉนไมสนใจความรสกของคนรอบขางมากนก 1 2 3

44. ฉนเปนทพงของเพอนๆ 1 2 3

45. ฉนอยากเหนผอนมความสข 1 2 3

46. ฉนไมอยากยงเรองของคนอน 1 2 3

47. เมอฉนผดพลาด ฉนจะขาดความมนใจทนท 1 2 3

48. ฉนชนชมกบความสาเรจของตวเอง แมจะเปนเรองเลกๆ นอยๆ 1 2 3

49. ฉนรสกวา ตวเองไรคา 1 2 3

50. ฉนพอใจในสงทฉนม ฉนเปน 1 2 3

51. ฉนรสกไมเปนตวของตวเอง 1 2 3

52. ฉนมความรสกดตอตวเอง 1 2 3

53. ตวฉนมคณคาไมนอยไปกวาคนอน 1 2 3

54. ฉนเหนวา คาวจารณจากผอนเปนโอกาสพฒนาตวเอง 1 2 3

228

55. ฉนเชอวา ตวเองเปนผมความสามารถ 1 2 3

56. ฉนรบผดชอบตอผลทเกดขนจากการตดสนใจของฉน 1 2 3

57. ฉนสามารถเอาชนะอปสรรคในชวต 1 2 3

58. ฉนกลาแสดงความคดเหนตางๆ 1 2 3

59. ฉนชอบคลอยตามความคดเหนของคนอน 1 2 3

60. ฉนจะทาสงใด กตอเมอคนอนยอมรบ 1 2 3

61. ฉนมวนยในตนเอง 1 2 3

62. ฉนตรงตอเวลา 1 2 3

63. ฉนรสกผด ถาวางของหรอทงขยะไมเปนทเปนทาง 1 2 3

64. กฎระเบยบเปนสงทฝาฝน 1 2 3

65. การปฏบตตามกฎระเบยบเปนสงทเสยเวลา 1 2 3

66. ฉนยนดเสยสละ หากทาใหสงคมดขน 1 2 3

67. ฉนยนดใหความรวมมอกบสวนรวม 1 2 3

68. ฉนเตมใจใหความรวมมอกบกลม เพอใหงานสาเรจ 1 2 3

69. ฉนรสกผด เมอแสดงความเหนแกตว 1 2 3

70. ฉนรสกผด เมองานของสวนรวมไมสาเรจ 1 2 3

71. ฉนรบผดชอบ เมอการกระทาของฉนมผลกระทบตอสวนรวมหรอผอน 1 2 3

72. ฉนไมสบายใจ หากคนอนเดอดรอนจากการกระทาของฉน 1 2 3

73. ฉนคดวา การรบผดชอบตอสงคมเปนเรองไกลตว 1 2 3

74. ฉนคดวา การรบผดชอบตอสงคมเปนเรองของฉน 1 2 3

75. คนอนมกคลอยตามในสงทฉนพด 1 2 3

76. เวลาทตองตดตอกบผอนเพอนๆใหฉนออกหนา 1 2 3

77. ฉนพดหรอสอสารเขาใจงายชดเจน 1 2 3

78. ฉนสามารถฟงและจบใจความด 1 2 3

79. ฉนชอบทางานรวมกบผอน 1 2 3

80. หากทางานรวมกบผอน ฉนมกทาด 1 2 3

81. ฉนไมคอยอยากรจกกบคนอนมากนก 1 2 3

82. คนอนมองวา ฉนเยอหยง 1 2 3

229

83. ฉนเปนกนเองหมดกบทกคน 1 2 3

84. ฉนรสกลาบากใจ เมอตองคยกบคนไมรจก 1 2 3

85. ฉนปฏเสธคนอนไมคอยเปน 1 2 3

86. เมอมความขดแยง ฉนมกหลบไปหางๆ 1 2 3

87. ฉนกงวล เมอตองพบปะคนทไมรจก 1 2 3

88. ฉนเปนทไววางใจของเพอน 1 2 3

89. ฉนมองโลกในแงรายไวกอน 1 2 3

90. ฉนจรงใจกบคนอน 1 2 3

91. เพอนสวนมากชอบฉน 1 2 3

92. กอนตดสนใจ หรอทาอะไรลงไป ฉนคดอยางรอบคอบ 1 2 3

93. ฉนชอบคดอะไรหลายๆแงมม 1 2 3

94. ฉนตดสนใจแบบฉบไว หากมปญหาคอยไปแกเอาขางหนา 1 2 3

95. ฉนตดสนใจตามเพอนหรอตามคนสวนใหญ 1 2 3

96. ฉนแกปญหาเฉพาะหนาด 1 2 3

97. ฉนตดสนใจแบบเสยงๆ 1 2 3

98. เมอตองทาสงใดฉนอยากรทมาทไปของสงนนกอน 1 2 3

99. ฉนชอบทางานตามคาสงมากกวาใหตดสนใจเอง 1 2 3

100. เมอทาสงใดแลวเกดปญหาฉนเลกทาสงนนเลย 1 2 3

101. เมอทาสงใดแลวเกดปญหาฉนจะคนหาสาเหตใหพบและแกไข 1 2 3

102. เมอตองแกปญหาฉนจะคนหาทางเลอกไวหลายๆทาง 1 2 3

103. ฉนเชอวา ทกปญหามทางออก 1 2 3

104. ฉนแกปญหาดวยตนเองไมชอบปรกษาใคร 1 2 3

105. หากไมมนใจฉนจะปรกษาคนอนกอนคอยตดสนใจ 1 2 3

106. เมอฉนตดสนใจแลวผลจะเกดอยางไร ฉนไมไปสนใจตอ 1 2 3

107. ฉนคาดการณลวงหนาในสงทจะลงมอทา 1 2 3

108. ฉนยอมรบผลทจะเกดจากการตดสนใจของฉน 1 2 3

109. ฉนควบคมจตใจใหสงบเยนไมโกรธใครงาย 1 2 3

110. ฉนแสดงออกอยางเหมาะสม เมอมความโกรธ 1 2 3

230

111. คนอนบอกวา ฉนเปนคนรกษาและควบคมอารมณไวด 1 2 3

112. ฉนไมกลวความผดหวง 1 2 3

113. ฉนไมจมอยกบอดต 1 2 3

114. ฉนไมกลาเผชญหนากบความผดหวงหรอความเสยใจ 1 2 3

115. เมออยในภาวะทตงเครยด ฉนหาทางออกทด 1 2 3

116. เมอรสกเครยด ฉนหากจกรรมทเหมาะสมทา 1 2 3

117. เมอมเรองไมสบายใจ ฉนมกอยคนเดยว 1 2 3

118. ฉนมอารมณมนคงไมหวนไหว 1 2 3

119. ฉนสามารถแจมใส เบกบาน มอารมณด 1 2 3

120. ฉนเครงเครยดและเอาจรงเอาจงกบทกเรอง 1 2 3

231

เครองมอทใชในการวจยระยะท 3

. แบบประเมนความเปลยนแปลงตนเองของผรวมกจกรรม

คาชแจง แบบประเมนนเปนแบบประเมนความเปลยนแปลงตนเองของผรวมกจกรรม มวตถประสงคเพอ

ศกษาการเปลยนแปลงตนเองตามการรบรตนเองของทาน หลงจากรวมกจกรรมทจดขน สาหรบใชเปนขอมลในการวจยเรอง “การพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง” โดยแบงเปน ตอน ดงน

. ขอใหทานพจารณาวา ทานมความคด ความรสก และการกระทาตรงกบรายการในแตละขอตอไปนมากนอยเพยงใด ซงคาตอบจะเปนมาตราสวนประเมนคา ระดบจาก

ไมตรงกบผประเมนเลย” (1 ) “คอนขางไมตรงกบผประเมน” (2)

“ไมแนใจ” (3) “คอนขางตรงกบผประเมน” ( )

“ตรงกบผประเมน” ( ) ซงมเกณฑใหคะแนนตงแต 1 2 3 4 5 ขอใหทานตอบใหครบทกขอทงสน ขอ โดยกากบาท (X) บนตวเลขในชองทางขวามอ

. การตอบคาถาม 5 ขอ ดวยการเขยนบรรยาย

หากมขอสงสย โปรดสอบถามผแจกแบบนแกทาน

นายพรเทพ รงคณากร

นกศกษาปรญญาเอก

สาขาวชาการศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษย

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

232

ชอผตอบ ....................................................................วนทตอบ...................................................................... ขอท

รายการ การประเมน 1 2 3 4 5

1 เกดการฟนฟเยยวยา สข สบายใจ ผอนคลายหรอบรรเทาจากความตงเครยด

มความเขาใจตนเอง เหนคณคา และพงพอใจในตนเอง

เกดความรสกมพลงอานาจ ความมนคงในตนเอง

มความรสกเปนอสระ หรอไดเปนตวของตวเอง

เกดการตระหนกรในตนเอง มสต ยงคด ใชเหตผลพจาณาสงตางๆ นกถงผลทเกดขน

มความเขาใจในผอน เหนคณคาหรอคณงามความด และสามารถยอมรบนบถอผอนไดอยางจรงใจ

มการสอสารทาความเขาใจและสรางความปรองดองกบผอน

มการชวยเหลอ หรอมสวนชวยผ อนทเปนทกข หรอตองการความชวยเหลอใหแกปญหาของเขา

มการจดการแกไขปญหาของตน

มความเขาใจสงคม และสภาพการณทเปนอย

เกดการปรบเปลยนความคดความเชอ หรอมมมมองตอสงตางๆ ทดกวาเกา

เกดการเปลยนแปลงการกระทา หรอมการฝกหดทกษะบางอยาง เพอปรบปรงพฒนาตนเองโดยสมครใจ

มความคดความเชอในความเสมอภาคเทาเทยมกนของทกคน

เกดความมงหวงและการจงใจตนเองใหคดและทาสงตางๆ ใหมชวตทดกวา

มการปรบตวไดในสภาพการณทยากลาบาก

233

สวนท การตอบคาถาม ขอ ขอใหทานเขยนบอกประสบการณของทานตามทเปนจรง

. ทานไดเรยนรอะไรบางจากการประสบการณกลมครงน ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

. กอนเขากลมและภายหลงจากรวมกลมแลว ทานรสกวาตวเองมอะไรทแตกตางไปหรอไม อยางไร

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

. กลมสงผลตอทาน หรอทาใหทานเปลยนแปลงตนเองไปบางหรอไม อยางไร ในดานการคด การพด การกระทา .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. .

. ประสบการณกลมครงนมประโยชนอยางไรบางในการคดใครครวญ การจดการแกไขปญหา การพฒนาทกษะตางๆ การอยรวมกบผอน และความมงมนตงใจในการดาเนนชวต ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

. ประสบการณกลมครงนประยกตใชในชวตของทานไดหรอไม มอะไรบางททานสามารถนาไปใชประจาวน

..........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

ขอคดเหนอนๆ ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

234

ภาคผนวก ค

นวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศน สาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

“วธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา” (Therapeutic Education Praxis: TEP method)”

หลกการและเหตผล

ปญหาความรนแรงของคครองตอสตรเปนวกฤตการณในปจจบนของแทบทกสงคมทวโลก นบวนกยงมจานวนสตรถกคครองกระทาความรนแรงมากขน สงผลกระทบทเลวรายตอชวตความเปนอยและอนาคตของสตรและลก เปนปญหาใหญของสงคมทซบซอนและเกยวของกบปญหาอนๆ เชน ปญหาครอบครวเครยด ครอบครวแตกแยก ปญหาอาชญากรรม ปญหาการดมสราและยาเสพตด ปญหาการตงครรภไมพงประสงค และปญหาเดกและเยาวชนตางๆ

ทมาของความรนแรงนเกดจากกรอบทศนคตหรอความเชอแบบชายเปนใหญ (patriarchy) ทเปนอคตความไมเสมอภาคทางเพศในสงคม ครอบงาความคดและการกระทาของผคนทงหญงและชาย ทาใหมการแบงแยกฐานะ สถานภาพ บทบาท หนาทของผหญงและผชายอยางไมเทาเทยมและไมเหมาะสม และเกดการเลอกปฏบตทเปนโทษ หรอเปนอนตรายตอสตร

แมนานาประเทศ และประเทศไทยจะมความพยายามทจะปรบปรงมาตรการทางสงคม ออกกฎหมายใหม รวมกบการเยยวยาฟนฟและใหความชวยเหลอตางๆ แกสตรและบตรทถกกระทาความรนแรงจากสามหรอพอ รวมทงมความพยายามทจะยกระดบการสงเสรมความเสมอภาคเทาเทยมระหวางหญงชายมากขน ตลอดจนแสวงหาหนทางในการบาบดรกษาผชาย ทกระทาความรนแรงตอภรรยาและบตรรวมไปกบการดาเนนการทางกระบวนการยตธรรม เพอปองปรามปญหาไมใหเกดขนระยะยาว ทงหมดนกยงเปนการแกไขปญหาจากมมมองคนนอก ทยงไมอาจชวยใหเกดการเปลยนแปลงทลกซงขนอยางแทจรงในตวตนและชวตของสตรผถกกระทา ในสภาพการณทสงคมยดอานาจชายเปนใหญและยากทผชายจะเปลยนแปลงกอน

การฟนฟ เยยวยา ตลอดจนการเสรมสรางโอกาส และพฒนาชวตสตรใหเกดพลงอานาจและการพงพาตนเองอยางยงยนนนนาจะเปนแนวทางใหมในการยตและปองกนปญหาความรนแรง โดยตองมกระบวนการทชวยใหสตรเกดการเปลยนแปลงบทบาทและสถานภาพ โดยเฉพาะการเปลยนแปลงเชงอานาจในครอบครว จากการพจารณาสถานการณปญหา และความคดความเชอทไมเทาเทยมทางเพศ จนเกดความเขาใจในบรบทชวตทางสงคมวฒนธรรม และการครอบงาทางความคด นาไปสการเปลยนแปลงทางความคดและพฤตกรรมทพงประสงค สามารถกาหนดชนาตนเอง และมความเปนอสระทางความคดและ

235

การตดสนใจดวยวจารณญาณ หรอคานยมทเสมอภาคและเปนตวของตวเองอยางแทจรง ชวยใหสตรสามารถยนหยด พงพา และรบผดชอบในชวตของตนเองมากยงขน ใชเปนแนวปฏบตในการแกปญหาและการพฒนาบนพนฐานชวตสตรเอง จงตองมการออกแบบและจดกจกรรมทางการศกษาเฉพาะเพอสงเสรมความเปนไทแกกลมสตรทถกกระทาความรนแรง ใหเกดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน และมทศนคต คานยมทสรางความเสมอภาคแกตนเองในชวตคและชวตประจาวน รวมทงไมกลบซาไปสวงจรความรนแรงอก อนเปนการใชวกฤตการณความรนแรงทเกดขนเปนโอกาสการเรยนรและพฒนาชวตของสตรทถกกระทาความรนแรง และสามารถแกไขและยตปญหาความรนแรงในชวตของตน โดยผวจยไดสงเคราะหแนวคดทฤษฎการปรบเปลยนมโนทศนของศาสตราจารย ดร. Jack D. Mezirow รวมกบผลการศกษากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง ไดหลกวธการใหม 3 ขนตอนสาหรบการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง เรยกวา “วธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา” (Therapeutic Education Praxis: TEP method) หรอ “วธ TEP” ขน ทตอเนองกนเปนวงจรเดยว ดงน

ขนท -การสรางสมพนธภาพเชงรกษาและการผอนคลาย (Therapeutic relationship and tension

relief: T)

ขนท -การศกษาตน ทาความเขาใจชวตและความคด (Education for self-reflection: E)

ขนท -การวางแผน แกปญหา พฒนาตน (Plan, problem solving and personal growth: P)

นามาจดเปนกจกรรมทางการศกษาในรปแบบการเสวนากลมเชงปฏบตการในกลมเพอนชวยเพอน ทเนนการพจารณาใครครวญ ตามแนวคดทฤษฎการปรบเปลยนมโนทศน ดงรายละเอยดตอไปน

เปาหมาย มงสงเสรมใหสตรเกดการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศน หรอการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน

วตถประสงค . เพอปรบสภาพฟนฟจตใจของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง . เพอปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาคของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง . เพอปรบปรงสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง ใหมทกษะการวางแผน การแกปญหา และการพฒนาตนในชวตประจาวน

236

ผลการเรยนรทคาดหวง

1. เกดการปรบสภาพฟนฟจตใจ 2. เกดการปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาคของสตร

3. เกดการปรบปรงตน ในดานทกษะการวางแผน การแกปญหา และการพฒนาตนในชวตประจาวน

สาระการเรยนร

ดานการปรบสภาพฟนฟจตใจ ไดแก การจดการความเครยด และการเหนคณคาในตนเอง ดานการปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาคของสตร ไดแก การวพากษอดตในชวตผหญง และ

แนวทางสรางความเสมอภาคทางเพศ

ดานทกษะในการวางแผน การแกปญหาสวนตว และการพฒนาตนในชวตประจาวน ไดแก การวางแผน ฝกแกปญหา พฒนาตน และการตงปณธาน แนวทางเรมตนชวตใหม

วธการ จดดาเนนการเปนการเสวนากลมเชงปฏบตการ ในกลมเพอนชวยเพอน สาหรบสตรไทยซงมปญหา

รวมกนจากการถกคครองกระทาความรนแรง จานวน 4-8 คน โดยมผนาเสวนา 1 คน (และผชวย 1-2 ทาน ตามความเหมาะสม) กจกรรมการเสวนา

ขนท การสรางสมพนธภาพเชงรกษาและการผอนคลาย ( Therapeutic relationship and

tension relief: T) ไดแก กจกรรม การเสวนาเชงปฏบตการ หวขอ “การจดการความเครยด” และแบบฝกหดการผอนคลาย

ความเครยด กจกรรม การเสวนาเชงปฏบตการ หวขอ “การเหนคณคาในตนเอง” และแบบฝกหดการเหน

คณคาในตนเอง ความหมายชวต ขนท การศกษาตน ทาความเขาใจชวตและความคด (Education for self-reflection: E) ไดแก

กจกรรม การเสวนาวพากษอดตในชวตผหญง หวขอ “เสนทางชวตของผหญง”

กจกรรม การเสวนาหาแนวทางสรางความเสมอภาคทางเพศ หวขอ “ความเสมอภาคของผหญง”

237

ขนท 3 การวางแผน แกปญหา พฒนาตน (Plan, problem solving and personal growth: P) ไดแก

กจกรรม การเสวนาเชงปฏบตการ หวขอ “การวางแผน ฝกแกปญหา พฒนาตน” กจกรรม การเสวนาเชงปฏบตการ หวขอ “การตงปณธาน แนวทางเรมตนชวตใหม”

สอ อปกรณ

. ภาพประกอบกรณศกษา

. เรองจากกรณศกษา

. ใบงาน แบบฝกหด และโจทยการบาน

. กระดาษ เครองเขยน ส

การประเมนผล . สงเกตพฤตกรรม

. พจารณาผลงาน

โครงสรางเวลาของการจดเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP

จดเสวนากลมเชงปฏบตการ ชวโมง แบงเปนการพบกลมครงละ วน ( ชวโมง) รวม ครง แตละครงแบงเปน ชวงๆ ละ 3 ชวโมง ไดแก ชวงเชา 8.30-11.30 น. ชวงบาย 13.30-16.30 น. และชวงคา 18.00-21.00 น. รวมทงสน ชวง ดงน

กจกรรมทจด ชวงท จ า น ว นชวโมง

วน / ค ร ง ทพบกลม

ปฐมนเทศ และกจกรรม เสวนา “การจดการความเครยด” 1 – กจกรรม เสวนา “การเหนคณคาในตนเอง” 3 3

กจกรรม เสวนา “เสนทางชวตของผหญง” 4 - 9 - กจกรรม เสวนา “ความเสมอภาคของผหญง” - 9

กจกรรม เสวนา “การวางแผน แกปญหา พฒนาตน” - 1 15 -6

กจกรรม เสวนา “การตงปณธาน แนวทางเรมตนชวตใหม” และยต 1 3

รวม กจกรรม

238

แนวทางจดกจกรรม ขนท การสรางสมพนธภาพเชงรกษาและการผอนคลาย (Therapeutic relationship and tension relief: T)

วต ถ ประสง คขน

เนอหา กจกรรม วตถประสงคกจกรรม การประเมน

เพอปรบสภาพฟนฟจตใจ

. ก า ร จ ด ก า รความเครยด

กจกรรม การเสวนาเ ชงปฏบตการ หวขอ “การจดการความเครยด” ( ชวโมง)

เ พอการสารวจ ร จดการความเครยดสะสมจากความรนแรง (Post-traumatic Stress

Disorder)

. ส ง เ ก ตพฤตกรรม

. พ จ า ร ณ าผลงาน

. การเหนคณคาในตนเอง

กจกรรม 2 การเสวนาเชงปฏบตการ หวขอ “การเหนคณคาในตนเอง” ( ชวโมง)

เพอตระหนกรคณคาในตนและความหมายชวต มการร บ ร ต น เ อ ง ใ น ม ม ม อ งทางบวก

บทบาทหนาทของผจดการเรยนร ในระยะเรมตนน คอ การประเมนและชวยสรางพนฐานความพรอมทจาเปนสาหรบผเรยนเปนรายบคคล ไดแก การสรางสมพนธภาพเชงรกษาแหงการสนบสนนชวยเหลอกน ฟนฟพลงอานาจ และสรางแรงจงใจใฝเรยนร โดยผจดการเรยนรตองพฒนาชมชนแหงการฝกปฏบต (Community of practice: CoP) ขนในบรรยากาศแหงความไววางใจ รวมทงชวยลดอปสรรคตางๆ ทางจตใจลง

อนง ผจดการเรยนรควรคานงถงความไมสะดวกใจ รวมทงการตอตานตอความเปลยนแปลงตางๆ วาเปนธรรมชาตของผเรยน และผจดการเรยนรตองมความรและความสามารถในการจดการการตอตานนอยางเหมาะสม ความสาเรจพนฐานของการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน ขนอยกบทศนคตสวนบคคล ความพรอม และความรวมมอของผเรยนเปนสาคญ ดงนน ผจดการเรยนร ตองสามารถทจะเขาถงและปรบทศนคตสวนบคคล ความพรอม และความรวมมอของผเรยนเปนอนดบแรก โดยผจดการเรยนรตองสามารถเปนตวแบบทดของความตงใจและเตมใจทจะเรยนร เปลยนแปลงพฒนาตนเอง และชวยเหลอผอน

239

กจกรรม การเสวนาเชงปฏบตการ หวขอ “การจดการความเครยด” ( ชวโมง) วตถประสงค เพอการสารวจ ร จดการความเครยดสะสมจากความรนแรง (Post-traumatic Stress

Disorder)

แนวทางดาเนนการ

. แนะนาตวและสรางสมพนธภาพเชงรกษาทดระหวางผนาเสวนากบผรวมเสวนา และเชอมระหวางผรวมเสวนา ดวยหลกการยดบคคลเปนสาคญ (Person-centeredness) โดยแสดงออกซงการยอมรบนบถอผรวมเสวนาอยางทเขาเปน และรวมความรสกอยางจรงใจในประเดนทเขาบอกเลาหรอแสดงออก รวมทงสงเสรมใหผรวมเสวนาแตละคนเปดเผยตนเองและประสบการณออกมา ตลอดจนใหโอกาสการมสวนรวมในการแลกเปลยนเรยนรกนอยางเทาเทยมและทวถง

. แจงหวขอการเสวนา แลวรวมสารวจชวตความเปนอยในปจจบน และความเครยดของผรวมเสวนาผานทาทและการบอกเลาของแตละคน รบฟง ทาความเขาใจ และระมดระวงทจะรบทาการแกไขปญหาชวตใหผรวมเสวนา ซงอาจมการนาเสนอขนมา โดยผนาเสวนาตองคานงวาการแกไขปญหาจะเกดขนเปนลาดบ ในภายหลง จากพนฐานของการปรบสภาพฟนฟจตใจและการปรบเปลยนมโนทศน

แนวคาถามการเสวนา 1. ชวตความเปนอยของทานในขณะนเปนอยางไร?

2. เมอทานตงเครยด ทานมวธจดการความเครยดของตนเองอยางไร?

3. ทาอยางไรจงจะจดการ หรอบรรเทาความเครยดอยางไดผล?

. ใหผรวมเสวนาแลกเปลยนเรยนรภาวะความเครยด วธจดการความเครยด และผลลพธจากประสบการณของแตละคน

. พจารณาความพรอม และถามความสมครใจผรวมเสวนา เพอนาทดลองฝกกาหนดลมหายใจผอนคลายความเครยด

กจกรรมประกอบ การฝกกาหนดลมหายใจผอนคลายความเครยด

เมอเสรจสนการฝก จดใหมการอภปรายประสบการณและขอคดทไดจากการทดลองทาแบบฝกหดน เชอมโยงใหผรวมเสวนาลองนาไปประยกตใชในชวตประจาวน รวมทงสนบสนนการจดการความเครยดทไดผลในแบบอนๆ

240

กจกรรม 2 การเสวนาเชงปฏบตการ หวขอ “การเหนคณคาในตนเอง” ( ชวโมง) วตถประสงค เพอตระหนกรคณคาในตนและความหมายชวต มการรบรตนเองในมมมองทางบวก

และเสรมสรางพลงอานาจในตน

แนวทางดาเนนการ

. แจงหวขอการเสวนา และใชแนวคาถามการเสวนา แนวคาถามการเสวนา 1. ทานมองตวเองวาเปนอยางไร?

2. มอะไรบางททานพอใจหรอภมใจในตวเอง?

3. ทกวนน ทานมชวตอยเพออะไร?

. . ใหผรวมเสวนาสารวจขอด สงทพอใจ หรอภมใจไดในตวเอง แลวเขยนหรอวาดออกมาเปนภาพ แลวนามาอภปรายแลกเปลยนเรยนร

. . ใหผรวมเสวนาสารวจและบอกเลาถงสงทเปนคณคา ความหมาย และความหวงในชวตในปจจบนของเขา นามาอภปรายแลกเปลยนเรยนร

. ใหผรวมเสวนาประมวลสรปและมองหาขอคดจากจากการอภปรายทง เรอง แลวเชอมโยงกบการนาไปใชในชวตประจาวน

* สาหรบการยตการเสวนาครงท ขอใหผรวมเสวนากลบไปเขยนบนทกสวนตว

การบาน 1 ในหวขอ “ฉนขอบคณ...” แลวนามาอภปรายในการพบกลมครงตอไป

241

ขนท การศกษาตน ทาความเขาใจชวตและความคด (Education for self-reflection: E)

วตถประสงคขน

เนอหา กจกรรม วตถประสงคกจกรรม การประเมน

เ พ อป รบ เป ล ยนม โ น ท ศ นค ว า ม เ ส ม อภาคของสตร

. ก า รวพ ากษอ ด ต ใ น ช ว ตผหญง

กจกรรม การเสวนาวพากษอดตในชวตผหญง หวขอ “เสนทางชวตของผหญง”

( ชวโมง)

เพอวพากษสถานภาพ บทบาท และ ชวตของผ หญง และแลกเปลยนเรยนรจากประสบการณชวตท ถกกระทาความรนแรง หรอการเลอกปฏบต

. ส ง เ ก ตพฤตกรรม

. พ จ า รณ าผลงาน

. แนวทางสรางความเสมอภาคทางเพศ

กจกรรม การเสวนาหาแนวทางสรางความเสมอภ า ค ท า ง เ พ ศ ห ว ข อ “ค ว า ม เสมอภ า คขอ งผหญง” ( ชวโมง)

เ พ อ ต ร ว จ ส อ บ แ ล ะปรบเปลยนความคดจากทศนะความไมเสมอภาคทางเพศเปนทศนะความเสมอภาคของสตร

การพจารณาใครครวญเปนกระบวนการสาคญในขนน ดงนน ผจดการเรยนรตองสรางโอกาสการเสวนาทใหแรงบนดาลใจ และเอออานวยชวยผเรยนใหไดทบทวนพจารณาใครครวญเหตการณและบรบทชวต ทาความเขาใจในความคดความเชอของตน อนจะชวยใหผเรยนเกดความเขาใจทกระจางและเปลยนแปลงความคดความเชอตอไป

242

กจกรรม การเสวนาวพากษอดตในชวตผหญง หวขอ “เสนทางชวตของผหญง” ( ชวโมง) วตถประสงค เพอวพากษสถานภาพ บทบาท และชวตของผหญง และแลกเปลยนเรยนรจาก

ประสบการณชวตทถกกระทาความรนแรง หรอการเลอกปฏบต แนวทางดาเนนการ

. เชอมโยงการอภปรายกลมจากครงทแลว และใหผรวมเสวนานาเสนอการบาน บนทกหวขอ “ฉนขอบคณ...” นามาอภปรายแลกเปลยนเรยนร

. แจงหวขอการเสวนา ใหผรวมเสวนาทบทวนเสนทางชวตของตน แลววาดเปนภาพเสนทาง หรอกราฟชวตทผานมาจนถงปจจบน นามาเสนอและอภปรายแลกเปลยนเรยนร

. ชวนผรวมเสวนาสารวจ ทาความเขาใจประสบการณของตนและเพอนรวมเสวนา ประมวลความรสกนกคดแลวบอกเลาสกนฟง รวมทงมองหาขอคดจากการอภปรายของกลม

แนวคาถามการเสวนา . เมอมองยอนกลบไปในอดต ตวทานในฐานะผหญงคนหนง มชวตเปนมาอยางไร?

. ทานเหนวา ชวตของตนเองและของเพอนรวมเสวนาเปนอยางไร มจดรวมกนหรอไม อยางไร?

. ทานเรยนรอะไรจากชวตทผานมาของตนเองและของเพอนรวมเสวนาบาง?

. ผนาเสวนาทาการเสรมสรางพลงอานาจผรวมเสวนา ทงเปนรายบคคลและทงกลม โดยชประเดนการเรยนรจากบทเรยนชวต และคณคาของชวตในความทกข อาจใชการบาน บนทกหวขอ “ฉนขอบคณ...” มาเชอมโยงใหกาลงใจ รวมทงสงเสรมใหเพอนรวมเสวนาไดเปดเผย บอกเลาประสบการณของตน และเขามาสมผสความรสกรวม แลดงความเหนอกเหนใจในปญหาและความทกขของกนและกน เกดการสนบสนนชวยเหลอกนทางจตใจ และเปนความสนทใกลชด ใชเปนพลงของกลมขบเคลอนความกาวหนาในกระบวนการ

การดาเนนการในกจกรรมท ผสอนควรมบทบาทดงน ชแนะวธการ ทผเรยนแตละคนสามารถใชพจารณาใครครวญอยางไดผล ชวยใหผเรยนใสใจและวเคราะหสมมตฐานตางๆ ทอยเบองหลงความรสกนกคด ความเชอ และ

การกระทาของตนเอง

ใชการเสวนาแบบพจารณาใครครวญ โดย

. กาหนดสถานการณ หรอหยบยกประเดนททาใหผเรยนไดอภปรายวเคราะหคานยม สมมตฐาน หรอแนวความคดตางๆ ทเขามามอทธพลตอกรอบความคดความเชอของตน

. ตงคาถามและทาทายมโนทศนเดมของผเรยนใหเกดการทบทวน ไตสวน ตรวจสอบจนถงฐานความคด ทบคคลใชเปนกรอบการคดและมองโลก

243

. ชวยประเมนสถานการณทเกดขนเนองจากสมมตฐานหรอความคดความเชอเหลานน

การพจารณาใครครวญนตองอาศยเหตผลและวจารณญาณ ซงกอใหเกดขอด คอ การพฒนาความเจรญในการใชเหตผลและวจารณญาณ ขณะเดยวกนการครนคดอยางมากอาจกอใหเกดความตงเครยดและออนลาได ผจดการเรยนรตองประเมนสถานการณ และรวธชวยผอนคลายความสดชน

*สาหรบการยตการเสวนาครงท ผนาเสวนามอบหมายการบาน การบาน การเขยนบนทกหวขอ “บทบาทชวตทตองเปลยน”เพอนามาอภปรายในการพบกลมครง

ตอไป

กจกรรม การเสวนาหาแนวทางสรางความเสมอภาคทางเพศ หวขอ “ความเสมอภาคของผหญง” ( ชวโมง) วตถประสงค เพอตรวจสอบและปรบเปลยนความคดจากทศนะความไมเสมอภาคทางเพศเปนทศนะความเสมอภาคของสตร

แนวทางดาเนนการ

. เชอมโยงการอภปรายกลมจากครงทแลว

. แจงหวขอการเสวนา ใหผรวมเสวนาวพากษสถานภาพ บทบาท และชวตของตนในฐานะผหญงคนหนง ตลอดจนอทธพลทางสงคมวฒนธรรม ไดแก ขนบธรรมเนยม ประเพณ คานยม และอานาจเรองเพศในสงคมไทย โดยนาการบาน บนทกหวขอ “บทบาทชวตทตองเปลยน” มาอภปรายแลกเปลยนเรยนร รวมทงพจารณาใครครวญถงความคดความเชอของตน ทงทเปนอปสรรคและพลงอานาจ ทนาไปสความเสมอภาคหญงชายและกบผอนในสงคม และการพงพาหรอพฒนาตวเอง

. ชวนผรวมเสวนาทาความเขาใจกรอบ วธ และระบบความคด ทมอทธพลตอความไมเทาเทยมทางเพศ และยกระดบสตสมปชญญะรวมกน เสรมสรางพลงอานาจและพฒนามมมองใหมตอตนเองในความเสมอภาคกบผอน

แนวคาถามการเสวนา . ฐานะบทบาทของสตร

. . ทานเหนวาการปฏบตตวทดตอกนในชวตค และในการอยรวมกนของหญงชายในสงคมควรเปนอยางไร?

1.2. ทานมองฐานะ บทบาทของตนในการเปนลกสาว นองสาว พสาว เมย แม และการเปนผหญงในสงคมไทยวาอยางไร ตางจากผชายหรอไม อยางไร?

244

.3. ความแตกตางนมทมาหรอไดรบอทธพลจากอะไร สงผลตอชวตของทานอยางไรบางหรอไม และเกยวของกบความรนแรงทผหญงไดรบหรอไม เพราะอะไร?

.4. ความแตกตางนถอวามความเหมาะสมแลวหรอไม เหตใดจงเปนอยางนน?

.5. หากความแตกตางนยงมความไมเหมาะสม จะสามารถแกไขไดหรอไม ใครบางทสามารถแกไขได และตองทาอยางไร หากไมแกไข จะสงผลอยางไร โดยเฉพาะตอชวตของทาน?

.6. สาหรบตวทานแลว บทบาทใดในชวตในขณะน ททานตองการปรบเปลยน เพราะอะไร ทานจะปรบเปลยนอะไร หรอใหเปนอยางไร เพออะไร?

. พลงอานาจของสตร

.1. อานาจใดบางทมอทธพล หรอสงผลอยางมากตอตวทาน/ชวตของทาน?

.2. ตวทานละมอานาจหรอไม เปนอานาจแบบใด สงผลตอใครหรอสงใดไดบาง อยางไร?

.3. เราควรมและใชอานาจอะไร อยางไรบางจงจะเหมาะสม ลองนกดในสถานการณความรนแรง และความสมพนธกบผอนในชวตประจาวน?

2.4. ตวทานมความคดความเชอใดบางทเปนอปสรรค และความคดความเชอใดบางทถอเปนพลงอานาจในการสรางความเสมอภาคกบคครองและผอน และการพงพาหรอพฒนาตวเอง

การดาเนนการในกจกรรมท ผสอนควรมบทบาทดงน ผจดการเรยนรควรชวยใหผเรยนมองเหนการใหความหมายของตนเองในสถานการณทยกมา

พจารณาใครครวญ ตลอดจนทาการเปลยนแปลงการใหความหมายใหมในฐานหรอกรอบความคด โดยมแนวการปฏบตตอไป ดงน

ชวยใหผเรยนเหนความหมายเดมทตนใหตอประสบการณและตอตนเอง

ชวยใหผเรยนตระหนกรถงวธการใหความหมายเดมของตน ตลอดจนทมาและอทธพลหรอผลของการใหความหมายนน

ชวยใหผเรยนเกดการมองเหนทางเลอกในการใหความหมายในมมมองอนทหลากหลาย รอบดาน ปลกเราจตสานก ใหแรงบนดาลใจ และเอออานวยชวยผเรยนเปลยนการใหความหมายใหม

ชวยใหผเรยนพจารณาวธการใหความหมายใหม ตลอดจนแหลงทมาและผลของการใหความหมายนนอยางละเอยดถถวน *สาหรบการยตการเสวนาครงท ผนาเสวนามอบหมายการบาน 3

การบาน การเขยนบนทกหวขอ “ชวตตอไปหลงออกจากบานพก”เพอนามาอภปรายในการพบกลมครงตอไป

245

ขนท 3 การวางแผน แกปญหา พฒนาตน (Plan, problem solving and personal growth: P)

วตถประสงคขน

เนอหา กจกรรม วตถประสงคกจกรรม การประเมน

เพอปรบปรง พฒ น า ส ต ร ใ ห ม ท ก ษ ะการวางแผน การแกปญหาสวนตว และการพฒนาตนใ นชวตประจาว น

. การวางแผน ฝ ก แ ก ป ญ ห า พฒนาตน

กจกรรม การเสวนาเชงปฏบตการ หวขอ “การวางแผน ฝกแก ปญหา พฒนาตน” ( 5 ชวโมง)

เพ อ ว า ง แผน แล ะ ฝ กปฏบตในการแกปญหาและพฒนาตน

. ส ง เ ก ตพฤตกรรม

. พ จ า รณ าผลงาน

. การตงปณธาน แนวทางเรมตนชวตใหม

กจกรรม การเสวนาเชงปฏบตการ หวขอ “การตงปณธาน แนวทางเรมตนชวตใหม” (3 ชวโมง)

เพอกาหนดปณธานและแนวทางการดาเนนชวตใหม

เมอผเรยนเกดการปรบเปลยนมโนทศน ตองสนบสนนใหผเรยนปรบเปลยนพฤตกรรมและวถชวตในแนวทางใหมตามมโนทศนทปรบเปลยนไป

246

กจกรรม การเสวนาเชงปฏบตการ หวขอ “การวางแผน ฝกแกปญหา พฒนาตน” ( 5 ชวโมง) วตถประสงค เพอวางแผน และฝกปฏบตในการแกปญหาและพฒนาตน

แนวทางดาเนนการ

. เชอมโยงการอภปรายกลมจากครงทแลว

. แจงหวขอการเสวนา ใหผรวมเสวนานาการบาน บนทกหวขอ “ชวตตอไปหลงออกจากบานพก” มาประเมนตนเอง อภปรายแลกเปลยนเรยนร รวมทงวางแผนระยะสน และกาหนดเปาหมาย

. ชวยผรวมเสวนาประเมน กาหนดปญหา และหาทางจดการแกไข รวมทงฝกหดทกษะสาคญหรอจาเปนในขณะน

แนวคาถามการเสวนา . ทานวางแผนระยะสน และกาหนดเปาหมายเฉพาะหนาอยางไร?

. มอะไรบางทเปนปญหาสาคญ เรงดวน เปนงานคางใจ หรอสงททานจาเปนตองจดการแกไขในขณะน?

. มอะไรบางททานตองฝกฝนเพอการเสรมสรางพฒนาตนเองในขณะน?

4. ทานตองทาอะไร และอยางไร ในเวลาเทาไร เพอแกปญหา พฒนาทกษะ และใหบรรลความตงใจในแผนการหรอเปาหมายททานตงไว?

การดาเนนการในกจกรรมท 5 ผสอนควรมบทบาทดงน ชวยผเรยนสารวจคนหาทางเลอกเพอกาหนดแนวการปฏบตใหม สนบสนนสรางเสรมความสามารถและความมนใจในตนเองตอบทบาทใหม ชวยผเรยนวางแผนเชงการกระทา ชวยผเรยนแสวงหาความรและทกษะทจะใชดาเนนการตามแผน

สนบสนนการทดลองกระทาตามบทบาทใหมและใหขอมลปอนกลบเพอการปรบปรงพฒนา *สาหรบการยตการเสวนาครงท ผนาเสวนามอบหมายการบาน 4 การบาน การเขยนบนทกหวขอ “ปณธานและแนวทางการดาเนนชวตใหมของฉน” เพอนามา

อภปรายในการพบกลมครงท 6 ตอไป

247

กจกรรม การเสวนาเชงปฏบตการ หวขอ “การตงปณธาน แนวทางเรมตนชวตใหม” ( ชวโมง) วตถประสงค เพอกาหนดปณธานและแนวทางการดาเนนชวตใหม แนวทางดาเนนการ

. เชอมโยงการอภปรายกลมจากครงทแลว

. แจงหวขอการเสวนา และใชแนวคาถามการเสวนา

แนวคาถามการเสวนา 1. แผนการของทานเปนอยางไรบาง ทานทดลองปฏบตในการจดการแกไขปญหา หรอฝกทกษะ

สาคญเพอการเสรมสรางพฒนาตนในชวตประจาวนไดหรอไม ผลเปนอยางไร มปญหาอปสรรคหรอไม?

2. ทานตองปรบปรงแกไขอะไรเพมเตม และตองทาอยางไร?

3. ทานไดเรยนรอะไรบางจากการวางแผน กาหนดเปาหมาย และการฝกปฏบต?

. ใหผรวมเสวนานาการบาน การเขยนบนทกหวขอ “ปณธานและแนวทางการดาเนนชวตใหมของฉน” มาอภปรายแลกเปลยนเรยนร รวมทงประกาศปณธานและยนยนแนวทางการดาเนนชวตหลงออกจากบานพก

การดาเนนการในกจกรรมท ผสอนควรมบทบาทชวยใหกาลงใจ และเชอมโยงความคดกบการใชชวตของผเรยนใหกลมกลนกบสงคมตามมโนทศนใหม ทงน ควรสนบสนนการเรยนรแบบชนาตนเอง ตลอดจนจดตงเครอขายการสนบสนนตางๆ

248

ผจดการเรยนร ผจดการเรยนรทเหมาะสมควรมบคลกลกษณะและบทบาทหนาท ดงน

. บคลกลกษณะทสาคญของผจดการเรยนร - ตระหนกรและมความเขาใจในตนเอง ผจดการเรยนรตองมความเขาใจในนสยใจคอของตนเอง

อยางลกซง และรวาบคลกลกษณะของตนนนมอทธพลตอสมพนธภาพเชงรกษากบผอนอยางไร - ยอมรบตอความเปลยนแปลงตางๆ ทอาจเกดขนไดทกเมอ และเปนแบบอยางทพรอมจะเรยนร

จากผอนอยเสมอ เปดกวางตอประเดนทเสวนารวมกน - มความรความสามารถในการจดการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน และใหความสาคญกบการ

พฒนาตนเอง - มความละเอยดออนยดหยนตอผอน คานงถงบคลกลกษณะ ความพรอม และความแตกตางกนของ

ผเรยน ตลอดจนปจจยตางๆ ทสงผลตอการเรยนรของผเรยนตามพฒนาการ บรบทชวต และปจจยทางสงคม วฒนธรรม เปนตน

- แบงปนอานาจทเทาเทยม มความรบผดชอบในเชงจรรยาบรรณตอผเรยนและสงคม

. บทบาทหนาทของผจดการเรยนร - การสรางสมพนธภาพเชงรกษาและจดบรรยากาศ สภาพแวดลอมการเรยนรทด การเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศนเปนการเนนประสบการณชวตทมความเปนสวนตวของผเรยน

ผจดการเรยนร จงจาเปนตองสรางสมพนธภาพเชงรกษาและจดบรรยากาศ สภาพแวดลอมการเรยนร ทเอออานวยใหผเรยนรสกปลอดภย และมเสรภาพในการแสดงออก โดยทวไป บคคลมกแสวงหาการสนบสนนจากผนาเสวนาและเพอนในกลมเสวนา โดยเฉพาะผทเขารสกพงพาได หรอเหนวามหวอกเดยวกน กลมจงดาเนนไปและมลกษณะไปตามสมพนธภาพเชงรกษาและปฏสมพนธทผรวมเสวนามตอกน ซงผจ ดกระบวนการจะตองนาผรวมเสวนาไปสความเปนนาหนงใจเดยวกน (cohesiveness) เพอการสนบสนน ใหกาลงใจ และชวยเหลอกนและกนผานสมพนธภาพเชงรกษาทเหมาะสม

- การเสรมสรางพลงอานาจ การเสรมสรางพลงอานาจตองมอยในทกขนตอนของกระบวนการปรบเปลยนมโนทศน

โดยเฉพาะในตอนเรมตนของการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน กอนทจะใหผเรยนเกดการพจารณาใครครวญ เนองจากผขาดพลงอานาจ ไมมนคงในตนเอง ขาดความมนใจ วตกกงวล หรอไมไดรบการสนบสนนทางจตใจ แลวถกผลกเขาสกระบวนการทออกแบบมาใหมการพจารณาใครครวญ จะไมสามารถทาการพจารณาใครครวญ เพอไปสการเรยนรและการพฒนาไดเลย เนองจากขามไมพนปราการทางอารมณ

249

กลาวไดวา การเสรมสรางพลงอานาจตองมตงแตเรมตนและตลอดการดาเนนกระบวนการไปจนกระทงสนสดขนตอนสดทาย

-การสงเสรมการพจารณาใครครวญ ผจดการเรยนรตองชวยผเรยนสรางความพรอมและความสามารถในการพจารณาใครครวญ โดย

รจกเลอกใชเทคนควธจดกจกรรมกระตนใหบคคลสารวจและแสวงหาทางเลอกใหม -การสนบสนนผเรยนใหลงมอกระทา ผจดการเรยนรควรมบทบาทอยางมากใหผเรยนวางแผนการกระทา และฝกฝนทกษะทสาคญในการ

แกปญหาและพฒนาตน - การจดการกบความขดแยงกนในกลม ความขดแยงกนในกลมอาจเกดขนอยางหลกเลยงไมไดดวย สงทสาคญคอผจดการเรยนรจะตอง

ชวยจดการความขดแยงทเกดขนใหเปนสงทมความหมาย และสรางการเรยนรใหเกดขน บางครง ความขดแยงอาจเกดขนระหวางผจดการเรยนรกบผเรยน ผจดการเรยนรและผเรยนจาเปนตองพจารณาใครครวญในความคดความเชอของตนเองทงสองฝาย และนามาแลกเปลยนเรยนรพฒนากนในสมพนธภาพเชงรกษาทเปดกวาง เทาเทยม และมความเคารพกน

- การแกปญหาทางจตใจ

ผจดการเรยนรควรพจารณาวา จาเปนตองใชการปรกษาเชงจตวทยาหรอจตบาบดเขาชวยเหลอผเรยนทมปญหาทางจตใจหรอบคลกภาพดวยหรอไม ในกรณทไมรายแรง ผจดสามารถใชการสนทนาแบบมงจดการแกไขปญหาเปนรายบคคล

- การจดตงเครอขายการเรยนรและสงเสรมการพฒนาตนตอเนอง ผจ ดการเรยนรสามารถสนบสนนพฒนาผเรยนอยางตอเนองทงในและนอกพนทการเสวนา

ตลอดจนจดตงเครอขายชวยเหลอผเรยนในการดาเนนชวตประจาวน โดยอาจเรมตนจดตงเครอขายจากเพอนๆ ภายในกลมเสวนา

250

ผเรยน ไมใชทกคนจะเปนผเรยนทดไดในแนวทางการเรยนรแบบปรบเปลยนมโนทศน อยางไรกตาม

ผจดการเรยนรมบทบาทหนาทสนบสนนใหผเรยนรบผดชอบในการเรยนรและปรบเปลยนมโนทศนของตนเอง ในทานองเดยวกน ผเรยนตองมสวนรวมรบผดชอบตอตนเอง และในการสรางบรรยากาศการเรยนรทเออใหการปรบเปลยนมโนทศน โดยผเรยนทเหมาะสมควรมความพรอมทจะเรยนร สมครใจ สนใจเขารวม ตงใจ หรอตระหนกถงประโยชนทจะไดรบจากการปรบเปลยนความคดความเชอ การกระทาใหม

ผเรยนจะตองเปนคนทสามารถพจารณาใครครวญ วพากษอดตและความคดความเชอของตนอยางมเหตผล ใจกวาง พรอมทจะยอมรบมมมองความคดเหนของผอน อกทงไมมลกษณะปกปองตนเองมากเกนไป ในกรณทผเรยนมความบอบบางหรอบอบชาทางจตใจ หรอตองการความชวยเหลอเปนพเศษ กจาเปนตองไดรบการดแลเพมจากผเชยวชาญเฉพาะดาน เชน นกจตวทยา เปนตน

251

ภาคผนวก ง แบบประเมนเครองมอและนวตกรรมการวจย

แบบประเมนความสอดคลองของแบบสมภาษณผใหขอมลเบองตน “กระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง”

สาหรบผเชยวชาญ

คาชแจง

ผวจยใครขอความอนเคราะหทานตรวจสอบความสอดคลองของแบบสมภาษณผใหขอมลเบองตน “กระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง” ทผวจยสรางขน โดยมวตถประสงคเพอเกบรวบรวมขอมลเกยวกบกระบวนการปรบเปลยนมโนทศน รวมทงปญหา ความตองการจาเปน และขอเสนอแนะในการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง จากกลมตวอยาง ซงเปนสตรไทยผผานพนความรนแรงจากคครอง ดงน

วธการประเมน

การประเมนความสอดคลอง มเกณฑในการประเมน ระดบ ไดแก ทาเครองหมาย ลงในชอง + เมอทานเหนวารายการประเมนนนมความสอดคลองกบลกษณะกระบวนการและวตถประสงค ทาเครองหมาย ลงในชอง เมอทานเหนวารายการประเมนนนไมอาจตดสนใจไดวามความสอดคลองกบลกษณะกระบวนการและวตถประสงค

ทาเครองหมาย ลงในชอง - เมอทานเหนวารายการประเมนนนไมมความสอดคลองกบลกษณะกระบวนการและวตถประสงค

ในกรณททานเหนวา มรายการใดตองปรบปรงแกไข ขอความกรณาทานเขยนเสนอแนะ หรอใหขอเสนอแนะแกผวจยโดยตรง ผวจยขอขอบพระคณในความอนเคราะหของทานเปนอยางสง

นายพรเทพ รงคณากร

นกศกษาปรญญาเอก

สาขาวชาการศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษย

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

252

แบบประเมนความสอดคลองของแบบสมภาษณผใหขอมลเบองตน “กระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง”

แนวคาถามสมภาษณ ระดบ

ความสอดคลอง

ขอเสนอแนะ

+ -

กระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยผผานพนความรนแรงจากคครอง

1. จากชวงความรนแรงจนถงทกวนน ชวตของทานผานพบอะไรบาง และในตวทานมอะไรเปลยนแปลงไปบาง?

. ในชวงทอยในความรนแรง ทานมมมมองอยางไรตอตนเอง สาม/แฟน และสงคม?

. มมมองดงกลาวเปลยนแปลงเปนอยางไร?

. เหตใดทานจงมมมมองเปลยนไปเชนนน มใครหรออะไรชวยใหทานเปลยนแปลงมมมมองใหมน เขาทาอยางไร และทานรสกอยางไร?

5. มมมองใหมดงกลาวมผลตอทานอยางไรบาง?

ปญหา ความตองการจาเปนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

6. เมอผหญงถกสาม/แฟนทารายหรอใชความรนแรงบอยๆ หรอตอเนองเปนชวงเวลานาน อะไรทเปนปญหาและความตองการจรงๆ ของผหญงในสถานการณน?

7. เมอผหญงไดรบการชวยเหลอ พนออกมา หรอไมไดอยในสถานการณความรนแรงจากคครองแลว ผหญงตองการความชวยเหลออะไรทสาคญหรอจาเปนบาง?

ขอเสนอแนะในการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

8. หากจะชวยใหผหญงทถกกระทาความรนแรงจากคครองเ กดการเปลยนแปลงตนเอง โดยมมมมอง พฤตกรรม หรอชวตใหมทออกจากความรนแรงไดจรง ควรใชวธการอยางไร?

9. ขอเสนอแนะอนๆ

253

แบบประเมนความสอดคลองของแบบวดทศนะความเสมอภาคของสตร

สาหรบผเชยวชาญ

คาชแจง

ผวจยใครขอความอนเคราะหทานตรวจสอบความสอดคลองของขอกระทงของ “แบบวดทศนะความเสมอภาคของสตร” ทผวจยพฒนาขนจากตวชวดในมาตรฐานความเสมอภาคระหวางหญงชายของไทย (Thailand National Standard on Gender Equality) ของสานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ( ) ใน ดาน ไดแก ความเสมอภาคของสตรในศกดศรและคณคา ความเสมอภาคของสตรในความสามารถ และความเสมอภาคของสตรในชวตครอบครว โดยมวตถประสงคเพอวดคาคะแนนทศนะความเสมอภาคของสตร จากกลมตวอยางของการวจย ซงเปนสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง ดงน

วธการประเมน

การประเมนความสอดคลอง มเกณฑในการประเมน ระดบ ไดแก ทาเครองหมาย ลงในชอง + เมอทานเหนวารายการประเมนนนมความสอดคลองกบลกษณะกระบวนการและวตถประสงค ทาเครองหมาย ลงในชอง เมอทานเหนวารายการประเมนนนไมอาจตดสนใจไดวามความสอดคลองกบลกษณะกระบวนการและวตถประสงค

ทาเครองหมาย ลงในชอง - เมอทานเหนวารายการประเมนนนไมมความสอดคลองกบลกษณะกระบวนการและวตถประสงค

ในกรณททานเหนวา มรายการใดตองปรบปรงแกไข ขอความกรณาทานเขยนเสนอแนะ หรอให

ขอเสนอแนะแกผวจยโดยตรง ผวจยขอขอบพระคณในความอนเคราะหของทานเปนอยางสง

นายพรเทพ รงคณากร

นกศกษาปรญญาเอก

สาขาวชาการศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษย

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

254

แบบประเมนความสอดคลองของแบบวดทศนะความเสมอภาคของสตร

ขอเสนอแนะ (เพมเตม) --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ขอกระทงของแบบวด ระดบ

ความสอดคลอง

ขอเสนอแนะ

+ -

ดานท ความเสมอภาคของสตรในศกดศรและคณคา (ขอ 1-10 รวม 10 ขอ) เพอวดคาคะแนนทศนะความเสมอภาคของสตร ดานศกดศรและคณคา . ผหญงออนแอ ผชายเขมแขง (ขอกระทงดานลบ -)

. เกดมาเปนผหญงกมศกดศรเหมอนกบผชาย (ขอกระทงดานบวก +)

. การเกดเปนผหญงถอเปนเวรกรรม ตองยอมตอการถกเลอกปฏบต หรอถกเอารดเอาเปรยบ (ขอกระทงดานลบ -)

. จะเปนหญงหรอเปนชายกควรมสทธตดสนใจเลอกเสนทางชวตไดตามความตองการของตวเอง (ขอกระทงดานบวก +)

. ความดของผหญงอยทการประพฤตตนตามขนบธรรมเนยมประเพณนยม (ขอกระทงดานลบ -)

. ผหญงจาเปนตองทาตวสวยงามใหเปนทพอใจแกพวกผชาย (ขอกระทงดานลบ -)

. ผหญงทดจะรกษาความบรสทธทางเพศไวไดกอนแตงงาน (ขอกระทงดานลบ -)

. การเสยหายหรอการเสยชอเสยงดวยเรองทางเพศลวนเปนปญหาจากตวผหญง (ขอกระทงดานลบ -)

. คณคาของผหญงอยทการมชวตไดในแบบทตวเองพอใจ หรอไดเปนตวของตวเอง (ขอกระทงดานบวก +)

. ผหญงตองมสวนรวม โอกาส และบทบาทในสงคมไดเทากบผชาย (ขอกระทงดานบวก +)

255

แบบประเมนความสอดคลองของแบบวดทศนะความเสมอภาคของสตร (ตอ)

ขอเสนอแนะ (เพมเตม) --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ขอกระทงของแบบวด ระดบ

ความสอดคลอง

ขอเสนอแนะ

+ -

ดานท ความเสมอภาคของสตรในความสามารถ (ขอ 11-20 รวม ขอ) เพอวดคาคะแนนทศนะความเสมอภาคของสตร ดานความสามารถ

. ผชายคอชางเทาหนา ผหญงคอชางเทาหลง (ขอกระทงดานลบ -)

. ผหญงมการคด ตดสนใจ และแกไขปญหาสผชายไมได (ขอกระทงดานลบ -)

. การเปนผหญงมไดเปนขอจากดในการเรยนรและพฒนาตน (ขอกระทงดานบวก +)

. ผหญงมความสามารถและวธการทจะทางานของผชายไดด (ขอกระทงดานบวก +)

. ผหญงไมสามารถบรรลหลกคาสอนทางศาสนาไดเทาผชาย (ขอกระทงดานลบ -)

. ผ หญงและผ ชายตองมอสระในการแสดงความคดและความสามารถออกมาไดอยางเทาเทยมกน (ขอกระทงดานลบ +)

. ตลอดชวตของผหญงตองมผชายคอยปกปอง คมครอง ดแล (ขอกระทงดานลบ -)

. ผหญงเลยงดตวเองและลก หรอเปนหวหนาครอบครวได โดยไมตองพงพาสาม (ขอกระทงดานบวก +)

. ผหญงเปนทพงของผอนได (ขอกระทงดานบวก +)

. ลกผหญงทดแทนบญคณของพอแมไดไมดเทาลกผชาย (ขอกระทงดานลบ -)

256

แบบประเมนความสอดคลองของแบบวดทศนะความเสมอภาคของสตร (ตอ)

ขอกระทงของแบบวด ระดบ

ความสอดคลอง

ขอเสนอแนะ

+ -

ดานท ความเสมอภาคของสตรในชวตครอบครว (ขอ - รวม ขอ) เพอวดคาคะแนนทศนะความเสมอภาคของสตร ดานชวตครอบครว

. ผ ชายเทานนทมอานาจสงสดในการวางแผนและกาหนดอนาคตของครอบครว (ขอกระทงดานลบ -)

. ทงสามและภรรยาตางตองใหเกยรตยกยองซงกนและกนโดยไมมใครเหนอกวาหรอตากวาใคร (ขอกระทงดานบวก +)

. ภรรยาตองเชอฟง และทาตามความตองการของสามและครอบครวของสาม แมตนไมเหนดวยกตาม (ขอกระทงดานลบ -)

. ภรรยาตองมสวนแสดงความคดเหนและรวมในการตดสนใจเรองตางๆ ของครอบครวอยางเทาเทยมกบสาม (ขอกระทงดานบวก +)

. การทางานบานและการเลยงดลกเปนงานของผหญงฝายเดยว (ขอกระทงดานลบ -)

. การทาหมนถอเปนหนาทโดยตรงของภรรยา (ขอกระทงดานลบ -)

. ภรรยาไมมสทธปฏเสธเพศสมพนธตามความตองการของสาม (ขอกระทงดานลบ -)

. การตงครรภไมพงประสงค ทาแทง หรอทอดทงลก เปนความผดทงหมดของผหญง (ขอกระทงดานลบ -)

. การถกสามทารายหรอนอกใจ สมควรเปนเรองนาละอายของฝายภรรยาเอง (ขอกระทงดานลบ -)

. ไมวาจะอยางไร ผหญงตองอทศทงชวตของตนเองเพอรกษาชวตค หรอชวตครอบครวใหอยพรอมหนาพอแมลก (ขอกระทงดานลบ -)

257

แบบประเมนนวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

สาหรบผเชยวชาญ

คาชแจง

ผวจยใครขอความอนเคราะหทานตรวจสอบความสอดคลอง และความเหมาะสมของนวตกรรมการปรบเปลยนมโนทศนสาหรบสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง ทผวจยสรางขน ไดแก “วธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา” (Therapeutic Education Praxis) หรอ TEP และ แผนการจดกจกรรมการเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP ดงน

ตอนท การประเมนความสอดคลอง และความเหมาะสมของวธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา ตอนท การประเมนความสอดคลอง และความเหมาะสมของแผนการจดกจกรรมการเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP

วธการประเมน

การประเมนแบงเปน ลกษณะ ไดแก การประเมนความสอดคลอง และการประเมนความเหมาะสม ดงน

. การประเมนความสอดคลอง มเกณฑในการประเมน ระดบ ไดแก ทาเครองหมาย ลงในชอง + เมอทานเหนวารายการประเมนนนมความสอดคลองกบลกษณะกระบวนการและวตถประสงค ทาเครองหมาย ลงในชอง เมอทานเหนวารายการประเมนนนไมอาจตดสนใจไดวามความสอดคลองกบลกษณะกระบวนการและวตถประสงค

ทาเครองหมาย ลงในชอง - เมอทานเหนวารายการประเมนนนไมมความสอดคลองกบลกษณะกระบวนการและวตถประสงค

. การประเมนความเหมาะสม มเกณฑในการประเมน ระดบ ไดแก

ทาเครองหมาย ลงในชอง เมอทานเหนวารายการประเมนนนมความเหมาะสมในระดบมากทสด

ทาเครองหมาย ลงในชอง เมอทานเหนวารายการประเมนนนมความเหมาะสมในระดบมาก ทาเครองหมาย ลงในชอง เมอทานเหนวารายการประเมนนนมความเหมาะสมในระดบปานกลาง

ทาเครองหมาย ลงในชอง เมอทานเหนวารายการประเมนนนมความเหมาะสมในระดบนอย

ทาเครองหมาย ลงในชอง เมอทานเหนวารายการประเมนนนมความเหมาะสมในระดบนอยทสด

258

ในกรณททานเหนวา มรายการใดตองปรบปรงแกไข ขอความกรณาทานเขยนเสนอแนะ หรอใหขอเสนอแนะแกผวจยโดยตรง ผวจยขอขอบพระคณในความอนเคราะหของทานเปนอยางสง

นายพรเทพ รงคณากร

นกศกษาปรญญาเอก

สาขาวชาการศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษย

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

259

ตอนท การประเมนความสอดคลองของวธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา

วธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา

วตถประสงค ระดบ

ความสอดคลอง

ขอเสนอแนะ

+ -

ขนท การสรางสมพนธภาพเชงรกษาและการผอนคลาย

เพอปรบสภาพฟนฟจตใจ

กจกรรม การ เสวนา เ ชงปฏบตการ หวขอ “การจดการความเครยด”

เพอการสารวจ ร จดการความเครยดสะสมจากความร น แ ร ง ( Post-traumatic

Stress Disorder)

กจกรรม 2 การเสวนาเชงปฏบตการ หวขอ “การเหนคณคาในตนเอง”

เพอตระหนกรคณคาในตนและความหมายชวต มการร บ ร ต น เ อ ง ใน ม ม ม อ งทางบวก

ขนท การศกษาตน ทาความเขาใจชวตและความคด

เพอปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาคของสตร

กจกรรม การเสวนาวพากษอ ด ตในชวตผ หญ ง หวขอ “เสนทางชวตของผหญง”

เ พ อ ว พ า กษส ถ านภ า พ บทบ าท แ ล ะ ช ว ต ข อ งผ หญ ง และแลก เป ลยนเรยนรจากประสบการณช ว ต ท ถ ก ก ร ะทา ค ว า มรนแรง หรอการเลอกปฏบต

ก จกรรม ก าร เสวนาหาแนวทางสรางความเสมอภาคทางเพศ หวขอ “ความเสมอภาคของผหญง”

เ พ อ ต ร ว จ ส อ บ แ ล ะปรบเปลยนความคดจากทศนะความไมเสมอภาคทางเพศเปนทศนะความเสมอภาคของสตร

260

การประเมนความสอดคลองของวธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา (ตอ)

วธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา

วตถประสงค ระดบ

ความสอดคลอง

ขอเสนอแนะ

+ -

ขนท การวางแผน แกปญหา พฒนาตน

เพอปรบปรง พฒนาสตร ใหมทกษะการวางแผน การแกปญหาสวนตว และการพฒนาตนในชวตประจาวน

กจกรรม การ เสวนา เ ชงป ฏ บ ต ก า ร ห ว ข อ “ ก า รวางแผน ฝกแกปญหา พฒนาตน”

เพอวางแผน และฝกปฏบตในการแกปญหาและพฒนาตน

กจกรรม การ เสวนา เ ชงปฏบตก าร หวขอ “การตงปณธาน แนวทางเรมตนชวตใหม”

เพอกาหนดปณธานและแนวทางการดา เนนชวตใหม

*ภาพรวมทงหมดของวธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา

มงสงเสรมใหสตรเกดการพ ฒ น า ก ร ะ บ ว น ก า รปรบเปลยนมโนทศน หรอการเรยนรแบบปรบเปลยนม โ น ท ศ น แ ล ะ ไ ด ร บประโยชน ดงน

. เกดการฟนฟสภาพจตใจ เกดการปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาคของสตร

. เ ก ด ก า ร ป ร บ ป ร ง แกปญหา พฒนาตน

261

การประเมนความเหมาะสมของวธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา

วธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา

วตถประสงค ระดบ

ความเหมาะสม ขอเสนอแนะ

ขนท การสรางสมพนธภาพเชงรกษาและการผอนคลาย

เพอปรบสภาพฟนฟจตใจ

กจกรรม การ เสวนา เ ชงปฏบตการ หวขอ “การจดการความเครยด”

เพอการสารวจ ร จดการความเครยดสะสมจากความร น แ ร ง ( Post-traumatic

Stress Disorder)

กจกรรม 2 การเสวนาเชงปฏบตการ หวขอ “การเหนคณคาในตนเอง”

เพอตระหนกรคณคาในตนและความหมายชวต มการร บ ร ต น เ อ ง ใน ม ม ม อ งทางบวก

ขนท การศกษาตนทาความเขาใจชวตและความคด

เพอปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาคของสตร

กจกรรม การเสวนาวพากษอ ด ตในชวตผ หญ ง หวขอ “เสนทางชวตของผหญง”

เ พ อ ว พ า กษส ถ านภ า พ บทบ าท แ ล ะ ช ว ต ข อ งผ หญ ง และแลก เป ลยนเรยนรจากประสบการณช ว ต ท ถ ก ก ร ะทา ค ว า มรนแรง หรอการเลอกปฏบต

ก จกรรม ก าร เสวนาหาแนวทางสรางความเสมอภาคทางเพศ หวขอ “ความเสมอภาคของผหญง”

เ พ อ ต ร ว จ ส อ บ แ ล ะปรบเปลยนความคดจากทศนะความไมเสมอภาคทางเพศเปนทศนะความเสมอภาคของสตร

262

การประเมนความเหมาะสมของวธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา (ตอ)

วธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา

วตถประสงค ระดบ

ความเหมาะสม ขอเสนอแนะ

ขนท การวางแผน แกปญหา พฒนาตน

เพอปรบปรง พฒนาสตร ใหมทกษะการวางแผน การแกปญหาสวนตว และการพฒนาตนในชวตประจาวน

กจกรรม การ เสวนา เ ชงป ฏ บ ต ก า ร ห ว ข อ “ ก า รวางแผน ฝกแกปญหา พฒนาตน”

เพอวางแผน และฝกปฏบตในการแกปญหาและพฒนาตน

กจกรรม การ เสวนา เ ชงปฏบตก าร หวขอ “การตงปณธาน แนวทางเรมตนชวตใหม”

เพอกาหนดปณธานและแนวทางการดา เนนชวตใหม

*ภาพรวมทงหมดของวธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา

มงสงเสรมใหสตรเกดการพ ฒ น า ก ร ะ บ ว น ก า รปรบเปลยนมโนทศน หรอการเรยนรแบบปรบเปลยนม โ น ท ศ น แ ล ะ ไ ด ร บประโยชน ดงน

. เกดการฟนฟสภาพจตใจ เกดการปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาคของสตร

. เ ก ด ก า ร ป ร บ ป ร ง แกปญหา พฒนาตน

263

ตอนท การประเมนความสอดคลองของแผนการจดกจกรรมการเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP

แผนการจดกจกรรมการเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP

ระดบ

ความสอดคลอง

ขอเสนอแนะ

+ -

1. หลกการของแผน กบจดมงหมาย

2. หลกการของแผน กบโครงสรางกระบวนการ

3. หลกการของแผน กบแนวปฏบตของผนาเสวนา

4. หลกการของแผน กบการประเมนผล

5. จดมงหมายของแผน กบโครงสรางกระบวนการ

6. จดมงหมายของแผน กบแนวปฏบตของผนาเสวนา

7. จดมงหมายของแผน กบการประเมนผล

8. โครงสรางกระบวนการของแผน กบแนวปฏบตของผนาเสวนา

9. โครงสรางกระบวนการของแผน กบการประเมนผล

10. แนวปฏบตของผ นา เสวนาของแผน กบการประเมนผล

264

การประเมนความเหมาะสมของแผนการจดกจกรรมการเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP

วธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา วตถประสงค

ระดบ

ความเหมาะสม ขอเสนอแนะ

1. หลกการ: แผนมหลกการเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

2. จดมงหมาย: แผนมจดมงหมายเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

3. เคาโครงเนอหา/หวขอเสวนา: แผนมเคาโครงเนอหา/หวขอเสวนาเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

4. กจกรรม/การฝกหด: แผนมกจกรรม/การฝกหดเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

5. การบาน/งานมอบหมาย: แผนมการบาน/งานมอบหมายเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

6. โครงสรางกระบวนการ : ว ธ TEP มโครงสรางกระบวนการเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

7. แนวปฏบตของผนาเสวนา: แผนมแนวปฏบตของผนาเสวนาเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

8. ระยะและชวงเวลาการจดเสวนา: แผนมระยะและชวงเวลาการจดเสวนาเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

9. การลาดบกาหนดการ: แผนมการลาดบกาหนดการเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

265

การประเมนความเหมาะสมของแผนการจดกจกรรมการเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP (ตอ)

ขอเสนอแนะ (เพมเตม) ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

วธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา วตถประสงค

ระดบ

ความเหมาะสม ขอเสนอแนะ

10. การประเมนผล: แผนมการประเมนผลเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

11. ความสาคญ : การใชแผนมความสาคญตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

12. ประโยชน : การใชแผนมประโยชน ตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

13. ความสมเหตสมผล: การใชแผนสมเหตสมผลตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

14. ความเหมาะสม: การใชแผนเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

266

ภาคผนวก จ รายนามผเชยวชาญ และผลการประเมนเครองมอและนวตกรรมการวจย

ผประเมนเครองมอการวจย

-ผ ชวยศาสตราจารย ดร.ฤตนนท สมทรทย ผ เชยวชาญดานการวดและประเมนผล คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

- ดร. นรนาท แสนสา ผเชยวชาญดานจตวทยา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช - ดร. เพรศพรรณ แดนศลป ผเชยวชาญดานการจดการศกษาแบบเนนใหผเรยนใครครวญตนเอง

ศนยจตตปญญาศกษา มหาวทยาลยมหดล

- รองศาสตราจารย ดร.สมพร รงเรองกลกจ ผเชยวชาญดานการพยาบาลและการดแลจตใจของสตรทถกกระทาความรนแรงในครอบครวและดานสตรศกษา คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

- ดร.มาลาต รงเรองศรพนธ ผเชยวชาญดานกระบวนการกลมเพอนชวยเพอนสาหรบสตรทถกกระทาความรนแรงในครอบครว คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล

ผประเมนนวตกรรมการวจย

- ดร.ณฐสดา แตพนธ ผเชยวชาญดานพฒนาโปรแกรมทางการศกษาและจตวทยา คณะจตวทยา จฬาลงกรณมหาวทยาลย

- ดร. นรนาท แสนสา ผเชยวชาญดานจตวทยา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช - ดร. เพรศพรรณ แดนศลป ผเชยวชาญดานการจดการศกษาแบบเนนใหผเรยนใครครวญตนเอง

ศนยจตตปญญาศกษา มหาวทยาลยมหดล

- รองศาสตราจารย ดร.สมพร รงเรองกลกจ ผเชยวชาญดานการพยาบาลและการดแลจตใจของสตรทถกกระทาความรนแรงในครอบครวและดานสตรศกษา คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

- ดร.มาลาต รงเรองศรพนธ ผเชยวชาญดานกระบวนการกลมเพอนชวยเพอนสาหรบสตรทถกกระทาความรนแรงในครอบครว คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล

267

ผลการประเมนเครองมอการวจย แบบสมภาษณผใหขอมลเบองตน

แนวคาถามสมภาษณ ระดบ

ความสอดคลอง

คาIOC

+ -

กระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยผผานพนความรนแรงจากคครอง

1. จากชวงความรนแรงจนถงทกวนน ชวตของทานผานพบอะไรบาง และในตวทานมอะไรเปลยนแปลงไปบาง?

. ในชวงทอยในความรนแรง ทานมมมมองอยางไรตอตนเอง สาม/แฟน และสงคม?

. มมมองดงกลาวเปลยนแปลงเปนอยางไร?

. เหตใดทานจงมมมมองเปลยนไปเชนนน มใครหรออะไรชวยใหทานเปลยนแปลงมมมมองใหมน เขาทาอยางไร และทานรสกอยางไร?

5. มมมองใหมดงกลาวมผลตอทานอยางไรบาง?

ปญหา ความตองการจาเปนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

6. เมอผหญงถกสาม/แฟนทารายหรอใชความรนแรงบอยๆ หรอตอเนองเปนชวงเวลานาน อะไรทเปนปญหาและความตองการจรงๆ ของผหญงในสถานการณน?

7. เมอผหญงไดรบการชวยเหลอ พนออกมา หรอไมไดอยในสถานการณความรนแรงจากคครองแลว ผหญงตองการความชวยเหลออะไรทสาคญหรอจาเปนบาง?

ขอเสนอแนะในการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

8. หากจะชวยใหผหญงทถกกระทาความรนแรงจากคครองเ กดการเปลยนแปลงตนเอง โดยมมมมอง พฤตกรรม หรอชวตใหมทออกจากความรนแรงไดจรง ควรใชวธการอยางไร?

9. ขอเสนอแนะอนๆ

268

ผลการประเมนเครองมอการวจย แบบประเมนความสอดคลองของแบบวดทศนะความเสมอภาคของสตร

ดานท ความเสมอภาคในศกดศรและคณคา ขอ - รวม ขอ ขอคาถาม ระดบความสอดคลอง

คาIOC + -

. ผหญงออนแอ ผชายเขมแขง (-) - -

. ผหญงมศกดศรเชนเดยวกบผชาย (+) - -

. การเกดเปนผหญงถอเปนเวรกรรม ตองยอมตอการถกเลอกปฏบต หรอถกเอารดเอาเปรยบ (-)

- -

. ผ หญงและผ ชายสามารถตดสนใจเลอกเสนทางชวตไดตามความตองการของตวเอง(+)

- -

. ความดของผหญงอยทการเปนกลสตรตามขนบธรรมเนยมประเพณกาหนด (-)

- -

. ผหญงจาเปนตองทาตวสวยงามใหเปนทพอใจแกผชาย (-)

- -

. ผหญงทดจะรกษาความบรสทธทางเพศไวไดกอนแตงงาน (-)

- -

. การเสยหายและเสยชอเสยงดวยเรองทางเพศเปนปญหาจากตวผหญง (-)

- -

. คณคาของผหญงอยทความเปนอสระในชวต และการไดเปนตวของตวเอง (+)

- -

. ผหญงตองมสวนรวมและบทบาทในสงคมมากพอๆ กบผชาย (+)

- -

269

ดานท 2 ความเสมอภาคในความสามารถ ขอ 11-20 รวม ขอ ขอคาถาม ระดบความสอดคลอง

คาIOC + -

. ผชายเปนชางเทาหนา ผหญงเปนชางเทาหลง (-)

1 - .

. ผหญงมการคด ตดสนใจ และแกไขปญหาสผชายไมได (-)

- -

. การเปนผหญงมไดเปนขอจากดในการเรยนรและพฒนาตน(+)

- -

. ผ หญงมความสามารถและวธการทจะทางานของผชายไดด(+)

- -

. ผหญงไมสามารถบรรลหลกคาสอนทางศาสนาไดอยางผชาย (-)

- -

. ผหญงและผชายตองมอสระในการคดและแสดงออกในสงคมไดเทาเทยมกน(+)

1 - .

. ผหญงตองมผชายคอยปกปอง ค มครอง ดแล (-)

4 1 - 0.8

. ผ หญงเลยงดตวเองและลก หรอเปนหวหนาครอบครวได โดยไมตองพงพาสาม(+)

1 - .

. ผหญงเปนทพงของผอนได(+) 4 1 - 0.8

. ลกผหญงทดแทนบญคณของพอแมไดไมเทาลกผชาย (-)

5 - - 1

270

ดานท 3 ความเสมอภาคของสตรในชวตครอบครว (ขอ 21-30 รวม 10 ขอ) ขอคาถาม ระดบความสอดคลอง

คาIOC + -

. ผชายมอานาจสงสดในการวางแผนและกาหนดอนาคตของครอบครว (-)

5 - - 1

. ทงสามและภรรยาตางตองใหเกยรตยกยอง แบงเบาหนาทความรบผดชอบในครอบครว และสนบสนนชวยเหลอซงกนและกน (+)

5 - - 1

. ภรรยาตองเ ชอฟง และทาตามความตองการของสามและครอบครวของสาม แมตนไมเหนดวยกตาม (-)

5 - - 1

. ภรรยาตองมสวนแสดงความคดเหนและรวมในการตดสนใจตางๆ อยางเทาเทยมกบสาม (+)

5 - - 1

. การทางานบานและการเลยงดลกเปนงานของผหญง (-)

1 - .

. การทาหมนถอเปนหนาทของภรรยา (-) 5 - - 1

. ภรรยาไมมสทธปฏเสธเพศสมพนธตามความตองการของสาม(-)

5 - - 1

. การตงครรภไมพงประสงค ทาแทง หรอทอดทงลก เปนความผดของผหญงเอง(-)

4 1 - 0.8

. การถกสามทารายหรอนอกใจ สมควรเปนเรองนาละอายของฝายภรรยา (-)

4 1 - 0.8

. ผหญงตองอทศตนเองเพอชวตค และรกษาครอบครวใหอยพรอมหนาพอแมลก (-)

5 - - 1

271

คาสมประสทธอลฟา(Coefficient Alpha) ของแบบวดทศนะความเสมอภาคของสตร

ดานท ความเสมอภาคในศกดศรและคณคา ขอ - รวม ขอ

ดานท 2 ความเสมอภาคในความสามารถ ขอ 11-20 รวม ขอ

ขอท ขอความ คาสมประสทธสหสมพนธ 1 ผหญงออนแอ ผชายเขมแขง (-) .72 ผหญงมศกดศรเชนเดยวกบผชาย (+) .84 การเกดเปนผหญงถอเปนเวรกรรม ตองยอมตอการถกเลอกปฏบต หรอถกเอา

รดเอาเปรยบ (-) .75

ผหญงและผชายสามารถตดสนใจเลอกเสนทางชวตไดตามความตองการของตวเอง(+)

.83

ความดของผหญงอยทการเปนกลสตรตามขนบธรรมเนยมประเพณกาหนด (-) .81 ผหญงจาเปนตองทาตวสวยงามใหเปนทพอใจแกผชาย (-) .77 ผหญงทดจะรกษาความบรสทธทางเพศไวไดกอนแตงงาน (-) .83 การเสยหายและเสยชอเสยงดวยเรองทางเพศเปนปญหาจากตวผหญง (-) .72 คณคาของผหญงอยทความเปนอสระในชวต และการไดเปนตวของตวเอง (+) .84

1 ผหญงตองมสวนรวมและบทบาทในสงคมมากพอๆ กบผชาย (+) .84 รวม .

ขอท ขอความ คาสมประสทธสหสมพนธ ผชายเปนชางเทาหนา ผหญงเปนชางเทาหลง (-) .79

ผหญงมการคด ตดสนใจ และแกไขปญหาสผชายไมได (-) .78

การเปนผหญงมไดเปนขอจากดในการเรยนรและพฒนาตน(+) .75

ผหญงมความสามารถและวธการทจะทางานของผชายไดด(+) .79 1 ผหญงไมสามารถบรรลหลกคาสอนทางศาสนาไดอยางผชาย (-) . 1 ผหญงและผชายตองมอสระในการคดและแสดงออกในสงคมไดเทาเทยมกน(+) .84 1 ผหญงตองมผชายคอยปกปอง คมครอง ดแล (-) .82 1 ผหญงเลยงดตวเองและลก หรอเปนหวหนาครอบครวได โดยไมตองพงพาสาม

(+) .72

ผหญงเปนทพงของผอนได(+) .84 ลกผหญงทดแทนบญคณของพอแมไดไมเทาลกผชาย (-) .72

รวม .

272

คาสมประสทธอลฟา(Coefficient Alpha) ของแบบวดทศนะความเสมอภาคของสตร (ตอ) ดานท ความเสมอภาคในชวตครอบครว ขอ - รวม ขอ

* รวมทงฉบบ ดาน ขอ คาสมประสทธอลฟา= .

ขอท ขอความ คาสมประสทธสหสมพนธ ผชายมอานาจสงสดในการวางแผนและกาหนดอนาคตของครอบครว (-) .78 ทงสามและภรรยาตางตองใหเกยรตยกยอง แบงเบาหนาทความรบผดชอบใน

ครอบครว และสนบสนนชวยเหลอซงกนและกน (+) .84

ภรรยาตองเชอฟง และทาตามความตองการของสามและครอบครวของสาม แมตนไมเหนดวยกตาม (-)

.72

ภรรยาตองมสวนแสดงความคดเหนและรวมในการตดสนใจตางๆ อยางเทาเทยมกบสาม (+)

.84

การทางานบานและการเลยงดลกเปนงานของผหญง (-) . การทาหมนถอเปนหนาทของภรรยา (-) .70 ภรรยาไมมสทธปฏเสธเพศสมพนธตามความตองการของสาม(-) .75 การตงครรภไมพงประสงค ทาแทง หรอทอดทงลก เปนความผดของผหญงเอง

(-) .75

การถกสามทารายหรอนอกใจ สมควรเปนเรองนาละอายของฝายภรรยา (-) .84 ผหญงตองอทศตนเองเพอชวตค และรกษาครอบครวใหอยพรอมหนาพอแมลก

(-) .72

รวม .

273

ผลการประเมนนวตกรรมการวจย

ผลการประเมนความสอดคลองของวธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา

วธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา

วตถประสงค ระดบ

ความสอดคลอง

IOC

+ -

ขนท การสรางสมพนธภาพเชงรกษาและการผอนคลาย

เพอปรบสภาพฟนฟจตใจ 5 1

ก จ ก ร ร ม ก า ร เ ส ว น า เ ช งปฏบตการ หวขอ “การจดการความเครยด”

เ พ อ ก า ร ส า ร ว จ ร จด ก า รความเครยดสะสมจากความรนแรง (Post-traumatic Stress

Disorder)

1

ก จก รรม 2 การ เสวนา เ ช งปฏบตการ หวขอ “การเหนคณคาในตนเอง”

เพอตระหนกรคณคาในตนและความหมายชว ต มการ รบ รตนเองในมมมองทางบวก

1

ขนท การศกษาตน ทาความเขาใจชวตและความคด

เพอปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาคของสตร

1

กจกรรม การเสวนาวพากษอดตในชวตผหญง หวขอ “เสนทางชวตของผหญง”

เพอวพากษสถานภาพ บทบาท แล ะ ช ว ต ข อ ง ผ ห ญ ง แล ะแ ล ก เ ป ล ย น เ ร ย น ร จ า กประสบการณชวตทถกกระทาความรนแรง หรอการเลอกปฏบต

1

กจกรรม การเสวนาหาแนวทางสรางความเสมอภาคทางเพศ หวขอ “ความเสมอภาคของผหญง”

เพอตรวจสอบและปรบเปลยนความคดจากทศนะความไมเสมอภาคทางเพศเปนทศนะความเสมอภาคของสตร

1

274

การประเมนความสอดคลองของวธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา (ตอ)

วธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา

วตถประสงค ระดบ

ความสอดคลอง

IOC

+ -

ขนท การวางแผน แกปญหา พฒนาตน

เพอปรบปรง พฒนาสตร ใหมท ก ษ ะ ก า ร ว า ง แ ผ น ก า รแกปญหา สวนตว และการพฒนาตนในชวตประจาวน

ก จ ก ร ร ม ก า ร เ ส ว น า เ ช งปฏบตการ หวขอ “การวางแผน ฝกแกปญหา พฒนาตน”

เพอวางแผน และฝกปฏบตในการแกปญหาและพฒนาตน

ก จ ก ร ร ม ก า ร เ ส ว น า เ ช งปฏบตการ หวขอ “การตงปณธาน แนวทางเรมตนชวตใหม”

เพอกาหนดปณธานและแนวทางการดาเนนชวตใหม

*ภาพรวมทงหมดของว ธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา

มง ส ง เส รมใหสต ร เ กดการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศน หรอการเรยนรแบบปรบเปล ยนมโนทศ น และไดรบประโยชน ดงน

. เกดการฟนฟสภาพจตใจ เกดการปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาคของสตร

. เกดการปรบปรง แกปญหา พฒนาตน

275

การประเมนความเหมาะสมของวธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา

วธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา

วตถประสงค ระดบ

ความเหมาะสม คาเฉลย

ขนท การสรางสมพนธภาพเชงรกษาและการผอนคลาย

เพอปรบสภาพฟนฟจตใจ

ก จ ก ร ร ม ก า ร เ ส ว น า เ ช งปฏบตการ หวขอ “การจดการความเครยด”

เ พ อ ก า ร ส า ร ว จ ร จด ก า รความเครยดสะสมจากความรนแรง (Post-traumatic Stress

Disorder)

ก จก รรม 2 การ เสวนา เ ช งปฏบตการ หวขอ “การเหนคณคาในตนเอง”

เพอตระหนกรคณคาในตนและความหมายชว ต มการ รบ รตนเองในมมมองทางบวก

ขนท การศกษาตน ทาความเขาใจชวตและความคด

เพอปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาคของสตร

กจกรรม การเสวนาวพากษอดตในชวตผหญง หวขอ “เสนทางชวตของผหญง”

เพอวพากษสถานภาพ บทบาท แล ะ ช ว ต ข อ ง ผ ห ญ ง แล ะแ ล ก เ ป ล ย น เ ร ย น ร จ า กประสบการณชวตทถกกระทาความรนแรง หรอการเลอกปฏบต

กจกรรม การเสวนาหาแนวทางสรางความเสมอภาคทางเพศ หวขอ “ความเสมอภาคของผหญง”

เพอตรวจสอบและปรบเปลยนความคดจากทศนะความไมเสมอภาคทางเพศเปนทศนะความเสมอภาคของสตร

276

การประเมนความเหมาะสมของวธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา (ตอ)

วธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา

วตถประสงค ระดบ

ความเหมาะสม คาเฉลย

ขนท การวางแผน แกปญหา พฒนาตน

เพอปรบปรง พฒนาสตร ใหมท ก ษ ะ ก า ร ว า ง แ ผ น ก า รแกปญหา สวนตว และการพฒนาตนในชวตประจาวน

ก จ ก ร ร ม ก า ร เ ส ว น า เ ช งปฏบตการ หวขอ “การวางแผน ฝกแกปญหา พฒนาตน”

เพอวางแผน และฝกปฏบตในการแกปญหาและพฒนาตน

ก จ ก ร ร ม ก า ร เ ส ว น า เ ช งปฏบตการ หวขอ “การตงปณธาน แนวทางเรมตนชวตใหม”

เพอกาหนดปณธานและแนวทางการดาเนนชวตใหม

*ภาพรวมทงหมดของว ธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา

มง ส ง เส รมใหสต ร เ กดการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศน หรอการเรยนรแบบปรบเปล ยนมโนทศ น และไดรบประโยชน ดงน

. เกดการฟนฟสภาพจตใจ เกดการปรบเปลยนมโนทศนความเสมอภาคของสตร

. เกดการปรบปรง แกปญหา พฒนาตน

277

ตอนท การประเมนความสอดคลองของแผนการจดกจกรรมการเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP

แผนการจดกจกรรมการเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP

ระดบ

ความสอดคลอง

คา IOC

+ -

1. หลกการของแผน กบจดมงหมาย 1.00

2. หลกการของแผน กบโครงสรางวธการ 1.00

3. หลกการของแผน กบแนวปฏบตของผนาเสวนา 1.00

4. หลกการของแผน กบการประเมนผล 1.00

5. จดมงหมายของแผน กบโครงสรางวธการ 1.00

6. จดมงหมายของแผน กบแนวปฏบตของผนาเสวนา 1.00

7. จดมงหมายของแผน กบการประเมนผล 1.00

8. โครงสรางวธการของแผน กบแนวปฏบตของผนาเสวนา

1.00

9. โครงสรางวธการของแผน กบการประเมนผล 1.00

10. แนวปฏบตของผ นา เสวนาของแผน กบการประเมนผล

1.00

278

การประเมนความเหมาะสมของแผนการจดกจกรรมการเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP

วธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา วตถประสงค

ระดบ

ความเหมาะสม คาเฉลย

1. หลกการ: แผนมหลกการเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

2. จดมงหมาย: แผนมจดมงหมายเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

3. เคาโครงเนอหา/หวขอเสวนา: แผนมเคาโครงเนอหา/หวขอเสวนาเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

4. กจกรรม/การฝกหด: แผนมกจกรรม/การฝกหดเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

.

5. การบาน/งานมอบหมาย: แผนมการบาน/งานมอบหมายเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

6. โครงสรางวธการ: แผนมโครงสรางวธการเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

7. แนวปฏบตของผนาเสวนา: แผนมแนวปฏบตของผนาเสวนาเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

8. ระยะและชวงเวลาการจดเสวนา: แผนมระยะและชวงเวลาการจดเสวนาเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

.

9. การลาดบกาหนดการ: แผนมการลาดบกาหนดการเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

279

การประเมนความเหมาะสมของแผนการจดกจกรรมการเสวนากลมเชงปฏบตการดวยวธ TEP (ตอ)

ขอเสนอแนะ (เพมเตม) ประเดนการปรบปรง วธการปรบปรง

. ภาษา ปรบขอความทเปนภาษาพดเปนภาษาเขยนแบบทางการ

. ชอกจกรรม ควรเปนเชงบวก

. การประเมนผลในชนเรยน ใหผชวยวจยเปนผสงเกตและชวยจดบนทก

วธการจดการศกษาแบบชวยเยยวยา วตถประสงค

ระดบ

ความเหมาะสม คาเฉลย

10. การประเมนผล: แผนมการประเมนผลเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

.

11. ความสาคญ : การใชแผนมความสาคญตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

12. ประโยชน : การใชแผนมประโยชน ตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

13. ความสมเหตสมผล: การใชแผนสมเหตสมผลตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

14. ความเหมาะสม: การใชแผนเหมาะสมตอการพฒนากระบวนการปรบเปลยนมโนทศนของสตรไทยทถกกระทาความรนแรงจากคครอง

รวม 4.92

280

ประวตผวจย

ชอ – สกล ทอย ททางาน

ประวตการศกษา พ.ศ. 2534

พ.ศ. 25

พ.ศ. 2557

ประวตการทางาน

พ.ศ. 2556 – ปจจบน

นายพรเทพ รงคณากร

51/236 หม 1 ตาบลบางแกว อาเภอนครชยศร จงหวดนครปฐม ภาควชาการศกษาตลอดชวต คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

ศลปศาสตรบณฑต (จตวทยา) มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ศลปศาสตรมหาบณฑต (จตวทยาการปรกษา) จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ศกษาศาสตรดษฎบณฑต (การศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษย)มหาวทยาลยศลปากร

ภาควชาการศกษาตลอดชวต คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร