aa - irionwikis.irion.nl/arbouw/images/b/b7/het_gebruik_van_de_draadloos... · alfons niesink ....

InnovatieCentrum Midden- en Zuid-Gelderland Postbus 44 6800 AA Arnhem

tel. 085-458948 fax 085-45931 1

Het gebruik van de

draadloos bestuurde

10-tonmeter torerkraan

Onderzoek uitgevoerd in opdracht van het InnovatieCentrum Midden- en Zuid-Gelderland te Arnhem

Mei 1993

Copyright 1993 InnovatieCentrum Midden- en Zuid-Gelderland

Delen uit deze uitgave mogen worden overgenomen en gepubliceerd met bronvermelding.

DEEL

1. Voorwoord

2. Inleiding * Achtergrond van het onderzoek " Doelstelling en doelgroep " Opbouw van het rapport en rapportage

3. Konklusies en aanbevelingen

4. Rapportage Stichting Arbouw

5. Rapportage Stichting Bouwresearch

6. Rapportage SAOB

7. Bijlagen

Pagina

1

VOORWOORD

De afgelopen jaren is er veel aandacht voor het toepassen van technologische hulpmiddelen op de bouwplaats. Verhoging van produktiviteit en verbetering van arbeidsomstandigheden zijn daarbij de leidraad.

Voor deze beide invalshoeken is het minimaliseren van menselijk tilwerk een logisch aandachtspunt. Opvallend is daarbij dat in de ons omringende landen men reeds veel gebruik maakt van torenkranen. Bouwbedrijf Gebroeders Elshof B.V. te Kilder (Gld) heeft dit gekonstateerd en de buitenlandse praktijk op Nederlandse maat gesneden door een kleine draadloos bestuurde bouwkraan aan te passen aan de Nederlandse regelgeving. Het InnovatieCentrum Midden- en Zuid-Gelderland heeft het initiatief van Elshof ondersteund door onderzoek te initieren naar de toepassingsmogelijkheden van deze kleine bouwkraan. Deze kraan is tijdens de gehele ruwbouwfase ter beschikking en behoeft niet door een aparte kraanmachinist te worden bediend. De konsekwenties van het gebruik van een lichte bouwkraan worden in dit rapport vanuit verschillende invalshoeken benaderd.

Het gebruik van de kraan is inmiddels ook getest in de praktijk en heeft daarbij goede resultaten opgeleverd. Het blijkt een goed voorbeeld te zijn van praktisch bruikbare innovatie op de bouwplaats door middel van beschikbare technologie.

Ons rest slechts de leden van de stuurgroep en meewerkende organisaties te bedanken voor hun inzet en enthousiasme, getoond tijdens de uitvoering van dit projekt. Dit projekt is mede mogelijk geworden door de financiele ondersteuning van de Stichting Arbouw en het AREIRECO (Regionaal Economisch Overleg Regio Arnhem en Nijmegen) in het kader van het projekt Struktuurversterking Bouwsektor Midden Gelderland.

Innovatiecentrum Midden- en Zuid-Gelderland Ben van den Boguert Alfons Niesink

Achtergrond en aanpak van het onderzoek

De kontakten met bouwbedrijf Gebr. Elshof B.V. uit Kilder zijn aanleiding geweest tot nader onderzoek inzake de mogelijkheden van een draadloos bestuurde en eenvoudig verplaatsbare 10 tm-torenkraan op de bouwplaats. Sinds 1991 gebruikt bouwbedrijf Elshof de genoemde kraan op al haar bouwwerken. De heer B. Elshof maakte ons opmerkzaam op de voordelen welke het gebruik van de kraan heeft met betrekking tot de arbeidsomstandigheden en de efficiency in de bouw. Als InnovatieCentrum kwamen wii onder de indruk van de onverwachte mogelijkheden die deze technologie te bieden heeft voor de bouw. In de ons omringende landen, waar zwaardere bouwdelen en prefabrikage ook meer gebruikelijk zijn, is de kontinue beschikbaarheid van kranen op kleine bouwwerken een normale praktijk. Dit in tegenstelling tot Nederland. Voor ons was dit alles voldoende reden het onderwerp nader onder de aandacht te brengen. In de eerste plaats bij de belanghebbende organisaties in de bouw.

Na overleg met de Stichting Arbouw heeft in eerste instantie de SAOB (Stichting Arbeidstechnisch Onderzoek Bouwnijverheid), in opdracht van het InnovatieCentrum een vooronderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden van de genoemde kraan.

De resultaten van het vooronderzoek waren positief en hoopgevend ten aanzien van het gebruik van de kraan. Een nader en meer gedetailleerd onderzoek bleek nodig om een goed gefundeerd oordeel over de inzetbaarheid van de draadloos bestuurde 10-tm kraan te kunnen geven bij verschillende bouwprojekten. Een stuurgroep waarin de bouwbedrijven Gebr. Elshof uit Kilder en Kuijpers uit Heteren, het ARERECO, de Stichting Arbouw en het InnovatieCentrum vertegenwoordigd waren, heeft het tweede onderzoek begeleid.

Naarmate het onderzoek vorderde, werd duidelijk dat het gebruik van de kraan in breder perspektief geplaatst moest worden. Uiteindelijk gaat het erom, het gebruik van de kraan op de bouwplaats te bevorderen. Daarvoor zijn in het kader van het onderzoek kontakten eeleed met het NVOB (Nederlands Verbond van " u

Ondernemers in de Bouwnijverheid), SBW (Stichting Beroepsopleidingen wegen waterbouw), NIBM (Nederlands Instituut Bouw en Wegenbouwmachines B.V.) en - ABB (AS& Brown ~over i ) . De SBR (Stichting Bouwresearch) heeft ondermeer het gebruik belicht van de 10- tm kraan in samenhang tot nieuwe bouwwijzen, bijv. prefabrikage.

Doelstelling en doelgroep

De hoofddoelstellingen van het onderzoek zijn: te onderzoeken of een draadloos bestuurde 10-tm kraan op kleine woningbouwprojekten rendabel kan worden ingezet; en het nagaan wat de mogelijkheden van de kraan zijn; en

- wat de invloed van het gebruik op de arbeidsomstandigheden is.

Een afgeleide doelstelling is om, na gebleken rendabele inzetbaarheid, het toepassen van de draadloos bestuurde 10-tm kraan in de bouw te bevorderen. Dit kan o.a. bereikt worden door meer innovatieve bouwmethoden (prefab), betere afstemming en efficiency en verbetering van de arbeidsomstandigheden.

De 10-tm kraan is ren relatief kleine bouwkraan die alleen toegepast kan worden bij de wat kleinere bouwprojekten. Het aantal aannemers in Nederland die een dergelijke kraan zou kunnen toepassen wordt geschat op 3500. Hieronder zijn, naast de aannemers die veelal alles zelf uitvoeren, ook begrepen de aannemers die niet alle werkzaamheden in eigen beheer uitvoeren. Deze aannemers hebben zelf een geringe uitvoeringskapaciteit en hun werk bestaat in feite uit het als hoofdaannemer koordineren van onderaannemers. Gezien de verscheidenheid in soorten aannemers en de verschillende werkzaamheden is het gebruik van de kraan allereerst een vraagstuk van organisatorische- en bedrijfsekonomische aard, dat ook als zodanig moet worden opgelost.

Opbouw van het rapport en rapportage

Het voorliggend rapport bestaat uit 3 delen.

Deel l bevat de inleiding, de konkliisies en aanbevelingen, welke onder verantwoording van de Stuurgroep tot stand zijn gekomen.

Deel 2 bevat de rapportage van de Stichting SAOB, de Stichting Arbouw en de Stichting Bouwresearch. De inhoud van deze rapportages komt voor verantwoording van de betreffende organisaties.

Deel 3 bevat de bijlagen van het SAOB-rapport.

Tijdens het onderzoek bleek het vrijwel onmogelijk om een eensluidend oordeel te geven -over de rentabiliteit van een 10-tm kraan voor de gehele sektor. Reden hiervoor is dat elke aannemer zijn eigen mogelijkheden, werkwijze en organisatie heeft. Op basis van geaksepteerde normen, video-opnamen en globale toetsing door twee aannemers zijn wij van mening dat het rapport een goede indikatie geeft van de financiele haalbaarheid onder verschillende omstandigheden. De lezer kan de resultaten projekteren op zijn eigen situatie en daaruit konklusies trekken.

KONKLUSIES EN AANBEVELINGEN

Konklusies

Verbetering van de arbeidsomstandigheden op de bouw is aktueel. E r is een goede mogelijkheid om een grote stap voorwaarts te maken door middel van de toepassing van de draadloos bestuurde 10-tm torenkraan. De kraan en de draadloze besturing zijn als technologie uitontwikkeld en als produkt voorhanden.

Sleutel tot verbetering van de arbeidsomstandigheden is de kontinue beschikbaarheid van de draadloos bestuurde 10-tm kraan op kleine bouwwerken tijdens de ruwbouwfase. Vrijwel alle menskracht bij verplaatsingen van materialen kan door de kraan worden overgenomen.

Het gebruik van de 10-tm bouwkraan werkt veelal niet kostenverhogend ten opzichte van het werken met een ingehuurde mobiele bouwkraan, die slechts gedurende een beperkt deel van de bouwtijd beschikbaar is.

De organisatie op de bouw wordt bij kontinue beschikbaarheid van een kraan vereenvoudigd. Afstemverliezen worden gereduceerd en een vrijere planning en werkvolgorde worden mogelijk, mede doordat na een doelmatige instruktie iedere bouwvakker de 10-trn kraan kan (en mag) bedienen.

De ervaringen van de gebruikers met de kraan op de bouwplaats zijn positief. Minder tjsiek zwaar werk en daardoor o.a. minder stress, minder ziekteverzuiin en betere motivatie worden konkreet beleefd en teruggemeld.

Met de 10-tin kraan kan in de praktijk goed worden gewerkt, al wordt de 10-tonmeter soms enigszins krap ervaren. Boven 10-tonmeter is een deskundigheidsbewijs nodig. De intensieve en uitgebreide opleiding vormt een belemmering o m bouwvakkers de opleiding hiervoor te geven.

Een 10-tm kraan wordt in Nederland op de bouwplaats nog weinig

gebruikt. De onbekendheid met de mogelijkheden ervan op de bouw en de investering vormen waarschijnlijk een drempel. Bovendien is de wens van de gebruikers om bij voorkeur te investeren in een wat zwaardere kraan, bijv. 15-tin. Het deskundigheidsbewijs is dan weer de drempel.

- Bouwinnovatie bijv. prefabrikage komt eerder in beeld bij een kontinue beschikbaarheid van een bouwkraan.

Aanbevolen wordt,

om het gebruik van de kraan van overheidswege te stimuleren, minimaal door het ondersteunen van verder voorlichtingsaktiviteiten;

- om een korte opleiding en een (klein) deskundigheidsbewijs in te stellen, afgestemd op de zwaarte en het gebruik van de kraan. Het SBW (Stichting Beroepsopleidingen wegen waterbouw) speelt hierop reeds in en er zijn veranderingen op handen;

om mogelijkheden voor bouwbedrijven te scheppen, teneinde een draadloos bestuurde IO-tm kraan te kunnen huren, i.p.v. te kopen.

Opmerking Intussen is gebleken dat de verhuursektor de draadloos bestuurde 10-tm kraan kan aanbieden tegen een prijs die relatief weinig afwijkt van de door SAOB gehanteerde tarieven. Omdat een investering in een kraan niet meer beslist noodzakelijk is, behoeft dit geen belemmering te vormen voor het gebruik.

Stichting

@

1043 DG g mi ter dam Telefoon 020 - 580 55 80 Telefax 020 - 583 55 45 Correspondentieadres: Postbus 81 14 1005 AC Amsterdam

De invloed van draadloos bestuurd kraanwerk op arbeidsomstandigheden op de

bouwplaats

De bouwnijverheid kenmerkt zich door veel handmatige arbeid. Het werk op de

bouwplaats is zeer gevarieerd en vaak op kleinschalig niveau zodat mechanisering niet

makkelijk is. Toch wordt zoveel mogelijk geprobeerd om m a a r fysiek werk te vervangen

door machines. Een van die machines is de bouwkraan. Een machine die veel van het

gebruikelijke sjouw- en hijswerk van de bouwvakker over kan nemen en dus een

verbetering van de arbeidsomstandigheden betekent. De inzet van kranen op de

bouwplaats hleek een belangrijke bijdrage te leveren aan de vermindering van zwaar

lichamelijk werk op de bouwplaats.

Binnen de bouwnijverheid is de mate van mechanisering beperkt. Bijvoorbeeld het metselen

of timmeren zal hoofdzakelijk handmatig gebeuren. Het transport in de bouwnijverheid leent

zich door nieuwe ontwikkelingen echter uitstekend om te verbeteren. Handmatig transport van

materiaal en zwaar gereedschap kan bij voorbeeld door een kraan efficient worden vervangen.

Behalve dat bouwvakkers daadwerkelijk ontlast worden van zwaar lichamelijke arbeid, mag

ook worden verondersteld dat de toepassing van dit soort hulpmiddelen een positieve invloed

heeft op de werkbeleving en werkinsteliing. Men bekijki het werk vanuit een andere

invalshoek. De aanwezigheid van een kraan zet de bouwvakkers aan om beter te letten op een

gezondere manier van werken. Men gaat niet langer zeulen met een zwaar kalkzansteen-

element als er mogelijkheden zijn om een kraan in te zetten. Onnodige en bovenmatige

lichaamshelasting is daardoor niet aan de orde.

Bovendien mag men veronderstellen dat bouwvakkers met name een voorkeur zullen hebben

om te werken hij een bedrijf dat continue en goed gebruik maakt van een kraan op de

bouwplaats. In die zin is een bouwkraan ook mede bepalend voor het imago van een bedrijf.

Verbetering ven erbeidsomstandigheden in de bouwnijverheid

Het spreekt voor zich dat een bedrijf met het gebruik van een of meerdere kranen over meer

'bouwvrijheid' beschikt. Niet alleen kleine lichte elementen kunnen worden verwerkt, maar

ook grote zware (geprefabriceerde) houwdelen blijven hanteerbaar. Daarmee haakt men in op

de huidige bouwtendens waarbij prefab. en grotere en zware delen steeds meer worden

toegepast.

Veiligheid

Het inzetten van een technisch hulpmiddel kan bij onvoldoende training enlof voorlichting

extra gevaar opleveren. Bij onjuist gebruik is de kans op ongelukken niet denkbeeldig. Het

is daarom van het grootste belang om het personeel vooraf goed te instrueren. Momenteel is

voor het bedienen van een kraan met een capaciteit van minder dan tien-tonmeter geen

hijshewijs nodig. De werkgever is wel verplicht instructies te geven aan de bediener van een

kraan, maar afgevraagd moet worden of dit wel voldoende geschiedt. Boven de tien-tonmeter

krijgt de kraanmachinist een intensieve opleiding. Een opleiding die de bouwbedrijven soms

"te uitgebreid" lijkt, gelet op de eenvoud van de bediening voor het stellen van

kalkzandsteenelementen. Voor de meerdere hedieners van de kraan verdient het daarom

aanbeveling om na te denken over een opleiding die heter aansluit bij de zwaarte en de

risico's van deze kraan. Zo zou er een aangepast brevet kunnen komen dat in de juiste

verhouding staat met het type kraan. Een radio afstandsbesturing van de torenkraan is daarom

aan de machinistenopleiding van de SBW ter beschikking gesteld om momenteel op vrijwillige

basis een training te kunnen volgen. Overigens bestaat er geen internationale eenduidigheid

over het toepassen van kranen en de bevoegdheden om ze te bedienen.

Arbeidsomstandigheden hij gebruik van een draadloos bestuurde 10 TM-kraan

Het project waarbij arbeidstechnisch onderzoek is verricht betreft de ruwbouw van vier

woningen (Zie hoofdstuk 4, aanpak van het SAOB-onderzoek). De opzet was om meer inzicht

te krijgen in de kostenopbouw hij gebruik van een 10 TM-kraan. En dit te vergelijken met

de kostenopbouw hij inzet van divers ander hulpmaterieel. Die vergelijking is met betrekking

tot de arbeidsomstandigheden niet geheel identiek omdat bij de traditionele bouwwijze op een

normale materieeltoepassing is gerekend maar waarbij de lichamelijke belasting aanzienlijk

hoger ligt dan bij de toepassing van de 10 TM-kraan. Denk hierbij aan werkzaamheden zoals

het opperen van specie of gevelstenen, het uitvoeren van de steigerwerken en het aanbrengen

van de g6isoleerde dakelementen, waarbij een mobiele kraan vanwege de hoge kosten niet

ingehuurd wordt. Bovendien voorziet een kraan, in tegenstelling tot ander materieel, niet

alleen over een verticale verplaatsingsmogelijMieid maar ook over horizontaal transport. Zo

kan bij bet gebruik van een bouwlift het machinaal transport alleen verticaal plaatsvinden en

dient de rest handmatig te gebeuren. Een draadloos bestuurde kraan kan de vracht in een keer

op de plaats van bestemming brengen, zowel in verticale als horizontale richting.

Kwanactiviteiten met de draadloos bestuurde 10 TM-kraan

Hieronder volgt een opsomming van de belangrijkste kraanactiviteiten in de ruwbouw van

voornoemde projecten. Daarbij worden de voordelen van deze draadloos bestuurde kraan, met

het oog op het ontbreken van de Ssieke arbeidsbelasting, systematisch naar voren gehaald.

1. Het oprichten en neerhalen van de kraan op de bouwplaats gebeurt mechanisch door de

kraan zelf in ongeveer tien minuten.

2. Het lossen van hulpmaterieel zoals steigers.

3. Het lossen van bouwmaterialen, onder meer op speciale jukken opgestelde kozijnen.

4. Het storten van beton voor funderingstroken.

5. Het opperen van kalkzandsteenelementen, specie en gevelstenen, die in deelbare pakketten

op pallets door middel van een speciaal d a a ~ o o r ontworpen stalen laadkooi in het werk

wordt gebracht.

6. Het plaatsen van de kalkzandsteenelementen (gewicht 120 kg) met behulp van de

blokkenklem op een vooraf aangebrachte lijmnaad.

7. Het leggen van de geprefahriceerde betonnen vloerelementen voor begane grond-

verdiepings- en dakvloeren.

8. Met beton vullen van de naden tussen de prefab-vloeren.

9. Het plaatsen van zware kozijnen.

10. Het stellen van de betonnen of stalen lateibalken boven de muuropeningen.

11. Het stellen van spanten en gordingen.

12. Het plaatsen van geisoleerde dakelementen.

13. Het plaatsen van de in de werkplaats geprefahriceerde dakkapellen.

14. Het opperen van dakpannen.

15. Overige handen spandiensten

In vergelijking met de traditionele verwerking, zoals is aangenomen in het SAOB-

rapport, geschiedt onder meer het opperen van de gevelstenen en de specie en het stellen van

de lateien en dergelijke, "traditioneel" handmatig. De continue inzetbaarheid van de draadloos

bestuurde kraan heeft met betrekking tot de arheidsomstandigheden onderstaande voordelen:

* Het geeft een prikkel tot innoverend bedrijfsbeleid, gericht op een optimale inzet van de

10 TM-kraan;

* De kraanmachinist volgt de kraanlast vanaf het punt van opnemen tot de plaats van

bestemming, waarmee een veiliger transport is gewaarborgd;

* Een verminderde werkdruk als gevolg van een grotere flexibiliteit bij hijswerkzaamheden

en door de onathankelijkheid ten opzichte van een kostbare ingehuurde kraan een betere

beheersbaarheid van het houwproces;

* Door mechanisatie en de mogelijkheid tot verdere prefabricatie van bouwonderdelen, een

aanzienlijke vermindering van de fysieke arbeidsbelasting van de individuele werknemer

op de bouwplaats met als resultaat een verbeterde werkbeleving.

Voor een optiniale inzetbaarheid van een dergelijke kriaii, zoals volgt uit het gedane

pro.jectentinderzoek blijkt het wenselijk om het draagvermogen en het bereik van de kraan te

vergroten. De keuze van het draagvermogen wordt momenteel voor een belangrijk deel

ingegeven door wettelijke bepalingen. Daarbij is voor de bediening van een kraan zwaarder

dan 10 TM een zogenaamd "groot deskundigheidsbewijs" vereist. Beneden de 10 TM geldt

alleen de 'verplichte' instmctie door de werkgever. Een ontwikkeling ten gunste van de

arbeidsomstandigheden. zou de invoering zijn van een zogenaamd "klein

deskundigheidshewijs" voor alle kranen tot 10 TM.

Ter verbetering van de veiligheid worden de volgende maatregelen aanbevolen:

- Invoering van een "klein deskundigheidsbewijs" voor de bediening van alle kranen tot

10 TM:

- Periodieke kraankeuringen met de certificering van klem- en hijsmaterieel in aansluiting

(en uitbreiding) op de relevante publicatiehladen van de arbeidsinspectie.

Conclusie:

Het gebruik van een draadloos brstuurde kraan zal, met inachtneming van genoemde

veiligheidsmaatregelen, de arbeidsomstandigheden sterk verbeteren, gezien de verminderde

lichamelijke belasting. Door de continue beschikbaarheid van de 10 TM-kraan in de

n i w b o ~ w f a ~ e en derhalve onafhankelijkheid van een in te huren mobiele kraan, een

afnemende werkdruk door een betere beheersbaarheid van het bouwproces.

Stichting Arbouw

ouwresearch

Voor SBR is vanuit de wens tot kennisoverdracht de vraag naar de toepassingsmogelijkheden van de radiografisch bestuurde 10 tm kraan van belang:

Derhalve volgt hieronder een profiel van het bedrijf waar de inzet van de kraan het meest voor de hand ligt.

profiel bouwbedriif

De gehanteerde bouwmethode is stapelbouw en kleinschalige montage; er is relatief weinig sprake van mechanisatie en technologie is in eerste instantie een verlengstuk van handenarbeid. De projecten die uitgevoerd worden zijn grotendeels kleinschalige woningbouwprojecten en onderhoudsprojecten. Het werk is meestal georganiseerd in kleine ploegen die van het begin tot het einde van het project worden ingezet. Vaklieden kennen een flexibele en multifunctionele inzet. Er wordt weinig gewerkt met onderaannemers. Van groot belang is dat het bedrijf vernieuwend is ingesteld. De mentaliteit is open en men is bereid bij de inkoop, organisatie van het werk en bij andere keuzes die in het bedrijf gemaakt worden, rekening te houden met de specifieke eigenschappen van de kraan.

Veelgebruikte materialen zijn: -kalkzandsteenblokken -overige hanteerbare prefab blokken -kanaalplaatvloeren -breedplaatvloeren -prefab ramen en kozijnen

Op deze wijze ingezet, betekent de kraan een stukje innovatie in het traditionele bouwen en een steuntje in de rug voor het toepassen van kalkzandsteenblokken en overige prefab materialen.

Stichting Bouw Research, april 1993

Stichting Arbeidstechnisch Onderzoek Bouwnijverheid

R A P P O R T A G E

OPDRACHT EN DOEL

ONDERWERP-OMSCHRIJVING De 10 tm-kraan De draadloze besturing

RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK

AANPAK VAN HET ONDERZOEK

DE JuRIDISCH/WETTELIJRE TOETSING De 10 tm-torenkraan De draadloze besturing

DE TECHNISCHE HAALBAARHEID

DE ECONOMISCHE HAALBAARHEID De huurprij skosten De transporttijden De bouwvolgorde De frequentie van kraanverplaatsingen Berekening voorbeeldprojecten

DE MARKTTECHNISCHE HAALBAARHEID

DE OPTIMALE AANWEZIGHEIDSDUJR VAN DE W N

INDICATIE VAN HET AANTAL KRAANVERPLAATSINGEN

DE EFFECTEN VAN EEN 15 TM-KRAAN Veiligheid Arbeidsomstandigheden Bediening Mogelijkheden Kosten Samenvatting van de voor- en nadelen

BIJLAGEN :

Urenvergelijkingen Proj ectberekeningen Grafische weergaven

De draadlcms bestuurde 10 tm-torenkraan

sa11 1. OPDRACHT EN WEL

In opdracht van Innovatie Centrum Midden en Zuid Gelderland is door de SAOB-Adviesgroep te Ede een onderzoek gedaan naar de toepassing van een draadloos bestuurde 10 tm-torenkraan op kleine woningbouwprojecten. Doel van het onderzoek is om, op een zo groot mogelijk aantal aspecten, aan te geven wat de haalbaarheid, de mogelijkheden en de voor- en nadelen zijn van bedoelde kraan.

2 . 1 De 10 tm-kraan

De beoordeelde kraan heeft een capaciteit van 10 tm, een gieklengte van 20 meter en een hoogte onder de haak van 16 meter. De kraan is voorzien van de benodigde beveiligingen zoals o.a. een lastmomentbeveiliging, eindafslagen voor de loopkat en een hoogte-afslag voor de hijshaak. De kraan is beperkt verplaatsbaar en wordt opgesteld op vier stempelpoten. Voor het verplaatsen is het nodig de kraan af te breken; de kraanbediener kan dit zelfstandig doen. Transport is mogelijk op een vrachtwagen met open laadbak of een semi-dieplader.

2.2 De draadloze besturing

De beoordeelde draadloze besturing is van het type radio-afstandsbesturing en bestaat uit een draagbare zender plus een op de kraan gemonteerde ontvanger. De compacte draagbare zender (ca. 1,8 kg) wordt met een riem op de heup of over de schouder gedragen. Door deze specificaties vormt de zender geen belemmering voor het doen van werkzaamheden naast het besturen van de kraan. De joysticks van de zender worden met de vingertoppen bediend. Zelfs met handschoenen aan is dit goed mogelijk. De bedieningselementen zijn door een gesloten rolbeugel tegen ongewenste bediening beveiligd. Hierdoor heeft men de dodemansknop achterwege kunnen laten. De ontvanger wordt op eenvoudige wijze "opgehangen" aan de kraan en aange- sloten op de stekerverbinding van de kabelbediening. Aan de wettelijke eisen is voldaan door het inbouwen van diverse zelftesten en beveiligingen. Storingen in het radiobesturingssysteem, vreemde danwel zwakke signalen kunnen daardoor niet meer resulteren in ongewenste kraanbewegingen of het niet meer "nood-uit" kunnen zetten van de kraan. Het bereik van de installatie is voor het beoogde doel ruim voldoende en wordt niet beperkt door de aanwezigheid van betonnen en/of stalen obstakels tussen zender en ontvanger. De installatie is bij de Gebr. Elshof in Kilder al enkele jaren in gebruik en werkt daar tot volle tevredenheid.

CAOB-adviesgroep mei 1993 15

De dreadtoos bestuurde 10 tm-torenkraan

5a0 3 . RESULTAAT VAN HET ONDERZOEK

Het onderzoek heeft geresulteerd in een goed inzicht ten aanzien van de inzet van de draadloos bestuurde 10 tm-torenkraan op kleine woningbouwprojecten.

De belangrijkste conclusies zijn:

De keuze van de materialen dient men af te stemmen op de 10 tm-torenkraan.

Zeer ruim opgezette projecten en projecten met extra grote woningen zijn hierbij buiten beschouwing gelaten.

De econcmische haalbaarheid is getoetst op basis van een aantal tppen projecten. De resultaten zijn als kostemeutraal beoordeeld.

Bij het boordelen van de economische haalbaarheid is geen rekening gehouden met de positieve invloed van:

Minder soorten materieel op de bouwplaats.

Het afnemen van de kans op afstemmingsverlies tussen taken/disciplines.

Minder onderaannemers op het werk.

Een eenvoudiger planning en meer vrijheid in de werkvolgorde.

De grotere werkdifferentiatie voor de mensen.

De kortere bouwtijd bij een goede benutting van de mogelijkheden.

Een aanneembare afname van het ziekteverzuim.

Een nadelige invloed is: l Geen scherpe produktienormen door het ontbreken van specialisatie.

SAW-adviesgroep mei 1993 16

oe draadiws bestuurde 10 trn-torenkraan

5fl0 De markttechnische haalbaarheid wordt slechts ten dele hpaald door de economische haalbaarheid, belangrijker zi5n de onderetaande ovewegingen en voorwaarden.

I Is de investering verantwoord ten aanzien van het toekomstperspectief. 1 Welk deel van de omzet wordt gemaakt door projecten waarbij de kraan economisch is in te zetten.

Welk type woningen bouwt men en wat zijn dan de projectgrootten.

Is men bereid de bouwwijze aan te passen aan de kraanmogelijkheden.

Is men bereid nu al te anticiperen op een veranderend beleid ten aanzien van arbeidsomstandisheden, ziekteverzuim en uremiedifferentiatie.

De arbeidsoraetandigheam worden AAMMEIRKECIJK verbaterd ao~rr

Geen fysiek zwaar werk meer.

Minder transportbewegingen over het terrein, door de woning en over de 1 steiger.

Een gelijkmatiger bouwproces. -

Een afname van "bouwplaatswerk" door een waarschijnlijke toename van prefabricage.

Een schonere en meer overzichtelijke bouwplaats.

De veiligbeid wordt verbeterd door: 1 Geen fysiek zwaar werk meer.

Minder transport over het terrein, door de wonins en over de steiaer.

Minder materieel op de bouwplaats.

Een schonere bouw.

Riaico's van hat werken met de kraan zijn: I l Onoordeelkundia sebruik. I

mei 1993

De draadloos bestuurde l 0 tm-torenkraan

5a11 4. AANPRK VAN EET ONDERZOEK

om te beantwoorden aan het, in hoofdstuk 1, gestelde doel zijn de navolgende aspecten onderzocht:

- de juridischfwettelijke aspecten betreffende het deskundigheidsbewijs; - de technische haalbaarheid; - de economische haalbaarheid; - de markttechnische haalbaarheid; - de veiligheidsaspecten; - de arbeidsomstandigheden. Tevens komen in dit onderzoek de volgende onderwerpen aan de orde:

- de bouwvolgorde voor de betreffende projecten; - de effecten van een 15 tm-torenkraan op omstandigheden, mogelijkheden, kosten en bediening;

- de frequentie van kraanverplaatsingen; - de optimale aanwezigheidsduur van de kraan op de projecten. Voor de beoordeling van de economische- en markttechnische haalbaarheid van het werken met de draadloos bestuurde 10 tm-kraan zijn klokstudies gemaakt van video-opnamen. Deze video-opnamen zijn gemaakt op projecten van Bouwbedrijf Gebr. Elshof te Kilder waar men al enige tijd met bedoelde kraan werkt.

Het betreft hier klokstudies van:

- het opperen voor de metselaar; - het storten van beton; - het leggen van kanaalplaatvloeren; - het opperen en lijmen van kalkzandsteen-elementen; - het leggen van dakplaten; - het dekken van pannen.

Opgemerkt dient te worden dat bedoeld bouwbedrijf, met betrekking tot het kraangebruik, nog in een ontwikkelingsfase zit. Dit houdt niet alleen in dat het multifunctioneel werken van de kraanbediener nog niet ten volle tot z'n recht komt maar ook dat de kraan in de toekomst nog beter benut zal worden door het toepassen van geprefabriceerde en grotere elementen.

Voor de tijdgegevens en kosten van de traditionele werkwijze is gebruik gemaakt van het SAOB-tijdenarchief en de Richttijden van Misset. In enkele gevallen is een analyse gemaakt. Dit is echter alleen gedaan in die gevallen waar zeer aannemelijk is dat het resultaat de werkelijkheid heel dicht benadert.

SAOE-adviesgroep mei 1993 18

De draadlws bestuurde 10 tm-torenkraan

5a0 voor de vergelijking tussen de traditionele bouwwijze en het bouwen met behulp van de kleine draadloos bestuurde torenkraan is een viertal projecten gekozen zoals deze door Bouwbedrijf Gebr. Elshof zijn gebouwd.

Proiect 1 Vier twee onder een kapwoningen met doorschietende kap, dak-kapel en een vrijstaande HSB-berging (blz. 57 en 58).

Proiect 2 Een vrijstaande woning met vrijstaande gemetselde berging (blz. 59 en 60).

Proiect 3 Een grote vrijstaande woning met kelder en gemetselde binnenwanden (blz. 61 en 62).

Proiect 4 zeven woningen, in blokjes van 3 en 4 woningen, zonder berging (blz. 63 en 64).

5 . DE JVRIDISCH/WETTELIJKE TOETSING

Uitgangspunt bij dit onderzoek is de inzet van een draadloos bestuurde 10 tm-torenkraan zoals deze hiernaast is afgebeeld.

5.1 De 10 tm-kraan

Volgens ministerieel besluit, zoals vastgelegd in de staatscourant en weergegeven in blad P 115-1 betreffende "Hijsgereedschappen" van het Directo- raat-Generaal van de Arbeid, is voor het bedienen van een torenkraan met een max. capaciteit van 10 tm en een maximale hijshoogte van 20 meter for- meel geen deskundigheidsbewijs nodig. Tevens is op de kraan geen cabine nodig wanneer alleen gebruik wordt gemaakt van de draadloze besturing.

5.2 De draadloze besturinq

De draadloze besturing, zoals tijdens de waarnemingen gebruikt, is van het type radio-afstandsbesturing. Dit waargenomen type is goedgekeurd door het ministerie van Verkeer en Waterstaat (HDTP) en toegelaten door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, DGA-EV, Den Haag (Arbeidsinspec- tie). Tevens voldoet zij aan de eisen zoals gesteld in de ontwerpnorm NEN 2021 d.d. mei 1990 en NEN 2023 d.d. oktober 1990 en alle eisen die gelden voor gebruik in combinatie met torenhanen. Bij de periodieke keuring door KEBOMA/ABOMA is tot op heden alleen de toe- lating door DGA-EV geaccepteerd.

SAOS-adviesgroep mei 1993 19

De draadloos bestuurde 10 tm-torenkraan

sao 6 . DE TECHNISCHE -ID

De technische haalbaarheid is beoordeeld op basis van video-opnamen die gemaakt zijn op een bouwplaats, waar volledig is ingespeeld op het gebruik van de draadloos bestuurde kraan door de hijsvoorzieningen, de materiaal- en verpakkingskeuzes aan te passen aan de kraan. De combinatie van kraanbediening en het aanpikken, begeleiden en afpikken van lasten geeft door de aangepaste hijsvoorzieningen geen problemen. De bediener kan zich door de draadloze besturing vrij over de bouwplaats verplaatsen. Daarnaast gaat de besturing dusdanig gedoseerd dat geen gevaarlijke situaties ontstaan voor bediener of overig bouwplaatspersoneel. Het verplaatsen van de kraan is alleen mogelijk wanneer deze is afgebouwd. Het bereik en de capaciteit van de kraan zijn voor de gangbare projecttypen en woninggrootten net voldoende. In enkele gevallen moet er aangepast gewerkt worden om een last op de juiste plaats te krijgen. In de bijlagen zijn capaciteit en bereik in diverse situaties grafisch weergegeven.

SAOB-adviesgroep mei 1993 20

De draadlms bestuurde 10 tm-torenkraan

za0 7. DE ECONOMISCHE

7.1 De huuroriiskosten (oriisoeil 1993)

De kosten van een dergelijke kraan, inclusief de radio-afstandsbesturing, zijn als volgt opgebouwd:

- aanschafprijs : NLG 100.000,-- - restwaarde : NLG 5.000,-- - technische levensduur : 10 jaar - bezettingsgraad : 75% - reparatie en onderhoud : 3,0% van de vervangingswaarde - rente : 9.5% van het geinvesteerde vermogen - afschrijving : 10 jaar over de vervangingswaarde - algemene kosten : 1,0% van de vervangingswaarde - assurantie : 1,5% van de vervangingswaarde

De op basis van bovenstaande gegevens gemaakte berekening geeft een huur- prijs van NLG 16,42 voor een aanwezigheidsuur.

7.2 De transoorttiiden

In tegenstelling tot de torenkraan die door een kraanmachinist wordt bediend zijn de kraanbewegingen van een 10 tm-torenkraan niet maatgevend voor de benodigde transporttijd. De video-opnamen en de kloktijden laten zien dat deze bepaald worden door de loopsnelheid van de bediener. Deze loopsnelheid wordt weer beinvloed door de netheid en indeling van het terrein en de plaats van ladders naar de verdiepingen.

7.3 De bouwvolaorde (bron: Gebr. Elshofl

De bouwvolgorde, ook wel genoemd de bouwstroom, is afgestemd op de inzet van een kleine torenkraan. Bepalend hierbij is het bereik en de gieklengte van de kraan. De ervaring heeft geleerd dat de bouwvolgorde, in algemene zin, er als volgt uitziet:

De vriistaande woninq

De kraangebonden activiteiten tussen stellen funderingskist en pannenleggen worden aaneengesloten uitgevoerd. De overige activiteiten kunnen met dezelfde vrijheid worden ingevuld als bij de traditionele methode.

De vier twee-onder-een kao woninaen

De kraangebonden activiteiten worden navolgend en per blok verspringend uitgevoerd. Het opperen van specie, stenen, lateien en kozijnen kunnen, gezien het geringe tijdsbeslag op de kraan en het relatief geringe gewicht van de lasten, van deze bouwvolgorde afwijken.


sao De overige activiteiten kunnen met dezelfde vrijheid worden ingevuld als bij de traditionele methode.

De neaen woninaen in een ril

De bouwvolgorde wordt hier beinvloed door het kraanbereik en de kraancapaciteit. Dit houdt in dat het casco, tot en met de zoldervloer, per drie woningen gebouwd wordt, daarna wordt vanaf de eerste woning het kraanwerk "afgewerkt".

7.4 De frecruentie van kraanverwlaatsinaen (Bron: Gebr. Elshofi

De vrijstaande woninq De kraan wordt opgesteld op een vooraf bepaalde plaats en wordt daarna niet meer verplaatst.

De vier twee-onder-een kaD woninaen De kraan wordt opgesteld op een vooraf bepaalde plaats, tussen de twee blokken, en daarna niet meer verplaatst.

De neaen woninoen in een rit De kraan wordt opgesteld voor de tweede woning, vervolgens de vijfde woning en tenslotte voor de achtste woning. Hierna is het casco tot en met de zoldervloer gereed en wordt de kraan weer verplaatst naar de tweede woning voor de kap, de kozijnen, de binnenspouwbladen en het metselwerk. Voor dezelfde werkzaamheden vervolgens naar de vijfde en de achtste. Totaal zijn dit vijf verplaatsingen.

In de navolgende voorbeeldprojecten is er van uitgegaan dat de bouwvolgorde geen consequentie heeft voor de bezetting en continuiteit van het bouwplaatspersoneel. Tevens is er van uitgegaan dat (huur)kraanwerkzaamheden zoveel mogelijk gecombineerd worden.


De draadloos bestuurde 10 tn-torenkraan

sflo Proiect 1:

4 twee onder een kap-woningen met doorschietende kap en vrijstaande HSB- bergingen

(Voor berekeningen zie blz. 57 en 58)

Manuren Uur- Manuur Kraan- Kraan Kraan KOSTEN berekeninoen Loon kosten uren kosten kosten TOTAAL

luur

Kostenveraeliikinq

Kosten traditionele methode 18403,47

Kosten niet beoordeelde kraanuren 1) 4012,39

Kosten pakkettering gevelstenen 3)

Kosten wachttijd mixer 4)

Kosten huur elementensteller 5)

Totaal voor 4 woningen

Resultaat per 4 woningen

1) Doorlooptijd van het kraangebonden werk is 9 weken. (De kosten "niet beoordeelde kraanuren" bevatten ook stilstanduren)

2) Liftkosten: Opbouwen en afbreken = 5 uur, : 3 x verplaatsen = 6 uur, : Huur (600 kg.-lift) = 3 wkn. x NLG 70,=

3) 19,7 duizend stenen x NLG 30,--/l000 stenen. 4 ) Wachttijd mixer als gevolg van het storten met een 250-liter kubel. 5) Huur elementensteller: 7 wkn. x NLG. 260,--

Kosten methode met 10 tm-kraan

Kosten lift 2 ) I 716,OO

Resultaat per woning


12836,23

1820,OO

20.939,47

856,51

591,OO

73,80

17.513,42

3.426,05


5 a 1 ~ Project 2:

Vrijstaande woning met losse gemetselde berging


Kostenveroeliikinq

Manuren berekeninaen

Kosten traditionele methode

Kosten methode met 10 tm-kraan

Uur- Loon

Kraan- uren

Kosten niet beoordeelde kraanuren 1)

Kosten lift 2)

Kraan kosten

Manuur kosten

Kraan kosten /uur

7033,20

Kosten pakkettering gevelsteen 3)

Kosten wachttijd mixer

Kosten elementensteller

Totaal voor dit project


KOSTEN TOTML

4011,ll

440,OO

Resultaat voor dit project

2666,77

80,OO

8.253,20

1.233,32

279,OO

63,OO

7.019,88

1) Doorlooptijd van het kraangebonden werk is 5 weken. (De kosten "niet beoordeelde kraanuren" bevatten ook stilstanduren.)

2) Liftkosten: Opbouwen en afbreken = 5 uur, Huur (600 kg.-lift) = 3 wkn. x NLG 70,--

3) Pakkettering: 9.3 duizend stenen x NLG 30,--/l000 stenen. 4) Wachttijd mixer als gevolg van het storten met een kleine kubel 5) Huur elementensteller: 3 wkn. x NLG. 260,--


=fl13 Proiect 3:

Grote vrijstaande woning met gemetselde binnenwanden en kelder

(Voor berekeningen zie blz 61 en 62)

Kostenveraeliikinq

Resultaat berekeninoe0

10 tm-kraan

Traditioneel

TOTAAL

Kosten traditionele methode 12128,40

Manuren

133,83

201,50

11 Kosten methode met 10 tm-kraan I 1 7382,34 11 11 Kosten niet beoordeelde kraanuren 1) I 1 5013,35 11

Uur- Lwn

46,oO

46,W

11 Kosten lift 2) 1 812,OO 1 II

iianuur kosten

6.756,18

9.269,W

11 Resultaat voor dit project I 1 -831,34 11

Pakkettering stenen 3)

Wachttijd mixer 4)

Totaal voor dit project

1) Doorlooptijd van het kraangebonden werk is 9,5 weken. (De kosten "niet beoordeelde kraanuren" bevatten ook stilstanduren.)

2) Liftkosten: Opbouwen en afbreken = 5 uur, 1 x verplaatsen = 2 uur, Huur (600 kg.-lift) = 7 wkn. x NLG 70,=

3) Pakkettering: 39.13 duizend stenen x NLG 30,=/1000 stenen. 4) Wachttijd mixer als gevolg van gebruik kleine kubel.

Kraan- uren

74,643

19,72

mei 1993

12.940,40

Kraan kosten

luur

16,42

145,W

1173,90

202.15

13.771,74

Kraan kosten

1.22o,25

2.859,W


Proiect 4:

7 woningen in blokjes van 3 en 4 woningen zonder bergingen


Resultaat berekenirmen

l 0 tm-kraan

-

Kostenveraeliikinq

Kosten traditionele methode

Kosten lift 2) 1 1158,OO 1 II

Kosten methode met 10 tm-kraan 23329,15

Kosten pakkettering gevelstenen 3)

Wachttijd mixer 4)

Kosten niet beoordeelde kraanuren 1)

608,70

373,75

Kosten elementensteller 5)

Resultaat voor 7 woningen

1) Doorlooptijd van het kraangebonden werk is 14 weken; er is een kraanverplaatsing nodig. (De kosten "niet beoordeelde kraanuren" bevatten ook stilstanduren.)

2) Liftkosten: Opbouwen en afbreken = 5 uur, : 4 x verplaatsen = 8 uur, : Huur (600 kg.-lift) = 8 wkn. x NLG 70,--

3) 19.7 duizend stenen x NLG 30,--/l000 stenen. 4) Wachttijd als gevolg van het gebruik van een kleine kubel 5) Huur elementensteller: 11 wkn. x NLG. 260,--

5702,17

Resultaat per woning


2860,OO

32.220,88

2.207,11

315,30

30.013,77


8 . DE HAFXTTECHNISCHE HAALBAARHEID

De markt voor een draadloos bestuurde 10 tm-torenkraan wordt bepaald door de economische haalbaarheid en he t soor t projecten dat ermee gebouwd kan worden. Op basis van he t berekende voorbeeldproject i s een uitspraak t e doen over d ie economische en technische haalbaarheid.

Bepalend voor de economische haalbaarheid i s :

- de hoeveelheid kraanwerk op een project ; - de doorlooptijd van een pro jec t ; - een aaneengesloten inze t van de kraan op projecten.

Vri j staande woning

Technisch i s he t mogelijk om een vr i js taande woning met een kleine torenkraan t e bouwen (praktijkgegeven). De economische haalbaarheid i s afhankelijk van de hoeveelheid kraanwerk en de doorlooptijd van he t project ( z i e de voorbeeldprojecten 2 en 3 ) .

Twee onder een kar>-woningen

Met de kle ine torenkraan i s he t technisch en economisch mogelijk v i e r woningen van d i t type t e bouwen. Bouwt men maar twee woningen van d i t type dan i s he t aantal kraanuren en de eerder genoemde doorlooptijd bepalend voor de economische haalbaarheid.

Woningen i n een r i l

De eerder besproken bouwolgorde, he t aantal kraanverplaatsingen en de doorlooptijd bepalen de economische inze t op zo'n project . In algemene zin kan gesteld worden da t door he t economisch kunnen inzet ten van een huurkraan de markttechnische haalbaarheid van het werken met de 1 0 tm-kraan aanzienl i jk gereduceerd wordt.

Samen~evat: Wanneer ingespeeld wordt op de voorwaarden d ie he t werken met bedoelde kraan s t e l t aan de organisat ie dan i s het mogelijk om i e t s grotere v r i j - staande woningen, projecten met twee onder een kap woningen en woningen i n een r i j economisch u i t t e voeren met de draadloos bestuurde 10 tm-torenkraan. Voorwaarde i s dan wel dat he t bedr i j f in s t aa t i s om de kraan 33 weken (75% x 44 wkn.) per j a a r op projecten i n t e zet ten.



5a0 9 . DE OPTIMALE AnNWEZIGHEIDSDINR VAN DE KRAAN

De optimale aanwezigheidsduur wordt niet alleen bepaald door economische aspecten maar ook door technische aspecten. De aanvoer zal gelijk moeten vallen met het storten van de fundering. De afvoer wordt bepaald door einde metselwerk (technisch) of door het plaatsen van prefab dakkapellen. Zoals uit de berekening blijkt is het traditioneel dekken van dakpannen goedkoper en de 10 tm-kraan kan dan ook beter voor dat tijdstip, uit economische overwegingen, afgevoerd worden.

10. INDICATIE VAU HET AANTAL KRAANVERPLAATSINGEN OP PROJECTW

om een verwachting uit te kunnen spreken zijn onderstaand een viertal berekeningen gemaakt. Deze berekeningen geven als resultaat het aantal kraanverplaatsingen per jaar op de uitgevoerde projecten.

2 vrijstaande woningen 2 x 5 weken bouwtijd O verplaatsingen 2 twee onder een kap woningen l x 5 weken bouwtijd O verplaatsingen 2 twee onder een kap woningen 1 x 5 weken bouwtijd O verplaatsingen 4 twee onder een kap woningen 1 x 9 weken bouwtijd O verplaatsingen 4 twee onder een kap woningen 1 x 9 weken bouwtijd O verplaatsingen --

38 weken O verplaatsingen

1 vrij staande woning 1 x 5 weken bouwtijd O verplaatsingen 6 twee onder een kap woningen 1 x 14 weken bouwtijd 1 verplaatsing 8 twee onder een kap woningen l x 17 weken bouwtijd 1 verplaatsing --- q-

36 weken 2 verplaatsingen

1 vrijstaande woning l x 5 weken bouwtijd O verplaatsingen 8 twee onder een kap woningen 1 x 17 weken bouwtijd 1 verplaatsing 1 zes in een rij-woningen 1 x 14 weken bouwtijd 3 verplaatsingen --- --

36 weken 4 verplaatsingen

1 project eengezinswoningen met blokgroottes van 4,5 en 6 woningen. Het aantal woningen is 20 en het aantal verplaatsingen 9.


De draadlocs bestuurde IU tm-toren~raan

5013 11. DE EFFECTEN VAN EEN 15 TM-KRAAN OP OMS'J!AWDIGEEDEN,

MODELIJKHEDEN, KOSTEN EN BDIENING

Bij de toepassing van de 10 tm-torenkraan op kleine woningbouwprojecten blijkt het bereik en de capaciteit van de kraan in een aantal situaties net onvoldoende te zijn. De wens is dan ook uitgesproken de grens, waarbij nog zonder deskundigheidsbewijs met de kraan gewerkt mag worden, te verleggen naar maximaal 15 tm, een beperkte opleiding strekt dan wel tot aanbeveling.

Het opwaarderen van de kraancapaciteit kan gevolgen hebben op een aantal aspecten die om die reden behandeld zullen worden.

11.1 Technische aspecten

I &co (10 tm) Een 15 tm-kraan

Gieklenate in ml I 18.00 I 22.00 ll Hoocrte onder haak in ml I 16,OO I 18.40 11

11.2 Veiliaheid

Maximum last in kg op 18, respectievelijk 22 ml

Stempelafmeting in ml

Zwenkcirkel in ml

Benodigde montageruimte

Transportiengte in ml

Transporthoogte in ml

Te verwachten is dat een nadelig effect van een grotere kraan, ten aanzien van de veiligheid, schuilt in het grotere bereik en de grotere lasten die getransporteerd kunnen worden. Dit nadelig effect lijkt minimaal omdat de maximale last op de top slechts met 50 kg toeneemt. Mede hierdoor zal het soort lasten niet wijzigen. Het voordeel is wel dat het niet snel meer nodig is de lasten aangepast op de juiste plaats te krijgen.

11.3 Arbeidsomstandiaheden

550,OO

2,76 x 2,76

4,50

14,OO

10,40

2,60

Omdat het bereik van de 10 tm-kraan in sommige gevallen kritisch is, loopt men het risico dat er gewerkt wordt op de rand van de mogelijkheden. Een van de te bewerkstelligen doelen, het verbeteren van de arbeidsomstandigheden, wordt daardoor geweld aangedaan. Met de 15 tm-kraan wordt dit risico vermeden.

600,OO

3,20 x 3,20

5,OO

15,OO

12,25

3,33


Sii 11.4 Bedieninq

De bediening zal geen invloed ondervinden van een "zwaardere" kraan als men vasthoudt aan het principe dat de kraanbediener de last volgt. Alleen als de kraanbediener dit niet doet kan de vier meter grotere vlucht een geringe nadelige invloed hebben op het werken met de kraan.

11.5 Moseliikheden

De relatief geringe opwaardering van capaciteit en bereik zullen de werkmethode en de materiaalkeuze niet veranderen. Het grote voordeel is dat, omdat er niet meer met halve charges gewerkt hoeft te worden, de snelheid van werken toeneemt.

11.6 Kosten

De uurkosten van een 15 tm-kraan zullen ongeveer 20% hoger zijn als die van een 10 tm-kraan. De voordelen, het kunnen werken met volle charges en een afname van het aantal kraanverplaatsingen, zullen de hogere uurkosten slechts ten dele compenseren.

11.7 Samenvattina van de voor- en nadelen

De belangrijkste voordelen zijn:

- het aanscherpen van het aspect veiligheid; - het zeker kunnen stellen van goede arbeidsomstandigheden; - het kunnen inzetten van de kraan op meerder typen projecten. Het belangrijkste nadeel is:

- het minder snel rendabel kunnen inzetten van de kraan.

mei 1993 30

De draadloos bestuurde 10 tin-torenkraan

5flo

BIJLAGEN

SAOB-RAPPORTAGE

SAOB-advi esgroep mei 1 W 3 31

De draadloos bestuurde I 0 tm-torenkraan

za0 Urenverseliikinsen

Urenveroeliikins van het oDDeren van metselstenen

Onderstaand wordt een viertal vergelijkingen gemaakt tussen het traditioneel opperen en het opperen van kleine pakketten steen met behulp van de torenkraan.

Uitgangspunten traditioneel opperen:

- de stenen zijn in bulk aangevoerd; - de steenkruiwagen wordt met een steenklem geladen en gelost; - per steenkruiwagen worden 75* stenen waalformaat vervoerd; - de bouwplaats is goed begaanbaar. Uitgangspunten opperen met kraan:

- de stenen worden op pallet en in krimpfolie aangevoerd; - de pakketten bevatten 294 stenen; - de afmeting van een pakket is: 450 x 1100 x 800 mm (incl. pallet); - de stenen worden per pakket getransporteerd; - als hulpmiddel is een "laadkooi" gebruikt; - de bouwplaats ie goed begaanbaar. Verantwoording van de tijdgegevens:

- opperen met kraan = klokstudie op basis van video-opnamen formule begane grond : 2,17 + 0,0265 x 25(ml) formule verdieping : 2.34 + 0,0265 x 25(ml) formule schraagsteiger : 1,99 + 0,0265 x 25(ml)

- opperen traditioneel = Centraal Tijden Archief SAOB formule begane grond : 2,795 + 0,023 x 25(ml) formule verdieping : 3,295 + 0,023 x 25 + 0,08 x 2,5 formule schraagsteiger : 2,915 + 0,023 x 25(ml) formule op steiger : 3,295 + 0,023 x 25 + 3,OO

+ 0.08 x 2,s

- verwijderen krimpfolie = klokstudie van video-opname 0,40 x 1000/294

- afvoeren krimpfolie = synthetische analyse ((0,18 + 0,0255 x 25) : 6 + 0.06) x 1000/294

- afvoeren pallets = synthetische analyse ((0,18 + 0,0255 x 25) : 2 + 0.06) x 1000/294

*) 75 stenen is een praktische hoeveelheid



- aanlafpikken "laadkooi" = Misset kraantijden 0,83 : 4 (duizend stenen)

- afdekkenlverwijderen dekzijl = synthetische analyse (2 x (0,18 + 0,0255 x 25) + 3,O + 3,5) : (5 dgn. x 4)

- uitleggen kruidelen = synthetische analyse (1212 x (0,36 + 0,0255 x 29 ) x 2) : 35 (duizend stenen per woning)

Vergelijking 1: Opperen van 1000 stenen op het maaiveld

Vergelijking op basis van tijdsbesteding

omschrijving 1 trad.

Laden - transport - lossen Verwijderen krimpfolie Afvoeren krimpfolie Afvoeren pallets Aanlafpikken laadkooi Uitleggen kruidelen Afdekken tas

Totaal in netto minuten Toeslag voor indirekt werk Totaal in bruto minuten

kraan

9,63 1,36 0,67 1,60 0,21 O,oo 0,oo

l3,47 1,47 x l9,8O

0,33

0,33

46,55 1,58 x 73,55

Totaal in bruto manuren

Totaal in bruto kraanuren

NB.

1,23

0,OO

De bijkomende kosten van kruidelen en kruiwagen wegen op tegen de kosten van de laadkooi. De kosten van pakkettering bedragen NLG 30,-- per duizend stenen en worden in de voorbeeldprojecten apart verrekend.


De draadloas bestuurde 10 tm-torenkraan

Vergelijking 2: Opperen van 1000 stenen op schraagsteiger

Totaal in netto minuten 47,29 Toeslag voor indirekt werk 1,59 x Totaal in bruto minuten 75,19



Totaal in bruto kraanuren 1 0,00

Omschrijving

Laden - transport - lossen Verwijderen krimpfolie Afvoeren krimpfolie Afvoeren pallets Aanlafpikken laadkooi Uitleggen kruidelen Afdekken tas

kraan

9,03 1,36 0,67 1,60 0,21 0,oo 0.00

trad.

46,53 O, O0 0,OO 0,OO 0,OO 0,38 0,38

NB. De bijkomende kosten van kruidelen en kruiwagen wegen op tegen de kosten van de laadkooi. De kosten van pakkettering bedragen NLG 30,-- per duizend stenen en worden in de voorbeeldprojecten apart verrekend.


De draadlocs bestuurde 10 tm-torenkraan

Vergelijking 3: Opperen van 1000 stenen op verd.vloer

Vergelijking op basis van tijdsbesteding 1 Omschrijving

laden - transport - lossen verwijderen krimpfolie afvoeren krimpfolie afvoeren pallets aan/afpikken laadkooi afdekken tas uitleggen kruidelen



Totaal in bruto kraanuren

NB.

trad. kraan

De bijkomende kosten van kruidelen en kruiwagen wegen op tegen van de laadkooi.

de kosten

De kosten van pakkettering bedragen NLG 30,-- per duizend stenen en worden in de voorbeeldprojecten apart verrekend evenals de kosten voor de bouwlift.


Vergelijking 4: Opperen van 1000 stenen op steiger

Vergelijking op basis van tijdsbesteding I Omschrijving

laden - transport - lossen Hulp/verstoring metselaars Verwijderen krimpfolie Afvoeren krimpfolie Afvoeren pallets Aan/afpikken laadkooi Uitleggen kruidelen Afdekken tas

trad.

54,27

0,oo O,oo 0,38 0,38

Totaal in netto minuten 78.36 Toeslag voor indirekt werk 1,59 x Totaal in bruto minuten 124.59

Totaal in bruto manuren I 2 , 0 8 1 O , & 1 Totaalinbrutokraanuren 1 O,OO 1 0,44 1

NB. De bijkomende kosten van kruidelen en kruiwagen wegen op tegen van de laadkooi.

de kosten

De kosten van pakkettering bedragen NLG 30,-- per duizend stenen en worden in de voorbeeldprojecten apart verrekend evenals de kosten voor de bouwlift.

SAW-advi esgroep mei 1993 36


5011 Urenveraeliikina van het leasen van kanaal~laatvloeren

Het verschil tussen de waargenomen en de traditionele methode is dat in plaats van een huurkraan die 1,20 meter brede platen legt met 3 man er nu gebruik wordt gemaakt van de kleine torenkraan met z'n beperktere capaciteit en 2 man. Deze kleine torenhaan legt echter 0,60 meter brede kanaalplaten.

Waargenomen situatie bij het leggen van kanaalplaatvloeren (klokstudie van video-opnamen).

Afmeting : 600 x 3700 mm (Geen invloed door kraancapaciteit) II Gewicht : 555 kg. (gewicht klem: 75 kg.) Aantal : 9 stuks en 1 pasplaat Bezetting: 2 man (inclusief kraanbediening)

Netto chargetijd : 2,57 minuut (gemiddeld) Netto norm per charge : (2,57 x 2) : 60 = 0,086 manuur Netto norm per m2 : 0.086 : (3,7 x 0.6) = 0,039 manuur Bruto norm per m2 : 0,039 x 1,43 = 0,055 manuur Kraantijd per m2 : 0,055 : 2 = 0,028 kr-uur

Afmeting : 600 x 5200 mm (Geen invloed door kraancapaciteit)

Attentie : Platen en isolatie blijken 10 mm te lang Gewicht : 780 kg. (gewicht klem 75 kg.) Aantal : 10 stuks en 2 pasplaten Bezetting: 2 man (inclusief kraanbediening)

Netto chargeti jd : 3,06 minuut (gemiddeld) Netto norm per charge : (3,06 x 2) : 60 = 0,102 manuur Netto norm per m2 : 0,102 : (5,2 x 0,s) = 0,033 manuur Bruto norm per m2 : 0,033 x 1,43 = 0,047 manuur Kraantijd per m2 : 0,047 : 2 = 0,024 kr.uur



5a0 Afmeting : 600 x 5200 mm (Wel invloed door kraancapaciteit)

Gewicht : 780 kg. (gewicht klem 75 kg.) Aantal : 10 stuks en 2 pasplaten Bezetting: 2 man (inclusief kraanbediening)

Netto chargetijd : 3,87 minuut (gemiddeld) Netto norm per charge : (3,87 x 2) : 60 = 0,129 manuur Netto norm per m2 : 0,129 : (5,2 x 0,6) = 0,041 manuur Bruto norm per m2 : 0,041 x 1.43 = 0.059 manuur Kraantijd per m2 : 0,059 : 2 = 0,030 kr.uur

Traditionele situatie bij het leaaen van kanaal~laatvloeren

Uitgangspunt hierbij is dat een ploeg van drie man van de aannemer met een huurkraan de 1,2 meter brede kanaalplaten legt. Hierbij zijn uiteraard geen capaciteitsbeperkingen.

Afmeting : 1200 x 3700/5200 mm Bezetting: 3 man (exclusief kraanbediening) Materieel: Mobiele kraan (30 tm)

Lengte 3,7 meter Lengte 5,2 meter

Bruto norm per m2: 0,041 manuur 0,035 manuur Kraantijd per m2 : 0,014 kraanuur 0,012 kraanuur



5a11 Vergelijking 5: kanaalplaatvloeren leggen van 5200 mm lang (capaciteit

kleine torenkraan voldoende).


umschrijving

Aanpikken Belast transport Plaatsen Afpikken Onbelast transport

Totaal in netto manminuten Toeslag voor indirect werk Totaal in bruto manminuten

Totaal in bruto manuren per plaat

Totaal in bruto manuren per m2.

Totaal in bruto kraanuren per m2

NB. Exclusief aan- en afvoerkosten.

trad. I kraan


I& draadloos bestuurde 10 tm-torenkraan

5a0 Verqelijking 6: kanaalplaatvloeren leggen van 5200 mm lang (capaciteit -

kleine torenkraan onvoldoende).

Vergelijking op basis van tijdsbesteding I omschrijving I trad. ( kraan I Aanpikken Belast transport Plaatsen Afpikken Onbelast transport

Totaal in bruto manuren per m2. 1 0,035 1 0,059 1




1,43



7,74 1,43 11,07

O, 184

1 0,012 0,030


Vergelijking 7: kanaalplaatvloeren leggen van 3700 mm lang.


Omschrijving

Aanpikken Belast transport Plaatsen Afpikken Onbelast transport


trad. kraan _i 5,14

1,43 7,35

Totaal in bruto kraanuren per m2 1 0,014 1 0,028

P-





0,041

O, 146

0,055


sao Kostenverueliikina kalkzandsteen elementen opoeren

Het enige verschil tussen de waargenomen en de traditionele methode is dat in plaats van een huurkraan die 12 elementen tegelijk oppert er nu gebruik wordt gemaakt van de kleine torenkraan, met z'n beperktere capaciteit, die 6 elementen tegelijk oppert.

Vergelijking 8: Opperen kalkzandsteen el. 900 x 600 mm (bron: klokstudie van video-opname en Misset 31 A 10)

/ Vergelijking op basis van tijdsbesteding voor 100 mm. I Omschrijving

Aanpikken per charge Belast transport per charge Plaatsen per charge Afpikken per charge Onbelast transport per charge

Totaal in netto manminuten Totaal in netto manmin.fm2 Toeslag voor indirect werk Totaal in bruto manminuten




trad. (pallet)

0,013

0,007

kraan ( 6 el.)

O, 54 O, 72 0,35 o, 12 0,64

2,37 0,73 1,25 0,91

0,015

O, 015


Bruto m.u. voor 120 mm elementen

Bruto k,u. voor 120 mm elementen


0,015

O, 008

0,018

0,018


Urenveraeliikina pijmen kalkzandsteen elementen

* De waargenomen situatie

Waargenomen is het lijmen van kalkzandsteen centreerelementen van 900 x 600 x 100 mm met twee man en de 10 tm-kraan. De "wand" die gelijmd is vormt de overbrugging tussen de plaatfundering en de beganegrond vloer. Eerst wordt de buitenschil gelijmd en daarna de binnenschil.

* De werkmethode

Gezamenlijk bereidt men het lijmen voor. Tijdens het eigenlijke lijmen is de taakverdeling zo dat een man de kraan bedient en de elementen plaatst en de tweede man de lijm aanbrengt voor de lint- en stootvoegen en helpt bij het stellen. Een enkele keer neemt de "kraanWman de taak van de tweede man over. Het "draad opsteken" wordt gezamenlijk gedaan. De taakverdeling is evenwichtig en kan derhalve als representatief worden beschouwd.

* De tijdsbesteding

De tijdsbesteding is bepaald door de netto doorlooptijd zoals deze is waargenomen te vermenigvuldigen met een toeslagfactor voor indirect werk. Deze toelagfactor komt overeen met de toeslagfactor die gebruikt wordt bij het "normaal" lijmen van centreerelementen. Op deze wijze wordt op een eenvoudige manier een norm bepaald voor de waargenomen activiteit.

Berekening norm:

voorbereiding per woning : 15,50 minuut x 1,45 = 22,50 minuut Vast werk per dag : 5,00 minuut x 1,45 = 7,25 minuut Lijmen per centreerelement: 1,36 minuut x 1,45 = 1,97 minuut Lijmen per ml; 600 mm hoog: 1,51 minuut x 1,45 = 2,19 minuut Toeslag geknipt element : 1,87 minuut x 1,45 = 2,71 minuut Toeslag per doorvoering : 3,48 minuut x 1,45 = 5,05 minuut

CAOB-adviesgroep mei 1993 43


Vervolg berekening manuurkosten:

Uitgangspunt bij het bepalen van de norm per m2 is de woning zoals deze hiernaast is afgebeeld.

Lijmen kalkzandsteen el. 900 x 600 x 100 mm. voor het opgaande werk tussen fundering en begane grondvloer (hoog 600 mm.).

Voorbereiding: 22,50 minuut Lijmen : 62 ml x 2,19 min. = 135,78 minuut Toeslag : 5 st x 2,71 min. = 13,55 minuut Toeslag : 2 st x 5.05 min. = 10,lO minuut Vast werk : 6/8 x 7,25 min. = 5,44 minuut

Totaal bruto doorlooptijd 187,37 minuut Aantal man 2 man Totaal bruto manminuten 374,74 manminuten

Totaal bruto manuren voor 37,2 m2: 6,246 manuur Bruto norm per m2 0,168 manuur

Metselen kalkzandsteen Metselblokken (M 100/240) tweemaal halfsteensmuur inclusief het bijbehorende opperwerk.

Gegevens volgens Misset 31 A 5: 0,260 manuur per m2

Metselen kalkzandsteen + Opperen kalkzandsteen en specie : 0,260 manuur per m2 Draad plaatsen (geraamd) : 0,010 manuur per m2

Richttijd 0,270 manuur per m2



5ao vergelijking 9: Opgaand werk tussen fundering en begane grond

(hoog 600 mm.)

I Vergelijking op basis van tijdsbesteding Omschrijving r

I Totaal in bruto manuren per m2. 1 0,168 / 0,270

De bijkomende kosten van kruidelen en kruiwagen vallen weg tegen de kosten van de hijsmiddelen van de kraan.


SAOB-adviesgrnep mei 1993 45

NB.

O, 084 0,000

bestuurde 10 tm-torenkraan

urenveraeliikina van het storten van een fundering


waargenomen is het storten van een plaatfundering met een dikte van 190 mm en een breedte van 1300, 850 en 480 mm. De fundering is gestort met de 10 tm-kraan voorzien van een 250 liter-kubel. De bezetting was drie man waarvan twee op het stort en een man voor de kraanbediening en het vullen van de kubel.

* De tijdsbesteding

In een keer zijn de funderingen van vier woningen gestort. De capaciteit van de kraan was net voldoende. De netto-norm is bepaald door de doorlooptijd te ontdoen van het indirecte werk. De bruto tijd is verkregen door de netto-tijd te vermenigvuldigen met een toeslagfactor voor indirect werk, rust en persoonlijke verzorging en aan- en afloop. Opvallend tijdens de waarneming was dat, de werkzaamheden van de stortploeg zonder afstemverlies op elkaar aansloten.

* Keuze vergelijking

Omdat het hier gaat om het storten van 12 m3 beton is een vergelijking gemaakt met het storten van beton met behulp van een huurkraan en een 750 liter kubel. De bijbehorende norm is ontleend aan de onderleggers van het Misset Richt- tijden bestand. De toeslagfactor is aangepast op de waargenomen situatie. Dit houdt in dat uitgegaan is van een beter te organiseren verloop van het storten dan waarvan normaliter wordt uitgegaan.


De draadloos bestuurde ?D tin-torenkraen

Vergelijking 10: Storten van een plaatfundering met de kraan

/ Vergelijking op basis van tijdsbesteding I 1 Omschrijving ( huurkraan 1 10 tm-kraan1

NB.

cyclustijd per kubel cyclustijd per m3 aantal man



Uitgangspunt is dat per half uur men 9 m3 stort. Duurt de stort langer, dan moet NLG 1,50 per minuut bijbetaald worden. Deze kosten worden in de voorbeeldprojecten apart verrekend. (Deze regeling lijkt alleen te gelden voor kleingebruikers)

SAOB-adviesgroep mei 1993

2,95 3,94 4,OO

15,76 1,50 x

23,64

0,39

2,Ol 8,04 3,OO

24,04 1,50 x 36,06

0,60

De draadtoos bestuurde 10 tartorenkraan

za0 Urenveraeliikins van het leaaen van dakplaten

* de waargenomen situatie

Uitgegaan is van het leggen van, de waargenomen, dakplaten met een afmeting van 8000 x 1000 mm. De voor het leggen benodigde bezetting lijkt in de waargenomen situatie niet optimaal maar wordt als uitgangspunt, met kanttekening, geaccepteerd.

* De tijdsbesteding

Het waargenomen proces verliep niet vlekkeloos. Dit is de reden dat de totale besteding is ontdaan van het indirecte werk. De resterende netto tijd is vervolgens vermenigvuldigd met een toeslagfaktor voor goed georganiseerd werk. .p deze wijze is een bruto norm verkregen die gebaseerd is op een normale situatie.

* Keuze vergelijking

Op kleine woningbouwprojecten past men twee typen dakplaten toe. Het eerste type is een dakplaat die "doorschiet" over de verdieping en de zolder, zoals waargenomen, en het tweede type is een niet doorschietende dakplaat. Voor de eerste vergelijking met de "doorschietende" dakplaat is uitgegaan van de inzet van een huurkraan i.p.v. de eigen kraan. Voor de tweede vergelijking met de niet doorschietende kap is uitgegaan van de richttijd 43 E 6 van Misset (dakplaat 1,06 ml breed en een dakvlak- breedte van 5,5 ml)


Vergelijking 11: Het leggen van dakplaten (8000 x 1000 m)

Vergelijking op basis van tijdsbesteding (I) I Omschrijving

aanpikken pakket (4 platen) transport naar achterzijde kantelen en aanpikken hijsen en monteren af stemverlies

cyclustijd per dakplaat aantal man

Totaal in netto minuten Toeslag voor indirekt werk

Totaal in bruto minuten/plaat

Totaal in bruto manuren/m2

Totaal in bruto kraanuren/m2

huurkraan / 10 tm-kraan1



Vergelijking op basis van tijdsbesteding (11)

Omschrijving

Totaal in bruto manuren/mZ

Totaal in bruto kraanuren/mZ

trad.

0,07

0,023

10 tm-kraan

0,105

0,021


5011 urenveraeliikina van het dekken van uannen


Waargenomen is het leggen van pannen vanuit een korf die met de kraan naar de verwerkingsplaats wordt getransporteerd. Een man geeft de pannen, vanuit de korf, door aan de tweede man die de pannen legt. Deze methode wordt toegepast voor de normale pannen (sneldek) maar ook voor de onder-, de gevel- en de nokvorstpannen.

De tijdsbesteding (Mokstudie van video-opnamen)

Laden gevelpannen 1 Or2O8 1 I Het pallet laden met 23 gevelpannen

Laden pannen

H Laden nokvorsten I 0,313 1 ml 1 Eet pallet laden met nokvorsten

I I 1

0,089

Het aanpikken, transporteren en naar de verwerkingsplaats dirigeren.

Aan de bovenzijde van het dakvlak 2 rijen pannen leggen

Vert. transport korf

Leggen richtpannen aan de bovenzijde

II Leggen richtpannen I 2177 I m2 I Aan de onderzijde van het dak- aan de onderzijde vlak 2 rijen pannen leggen

m2 Het pallet laden met 80 pannen

7,30

3,40

Controle en overgang

st

m2

I

Nokvorsten leggen en vastzetten

Leggen pannen

Per verticale strook van drie pannen de verticale lijn con- troleren en overgaan naar de volgende strook

Nokvorsten leggen en vastzetten met schroeven

1,66


Gevelpannen leggen

m2 Het leggen van pannen

1,068 ml Het leggen van gevelpannen


Berekenina t r a d i t i o n e e l ouoeren en dekken (Bron: SAOB t i j d e n a r c h i e f )

142,O m2 x 3,351 x 1,50 = 713,76 minuut 32,O m l x 1,128 x 1,50 = 54,14 minuut 10,8 m l x 4,819 x 1,50 = 78,07 minuut

Totaa l i n b ru to manminuten 845,97 minuut Totaa l i n b ru to manuren 14.10 m.u.

Li f turen: 14,10 : 3 = 4,7 uur ( a a n t a l manuren : 3 man) Li f tkos ten: 4,7/8 x NLG 50,= (ui tgaande van v o l l e dagen)

Berekenina voor h e t orneren m e t een kraan en he t t r a d . dekken (Bron: Kostenvergel i jking pannenopperen i.0.v. S t i c h t i n g Arbouw)

142,O m2 x 2,789 x 1,45 = 574,26 minuten 32,O m l x 1,603 x 1,45 = 74,38 minuten 10,8 m l x 2,570 x 1,45 = 40,25 minuten

Totaa l i n b ru to manminuten 688,89 minuten Totaa l i n b ru to manuren 11,48 m.u.

Kraanuren: P r o c e s t i j d opperen x 1 ,5 = 1,95 uur (ui tgaande van voldoende werk om aan- en afvoerkosten t e vermijden)

Berekenina voor h e t o m e r e n en leaaen m e t de k l e i n e torenkraan

142,O m2 x 0,089 = 12,154 142,O m2 x 0,885 = 125,67 142,O m2 x 2/23 x 3,40 = 41,98 142,O m2 x 2/23 x 2,77 = 34,20 142,O m2 x 19/23 x 1,66 = 194,73 142,O m2 x 19/23 x 0,86 = 100,88 32,O m l x 0,208 = 6,57 32,O m l x 0,913 = 29'22 32,O m l x 1,068 = 34,18 10,8 m l x 0,313 = 3,38 10,8 m l x 0,676 = 7,30 10,8 m l x 6,180 = 66,74

Totaa l i n n e t t o manmin. 657,49 Toeslagfactor 1,45 x

Totaal i n b ru to manmin. 953,36 Totaal i n b ru to manuren 15,88



S~II * Berekening lijmen kalkzandsteen separatiewanden

Het lijmen van separatiewanden is niet waargenomen maar is gebaseerd op de video-opnamen die in de fundering zijn gemaakt en de tijdgegevens die SAOB heeft van het lijmen van centreer- en schakelelementen. De norm voor het traditioneel lijmen bedraagt bij een gemiddelde wandlengte van 4 meter en een bezetting van twee man 0,200 m.u. per m2.

Vergelijken we het werken met de elementensteller, het gangbare hulpmaterieel, met de kraan dan zijn er twee deelbewerkingen die in tijdsbesteding zullen verschillen, te weten het belast- en onbelast transporteren van het element en het verplaatsen van de elementensteller.

* Transporteren van het element

De elementensteller pakt het element achter zich weg en zwenkt 180 graden naar de verwerkingsplaats. Na het plaatsen wordt weer 180 graden terugge- zwenkt. De kraan zwenkt maar 15 graden maar reageert iets minder snel. Het verschil in tijdsbesteding op deze deelbewerkingen wordt geraamd op 15% in het voordeel van de kraan.

* Transporteren van de elementensteller

Het langs de wand verplaatsen, het overgaan van muur naar muur, het overgaan van woning naar woning, het overgaan van blok naar blok en het overgaan van begane grond naar verdieping en vervolgens naar zolder zijn deelbewerkingen die bij de elementensteller wel, maar bij de kraan niet voorkomen. Deels worden de overgangen handmatig gedaan, de verticale transporten en de transporten van blok naar blok op de verdieping en de zolder moeten echter gedaan worden met een in te huren kraan. De hoeveelheid tijd voor de kraan wordt aangehouden op 2 uur per keer inclusief de aan- en afvoer.

* De vaardigheid

De beperktere vaardigheid die de eigen mensen hebben in het lijmen wordt "betaald" uit de overhead bij uitbesteding.


Vergelijking 13: Het lijmen van kalkzandsteen-elementen


1 Totaal in bruto manuren/m2 1 0,2000 1 0,1881 1

Omschrijving

Transport elementen/m2 Elementensteller verplaatsen/m2 Overige werkzaamheden per m2

* Gebaseerd op 4 x een huurkraan bij een hoeveelheid 412 m2 elementen.

elementensteller

O, 0343 0,0058

O, 1599

Totaal in bruto k.u./m2 *

NB. De huurkosten van de elementensteller worden in de voorbeeldprojecten apart verrekend.

10 tm-kraan

0,0291 O, O000

0,1599

0,0200 0,0941

De draadlws bestuurde 10 tartorenkraan

Berekenina opDeren s ~ e c i e

Omdat de video-opnamen onvoldoende zekerheid bieden voor een goede norme- ring i s aangenomen, dat de verhouding d i e er tussen het tradit ioneel stenen opperen en het tradit ioneel spec ie opperen i s ook zal gelden voor het opperen m e t de 10 tm-kraan. D e gemiddelde verhouding stenen opperen : specie opperen = 1 : 0,65



r

Opperen k.z.st. 120 mm


Project 1 --- 10 tm-kraan --

Betonstorten fundering

Opperen k.z.st. 1W mm

Leggen beg.grondvloer

Vulbeton beg.grondvLoer

Opperen k.z.st. ?W mm

20,64 m2

Hoeveelheid

12,W

=,l2

Lijnen k.z.st. fundering

187,20

187,20

128,W

0,018

nr3

m2

0,37 0,018

113,76 n2 1 0,084

m2

n2

m2

9,56 0,168

Norm kraan

0,2W

0,015

0,027

0,W

0,015

5,635

7,49

1,92

nanuren

7,20

Uren kraan

2,4n

1,m

Norm arbeid

0,6W

0,015

0,053

0,OBO

0,015

9,92

14,98

1,92

De draadloos bestuurde 10 twtorenkraan

5fl0

I

Leggen Lateien 3,W s t 0,WO o m 0,240

Leggen verd.vtoer 170,40 ( m2 / 0,012 1 2 ~ 0 4 ( 0,035 1 '"/l 5,96


Vulbeton beg.grondv1oer

Opperen k.z.st. 1W mm

Opperen k.z.st. 120 mm . Lijmen k.z.st. beg.grond

Vulbeton zoldervloer I 87,28 m? 0,017 1,48 ... 0,051

Opperen k.z:st. 1W mm 24,W I m2 1 0,007 1 0,17 ... 0,013 0,31

( 187,20

187,20

128,W

88,W

216,W

Opperen k.z.st. 120 am

Lijmen k.z.st. zolder

Leggen dakplaten

Plaatsen dakkapel

Metselwerk opperen naaiveld

Specie opperen - 6 m l 7,10 d OCW 0, w 1,352 9,W

Totaal benodigde uren 32,28 10,Ol 266,Tl

Extra kr.uren

...

... O,&

Uren kraan

1,56

0,65

0,17

o m

Project 1 --- tradi t ioneel --


Opperen k.r.st. blokken

Opperen L.z.st. blokken

Lijmen L.z.st. fundering

m?

m2

m2

m2

m2

Hetselwerk opperen schraag

Metselwerk opperen steiger

Specie opperen - 3 m l


28,W

52,W

282,W

4,W

5,50

Norm arbeid

0,390

0 , m

0, m 0,270

Hoeveel- heid

12,W

93,12

20,64

113,76

0,012

O,M7

O,W7

0,028

0 , W

7,10

7,10

12,W

Hanuren

%b8

%W

o m 30,72

m?

m2

m?

s t

d

n13

m2

m2

m2

2,25

3,18

0,90

0,m

o m

d

d

d

Norm kriran

0,lM

O,W7

O,W8

0,WO

0,WB

0,WO

0,021

2,WO

% m

.. . 1,40

'Lm %WO

O P '

0,U

0,W

5,92

0, w

0,035

0,051

0,013

0,015

(1,200

o m O B '

o m

6,55 -

9,55

1 , s

1,32

43,20

O,@

3,W

1,250

2,080

0,806

0,015

0,2W

0,105

6 , W

1,230

b 8 8

14,TI

10,16

0,42

10,40

29,61

24,W

6,77

De draadloos bestuurde 10 tm-torenkraan 5a0

mei 1993 59

De draadlws bestuurde 10 tm-torenkraan za0

SAOB-adviesgroep mei 1993 M)

Metselwerk opperen steiger 2,80 d O m 2,080 5232

Specie opperen - 3 m l

Specie opperen - 6 n1

6,50

2,W

Totaal benodigde uren

d

d

6/37

0,m

12,93

o m

O m A

&,m

0,806

1,352

5,24

3,79


Project 3 -- 10 tm-kraan ---

Beton storten kelder

Opperen k.z.st. kelder E 265

Opperen k.z.st. kelder E 214

Opperen k.z.st. kelder L 214

Lijmen L.z.st. kelder

Hoeveelheid

6,W

6,50


Opperen L.z.st. fund. 100 mm

Opperen k.z.st. fund. 214 m

Lijmen k.z.st. fundering


35,W

3,W

44,50

Vulbeton beg.grondvloer I 149,50

&

m2

9,55

1W,W

6,W

1M,W

149,50

m2 0,040 5,98 0,080

Opperen specie

Opperen waalformaat binnenwerk

Opperen specie

m2

m2

m2

Leggen verd.vloer

Norm kraan

0,MO

0,045

m3

w2

m2

m2

w2

Opperen k.z.st. Amstelformaat 7,45 d

7,45

6,90

6,90

Opperen k.z.st. Amstelformat

Opperen specie

Opperen waalformaat binnenwerk

0,030

0,030

0,092

0,458 3,41 0,458 3,41

Vulbeton verd.vloer I 149,50 1 m2 ] 0,040 1 5,98 / 0,080 1 11,"

149,50 m2

Opperen specie

Leggen Lateien

Leggen dakplaten

Metselwerk opperen aaaiveld

Metselwerk opperen schrmg

Specie opperen - 6 m l l 3,10 d 0,286 0,89 0,286 0,89

Totaal benodigde uren 74,68 133,83

Uren kraan

1,20

0,29

0,203

0,015

0,034

0,085

0,026

d

d

d

0,026 3 3 9 0,052 7,77

7,23

7,23

4,35

I


?,O5

0,09

4,09

4,35

33,M

241,W

5,70

4,70

Metselwerk opperen steiger l 3,10 d 0,440 1,36

Norm arbeid

0,600

0,045

1,91

1,50

0,18

9,Ol

3,89

0,298

0,330

0,215

d

d

d

0,440

Manuren

3,60

0 2 9

0,030

0,030

0,184

d

s t

m2

d

d

1,OS

&W

8,19

0,600

0,015

0,030

0,170

0,051

2,U

2,28

1,48

0,472

0,307

%w

Specie opperen - 3 m l 10,40 d 0,211

5,73

1,50

0,18

18,02

7,@

0,221

0,160

0,021

0,330

0,3M

0,298

0,330

0,215

3,41

2,22

1,48

2,19

2,22

2,28

l,@

O,%

5,28

5,M

1,88

1,50

0,472

0,307

0,340

0,211

3,W

2,22

l < &

0,221

0,164

0,105

0,330

0,320

2,19

0,96

5,28

25,31

I A 8

1,SO

De draadlws bestuurde 10 tm-torenkraan za0

a Eetonstorten kelder I 6,W 83 0,130 0,78 ... 0,390

Opperen L.z.st. kelder E 265 6,50 1 m2 I 0,021 1 0,14 . . . 1 0,042 0,27

Opperen k.z.st. fund. 150 aun

Project 3 --- tradit ioneel ---

Hoeveel- heid

X Opperen waatform. binnenwerk 6,W d O , m o m

Opperen specie I 6,90 1 d l 0,WOI 0,W I 0,760 5,24

Norm kraan


Leggen beg. grondvloer

Vulbeton beg. grondvloer

Opperen k.z.st Amstelfornaat

Opperen specie

Extra k r .u rn

Uren kraan

106,W

149,50

149,50

7,45

7,45

Leggen verd. vloer

vulbeton verd. vloer

Opperen k.z.st. Amstelform.

Leggen Lateien 33,W s t O,WO o m 0,240

Leggen dekplaten I 241 ,W ( m2 1 0,021 I 5/35 1 0,105

Norm arbeid

Opperen specie

opperen waalformaat binn. w.

opperen specie

SAOB-advi esgroep

Ranuren

m2

m2

m2

d

d

149,50

149,50

7,23

mei 1993

7,23

4,35

4,35

0,OW

O,M2

O,M7

0,MO

0,WO

m2

m2

d

d

d

d

0,W

1,79

2,54

o m

o m

0,012

0,017

% m

0,m

0,m

Q,WO

1,Ol

1,79

2,54

o m

o m

0,W

O m

0,2W

O,a35

0,051

1,7W

0,760

O p 5

0,051

l,m

21,20

5,a 7,62

12,67

5,s

5 3

7@

12,29

0,760

2,820

1,110

5,49

l2,27

433


5ao



De draadlws bestuurde 10 tm-torenlraan

5a0

netselwerk opperen steiger

SAOB-adviesgroep nei 1993 64

/ - - . \

STORTEN ,F~NDEM<J OP STAAL L \ \ ,' \ \

/ / \

Kistafrftetingv - voor- en achtergevel 500 k 2 0 0 ,mm \

/ - zijgevels 850 x 200 mm / /

\ \ - woningsch.wand 1300 x 200 mT , l 0 *.

f-- l 2 inh.

I l

Relatie tussen kraancapaciteit en benodigde capaciteit

4 6 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Vlucht in meters

I Hart kraan - gevel 4,50 ml.

Kalkzandsteen elementen Afm.: 900x600x100 Gewicht: 1 02,6 kg/st.


4 6 6 7 8 9 10 11 12 13 14 16 16 17 18 Vlucht in meters

Hart kraan - gevel = 4,50 m l .

Kanaalplaatvloeren

Breed: 600 mm

Gewicht: 150 kg/m1


4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Vlucht in meters

aa - irionwikis.irion.nl/arbouw/images/b/b7/het_gebruik_van_de_draadloos... · alfons niesink ....

Documents