หนงสอททานถออยในมอเลมน เกดขนไดจากแรงบนดาลใจของเราชาว

ทมงานศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกวทกคน ทปรารถนานำาเรองราว

ทางธรรมชาตวทยาจากแหลงเรยนรทเปนมรดกของชาต คอ อทยานแหงชาต

ตาพระยา มาใหความรแก นกเรยน นกศกษา ประชาชนทวไป ในลกษณะเปน

องคความรเบองตน เพอกระตนใหเขาเหลานนอยากศกษาหาความรตอในระดบท

ละเอยดลกยงขน

ทกเรองทเขยนและบรรจไวในหนงสอเลมนเปนเหตการณเกดขนจรงใน

สถานทจรง ในชวงเวลาจรง ของเดอนมถนายน พทธศกราช 2552 ภาพถาย

ทกภาพเปนภาพถายลขสทธของศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกวโดยแท

หวงวาหนงสอเรอง “ธรรมชาตกลางฤดฝน ณ อทยานแหงชาตตาพระยา

มถนายน 2552” คงมประโยชนตอทานผอานบางแมเพยงเลกนอยทมงานทกคนก

สขใจ ขอขอบคณทานไว ณ โอกาสน

คำ�นำ� หนงสอ “เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม” ททานถออยในมอขณะน

ไดรบเกยรตจากทานอาจารย ดร.วระนช - ดร.ชยรตน นลนนท อาจารย

มหาวทยาลยสงขลานครนทร เรยกวาเปนบนเทงคด ทานกลาววา “อานแลว

สนกดมสาระประโยชน” ผเขยนรสกดใจทไดรบเกยรตน ซงตรงกบวตถประสงค

ของการเขยนคอเขยนใหอานงาย เขาใจงาย ไมซบซอน เมอมภาพประกอบ

ทำาใหผอานเขาใจเรองราวตางๆ ไดมากขน เพราะเปาหมายหนงสอเพอกระตน

นกศกษา ประชาชน ผหางเหนการอานมานาน ไดอานเรองราวทางวทยาศาสตร

ธรรมชาตใกลตว ทำาความเขาใจเหตผลความเปนจรงของธรรมชาต ความเปนไป

ของการเปลยนแปลงบนโลกของเรา

ผเขยนหวงวาหนงสอ เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรมจะเปนหนงสอ

เลมหนงท ทำาใหเหนวา ธรรมชาต วฒนธรรม ธรรมะและวถชวตนน

แททจรงแลว ไมเคยแยกกนไดเลย ทกอยางลวนแลวแตบรณาการกนไป

อยางไมมทสนสด

ปญญา วารปรด

กนยายน 2553

ส�รบญเสนท�งธรรมช�ตสวถวฒนธรรม กนย�ยน 2553

รงนกแอนตาลทจงหวดตราด 5นกแซงแซวหางปลา 6คนทำารงใหนกอย 6คนหนงทนราธวาส 7รกตนไมไมเลอกเวลา 8คอนพะเพง 8ลลาของธรรมชาต 9ปลกตอไมไวใหตนไม 10ปกเอยปกเปา 10การสรางโอกาสควบคกบความเมตตา 11นกจบแมลงคอแดง นกอพยพ 12โพรงนกกะเตนอกขาว 13นาเกลอกลไกทางเคมธรรมชาต 14บงบอระเพด Wetland 15ตนเฉากวย 16แปรงสฟน 16ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษา 17กบการตอบความสงสยของชมชน เกาะผดท 18คณคาของตนไมสคณคาของตอไม 19โพรงนกโพรงดน 20

ชอ : ปญญา วารปรด

เกด : ธนวาคม 2494

การศกษา : ปรญญาโท

การบรหารการศกษา

ขอขอบคณ : แหลงขอมลทงหมด

ทนำามาอางอง

ผลงานทพมพเผยแพร

ป พ.ศ. 2550 : บนทกวถวฒนธรรมและ

การดำารงอยของไทยพวน

อำาเภอปากพล

: จงหวดนครนายก

ป พ.ศ. 2552 : ธรรมชาตกลางฤดฝน

ณ อทยานแหงชาต

ตาพระยา

: บนทกธรรมชาตเลมแรก

ป พ.ศ. 2553 : เสนทางธรรมชาตสวถ

วฒนธรรม

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว

ISBN 978-974-232-423-0

เอกสารเผยแพร

พมพครงท 1 เดอนกนยายน 2553

จำานวนพมพ 1,000 เลม

7 13 16

คายวทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม 21ทางตน 22การนงหางสองสตวครงแรก 23เถาวลยนำา 24สญชาตญาณไกปา 24สายนำากบความคด 25อทยานแหงชาตออบหลวง 25ใบตองตง 26เหมองสงนำาเพอการเกษตรแบบขนบนได 26นกไตไมหนาผากกำามะหย 27บานรกไทย 28อทยานแหงชาตแมตะไคร 29ไมกลายเปนหนอยใตดนทจงหวดตาก 29กลวยปา/ตนงวปา 30ชางแดง 30วดพระศรรตนมหาธาต 31....ประตมากรรม ภมปญญา และวทยาศาสตร บนรอยทราย 32บญจากการถวายความรสามเณร 33“การเลนลกขาง” 34วถชวต วฒนธรรมและวทยาศาสตรของชาวเขากวางหาเขาท “ภทบเบกขนเขากะหลำาปล” 35เปดแดงทหนองแวงอำาเภอคอนสวรรค 36“มอหนขาว” กลมหนทรายแหงชยภม 37บอนำาพรอนทควนแคง 38เรองของเมฆ 38ไกฟาพญาลอเพศเมยทปางสดา 39

37

26

27

31

ทำาไมตองปลกตนไมใหญ.. ปลกแลวไดอะไร 40ปราสาท สดกกอกธม 41ชางปา อทยานแหงชาตเขาใหญ 42พรกเมองกาญจน 43“กาสรกสวทย” แหลงเรยนรทไมเคยหยดนง 44เศราใจ กรณชางปาเสยชวตทอทยานแหงชาตแกงกระจาน 45ไผสสก 46ผเสอหางตงปารส ฝรงเขาเรยก นกยงปารส 46 นกปรอดหนานวล 47การปรบตวเพอการดำารงอยของเผาพนธ 47ชาวญปนกบผเสอแสนสวยทปางสดา 48ตนสะตอปาทอทยานแหงชาตปางสดา 49แรทองคำานนสำาคญไฉน 50ลองแพแมนำาพะโตะชมพร 51รงนกพญาปากกวางอกสเงน 52ชวตหนงมคากวาใดใด 53รอยยมจากมตรภาพตางแดน 54Asahikawa Science Center 55Miraikan 56National Museum of Nature and Science 57Science museum in Japan 58คนลากรถผบอกเลาเรองราว 59ทางประวตศาสตรและวฒนธรรมของญปนคนไรบานกบผาคลมสฟา 60ถงขยะกบอกาในญปน 61หมะแรกทเมอง ASAHIKAWA 62ความสขของคนญปนกบสขภณฑ 63ความตางระหวางญปนกบไทย 63งปากจงจกสเทา (สขาว) ทปางสดา 64การบวชตนสกทคายประตผา 65อทยานแหงชาตตาดโตน 66ผเสอหางตงชะออนทชองสะงำา 66คนเลยงชาง ชางเลยงคน 67ตนตะแบกปา 68ซากดกดำาบรรพทเหมองถานหน 69นกกนปลอกเหลองกบดอกพชมพ 70นำาใตดนทวมฐานเรยนรเรอง “ดน” 71ซากตนตะเคยนทองกบแปงฝนหอม 72

64

68

70

52

คำาสอนของพระพทธศาสนา ในเรองการดำาเนนชวตทเปนมงคล

ชวต ซงมทงสน 38 มงคลนน มงคลท 4 พดถงการอยในถนทเหมาะสม

ซงหมายถงการเลอกอยในถนทส งแวดลอมด ไมเปนพษเปนภยแกตน

มเรองราวในธรรมชาตเรองหนงทพบเหนและสามารถนำามาอธบาย

ประกอบเรองการเลอกถนทไมเหมาะสมของนกแอนตาลคหนง ซงสงผล

และเปนภยตอนกแอนตาลคน บรเวณชายหาดราชการณยรมทะเลของ

จงหวดตราด มตนมะพราวสงประมาณ 3 - 4 เมตร ปลกไวเปนแนวตลอด

ใตทางมะพราวพบเหนรงนกแอนตาลแปะตดอยรงหนง ทกลาววาแปะตด

เนองจากนกแอนตาลสรางรงโดยใชเศษขนนกและนำาลายของนก

เปนเหมอนกาวประสานใหรงตดแนบกนกบใบใตทางมะพราว รงของ

นกแอนตาลคนแปลกมาก ขณะทพบนนไขของนกลอยอยเหนอรงขนไป

ตอนแรกเขาใจวานกแอนตาลใชนำาลายตดไขไวเหนอรง แตเมอใชกลอง

สองทางไกล (Binoculars) ตรวจสอบแลว ความจรงคอไขของนกแอนตาล

ขนาดเลกยาวประมาณหนงเซนตเมตร กำาลงลอยเคลอนทขนโดยถกมดแดง

จำานวนหนงชวยกนเคลอนยายหางจากรงไปเรอยๆ โดยมนกแอนตาลคหนง

บนโฉบไปโฉบมาใกลบรเวณรง สดทายกบนจากไป เวลาผานไปหนงคน

ไขนกแอนตาลเคลอนออกจากรงไปไกลประมาณหนงฟตโดยความรวมแรง

ของมดแดงกลมนน สงทพบเหนเปนเรองราวทางธรรมชาต เปนความจรง

ทสมดล มดแดงทำาหนาทหาอาหาร นกแอนตาลกทำาหนาทขยายเผาพนธ

แตความผดพลาดทเกดขนคอนกแอนตาลทำารงโดยไมไดพจารณาใหดกอน

วาบรเวณททำารงเหมาะสมหรอไม มภยอยางไร หากเลอกแหลงทอยทเหมาะสม

นกแอนตาลคงไมสญเสยไขของตนเหมอนเหตการณครงน นแหละความเปน

มงคลทพระสมมาสมพทธเจาไดทรงเมตตาเทศนโปรดสตวทงหลายไว

กวา 2550 ปมาแลว

รงนกแอนต�ลทจงหวดตร�ด

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 5

ตงแตจงหวดประจวบครขนธขนมาทางเหนอของประเทศไทยทงหมด

แซงแซวหางปลาเปนนกประจำาถน ซงหมายถงการอยอาศยและทำารงวางไข ทไดชอวา

แซงแซวหางปลา เพราะหางเปนแฉกเวาคลายหางปลาตะเพยน นกแซงแซวหางปลา

มชอสามญวา Black Drongo ขนจงมสดำาเหลอบนำาเงนเลกนอย แซงแซวหางปลา

มเสยงรอง “แซก แซก” แตกสามารถเลยนเสยงสตวอนได เชน เลยนเสยงแมว

หรอเสยงนกชนดอน เมอไดยนอาจทำาใหเราสบสนไดเหมอนกน

บรเวณหนาบาน “ไอดนกลนดาว” ในสวนประดปาปลกตนสะเดาไว บนกง

ทสงขนไปประมาณ 2 เมตร นกแซงแซวหางปลา นำาเศษหญาเสนยาวมาถกเปน

รปถวยทำารงเลยงลกนอย 2 ตว ลกแซงแซวหางปลามขนสดำาเหลอบนำาเงนเหมอน

พอแม แตบรเวณขอบปากมสขาว พอแมของแซงแซวหางปลาชวยกนปอนอาหาร

เลยงลกทสวนประดปา ไมใชยาฆาแมลง มสระนำา ปลกตนไมทเปนอาหารของนก

เชน ตะขบ หวา รวมถงไมปานาๆ ชนดใหความรมรน จงเหมาะกบการขยายพนธ

และเปนทอยอาศยของนก โดยเฉพาะในเดอนเมษายนมนกหลายชนดฟกไขเลยงลก

ในทแหงน

มตกหลายหลงในตวจงหวดนราธวาส ทกอสรางขนไปสงประมาณหาหกชน

โดยทชนทสหาหกไมมหนาตางประตเลย แตมรกลมเสนผาศนยกลางประมาณ

10 - 15 เซนตเมตร หางกนประมาณ 30 เซนตเมตร หนงแถวรอบตวตกใหนกเขาอย

ตกทงหลงเปนรงของนกแอนกนรง (Germain’s Swiftlet) เจาของตกใจดสรางตกให

นกแอนกนรงอย แตเกบภาษเปนรงนกตอบแทน ดเหมอนวาเปนการไดผลประโยชน

ทงค นกแอนกนรงสามารถขยายพนธได เจาของตกกมรายไดงดงามจากรงนก

การสรางตกแลวใชวานกแอนกนรงจะตดสนใจมาอยดวย เจาของตกยงมวธการเชญชวน

โดยการเปดซด (CD) เสยงนก เรยกใหนกแอนกนรงมารวมกนทตกของตนดวย

(ขอมลจากการพดคยกบพนกงานของโรงแรมตนหยง)

สรปสงทายวา คนมสตางคสรางตกแลวเกบภาษจากนกดวยรงนกแอนกนรง

คนชาวประมงซอกรงใหนกกรงหวจกอย เพอฟงเสยงรองแขงขนประชนเสยงกน

รบรางวลบางนดหนอย ไมมรายไดมเพยงความสขเลกนอยกเพยงพอแลว

นกแซงแซวห�งปล�

คนทำ�รงใหนกอย

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม6

ระเบยงตกชนทหาของโรงแรมตนหยง กลางเมองนราธวาส เวลาประมาณตสกวาๆ

เสยงสวดสรรเสรญพระอลเลาะหของอสลามมกชนดงมาจากมสยด คนจนสงอายจงจกรยาน

ออกจากบานไปออกกำาลงกาย ตกเกาหลงคาแปลกๆ หนาโรงแรมสวยมาก เมอตองแสงไฟ

ในยามคำาคน โคมไฟรมถนนหยบเอารปทรงกรงนกมาตกแตงไดอยางลงตว หวนคดถงเมอวานน

ทนราธวาสไดพบเหนอะไรทนาประทบใจบาง ดวยเวลาทมอยจำากด คอ หนงวนหนงคนเทานน

เรมดวยความสวยงามของศาลาทประทบเพอทอดพระเนตรการแขงเรอรมแมนำาบางนราอาจ

กลาวไดวา เปนความสวยงามทลงตวทสดของสงปลกสรางและธรรมชาต คอ แมนำาบางนรา

ทกวางใหญนำาใสสครามตดกบขอบฟาและภเขาอยไกลๆ ทปากนำาบางนรามชมชนประมงอย

สองฝง พบเหนเรอ กอและ (KORLAE) ทเขยนลวดลายขางลำาเรอดวยสสดใสสวยงามและ

ใชไดในชวตประจำาวน จอดรอเวลาการไปทำาภารกจของตน หนาบานของชมชนชาวเรอมกเหน

กรงนกกรงหวจกอยเกอบทกบาน เมอขอถายภาพกรงนก ชาวมสลมยมและพยกหนาในความหมาย

อนญาต

สงหนงของเมองนราธวาสทแปลกไปในชวงเวลานคอ รถจกรยานยนตเกอบทกคนทจอด

จะตองเปดเบาะตงขนเรยงรายนบรอยคน มคำาถามลอยไปในฟากฟาวา “เมอไรหนอจะปดเบาะ

รถจกรยานยนตลงไดซะท”

คนหนงทนร�ธว�ส

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 7

รกตนไมไมเลอกเวล�

เปนบทกลอนทเขยนใหธรรมชาตทสวยงามเกนกวา

พรรณนาคอ “คอนพะเพง” อยในประเทศลาวบานนองของไทย

เราบนทกภาพไวเมอวนทสบสเมษายนสองหาหาสาม

คอนพะเพง สาดกระเซน เปนสาย ประกายนำา

ละอองคราม ขาวฟง พงกระโดด

ไหลลดเลาะ เกาะแกง ระเรงโลด

ผานผาโขด สนทราย สสายชล......

ไมเคยไดเขยนเรองราวของเพอนคนไหนเปนพเศษเลย วนนมเหตตองเขยน ทจรงแลว

ชนชมในความสามารถของเพอนคนนตลอดทเปนเพอนกนมากวา 40 ป เขาเปนนกชววทยา

สองมอของเขาออนโยน เมอโอบจบลกไกทฟกดวยเครอง และอนบาลรนแลว รนเลา สองมอ

ทบรรจงเพาะเลยง ปลากด ปลาจน ปลาหมอ ปลากรม ปลาลกผสม ทหลากหลายความงาม

ของสสนปลาเหลานน และสองมอเพอนคนนท เพาะพนธตนไม ไมวาเพาะยากเพยงไหน

เขาเพาะตนออนไดเสมอ แมแตเมดมะคาโมงเพาะยากๆ เพอนคนนกเพาะได นเปนภาพ

แหงความทรงจำาทมตอเพอนทชอ นายอศนย ศรสข

แตสงทเขยนเปนเหตการณหนงของเพอน หลงจากทเขาไดรบแตงตงใหดำารงตำาแหนง

ทใหญโตขนและตองเดนทางไปประจำาอยในจงหวดทางภาคอสาน ทงบาน ทงตนไมไวหลายสปดาห

เมอกลบถงบาน อาบนำา กนขาวกนปลาเสรจกมดคำาพอด คดถงตนไมทแตกกงจากพมเดม จงหยบ

กรรไกรตดกงไปตกแตงตนไม ไมไดเลอกกาลเวลา เวลาของความรกทมตอตนไมถกจำากดดวย

ราชการ ผลคองเขยวกดหลงมอ ไปนอนโรงพยาบาล คณหมอใหนอนดอาการใหครบ 24 ชวโมง

ทโรงพยาบาล โทรศพทคยกน เพอนพดวา “ขาไมไดตมนหรอก ขาอโหสกรรมใหมนแลวจะไดไม

จองเวรซงกนและกนอก” บอกเพอนไปวา “มนกอกรรมใหตวมนอกทมนกดเองนะ เองรกตนไม

ผดเวลากอยางนแหละ”

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม8

ลล�ของธรรมช�ต

เดอนเมษายนกลางฤดรอนทหฤโหด บางวนอณหภม

ขยบขนไปถง 43 องศาเซลเซยส ทวพนดนรอนระอ ตนไมโสก

บางตนตองสลดใบทงจนหมด เพอปองกนการสญเสยนำาจากการ

คลายนำาของใบ ความโหดของฤดรอนเปนไปตามกฎธรรมชาต

เฉกเชนการยงกระสนขนไปบนทองฟา เมอขนสงสดกลบหลน

ลงสพ นดน ขณะทรอนสดๆ เมฆดำาปรากฏตวขนทางทศใต

ลมพดโชย กงไม ใบไมทเหลอเรมไหวตนตว ฟาคะนอง ฝนและ

ลมซดซาดกระจายไปทวพนดน คางคก องอาง ออกจากทซอน

กระโดดไปตามพนดน มงสบรเวณทมจอมปลวก นกกวก วงอย

บนพนจบแมงเมาแยงกบองอาง คางคก ฝนเบาลงเวลาผานไปชาๆ

ฟาลดการคะนอง ฝนตกเกอบหนงชวโมง เมอฝนหยดตก ตนไม

ทกตนสงบนงคงอย ในภวงคของการดดซบนำาฝนท เฝารอ

ดวยความอดทนมาตลอดฤดแลง

อกดานหนงเกดมหกรรมกนแมลง โดยเฉพาะการกน

แมงเมาอยางสนกสนาน ทงนกแซงแซว นกกางเขนบาน นกจบ

แมลง นกอแพรด โฉบกนแมลงเหมอนวาอาหารไมมวนหมดไป

ไดเลย นคอลลาธรรมชาตของประเทศไทยในเดอนเมษายน

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 9

ทชมรมอนรกษมาพนธพนบาน อำาเภอสรนธร จงหวดอบลราชธาน

ชวงสงกรานต กลางเดอนเมษายน นกทองเทยวทมเปาหมายชดเจน

มาจากจงหวดสพรรณบร พระนครศรอยธยา สมทรปราการ กรงเทพมหานคร

พาลกหลานแวะมาเยยมมาพนธพนบานทชมรม เดกทกคนทงชายหญง

พกพารอยยมกลบไปหลงจากไดขมา ถายรปสวยๆ และใหรางวลมาตวโปรด

เจาอะปาเช เจาเหลอง เจาแซม และอกหลายตว ดวยกลวยสกและ

อาหารเมด

ไดพดคยกบครอด เจาของชมรมชวงพกเหนอย ซงยงมรอยยมของ

ความสขอยวา “ชวงนอากาศรอนมากอณหภมตง 42 - 43 องศาเซลเซยส

ยงใหความรและความบนเทงกบเดกๆ ไดไหวอยร” ครอด ตอบวา “ถาเรา

ทำาอะไรอยางมความสขไมวาจะลำาบากเพยงไหน ทำาได แตทอากาศมนรอน

มากขนาดน สาเหตหนงนาจะมาจากจำานวนปาไมทถกตดอยางตอเนองทวโลก

ทเราเหนเปนขาว แมในประเทศเรากมการแอบตดในเขตอทยานแหงชาต

อยบอยๆ ไมชาไมนานทวโลกคงเหลอเพยงตอไม ในชมรมอนรกษมาน

ผมปลกตอไมไวใหตนไมอย เหนไหมครบ ตอไมกลมนนแหละ ผมจะเอา

กลวยไมมาเกาะใหมนอย อาจลดอณหภมของโลกลงไดบางหรอเปลา ไมแนใจ”

ครอดทงทาย ผมจะปลกตอไมไวใหตนไมนะครบ

ปลกตอไมไวใหตนไม

ปกเอยปกเป� ปกเอยปกเปา ซากเจาซดสาดสหาดทราย

กอนเกาผยองเบงพองกาย ทำาลายอรมตรใกลชดตน

จะเกงกลาสามารถขนาดไหน ถงใหญใครยอไมกอผล

บญหายพายแพแมดนรน ยงสนชนมทงซากฝากทรายเอย.

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม10

ก�รสร�งโอก�สควบคกบคว�มเมตต�

หลายปทผานมา เฝามองการเปลยนแปลงและความเปนไป

ของธรรมชาตในสวนประดปาทจงหวดนครนายก โดยเนนไปทตนไม

และนกเปนหลก จากการสงเกตพบวา การจดการเกยวกบตนไม

เพยงแตตดหญาเสมอๆ ปลอยใหหญาทบถมกนเปนปย ดน ดขนๆ

จากทนาซงเปนดนเหนยวไมเหมาะกบการปลกตนไม เวลาผานไป

สบกวาปตนไมบางชนดทเปนไมในถนภาคใตกสามารถเตมโตไดด เชน

ตนเทพธาโร ตนจนทนกะพอ แมแตตนสะตอ ตนมนปลา พชกนฝก

กนใบกเตมโตได เมอตนไมเรมโตมความเปนปามากขน กอปรกบม

ตนไมใหผลเชน ตนหวา ตนตะขบ ตนมะเมา ทำาใหนกมแหลงทอย

อาศยขยายพนธ นกเขา นกเอยงสารกา นกปรอดสวน นกกางเขน

นกอแพรด นกกงโครงคอดำา รวมถงนกกาเหวาซงไขใหนกกงโครง

คอดำาฟกและเลยงลกใหดวย เคยนบจำานวนชนดนกทพบในสวนประดปา

ปทแลวนบได 19 ชนด ปนนบได 25 ชนด ชนดเดนทเพมขน ไดแก

นกจบแมลงคอแดงซงเปนนกอพยพ นกบงรอกใหญหางยาวสวยงาม

บนในระดบเรอนยอดเหมอนนกกาเหวา นกกานำาเลกแอบมาลงสระ

และนกกนปลอกเหลองเฝาประจำาตนพนายพลกนนำาหวานจาก

กระเปาะดอก

วฏจกรหรอวงจรชวตของนกสวนใหญส น การใหโอกาส

โดยการปลกตนไมเปนทกำาบงตนไมทเปนแหลงอาหาร นกสามารถ

อยอาศยและขยายพนธได ทำาใหจำานวนชนดของนกเพมมากขน คนจะได

อาศยความนารกและความงามของนกเพอความสนทรย ทำาใหชวต

มความนมนวลและผานกาลเวลาทสบสนวนวายจากภาระหนาทไปได

ในระดบหนง

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 11

ตนเดอนเมษายนแลว ซงเปนชวงเวลาการยายถนกลบไปสทวปเอเชย

ตอนกลางและตอนเหนอแถบไซบเรย ของนกอพยพทงหลาย แตทสวนประดปาแคมป

จงหวดนครนายกนกจบแมลงคอแดงยงเพลดเพลนกบการหากนแมลงอยเลย

เฝาสงเกตวาเขาจะอพยพไปในวนไหน บางครงยงคาดหวงใหเขาอยตลอดถงปถดไป

แตคงเปนเชนนนไมไดดวยใกลฤดผสมพนธแลว ซงดจากการเปลยนขนทบรเวณ

ใตคางใหเปนสแดงสมของนกจบแมลงคอแดงตวผ จะอยางไรเขาคงกลบไป

ทำารงวางไขในถนเกดของเขาเหตปจจยหนงทอาจทำาใหนกอพยพไมกลบไปถนเกด

คอ ฤดกาลทเปลยนไปเชนปน (พ.ศ. 2552) เหตการณวกฤตทเกดกบโลก เชน

ภเขาไฟระเบด แผนดนไหว พายรนแรง กระแสนำาเปลยนทศ นำาแขงขวโลก

ละลาย ภาวะโลกรอนทเกดขนอาจทำาใหฤดกาลเปลยน นกอพยพอาจเปนนก

ประจำาถน นกประจำาถนอาจกลายเปนนกอพยพไดเหมอนกนนะ

นกจบแมลงคอแดง นกอพยพ

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม12

โพรงนกกะเตนอกข�ว จากการสงเกต พบวา พฤตกรรมในการทำารงของนกโดยรวมเปลยนไป

จากเมอกอนนกหาททำารงหรอทำาโพรงในทหางไกลผพบเหน ปจจบนนกกลบมาทำารง

ทำาโพรงใกลผคน สญชาตญาณของนกคงเปลยน อาจดวยเหตปจจยหลายอยาง เชน

เดมททำารงทำาโพรงหางไกล เพราะถกรบกวนจากมนษยโดยเฉพาะเดกซกซน ปจจบน

เดกมของเลนใหมเปนเกมสคอมพวเตอรจงไมไดซกซนกบนก แตนกกลบถกรบกวนโดย

สตวผลาเชน ง กระรอก กระแต นกจงกลบมาทำารงทำาโพรงใกลคน หรอกลาวอกนยหนง

วานกอาศยคนเปนเครองกำาบงภย ดงตวอยาง นกกะเตนอกขาวทมาทำาโพรงทำารง

บรเวณฐานดน ฐานการเรยนรของศนยวทยาศาสตร ซงมนกเรยนนกศกษามาเรยนร

อยเสมอ แตเจากะเตนอกขาวกสามารถขดโพรงทำารง วางไขถง 4 ฟอง ไขสขาว

มลกษณะกลมรเลกนอยขนาด กวาง 2 ยาว 3 เซนตเมตร ฟกไขเปนตวและเลยงลกได

ความกลมกลนการเปลยนแปลงและความเปนไปโดยธรรมชาต นาศกษาเรยนรจรงๆ

ขอมลทางวชาการ โพรงรงกะเตนอกขาวทศนยวทยาศาสตร มขนาดโพรง

กวาง 6 เซนตเมตร สง 10 เซนตเมตร เจาะโพรงหางจากขอบดนบน 30 เซนตเมตร

อยสงจากพนดนลาง 160 เซนตเมตร ลกประมาณ 30 เซนตเมตร เปนโพรงท

ตรงเขาไปอยางเดยว

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 13

เมอประมาณ 40 - 50 ป ทผานมา ใครกตามทมชวตอยในเขตภาคเหนอของ

ประเทศไทยเชน จงหวดเชยงใหม เชยงราย แพร นาน ลำาปาง แมฮองสอน ยอมพบเหน

หญงผมอายกลางคนขนไปเปนคอพอก ลกษณะเปนกอนเนอขนาดใหญบรเวณลำาคอ

ขนาดเลกบาง ใหญบาง เปนกนจำานวนไมนอยเลย สาธารณสข สรปวาเปนเพราะเขา

ขาดธาตไอโอดน ซงมอยในเกลอทะเล ชวงเวลานนการคมนาคมไมสะดวก การขนสงเกลอ

คงเปนไปลำาบาก ไมทวถง ความโชครายจงเกดขนกบหญงทไดชอวาเปนแมเปนคอพอก

เพราะขาดธาตไอโอดน

ปจจบนนเราไมเหนหญงทเปนคอพอกเลย เพราะการคมนาคมขนสงเกลอทะเล

จากนาเกลอจงหวดสมทรสาครกระจายไปทวประเทศ ทกครงทเดนทางผานนาเกลอ รสก

ขอบคณชาวนาเกลอทมความวรยะ อตสาหะ ทดนำาทะเลเขาสนาเกลอ และใชองคความร

ทางเคม โดยวธการธรรมชาตจากภมปญญาบรรพบรษเปลยนนำาทะเลเปนเกลอทขาวสะอาด

เปนกองเกลอ ทอดมไปดวยธาตไอโอดน เปนสวนประกอบของอาหารรกษาอาการผดปกต

ของหญงผไดชอวา แม ใหปราศจากการเปนคอพอกอกตอไป

น�เกลอกลไกท�งเคมธรรมช�ต

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม14

บงบอระเพด Wetland ความอลงการตามธรรมชาตของบงบอระเพด เขตพนทช มนำา (Wetland)

ในจงหวดนครสวรรค ทจดเปนพนทชมนำาทสำาคญทสดของประเทศเปนอยางไร เราสามารถ

สมผสไดเมอนงเรอไปอยกลางบงทรายลอมไปดวยบวหลวง บวสายสชมพเขมเตมไปทว

ทองนำา นกนำา นาๆ ชนดจนยากทจะจดจำาได ชนดนกไมรจก ชนดนนเพงพบเหนครงแรก

แยกแยะไมไดในเวลาสนๆ เลย คณคาของบงบอระเพด Wetland แหงนจงเปนแหลงเรยนร

เรองนกนำา ทงนกประจำาถนและนกอพยพ ทมคณคามหาศาล นกบางชนดแทบไมพบเหน

ในประเทศ แตพบเหนทบงบอระเพดเปนฝง เชน นกงหรอนกอายงว เปนตน

เรามาชวยกน มารวมกน รกบงบอระเพด Wetland กนเถอะ เพอลกหลาน

ของเราในอนาคตจะไดมแหลงศกษาเรยนรทางธรรมชาตและสงแวดลอมทสมบรณดงเดม

เชนทผานมา

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 15

“แปรงสฟน” ในทนเปนชอกลวยไมปาตระกลหวายชนดหนง ชอ

เรยกอนเชน เอองหงอนไก เอองคองเหา มชอวทยาศตรวา Dendrobium

secundum (Blume) Lindl. มชอพอง Dendrobium bursigerum Lindl.

เวลาออกดอกสวนใหญจะทงใบเหลอเพยงลำาลกกลวยและออกดอกปลายสด

ของลำาลกกลวย ถากลวยไมแปรงสฟนโตเตมท ลำาลกกลวยยาวประมาณ

10 - 12 นว สวนของดอกเปนเหมอนขนของแปรงสฟน ชอดอกเกอบตงฉากกบ

ลำาลกกลวย โดยทวไปออกดอกเปนสชมพอมมวง เคยเหนแปรงสฟนออกดอก

เปนสขาว แตพบไมบอยนก ในชวงเดอนมนาคมใกลเขาฤดแลง แปรงสฟนชชอ

อวดความสวยงามใหเหน

หากจนตนาการไปในอดต ชวงฤดแลงในปา กลวยไมทชอแปรงสฟน

ยามบานดอกคงเปนเหมอนผเสอสชมพอมมวง กระจายตามคาคบในไพรพฤกษ

อยางนาดชม แปรงสฟนในภาพ ถาย ณ สวนประดปา อำาเภอบานนา จงหวด

นครนายก ขอมลบางสวนอางอง www.nanagarden.com

แปรงสฟน

ตนเฉ�กวย เฉากวย เปนภาษาจน เฉา แปลวา หญา กวย แปลวา ขนม รวมความ

เฉากวย จงแปลวา ขนมททำาจากหญา เฉากวยมาเปนสวนหนงของชวตคนไทยนานแลว

อาจนานพรอมๆ กบคนจนทมาสดนแดนแหลมทองนนแหละ เฉากวยทมาจากเมองจน

เปนเหมอนหญาแหงเปนเถาเลกๆ ยาวประมาณ 1 ฟต ออกสดำาคลำา มดมาเปนมด

เปนลกษณะทเรารจกตนเฉากวย

สปดาหทผานมา เพอนรวมรนวยชรา (58 - 59 ป) นดพบเจอกนทจงหวด

นครสวรรค ไดขบรถแวะเขาไปในปมนำามนแหงหนง มรถเขนขายของ ขายเฉากวย

“ซากงราว” ยหอขนชอ บนรถเขนมกระถางตนเฉากวย พรอมปายกำากบวา “ตนเฉากวยสด”

จงถายภาพเกบไวดวยความสนใจและดใจทไดเหนตนเฉากวยเปนครงแรกตอนอาย 59 ป

กนเฉากวยมาตงแตจำาความไดเพงรจกตน

ขอมลทางวชาการ ตนเฉากวยเปนพชในวงศมนท วงศเดยวกบ สะระแหน

โหระพา แมงลก ยหรา ชอ วงศ Lamiaceae มสรรพคณแกรอนในกระหายนำา

อางอง http://th.wikipedia.org/wiki/

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม16

เมอวนท 8 มนาคม ชาวบานตำาบลโคกปฆอง อำาเภอเมอง จงหวดสระแกว ไดนำา

ชนสวนโครงกระดกเกาซงงมขนมาไดจากหวยวงจน ประมาณสบชน มามอบใหศนยวทยาศาสตร

เพอการศกษา ดวยความสงสยวา กระดกนนคออะไร บางชนมลกษณะคลายฝามอ จงมผคนนำา

ไปกราบไหวบชา บางคนกไมยอมใหนำากระดกเขาบานเกรงวามสงชวรายแฝงอยในกระดกเหลานน

บางคนกบอกวาคลายชนสวนของไดโนเสาร เปนสวนครบหลงของไดโนเสารชนดหนง เคยเหน

รปปนอยทศนยวทยาศาสตร หลายคนสงสย

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาจงตองทำาหนาทตอบโจทยความสงสยใหกบชมชน

โดยเดนทางไปกบชาวบานโคกปฆอง ณ จดทงมกระดกขนจากนำาครงแรก เพอหาชนสวนกระดก

เพมเตม ดวยจำานวนกระดกทมอยยงตอบความสงสยไมชดเจนนก แตนำาในหวยวงจนสงขน

ทำาใหดำาลงไปงมลำาบาก จงไมพบชนสวนใดเพมอก เบองตนตองอธบายตอบความสงสยอยาง

มหลกการใหชมชน เพอใหเขาใจถกตองไมเกดกระแสขาวลอ โดยสบคนขอมลทาง Internet

พรอมพมพภาพทสบคนมาได ใหชาวบานไดดประกอบกบการสอบถามเจาหนาทอทยานแหงชาต

ทมประสบการณเกยวกบกระดกสตว ไดสนนษฐานเบองตนวาเปนกระดกสวนฟนและรากฟน

ของชางทเสยชวตมานานในแหลงนำาน อาจนานเปนรอยเปนพนป จงมลกษณะคลายหนปะปน

กระดกมาดวย ศนยวทยาศาสตรฯแจงชาวบานวาจะนำากระดกไปมอบใหนกโบราณคด วนจฉย

อกครง ผลเปนอยางไร จะนำามาเรยนใหทราบในโอกาสตอไป ขอมลเพมเตมวนท 18 มนาคม

นกโบราณคดไดตรวจสอบและยนยนวาเปนกระดกกรามชางตามทสนนษฐานไวแตไมสามารถ

บอกอายไดเพราะตองผานขนตอนทซบซอน

ชาวบานโคกปฆองทนำากระดกมาใหศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาดมความสขท

ไดรบคำาตอบเบองตนและรสกภมใจทไดทำาความชดเจนใหเกดขนในชมชนของตน

ศนยวทย�ศ�สตรเพอก�รศกษ�กบก�รตอบคว�มสงสยของชมชน

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 17

มสตวทะเลชนดหนงมชอเรยกวา “เพรยง” เพรยงเปน

สตวชนดเดยวกบกง ป แตมววฒนาการแตกตางไปจากกงและป

คอการสรางเปลอกดวยสารพวกหนปนคลายหอย ไวหอหมตว

อาศยอยรมชายฝงทะเลนำาตน ในแงการประมงแลวเพรยงมโทษ

มากกวาประโยชนชาวประมงรงเกยจเพรยง หากเพรยงเกาะ

ทองเรอเกาะกอนหนแลว เปลอกเพรยงมคมบาดเปนแผลได

ในทางชววทยาแลว เพรยงเปนสตวทนาศกษาเรยนรชนดหนง

โดยเฉพาะในเรองววฒนาการ การสรางเปลอกดวยสารพวกหนปน

ซงแตกตางไปจากสตวชนดเดยวกน

เพรยงไมแยกแยะทเกาะ บางครงเกาะขวด เกาะเศษ

วสดทปนเปอนไปในทะเล ทะเลเปนแหลงนำาทรกความสะอาด

ทะเลจงซดสาดสงปนเปอนขนสฝง เรามกเหนเพรยงเกาะอย

ตามขวด ตามทน อปกรณการประมงทขาดหลดอยในทะเล และ

ถกคลนซดสาดมาไวบนหาดทรายเสมอ

เก�ะผดท

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม18

คณค�ของตนไมสคณค�ของตอไม

มนษยทกคนเมอไดรบการศกษาตางรวาคณคาของตนไม

มตอมนษยอยางอเนกอนนตคณคาทางตรงคอ ใหรมเงา กำาบงลม

พาย คายกาซออกซเจนซงจำาเปนตอการหายใจของมนษย เพยง

สงทกลาวกมคณอยางมหาศาลแลว ประโยชนทางออมมนษย

และสตวเมอหายใจนำาเอากาซออกซเจนไปใชในการเผาผลาญ

ของรางกายแลว ตองหายใจเอากาซคารบอนไดออกไซดออกมา

กาซคารบอนไดออกไซดเหลาน กตนไมอกนนแหละทนำากลบไป

ใชในการสงเคราะหแสงในเวลากลางวน และเปลยนเปนกาซ

ออกซเจนใหมนษยและสตวไดใช ตนไมจงสมควรไดรบการกราบไหว

บชาจากมนษยดวยบญคณทมองเหน

บนเสนทางจากอำาเภอบานบง จงหวดชลบร ไปยงอำาเภอ

บานคาย จงหวดระยอง มตอไมขนาดใหญ เขาใจวาเปนตอไม

ตะเคยนทองถกตดตนไปนานเทาใดไมทราบ เหนเพยงตอไมไหมไฟ

อยรมทางมา 20 กวาปแลว สองขางทางเปนไรสบปะรดและ

ยางพาราสดหสดตา ยงแปลกใจทำาไมมตอไมใหญขนาดนอย

เปนไปไดอยางไรทตนไมใหญขนาดนไมมเพอนเลยหรอวาบรเวณน

เคยเปนปาขนาดใหญมากอน แตเพอนๆคงถกตดจนไมเหลอซาก

เปนคำาถามทฉงนตลอดมา เวลาผานไป 20 ปบดน จากตอไม

ธรรมดาปรากฏมศาลเพยงตา มดอกไมพวงมาลยซงผคนนำามา

กราบไหวบชาเตมตอไมตายตนน

อะไรเกดข น คณคาของตนไมขณะมชวตควรไดรบ

การกราบไหวบชา กลบเปนวามคณคาตอนเปนตอไมใหมนษยท

ขาดทพงทางใจไดกราบไหวขอโชคขอพร สรปอกครงวาคณคาใดๆ

ทสงผลตรงตอการมชวตอยของผคน ยงสคณคาทเยยวยาความออนแอ

ทางจตใจไมไดเลย

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 19

ธรรมชาตการทำารงของนกในบานเรา อาจแยกไดเปน

สองประเภท ประเภทแรก นกทำารงบนตนไมซงมสองแบบคอ

สรางรงบนกงไมสงบาง ตำาบาง ตามอธยาศยของนกแตละชนด

เชนนกเขาชอบทำารงตำาใกลพนดน สวนเหยยวชอบทำารงสงๆ

บนยอดไม อกกลมคอทำารงในโพรงตนไม อาจเปนโพรงไมตาม

ธรรมชาต เชนนกเงอก หรอสรางโพรงขนมาใหม เชน นกตทอง

นกโพระดก ใชปากเจาะตนไมเปนโพรงเพอทำารง ประเภททสอง

คอนกททำารงบนดน มทงทใชพนดนเปนรงเลยไมตกแตงใดๆ

เชน นกกระแตแตแวด นกบางชนดกหาเศษหญาใบไมมาทำาเปน

รงบนพนดน แตมนกบางชนดเชน นกจาบคา นกกะเตน ทำารง

โดยการขดโพรงดน มโพรงหลอก โพรงจรง โพรงดนทนกทงสอง

ชนดนทำารงตองเปนบรเวณทพนผวดนมความชนถง 90 องศา

นกทงสองชนดนชอบมาก เพราะรงจะมความปลอดภยจากศตร

ของมน

ทฐานเรยนร “ฐานดนเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหว” ของศนยวทยาศาสตรเพอการศกษา ขดหลมดน

เพอใหนกศกษา ศกษาชนของดน เวลาผานไป เจานกกะเตนอก

ขาวยดทรพยเสยแลว มาขดบรเวณขอบของหลมดนเพอทำารง

วางไขไวจำานวน 4 ฟอง ฐานดนเลยผนวกเปนฐานนกกะเตนอก

ขาวไปพรอม ดเหมอนกนเรยนรแบบบรณาการเปนวธการเรยน

รอกรปแบบหนง

โพรงนกโพรงดน

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม20

“กจกรรมคาย” เปนกระบวนการเรยนรทมความเขมขน

กระชบ ในชวงเวลาทจำากดทมงานทจดกจกรรมคายไดม

ประสทธภาพเปนกลมคนทมการวางแผนการดำาเนนกจกรรม

อยางดยง อาจกลาวไดวามการวางแผนทกชวงเวลา เปนนาท

เปนชวโมง เปนหนงวน เปนสองวนเปนสามวนสองคน

ทกชวงเวลาไมมชองวาง รอยโหวใหผเขาคายไดเฉอยชา ทกอยาง

ดำาเนนไปจนหมดเวลาของกจกรรมคาย ผลลพธของกจกรรม

คายตอบสนองออกมาจากสายตาของทกคนทผานกระบวนการ

เรยนร มความเชอมนในตนเอง มความภาคภมใจในองคความร

ทไดรบ กลาคด กลาแสดงออก การแสดงภาวะผนำา ภาวะ

ผตามทด การมมนษยสมพนธ ความเอออาทร สดทายเปน

รอยยมของมตรภาพเมอตองจากกน เพอไปทำาหนาทของตน

นแหละคณคาของ “กจกรรมคาย”

ค�ยวทย�ศ�สตรเทคโนโลยและสงแวดลอม

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 21

ความตองการพนฐานของมนษยทกคนคอปจจยส ซงประกอบดวย อาหาร

เครองนงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค รวมถงปจจยเสรม คอความสนกสนาน

ทางอารมณ เชน การแสดง การรองรำาทำาเพลง กฬาและการแขงขน อนสรณท

ยนยนวามนษยชอบการแสดงและการกฬาคอโคลเซยม เปนสนามกฬาทจผ คน

ไดหลายหมนคนเพอชมการตอสระหวางนกรบทเรยกวากลาดเอเตอร หรอระหวาง

นกรบกบสตวดรายเปนอนสรณอยทกรงโรมประเทศอตาลมาหลายพนปแลว

ปจจบนมนษยเกอบทวโลกมสนามกฬาชนดหนงซงไมใชสงปลกสรางใหญโต

อะไร แตเปนสนามกฬาทใชพนทมากนบเปนพนไรตอหนงสนาม และสนามกฬา

ประเภทนสอดแทรกอยในปาในธรรมชาตทสวยงาม สนามกฬาชนดนนคอ “สนามกอลฟ”

สนามกอลฟเปนสนามกฬาทใชนำามาก ใชสารเคมในการกำาจดแมลงและวชพชมาก

สนามกอลฟจงเปนปฏปกษกบนกอนรกษธรรมชาตสงแวดลอมตลอดมา

การตอสระหวางนกอนรกษธรรมชาตและกจการสนามกอลฟไมมวนจบ

ดวยเหตปจจยดงตอไปน ประการแรกความสนกทางการกฬาเปนความตองการของมนษย

ประการทสองมบคคลทมผลประโยชนเกยวของกบสนามกอลฟมาก เชนเจาของสนาม

เจาของผลตภณฑ อปกรณเครองเลน ผเลน แคดด สอประชาสมพนธรายการโทรทศน

สรปวา ใหรอตอไปเมอขาดนำาสนามกอลฟจะกลบคนเปนทงหญาอกครงหนง ซงกยงด

ทไมมสงปลกสรางใหรอถอน

ท�งตน

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม22

วนนทงวน (15 กมภาพนธ) อณหภมทอทยานแหงชาต

ตาพระยาสงเปนพเศษ อากาศอบอาว พอใกลคำาอากาศเยนลง

เจาหนาทอทยานมาชวนวา “อาจารยครบไปสองกระทงกนไหม

เผอวาอาจารยอาจไดถายภาพกระทงสวยๆ” ไปทไหนละ “ทหาง

สองสตวบรเวณรอบๆ หางสองสตวมหญาระบด (งอกใหม) ซง

เกดจากการชงเผาของเจาหนาทอทยานเพอเปนอาหารของสตว

กนพช งอกเตมพนทเลยครบ”

คณะเรานำารถไปจอดไวหางจากหางและเดนขนไปอยบน

หางสองสตวสงประมาณ 15 เมตร เวลาเกอบมด ไปกนเพยง

สคนเทานน เพราะตองการความเงยบ บนหางสองสตวมองกวาง

เปนพาโนรามาทงสามดานเหนไดไกลกวาสรอยเมตร พวกเรา

จดจอจองไปคนละดานทกคนเงยบชนดไดยนเสยงหายใจของตวเอง

ใกลมดเสยงไกปาขนแตไกล ดานโนน ดานน นกหวขวานเจาะ

กงไมดงระรว โพระดกรอง “กลวตก กลวตก” กองปา กะปด

กาเหวา กระแตแตแวด เจาขนทอง สงเสยงสดใสอยไกลๆ

เรมโพลเพล ขณะททกอยางใกลความจรง เสยงหนงกดงคำาราม

กกกอง เสยงฟารองเสยงฝนดงตอเนอง ฝนโปรยปรายไปทว

ทงหญาระบด เจาหนาทอทยานหนมายมแลวพดวา “อาจารย

ไมตองเสยใจนะครบทไมเจอกระทง อาจารยเปนผนำาฝนมาให

อทยานแหงชาตตาพระยาซงแหงแลงมาเปนเดอนแลวครบ”....

โอ เค เปนวธใหกำาลงใจพอใชได

ก�รนงห�งสองสตวครงแรก

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 23

เถ�วลยนำ� เถาวลยเปนพรรณไมเลอยชนดหนงเกาะเกยวพนกบตนไมทวไป ซงสามารถ

พบเหนไดในปาโดยเฉพาะปาดบ ไมวาจะเปนปาดบชน ปาดบแลง ปาดบเขา

ถาไปพบในปาภาคเหนอ คนเหนอ เรยกเถาวลยวา เครอเขา ถาเปนเถาวลยนำา

กเรยกเครอเขานำาเถาวลยนำาเปนเถาวลยชนดหนง มลกษณะเปนเถากลมออน

อวบนำา มรพรนอยในเถา เกบนำาอยขางใน เถาวลยนำามประโยชนสำาหรบนกเดนปา

ทหลงปาและขาดนำา วธรกษาชวตตองอาศยเถาวลยน ำาปะทงความกระหาย

วธการดมนำาจากเถาวลยนำา เจาหนาทอทยานไดสาธตดงน ตดเถาวลยนำายาว

ประมาณหนงเมตรตดใหเปนปากฉลามทงโคนและปลาย ชดานปลายใหสงไวนำา

จะคอยๆ ไหล มาตามปากฉลามสวนโคน หากนำาหยดไหลกตดปากฉลามดานบน

ใหสนลงมาอก ทำาเชนนจนกวานำาจะหมด เถาวลยนำายาวหนงเมตรอาจไดนำา

ประมาณหนงในสามของแกวกาแฟ พอปะทงชวตของนกผจญภยทมหวใจรกปาได

คณเกษม คงตะเคยน, คณพนม เวชการ,คณประวทย แกวประโคน

นกสอความหมายของอทยานแหงชาตผสาธตเรองเถาวลยนำา

สญช�ตญ�ณไกป� วนองคารท 10 กมภาพนธ อากาศทอทยานแหงชาตปางสดาในยามเยน

ไมเยนเทาใด หากเปนวนทำางานปกตอทยานคอนขางเงยบ อาจพบเจอสตวไดงาย

เชนเยนวนน พอใกลมด พบไกปาขนกองกงวาน บนขนไปนอนบนตนไม โดยบน

ขยบสงขนเปนระยะ พระอาทตยลบขอบฟาไป ยามคำาคนความเงยบปกคลม

เสยงหรงเรไรดงแทรกความเงยบเปนระยะๆ ทงคน เวลาตสครงผเขยนและเพอน

ตนมารบอากาศบรสทธ พอเราตนไกปาทพบในตอนเยนขนเสยงดงทนท และม

เสยงไกปาในทหางไกลขนตอบอก 2 - 3 ตวในทศทางทตางกน เพอนทมาดวย

เปนนกชววทยาทชอบเลยงไกเปนชวตจตใจ เลาวา “ทบานขาเลยงไกปาตมห

ขาวพนธอทยานแหงชาตเขาสอยดาวไวตวหนง กลางคนพอขาตนจะเขาหองนำา

เพยงขยบตวมนขนเสยงกองทกครง แปลกดวะ ขาวามนเปนสญชาตญาณระวงไพร

ของไกปานะ เมอเกดความผดปกตทไกปารบรได มนกขนเลย” สญชาตญาณ

ระวงไพรเปนสงทด ทจรงแลวสญชาตญาณชนดนเคยมอยในมนษยมาแต

ดกดำาบรรพ ปจจบนมนษยขาดการระวงภยตอเหตการณทมากระทบกบตน

จงทำาใหมนษยเสยชวตจากอบตเหตเสมอๆ

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม24

ตส ของเชาวนท 30 มกราคม รมนำาแมแจม ณ อทยานแหงชาตออบหลวง ยงไมสวาง

แตรอบบรเวณ สวางดวยแสงจนทร พระจนทรกำาลงจะลบเหลยมเขา เมอคนนอนฟงเสยงนำาไหลจนหลบไป

นำาไหลไปไหนหนอ พดพาอะไรไป สงทพดพาไปลวนแลวแตปฏกลทงสนใชไหม นำาไมเคยไหลยอนกลบ

สงทไหลไปกบนำาจงสะสมรวมกนอยททหนง ทตรงนนคงไมใชททพงปรารถนา ถาเปรยบสงทไหลไปกบนำา

เปนความชว อาจกลาวไดวาความชวทำางายเกดงาย ไมตองฝนอะไรอยเฉยๆ ความชวกมกมาหาและ

พาเราไป ความชวทวขน เพมขนตามกาลเวลา และความดละ ความดเหมอนกบสงทพยายาม

ทวนกระแสนำาใชไหม ตองออกแรง ตองอดทน ตองพยายาม และมเปาหมาย ดงเชนคนทพายเรอ

ทวนนำาเพอไปสเปาหมายความสำาเรจ ฉะนน สรปวา ทำาความดตองอดทน ตองออกแรงกระทำา

มความเพยร มเปาหมาย ความชวไมตองทำากยงมสงมาเกาะเกยวพดพาไปดงปฏกลทไปตามสายนำา

ฉนนน

ส�ยนำ�กบคว�มคด

อทย�นแหงช�ตออบหลวง “ออบหลวง” ถกประกาศใหเปนอทยานแหงชาตลำาดบท 68 ของ

ประเทศ ออบหลวงเปนภาษาทองถนภาคเหนอ ออบ แปลวา แคบ หลวง แปลวา

ใหญ ฉะนน ออบหลวงจงแปลวา ชองแคบใหญ ชองแคบทวๆ ไปมกม

นำาไหลผาน ทออบหลวงกเชนกน ชองหนาผาสงชนกวา 30 เมตร มนำาแมแจม

ไหลผานกลางสวนทแคบทสดหางกนเพยง 2 เมตรเทานน เมอทำาสะพาน

ขามชองแคบนจงดแลวทาทายตนเตนและสวยงามไปพรอมในตวของมน

อทยานแหงชาตออบหลวงอยหางจากอำาเภอฮอดประมาณ 15 กโลเมตร

บนเสนทางหมายเลข 106 เสนทางจากอำาเภอฮอดไปอำาเภอแมสะเรยง จงหวด

แมฮองสอน อทยานแหงชาตออบหลวงอยสงจากระดบนำาทะเล 360 เมตร

ชวงกลางฤดหนาวปลายเดอนมกราคมนำาแมแจมยงไหลสงเสยงดง

เจาหนาทอทยานยงคงปกปายหามลงเลนนำา แตสามารถกางเตนทนอนรมนำา

แมแจมไดอยางปลอดภย ถาถามวาความโดดเดนของอทยานแหงชาตออบหลวง

คออะไร อาจสรปเปนวลสนๆ วา เดนทางบนเสนทางคดโคง ปาโปรงผลดใบ

ฟงเสยงนำาไหลกกกอง ทองฟาใสสคราม ขามเหวตนตา เดนปาสบายๆ มไผ

ใหเรยนร

ขอสงเกต เมอยนอยรมนำาแมแจมทอทยานแหงชาตออบหลวงซายมอ

เรยกปากออบ ถาจะดออบหลวงตองเดนไปทางขวามอประมาณ 150 เมตร

ซงมขนาดสงกวา สวยกวาปากออบดวย

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 25

ตนตองตง เปนไมปายนตนใบลกษณะคลายตนสก

หรอตนชาดในภาคอสาน แตใบตองตงไมมขน ใบทยงไมแก

คนในภาคเหนอโดยเฉพาะจงหวดแมฮองสอน นยมเกบมาหอ

ของเชนหอขาวหอ หอของจปาถะคลายๆ ใบตอง หรอใบบว

ในภาคกลางนนแหละ ใบตองตงเมอแกและหลนจากตนเกบมา

จำานวนมากๆ นำามาทำาเปนตบมงหลงคากระทอมคลายจาก

หรอแฝก มความทนทานได 4 - 5 ป คณสมบตกระทอมท

มงดวยใบตองตง อยสบายไมรอนทบานรกไทยชาวไทยเชอสาย

จนยนาน ทำาบานดวยดนเหนยวมงหลงคาดวยใบตองตงอย

สบายกลมกลนกบธรรมชาตเมอผพงกยอยสลายดดมศลปะ

นาชมไมมปญหาตอสงแวดลอม

ใบตองตง

เหมองสงนำ�เพอก�รเกษตรแบบขนบนได เมอเดนทางมาจงหวดแมฮองสอน หากเดนทางโดยรถยนตสงทหลกเลยงไมไดคอการขบรถ

คดโคงสงๆ ตำาๆ ไปบนภเขา อาจขนไปสงถง 1400 เมตร จากระดบนำาทะเล ผานหมบาน ชมชน

ซงเปนทราบลมกลางขนเขาเปนเชนนตลอด ทตวจงหวดแมฮองสอนกมความสงจากระดบนำาทะเล

250 เมตรเทานน จากวถชมชนทอยในหบเขานเองทำาใหการเกษตรกรรมของแมฮองสอนมลกษณะ

ทำาเปนขนบนใด ทำาเปนแปลงคนนาขนาดเลกลดหลนกน พนดนบรเวณหบเขาอดมสมบรณไปดวย

แรธาตอาหาร ระบบใหนำา ใชวธการของภมปญญาบรรพบรษคอการกกนำาดวยฝายแมวจากทสงสง

นำามาตามเหมองเลกๆ ขนาดของเหมองกวางประมาณ 1 ฟต แยกลงไปในนาลดหลนกน ไมตอง

ใชแรงงาน หรอพลงงานเครองจกร ใชวธธรรมชาตของเหลวยอมไหลจากทสงลงสทตำาเพอใช

ประโยชนในการผอนแรง

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม26

เมอเดนทางมาจงหวดแมฮองสอน หากเดนทางโดยรถยนตเขตรกษา

พนธสตวปาลมนำาปาย ตงอยกอนถงอำาเภอปายประมาณ 12 กโลเมตร

เดนทางมาจากแมฮองสอนแตเชา เวลาบาย 3 โมงกวาถงเขตรกษาพนธ

สตวปา เหนอยจากการเดนทางมาเกอบทงวน ตดสนใจพกคางคนทเขต

รกษาพนธสตวปาแหงน หลงจากอาบนำาอนกระตนความสดชนใหรางกาย

ชงกาแฟดำา (ไมใสครม ไมใสนำาตาล) ถอตดมอ คลองกลองสองทางไกล

ตวเดม Olympus เดนไปรอบทพก สำารวจดวามนกอะไรใหดบาง ประมาณ

ชวโมงกวาพบนกเจดชนด เร มจากบรเวณชายปาเหนขณะทนกบนขน

คดเขาขางตวเองวา เปนเจาแตวแลวสนำาเงนเพศผเพราะเหนสนำาเงน

ดานหลงชดเจน (ถาผดกขออภยนะ) ตวทสองทพบคอนกไตไมหนาผาก

กำามะหยพบสามตว ไตขน ไตลงรอบกงไม มตวหนงทจบหนอนไดและ

จดการเรยบรอย ตวทสาม ตวทส ตวทหา ไดแกกาฝากกนเหลอง เขยวคราม

เหลองกานตองปกสฟา ตวทหกเจาแซงเซวสเทาพบเยนมากๆ แลว และ

ปดทายดวยนกกระเบองผา สวนใหญนกทพบเปนเพศผเกอบทงหมด

เพมความตนเตนอกนดขณะเดนทาง รถวงมาจากอำาเภอปาย ประมาณ

36 กโลเมตร งจงอางยาวกวา 2 เมตร จะขามถนนแตหนกลบนบเปน

ความตนเตนครงทสองทพบงจงอางในธรรมชาต

นกไตไมหน�ผ�กกำ�มะหย

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 27

“บานรกไทย” เปนชอชมชนชาวจนยนานทอพยพมาอยบนภเขาในเขตอำาเภอเมอง จงหวด

แมฮองสอน ซงเปนพนททสงจากระดบนำาทะเลประมาณ 1,150 เมตร การอพยพของคนไทยเชอสายจน

กลมน (ไดบตรประชาชนแลว) เขามาสมยปฏวตในจน มาพรอมกบกองพล 93 สงทชาวยนานนำาตดตว

มาดวยคอพนธชาทชออหลง เมอชงแลวมกลนหอมเฉพาะ รสชาตกลมกลอมชมคอ ผเขยนไมคอยถนด

ดมชายงรสกชอบชาทหมบานรกไทยแหงน.... เดนชมรานชาทมหลายรานตกแตงบรรยากาศเหมอน

เมองจนเกอบทกแหง ทกรานผนงทำาดวยดนเหนยวหลงคามงดวยใบตองตงเปนสวนใหญ เดนชมชาไป

2 - 3 ราน ไปหยดนงคยกบลกชายของรานชาปงปง ชอ อาฉง อายประมาณ 16 - 17 ป อาฉง หรอ

ชาญวทย จบชนมธยมตนแลว อาฉงชวยแมทำารานชาตอนรบนกทองเทยว รานชาปงปงม Guest house.

อย 6 - 7 หลง อาฉงมอธยาศยดมากหลงจากไปสงใหแมทำาอาหารยนานชอหมพนปและผดยอดถวลนเตา

ใหผเขยน อาฉงกลบมาบอกเลาเรองราวตางๆ ใหฟง ทงความเปนมาของหมบาน จำานวนครอบครว

อาฉงเลาวา รวมกนประมาณ 300 กวาครอบครว มผคนอยประมาณ 1,500 คน อาชพสวนใหญ

ทำาไรชาบนภเขา โดยเฉพาะชาพนธอหลง งานหนกทงหมดผชายทำา งานบาน งานเกบใบชาผหญงทำา

อาฉงตงขอสงเกตวา 2 - 3 ป ทผานมามนกทองเทยวเขามาเยยมบานรกไทยเพมขน ซงทำาให

ทกคนมรายได แตสงทพบคออางเกบนำาของหมบานมสดำาคลำากวาเดม เกรงวานำาจะเสย บางปถานำามาก

ลนผานฝายไปกด ถานำาไมมากนำามสดำาเชนปน

นเปนสำานกหนงของเดกหนมทเฝามองชมชนของตน ผนำาหมบานจะคดบางหรอเปลาไมแนใจ

บ�นรกไทย

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม28

ระหวางเสนทางจากจงหวดเชยงใหมไปจงหวดพะเยา ระยะทาง

ประมาณรอยกวากโลเมตร ผานอำาเภอเวยงปาเปา เสนทางสวยงาม

วงผานอทยานแหงชาตหลายแหงรวมทงเขตรกษาพนธสตวปา

แวะพกรถทอทยานแหงชาตแมตะไคร เมอเดนศกษาพบวาอทยานแหงน

ไมเหมอนใคร เพราะเปนอทยานแหงชาตทปกปองธรรมชาตทางนำา คอ

นำาแมตะไคร ในเดอนมกราคมนำาแมตะไครใสมองเหนกอนหนใตนำา

เหนฝงปลาชอปลาจาดเปนปลาเกลดคลายๆ ปลากระบอกตวโตกวา

ปลาทนดหนอยและยาวกวาปลาท 2 นว นบหมนๆ ตว ดแลว

เพลดเพลนปลาจาดเปนปลาคมครองตามกฎหมายคมครองสตวปา

บรเวณสะพานไมมท น งชมนก ชมปลา นกทพบมากทสด คอ

ปรอดหวโขน ถอเปนแหลงศกษานกปรอดหวโขนได บนตนไมใหญ

ของอทยานแหงน นกปรอดหวโขนหยอกลอ ปลอยตวตกลงจาก

กงไมสง ดแปลกและนารกด

สรปวา อทยานแหงชาตแมตะไครเปนแหลงศกษาปลาจาด

และนกปรอดหวโขนได

อทย�นแหงช�ตแมตะไคร

ไมกล�ยเปนหนอยใตดนทจงหวดต�ก เมอเดนทางจากจงหวดลำาปางไปกรงเทพมหานคร กอนถงจงหวดตากประมาณ

30 กโลเมตร มปายแยกซายมอบอกวา “วนอทยานไมกลายเปนหน ระยะทาง

2.5 กโลเมตร” ถนนปนเรยบลดเลาะผานปาโปรงสองขางทางไมมบานผคน บรเวณพนดน

มกอนหนกอนกลมๆ ขนาดมะพราวนำาหอมทปอกเปลอกแลวเตมไปหมด สนนษฐานวา

พนทบรเวณนเคยเปนทองนำามากอนในอดต ปจจบนไมมนำาแลว เมอไปถงบรเวณท

ขดพบตนไมกลายเปนหนพบความอลงการของตนไมในโลกดกดำาบรรพ ลำาตนเปลาตรง

เสนผาศนยกลางประมาณ 1.80 เมตรวดไดยาวกวา 72 เมตร นอนสงบนงมากวา

ลานป มคำาถามตามมาตนไมกลายเปนหนไดอยางไร คำาตอบอธบายวาไมกลายเปนหน

เกดจาก...เปนกระบวนการทางวทยาศาสตร อธบายคงยาวมากใหไปศกษาและสบคน

จากแหลงเรยนรแหงนด นอกจากการศกษาตนไมกลายเปนหนแลว บรเวณแหลงเรยนรน

ยงพบสตวเลยงลกดวยนมขนาดเลกเกอบจว คอตวเลนหรอกระเลนเปนกระรอกพนธเลก

ชนดขนปลายหสนวงอยทวไปใหเราไดศกษาเรยนร

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 29

บรเวณหนวยพทกษอทยานแหงชาตทบลานท 13 (นำาตกสวนหอม)

อำาเภอวงนำาเขยว จงหวดนครราชสมา แมวาเปนหนวยพทกษเลกๆ แตม

สงทนาสนใจหลายอยาง ทโดดเดนคอ เปนบรเวณทเกดทะเลหมอกเสมอๆ

นกทองเทยวจงชอบมากางเตนทพกแรมเพอชมธรรมชาต ชมทะเลหมอก

บรเวณหบเขามตนกลวยปาขนอยกระจาย กลวยปาผลดกนออกปลมลก

ตลอดทงป พอสกกเปนอาหารของนกของสตว ปลกลวย ตนกลวยเปน

อาหารของคนได สรรพคณทางสมนไพรของกลวยปาเคยอานพบใน Website

วายางกลวยสามารถหามเลอดได หวปลกนแลวลดความดนโลหตสงได

ผลดบแกทองเสย ผลสกเปนยาระบาย กลวยปามชอสามญวา Cavendish

Banana ชอวทยาศาสตร Musa acuminata Colla นอกจากนยงพบ

ตนงวปาออกดอกสแสดเตมตนดอกโตสวยงามมาก นกแซงแซวหงอนขน

เกาะกนนำาหวานในดอกงวปา อางอง www.vegetableinthailand.com

ชางแดง เปนกลวยไมปาชนดหนง มชอวทยาศาสตรวา Rhynchostylis gigentea (Lindl.) Ridl.

ชางแดงบานดอกชวงเดอนธนวาคมถงเดอนมกราคม ดอกมขนาดประมาณ 2 เซนตเมตร ออกดอกเปนชอ

หอยลงคลายรวงขาว กลนดอกหอมลกลำากลนเฉพาะไมเหมอนใคร ชางแดงมชออน เชน ชางกระ ชางเผอก

ชางดำา ถาสขาวและมจดสมวงแดงกเรยกชางกระ ถามสแดงเขมเรยกชางแดง ถาสแดงเขมมากๆ

นาจะเปนชางดำา แตทเหนในภาพถาย คอ ชางแดงในสวนประดปาแคมปออกดอกใหเหนครงแรก

(ถายภาพเมอวนท 23 มกราคม 53) นำามาเลยงไดประมาณหนงปแลว

หมายเหต ขอมลบางสวนไดจากหนงสอ กลวยไมปาเมองไทย สลล สทธสจจธรรม

กลวยป�/ตนงวป�

ช�งแดง

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม30

วดพระศรรตนมห�ธ�ต ....ประตม�กรรม ภมปญญ� และวทย�ศ�สตร

บายวนอาทตย ชวงฤดหนาวแดดคอนขางจด อณหภม

ทจงหวดลพบรประมาณ 33 องศาเซลเซยส มตางชาตชาวยโรป

ประมาณสบคน เดนดบาง นงคยกนบาง ณ บรเวณประตมากรรม

วดพระศรรตนมหาธาต ซงเปนพทธสถานทเกาแกคพระมหาราช

วงของสมเดจพระนารายณมหาราช บนพนทประมาณ 20 ไร

มองไปทวบรเวณวด สดสวนผชมคนไทยตอชาวตางชาตเปน 1 : 9

เปนสดสวนทนาสนใจ ไมรวาชาวตางชาตมาชมดวยวตถประสงคใด

แตทาทางทกคนสนใจ ทสงเกต ถายภาพ จดบนทก พดคยกน

สำาหรบผเขยนซงเปนหนงในสบ ผมาเยยมชมมวตถประสงค เพอ

บนทกภาพวดพระศรรตนมหาธาตอยางตงใจ ทกททกมมลวนแลวแต

แทรกความสวยงามและมศลปะทงสน หลงจากทผานไปผานมา

เปนเวลาสามสบกวาปแลวไมเคยแวะเลย เพงจะเขาไปเยยมชม

ในครงนคดไดกเกอบสายเกนไปเสยแลว

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 31

จากการไปดงานทประเทศญปน ไดเหน ไดรบรการจดการ

เรองขยะในมหานครโตเกยวแลว รสกประทบใจมาก เขาใชวธการ

ใหทกครอบครวมสวนรบผดชอบในขยะของตน จงไมเหนถงขยะ

อยรมถนนเหมอนในบานเราและไมเหนขยะตามทองถนนเลย

นบเปนการจดการแบบมสวนรวมอยางแทจรง

ทเมองไทยมองไปทางไหนลวนแตพบเจอขยะ บรเวณ

ชายหาดแมรำาพง อำาเภอเมอง จงหวดระยอง เมอ 20 ปทแลว

สะอาดมาก ทรายกสะอาด ภาพนนยงอยในความทรงจำามาจนบดน

ปจจบนหาดแมรำาพงมขยะสารพดชนด แมวายงไมมากมาย

แตแนวโนมหากไมจดการอยางถกตองความสวยงามของหาดแมรำาพง

คงจะหมดไป ขยะไมไดเปนปญหาเฉพาะชายหาด ขยะยงเปน

ปญหาใหญของแหลงทองเทยว เชน บนเกาะเสมด ซงรอการจดการ

อยางมสวนรวมจากทกคนทกฝายทเกยวของ เพอความสะอาด

สวยงามของธรรมชาตและเปนแหลงทองเทยวทชาวตางชาต

นำาเงนมาสเมองไทยหากถามวาอยากใหชายหาดเปนเชนไร

ขอบอกดวยภาพทงสามภาพน คอ ภาพเงาบนรอยทราย ภาพรอยป

บนชายหาด และภาพคลนซดสาดแลวหายไป

บนรอยทร�ย

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม32

หลวงพอ (หลวงพอธมมชโย) เทศนโปรดญาตโยมเสมอๆ วา บญทำาไดหลายทาง

การทำาทานกไดบญ การรกษาศลกไดบญ การนงสมาธกไดบญ การใหความรท ถกตอง

ตามทำานองคลองธรรมดวยกลยาณมตรกไดบญ กอนปใหมไดมโอกาสนำาคณะไปถวายความร

ดานวทยาศาสตรแดสามเณรทกำาลงศกษาวชาสามญอยในระดบมธยมตน มธยมปลาย

ณ ศนยการศกษาเขาแกวเสดจ อำาเภอกบนทรบร จงหวดปราจนบร จำานวนกวา 150 รป

ปตมากๆ อธษฐานในใจดงๆ วา เกดชาตภพใด ขอใหมสตปญญาเปนเลศ เพอชวยเหลอ

สรรพชวตใหไดพนทกข และขอแบงปนความปตนนกบทกคน

บญจ�กก�รถว�ยคว�มรส�มเณร

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 33

“ก�รเลนลกข�ง”วถชวต วฒนธรรมและวทย�ศ�สตรของช�วเข�

หนาวปนพาตวเองไปเดนดวถชวตของคนไทยทอยบนภเขา ทภทบเบก จงหวดเพชรบรณ

วาเขาอยกนอยางไร เวลาสนๆ เพยงครงชวโมงกอนพระอาทตยตกลบเหลยมเขา ไดเหนเรองราวของ

ชวตชาวเขา ภาพเดกๆ และวยรน เลนลกขางอยางสนกสนาน การเลนลกขางเปนวทยาศาสตรเปนเรอง

ของแรงและการหมน เปนวทยาศาสตรภมร ภมปญญาทองถน การเยบปกถกรอยของสตรชาวเขา

เปนวถชวตและวฒนธรรม และยงเปนการเพมรายไดอกทางหนงนอกจากการปลกกะหลำาปลเปนอาชพหลก

สรปแลว วถชวตวฒนธรรมวทยาศาสตรกลมกลนกนอยางแยกไมออก

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม34

“ภทบเบก” เปนแหลงทองเทยวในฤดหนาวทเพงเปดตว

ของจงหวดเพชรบรณ จดเดนของภทบเบก คอ เปนยอดเขาทม

ความสงเรมจากระดบทราบสง 200 เมตร ของจงหวดเพชรบรณ

ไตชนขนเปนระยะๆ จนถงระดบความสงท 1,685 เมตร จาก

ระดบนำาทะเล นบเปนความทาทายของนกเดนทางทยานพาหนะ

พรอมแหงหนง ปน (2552) ภทบเบกอาจดวายงไมพรอม

เพราะถนนบางชวงยงกอสราง แตผคนมากมายไดใชเวลาในวนหยด

ปใหมของตนไปพกผอน ทบทวนเพอการเรมตนในปตอไป ทภทบเบก

สงทพบเหนบนภเขา นอกจากทวทศนทมองจากทสงลงไปสพนราบแลว

บนยอดเขายงเตมไปดวย กะหลำาปลทชาวเขาเผามงปลก มรานคา

ของชาวเขา ของทนำามาขาย ไดแก เสอผาชาวเขา พชผกทปลก

เขตหนาว เชน กะหลำาปล แครอท ยอดฟกแมว มะระหวาน

มะขามหวาน มนเผา เผอกเผา ทสะดดตา คอ ซากกวางหาเขา

จำานวน 5 ตว วางขายอย เมอเขาไปถามวาเปนของใคร ชาวเขา

เจาของรานปฏเสธวาไมใชของตน มคนมาฝากไว การปฏเสธแสดง

ถงความเขาใจของคนขายวา กวางหาเขาเปนสตวปาทควรอนรกษ

เปนสตวปาหายากใกลสญพนธ ลกษณะเหมอนผเสอบางชนด เชน

ผเสอสมงเชยงดาวเปนตน ทจรงแลวทถามนนวตถประสงคเพอ

หาทมาวามาจากแหลงไหน จะอนรกษไดอยางไร แตตงคำาถาม

พลาดทำาใหโอกาสการสบเซาะขาดลง แตกนบเปนโอกาสทดท

พบเจอกวางหาเขาถงหาตว ไดถายภาพไวเปนทระลก เขาใจเองวา

กวางหาเขาทงหาตวนมาจากอทยานแหงชาตภหนลองกลาจงหวด

พษณโลกซงมพนทตดกนนนแหละ

กว�งห�เข�ท“ภทบเบกขนเข�กะหลำ�ปล”

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 35

หนาวปน (2552) มโอกาสเดนทางไปทอำาเภอคอนสวรรค

จงหวดชยภม และมสวนรวมในงานทชาวอำาเภอคอนสวรรค

เขาภาคภมใจซงจดงานตอเนองมาหลายปแลวคองาน “ประเพณ

คอนสวรรครบขวญนกเปดนำา” ณ บรเวณหนองแวงซงมพนท

ประมาณ 105 ไร เปนแหลงรกษาพนธสตวปากลางชมชน

อำาเภอคอนสวรรค ดวยมนกเปดนำานบหมน นบแสนตว ลงพกผอน

กลางวน บรเวณหนองแวงแหงน โดยเฉพาะในชวงฤดหนาวมนกนำา

อพยพมาอาศยหากน ทำาใหนกดนกไดมโอกาสไดช นชมชวต

ความเปนอย ลกษณะทาทาง สสนความสวยงามของนกอพยพ

เหลานน

ทบอกวามสวนรวมคอไดรบเชญจาก กศน. อำาเภอ

คอนสวรรค ใหจดกจกรรมดนกยามเชาใหนกศกษา กศน. จำานวน

120 คน ทมงานทกคนเตรยมรถยนตเคลอนท (Mobile) นทรรศการ

ชดระบบนเวศและเรองนก รวมถงชดกลองสองทางไกล (Binoculars)

และชดเทเลสโคป พรอมบทปฏบตการเพอทำากจกรรมในชวงเวลา

05.30 น. ถง 08.30 น. ของเชาวนท 25 ธนวาคม กอนเรม

กจกรรม ในวนท 24 ธนวาคม ทมงานสำารวจสภาพของหนองแวง

วามนกนำาชนดใดบาง ทอาศยอยผลการสำารวจพบนกเปดแดงมาก

ทสดนบหมนๆ ตว พบนกอพยพ เชน นกอายงว หรอ บางกลม

เรยกนกง (ภฑรกจ ไชยถา ถายภาพ) เปนนกหายากมาก พบนกอลำา

จดเปนนกอพยพในชวงฤดหนาวลกษณะคลายๆ นกอโกง แตตว

สดำา ปากแดงขอบเหลองมแถบสขาวทแนวปกและใตหาง แมพบ

นกอพยพเพยง 2 ชนด นบวาคมตอการมาครงน รายละเอยดของ

นกอพยพทพบจะเขยนในโอกาสตอไป

เปดแดงทหนองแวงอำ�เภอคอนสวรรค

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม36

หางออกไปจากตวจงหวดชยภม ประมาณ

30 กโลเมตร คอเขตอทยานแหงชาตตาดโตน มนำาตก

ตาดโตนทสวยงามบรเวณนำาตกเปนลานหน แมวานำาตก

ไมสงนกแตมเสนห คอมแมลงปอนำาตกหลากหลายสายพนธ

สสนลวนแลวแตสวยงามทงสนบางพนธสเขยวมรกต

บางพนธสแดงเพลง นบเปนแหลงเรยนรแมลงปอนำาตก

ทมคณคาแหงหนง กอนถงอทยานแหงชาตตาดโตน

1 กโลเมตร มทางแยกไปซายมอ ปายบอกไป “มอหนขาว”

20 กโลเมตร เปนถนนลาดยาง 12 กโลเมตร จากนน

เปนถนนลกรงอดแนน พรอมลาดยางอก 8 กโลเมตร

แมตองขบรถผจญฝนบาง เมอถงมอหนขาวพบกบความ

สวยงามของกลมหนทรายทวางตวอยางอศจรรยลมเรอง

ฝนไปเลย ไมมงานศลปะใดจะสวยงามเทาธรรมชาต

สรางสรรค

มอหนขาวเปนแหลงเรยนรเรองปฐพ เรองหน

เรองดนและความสวยงามความเปนศลปะ เมอถนน

สรางเสรจเจาหนาทอทยานแหงชาตคงมขอมลใหเดก

เยาวชนไดศกษาความเปนมาและอายหน ของมอหนขาว

กลมหนทรายแหงชยภมแหงน

“มอหนข�ว”กลมหนทร�ยแหงชยภม

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 37

คำาวา “ควน” ในภาษาใตแปลวา “เนนเขา” คำาวา “แคง”

แปลวา “เอยง” คำาวา “ควนแคง” จงหมายถงเนนเขาเอยงๆ บอนำา

พรอนทควนแคงเปนสถานทแหงหนงเปนเขตอนรกษอยในจงหวด

ตรง สถานทแหงนมบอนำาพรอนอณหภม 70 องศาเซลเซยสใน

บอนำาพมสาหรายทสามารถปรบตวและเจรญงอกงามไดในนำารอนถง

70 องศา เจาหนาท ทดแลบอนำาพรอนใหบรการนกทองเทยวโดย

การทำาหองเลกเปนหลงๆ เพอการแชนำาพรอนโดยเกบคาบรการ คนละ

20 บาท แชนานเทาใดตามใจนกทองเทยว สวนบรเวณททำาการม

นวดแผนโบราณไวบรการชวโมงละ 150 บาท

บอนำาพรอนทควนแคงนบเปนแหลง “สปา” ธรรมชาตของ

ประเทศซงนาปรบปรงพฒนาประชาสมพนธอยางกวางขวางสสากล

เพอรองรบการทองเทยวการบำาบดของคนไทยและชาวตางชาต

บอนำ�พรอนทควนแคง

เรองของเมฆ มนษยเราตงแตดกดำาบรรพมา รจกเมฆเฝามองเมฆและปรากฏการณทเกดบนทองฟา โดยมองดวย

มมเงยคอมองจากพนดนขนไป แนนอนทสดวามมมองในลกษณะเชนน ไมสามารถมองเหนสวนทซอนเรน

ของเมฆได มาปจจบนน มนษยมยานพาหนะทบนขนไปเหนอฟาได มมมองในการมองเมฆจงเปนอกมมมองหนง

วนกอนมโอกาสเดนทางโดยเครองบนในประเทศจากสนามบนดอนเมองไปจงหวดตรง ขณะท

เครองบน บนในระดบความสง 10,000 เมตร จากระดบนำาทะเล ภาพเมฆทปรากฏอยดานลาง เครองบน

สวยงามมาก เปนเหมอนปยฝายสขาวปนเทา เปนคลนเหมอนทองทะเลทมฟองละเอยด เปนปยเมฆทเหน

เปนผนใหญนคอเมฆทมชอวทยาศาสตรวา “อลโตควมลลส” เครองบน บนเหนอเมฆไปไดประมาณ 30 นาท

นกบนพาเครองบน บนผานขอบกอนเมฆขนาดยกษสขาวปนเทาสงตระหงาน เมฆชนดนเปนเมฆททำาให

เกดฝนตกหนก ฟาผา หมะตกได ซงมชอวทยาศาสตรวา “เมฆควมโลนมบส” เมฆทงสองชนดเกดขน

ตอเนองและสมพนธกนภาพทงสองภาพถายจากหนาตางเครองบนฝงซายดแลวสวยงามนาประทบใจ

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม38

ยางเขาสฤดหนาวปลายเดอนพฤศจกายน

มโอกาสพาอาสาสมครจากญปนไปศกษาธรรมชาต

ณ อทยานแหงชาตปางสดา เยนวนนนเปนวนองคาร

เปนวนปลอดนกทองเทยว (เสาร - อาทตย นกทองเทยว

มาก) จงมโอกาสพบเหนสตวปาหลายชนด เชน นกตบยง

นกกะปด นกแซงแซวสเทา นกแกก แมวดาว งเหลอม

ยาวกวา 3 เมตร รวมทงผเสอจำานวนมากหลากหลายชนด

แตสงทนาตนเตนคอ ไดพบเหนไกฟาพญาลอเพศเมย

ยนรรออยบนถนนทรถวงชาๆ และหยดเพอถายภาพ

ไดถามคณประเสรฐ เจาหนาทส อความหมายของ

อทยาแหงชาตปางสดาทไปดวยกนวา “ทำาไมไกฟา

พญาลอดเช องจง” คณประเสรฐตอบวา “ชวงเวลา

ฤดหนาวเปนฤดผสมพนธสตวหลายชนดหาคนะครบ”

ไกฟาพญาลอมชอสามญวา Siamese Fireback ชอ

วทยาศาสตร Lophura diardi หากดชอสามญแลว

แนนอนทสดคอ ตองพบครงแรกในประเทศไทยจงมชอ

ขนตนดวย Siamese สวนชอภาษาไทยวา ไกฟาพญาลอ

ตองมความสวยงามมากจงตงชอใหเกยวของกบวรรณคด

ของไทย รายละเอยดศกษาเพมเตมไดจากคมอดนก

หมอบญสง เลขะกล ในภาพเปนไกฟาพญาลอเพศเมย

ถายทอทยานแหงชาตปางสดา วนท 24 พฤศจกายน

2552 เวลาประมาณ 17.00 น.

ไกฟ�พญ�ลอเพศเมยทป�งสด�

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 39

มขอสงเกตและการคนพบความจรงบางอยางเกยวกบการปลกตนไมและผลพวงท

เกดขนตามมา ซงขอนำามาเลาใหฟงซกหนงกรณ…

ณ ศนยการเรยนรรายบคคล (Individual Learning Center) ทอำาเภอบานนา จงหวด

นครนายก มพนทประมาณ สบสไร จากพนทนาลวนๆ ทมตนไมใหญเพยง 3 - 4 ตน เจาของได

จดการตามทฤษฎใหมของในหลวงโดยขดบอเกบนำาสวนหนง นำาดนมาปรบพนท ปลกขาวทำานา

ทำาสวนผลไมบางสวนเชน มะมวง มะยงชด สะเดา และปลกปา เชน ตนกลปพฤกษ พะยง ยาง

สก ตะแบก ประดปา อนทนล มะเมา ไขเนา สงทสำาคญคอเจาของไมใชสารเคมใดๆ ในพนท

ทงหมด

เวลาผานไปสบป สงสงเกตทพบเกดขนทตนกลปพฤกษ ซงเปนไมดอกประดบตนสง

ประมาณ 6 - 8 เมตร ออกดอกเปนชอสชมพ ฤดออกดอกคอฤดหนาว บานทงตนสวยงามมาก

แตกอนถงฤดออกดอกบรเวณลำาตนถกแมลงเจาะเปนรมนำาหวานและสารเหลวไหลออกมา

แมลงหลายชนดไดกนเปนอาหาร เชน ตวตอ แมลงกวาง ฯลฯ เหตการณนเกดขนระหวางเดอน

ตลาคม - พฤศจกายน ดแลวมความสขยงนก การใหโอกาสกบสงหนงเกดขน ทำาใหเกดผลพวง

ตามมาอกมากมาย อยางเชนกรณน การปลกตนไมใหเตบโตตามธรรมชาตและไมใชสารเคม

เกดการตอสระหวางตนไมกบแมลง ตนไมสามารถอยไดทำาใหเกดโอกาสการขยายพนธของแมลง

บางอยางซงมอาหารกน ความเกยวพนน เหมอนดงคำาของกวซไรท คณเนาวรตน พงษไพบลย

ไดกลาวไววา

“เพราะสงนจงมสงนอย สงหนงสสงหนงถงทกสง

ธรรมชาตแวดลอมพรอมพงพง สรางความจรงสรางชวตเปนนจมา”

ทำ�ไมตองปลกตนไมใหญ..ปลกแลวไดอะไร

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม40

“สดกกอกธม” เปนภาษาเขมร แปลทละคำาไดดงน

“สดก” แปลวา “รก” “กอก” แปลวา “กก” “ธม” แปลวา

“ใหญ” รวมความ “สดกกอกธม” แปลวา “ปากกใหญท

รกรงรง” ผเขยนไมใชนกภาษาศาสตร ความหมายทแปลน

เปนการแปลของมคคเทศกนอยประจำาปราสาทสดกกอกธม

อำาเภอโคกสง จงหวดสระแกว ในวนทไดไปเยยมชมปราสาท

สดกกอกธม อยในชวงเวลาแหงการบรณะ มการจดเรยง

หนรปปราสาทใหม กอนไหนคนไมพบหาไมเจอกรมศลปากร

กใชหนใหมแทน หนใหมทนำาไปแทนพบวาเปนกอนเหลยม

ธรรมดาไมมการแกะสลกใหเหมอนเดม คงตองการใหเหน

ความตางระหวางของเดมและททำาใหมเสรมขนมา

ความงามของปราสาท สะทอนถงความคดจตใจ

ผคนในสมยนน ซงมองไดหลายมม เชน ความเชอและ

ความศรทธา ความเปนระเบยบมวนย อำานาจและ

การปกครอง ศลปะและวฒนธรรม ฯลฯ มาคนหาเรองราว

ในอดตจากจนตนาการ ณ ปราสาทสดกกอกธมกนเถอะ

ปร�ส�ท สดกกอกธม

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 41

ชางปาเปนสตวอายยนใกลเคยงกบคน ชางปาฉลาดมความจำา มความสามารถ

เรยนรเรองทไมซบซอนได ทสำาคญชางปามวฒนธรรม มรปแบบการดำารงชวตใน

โขลงชาง เชน มการจดลำาดบความสำาคญ ชางปาตวทเปนใหญในโขลงเปนชางพง

เพศเมยระดบยายหรอยา เรยงลำาดบตอไปเปนปา นา อา สวนชางพลายเพศผถกยา

หรอยายขบออกจากโขลงเมองาเรมยาวประมาณ 1 คบ เปนชางโทนทหากนอสระ

วฒนธรรมเชนน เปนการปองกนการผสมพนธในโขลงเดยวกน (หากเกดเลอดชด

ชางจะออนแอ)

นอกจากการอยรวมกนเปนโขลงแลว ชางยงมเสนทางหากนในปาทเรยกวา

“ดานชาง” ชางเดนทางหากนตามทางดานทบรรพบรษชางกำาหนดไว เชน เดนไปกน

กระทอนปาทไหนเมอไร ไปกนดนโปงทไหน ไปกนไผทไหน ไปกนมะเดอทไหนเมอไร

ชางเดนทางไปหากนกเหมอนกบคนทเดนทางไปตลาด ตลาดมอยบางทในเมอง แหลง

อาหารชางกมอยบางแหงในปา ในปาไมไดมอาหารชางทงหมด ชางจำาเปนตองกำาหนด

จดหากนและเดนทางไปตามทางดานชาง ซงเปนเสนทางทแนนอนมาแตบรรพบรษ

เมอใดทมนษยตดถนน ผานดานชางหรอเสนทางเดนของชาง รถกบชางจำาตอง

พบกนแนนอน เสนทางขนอทยานแหงชาตเขาใหญเปนเสนทางหนงทชาง รถและคน

อาจพบกนไดเสมอ

คน ชาง ปา เคยพงพาและผกพนคงเปนเชนนนตลอดไป

ช�งป� อทย�นแหงช�ตเข�ใหญ

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม42

ปลายเดอนกนยายนซงเกอบจะเปนชวงปลายฤดฝนแลว

ไดมโอกาสไปเมองกาญจนบร อากาศทนนรอนนดๆ ผนดนดมความ

ชมชนอย สภาพภมประเทศเปนภเขาสลบกบพนราบจงไมนาแปลก

ใจทเมองกาญจนมเขอนหลายเขอนทงขนาดเลกขนาดใหญ มของปา

ทขนชอ คอ เหดโคน มพชไร เชน ขาวโพด พรก โดยเฉพาะพรก

ในไรมองไปสดตา ไดมโอกาสซกถามพดคยกบคนรบจางเกบพรก

ในไร เขาบอกวา “วนหนงเกบพรกไดประมาณ 30 กโลกรม สำาหรบ

คนธรรมดา บางคนเกบเกงเกบไดประมาณ 50 - 60 กโลกรม

คาจางกโลกรมละ 4 บาท มรายไดตอวนเฉลย 120 - 240 บาท

อยไดสบาย อยเมองกาญจนไมคอยมคาใชจายอะไรมาก”

กาญจนบร เปนเมองทมเสนห ทงธรรมชาตและผคนทม

นสยมตรไมตรเอออารตอนกทองเทยวและผมาเยอนเสมอมา

พรกเมองก�ญจน

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 43

สปดาหทผานมามโอกาสไปเยอนโรงเรยนกาสรกสวทย โรงเรยน

สอนคนและกระบอใหทำานาทจงหวดสระแกว ทกครงทไปเยอนไดเหน

แหลงเรยนรน พฒนา คดคน ทดลองไมหยดนง ครงนไดรบความร

เพมเตม 2 เรอง

เรองแรก เปนการทดลองเลยงสกรทเรยกตามภาษาชาวบานวา

“หมหลม” หมหลมทนแปลกเลยงในคอกดนพนดนรองดวยแกลบ อาหารท

เลยงเปนพชพรรณในทองถน เชน ตนกลวย มะละกอ ผก นำามาตมปนรำา

ทสำาคญตวคอกปนดวยดนเหนยว ผดแลสกรบอกวา ราคาตนทนในการทำา

คอกหนงพนบาท เลยงลกสกรไดประมาณ 10 ตว การทดลองครงนนาจะ

เปนประโยชนตอเกษตรกรทมาเรยนร ณ แหลงเรยนรน

เร องทสอง สงเกตพบวาในโรงเรยนกาสรกสวทยมตนมะรม

เจรญงอกงามเปนจำานวนมาก ตนสงเฉลยแลวประมาณหนงเมตรครง มะรม

ออกฝกสนๆ ฝกใหญ คะเนวาเสนผาศนยกลางประมาณหนงนวครง ยาว

ประมาณ 12 - 15 นว เจาหนาทบอกวาเปนมะรมพนธอนเดย นำามาปลก

เพอเกบเมลดเมอแกจดใชในการทดลองเปนสมนไพรรกษาโรค

โรงเรยนกาสรกสวทยนบเปนแหลงเรยนรททรงคณคา เพอคนไทย

ทรกการเรยนรไดมาศกษาหาความรในการพฒนาคณภาพชวตของตน

“ก�สรกสวทย”แหลงเรยนรทไมเคยหยดนง

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม44

ขาวจากโทรทศนทางชองไทยทวชวงเชา วนท 17 กนยายน 2552

ชางปาเพศผตวหนงถกลวดทปลอยกระแสไฟฟาของชาวไรชอตเสยชวต

ใกลอทยานแหงชาตแกงกระจาน ภาพทเหนจากโทรทศนชางพลายนาจะอาย

ไมเกน 10 ป สงเกตจากงายาวประมาณหนงคบ งวงชางเกยวเสนลวดนอน

เสยชวต ขกระจาย นำาตาไหล นาอนาถ หนงชวตของชางปาดบไปอกครง

ภาวะการสญพนธของชางปาคบคลานเขาไปใกลยงขน

จากเอกสาร ศนยปฏบตการปาไม โครงการอนรกษทรพยากรปาไม

และสตวปาในพนทรอยตอ 5 จงหวด (ภาคตะวนออก) อนเนองมาจาก

พระราชดำาร พฤษภาคม 2551 ความตอนหนงวา ประชากรชางปาใน

ประเทศไทยมจำานวนทงสนประมาณ 3,000 ตว อาศยอยในพนท 67 แหง

สำาหรบพนทเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไนมประมาณ 300 ตว ปจจย

คกคามการเสยชวตของชางปาทเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน ระหวางป

2539 - 2551 มทงสน 20 ตว ตายดวยนำามอมนษย 13 ตว ตายตาม

ธรรมชาต 5 ตว ไมทราบสาเหต 2 ตว สาเหตการตายทเกดจากมนษย 9 ตว

ตายจากปญหาความขดแยงระหวางคนกบชาง 3 ตวตายเพราะรถชน 1 ตว

ตายเพราะถกลางา

สรปวา ความขดแยงเปนสาเหตใหญของการเสยชวตของชางปา

หากความขดแยงทวความรนแรงขน ชางจะเปนฝายสญพนธไปกอน เมอมนษย

ไมมชางเปนคตอสแลว มนษยกจะขดแยงกนเอง โดยเรมจากสเหลองกบสแดง

ในป 2551 - 2552 สดทายสญพนธทงค

เศร�ใจ กรณช�งป�เสยชวตทอทย�นแหงช�ตแกงกระจ�น

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 45

ไผสสก

“ไผสสก” เปนหนงในเกาชนดของไมมงคล ทรฐพธใชในการวางศลาฤกษ

การกอสรางสถานทสำาคญตางๆ อาจเปนดวยชอของไผทบอกถงความสขจงถก

กำาหนดใหเปนไมมงคล ไผสสกเปนไผทอยคคนไทยมาชานาน ดวยลกษณะเปนไมไผ

ทเนอหนามรเลกใชในการปลกสรางทพกอาศยไดด ไผสสกมหนามแหลมคม คนไทย

จงนยมปลกรอบบาน เพอปองกนสตวราย ปองกนขโมย ทกสวนของไผสสกม

ประโยชนตอมนษยทงสน

เมอวนท 8 กรกฎาคม พ.ศ. 2523 นบถงปจจบนกเปนเวลากวา 30 ป

แลวทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว สมเดจพระบรมราชนนารถ สมเดจพระบรม-

โอรสาธราช

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร พระเจาลกเธอเจาฟา

จฬาภรณวลยลกษณ อครราชกมาร ไดเสดจจงหวดสระแกวไดทรงปลก “ไผสสก”

ไวทโครงการพระราชดำารอางเกบนำาคลองชองกลำาบน ใหชาวสระแกวไดเหนคณคา

ของไผสสก เวลาผานไป 30 ป จงหวดสระแกวเตมไปดวยตนยคาลปตส แปลกดนะ

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม46

ผเสอห�งตงป�รส ฝรงเข�เรยก นกยงป�รส ผเสอหางตงปารสมชอสามญวา Paris Peacock ดชอแลวนาจะเกยวของกบกรงปารส ฝรงเศส

แตตวนถายภาพมาจากอทยานแหงชาตตาพระยา จงหวดสระแกว วธถายภาพ เรมดวยเทนำาปลารา

ลงบนพนดน ทใชนำาปลาราเพราะไมมสารกนบด สารกนบดอาจมผลทำาใหไขผเสอฝอได ทงไวสกพก

ปเสอนอนรอ พอหางตงปารสมากนเกลอแร กดชตเตอรแช...แช...เทานนแหละ มผเสอทคลายกนในกลม

นคอ ผเสอหางตงแววมยรา ผเสอหางตงสะพายเขยว ทงสองชนดหลง หายาก โดยเฉพาะผเสอหางตง

สะพายเขยวเปนสตวปาคมครอง มอใหมอยางเราตองพยายามสงเกตมากหนอย

เมอเดอนมถนายนซงเปนกลางฤดฝนของปทแลว ไดไปศกษา

ธรรมชาตความเปนไปของอทยานแหงชาตตาพระยา จงหวดสระแกว

ไดบนทกสงทพบเหนไว เรองหนงคอ “บวบา” บวบาเปนบวชนดหนง ใบกลม

ขนาดเทาจานรองแกว ดอกมสขาวเกสรเหลอง ขนาดประมาณเหรยญ

หาบาท.....ปนยอนกลบเขาไปศกษาอทยานแหงชาตตาพระยาอกครง แตเปน

ชวงกลางเดอนกมภาพนธ อากาศกลางวนรอนอบอาว อณหภมวดได

34 องศาเซลเซยส นำาในบงบวบาแหงเดมแหงเกอบหมด บวบายงมชวตอย

ออกดอกเหมอนเดมเพยงแตวาดอกสขาวเกสรเหลองของบวบามขนาด

เลกลงเทากบเหรยญยสบหาสตางค และใบมขนาดเหรยญหาบาทเทานน

ชางนาชนชมบวบาทสามารถปรบตวเปลยนขนาดไดในชวงเวลาเพยงหนง

ฝนเพอการดำารงเผาพนธไว มนษยเราคงไมมความสามารถเชนบวบา

หากเกดวกฤตปญหาสงแวดลอมเสยไปแบบฉบพลน มนษยทกผคนตอง

จากโลกนไปพรอมกน ไมเหลอเผาพนธไวอกเลย เราควรตระหนกถงสมดล

ธรรมชาตสงแวดลอมไวตงแต ณ บดนเถด

ก�รปรบตวเพอก�รดำ�รงอยของเผ�พนธ

นกปรอดหน�นวล ทกเชาเวลาประมาณหกโมงครง หลงหองทำางาน มสายไฟฟา

พาดผานเหนอสระบวหลวง นกปรอดหนานวลคหนงมาเกาะสายไฟฟา

ไซขน กางปก สงเสยงรอง มองไปมองมา นกปรอดหนานวลทงคไมรวาม

มนษยจองสงเกตพฤตกรรมของเขาอย หลงกระจกสชาในหองทำางาน

นกปรอดหนานวลเปนนกประจำาบานของศนยวทยาสาสตร

เพอการศกษาสระแกว ตนหมากแดง หมากเหลอง หนาตกนทรรศการ

เปนรงนก เปนแหลงฟกไข เล ยงลกของนกปรอดหนานวล ลกหวา

ลกหมากเมา และลกไทร ในศนยวทยฯ เปนแหลงอาหาร แหลงนำากนอยใน

สระบว สระนำาไดโนเสาร

บานทอบอนในฤดหนาว รมเยนในฤดรอน ปลอดภยในฤดฝนจะม

ทไหน นอกเสยจากเราตองรวมกนสราง รวมกนทำา ใหบานของเราคมครอง

เราทกคนพรอมสรรพสตวไดอยอาศยรวมกนอยางมความสข

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 47

ช�วญปนกบผเสอแสนสวยทป�งสด�

คณ MANABE และคณ KAZUMI เปน

อาสาสมครอาวโสจากญป น ทเรยกวาอาวโส คอ

เกษยณอายราชการแลว (อายเกน 60 ป) มาชวย

งานดานวทยาศาสตรอย ณ ศนยวทยาศาสตรเพอ

การศกษาสระแกวเปนเวลาแปดเดอนแลว ทงสองทาน

เปนคนกระตอรอรน ชวยงานวทยาศาสตรอยางดยง ไม

เคยปลอยเวลาวางใหเสยไป วนหยดอาสาสมครทงสอง

มกเดนทางไปศกษาผเสอ ถายภาพผเสอ ณ อทยาน

แหงชาตปางสดาเสมอ เมอถายภาพจดเปน album

เขยนชอเปนภาษาไทย ภาษาองกฤษไวทกตวนำามาใหด

ทกครง คณ KAZUMI เปนคณยายทละเอยดออนมาก

และจตใจงาม ชอบสอนเดกๆ พบกระดาษเปนรปตางๆ

เชน เปนหมวก เปนนก เปนดาว เปนทคนหนงสอ

พบอยางประณตสวยงาม สวนคณ MANABE สงท

ทำาเสมอคอการวง คณ MANABE เปนนกวงมาราธอน

ระยะ 42.195 กโลเมตร ในวนท 29 พฤษภาคม 2553

คณ MANABE จะเขารวมแขงขนวงมนมาราธอนท

อทยานแหงชาตปางสดา ในวนเปดเทศกาล “เมองผเสอ

ของผนปาตะวนออก” จงหวดสระแกว

บนทกไวเปนอนสรณแหงความทรงจำาทมตอเพอน

ชาวญปนทชอ NORIAKI และ KAZUMI MANABE

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม48

คนไทยหรอคนในแถบเอเชย เชน จน ลาว เวยตนาม กมพชา

พมา บรโภค ผกและผลไมเปนอาหารสวนใหญ จงมรปรางกะทดรด

ไมอวน ระบบขบถายดเพราะเสนใยของผกเปนกากอาหาร ในบรรดา

ผกทงหลาย มผกชนดหนง เปนฝก คนไทยในภาคใตกนเปนผกดบและ

นำาไปประกอบอาหารอกหลายชนด ผกชนดนนคอ “สะตอ” สะตอมทง

สะตอบานและสะตอปา

สะตอปามชอเรยกอนๆ เชน ลกดง คอนกลอง มะขามเฒา

อเฒา สะตอปาเปนตนไมขนาดใหญ บางตนขนาดสามคนโอบ สง

30 - 40 เมตร สะตอปามใบคลายใบมะขาม ฝกบดเปนเกลยว สวนท

นำามาเปนอาหารคอเมลดทอยในฝก ใกลๆ บานพกของอทยานแหงชาต

ปางสดามตนสะตอปาขนาดใหญขนอยใกลแผนหนทำาใหสะตอปา

แผรากสวนโคนเปน “พพอน” เพอยดเกาะพนดนสวนลางคงเปนหน

ทำาใหหยงรากแกวลงไปไดไมลก คะเนดขนาดความสงอาจถง 30 เมตร

ฝกสะตอปาตนนหมดโอกาสนำามาเปนอาหารเพราะตนขนาดใหญและ

อยสงเกนไป ทสำาคญอยในพนทซงมกฎหมายอทยานแหงชาตคมครอง

มองขนไปบนยอดตนสะตอปาเหนฝกโรยตวเปนเกลยว ตนเดอน

พฤษภาคมยงมฝกอยเลย อางอง http://chumphon.most.go.th

ตนสะตอป�ทอทย�นแหงช�ตป�งสด�

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 49

บรเวณพนทราบ ใกลเชงเขาสามสบททอดตวตามแนวทศตะวนออก

ตะวนตก พนทประมาณ 40 - 50 ไร พบรองรอยขดเปนหลมเตมไป

ทวบรเวณ มผคน ประมาณ 40 - 50 คน กระจายอยตามหลมทจบจอง

บางลงไปอยในหลมลกประมาณ 2 เมตร นำาเศษ กรวด หน ดน ทราย ทผขด

เชอวาเปนชนแรสงขนบนปากหลม คนอยปากหลมนำาไปเทลงในอางไม

ใหเพอนใชนำาฉดลางเพอหาทองคำา ไดมโอกาสพดคยกบคนฉดนำา ถามเขาวา

“มาจากไหนกนครบ” คนลางแรบอกวา อยทวฒนานคร สระแกว นแหละ

ถามวา “พบทองคำาบางหรอยง” คนลางบอกยงเลยตอนนทดลองลางชนแร

ชนนดกอน ถาจะเจอทองคำาคงตองขดลกลงไปอกประมาณหนงเมตร ทองคำา

ทไดมรปรางตางๆ กน เชน บางครงเปนเมด บางครงเปนเสนคลายเสนผม

บางครงเปนแผน ขนาดนำาหนกตงแตหนงกรม หากรม สบกรม ไมแนนอน

จากการศกษาการเกดแหลงแรทองคำา เกดไดจาก 2 แหลง คอ

การเกดจากสายแรหรอทางแรทองคำาซงเกดรวมกบหนอคน เชน แรควอตซ

กบแรไพไรด อกแหลงหนงเกดจากแหลงแรบนลานแร ซงมธารนำาไหลผาน

จงมกพบทองคำาปะปนกบ กรวด หน ดน ทราย แหลงแรทองคำาแหลงน

จงเคยเปนทองนำามากอน แหลงแรทองคำาทขดบรเวณ บานบอนางชง

ตำาบลหวยโจด อำาเภอวฒนานคร จงหวดสระแกว ซงอยใกลเชงเขาสามสบ

นาเปนแหลงแรบนลานแรซ งมธารนำาไหลผาน ชนดแหลงแรทองคำา

แหลงทสอง

แรทองคำ�นนสำ�คญไฉน

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม50

อำาเภอพะโตะอยหางจากจงหวดชมพร ตามเสนทางลดเลาะ

ผานไหลเขาทสองขางทางเตมไปดวย สวนปาลม สวนหมาก สวน

ยางพารา สวนทเรยน สวนลองกอง มงไปทางจงหวดระนอง ระยะทาง 120

กโลเมตร อำาเภอพะโตะมอะไรเปนแรงจงใจใหมาละ แนนอนพะโตะ

ตองเปนแหลงเรยนรทถกแกะรอยเพอมาศกษาสองเรอง คอ หนวย

อนรกษและจดการตนนำาพะโตะ และเรองธนาคารตนไม

ถามวาไดอะไรจากการดงานแหลงเรยนรทงสองแหงนบาง

ตอบไดเลยวาไดรบรถงความพยายามของเจาหนาทปาไมทมงมน

ในการรกษาปาตนนำาพะโตะ ดวยยทธศาสตรอจฉรยะทเรยกวา

“คนอยปายง” ใชคนรกษาปาอยางมสวนรวมประสบผลสำาเรจอยาง

ไมเคยเปนมากอนและความพยายามทจะตคาตนไมใหเปนทรพยสน

บนทกอยในสมดบญชธนาคาร แมอยในระยะตอสแตกเปนการเรมตน

อยางยอดเยยมทจะเรยกปากลบคนสโลกใบน แนวคดธนาคารตนไม

มขอตกลงรวมกนวาไมยอมตคาตนไม 4 ชนดไดแก ตนยคาลปตส

เพราะทำาลายสงแวดลอม ไมกฤษณาเพราะเนอไมถกเจาะกระตน

สารหอม ตะกยกษเปนไมนายทนผลประโยชน ยางพาราเปนไม

เศรษฐกจอยแลว

หลงจากศกษาดงาน ขอเบกบานกบการลองแพไปตามแมนำา

พะโตะ ชมตนมะเดอ ตนไผรมฝง ทงถอ ทงพาย คดทายเรอยางไป

ตามเกาะแกง ใหเบกบานในชวงเวลาหนงของชวต

ลองแพแมนำ�พะโตะชมพร

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 51

ตอนสายวนเสารท แปดเดอนพฤษภาคม ทอทยานแหงชาต

ปางสดา คกคกไปดวยคณะเตรยมงาน ดวยในวนท 29 พฤษภาคม

ทจะถง จงหวดสระแกวจะจดงานวน “เมองผเสอของผนปาตะวนออก”

ณ อทยานแหงชาตปางสดาแหงน ไดมโอกาสพดคยกบหวหนาอทยานฯ

คนปจจบนคอ คณชาตร ผดงพงษ ซงเปนเลอดเนอเชอไขของชาว

สระแกว ทานกลาวถงผเสอไวอยางนาฟงวา “วงจรชวตของผเสอทอทยาน

แหงนมนเปนไปตามธรรมชาต ดวยความสมพนธและความเกยวโยงกน

เชน ชนดของตนไมทเปนแหลงอาหาร ความชนของอากาศ ปรมาณฝนตก

การจะบอกวาปนจะพบเหนผเสอนอยหรอมากกกำาหนดไมได ทเดยว

หากทกคนเขาใจธรรมชาต กจะชนชมความงามของผเสออยางมความสขได

แมพบเหนผเสอเพยงเลกนอยกตาม” หลงจากพดคยกบคณชาตรแลว

ถงเวลานดหมายกบ คณแกว คอนคำา นกสอความหมายของอทยาน

คนสำาคญทนดกนไว แกวชวนวา “อาจารยครบ ผมจะพาไปดนกพญา

ปากกวางอกสเงนทำารงอยรมนำา ทำารงไมคอยสวยหรอก ทำาสงจากพนดน

สกหนงเมตรครง รงของเขา ทำาทางเขาออกดวยนะ” เมอไปถงรงสงเกต

โดยรอบหางจากรงไปประมาณสบเมตร นกพญาปากกวางอกสเงนเกาะอย

คาคบสงขนไปประมาณหาเมตร เฝามองเราอย ขนาดโตกวานกกระจอก

นดหนอย นกพญาปากกวางอกสเงนทำารงบนตนไมขนาดเลกอยรมนำา

คงปองกนสตวอนรบกวน เชน ง กระรอก กระแต นอกจากพาไปดรง

เจานกพญาปากกวางอกสเงนแลว แกวยงพาไปดรงนกจบแมลงจกดำา

ทำารงอยรมทางใกลคน ทำารงนารกและสวยงามมากดวย

สรปวา นกนอยทำารงแตพอตว ความสวยงามของรงตามนสยนก

ความปลอดภยมาอนดบแรก

รงนกพญ�ป�กกว�งอกสเงน

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม52

หากชวตเปนของเรา ชวตชางมคาเหนอกวาสงใดใด จะกนกคำานงถงสขภาพ อาหารทกนตองม

คณคา มประโยชน ซอหามาดวยทรพยเทาใดกไมวา ทอยทอาศยตองอยในภมประเทศอนด อยสขสบาย

ปลอดภยใชทรพยมากมายพยงใดกยอมแลก เจบไขไดปวยตองไปหาหมอทเกง โรงพยาบาลชนดแม

ตองจายคาบรการสงเพยงใดกไมปฏเสธ เสอผาเครองนงหมตองมยหอใหความอบอนในฤดหนาวระบาย

อากาศไดดในฤดรอนสวมใสสบาย เพราะชวตเปนของเราเราตองดแล ชวตเรามคากวาสงอนใด ทำาเพอ

ชวตตนเองทำาไดทงนน

ชวตคนอนละ ไมเปนไร ตายบางไมเทาไร ชวตเขาไมคอยมคณคาซกเทาใด การศกษากมนอย

ดอยความร คณภาพชวตไมตองคำานงถงหรอกหาเชากนคำาอยแลว หาไดกกน หาไมไดกอด ตายบางก

ยงเหลออกหลายลานคน พวกนนาตายไปใหหมด ทำาเศรษฐกจของชาตพง ชาตสญเสยรายไดไปมากมาย

ชวตพวกนเปรยบเทยบกบการสญเสยตกอาคาร หาง รานคา ความเสยหายของชาตเทยบไมไดเลย..

นแหละสำานกมนษยทลมรากเงา

อยาลมวาทกชวตตางเกาะเกยวผกพนกน หากชวตหนงอยไมได อยาหวงวาชวตของตนทมคา

จะอยได มนษยเปนสตวสงคมตองพงพาอาศยซงกนและกน สำานกของผบาอำานาจแสวงหาผลประโยชน

ลาภยศ สรรเสรญ เปนสำานกของการทำารายตนเองและเผาพนธของมนษยรวมโลก...... แมแตเดรจฉาน

ยงรกชวต .......มนษยผไมรกชวตเพอนมนษยยงกวาเดรจฉาน

ชวตหนงมค�กว�ใดใด

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 53

Sydney Distance Education High School SDEHS เปนสถานศกษาทางไกลของรฐบาล

ออสเตรเลย ทดดแปลงอาคารเกาหรอบานเรอนในสมย ประมาณ ค.ศ. 1883 มาเปนสถานศกษา

ภมทศนแตกตางไปจากสภาพทวๆ ไป อาคารสงเพยง 2 - 3 ชน ใชสเกาๆ มภาพกจกรรมทนกศกษา

เขยนไว ประดบหองเรยน มการเรยนการสอนไมมาก เหนเดกๆ เลนกฬา (เดกอนบาล) อยางอสระคร

ยนดอยหางๆ มการเรยนการแสดง Drama หอง present ใชเทคโนโลยในการนำาเสนอ คอ กระดาน

สมผส ในลกษณะคลายจอคอมพวเตอรขนาดใหญอยหนาหองเรยน ผนำาเสนอใชสอไดด ใชเวลากระซบ

ใชเทคนคหลากหลาย เปลยน Software หลายรปแบบ คณ Mark ผจดการไดนำาเสนอประเดนสำาคญของ

SDEHS คอFlexible Learning : Blended Delivery Quality Individualised Education “ยดหยนใน

การเรยน : เขาถงกลมเปาหมาย เนนคณภาพการศกษารายบคคล”โดยขยายความ Flexible Learning

Blended Delivery ไดแก 1. Printed Learning materials 2. Online Units of work and courses

3. Laptops 4 Learning 4. CD and DVD 5. Telephone 6. E mail 7. Videoconferencing - field

service visits to home and School- Study days - Excursions เมอเสรจจากการนำาเสนอ

เจาภาพพาคณะเยยมชมอาคารสถานท เชน หอง e - learning หอง Drama พรอมเลยงอาหารวาง

ทเรยกวา Finger Foods และชา กาแฟ ทกคน ประทบใจ มแตรอยยมใหกนสดทาย ทานเลขาธการ

กศน. มอบของทระลก คณะผบรหารและคร ถายภาพรวมกน กอนจากคณ Mark ยกมอไหวแบบคนไทย

คณะของเราไปศกษาดงานท Sydney distance education high school ไดรบการตอนรบ

อยางดยง...ขอขอบคณมา ณ โอกาสน

รอยยมจ�กมตรภ�พต�งแดน

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม54

ศนยวทยาศาสตรแหงเมอง ASAHIKAWA ตงอยในเกาะเหนอ คอ

เกาะฮอกไกโด ของประเทศญปนชวงเวลาของเดอนธนวาคมเมอง Asahikawa

อากาศหนาวเยนอณหภมตดลบ (-8 องศาเซลเซยส) หมะตกพายหมะโปรยปราย

ตลอดเวลา ศนยวทยาศาสตรแหงนเรมกอตงและปรบปรงจากขนาดเลกมาส

ขนาดใหญในปจจบน นำาเสนอเรองราวทางดาราศาสตร 2 สวน สวนแรก

เปนโดมทองฟาจำาลองขนาดเสนผาศนยกลาง 18 เมตร จผชมได 170 ทนง

สวนทสอง เปนกลองดดาวม 2 ตว ตวแรกเสนผาศนยกลาง 20 เซนตเมตร

ตวทสองเสนผาศนยกลาง 65 เซนตเมตร สามารถดดาวในเวลากลางวนได

กลมเปาหมายเปนเดกและผใหญในสดสวน 50 : 50 โดยทวไปผปกครองจะนำาบตร

มาเยยมชม ผเยยมชมตอปประมาณ 280,000 คน ใชงบประมาณดำาเนนงาน

ปละ 70 ลานบาท เกบรายไดตอปประมาณ 7 ลานบาท งบประมาณทใชได

จากเมอง Asahikawa ในศนยวทยาศาสตรแหงนเนนนทรรศการเรองเกยวกบ

ดาราศาสตร เชน เครองทดลองการเหวยงจำาลองเมออยในอวกาศ หองความเยน

จำาลองหองปฏบตการทขวโลกใต อณหภม -30 องศาเซลเซยส นทรรศการเนน

ใหเกดปฏกรยาตอบสนอง เชน ตองสมผส ตองทดลองเรยนรจรง มการแลกเปลยน

ขอมลขาวสารกบองคการทางวทยาศาสตรภายในประเทศเสมอๆ คำาสำาคญ ของ

Asahikawa Science Center

- นำาเสนอเฉพาะเรองเกยวกบดาราศาสตรและอวกาศ

- สดสวนผใหญตอเดก 50 : 50 (ผเขาชม)

- ใชงบประมาณของเมอง Asahikawa

- มการแลกเปลยนขอมลขาวสารเสมอ

Asahikawa Science Center

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 55

Miraikan ออกเสยงเปนภาษาญปนวา “มไรกง” คำาวา

mirai แปลวา อนาคต คำาวา Kan แปลวาศนย รวมความแลว

Miraikan แปลวา ศนยแหงอนาคต แนวคดในการจดทำามาจาก

แนวคดและความปรารถนาของนกบนอวกาศญปนทเดนทาง

ออกไปนอกโลกมองเหนความสวยงามของโลกเกดความหวงใย

ในสงแวดลอมโลก หวงใยในชวตความเปนอยของมนษยและ

สรรพชวต ในการออกแบบนทรรศการและสงประดษฐมนกวจย

เปนจำานวนมากมสวนรวมในการดำาเนนการ มการใชเทคโนโลย

สมยใหมทงของประเทศญปนและของชาตอนๆ สงทโดดเดนของ

Miraikan คอเรอง กจกรรมการเรยนรมหอง workshop มการ

Design การทดลองตามความตองการของกลมทแจงความประสงค

ในการเรยนรไวกอน หรอ Design กจกรรมใหมในการทดลองทก

สปดาห (เปลยนทกสปดาห) สงทโดดเดนในสวนนทรรศการคอ

หองโถงใหญแสดงการจำาลองลกโลกทหมนเคลอนไหวทเรยกวา

Geo - cosmos ซงเปนสดยอดของเทคโนโลยปจจบน การแสดง

หนยนต การแสดงเรอดำานำาลกเพอศกษาทองทะเลคำาสำาคญของ

Miraikan

- ออกแบบจากจนตนาการความหวงใยโลก

- นกวจยมสวนรวมในการออกแบบ

- ใชเทคโนโลยสมยใหมทงในและตางประเทศ

- มหอง Workshop เพอ Design กจกรรม

- ยกยองนกบนอวกาศเปนบคคลสำาคญ

Miraikan

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม56

พพธภณฑธรรมชาตและวทยาศาสตรแหงชาต (NMNS) ญป น ตงอยในมหานครโตเกยว

มประวตความเปนมาทยาวนาน พฒนาและเปลยนชอมาหลายครงโดยเรมตงแตเดอนตลาคม ค.ศ. 1871

นบถงปจจบน ค.ศ. 2009 เปนเวลากวา 138 ปแลว การบรหารจดการมบคลากรปฏบตงาน 80 คน

อาสาสมครมากกวา 300 คน ขอตกลงการมารวมงานของอาสาสมคร กำาหนดวนมาทำางานเปนวนไหน

โดยมเงอนไขวาหนงปตองมาไมนอยกวา 12 ครง คาตอบแทนอาสาสมครเปนคารถไฟในการเดนทาง

มาปฏบตงาน อาสาสมครเปนผทมความรดานวทยาศาสตรทเกษยณอายแลวเปนสวนใหญ การจดทำา

นทรรศการถางบประมาณไมมากจะจางทำาเปนชนงาน ถางบประมาณมากใชการทำา TOR มนกวจยคอย

ใหคำาปรกษา ขณะเดยวกนนกวจยอาจทำาวจยไดโดยอสระ

พพธภณฑธรรมชาตและวทยาศาสตรแหงชาต จดแสดงนทรรศการไว 2 อาคาร อาคารทหนง

จดแสดงเกยวกบชวตบนผนโลก เชน สตวปา ซากไดโนเสาร เทคโนโลย และวทยาศาสตรดานตางๆ

อาคารทสอง เปนเรองของคนญปนเกยวกบ สงแวดลอม ประวตความเปนมา โครงสรางของเกาะญปน

ประชาชนคนญปน เทคนคตางๆ ทสงเกตจากธรรมชาต และสงกอสรางทญปนพฒนาขน โดยเฉพาะ

หองฉายภาพยนตร 360 องศา ซงนำาเสนอเรองเกยวกบโลกลานป ยคไดโนเสาร เมอเขาไปชมแลวตน

เตนมาก เสมอนอยในบรรยากาศจรง เดกเลกเขาไปชมกบผปกครองรองไหดวยความกลว

สรปวา พพธภณฑธรรมชาตและวทยาศาสตรแหงชาตญปนมความทนสมยและยอดเยยม

เหมาะตอการศกษาดงานคำาสำาคญ ของ National Museum of Nature and Science

- เปนพพธภณฑเกาแก อายกวา 138 ป

- มอาสาสมครทมความรชวยปฏบตงาน

- มหองฉายภาพยนตร 360 องศา

- นำาเสนอความเปนญปนของคนเกาะญปน

National Museum of Nature and Science

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 57

พพธภณฑวทยาศาสตรญปน (Science museum in Japan) ตงอยในมหานครโตเกยวเรมกอ

ตงเมอป ค.ศ. 1964 โดยองคกรเอกชนซงเปนบรษทใหญๆ ในญปนรวมลงทน เชน บรษท HITACHI

วตถประสงคคอการปลกฝงเยาวชนใหมทกษะทางวทยาศาสตร เขาใจเทคโนโลยเกยวกบผลตภณฑและ

เรยนรผลการวจยใหมๆ ทคนควาเพมเตมอยเสมอ พพธภณฑวทยาศาสตรญปนจดแสดงไว 5 ชน ทกชน

มหองนำาของบคคลธรรมดาและคนพการ

ชนแรก เปนสวนการใหขอมล ประชาสมพนธ ชองเกบตว รานคาของทระลก

ชนทสอง เปนลานแสดงเกยวกบววฒนาการของจกรยาน และเทคโนโลยของเครองยนตตางๆ

ทสดยอดคอ การแสดงระบบควบคมการไหลของพลงงานรถยนตทประหยดพลงงานทสดในโลกเรยกวา

Hybrid car ทเหนเปนรถยหอ Lexus และหองสมดวทยาศาสตร

ชนทสาม เปนการนำาเสนอเรองราวเกยวกบโลกของเรา ในนทรรศการมทงสวนใหเรยนรดวย

ตนเองและมอาสาสมครนำาทดลองเพอการเรยนร เชน เรองวฏจกรชวต เรองเชอเพลงจากซากพชซากสตว

ปรากฏการณธรรมชาต เรองเสยง แสง ไฟฟา

ชนทส นำาเสนอสงประดษฐทมนษยสรางขนใหโลก เชน เครองยนต กลไกเครองจกรตางๆ

หนยนต หองปฏบตการคอมพวเตอร ชนนมหองฉายภาพยนตรทตองใชแวนตาสามมตชม

ชนทหา เปนการทดลองการทำางานของรางกายมนษย เชนการเคลอนไหว การมองเหนส แสง

การใชแรงกบเครองผอนแรง รวมถงการทดลองเกยวกบ DNA พพธภณฑวทยาศาสตรของญปนใชงบใน

การบรหารจดการจากการรวมทนของบรษทปละประมาณ 200 ลานบาท มบคลากรปฏบตงาน 100 คน

มอาสาสมครรวมทำางานเปนครงคราว 20 คน ผเขาชมปละประมาณ 600,000 คน

คำาสำาคญของ Science museum in Japan

- องคกรเอกชนลงทน

- นำาเสนอเทคโนโลยของผลตภณฑ

- นำาเสนอเทคโนโลยใหมๆ

Science museum in Japan

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม58

วด “อะซาคซะ” ในมหานครโตเกยวเปนวดเกาแกทสรางมานบพนปท

ชาวญปนแตโบราณเดนทางมากราบไหวพระโพธสตวเจาแมกวนอม และวดแหง

นมโคมไฟทใหญทสดในโลกเปนศลปะทสวยงามมผคนเดนทองเทยวบรเวณวด

นบหมนนบแสนคน กจกรรมทโดดเดนของบรเวณถนนหนาวดแหงนคอ “คนลากรถ”

ชาวญปนผชายหนมทรางกายแขงแรง สงางาม ทำาหนาทคนลากรถพานกทองเทยว

ชาวญปนและชาวตางชาตชมสถานททางประวตศาสตรและวฒนธรรมญปน

พรอมทำาหนาทเปนมคคเทศกใหความรในสถานทนนๆ ไปพรอมกน

จากการสงเกต กลมคนนงรถถาเปนชาวญปนมกเปนหญงสาวนงไปเปน

คหรอหนมสาวทมพธแตงงานโดยมคนถอโคมไฟญปนวงนำารถลาก 2 คน วงไป

บนถนนคลายกบบอกวา “ฉนทงสองคนไดสละโสดแลวนะ” แตถาเปนชาวตางชาต

ทเหน เปนคชายหญงสงอายเสยมากกวา เสยดายวาไมมโอกาสไดนงและฟงคน

ลากรถใหความร สงทเหนอาจเปนเพยงเรองเลกๆ ทลงรายละเอยดไมไดเทาใดนก

หมายเหต ขอมลทเขยนบางสวนไดฟงจาก มคคเทศก ผนำาศกษาดงาน

คนล�กรถผบอกเล�เรองร�วท�งประวตศ�สตรและวฒนธรรมของญปน

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 59

มหานครโตเกยวมคนอาศยอยหนาแนนมาก ในพนทราบทไมกวางใหญ

แหงนมประชากรตามสำามะโนประชากรอยประมาณ 15 ลานคน แตม

ประชากรแฝงทเดนทางจากรอบๆ มหานครมาทำางานในโตเกยวมาก ประมาณ

กนวามหานครโตเกยวมผคนเคลอนไหวอยถง 30 ลานคน เราจงมองเหน

ผคนทเรงรบ แตงตวทนสมย บานเมองกสวยงามเปนระเบยบ การตอส

การแขงขนเพอการดำารงชวตเปนไปอยางทาทายแนนอนทสดทตองมกลมคน

ทตอสแขงขนแลวออนลาโรยแรง อาจกลาวไดวาเปนผพายแพในการส

เพอการดำารงชวต เราอาจพบเหนเขาเหลานนเปนคนไรบานอาศยอยตาม

สวนสาธารณะทพกผอนรมแหลงนำา เอกลกษณของคนไรบานคอหอ

ทรพยสมบตทใชหลงจากพกผอนนอนหลบแลว โดยใชผาพลาสตกสฟาผกมด

อยางเปนระเบยบทกวน หากเราเดนทางในโตเกยวเมอเหนผาพลาสตกสฟา

คลมของผกมดอยแสดงวาบรเวณนนเปนทอยของคนไรบานชวตของ

คนไรบานอาจดลำาเคญ แตเปนชวตคนแกทอยอยางมวนย มความเปนระเบยบ

ไมสรางความเดอดรอนใหสงคม และอยอยางมศกดศรของความเปนมนษย

อาจกลาวไดวา “แมเปนผพายแพแตกแพอยางมศกดศร” ขอมลเพมเตม

ผาพลาสตกสฟาทคนไรบานใช มคคเทศกบอกวาคนไรบานไดมาจากนกทองเทยว

ญปนทนำามารองนงในชวงเวลาชนชมกบดอกซากระบาน

คนไรบ�นกบผ�คลมสฟ�

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม60

นกทพบเหนมากทสดในญปนคงเปน “อกา” อกาอาศยอยทวไป ในเมอง

จงเหนอกาบนอยในสวนสาธารณะ ตามอาคารบานเรอน บรเวณตกสงๆ ทสำาคญ

พบอกาทนความหนาวเยนของหมะได แสดงวาบรเวณทหมะตกอกากอยได ทญปน

ไมพบเหนถงขยะอยขางถนน ถงขยะตองมเจาของมผดแล ฉะนนทกบานจงตองม

ถงขยะเปนของตนเอง มการแยกขยะมสถานททงขยะของหมบานเปนททงขยะรวม

โดยรฐกำาหนดใหประชากรของตนรวมรบผดชอบโดยการซอถงขยะจากรฐเพอให

เกดความตระหนกและเปนการเสยภาษสงแวดลอมไปพรอมกนดวย

ในญปนไมมสนขจรจดรอถงขยะ สนขทกตวตองมเจาของ มปลอกคอ

หากเจาหนาทพบสนขไมมเจาของ เขาจบไปขงไวเพอรอเจาของมารบประมาณ

10 วน หากพนจากนนเขาจะทำาลายสนขเพอปองกนโรคระบาด แมวาไมมสนข

จรจดรอถงขยะทญป น มอกาผชาญฉลาด ซงมความสามารถพเศษคอตาไว

แกะรอถงขยะทมอาหารได อกาบางตวแมแตขวดนมยงสามารถเปดกนได

สรปวา อกามพฒนาการเพอใหเผาพนธตนเองอยรอดในสงคมเมอง

อยางนาพศวง หมายเหต ขอมลสวนใหญไดจากมคคเทศกประจำาคณะศกษาดงาน

ถงขยะกบอก�ในญปน

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 61

ในชวงเวลาของการไปดงานทประเทศญปน ระหวางวนท 11 - 16 ธนวาคม 2552

ความประทบใจทไดจากธรรมชาต นบเปนของขวญอนลำาคาคอ หมะแรกทเมอง ASAHIKAWA

ซงเปนเมองอยในเกาะฮอกไกโด หมะตกหนกมากเพอตอนรบคณะของเรามา 3 วนแลว สงทตนเตนคอ

การไดเหนผลกหมะปลวลงมาเหมอนขนนกเลกๆ เบาๆ ปลวลงมาเฉยงๆ ตามแรงลมแลวเกาะกองบรเวณ

พนดน บรเวณกงไม บรเวณหลงคา เมอตกลงมาเปนจำานวนมาก บรเวณชายคาฝงทไมถกลมหมะปะทะ

หมะยอยลงตามชายคา คลายรงผงถาหมะละลายในบรเวณชายคาเปนเหมอนเขมนำาแขง เลมเลกๆ

เลมใหญๆ พงลงมาจากชายคาเตมไปทงแถบ ในแมนำา นำาจบตวเปนนำาแขง บางบรเวณทยงไมเปนนำา

แขงมองเหนเปนวนๆ หากยงเปนนำาอยนกนำาไดอาศยบรเวณวางๆ นนเลนนำาหาอาหาร ภมปญญาของ

คนเมองหนาวในญปนทคำานงถงธรรมชาต และสงแวดลอม เขาปกปองตนไมจากการถกหมะเกาะทบ

โดยการใชไมลำาตรงๆ นำาไปผกกบตนไมโดยใหไมสงขนไปกวาตนไมอกประมาณ 2 เมตร จากนนใชเชอก

ผกปลายไมสวนทสงสดหลายๆ เสน นำาปลายเชอกอกดานหนงมาผกกบกงแตละกงเพอใหกงไมทนกบ

นำาหนกหมะได เมอหมะเกาะเชอกจงดคลายกระโจม ชาวญปนเรยก “เชอกจบหมะ”

หมะเมอตกหนกการเดนทางลำาบากรถยนตทจอดไวทกคนตงใบปดนำาฝนขนไว หมะเกาะเตม

คนรถ บรเวณหนาบานและถนนประชาชนในบรเวณนนๆ ออกจากบานมากวาดหมะเปนระยะๆ เพอไมให

หมะกอตวกองสงเกนไปจนไมสามารถเปดประตบานไดหรอไมสามารถเดนบนถนนได

ขอมลเพมเตม มคคเทศกบอกวาผลกของหมะมลกษณะทไมเหมอนกนเลยนบเปนความมหศจรรย

พนผลกกพนแบบ

หมะแรกทเมอง ASAHIKAWA

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม62

เมอเดนทางไปประเทศญปน ความสขหนงทไดรบรวมกบคนญปนคอการ

ไดนงสขภณฑทมความสะอาด สะดวก สบาย ทสดในโลก เครองสขภณฑญปน

ถกพฒนาขนเพอสนองความตองการจรงๆ เรมดวยหากเปนฤดหนาว ฝาครอบ

สขภณฑทนงมเครองทำาความอนทำาใหเรานงสบาย ฝาครอบปด เปด มโชคอพขน

ลงชาๆ ไมเกดเสยงดง เมอปลดทกขแลวมปมฉดนำาลางพงขนตรงตำาแหนง เลอกได

วาจะใชนำาอนหรอนำาเยน เมอลางเสรจมปมกดหยด ความสขทไดรบจากสขภณฑ

ของญปนทำาใหคดถงแมมากๆ ตอนเราเปนเดกมแตแมลางกนให มาญปนเหมอน

กลบไปเปนเดกอกครงหนง ทานวาดไหมละ ความสขทไดรบจากสขภณฑของญปน

ขอกลาววา “I LOVE JAPAN VERY MUCH”

คว�มสขของคนญปนกบสขภณฑ

มไดเขยนวาญปนดกวาไทยอยางไร แตเขยนถงญปนมบางอยางทไทยเราไมม ซงเปนสงทอาจ

นำามาพจารณาวาหากไทยเรามสงเหลานจะดหรอไม เพราะญปนเขาทำาสงเหลานแลวประเทศชาต

เขาเจรญพฒนาดขนตลอดเวลา ขอเขยนความตางเปนขอๆ ดงน

ขอแรก ญปนมบคคลรบผดชอบถงขยะสวนตวโดยมการแยกชนดของขยะ มองคกรบรษทหรอ

หนวยงานทกแหงรบผดชอบขยะโดยแยกประเภทขยะของตน

ขอทสอง ประชาชนญปน มความหนาแนน คนญปนจงเขาควเพอใหเกดลำาดบกอนหลงไมวา

เพอซอของ เพอใชบรการหองนำา ทำาใหเกดความเปนธรรมในสงคมโดยอตโนมต

ขอทสาม ความตรงตอเวลา ทงเครองบน และรถไฟเดนทางตรงเวลา หากเวลาตางกนเพยง

1 นาท รถไฟกอาจเปนคนละขบวนกนแลว เครองบนกเชนกน เครองบนขนจากสนามบนตอเนองกน

เปนนาท ความไมตรงตอเวลาอาจทำาใหพลาดโอกาส เสยโอกาส สดทายอาจเปนผดอยโอกาสไปในทสด

ขอทส การเปนอาสาสมครเพอชวยเหลอสงคม อาจพบผสงอายเปนอาสาสมครชวยดแลสงคม

เชน เปนคนกวาดถนนและกวาดหมะในสวนสาธารณะ เปนยามเปดประต เปนผบรรยายในพพธภณฑ

ขอทหา ญปนคำานงถงธรรมชาตและสงแวดลอมมาก ทงความเปนอย อาหารการกน ความสะอาด

การประหยดพลงงาน การใชทรพยากร การดแลโลกทงใบ มการปลกฝงใหเดกเยาวชนเขาใจถงความจำาเปน

ในการดแลโลก (SAVE EARTH)

คว�มต�งระหว�งญปนกบไทย

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 63

เมอคนนฝนตกทอทยานแหงชาตปางสดา รงเชา

ผเสอมากมายบนอยบนยอดตนไมทมดอก มเกสร มองไป

เปนสสมอฐตดกบสเขยวของใบไม ผเสอชนดนนคอผเสอ

สอฐธรรมดา พรงนจะเปนวนเปดงานเทศกาลดผเสอ

ทกอยางพรอมแลว สถานทถกเตรยมไวอยางด ผเสอก

มากกวาทกปทผานมา ขณะทเดนไปตามถนนลกรง มองเหน

งชนดหนงเลอยชามากๆ สายหวไปมาเบาๆ อยบนถนน

ลกษณะคลายงเขยวปากจงจก แตทำาไมตวถงเปนสขาวตลอด

หรอเปนชวงเวลาทงลอกคราบ จงบนทกภาพไว เมอเดน

กลบมาถงททำาการของอทยานนำาภาพมาใหเจาหนาท

สอความหมายด เขาบอกวา งชนดนชาวบานเรยกวา

“งวงกลางดง” นาจะเปนงทมพษออน

กลบมาททำางานสบคนอยางละเอยด งสขาวท

แสนสวยตวนมช อวา งปากจงจกสเทา เปนงไมมพษ

ในโลกนมอะไรอกมากมายทเรายงไมร บคคลทมการเรยนร

อยเสมอๆ ถอวาเปนบคคลผไมประมาทในชวต

งป�กจงจกสเท� (สข�ว) ทป�งสด�

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม64

ไมสกเคยเปนสนคาสงออกของประเทศในอดตตดอนดบหนง

ในสาม ไดแก ขาว ยางพาราและไมสก เวลาผานไปสหาสบปไมสก

เกอบหมดประเทศ แมปลกทดแทนอยางไรกไมทนใช สำาหรบคนทรกปา

เหนคณคาและประโยชนของตนไมพยายามทกวถทางทจะทำาใหตนไม

ขนาดใหญคงอย เพราะตนไมใหญเกบนำาไวมากใหความชมชนและ

ความรมเยน ทำาใหแมน ำาลำาธารตางๆ มน ำาไหลตลอดป คนไทย

กวารอยละเกาสบเจดนบถอศาสนาพทธ การบวชถอวาเปนการสราง

บญกศลสงสด คนรกปาจงนำากศโลบายนมาใชกบตนไม เปนการบวช

ตนไมปาเพอรกษาตนไม ปาไมตนนำาลำาธาร

รมถนนพหลโยธนถนนหมายเลขหนงของประเทศจากจงหวด

ลำาปาง ไปอำาเภองาว บรเวณคายฝกรบศนยสงครามพเศษประตผา

มกจกรรมบวชตนสกเปนจำานวนมาก การบวชตนสกเปนกจกรรมทรวมใจ

ของผคนหลายฝายไดมสวนรวมในการรกษาตนสก ใหพนจากการถก

บกรกทำาลายดวยพธกรรมการบวชตนไม

ก�รบวชตนสกทค�ยประตผ�

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 65

ในชวงเวลา 2 - 3 ป ทผานมา มโอกาสไปพก เยยมเยอนอทยานแหงชาต

หลายแหงเกอบทกภาคของประเทศไทย ไดพบเหนศกยภาพและจดเดนของ

อทยานแหงชาตแตละแหง มอทยานแหงชาตแหงหนง ทมการจดการในเรอง

การรกษาความสะอาดของบรเวณสถานทของอทยานไดดเยยม อทยาแหงชาต

แหงนนคอ “อทยานแหงชาตตาดโตน”

อทยานแหงชาตตาดโตน มอาณาเขตพนทอยในเขตอำาเภอเมอง จงหวด

ชยภม จดเดนของอทยานแหงนคอ นำาตกตาดโตนทสวยงามแมวานำาตกจะไมสงนก

แตบงบอกเอกลกษณของนำาตกในภาคอสานคอมลานหนกวางใหญ มแมลงปอ

นำาตกหลากหลายสายพนธ ความรมรนของปาไมนานาพนธ มบานพกทสงบเงยบ

มการรกษาความสะอาดอยางดเยยม

สรปวาอทยานแหงชาตตาดโตน เปนแหลงทองเทยวพกผอนและศกษา

เรยนรธรรมชาตในเรองแมลงปอนำาตกและตนไมพรรณไมไดดแหงหนง

อทย�นแหงช�ตต�ดโตน

ชองสะงำาเปนดานชายแดนระหวางไทย - กมพชา อยทจงหวดศรสะเกษ ชองสะงำาเปนดานเลกๆ เสนทาง

เปนถนนลาดยางทลดเลาะไปตามไหลเขาเทอกเขาพนมดงรกซงอยในสภาพชำารด รถไมสามารถวงไดเรว จงทำาให

สามารถสงเกตธรรมชาตขางทางไดมากยงขน สงทพบคอปาบรเวณนเปนปาทไมมตนไมใหญมากนก ตนไมทรจก

ไดแก ตนพะยงทยงมขนาดเลก ตนตะแบกปาใบเลกขนาดเลกบานดอกสชมพปนมวงกระจายอยท วไปในเดอน

มถนายน อกสงทนาจดจำาคอ การไดพบผเสอหางตงแววมยราซงจดวาเปนผเสอหายาก บนอยทวไป ผเสอแววมยรา

ขณะบนมองเหนปกเปนสดำามแตมสเขยวอมฟาอยปกบน มองคลายนกยงรำาแพนสวยงามมาก ผเสอแววมยราบน

ไปมาไมยอมเกาะ สวนผเสอทเกาะดดกนเกลอแรบนพนดน ไดแก ผเสอหางตงชะออน ผเสอหางตงชะออนเปนผเสอ

ทพบเหนไดงายทวประเทศ จดวาเปนผเสอขนาดใหญบนชาชอบเกาะกนเกลอแร ทำาใหถายภาพไดงายและถายภาพ

ไดสวย

สรปวา ชองสะงำา เปนบรเวณชายแดนไทย - กมพชา จงหวดศรสะเกษทสามารถศกษาเรยนรเรองผเสอได

ดอกแหงหนง

ผเสอห�งตงชะออนทชองสะงำ�

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม66

บานตากลาง ตำาบลกระโพ อำาเภอทาตม จงหวด

สรนทร ทเขยนบอกสถานทเตมยศ เพราะทแหงนไดชอวาเปน

“หมบานชางเลยงใหญทสดในโลก” คนทอาศยอยทบานตากลาง

เรยกตวเองวา “กวย” แตคนทวไปในจงหวดสรนทรเรยก

ชาวกวยวา “สวย” ในอดตชาวกวยมอาชพคลองชางปามาฝก

ใชงานและเลยงเปนสตวเลยงประจำาครอบครว ดวยเหตนจง

ทำาใหวถชวตของชาวกวยและชางแยกกนไมไดมาแตอดตถง

ปจจบน ชาวกวยกนขาวเหนยวในฤดทำานาอาจเหนตนขาวเหนยว

ดำาในแปลงนาลกษณะคลายตนขาวตายนงตนสดำาๆ ทบานตากลาง

มศนยคชศกษาใหเรยนรวถชวตของชาวกวยกบชาง อาจกลาว

ไดวา ชมชนบานตากลางเปนชมชนทแสดงความสมพนธระหวาง

ธรรมชาต วฒนธรรม วถชวตของผคน ผานสตวบกทมขนาดใหญ

ทสดในโลกทชอวา “ชาง” ซงใกลสญพนธเตมทแลว

คนเลยงช�ง ช�งเลยงคน

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 67

ตะแบกปา เปนตนไมยนตนทมลกษณะพเศษกวาตนไมทวไป อยสามสอยาง

อยางแรก ตะแบกปาเปนตนไมยนตนทมเปลอกบางมสขาวครม ถงนำาตาลออน

แมมเปลอกบางกลบพบวาไมมแมลงหนอนเจาะเปลอกตนตะแบกปาเลย เราจงพบเหน

ตะแบกปาลอนเปลอกขยายลำาตนทกปโดยไมพบแผลเปน เมอเปลยนเปลอกใหมผว

ลำาตนสขาวครมดสวยงาม

อยางทสอง ใบตะแบกปามหลายลกษณะมาก บางตนมใบเลกแหลม บางตน

ใบแหลมรปหอก บางตนใบมน ยากตอการสบคนขอมลเพอแยกชนดยอย คงตองอาศย

ผเชยวชาญทางพฤกษศาสตร ถาใชการสงเกตและศกษาธรรมดาคงไมสมบรณแน

อยางทสาม ตะแบกปาบานดอกสวยงามมาก อาจบานดอกจากสขาวไปเปน

สชมพออน ชมพเขม บางครงไปถงสมวงกม เชน ตนตะแบกปาชนดใบเลกแหลม

ความสวยงามของตะแบกปา ทงลำาตน ทงใบทแตกตางและดอกทบานใหเฉดสตงแต

ขาวถงมวงอยางนมนวล ทำาใหผพบเหนหลงใหลในความงามของตนไมชนดน

ตนตะแบกป�

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม68

ทอำาเภอแมเมาะ จงหวดลำาปาง เปนบรเวณหนงทสำารวจพบถานหนและ

ถกสำารองไวเปนพลงงานของประเทศ ตงแตสมยรชกาลทเจด พระปกเกลาเจาอยหว

วธขดถานหนใชวธเปดหนาดน ขนยายสวนทเปนดนออกไปกองไว เพอนำากลบมา

กลบดงเดมในโอกาสทขดถานหนนำาไปใชพอแลว วธการเชนนนบเปนโอกาสททำาให

สามารถเรยนรสงทเกดขนกบโลกของเรานบเวลาลานปทผานมาไดจากซากดกดำาบรรพ

ทพบเจอจากการขดลกลงไปในชนดนกวาสามรอยเมตรบรเวณทเคยเปนพนทชมนำา

(Wetland) มากอนในอดต

เหมองแมเมาะเคยเปนพนทชมนำาในอดต เมอขดลงไปจงพบซากดกดำาบรรพ

เชนซากชางโบราณ ชางสงา ซากหอย ซากตะพาบ ซากสาหราย ซากอนๆ ซงม

อายนบลานป ในอนาคตเหมองแมเมาะจะปดตวลง เหมองแมเมาะจะถกจดการ

ใหเปนพพธภณฑแหลงเรยนรเรองซากดกดำาบรรพและประวตศาสตรการทำาเหมอง

ถานหนของประเทศไทย ใหมนษยชาตทวโลกไดศกษาแหลงเรยนรแหงนน

ซ�กดกดำ�บรรพทเหมองถ�นหน

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 69

ทสวนประดปาตนพชมพหรอพนายพล บานดอกสชมพเตมตน แมวาพดอก

ดเปนเสนฝอยกระจายแตกลางกระเปาะของดอกพชมพกลบอดมไปดวยนำาหวาน

ทกครงทพชมพบานดอก นกกนนำาหวาน เชน นกกนปล มกมารมลอมอยทตนไม

ชนดนตงแตเชาจนเกอบเทยงทกวน

สปดาหทผานมากลบไปพกผอนฟนสขภาพทสวนประดปา ไดยนเสยงนก

รองดง “วตวตวต วววด” ทตนพชมพ เมอเดนไปใกลภาพทเหนคอนกกนปลอกเหลอง

(Olive - backed Sunbird) และนกกนนำาหวานอกชนดหนงคลายนกกนปลสเรยบ

(Plain Sunbird) เกาะดดนำาหวานของดอกพชมพอยกวาสบตว ใชกลองถายภาพ

สวยๆ ได โดยเฉพาะกนปลอกเหลองตวผ ไดแสดงพฤตกรรม “เกยวพาราส” ตวเมย

ขยบขนสเหลองบนปกทงสองขางดสวยงามและแปลกตาด

ทสวนประดปา นกและคนเปนมตรกน นกอาศยปาเปนบาน เปนแหลง

ขยายเผาพนธ มตนไมเปนแหลงอาหารไมมสารพษสารเคมทำาลายพช ทำาลายแมลง

ทำาลายแหลงอาหารในวงจรธรรมชาต นกกบคนอยรวมกนตางไดรบผลประโยชนและ

ความสขทงสองฝาย

นกกนปลอกเหลองกบดอกพชมพ

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม70

ขอสรปทางธรณวยาของดนสระแกว (Sa kaeo

series : Ska) คณสมบตทางเคมมความอดมสมบรณตำา

อนทรยวตถ ฟอสฟอรส โพแทสเซยมตำา ดนมความเปนกรด

pH 5.0 - 6.5 เปนดนทเกดจากตะกอนนำาพดพามาทบถม

บนทราบตะกอนนำาพาบรเวณตะพกลำานำาจงเปนดนตน

พบลกรงภายใน 50 เซนตเมตร ไมเหมาะในการเกษตร

เพราะจะใชการจดการอยางมาก ควรปลอยไวเปนปาธรรมชาต

ทฐานเรยนรเรองดนของศนยวทยาศาสตรเพอ

การศกษาสระแกว ขดเปนหลมลกประมาณหนงเมตรหาสบ

เซนตเมตร ทำาบนไดเดนลงไปศกษาชนดน ดนบนเปน

ดนรวนปนทรายปนกรวดสน ำาตาล ดนลางเปนดนรวน

เหนยวปนกรวดสเหลองปนแดง ถดลงไปเปนดนเหนยว

สเหลองปนแดงทความลก 150 เซนตเมตร ถงฤดฝน

นำาใตดนเตมบอ ขอบหลมพงทลายดวยดนลางเปนดนเหนยว

ทออนนม เมอขงนำาจงทำาใหขอบหลมพง ซงเปนธรรมชาต

ของดนสระแกวเปนสภาพทควรศกษาเรยนรถงบรบทแหลง

ทางธรณวทยาของดนสระแกว

นำ�ใตดนทวมฐ�นเรยนรเรอง “ดน”

ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสระแกว 71

ซ�กตนตะเคยนทองกบแปงฝนหอม ความเชอเรองนางไมทสงสถตอยกบตนตะเคยนทอง เปนความเชอทฝงใจผคน

มาชานานและไมเคยเสอมคลาย โดยเฉพาะผคนในชนบทความเชอเรองภตผปศาจ

ยงคงอยอกตอไป

ทจงหวดสระแกว ในอดตคงเคยเปนปาไมทมตนไมใหญเปนจำานวนมาก โดยเฉพาะ

ตนตะเคยนทองและคงมนางไมสงสถตอยทกตน แตนางไมไมสามารถตานเลอยยนตของ

นายทนตดไมทำาลายปาได ปจจบนไมมตนตะเคยนทองหลงเหลออยเลย เวนแตทนางไม

พาตนตะเคยนทองลงไปฝงไวใตนำาใตดน...เลยรอดมาบาง

วดใหมไพรวลย พระทานกอยากสรางโบสถ ยอมใหฆราวาสใกลวดชกราก

ตนตะเคยนทองขนมาจากนำามาจากใตดนนำามาไวทวด... โดยอางวาวญญาณนางไมไปบอก..

ผคนหลงไหลมาวดใหมไพรวลย พรอมแปงฝนหอม สำาหรบโรยตามซากตนตะเคยนทอง

เพอเอาใจนางไม โดยหวงวานางไมคงจะบอกใบใหเปนตวเลขทสอดคลองกบหวยของรฐบาล

สลากกนแบงรฐบาล ทออกสมำาเสมออยางตอเนอง

สรปวา ความเชอของประชาชนสอดรบกบความเชอของรฐบาลในเรองโชค

จากหวย

เสนทางธรรมชาตสวถวฒนธรรม72