มสธ มสธมสธ มสธ มสธ 12 - sukhothai thammathirat open ......มสธ...

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ


สธ

มสธ มสธ

หนวยท 12การวเคราะหการเมองตามแนวคดพหวฒนธรรม

อาจารย ดร.กฤตธ ศรเกต

ชอ อาจารยดร.กฤตธศรเกต

วฒ ศศ.บ.(รฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรการปกครอง)

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ร.ม.(การปกครอง)จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ร.ด.(การเมองเปรยบเทยบ)จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ต�าแหนง อาจารยประจ�าภาควชาสงคมศาสตร

คณะอกษรศาสตรมหาวทยาลยศลปากร

หนวยทเขยน หนวยท12

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

12-2 การวเคราะหการเมอง

หนวยท 12

การวเคราะหการเมองตามแนวคดพหวฒนธรรม

เคาโครงเนอหาตอนท12.1ความเปนมาและความหมายของแนวคดพหวฒนธรรม

12.1.1การศกษาวฒนธรรมความเปนมาและขอโตแยง

12.1.2พหวฒนธรรมความหมายตนก�าเนดและความส�าคญ

12.1.3แนวคดพหวฒนธรรมในศตวรรษท21

ตอนท12.2แนวคดพหวฒนธรรมกบการวเคราะหการเมอง

12.2.1ความสมพนธเชงอ�านาจกบแนวคดพหวฒนธรรม

12.2.2แนวคดพหวฒนธรรมกบการพฒนาประชาธปไตย

ตอนท12.3กรณศกษาประเดนทาทายของแนวคดพหวฒนธรรม

12.3.1ประเดนทาทายของแนวคดพหวฒนธรรม

12.3.2พหวฒนธรรมในสงคมไทย

แนวคด1. พหวฒนธรรมพฒนาขนในฐานะแนวคดทางสงคมในชวงทศวรรษ 1950 และเตบโต

ทรงพลงมากขนในชวงป1968ถง1971ในประเทศแคนาดาออสเตรเลยสหรฐอเมรกา

และยโรปบางประเทศและแพรหลายไปทวโลกมากขนภายใตกระแสโลกาภวตนในฐานะ

แนวคดทสงเสรมใหเกดการยอมรบในความแตกตางหลากหลาย การเปดพนทใหความ

แตกตางหลากหลายทางวฒนธรรมไดมพนทในสงคมอยางเทาเทยมอนเปนสวนหนงของ

การปกครองในระบอบประชาธปไตยอยางไรกตามเมอแนวคดแพรหลายไปทวโลกโดย

เฉพาะอยางยงเมอเขาสศตวรรษท 21 ซงโลกมความสลบซบซอนมากขน การใหความ

หมายและการน�าแนวคดไปใชกมความแตกตางกนไปอกทงยงมการเรยกรองใหรฐกลบ

มาใชอ�านาจมากขนเพอรกษาความสงบในสงคม แนวคดพหวฒนธรรมเองกถกน�าไปใช

เพอตอกย�าการครอบง�าทางวฒนธรรมแทนทจะเพอการยอมรบในความเทาเทยมแตกม

นกวชาการทพยายามอธบายความหมายของพหวฒนธรรมใหเปนทเขาใจ ไดแก สจวต

ฮอลล หรอ อมารตยา เซน ไดชใหเหนวาหวใจส�าคญของแนวคดพหวฒนธรรมคอสทธ

และเสรภาพของผคนการยอมรบซงความหลากหลายทางวฒนธรรมการสงเสรมเสรภาพ

ทางวฒนธรรมอนเปนไปเพอเสรมสรางประชาธปไตย

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

12-3การวเคราะหการเมองตามแนวคดพหวฒนธรรม

2. ประเดนทางวฒนธรรมมความเกยวของกบการเมอง พนทของวฒนธรรมเปนพนทท

เกยวของกบความสมพนธเชงอ�านาจ การวเคราะหการเมองตามแนวคดพหวฒนธรรมก

คอการวเคราะหความสมพนธเชงอ�านาจทางการเมองในพนททางวฒนธรรม โดยทการ

วเคราะหการเมองในแนวทางของพหวฒนธรรมสามารถท�าไดทงในมตของเศรษฐกจ

การเมองมตทางนโยบายสาธารณะและมตของสงคมวทยาการเมอง

3. แนวคดพหวฒนธรรมและประชาธปไตยมความเชอมโยงกนอยางใกลชด โดยเฉพาะ

อยางยงเสรนยมประชาธปไตยและไดรบอทธพลมาจากแนวคดพหนยมทน�าเสนอแนวคด

การกระจายอ�านาจในสงคมสงเสรมการยอมรบในความหลากหลายทางวฒนธรรมเปด

พนทใหแตละวฒนธรรมมพนทและเขาถงอ�านาจทางการเมองอยางเทาเทยมกนเสรมสราง

ใหเกดประชาธปไตย

4. แนวคดพหวฒนธรรมเผชญกบปญหาและความทาทายมากมายจากหลายสาเหตไดแก

ความทาทายทเกดจากปจจยดานการเมองดานเศรษฐกจ และประเดนทาทายทเกดจาก

ฐานการอธบายและการใหความหมายของแนวคดพหวฒนธรรมนยมเอง อยางไรกตาม

ทามกลางความทาทายดงกลาวพบวาแนวคดพหวฒนธรรมยงคงไดรบความนยมอกทง

ยงเตบโตเปนรปธรรมอยางมากในบางประเทศเชนในประเทศแคนาดาสวนในกรณของ

สงคมไทยแนวคดพหวฒนธรรมมกถกใชภายใตกรอบมมมองวฒนธรรมนยม เนนการ

ใชแนวคดพหวฒนธรรมเพอสรางเอกภาพ ความสมานฉนท และความมนคงของชาต

อยางไรกตามดวยกระแสการเปลยนแปลงดานตางๆทน�าประเทศไทยเขาสยคหลงสมย

ใหม แนวคดพหวฒนธรรมในสงคมไทยกมพฒนาการ เกดความเปลยนแปลงในวงการ

วชาการและเกดกระแสการยอมรบในความแตกตางหลากหลายมากขนเชนการยอมรบ

ในฐานะความเปนพลเมองของกลมชาตพนธการยอมรบในวถชวตและฐานะต�าแหนงของ

เพศทสามเปนตน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


วตถประสงคเมอศกษาหนวยท12จบแลวนกศกษาสามารถ

1. อธบายความเปนมาและความหมายของแนวคดพหวฒนธรรมได

2. เขาใจแนวคดพหวฒนธรรมอธบายและวเคราะหการเมองตามแนวคดพหวฒนธรรมโดย

เฉพาะอยางยงในประเดนของความสมพนธเชงอ�านาจและการพฒนาประชาธปไตยได

3. เขาใจและอธบายถงประเดนทาทายในการศกษาแนวคดพหวฒนธรรมและอธบายแนวคด

พหวฒนธรรมในสงคมไทยได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


บทน�า

แนวคดพหวฒนธรรมพฒนาขนในฐานะทเปนจดยนทางศลธรรมการเมองและนโยบายของรฐ

เตบโตขนในชวงปลายทศวรรษ1960ถงตนทศวรรษท1970ในประเทศแคนาดาออสเตรเลยสหรฐอเมรกา

และในยโรปโดยในประเทศแคนาดาและออสเตรเลยพหวฒนธรรมเปนนโยบายของรฐอยางเปนทางการใน

ขณะทในสหรฐอเมรกาและยโรปบางประเทศ พหวฒนธรรมเปนแนวทางของรฐในการปฏบตตอความ

หลากหลายทางเชอชาตและวฒนธรรม1 เพอรองรบการแกไขปญหาส�าคญในเรองของการอยรวมกนอยาง

หลากหลายของคนทองถนและผอพยพเขามาอยใหมซงมความหลากหลายทางวฒนธรรม เชอชาตศาสนา

ความคดความเชอ และวถชวตพหวฒนธรรมเปนทแพรหลายมากขนภายใตกระแสโลกาภวตนจนมฐานะ

เปนวาทกรรมโลกวาทกรรมหนง ไดรบการรบรองและเรยกรองจากองคกรระหวางประเทศใหรฐตาง ๆ

สนบสนนความหลากหลายทางเชอชาตและวฒนธรรม2 อนเปนสวนหนงของการสงเสรมการปกครองใน

ระบอบประชาธปไตยแมจนกระทงเกดกระแสตอตานโลกาภวตนแนวคดพหวฒนธรรมกยงคงสามารถรบ

ใชกระแสดงกลาวไดบนเงอนไขของการเรยกรองใหเกดการยอมรบในความแตกตางหลากหลายทามกลาง

กระบวนการท�าใหเปนสากลทเกดขนรนแรงภายใตกระแสโลกาภวตนบนความตอเนองของกระแสการ

เรยกรองประชาธปไตย

อยางไรกตาม การแพรหลายของแนวคดพหวฒนธรรมไปทวโลกกสงผลใหความหมายหรอการ

ตความของแนวคดนถกดดแปลงใหเขากบบรบทของสถานทตางๆ จนขาดความชดเจน ไมตรงตามความ

หมายเดมหรอกระทงบดเบยวไปจนขดแยงกบความหมายเดมเพอเปาหมายทางการเมองของบางประเทศ

ดวยเหตนแนวคดพหวฒนธรรมในปจจบนทแมจะแพรกระจายจนเปนวาทกรรมโลกชดหนง แตกเปน

วาทกรรมทน�ามาซงขอโตแยงทหลากหลายเชนเดยวกนการศกษาพหวฒนธรรมจงตองท�าความเขาใจประเดน

ตางๆดงกลาวเพอใหเขาใจสามารถวเคราะหและขบเคลอนแนวทางในการปรบใชแนวคดใหสอดคลองกบ

บรบทของประเทศทงนไมไดหมายถงการน�าแนวคดมาใชแบบยกมาทงดนหรอมงรกษาความหมายดงเดม

แตเพอใหการน�ามาใชนนสอดคลองกบบรบทโดยทปรชญาพนฐานของแนวคดส�าคญคอการเรยกรองใหเกด

การยอมรบซงความแตกตางหลากหลายยงคงอยไมถกท�าใหบดเบยวไปเพอผลประโยชนทางการเมองของ

ฝายใดฝายหนงและโดยเฉพาะอยางยงเพอการน�าแนวคดดงกลาวมาใชในการสงเสรมการปกครองในระบอบ

ประชาธปไตย

1ศรจตสนนตะ. (2556).สถานการณโตแยงเรองพหวฒนธรรมในประเทศไทย. ในวารสารภาษาและวฒนธรรม,ปท 32

ฉบบท1(มกราคม-มถนายน2556),น.5.2 เพงอาง.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอนท 12.1

ความเปนมาและความหมายของแนวคดพหวฒนธรรม

โปรดอานแผนการสอนประจ�าตอนท12.1แลวจงศกษาเนอหาสาระพรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรองเรองท12.1.1การศกษาวฒนธรรมความเปนมาและขอโตแยง

เรองท12.1.2พหวฒนธรรมความหมายตนก�าเนดและความส�าคญ

เรองท12.1.3แนวคดพหวฒนธรรมในศตวรรษท21

แนวคด1. มมมองของการศกษาทางวฒนธรรมสามารถแบงออกไดเปน 4 มมมองหลก ไดแก

1)การศกษาวฒนธรรมในมมมองคลาสสก2)การศกษาวฒนธรรมในมมมองวฒนธรรม

นยม 3) การศกษาวฒนธรรมในมมมองอตสาหกรรมวฒนธรรม และ 4) การศกษา

วฒนธรรมในมมมองความสมพนธเชงอ�านาจ/ยคหลงสมยใหมนอกจากนนยงมมมมอง

ของการศกษาวฒนธรรมของนกมานษยวทยาซงมการโตแยงกน 2 มมมองคอฝายท

เรยกวาสากลนยมทางวฒนธรรมกบฝายทเรยกวาสมพทธนยมทางวฒนธรรม

2. พหวฒนธรรมพฒนาขนในฐานะแนวคดทางสงคมในชวงทศวรรษ1950และเตบโตทรง

พลงมากขนในชวงป 1968ถง 1971หมายถงการยอมรบในความแตกตางหลากหลาย

การเปดพนทใหความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรมไดมพนทในสงคมอนเปนไปเพอ

เปาหมายส�าคญคอสงเสรมเสรภาพและการปกครองในระบอบประชาธปไตย

3. โลกในศตวรรษท21 มความสลบซบซอนแนวคดพหวฒนธรรมแพรหลายไปทวโลกใน

ยคนแตกเกดความทาทายใหมๆเชนความทาทายทเกดจากการตความของผน�าแนวคด

ไปใชเพอประโยชนของกลมใดกลมหนงอยางไรกตามมนกวชาการทพยายามอธบายความ

หมายของพหวฒนธรรมใหเปนทเขาใจเชนสจวตฮอลลอมารตยาเซนทพยายามชให

เหนวาหวใจส�าคญของแนวคดพหวฒนธรรมคอการมงไปสการเออใหเกดสทธและเสรภาพ

วตถประสงคเมอศกษาตอนท12.1จบแลวนกศกษาสามารถ

1. อธบายมมมองการศกษาวฒนธรรมและขอโตแยงทเกดขนในการศกษาวฒนธรรมได

2. อธบายความหมายตนก�าเนดและความส�าคญของพหวฒนธรรมได

3. อธบายแนวคดพหวฒนธรรมในศตวรรษท21ได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เรองท 12.1.1 การศกษาวฒนธรรม ความเปนมาและขอโตแยง

การท�าความเขาใจพหวฒนธรรมมความเชอมโยงกบความเขาใจในเรองของวฒนธรรมอยางไมอาจ

หลกเลยงไดเนองจากความเขาใจความหมายตลอดจนมตในการรบรเขาใจเกยวกบวฒนธรรมสงผลอยาง

ส�าคญตอการตความหรอใหความหมายพหวฒนธรรม ในสวนนจงจะแสดงใหเหนมตของการมองประเดน

ทางวฒนธรรมเพอเปนพนฐานตอการท�าความเขาใจพหวฒนธรรมในสวนตอไป

วฒนธรรมเปนประเดนการศกษาทมมาอยางยาวนานมววฒนาการตอเนองจนกระทงปจจบนโดย

ในกระแสของพฒนาการของการศกษาวฒนธรรมนนกไดเกดการเปลยนแปลงมมมองของการศกษาไปมาก

พอสมควรโดยอาจแบงมมมองของการศกษาวฒนธรรมออกเปนมมมองใหญๆได4มมมองดงน

1. การศกษาวฒนธรรมในมมมองคลาสสกการศกษาวฒนธรรมในมมมองคลาสสก เปนมมมองการศกษาวฒนธรรมทด�ารงอยมาเปนระยะ

เวลายาวนานตงแตยคกรกโบราณมาจนกระทงชวงกลางศตวรรษท19และกยงคงมอทธพลอยอยางมากจน

กระทงปจจบนเมอมการผนวกรวมแนวคดดงกลาวเขากบแนวคดของการสรางความมนคงของรฐชาต

การศกษาวฒนธรรมในมมมองนเปนการศกษาวฒนธรรมทใหความส�าคญและมงศกษาวฒนธรรม

ของชนชนสง เนองจากการใหความหมายของค�าวา “วฒนธรรม” ในมมมองน หมายถงวฒนธรรมท

ชนชนสงทมการศกษาและมอ�านาจในสงคมเหนวาถกตองดงามเทานนไมไดหมายรวมถงวฒนธรรมของคน

ทวไปและยงกวานนนอกจากวฒนธรรมของคนทวไปจะไมไดรบความสนใจแลวยงถกมองวาเปนสงแปลก

ปลอม ชนต�า ไมไดรบการยอมรบจากผมอ�านาจในสงคมอกดวย3 จะเหนไดวามมมองเชนนเปนมมมองท

ยกยองใหวฒนธรรมหนงมฐานะเหนอวฒนธรรมอน ๆ ซงในเบองตนกพอจะเปนทเขาใจไดวามมมองเชนน

ไมเออตอแนวคดความหลากหลายทางวฒนธรรม

ประวตของการศกษาวฒนธรรมตามมมมองดงกลาวสามารถสบยอนไปไดถงยคปรชญาคลาสสก

ในหนงสอของเพลโต(Plato)เรอง“อตมรฐ”(TheRepublic)พบวามการกลาวถงประเดนทางวฒนธรรม

เอาไวโดยเพลโตไดจ�าแนกวฒนธรรมออกเปนสองประเภทไดแกวฒนธรรมทแทประเภทหนงกบวฒนธรรม

มวลชนอกประเภทหนงและจดวฒนธรรมทแทไวในปรมณฑลของปรชญาการศกษาและความจรงในขณะ

ทจดวฒนธรรมมวลชนเอาไวในปรมณฑลของกวนพนธและศลปะแตงแตม ซงในปรมณฑลหลงน เพลโต

อธบายวาเปนเรองของความเชอทศนคต และการลอลวง4 ไมใชความจรงแท อนเปนทศนะทใหคณคาตอ

3ดเพมเตมในสาทรศรเกต.(2557).พฒนาการความสมพนธเชงอ�านาจทางเศรษฐกจและการเมองในวฒนธรรมเพลงไทย

สากล.วทยานพนธรฐศาสตรดษฎบณฑตคณะรฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.4John,A.Weaver.2005.Popular: Primer.NewYork,.NY:PeterLang.pp.1-3.อางถงในฐรวฒเสนาค�า“เหลยว

หนาแลหลงวฒนธรรมปอป”ในฐรวฒเสนาค�า.(บ.ก.).(2549).เหลยวหนาแลหลง วฒนธรรมปอป.กรงเทพฯ:ศนยมานษยวทยา-

สรนธร(องคการมหาชน).น.2.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


วฒนธรรมของชนชนสงวาเหนอกวาวฒนธรรมมวลชนทงน ในกรณของเพลโตซงใหความส�าคญกบความร

วาเปนเครองมอส�าคญในการเขาถงความจรงสงสด เกณฑในการตดสนคณคาของเขาจงตงอยบนฐานของ

การเขาถงความร ซงอาจไมไดเปนไปตามสงทผมอ�านาจในสงคมหรออ�านาจรฐกลาวอางเสมอไปเพราะหาก

พจารณาจากประวตชวตของโสเกรตสซงเพลโตผเปนศษยไดเขยนไวโสเกรตสยอมแลกชวตของตนกบการ

ภกดตอคณคาทเหนอกวาคณคาของอ�านาจรฐหรอกลาวคอโสเกรตสไมยอมเชอฟงรฐหากค�าสงของรฐขด

กบหลกการเหนอกวาทไดมาจากการแสวงหาความรโดยเหตผลแตดวยการส�านกในบญคณของรฐโสเกรตส

กยอมรบโทษจากการไมเชอฟงดงกลาว ซงการกระท�าเชนนนสะทอนใหเหนวา คณคาของวฒนธรรมตงอย

บนเกณฑของความรอนจะน�าไปสการเขาถงความจรง ไมใชคณคาทตดสนโดยผมอ�านาจเพยงฝายเดยว

อยางไรกตาม ในประเดนทวา ใครคอผก�าหนดวาสงใดคอความรกเปนอกประเดนหนงทโตแยงกนไดตอไป

เพยงแตตองระมดระวงหากจะมองวาการใหคณคาของวฒนธรรมในมมมองของเพลโตนนถกก�าหนดโดย

ผมอ�านาจในสงคมเพยงฝายเดยวเพราะอยางนอยทสดในกรณของเพลโตกยงสามารถเปดใหมการโตแยง

โดยใชเหตผลไดวาสงใดคอวฒนธรรมอนดงามไมใชขนอยกบการก�าหนดโดยผมอ�านาจโดยไมอาจโตแยงได

การศกษาวฒนธรรมตามมมมองดงกลาวด�าเนนเรอยมาตลอดยคกลางจนกระทงเกดรฐสมยใหม

(ทมอาณาเขตและจ�านวนประชากรแนนอนมอธปไตยสมบรณภายในขอบเขตของรฐมรฐบาลเปนหนวยใน

การบรหารประเทศ)และรฐชาต(รฐสมยใหมทน�าอดมการณชาตนยมการสรางประวตศาสตรและส�านกรวม

เขามาผนวกรวมเพอใหประชาชนภายในดนแดนของรฐรสกถงความเปนพวกเดยวกน)ขนในยโรปสงผลให

รฐชาตเขามาใชอ�านาจในการก�าหนดมมมองตอวฒนธรรมมากขนดวยเหตผลดานความมนคงของรฐ

2. การศกษาวฒนธรรมในมมมองวฒนธรรมนยมการเกดขนของรฐสมยใหมและรฐชาต สงผลใหมการวางเกณฑดานวฒนธรรมเพอความมนคง

รงเรองของรฐ การด�าเนนการดงกลาวรฐจะเปนผก�าหนดเกณฑทางดานวฒนธรรม และใหคณคาฐานะกบ

วฒนธรรมทรฐเหนวาเหมาะสมเหนอกวาวฒนธรรมอนๆแมวฒนธรรมอนๆสามารถด�ารงอยได แตกใน

ฐานะทเปนรองวฒนธรรมของรฐจะเหนวาลกษณะเชนนไมไดเออตอความหลากหลายทางวฒนธรรมหรอ

แมความหลากหลายทางวฒนธรรมจะด�ารงอย แตกถกจดล�าดบชนทไมเทาเทยมกนในสงคมประเดนน ม

นกวชาการเหนวา การเกดขนของรฐสมยใหมและรฐชาต เปนอปสรรคส�าคญของการพฒนาประชาธปไตย

เลยทเดยว5แนนอนทสดกเปนอปสรรคตอแนวคดพหวฒนธรรมดวย

นอกจากนน การปฏวตอตสาหกรรม ถอเปนอกจดเปลยนส�าคญระลอกหนงทสงผลใหเกดการ

เปลยนแปลงทางเศรษฐกจสงคมตลอดจนความสมพนธเชงอ�านาจทางการเมองของผคน ในทางหนงท�าให

ประชาชนทวไปมอ�านาจมากขนเนองจากมรายไดเพมขนและยงเขาถงสนคาอปโภคบรโภคมากขนอกดวย

และในขณะเดยวกนเมอประชาชนทวไปมอ�านาจมากขนกมพลงทจะแสดงตวตนทางวฒนธรรมไดมากขน

เชนกนซงการเตบโตของกระแสประชาธปไตยกเกดขนอยางเขมขนในยคเดยวกนนแตในอกทางหนงกระแส

การเตบโตของวฒนธรรมมวลชนทกระจายไปทวยโรปและสหรฐอเมรกากไดสรางความหวาดระแวงแกกลม

5ไชยนตไชยพร.(2551).ขอวพากษทฤษฎการเมองกระแสหลกของ คลฟฟอรด เกยทซ.กรงเทพฯ:โอเพนบกส.น.84.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ผมอ�านาจเดมซงมวฒนธรรมของตนทเคยอางความชอบธรรมในฐานะเหนอกวามาเปนระยะเวลาอนยาวนาน

ความหวาดระแวงดงกลาวน�ามาซงการพยายามควบคมทางวฒนธรรมมากขน และในวงการวชาการศกษา

ทางวฒนธรรมเอง กเปนสวนหนงของการพยายามควบคมทางวฒนธรรมดงกลาว การศกษาวฒนธรรมใน

ยคนนจงเนนทการสงเสรมวฒนธรรมของชนชนน�า และมองวฒนธรรมมวลชนวาเปนภยคกคามตอความ

มนคงและความสงบเรยบรอยของบานเมองทอ�านาจรฐตองควบคมจดการการเปลยนผานมาสแนวคดทเสนอ

ใหมการควบคมวฒนธรรมมวลชนโดยรฐดงกลาวแสดงใหเหนถงการรบรถงพลงของวฒนธรรมมวลชนอยาง

ไมอาจปฏเสธได จนน�าไปสการเสนอใหมการควบคมวฒนธรรมมวลชนอยางเขมขนในยคของการศกษา

วฒนธรรมทเรยกวา“วฒนธรรมนยม”

การเตบโตขนของวฒนธรรมมวลชนเปนสงทไมอาจละเลยไดจนแวดวงวชาการกเรมหนมาใหความ

สนใจ ในชวงปลายศตวรรษท 18 โจฮนนกอตตฟราย เฮอรเดอร (JohannGottfriedHerder) เรมน�าค�าวา

“วฒนธรรมประชานยม”(popularculture)มาใชในงานของเขาโดยไดจ�าแนกวฒนธรรมออกเปน2ประเภท

คอวฒนธรรมชนสง(highculture)และวฒนธรรมชนต�า(lowculture)โดยเฮอรเดอรอธบายวฒนธรรม

ชนสงวาเปนวฒนธรรมของผมการศกษา วฒนธรรมแหงเหตผล ในขณะทวฒนธรรมประชานยม ถอเปน

วฒนธรรมชนต�าไรเหตผลใชความรสกดงเดมแบบบพกาล6หลงจากนนกมงานบกเบกการศกษาวฒนธรรม

สมยใหมเกดขนตามมาโดยเฉพาะอยางยงงานของส�านกวฒนธรรมและอารยธรรม(Cultureandciviliza-

tion)ของประเทศองกฤษหรอทเรยกวานกคดสกล“วฒนธรรมนยม”(Culturalism)ผลตงานทมอทธพล

ทางความคดเชงทฤษฎตอการศกษาวฒนธรรมในชวงศตวรรษท 19 อยางมากมนกวชาการคนส�าคญ เชน

แมทธวอารโนลด(MatthewArnold)ทงนในยคดงกลาวกรอบการศกษาวฒนธรรมมงความสนใจไปยง

สงทเปน “ศลปวฒนธรรม” ไดแก งานจตรกรรมดนตรคลาสสก วรรณกรรมชนสง เปนตน และมองวา

สงทถอเปนวฒนธรรมตองหางไกลจากความเปนธรรมชาต และตองเปนสงสรางของมนษยทถอวาดทสดท

มนษยเคยคดหรอกระท�ามา7

มมมองของอารโนลดตอวฒนธรรมแสดงออกผานการนยามความหมายของวฒนธรรมออกเปน4

ความหมายไดแก1)ความสามารถในการหยงรวาอะไรดทสด2)สงทเรยกวาดทสด3)ความรสกนกคดตอ

สงทดทสด และ 4) การท�าในสงทดทสด ซงเหนไดวาความหมายของวฒนธรรมเชนน มการก�าหนดคณคา

หรอเกณฑของวฒนธรรมไวแลวโดยผมอ�านาจในสงคม สอดคลองกนกบขอเสนอของอารโนลทกลาววา

วฒนธรรมในความหมายดงกลาวมหนาทในการควบคมจดการกบความไรระเบยบตาง ๆ ในสงคม เชน

ควบคมกรรมกรควบคมแรงงานทไรมารยาทชอบทะเลาะววาทโดยผใชแรงงานถอเปนชนชนต�าสดในสงคม

เปนผสรางปญหา สรางความไรระเบยบแกสงคม และวธการแกไขปญหาความไรระเบยบดงกลาวสามารถ

กระท�าไดโดยใหการศกษาแกชนชนแรงงานเพอใหชนชนแรงงานม“วฒนธรรม”อนจะน�ามาซงการสรางระบบ

6ElizabethG. Traube. (1996). The Popular’ inAmericaCulture.Annual Review of Anthropology, 25

p.130.อางถงในฐรวฒเสนาค�า.(บ.ก.).อางแลว.น.2-3.7 กาญจนา แกวเทพ และสมสข หนวมาน. (2555).สายธารแหงนกคดทฤษฎเศรษฐศาสตรการเมองกบสอสารศกษา.

กรงเทพฯ:ภาพพมพ. น.642.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ระเบยบใหเกดขนในสงคม8กระแสการศกษาวฒนธรรมภายใตความหวาดกลววฒนธรรมประชานยมเชนน

ปรากฏใหเหนมากยงขนในงานของนกวชาการในชวงครงแรกของศตวรรษท20ในยคนนกวชาการวฒนธรรม

ศกษาตางมองวฒนธรรมมวลชนในแงลบและเปนภยคกคาม โดยเฉพาะอยางยง เอฟ อาร เลยวส (F.R.

Leavis) มองวาวฒนธรรมอนดซงเปนเรองของคนกลมเลก ๆทมอ�านาจในการควบคม จดระเบยบ สราง

กฎเกณฑเพอด�ารงไวซงสงดงามก�าลงเสอมโทรมลง เนองจากการลกฮอของฝงชนท�าใหเกดความวนวาย ดวย

ความกงวลดงกลาวเลยวสถงขนเสนอใหมการใชอ�านาจควบคมปราบปรามประชาชนยงกวานนเขายงมอง

วาการปกครองระบอบประชาธปไตยเปนสงทนากลวอกดวย เนองจากระบอบประชาธปไตยจะท�าใหมวลชน

ซงเปนผไรสตปญญา ไมมวฒนธรรม เขามาแทรกแซงระเบยบทดงามของสงคม9 วธการมองวฒนธรรมใน

ลกษณะดงกลาวนยงคงมอทธพลมาจนกระทงภายหลงสงครามโลกครงท 2 มนกวชาการ เชน เบอรนารด

โรเซนเบรก(BernardRosenberg)อธบายวาสงคมอเมรกนถกท�าลายลงดวยวฒนธรรมมวลชนเนองจาก

วฒนธรรมมวลชนท�าลายรสนยมและเตมไปดวยความโหดรายทารณดไวทแมคโดนอลด (DwightMac-

donald)มองวฒนธรรมมวลชนวาเปนวฒนธรรมของกาฝากทจะบอนท�าลายวฒนธรรมชนสงเออรเนสตฟอน

เดอฮาก (ErnestvandeHaag)กอธบายวาวฒนธรรมมวลชนคอการถดถอยของสงคมการใชชวตของ

มวลชนคอความวางเปลา ไรแกนสาร เปนการท�าตามความพงพอใจ10 เหลานคอภาพของมมมองการศกษา

วฒนธรรมตามมมมองวฒนธรรมนยมซงทรงพลงอยางยงอยางไรกตาม ในชวงเดยวกนน (กลางศตวรรษท

20) มมมองตอการศกษาวฒนธรรมในอกมมหนงเรมเกดขน คอการศกษาวฒนธรรมตามมมมองของ

นกวชาการสายมารกซสตใหมทเนนการศกษาวฒนธรรมในยคทนนยมทเรยกวา“อตสาหกรรมวฒนธรรม”

เปนอกมมมองหนงทท�าใหภาพของการศกษาวฒนธรรมเปลยนแปลงไป ทงน มมมองใหมของการศกษา

วฒนธรรมทเกดขนกไมไดท�าใหมมมองเดมตอการศกษาวฒนธรรมสญสลายไปแตกยงคงด�ารงอยควบคกน

อยางทรงพลง

3. การศกษาวฒนธรรมในมมมองอตสาหกรรมวฒนธรรม (Cultural Industry)กลางศตวรรษท20ระบบทนนยมเตบโตขยายตวและแทรกซมลงไปในทกพนทของสงคมทงระดบ

ภายในประเทศและในระดบโลกและเชนเดยวกนกแทรกซมเขาไปในพนทของวฒนธรรมดวยนกวชาการท

สงเกตเหนการแทรกซมของระบบทนนยมเขาไปในพนททางวฒนธรรมและผลตผลงานวชาการออกมาอยาง

เดนชดทสดคอนกวชาการแหงส�านกแฟรงคเฟรตประเทศเยอรมน(ผลตงานออกมาในชวงประมาณทศวรรษ

ท 1940)นกวชาการคนส�าคญคอ ธโอดอร อดอรโน (TheodorAdorno) และแมกซ ฮอรไคเมอร (Max

Horkhiemer)นกวชาการทงสองเหนดวยกบจดยนทางความคดของนกวชาการกอนหนาทงแมทธวอารโนลด

และเอฟอาร เลยวส ในสวนทวา วฒนธรรมมวลชนหรอวฒนธรรมประชานยมไรรสนยม เปนวฒนธรรม

8MatthewArnold. (1960).Culture and Anarchy.London:CambridgeUniversityPress.อางถงในนฤพนธ

ดวงวเศษ.“ความตาง”ของ“วธคด”ตอวฒนธรรมกระแสนยม.อางถงในฐรวฒเสนาค�า.(บก.).อางแลว.(น.27).9 F. R. Leavis. (1994).MassCivilisation andminority culture.Cultural Theory and Popular Culture: A

Reader, edited by John Storay.HemelHempstead:HarvesterWheatsheaf.เพงอาง,(น.28).10 Ibid.,(p.37).อางถงในเพงอาง,(น.29-30).

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ทดงรสนยมตลอดจนสตปญญาของคนใหต�าลง11แตความแตกตางทางความคดทชดเจนททงสองเสนอคอ

วฒนธรรมมวลชนไมไดเปนภยคกคามตอเสถยรภาพและอ�านาจของสงคม (social authority) อกตอไป

ตรงกนขาม วฒนธรรมมวลชนกลบเปนกลไกทชวยรกษาเสถยรภาพทางอ�านาจของผมอ�านาจในสงคม

เนองจากวฒนธรรมมวลชนนน ไดถกนายทนอตสาหกรรมลงไปควบคมจดการ โดยเฉพาะอยางยงในสวน

ของกระบวนการผลตและการจดจ�าหนาย โดยการน�าเอาเรองทางวฒนธรรมมาผลตเปนสนคาออกจ�าหนาย

ในรปแบบอตสาหกรรมการผลตขนาดใหญทมงการจ�าหนายเพอท�าก�าไรเปนหลก ไมวาจะเปนอตสาหกรรม

เพลงอตสาหกรรมภาพยนตรอตสาหกรรมสอสารมวลชนการโฆษณาเปนตนกระบวนการเชนนสงผลให

วฒนธรรมมวลชนทดเหมอนจะนากลวในยคกอนหนาตกอยภายใตอ�านาจควบคมของนายทนซงเปนกลม

ผมอ�านาจหลกในสงคมทนนยมนนเองดวยเหตนวฒนธรรมมวลชนจงถกท�าใหออนพลงลงแตมอ�านาจทจะ

หลอมรวมผคนใหมลกษณะเปนแบบเดยวกนเสพวฒนธรรมเหมอนกนท�าทกอยางตามมาตรฐานเดยวกน

และทายทสดมวลชนกจะออนแอลงกลายเปนพวกหวออนถกชกจงไดงายและไมคดตอสเพอเปลยนแปลง

สงคมใหดขน12

แมความคดของอดอรโนและฮอรไคเมอร จะไมเหนวาวฒนธรรมมวลชนเปนภยคกคามตออ�านาจ

ในสงคมอกตอไปแตกแสดงใหเหนอยางชดเจนถงมมมองตอวฒนธรรมมวลชนในดานลบ เปนวฒนธรรม

ทท�าใหสงคมเสอมทรามลงหรอกลาวคอเปนแนวคดทไมเออใหเกดความหลากหลายทางวฒนธรรมเชน

เดยวกนเพราะเมอถงทสดแลวนกวชาการอยางอดอรโนกยงใหคณคากบวฒนธรรมชนสงเชนดนตรคลาสสก

งานศลปะของศลปนผยงใหญเปนตนมากกวาวฒนธรรมมวลชนเชนดนตรวยรนรวมถงงานศลปะทผลต

ขนจากเทคโนโลยสมยใหม เชน กลองถายภาพ เครองบนทกเสยง ซงอดอรโนมองวา ไมใชงานศลปะทแท

แตเปนงานลอกเลยนแบบทคณภาพสงานตนแบบไมไดอยางไรกตามคณปการส�าคญของนกคดทงสองคอ

การเปดกรอบมมมองใหเหนวา ความเสอมของวฒนธรรมมวลชน เกดจากอ�านาจของทนนยมอตสาหกรรม

การแกไขปญหาดงกลาวจงตองปะทะกบระบบทนนยมทครอบง�าสงคมอย ไมใชปะทะกบนายทนหรอผม

อ�านาจเพยงคนใดคนหนงหรอกลมใดกลมหนงในสงคม

ความคดของอดอรโนและฮอรไคเมอรดงกลาวนถอไดวาเปนมมมองส�าคญมมมองแรกๆทน�าเรอง

ทางเศรษฐกจมาพจารณาประเดนทางวฒนธรรมซงหากพจารณาทตนก�าเนดของแนวคดพหวฒนธรรมทจะ

ไดกลาวถงในสวนตอไปจะพบวา นอกจากประเดนในเรองของเชอชาตแลว ประเดนทางเศรษฐกจถอเปน

ปจจยส�าคญยงทผลกดนใหเกดกระแสการยอมรบในความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรมอนเกดขน

อยางเขมขนภายใตกระแสโลกาภวตนซงถกผลกดนจากภาคเศรษฐกจ โดยเฉพาะอยางยงธรกจขามชาตท

ตองอาศยความรวมมอในทกดานจากผคนหลากหลายทวทกมมโลกอยางไรกตามในขณะทกระแสโลกาภวตน

แพรไปทกหนแหงนน กเกดเสยงวพากษวจารณขนวา กระแสดงกลาวเปนกระแสครอบโลกทโลกตะวนตก

พยายามสงออกวฒนธรรมของตนไปครอบง�าสวนอนๆจนในทสดกไมไดกอใหเกดการยอมรบความแตกตาง

หลากหลายตามทม งหวง เพราะความหลากหลายทเกดขนมกเปนความหลากหลายทอยภายใตเงอนไข

11กาญจนาแกวเทพ,และสมสขหนวมาน.อางแลว.น.256.12 เพงอาง.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ทางเศรษฐกจหรอเปนความหลากหลายทเปนไปไดเฉพาะภายใตเงอนไขทางเศรษฐกจเทานนเชนตองเปน

ความหลากหลายทน�าออกขายสรางก�าไรได สวนความหลากหลายทไมสรางมลคาทางเศรษฐกจกถกเขยทง

ไปหรอกลาวใหชดเจนกคอความหลากหลายทางวฒนธรรมในยคโลกาภวตนมความเปนไปไดภายใตเงอนไข

ของระบบทนนยมนนเองและผทควบคมระบบทนนยมกคอนายทนหรอผมอ�านาจในทางเศรษฐกจและรวม

ถงอ�านาจรฐดวย

จากขางตนจะเหนไดวาขอวพากษวจารณตอกระแสโลกาภวตนเปนขอวพากษวจารณเดยวกนหรอ

ใกลเคยงกนอยางมากกบความคดทอดอรโนและฮอรไคเมอรน�าเสนอมาแลวตงแตกอนการเกดกระแส

โลกาภวตนหลายป โดยเฉพาะอยางยงในประเดนทเหนวา วฒนธรรมถกควบคมโดยระบบทนนยมกระทง

ถงปจจบนซงยงคงอยในยคโลกาภวตนทเขมขนขนเรอยๆแมภาพของการครอบง�าของระบบทนนยมอาจไม

เลวรายแบบทนกคดทงสองน�าเสนอแตการศกษาวฒนธรรมและรวมถงพหวฒนธรรมในยคนกไมอาจละเลย

ขอเสนอของอดอรโนและฮอรไคเมอร โดยเฉพาะอยางยงเพอการพจารณาวเคราะหพหวฒนธรรม

ทนกวเคราะหและนกศกษาควรตงค�าถามในใจไวตลอดเวลาวาพหวฒนธรรมทถกกลาวถงนน เปนไปดวย

ความมอสระหรอเปนพหวฒนธรรมทตกอยภายใตเงอนไขบางประการซงหากยดตามขอเสนอของอดอรโน

และฮอรไคเมอรกคอเงอนไขของอ�านาจควบคมทางเศรษฐกจซงแนนอนทสดกมความเกยวของกบอ�านาจ

ควบคมทางการเมองดวย หรอกลาวคอ คณปการส�าคญของอดอรโนและฮอรไคเมอรคอการย�าเตอนให

ผศกษาวฒนธรรมตลอดจนพหวฒนธรรม โดยเฉพาะอยางยงในเชงความสมพนธทางอ�านาจ ไมลมทจะน�า

เอาปจจยดานอ�านาจควบคมทางเศรษฐกจมาพจารณารวมดวยนนเอง

อนง ในส�านกแฟรงคเฟรตดวยกนเองมนกวชาการอกคนหนงทเสนอมมมองแตกตางออกไปจาก

มมมองของอดอรโนและฮอรไคเมอร กคอ วอลเตอร เบนจามน (WalterBenjamin) เบนจามนโตแยงวา

ความคดของอดอรโนและฮอรไคเมอรเปนการมองโลกทแคบเกนไป เนองจากแมวาการผลตวฒนธรรม

มวลชนในระบบอตสาหกรรมจะสรางผลงานทมคณคานอยลงกจรง แตในอกดานหนง การผลตวฒนธรรม

ขนานใหญดงกลาว กสงผลใหเกดประชาธปไตยในการบรโภควฒนธรรม (democratization of culture)

ขนเพราะการผลตขนานใหญและการพฒนาของเทคโนโลยการผลตและลอกเลยนแบบท�าใหมวลชนเขาถง

การบรโภควฒนธรรมมากขน ซงถอเปนพฒนาการหนงของประชาธปไตยอกดวย13 ในการนจะเหนไดวา

เบนจามน ไดบกเบกมมมองในการศกษาวฒนธรรมทเปนเรองราวปกตธรรมดาในชวตประจ�าวนของผคน

(cultureasawayoflife)หรอกคอการตความใหมใหกบวฒนธรรมวาไมใชสงสงสงอกตอไปแตเปนเรอง

ราวการใชชวตปกตประจ�าวนของผคนนนเอง เปนการเปดพนทอยางส�าคญใหกบการยอมรบในความแตก

ตางหลายหลายทางวฒนธรรมนอกจากนนยงเปนการเปดพนทใหเหนเปนเบองตนวาปรมณฑลทางวฒนธรรม

กเปนพนทของการเมองกลาวคอ เบนจามนเหนวา หนาทหลกของศลปะ/วฒนธรรมในสงคมทนนยมคอ

หนาทในการตอสทางการเมอง ซงกคอการเขามาแยงชงฐานะต�าแหนงแหงทในสงคมของวฒนธรรมมวลชน

จากวฒนธรรมชนสงอนเปนการแสดงถงอ�านาจของมวลชนอกดวย14อยางไรกตามแนวคดของเบนจามน

13 เพงอาง.น.275.14สาทรศรเกต.อางแลว.น.18.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ในยคนนยงไมมอทธพลมากนก อกทงเบนจามนกเสยชวตไปกอนในชวงระหวางสงครามโลกครงท 2 แต

แนวคดในลกษณะดงกลาว ไดรบการสานตออกครงโดยนกคดส�านกวฒนธรรมศกษาแหงองกฤษ ซงได

เปลยนมมมองการศกษาวฒนธรรมไปเปนมมมองความสมพนธเชงอ�านาจในเวลาตอมา

ทงน การศกษาวฒนธรรมตามมมมองอตสาหกรรมวฒนธรรมกยงเปนทสนใจและน�ามาใชในการ

วเคราะหประเดนทางวฒนธรรมไดจนถงปจจบน

4. การศกษาวฒนธรรมในมมมองความสมพนธเชงอ�านาจ/ยคหลงสมยใหมการศกษาวฒนธรรมในมมมองความสมพนธเชงอ�านาจปรากฏขนอยางโดดเดนทศนยแหงการศกษา

วฒนธรรมรวมสมย (Center forContemporaryCulture Studies:CCCS)หรอทรจกกนในชอส�านก

วฒนธรรมศกษาแหงองกฤษ (British cultural studies) หรอชออน ๆ เชน ส�านกวฒนธรรมศกษาเชง

วพากษ(Criticalculturalstudies)หรอส�านกเบอรมงแฮม(BirminghamSchool)เปนตนกอตงขนใน

ชวงศตวรรษท1960โดยนกวชาการชาวองกฤษกลมหนงในมหาวทยาลยเบอรมงแฮมไดแกรชารดฮอกการด

(RichardHoggart) เรยมอนด วลเลยมส (RaymondWilliams)และสจวตฮอลล (StuartHall)ศนย

การศกษาดงกลาวมอทธพลอยางมากตอการศกษาวฒนธรรมรวมสมยและใหนยามค�าวาวฒนธรรมเสยใหม

วาวฒนธรรมเปนเรองของการใชชวตประจ�าวนของผคน15โดยนกวชาการทมบทบาทมากทสดในส�านกนคอ

สจวตฮอลลในฐานะผเปดมมมองการศกษาวฒนธรรมในเชงความสมพนธทางอ�านาจวฒนธรรมเปนสนาม

ทางการเมอง และการศกษาวฒนธรรมกไมใชเพอใหเกดความรหรอความเขาใจตอประเดนทางวฒนธรรม

เทานนแตตองมงไปสการเผยใหเหนกลไกและความสมพนธทางอ�านาจการเอารดเอาเปรยบทคนกลมหนง

กระท�าตอคนอกกลมหนงผานพนททางวฒนธรรมซงเปนกจกรรมธรรมดาสามญในชวตประจ�าวน16มมมอง

เชนน เผยใหเหนความหลากหลายของการด�ารงอยทางวฒนธรรมอกทงยงเปนมมมองทไมอางความเหนอ

กวาใหกบวฒนธรรมใดวฒนธรรมหนงหรอกลาวอกนยหนงกคอเปนมมมองทยอมรบในความหลากหลาย

ทางวฒนธรรมจงอาจกลาวไดวาแนวคดการศกษาวฒนธรรมในมมมองน เปนจดเรมตนส�าคญหนงทท�าให

แนวคดพหวฒนธรรมเตบโตขนในชวงเวลาไลเลยกนกอนจะมาเตบโตขนอยางมากในยคสนสดสงครามเยน

หรอยคโลกาภวตนควบคกบการเตบโตของกระแสประชาธปไตยเสรนยมแนวคดพหนยมซงจะไดกลาวถง

ในสวนตอไป

อนงนอกจากมมมองตอการศกษาวฒนธรรมขางตนอนเปนพนฐานความเขาใจส�าคญตอการศกษา

พหวฒนธรรม ในสวนทายของหวเรองแรกน จะไดกลาวถงอกพนทหนงของการศกษาวฒนธรรมซงสงผล

ตอแนวคดพหวฒนธรรมเชนเดยวกนคอการศกษาวฒนธรรมในพนทของนกมานษยวทยา

15JohnStoray.Op.cit.p.59.อางถงในนฤพนธดวงวเศษ.อางแลว.น.50.16นนทวฒนฉตรอทย. เสนทางความคดของ สจวต ฮอลล และวฒนธรรมศกษา(ตอนท1).เกบความและเรยบเรยงจาก

JanicePeck. “Itineray of aThought: StuartHall,Cultural Study, and theUnresolvedProblemof theRelation of

Cultureto‘NotCulture’”CulturalCritique,48,Spring.pp.200-249.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


5. การศกษาวฒนธรรมในพนทของสาขามานษยวทยาสาขาวชาหนงทมอทธพลอยางมากตอการศกษาวฒนธรรมอนหมายรวมถงพหวฒนธรรมดวย คอ

สาขามานษยวทยา (เปนสาขาทใหความสนใจประเดนวฒนธรรมทเกยวของกบเรองของเชอชาตชาตพนธ

สผวเปนตนเปนหลกในการศกษา)โดยทการศกษาวฒนธรรมในสาขาดงกลาวประกอบดวยสองแนวทางหลก

ซงมความแตกตางขดแยงกนพอสมควรถอเปนววาทะส�าคญของการศกษาวฒนธรรมในวงการวชมานษย-

วทยาและสงผลตอแนวคดพหวฒนธรรมอกดวย ความแตกตางดงกลาวเปนเรองทเกยวของกบมตในการ

ท�าความเขาใจวฒนธรรมระหวางฝายทเรยกวาสากลนยมทางวฒนธรรม(Culturaluniversalism)กบฝาย

ทเรยกวาสมพทธนยมทางวฒนธรรม(Culturalrelativism)17

นกมานษยวทยาฝายสากลนยมทางวฒนธรรมมนกวชาการทมชอเสยง เชนลอส เฮนรมอรแกน

(LewisHenryMorgan)เอดเวรดไทเลอร (EdwardTylor) เชอวาวฒนธรรมของมนษยสบทอดมาสาย

เดยว เชนมอรแกนอธบายวาวฒนธรรมของมนษยววฒนาการมาจากระบบเครอญาตทสบเชอสายทางแม

มการถอครองทรพยสนรวมกน แลวจงคอยเปลยนมาเปนการสบเชอสายทางพอเมอเกดระบบกรรมสทธ

ทรพยสนสวนบคคลขนเปนตนซงจะเหนไดวาแนวคดลกษณะดงกลาวไมสนใจเรองของความหลากหลาย

ทางวฒนธรรมในขณะทนกมานษยวทยาฝายสมพทธนยมเชนฟรานซโบแอส(FranzBoas)เหนวาสากล

นยมทางวฒนธรรมมนยของการลดคณคาของวฒนธรรมอนจงไดหนไปใหความส�าคญกบความหลากหลาย

ทางวฒนธรรมทเขาเหนวาไมจ�าเปนทวฒนธรรมจะพฒนาตามแนวทางววฒนาการเดยวกนเสมอไปแตคณคา

และความเขาใจในแตละวฒนธรรมขนอยกบเงอนของวฒนธรรมนนๆจงถอวาไมมคณคาทเปนสากลเดยว

ส�าหรบทกวฒนธรรม18แนวคดของโบแอสถกน�าไปใชเปนหลกการเพอตอตานการดถกสผว โดยเขาเสนอ

วาคนตางวฒนธรรมยอมมขอเดนขอดอยแตกตางกนคนผวขาวจงไมนาจะมปญญาสงสงกวาคนผวสอนๆ

เราจงควรเคารพในความหลากหลายทางวฒนธรรม19 ความคดเชนน เปนตนก�าเนดส�าคญอกกระแสหนง

ของแนวคดความหลากหลายทางวฒนธรรมหรอพหวฒนธรรมทเตบโตขนในเวลาตอมา (ซงกเกดขนจาก

ประเดนความแตกตางดานเชอชาตและสผวนนเอง)

แมแนวคดของนกมานษยวทยาดงกลาวจะไมไดพดถงความสมพนธเชงอ�านาจโดยตรงแตกเหนได

วาแนวคดดงกลาวนเออใหวฒนธรรมรองตางๆไดมทยนหรอสรางฐานทยนของตนเองในสงคมในมมมอง

ทางรฐศาสตรซงมหวใจในการวเคราะหส�าคญอยในพนทของอ�านาจการทวฒนธรรมหลกจะคลายการครอบง�า

ของตนลงมานน ไมอาจเกดขนไดโดยลอยๆ แตจะเกดขนไดผานกระบวนการตอสตอรองทางอ�านาจของ

วฒนธรรมอน ๆหากพจารณาในแงนกเหนไดวาแนวคดของนกมานษยวทยาทศกษาวฒนธรรมในมมมอง

สมพทธนยมมความใกลชดกบแนวทางการศกษาวฒนธรรมส�านกวฒนธรรมศกษาแหงองกฤษอยางมาก

อยางนอยทสดกในประเดนการสงเสรมพหวฒนธรรมทงนในชวงหลงสงครามโลกครงท2แนวคดสมพทธ

นยมทางวฒนธรรมยงไมคอยมพลงมากนก เนองจากการเสนอใหเกดการยอมรบในความหลากหลายทาง

17อานนทกาญจนพนธ.(2548).ทฤษฎและวธวทยาของการวจยวฒนธรรม.กรงเทพฯ:อมรนทรน.45-47.18 เพงอาง.19Barnard.(2000).pp.100-102.เพงอาง.น.47.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


วฒนธรรมของนกสมพทธนยมทางวฒนธรรมไดกอใหเกดผลกระทบดานลบตอการเรยกรองเอกราชของ

ประเทศอาณานคม เนองจากแนวคดดงกลาวถกบดเบอนโดยประเทศเจาอาณานคม โดยการใชเหตผลของ

ความหลากหลายทางวฒนธรรมเปนขออางไมใหนานาชาตใหความชวยเหลอประเทศอาณานคมในการ

ประกาศเอกราชเพราะจะถอเปนการแทรกแซงวฒนธรรมอนเปนการท�าใหวฒนธรรมอนๆเหลานนยงตอง

ตกอยภายใตการปกครองของประเทศเจาอาณานคมตอไปอกระยะหนง20แตในทสดในชวงทศวรรษท1970

แนวคดสมพทธนยมทางวฒนธรรมกเตบโตขนพรอมๆกนกบการเกดขนของแนวทางการศกษาวฒนธรรม

แนวความสมพนธเชงอ�านาจของส�านกวฒนธรรมศกษาแหงองกฤษ ซงลวนเออใหแนวคดพหวฒนธรรม

เตบโตขนจนกลายเปนวาทกรรมส�าคญหนงของโลกจากการผลกดนอกระลอกหนงภายใตกระแสโลกาภวตน

ซงจะไดอธบายตอไป

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 12.1.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 12.1.1

ในแนวการศกษาหนวยท 12 ตอนท 12.1 เรองท 12.1.1

เรองท 12.1.2 พหวฒนธรรม ความหมาย ตนก�าเนดและความส�าคญ

1. ความหมายและตนก�าเนดของแนวคดพหวฒนธรรมแนวคดพหวฒนธรรมหรออาจเรยกกนวาพหวฒนธรรมนยม (ในทนอาจเรยกสลบกน โดยจะใช

พหวฒนธรรมเมอหมายถงลกษณะของความหลากหลายทางวฒนธรรมและใชพหวฒนธรรมนยมเมอหมาย

ถงความนยมในความหลากหลายทางวฒนธรรมในฐานะแนวคด) มาจากค�าในภาษาองกฤษคอMulticul-

turalismซงแปลตรงตวไดวาการนยมในความหลากหลายทางวฒนธรรมพบปรากฏในพจนานกรมThe

OxfordEnglishDictionaryครงแรกในค.ศ.194121แตค�าดงกลาวมาพฒนาขนในฐานะแนวคดทางสงคม

ในชวงทศวรรษ1950และเตบโตทรงพลงมากขนในชวงป1968-197122เนองจากเปนแนวคดทเชอวาจะชวย

สงเสรมระบอบเสรประชาธปไตยโดยเฉพาะภายใตกรอบคดเสรนยมพหนยม23โดยพฒนาแพรหลายขนใน

20 เพงอาง.21TimothyB.Powell.(2003)AllColoursFlowintoRainbowsandNoses:TheStruggletoDefineMulticul-

turalism.Cultural Critique.No. 55 (Fall, 2003).p. 158.อางถงในธเนศวงศยานาวา. (2557).ความไมหลากหลายของความ

หลากหลายทางวฒนธรรม.กรงเทพฯ:สมมต.น.56.22TimothyB.Powell,AllColoursFlowintoRainbowsandNoses:TheStruggletoDefineMulticulturalism.

Cultural Critique.p.155.เพงอาง.น.57.23DanaldE.Pease.RegulatingMulti-Adhoccerist,Fish(’s)Rules.Critical Inquiry,Vol.23,Issue.2(winter,

1997),p.398.เพงอาง.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ฐานะนโยบายหรอแนวทางของรฐอยางเปนรปธรรมในประเทศแคนาดาออสเตรเลย สหรฐอเมรกา และใน

ยโรปบางประเทศในกรณของประเทศแคนาดาออสเตรเลยพหวฒนธรรมมฐานะเปนนโยบายของรฐอยาง

เปนทางการในขณะทในสหรฐอเมรกาและยโรปบางประเทศพหวฒนธรรมเปนแนวทางของรฐในการปฏบต

ตอความหลากหลายทางเชอชาตและวฒนธรรม24 เพอรองรบการแกไขปญหาส�าคญในเรองของการอยรวม

กนอยางหลากหลายของคนทองถนและผอพยพเขามาอยใหม อนเนองมาจากสถานการณความขดแยงของ

ผอพยพเขามาอยใหมกบชาวพนเมองเดมและการถกเถยงเกยวกบนโยบายของประเทศซงน�าไปสปญหาการ

เหยยดเชอชาตและการกดกนทางวฒนธรรมสงผลใหเกดการเรยกรองตอการตระหนกถงการด�ารงอยของ

ความหลากหลายในทางเชอชาต ศาสนาและวฒนธรรมการเรยกรองใหรฐยอมรบสทธความเทาเทยมทงใน

ทางกฎหมายและในทางปฏบตของชนกล มนอย ใหสามารถรกษาไวซงเอกลกษณ ความเชอ และ

ขนบธรรมเนยมประเพณของตน25 โดยแนวคดดงกลาวนไดรบการสนบสนนอยางมากจากผชนชอบระบบ

ทนนยมเชนHarvardBusinessReviewซงถอเปนกลมแรกๆในสหรฐอเมรกาทสนบสนนแนวคดเรอง

ความหลากหลายทางวฒนธรรมถงกบสามารถกลาวไดวาผบกเบกแนวคดความหลากหลายทางวฒนธรรม

คอผทศรทธากรอบคดทนนยมและผทท�างานในองคการขามชาตเชนองคการสหประชาชาตเปนตนหรอ

อกนยหนง หากมองวากระแสโลกาภวตนเปนกระแสทไดรบการสนบสนนจากผชนชอบระบบทนนยม ก

สามารถบอกไดวา ผทสนบสนนแนวคดพหวฒนธรรมนยม กคอผทชนชอบกระแสโลกาภวตนและระบบ

ทนนยมนนเอง

ดวยเหตนกระแสความนยมในแนวคดพหวฒนธรรมจงไมอาจแยกจากกระแสโลกาภวตนหรอใน

อกทางหนงกระแสโลกาภวตนนนเองทมสวนส�าคญยงตอการผลกดนใหกระแสพหวฒนธรรมเตบโตขนอยาง

มากเนองจากภายใตกระแสธารและส�านกของโลกาภวตนองคกรธรกจเปนจ�านวนมากทงทเปนธรกจภายใน

ประเทศและธรกจนานาชาตตางกตองพงพาอาศยบคลากรจากภายนอกประเทศหรออาจตองตดตอสถาบน/

องคกรนานาชาตการท�างานรวมกบผคนทหลากหลายวฒนธรรมเปนสงทตองเกดขนตลอดเวลาท�าใหส�านก

เรองความหลากหลายทางวฒนธรรมเปนสงจ�าเปนและหลกเลยงไปไมได26ในยคโลกาภวตนทโลกเชอมถงกน

อยางแนบแนนแนวคดพหวฒนธรรมจงแพรหลายไปทวโลกจนถอเปนวาทกรรมโลกวาทกรรมหนง27อยาง

ไมอาจหลกเลยงไดเชนเดยวกน

การยกยองสงเสรมการยอมรบในความหลากหลายดงกลาวสงผลใหพหวฒนธรรมสนบสนนความ

คดเรองความเทาเทยมอนเปนสวนหนงของแนวคดเสรนยมรวมถงประชาธปไตยอยางไมอาจหลกเลยงได

นกวชาการดานพหวฒนธรรมคนส�าคญเชนวลคมลกกา(WillKymlicka)จงอธบายวาพหวฒนธรรมเปน

พฒนาการหนงของแนวคดเสรนยม ทใหความส�าคญอยางยงกบเรองของความเทาเทยมและสทธทาง

24ศรจตสนนตะ.อางแลว.น.5.25SarahSong.Multiculturalism.The Stanford Encyclopedia of Philosophy(Winter2010Edition),Edward

N.Zelta (ed.) ในธนาพลลมอภชาต. (2559).พหวฒนธรรมกบวาทกรรม“วฒนธรรม” :ประวตศาสตรแนวคด (AConceptual

History).รฐศาตรสาร,ปท37ฉบบท3(กนยายน-ธนวาคม2559)น.203.26ธเนศวงศยานาวา.อางแลว.น.60.27ศรจตสนนตะ.อางแลว.น.8.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


วฒนธรรมอนเปนสวนหนงของสทธมนษยชนสากล โดยอธบายวาหวใจส�าคญของพหวฒนธรรมนยมอยท

การเรยกรองใหเกดการยอมรบอตลกษณทเคยถกกดกน เชน อตลกษณทางเชอชาต ชาตพนธ วฒนธรรม

เปนตน28ใหไดกลบมามทยนในสงคมอยางเทาเทยมกนกบอตลกษณของผมอ�านาจในสงคมและรฐจะตอง

ปกปองสทธและอตลกษณวฒนธรรมของคนกลมนอยในสงคมไมใหถกกลนกลายไปโดยวฒนธรรมหลก29

เพอปกปองศกดศรของคนทกกลมไมใหถกเหยยดหยามทงในเรองเชอชาตสผววฒนธรรมและอนๆทงน

การยอมรบและปกปองสทธดงกลาวจะตองเนนการยอมรบภายใตแนวคดสทธมนษยชนสากลคอเนนท

ความเทาเทยมกนซงตองท�าความเขาใจวามความแตกตางอยางส�าคญกบความคดเรองสทธตามแนวคดแบบ

อนรกษนยมทกลาวถงสทธเชนเดยวกน หากแตเปนสทธภายใตกรอบของสถานะทางสงคมทเปนล�าดบชน

เชนสทธของไพรภายใตสงคมศกดนา30ซงหากไมพจารณาอยางรอบคอบอาจสงผลใหเกดความเขาใจคลาด

เคลอนวาสงคมในอดตแมกระทงในสงคมไทยกอนการเกดขนของรฐสมยใหมในชวงรชกาลท 5 เปนสงคม

พหวฒนธรรมแนนอนทสด สงคมไทยในอดตเปนสงคมทหลากหลายทางวฒนธรรมและพนทตาง ๆ กม

อสระในระดบหนง แตอสระดงกลาวกมเงอนไขและความหลากหลายทด�ารงอยนนกไมไดอยภายใตวธคด

ของความเทาเทยมของแตละวฒนธรรมหรอกคอเปนความหลากหลายทางวฒนธรรมทมล�าดบชนนนเอง

จากทกลาวมาขางตนพหวฒนธรรมนยมเกยวของกบการยอมรบในความแตกตางหลากหลายทาง

ดานวฒนธรรมการเปดพนทใหความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรม วถชวต อตลกษณในดานตาง ๆ

เชน เชอชาต ชาตพนธ เปนตน ไดมพนทยนอยางเทาเทยมกนในสงคม โดยเสนอใหมองวากลมคนภายใต

วฒนธรรมตางๆมความเทาเทยมมสทธในการแสดงออกเรยกรองหรอปกปองไวซงอตลกษณและวถการ

ด�ารงชวตของกลมตนอนเปนแนวคดทสอดคลองกบแนวคดเสรนยมทนนยมและประชาธปไตยและแพร

กระจายออกไปทวโลกภายใตกระแสโลกาภวตน โดยทสทธในการแสดงออกดงกลาวนนจะตองไดรบการ

รบรองโดยอ�านาจรฐหรอกฎหมายหรอแนวนโยบายแหงรฐทชดเจนเพอใหเกดผลจรงในทางปฏบตอยางเปน

รปธรรม

อยางไรกตามความหมายของแนวคดพหวฒนธรรมอาจมความคลมเครอและแตกตางกนไปจนยาก

จะหานยามทชดเจนเมอมการน�าไปใชอยางหลากหลายทวโลก เชน ในประเทศสหรฐอเมรกา มกเขาใจ

พหวฒนธรรมนยมวาเปนการจดการสาธารณะเพอรองรบประชากรทมภมหลงทางวฒนธรรม ภาษา และ

เชอชาตแตกตางกน เชน การจดการศกษาแบบพหวฒนธรรมส�าหรบเดกทมาจากครอบครวหลายเชอชาต

สวนในประเทศแคนาดาและในออสเตรเลยมกเขาใจวาเปนนโยบายของรฐในการจดการกบความหลากหลาย

ทางเชอชาตและวฒนธรรมของประชากรของรฐเปนตนทงนทามกลางความคลมเครอดงกลาวมนกวชาการ

บางคนไดพยายามวเคราะหความหมายของพหวฒนธรรมเพอใหสามารถท�าความเขาใจแนวคดนไดชดเจน

มากขน เชน การวเคราะหความหมายของพหวฒนธรรมนยมโดย สจวต ฮอลล (StuartHall) และกนว

(Gunew)

28 เพงอาง.น.10.29WillKymlicka.(2007).อางถงในศรจตสนนตะ.เพงอาง.น.9.30 เพงอาง.น.9-10.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ฮอลลพยายามอธบายความหมายของพหวฒนธรรมนยม(Multiculturalism)โดยการแยกความ

แตกตางระหวางMulticulturalในรปของค�าวเศษณและMulticulturalismในรปค�านามโดยอธบายวา

ตวแรกหมายถงโจทยทางสงคมและการบรหารปกครองทเกดขนจากการเขามาอยรวมกนของชมชนทาง

วฒนธรรมหลากหลายชมชนภายในรฐเดยวกนแตในขณะเดยวกนชมชนทางวฒนธรรมตางๆกตองรกษา

และปกปองวฒนธรรมของตนเอาไวดวยสวนค�าหลงจะหมายถงยทธวธและนโยบายตางๆทน�ามาใชในการ

จดการกบปญหาทเกดขนจากความหลากหลายทด�ารงอยนนสวนกนว ไดอธบายโดยแยกความแตกตาง

ระหวางพหวฒนธรรมโดยรฐ(Statemulticulturalism)กบพหวฒนธรรมเชงวพากษ(Criticalmulticul-

turalism) โดยค�าแรกหมายถงนโยบายของรฐทใชในการจดการกบความหลากหลายทางวฒนธรรมภายใน

รฐซงถกวพากษวจารณวาเปนลกษณะทรฐพยายามเขาไปควบคมตรวจสอบและจดระเบยบเรองความแตก

ตาง เปนไปเพอสรางความมนคงหรอเสถยรภาพของรฐเองสวนพหวฒนธรรมเชงวพากษ เปนเครองมอท

สมาชกของชมชนตางๆทเปนชนกลมนอยใชในการเรยกรองใหกลมของตนไดมสวนรวมในเรองสาธารณะ31

นอกจากนความเขาใจตอพหวฒนธรรมนยมยงมมตของการมองวาเปนแนวคดทตอตานเอกภาพของรฐอก

ดวย เชน ในกรณของไทยทกระแสความตนตวของพหวฒนธรรมนยมเปนการตอตานความคดเรองความ

เปนเอกภาพของรฐไทย32เปนตน

ทงหมดทกลาวมาเปนการแสดงใหเหนความหมายและความซบซอนในการท�าความเขาใจแนวคด

พหวฒนธรรมอยางไรกตามไมวาจะมการตความแบบใดทมาและพนฐานของแนวคดดงกลาวกยงเกยวของ

กบการยอมรบในความแตกตางหลากหลายการเปดพนทใหความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรมไดม

พนทในสงคม การใหความส�าคญกบความเทาเทยมกนของวฒนธรรม อนเปนไปเพอเปาหมายส�าคญคอ

สงเสรมเสรนยมและประชาธปไตยการน�าแนวคดพหวฒนธรรมนยมไปใชเพอเปาหมายอนๆสามารถเกด

ขนไดในทางปฏบตโดยเฉพาะอยางยงในสนามการตอสทางการเมอง ทงน ความเขาใจในความเปนมาและ

ความหมายเบองตนของแนวคดจะชวยใหผศกษาสามารถวเคราะหไดวา การน�าแนวคดนไปใชของฝายใด

ฝายหนงเปนไปตามความหมายดงเดมหรอเปาหมายเดมหรอไมหากไมเปนไปตามนนกสามารถน�ามาสการ

วพากษวจารณหรออภปรายไดอยางรอบดานตอไป

2. ความส�าคญของแนวคดพหวฒนธรรมจากการส�ารวจประวตการศกษาวฒนธรรมการศกษาความเปนมาและความหมายของพหวฒนธรรม

ขางตนจะเหนวาแนวคดพหวฒนธรรมเกดขนมาเพอเรยกรองใหเกดการยอมรบในความแตกตางหลากหลาย

ของการด�าเนนชวต จนน�าไปสการเปดพนทใหวฒนธรรมหลากหลายของกลมคนตาง ๆ ไดมทยนในสงคม

การทกล มคนหลากหลายมทยนในสงคมกแสดงถงการมอ�านาจทมากขนของคนกล มนนในสงคม

อยางนอยทสดกคออ�านาจในก�าหนดรปแบบการใชชวตของตนเองซงในการน พหวฒนธรรมนยมยงเปน

31 เพงอาง.น.10-11.32 เพงอาง.น.11.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


แนวคดทกอใหเกดการตงค�าถามกบวฒนธรรมหลกในสงคม เพอลดการครอบง�าและเรยกรองสทธใหกบ

วฒนธรรมรองตางๆไดมพนทในสงคมอกดวย

การสงเสรมและเรยกรองใหเกดการยอมรบและรบรองสทธของกลมคนหลากหลายดงกลาวถอเปน

จดยนส�าคญของแนวคดพหวฒนธรรมทงในทางศลธรรมการเมอง ตลอดจนนโยบายของรฐ เพอใหเกด

การรบรองวากลมวฒนธรรมตางๆ ในรฐ มสทธทจะไดรบการยอมรบและด�ารงรกษาไวซงวฒนธรรมของ

กลมตนโดยไมตองถกกลนเขาไปเปนสวนหนงของวฒนธรรมหลกของรฐหรอสงคมโดยทรฐกตองท�าหนาท

ในการสนบสนนสงเสรมวฒนธรรมรองตาง ๆ ใหสามารถด�ารงอยและรกษาไวซงความแตกตางหลากหลาย

ดงกลาว33จะเหนวาแนวคดนชวยจดการกบความแตกตางหลากหลายทางเชอชาตและวฒนธรรมใหผคนท

มความแตกตางในเรองดงกลาวสามารถอยรวมกนไดบนหลกการของความเทาเทยมมสทธในการด�ารงรกษา

ไวซงเอกลกษณของกลมตน34 ซงการไดรบสทธดงกลาวเปนภาพสะทอนส�าคญหนงของประชาธปไตย จง

กลาวไดวาพหวฒนธรรมนยมมความเชอมโยงกบประชาธปไตยอยางแนบแนนหรออกนยหนงพหวฒนธรรม

นยมเปนแนวคดทเรยกรองและสงเสรมระบอบประชาธปไตยนนเอง และในทางกลบกนสงคมทเปน

ประชาธปไตยกจะเปนสงคมทเออใหเกดการยอมรบในความหลากหลายทางวฒนธรรมดวยเชนกนเชนกรณ

ของสงคมอเมรกนทวฒนธรรมกอรปกอรางขนบนฐานของความแตกตางหลากหลาย โดยยดเอาเรองของ

เสรภาพของประชาชนเปนจตส�านกรวม35น�ามาซงการยอมรบความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรมและ

การพฒนาอยางเขมแขงของระบอบประชาธปไตย



33Kymlicka.(1995).Taylor.(1994).อางถงในเพงอาง.น7.34 เพงอาง.35อมราพงศาพชญ.(2549).ความหลากหลายทางวฒนธรรม (กระบวนทศนและบทบาทในประชาสงคม)(พมพครงท5).

กรงเทพฯ:ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.น.77.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เรองท 12.1.3 แนวคดพหวฒนธรรมในศตวรรษท 21

1. ลกษณะส�าคญของโลกในศตวรรษท 21 และผลกระทบตอแนวคดพหวฒนธรรมศตวรรษท 21 เปนยคแหงการรบชวงตอของการขยายตวของกระแสโลกาภวตนมาจากปลาย

ศตวรรษท 20 ความเขมขนรนแรงของโลกาภวตนในยคนกอใหเกดความเปลยนแปลงทสงผลกระทบเปน

วงกวางในระดบโลกในหลายดานทงในทางบวกและทางลบนกวชาการทอธบายลกษณะของโลกในศตวรรษ

ท21ไดดมากทานหนงคอไชยรตนเจรญสนโอฬารไดแสดงใหเหนวาหนาตาของโลกในยคนมความซบซอน

หลากหลายอยางนาสนใจอกทงยงมชอเรยกแตกตางกนออกไปอกดวยเชน“ยคโลกาภวตน”“ยคหลงสมย

ใหม”หรอ“ยคหลงสงครามเยน”โดยลกษณะส�าคญของโลกในยคดงกลาวมอยดวยกน6ประการซงลวน

สงผลอยางส�าคญตอแนวคดพหวฒนธรรมไดแก36

ประการแรก โลกยคนเปนโลกของการกระชบแนนระหวางเวลากบสถานท อนเปนผลมาจากการ

พฒนาของเทคโนโลยการคมนาคมสอสารสมยใหม ท�าใหโลกมความใกลชดกนมากขน เหตการณทเกดขน

ในซกโลกหนงสามารถสงผลกระทบตออกซกโลกหนงไดในเวลาอนรวดเรวซงในโลกแบบนขอมลขาวสาร

ความรเคลอนไหวเปลยนแปลงไดอยางรวดเรวฉบพลนสามารถสงผลใหเกดการเปลยนแปลงชวพรบตาทง

ในเชงสรางสรรคและท�าลายลางลกษณะประการแรกนสงผลอยางส�าคญใหผคนในแตละสวนของโลกเชอมโยง

ถงกนเกดการรบรถงวฒนธรรมอนแตกตางของกนและกนและยงโลกกระชบแนนมากขนเทาไหรผคนกยง

ใกลชดกนมากขนสงผลอยางส�าคญใหเกดการเรยกรองใหเกดการยอมรบพหวฒนธรรมมากขนแตในขณะ

เดยวกน การกระชบแนนดงกลาวกน�ามาซงความขดแยงระหวางวฒนธรรมทองถนและวฒนธรรมทไหลบา

เขามาจากภายนอกเชนเดยวกน

ประการทสองจากการกระชบแนนของเวลากบสถานทการไหลเวยนของคนเงนทนความรขอมล

ขาวสารทเปนไปอยางกวางขวางท�าใหเสนแบงตาง ๆทเคยมนคงชดเจนเกดความไมมนคง ถกตงค�าถาม

และน�าไปสการลากเสนแบงใหม เชน เสนแบงระหวางเมองกบชนบท เรองสวนตวกบเรองสาธารณะ เรอง

ภายในกบภายนอกประเทศ เปนตนในประเดนน ไชยรตน เจรญสนโอฬารยกความคดเรองการสลายเสน

แบงและการลากเสนแบงใหมของชลสเดอเลชกบเฟลกซกตตาร(GillesDeleuzeandFelixGuattari)

ขนมาอธบายวาชวยเปดมมมองแบบอนเกยวกบโลกาภวตนทไมแคมองแคบๆและดานเดยวเฉพาะเรองของ

การขยายตวของทนและธรกจของบรรษทขามชาตในลกษณะการไหลทางเดยวจากโลกตะวนตกสโลกทเหลอ

แตมองวาโลกาภวตนคอการเปลยนแปลงความสมพนธระหวางรฐกบชาต การกอเกดของจนตนาการเกยว

กบชาตแบบใหมทตดขามเสนแบง/พรมแดนตลอดจนความคดเรองชาตพนธแบบใหมทไมไดยดโยงอยกบ

อาณาเขตของรฐอกตอไปในการนหากมองวาโลกาภวตนน�าไปสการสลายเสนแบงแบบตางๆทด�ารงอยแลว

36ไชยรตนเจรญสนโอฬาร.(2549).รฐ-ชาต กบ (ความไร) ระเบยบโลกชดใหม.กรงเทพฯ:วภาษา.น.(12)-(16).

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ทองถนนยม เชอชาตนยมชมชนนยมศาสนานยมชาตนยมตลอดจนความขดแยงใหมๆทเกดขน เชน

การกอการรายสากลกคอตวอยางหนงของการพยายามลากเสนแบงใหมๆใหเกดขนลกษณะนไดสะทอน

ใหเหนทงดานทสงเสรมพหวฒนธรรมนยมและดานทน�ามาซงความขดแยงทางวฒนธรรม ในดานหนง การ

สลายเสนแบงเดมทมอยนนสงเสรมใหเกดการยอมรบในความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรมอยางไร

กตามการพยายามลากเสนแบงใหมๆนนเองทน�ามาซงความขดแยงทางวฒนธรรมแบบใหมเชนเดยวกนใน

ลกษณะของการยกวฒนธรรมทองถนหรออตลกษณเฉพาะของกลมตนขนมาตอตานกระแสโลกาภวตนทถก

วพากษวจารณวาเปนกระแสทพยายามครอบง�าโลก

ประการทสาม โลกยคนเปนโลกของสงคมความร ขอมล ขาวสาร ถกเผยแพรอยางมหาศาลตาม

ชองทางตางๆทเพมมากขนโดยเฉพาะอยางยงสออเลกทรอนกสสงผลตอการเปลยนแปลงของความหมาย

ของสงทเรยกวา“ความร”และการเรยนรกลายเปนเรองของความสามารถในการยอยสลายและจดการขอมล

จ�านวนมหาศาลโดยทความทาทายชดใหมของการบรหารจดการในยคนคอการใชขอมลความรสรางมลคา

เพมใหกบปจจยการผลตพนฐานเชนทนแรงงานทรพยากรธรรมชาต เปนตนในประการนสงผลตอการ

ใชความรตงค�าถามกบชดความคดหรอคณคาเดมทด�ารงอยการใหความส�าคญกบความรดงกลาวน�าไปสการ

ยอมรบความสามารถของผคนจากหลากหลายวฒนธรรมใหสามารถท�างานหรอใชชวตอยในพนทเดยวกนได

ประการทส โลกยคนกอใหเกดปญหาและความขดแยงแบบใหมขนเปนจ�านวนมากซงเปนความ

ขดแยงทตองอาศยความรวมมอของหลายฝายในการจดการเนองจากปญหามความสลบซบซอนหลากหลาย

และตดขามบรรดาเสนแบงตาง ๆ ทมอยแตเดม สถาบนหลกทางการเมอง-การปกครอง และสถาบนทาง

สงคมทมอยจงไมสามารถเขาใจและไมสามารถจดการแกไขไดโดยล�าพง ความขดแยงดงกลาว เชน ความ

ขดแยงดานวฒนธรรมความขดแยงบนฐานของเพศเปนตนรปธรรมหนงของความขดแยงแบบใหมคอการ

เกดขนของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมรปแบบใหม เชน ขบวนการสตร ขบวนการศาสนาซงมลกษณะ

พเศษประการหนงคอ บางขบวนการเปนการเคลอนไหวระดบทองถน แตมเครอขายในระดบโลก และ

เปาหมายของการเคลอนไหวกไมใชการลมหรอยดอ�านาจรฐแตเปนการทาทายในเชงวาทกรรมความคดท

แนวความคดเดมๆเชนชนชนอ�านาจอธปไตยของรฐไมอาจเขาใจขบวนการดงกลาวนได

ประการทหาการกอการรายและการท�าสงครามตอตานการกอการรายคอความเปนจรงชดใหมของ

โลกปจจบนมเหตการณ9/11เปนตวอยางทบงบอกถงสภาวการณดงกลาวไดอยางคมชดเหตการณครงนน

มองคประกอบตางๆทแสดงใหเหนถงการเชอมโยงของเทคโนโลยการคมนาคมสอสารความรขอมลการ

เคลอนยายของคนเงนทนและความขดแยงทรนแรงอกทงยงแสดงใหเหนถงความเปราะบางทางการเมอง

ความมนคงของชาตความปลอดภยของประชาชนน�าไปสการจดระเบยบโลกใหมซงอาจสงผลตอการเพมขน

ของการคกคามเสรภาพของประชาชนตลอดจนเปนอนตรายตอระบอบประชาธปไตยภายใตขออางของการ

ท�าสงครามตอตานการกอการราย

ประการทหก นอกเหนอจากการกอการรายสากลและการตอตานการกอการรายแลวทนนยม

ไรพรมแดนหรอทนนยมดอทคอม ไดกลายเปนความออนไหวเปราะบางอกประการหนงของโลกยคปจจบน

ลทธเสรนยมใหมทเนนการเปดเสรทางการคาและการเงนกอใหเกดการเกงก�าไรในปรมณฑลทไมใชการผลต

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


จรงผานการใชเทคโนโลยทนสมยซงเปนสาระส�าคญของระบบทนนยมดอทคอม ยงท�าใหระบบทนนยมโลก

มความเปราะบางมากยงขนและพรอมลมสลายไดทกเมอ

นอกจากน ไชยรตน เจรญสนโอฬารยงไดสรปผลกระทบของสภาวการณของโลกยคดงกลาวตอ

โครงสรางอ�านาจและการบรหารภาคสาธารณะไว3ประการดงน37

ประการแรก คอการเปลยนแปลงของความคดเรองอ�านาจอธปไตย จากเดมทมองวาเปนอ�านาจ

เดดขาด สมบรณและมขอบเขตชดเจนเหนออาณาเขตของประเทศตามแนวคดในสนธสญญาสนตภาพ

เวสพาเลยค.ศ.1648สแนวคดอ�านาจอธปไตยทตดขามอาณาเขตของรฐ-ชาตกรณการท�าสงครามยดครอง

ประเทศอรกของสหรฐอเมรกาเมอค.ศ.2003เปนตวอยางทเปนรปธรรมของการใชอ�านาจอธปไตยดงกลาว

โดยจะเหนวาโลกยคไรพรมแดนทการคมนาคมตดตอสอสารเปนไปอยางสะดวกรวดเรวตดขามพรมแดน

ของรฐ-ชาตไดท�าใหแนวคดเรองอ�านาจอธปไตยของรฐเหนอดนแดนถกทาทายและตงค�าถามเปนอยางมาก

โดยเฉพาะอยางยงเมอโลกเกดการเชอมโยงกระชบแนน ปญหาทเกดขนในโลกกลายเปนปญหารวมของ

ประชาคมโลก โดยไมอาจแกไขปญหาไดภายใตกรอบความคดเรองอธปไตยเหนอดนแดนของรฐ แนวคด

อธปไตยแบบจกรวรรดนยมแบบใหมนเกดขนมาพรอมกนกบการมงท�าสงครามในนามของคณคาสากลเชน

ประชาธปไตย สทธมนษยชนและระเบยบโลกชดใหม ทซงรฐ-ชาต มบทบาทนอยลง ในขณะทองคกร

เหนอชาตองคกรโลกบาลและตวแสดงทไมใชรฐมบทบาทเพมสงขน

ประการทสองระบบรฐ-ชาตทด�ารงมาหลายศตวรรษถกทาทายอยางมากและมการเพมบทบาทขน

ของตวแสดงทไมใชรฐ อกทงยงเกดการตอตานขดขนโลกาภวตนของภาคประชาชนทวโลก ไมวาจะเปน

ขบวนการตอตานโลกาภวตนสมชชาสงคมโลกหรอเครอขายองคกรพฒนาเอกชนทเคลอนไหวเรยกรองใน

เรองตางๆในระดบโลกเกดเปนโลกาภวตนจากขางลางโดยทการเคลอนไหวดงกลาวเปนการตดขามความ

แตกตางทางดานเชอชาตศาสนาวฒนธรรมชนชนและอดมการณ เกดเปนลกษณะส�าคญของการตอตาน

ขดขนแบบหลงสมยใหมเปนการตอตานถวงดลอ�านาจของรฐ-ชาตและของจกรวรรด

ประการทสามเกดการเปลยนแปลงทางความคดเกยวกบการบรหารจดการภาคสาธารณะกลาวคอ

มความพยายามแยกความแตกตางระหวางสงทเรยกวา “รฐบาล” (Government) กบ “การบรหารจดการ

สาธารณะ” (Governance) โดยรฐบาลเปนรปแบบการบรหารจดการภาคสาธารณะทวางอยบนฐานของ

อาณาเขต/พนทของประเทศตามแนวคดเรองอธปไตยเหนอดนแดนของรฐหรอรฐ-ชาตสมยใหมทเนนความ

มนคงทางการเมองภายในและความปลอดภยจากภยคกคามจากภายนอกประเทศในขณะทการบรหารจดการ

สาธารณะประกอบดวยสองความหมาย ความหมายแรกคอ การบรหารจดการสาธารณะทน�าเอาความคด

ตวแบบและวธการของภาคเอกชนมาใชความหมายทสองคอความคดเรองการบรหารจดการแบบกวางๆ

ทไปไกลกวาอาณาเขตของรฐ-ชาต อนเปนเรองของการจดระเบยบสวนรวมตงแตระดบชมชนจนถงระดบ

โลกทงนแนวคดเรองการบรหารจดการดงกลาวกอใหเกดการเปลยนแปลงเกยวกบการบรหารจดการภาค

สาธารณะในโลกยคหลงสงครามเยนทส�าคญ2ประการกคอความคดเรองการบรหารจดการระดบโลกและ

ความคดเรองประชาสงคมโลก ในสวนของความคดเรองการบรหารจดการระดบโลกหมายถงการประสาน

37 เพงอาง,น.(16)-(19).

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ความรวมมอของประชาคมโลกเพอแกปญหาทตดขามพรมแดนของรฐ-ชาต (แตไมไดหมายถงรฐบาลโลก)

สวนประชาคมโลกกคอพนทของการประสานความรวมมอดงกลาวนนเอง

โดยทงหมดน ไชยรตน เจรญสนโอฬาร สรปอกครงวาโลกยคหลงสงครามเยนน มความยงยาก

สลบซบซอนและเปลยนแปลงอยางรวดเรวอกทงยงมความขดแยงรนแรงรปแบบใหมๆเกดขนมทงอ�านาจ

และการใชอ�านาจทซอนทบกนในหลายระดบทงในระดบรฐระดบจกรวรรดและระดบประชาคมโลกปญหา

ทเกดขนกตดขามเสนแบงแบบเดมโดยทความคดเรองอ�านาจอธปไตยของรฐและการบรหารจดการในแบบ

ของรฐ-ชาตหรอรฐบาลแหงชาตไมสามารถกาวไดทนเพราะไมสามารถคดและท�างานไดไกลไปกวาอาณาเขต

ของรฐโลกยคหลงสงครามเยนจงจ�าเปนตองคดคนตวแบบการบรหารจดการรปแบบทสามารถไปไดไกลกวา

รฐ-ชาตและรฐบาลแหงชาต38

จากลกษณะของโลกในยคศตวรรษท 21 และผลกระทบทเกดขนดงกลาวขางตน ไดสงผลอยาง

ส�าคญตอแนวคดพหวฒนธรรม โดยเฉพาะอยางยงกระแสโลกาภวตนทเขมขนรนแรงกไดพดพาใหกระแส

พหวฒนธรรมนยมมความเขมขนรนแรงและแพรกระจายไปทวโลกจนกลายเปนวาทกรรมโลกปจจยตางๆ

ทเกดขน เชน การเปลยนแปลงมมมองตออ�านาจอธปไตย การเกดประเดนทตดขามพรมแดนของรฐ การ

เปลยนมมมองตอการจดการภาครฐ ลวนสงผลกระทบทเออตอการแพรกระจายของแนวคดพหวฒนธรรม

ทงสนสอดคลองกบขอเขยนของอานนทกาญจนพนธนกมานษยวทยาผเชยวชาญดานวฒนธรรมของไทย

ทวา “ในปจจบนน วฒนธรรมไดหลดลอยออกไปนอกพนทของดนแดนรฐชาตแลวอยางกวางขวาง จนอาจ

กลาวไดวาวฒนธรรมไมไดคลองจองกบคนในพนททางกายภาพนนเสมอไป เหมอนอยางทเคยเขาใจกนมา

ในอดตอกแลว สถานการณเชนนแสดงวา พรมแดนทางวฒนธรรมทหยดนงตายตวนนไดคอย ๆ สลายตวไป”39

อยางไรกตามดงไดกลาวแลว การแพรกระจายไปทวโลกดงกลาวกสงผลใหแนวคดพหวฒนธรรมมความ

คลมเครอไปดวยในขณะเดยวกน เนองจากผทน�าแนวคดนไปใชอาจพยายามทจะดดแปลงแนวคดให

เหมาะสมกบการรกษาผลประโยชนของกลมตนมากกวาทจะน�าไปใชในการเปดพนทใหกบความเทาเทยมทาง

วฒนธรรมเชนในกรณของประเทศไทยทไมอาจตานทานกระแสพหวฒนธรรมทไหลบาเขามาในประเทศแต

การน�าแนวคดนมาใชกเปนไปเพอรกษาไวซงวฒนธรรมหลกมากกวาทจะยอมรบในความเทาเทยมของ

วฒนธรรมรองอนๆเปนตน(จะไดน�าเสนอตอไป)

อนงทามกลางความแพรหลายและพราเลอนของความชดเจนของแนวพหวฒนธรรมในศตวรรษท

21 อมารตยา เซน (Amartya Sen)นกวชาการรางวลโนเบลชอดงระดบโลก ไดเสนอทศนะตอการศกษา

พหวฒนธรรมในยคปจจบนไวอยางนาสนใจยงดงรายละเอยดตอไปน

38 เพงอาง.น.19.

39 อานนท กาญจนพนธ. (ม.ป.ป.). พหวฒนธรรมในบรบทของการเปลยนผานทางสงคมและวฒนธรรม. ในบทความ

แนวคดในการประชมวชาการ ชาตนยมกบพหวฒนธรรม. วนท 22-23 ธนวาคม2551ณศนยประชมนานาชาต โรงแรมดเอมเพรส

เชยงใหม.น.225.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


2. ขอพจารณาตอการศกษาพหวฒนธรรมในศตวรรษท 21 ของอมารตยา เซน อมารตยาเซนไดชชวนใหผศกษาประเดนทางวฒนธรรมโดยเฉพาะอยางยงพหวฒนธรรมนยม

ซงเปนแนวคดทเชอมโยงกบแนวคดประชาธปไตยทเซนใหความส�าคญอยางยงในฐานะคณคาสากลทเปน

สมบตรวมกนของมนษยชาต40ซงเซนไดชใหเหนวาการศกษาพหวฒนธรรมมกถกท�าใหบดเบยวเบยงเบน

ไปจากแนวทางทจะสงเสรมใหเกดประชาธปไตยและพยายามดงใหผศกษาหนกลบมามองทแกนของแนวคด

ซงเซนเหนวาหวใจส�าคญของแนวคดพหวฒนธรรมคอการมงไปสการเออใหเกดสทธและเสรภาพของผคน

ไมใชน�าไปสการกดกนหรอกกกนผคนเอาไวในกลองหรอกรอบคดใดกรอบคดหนง

ขอกงวลของเซนในประเดนการศกษาวฒนธรรมคอสงทเขาชใหเหนวา แทนทจะน�าไปสสทธและ

เสรภาพตามความมงหวงของแนวคดพหวฒนธรรมนยมการศกษาวฒนธรรมมกถกน�าไปใชเพอกกกนผคน

เสยมากกวาภายใตกรอบคดแบบเอกวฒนธรรมนยมทมหลายแบบ41ซงไมไดเออใหเกดการยอมรบในความ

หลากหลายทางวฒนธรรมแมจะยอมรบวามวฒนธรรมทส�าคญอนๆด�ารงอยแตเปนการยอมรบโดยยกยอง

วฒนธรรมของตนวาสงกวาแนวคดแบบนปรากฏในงานส�าคญเชน“การปะทะกนระหวางอารยธรรม”(The

crashof civilization)ของซามเอลฮนทงตน (SamuelP.Huntington)ทกลาวถงทฤษฎการปะทะกน

ระหวางอารยธรรม“ตะวนตก”และ“อสลาม”ในความคดของเซนมมมองดงกลาวเปนการมองในลกษณะ

แบงประชากรของโลกออกตามกลมประเภททางอารยธรรม มองวาบคคลแตละคนฝงตวแนนอยกบสาย

สมพนธหนงเดยว หรอมต�าแหนงแหงทอยในกลองเพยงกลองเดยว อนเปนลกษณะทมองไมเหนความ

ซบซอนของกลมคนทมหลายแบบและมความภกดตอกลมหลากหลายเปนการลดทอนความรมรวยของชวต

ใหเหลอเพยงมตเดยวแนวคดแบบนมอทธพลแมกระทงในหมนกทฤษฎการเมองเชงวฒนธรรมและมกถก

ใชเปนอาวธของนกกจกรรมประเภททชอบแบงฝกแบงฝายทตองการใหกลมของตนบรรลเปาหมายโดยปฏเสธ

ความเชอมโยงกบกลมทแตกตางอน ๆ เพราะความเชอมโยงนนอาจน�ามาซงความสนคลอนของความภกด

ตอกลมตนลกษณะเชนนเปนการสรางมายาคตอนลกซง และเปนตนเหตส�าคญทน�ามาซงความตงเครยด

และความรนแรงทางสงคม42

ลกษณะทเซนกลาวถงนไมไดหมายถงเฉพาะในโลกวชาการหรอนกกจกรรมเทานนแตเปนกระบวน

การในระดบโลกอกดวย โดยเฉพาะอยางยงความพยายามครอบง�าโลกของวฒนธรรมตะวนตกทด�าเนน

มาตงแตยคลาอาณานคมจนกระทงถงยคปจจบน แตทส�าคญคอ ไมเพยงฝายตะวนตกเทานนทพยายาม

ครอบง�าโลกดวยวฒนธรรมของตนสวนอนๆของโลกโดยเฉพะอยางยงเอเชยกมแนวคดทตดอยในกรอบ

40AmartyaSen.(1999).DemocracyasaUniversalValue. Journal of Democracy,10.3.pp.3-17.41อมารตยาเซนแยกแยะใหเหนความแตกตางระหวางแนวคดพหวฒนธรรมนยมกบเอกวฒนธรรมนยมทมหลายแบบใน

ขณะทพหวฒนธรรมคอการยอมรบในความหลากหลายของวฒนธรรมบนพนฐานของความมเสรภาพทางวฒนธรรมแตเอกวฒนธรรม

นยมทมหลายแบบแมเปนแนวคดทยงคงยอมรบวาวฒนธรรมมความหลากหลายแตกยงขามไมพนอคตทางวฒนธรรม เพราะยงมอง

เหนความเหนอกวาของบางวฒนธรรมตออกวฒนธรรมและเปนการมองอยางแยกสวนอกดวยดเพมเตมใน อมารตยา เซน, เขยน,

ศโรตม คลามไพลย. (แปล). (2555).อตลกษณและความรนแรง: ภาพลวงของชะตาลขตนครปฐม: สถาบนสทธมนษยชนและสนต

ศกษามหาวทยาลยมหดล.น.154-158.42 เพงอาง,น.19-20,39.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ทไมแตกตางกนปรากฏใหเหนในแนวคดการตอตานตะวนตกซงมอยอยางเขมขนอยางยงแมในปจจบน

แนวคดดงกลาวนมงตอตานอะไรกตามทคดเอาวามาจากตะวนตกแลวเชดชความเปนตวของตวเองเชนการ

เชดช “คานยมเอเชย” ทเกดขนแพรหลายในเอเชยตะวนออกในชวงทศวรรษ 1990 เชน ทเกดขนในเมอง

ไทยสงคโปร เปนตนแนวคดดงกลาวนไปไกลถงขนตอตานแมกระทง“ประชาธปไตย”ซงเซนมองวาอน

ทจรงแลวประชาธปไตยไมใชของตะวนตกแตเปนคณคาทเปนสากล เพราะลกษณะของประชาธปไตย เชน

การใหความส�าคญกบเสรภาพการมสวนรวมสาธารณะและการใชเหตผลปรากฏใหเหนมาเปนเวลานานแลว

ทวทงโลกเพยงแตสถาบนสมยใหมของประชาธปไตยเทานนเองทไปเตบโตเบงบานในยโรปและสหรฐอเมรกา

ซงในกรณน เซนอางถงงาน “Democracy in America” ของอเลกซส เดอ ทอคเกอวลล (Alexis

deTocqueville)และ“LongWalktoFreedom”ของเนลสนแมนเดลา(NelsonMandela)ในกรณ

ของทอคเกอวลล เซนกลาววา “ขณะท “การปฏวตประชาธปไตยครงส�าคญ” ซงเขาเหนวาก�าลงเกดขนใน

อเมรกานน สามารถมองในมมหนงไดวาเปน “สงใหม” แตกอาจมองไดในมมทกวางกวาวาเปนสวนหนงของ

“แนวโนมทตอเนอง เกาแก และถาวรทสดเทาทรจกกนในประวตศาสตร”” และในกรณของแมนเดลา เซน

ยกใหเหนวา แมนเดลาไดบรรยายชวตตอนเปนเดกใหเหนวาเขาไดรบอทธพลจากการประชมระดบทองถน

ในบานเกดในแอฟรกาทมความเปนประชาธปไตยโดยธรรมชาต ทกคนมสทธไดพด และเมอมคนพดแม

ต�าแหนงของผพดอาจมล�าดบส�าคญตางกน แตทกคนกตองรบฟง และเปนแมนเดลานเองทไดตอสอยาง

จรงจงเพอใหคนยโรปยอมรบในหลกการของประชาธปไตยจนประสบความส�าเรจในแอฟรกาใต เปนการ

ยนยนใหเหนวาประชาธปไตยเปนคณคาทเปนสากลทโลกตะวนตกไมมสทธอางความเปนเจาของแตเพยง

ผเดยว43 และผคนสวนอน ๆ ของโลกกไมควรหลงผดคดวาประชาธปไตยมาจากตะวนตกและโยนทง

หลกการของประชาธปไตยไปอนเนองมาจากการหลงตดอยภายในกลองทางวฒนธรรมแบบผดๆดงกลาว

ทงนเซนใหความเหนวาความเขาใจวฒนธรรมอยางมอคตขางตนท�าใหผคนถกกกกนไวในกลอง

ทเรยกวากลองอารยธรรมหรอในความหมายหนงของคอกลองทางวฒนธรรมนนเอง เปนการสรางความ

เขาใจทจ�ากดและนาหดหเกยวกบคณสมบตของมนษยเพราะสงผลตอการครอบง�าทางวฒนธรรมท�าใหคน

ตกเปนทาสทางจนตนาการของพลงของภาพลวงยงกวานนความเขลาทางวฒนธรรมกมความใกลชดอยาง

ยงกบทรราชยทางการเมอง เพราะความไมสมมาตรของอ�านาจระหวางผปกครองและผถกปกครองจะน�ามา

ซงความรสกอคตทางวฒนธรรมทผปกครองอาจสรางขนเพอปดบงความลมเหลวและความผดพลาดในการ

ปกครองและการด�าเนนนโยบายสาธารณะ44

ในการน เซนยอมรบวาเรองของวฒนธรรมมอทธพลตอความรสกเรองอตลกษณและสายสมพนธ

ของผคนอยางไมอาจหลกเลยงได อยางไรกตามตองเขาใจวาอตลกษณเองกไมไดด�ารงอยอยางโดดเดยว

อกทงเงอนไขชวตของคนกยงขนอยกบปจจยอนๆอกเปนจ�านวนมาก เชน เชอชาต เพศอาชพการเมอง

เปนตน ซงท�าใหวฒนธรรมมความผนแปรในตวเอง นอกจากนนวฒนธรรมกไมใชสงทหยดนง แต

เปลยนแปลงอยตลอดเวลา ซงในประเดนตางๆ เหลาน จะตองน�าไปสการท�าความเขาใจและแยกแยะสงท

43 เพงอาง.น.53.44 เพงอาง.น.101,103.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เรยกวา“เสรภาพทางวฒนธรรม”ทเนนเสรภาพในการปกปกรกษาหรอเปลยนแปลงสงตางๆกบสงทเรยก

วา“การเหนคณคาของการอนรกษวฒนธรรม”ทตอมาไดกลายเปนวาทกรรมของแนวคดพหวฒนธรรมนยม

(Multiculturalism) ในการสนบสนนใหผอพยพเขามาในโลกตะวนตกสามารถรกษาวถชวตตามประเพณ

เดมของตนได45 ทศนะของเซนในประเดนดงกลาวมความหลกแหลมมากในแงทวา ไดชกลบไปใหเหนอก

ครงหนงวาตองพจารณาใหลกซงวาการเชดชแนวคดพหวฒนธรรมนยมจนกลายเปนการปกปองวฒนธรรม

ดงเดมของตน โดยไมยอมรบการเปลยนแปลงหรอในอนทจะน�าไปสการตอตานวฒนธรรมอน สดทายแลว

กยอนกลบไปเขาสกรอบคดของเอกวฒนธรรมนยมนนเองจงตองพงระวงเมอกลาวถงพหวฒนธรรมนยมท

แมจะเปดพนทใหกบวฒนธรรมหลากหลายมทยนในสงคมแตภายในวฒนธรรมเหลานนกอาจมกระบวนการ

ทเรยกวาการอนรกษทางวฒนธรรมทคาดหวงหรอกระทงบงคบใหคนรนใหมหรอทเกดในวฒนธรรมนนๆ

ตองสบทอดอยางไมอาจหลกเลยง ซงเปนสภาวการณทเกดขนในกรณของการรกษาวฒนธรรมดงเดมของ

ผอพยพภายใตหนาฉากของการเชดชแนวคดพหวฒนธรรมนยม46จะเหนวาพหวฒนธรรมนยมในความหมาย

ของการยอมรบซงความหลากหลายทางวฒนธรรม นอกจากจะตองตงอยบนฐานของการอนญาตใหมความ

หลากหลายอยในสงคมแลว กยงตองกอปรไปดวยเสรภาพทางวฒนธรรมของผคนในวฒนธรรมตาง ๆ

เหลานนดวยในประเดนนเซนอภปรายใหเหนถงความสมพนธระหวางเสรภาพทางวฒนธรรมกบการใหล�าดบ

ความส�าคญของพหวฒนธรรมนยม ซงคอนขางละเอยดซบซอน เพอชใหเหนวาพหวฒนธรรมนยมตองตง

อยบนฐานของเสรภาพในการเลอกของบคคลรวมดวย



45 เพงอาง.น.111.46 เพงอาง.น.111-114.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอนท 12.2

แนวคดพหวฒนธรรมกบการวเคราะหการเมอง


หวเรองเรองท12.2.1ความสมพนธเชงอ�านาจกบแนวคดพหวฒนธรรม

เรองท12.2.2แนวคดพหวฒนธรรมกบการพฒนาประชาธปไตย

แนวคด1. เรองของวฒนธรรมมความเกยวของกบการเมองเนองจากพนทของวฒนธรรมเปนพนท

ทเกยวของกบความสมพนธเชงอ�านาจในสงคมโดยวฒนธรรมแตละวฒนธรรมจะมฐาน

อ�านาจทางสงคมทยดโยงอย กบประชาชนภายใตวฒนธรรมนน ๆ การทวฒนธรรม

หนงใดมฐานะต�าแหนงทสงกวาวฒนธรรมอน ๆ กเปนการสะทอนใหเหนวาประชาชน

กลมหนงทอยในวฒนธรรมหนงมอ�านาจในสงคมมากกวาประชาชนกลมอนๆในฐานะท

พหวฒนธรรมเรยกรองความเทาเทยมกนทางวฒนธรรมกกลาวไดวาพหวฒนธรรมได

พยายามทจะทลายการครอบง�าทางวฒนธรรมน�าไปสสทธ เสรภาพและความเทาเทยม

กนทางอ�านาจในระบอบประชาธปไตย ทงนการวเคราะหการเมองในแนวทางของ

พหวฒนธรรมสามารถท�าไดทงในมตของเศรษฐกจการเมองมตทางนโยบายสาธารณะ

และมตของสงคมวทยาการเมอง

2. แนวคดพหนยมแนวคดพหวฒนธรรมและประชาธปไตยมความเชอมโยงกนอยางใกลชด

แนวคดพหนยมน�าเสนอแนวคดทเหนวาอ�านาจกระจายอยในกลมตางๆของสงคมไมม

กลมใดกลมหนงมอ�านาจผกขาดแมกระทงรฐ แนวคดพหนยมจงเปนฐานทางความคด

ส�าคญหนงและชวยสงเสรมแนวคดพหวฒนธรรม เปดพนทใหแตละวฒนธรรมมพนท

และเขาถงอ�านาจทางการเมองอยางเทาเทยมกนอนเปนการเสรมสรางใหเกดประชาธปไตย


1. อธบายความหมายของความสมพนธเชงอ�านาจกบแนวคดพหวฒนธรรมได

2. อธบายความเชอมโยงระหวางแนวคดพหวฒนธรรมกบการพฒนาประชาธปไตยได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เรองท 12.2.1 ความสมพนธเชงอ�านาจกบแนวคดพหวฒนธรรม

ในวงวชาการสากลประเดนเรองวฒนธรรมและอ�านาจกลายเปนประเดนทไดรบความสนใจใน

กลมนกวชาการยคใหมทปฏเสธทฤษฎความทนสมย เพราะมองวาการขยายตวของมหาอ�านาจทาง

การเมองในรปของการขยายอาณานคม การแพรกระจายของความคดตะวนตก (westernization)

การขยายตวของความเจรญหรอความทนสมยแบบตะวนตก มผลในการครอบง�าวฒนธรรมดงเดมหรอ

วฒนธรรมทองถน การพยายามคนหาวฒนธรรมทองถนหรอวฒนธรรมพนบานประสบอปสรรคเพราะ

บางยคบางสมยวฒนธรรมดงเดมถกตคาวาลาสมยและไมมประโยชน ผมอ�านาจน�าวฒนธรรมสมยใหม

จากทอนเขามาแทนทท�าใหวฒนธรรมเดมสญหายไป47

จากค�ากลาวนและหากพจารณาจากในสวนทกลาวถงความเปนมาของการศกษาวฒนธรรมขางตน

กพอจะเหนไดวาเรองของวฒนธรรมมความเกยวของกบการเมองและโดยเฉพาะอยางยงมมมองการศกษา

วฒนธรรมของส�านกแฟรงคเฟรตและของส�านกวฒนธรรมศกษาแหงองกฤษ กยงท�าใหเหนวาเรองของ

วฒนธรรมในตวมนเองกคอเรองทางการเมองทงนเนองจากการเมองเปนเรองทเกยวของกบอ�านาจการมอง

วาวฒนธรรมเปนเรองของการเมองกยอมแสดงใหเหนวา ในพนทของวฒนธรรมกเปนพนทของอ�านาจเชน

เดยวกน

การเผยใหเหนวาพนททางวฒนธรรมเปนพนทของอ�านาจ สามารถมองเหนไดตงแตการปะทะขด

แยงระหวางวฒนธรรมชนสงกบวฒนธรรมมวลชนในยคการศกษาตามมมมองวฒนธรรมนยมแลวเพยงแต

ในขณะนนความขดแยงดงกลาวยงมองเหนไดไมชด เนองจากวฒนธรรมหลกหรอวฒนธรรมชนสงสามารถ

ทจะพรางตวเองไดอยางแยบยลดวยขออางเรองความศกดสทธหรอความสงสงและอางองตวเองอยกบอ�านาจ

ของผปกครอง ซงสามารถสรางการยอมรบในหมประชาชนไดอยางทรงพลงจนไมเกดการตงค�าถามหรอโต

แยงซงอ�านาจของวฒนธรรมหลกดงกลาวจะยงคงด�ารงอยอยางมพลงตราบเทาทชนชนสงยงคงรกษาอ�านาจ

ทางการเมองไวไดแตเมอวฒนธรรมของประชาชนมพลงสงขนจนถงระดบทเกดความตองการพนทของตนเอง

ในสงคมการตงค�าถามตอความเหนอกวาของวฒนธรรมของชนชนน�า และการเรยกรองพนทของตนเองจง

เกดขนการเรยกรองดงกลาวยอมกระทบตอฐานะของวฒนธรรมชนสงทมมาแตเดมจนกอใหเกดการปะทะ

ขดแยงและตอสขนในพนททางวฒนธรรมอยางเหนไดชดในเวลาตอมากอนทแนวคดการยอมรบความหลาก

หลายทางวฒนธรรมจะเกดขนดงกลาวแลวผทมบทบาทส�าคญในการเปดใหเหนวาพนทของวฒนธรรมเปน

พนทของอ�านาจกคอสจวตฮอลล ซงไดรบอทธพลทางความคดเรองการครองความเปนเจา(Hegemony)

มาจากอนโตนโย กรมช (AntonioGramsci) นกทฤษฎมารกซสตใหม สงผลใหพนททางวฒนธรรมใน

47อมราพงศาพชญ.อางแลว.น.64.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ความคดของฮอลลเปนพนทของการตอสแขงขนทางการเมองและการแยงยอความหมายระหวางผมอ�านาจ

และผถกกดขในสงคม48 และในอกทางหนงฮอลลกไดรบอทธพลทางความคดมาจากนกคดหลงโครงสราง

นยมหรอหลงสมยใหมในเรองการประกอบสรางความจรงโดยเฉพาะอยางยงอทธพลทางความคดจากมทเชล

ฟโกต (Michel Foucault) ทไมเชอวาความเปนจรงทางสงคมมอย แตเกดขนจากการสรางของสงคม

แนวคดนฮอลลดงมาใชในการมองวฒนธรรมวาไมใชสงทด�ารงอยมากอนแตถกประกอบสรางขนโดยสงคม

และสามารถตงค�าถามไดนนเอง

ทงน สจวตฮอลล เสนอวาการเปดใหเหนวาพนทของวฒนธรรมเปนพนทความสมพนธเชงอ�านาจ

นน มความจ�าเปนตองขามพนแนวคดแบบสองขว (binary) เชน แนวคดคนขาว-คนด�า โดยเสนอสงท

เรยกวา“การเมองของการเปนตวแทน”(Politicsofrepresentation)เพอใหผคนแตละกลมทหลากหลาย

สามารถเขามาสพนททางอ�านาจและมความปรารถนาทจะอยรวมกบความแตกตางได การเมองของการเปน

ตวแทนดงกลาวถอเปนสวนหนงของประชาธปไตย ความเปนพลเมอง (citizenship) และพนทสาธารณะ

(public sphere) โดยทแนวคดความเปนพลเมองนนเอง เปนกลไกส�าคญในการเชอมโยงใหผ คนทม

อตลกษณหรอวฒนธรรมทแตกตางหลากหลายเขามาเปนพลเมองทมสทธเทาเทยมกนภายในสงคมการเมอง

แบบประชาธปไตย49

นอกจากนนในประเดนการเปดใหเหนพนทของวฒนธรรมวาเปนพนททางการเมองนสาทรศรเกต50

ไดศกษาความเปนมาของสนามการตอสทางวฒนธรรมและสรปใหเหนวาพนททางวฒนธรรมเปนพนทของ

การตอสตอรองทางอ�านาจมาตงแตอดต เพยงแตในยคกอนนนวฒนธรรมหลกยงคงมพลงสงมากจนมอง

เหนไดยากถงการปะทะกนของวฒนธรรมตางๆ แตในระยะเวลาตอมา เมอวฒนธรรมประชาชนปรากฏ

ตวอยางกวางขวางจนเรมไปกระทบตอความชอบธรรมของวฒนธรรมชนสง ความขดแยงจงปรากฏใหเหน

ชดเจนมากขนสามารถมองเหนไดแมในวงการวชาการศกษาทางวฒนธรรมเมอส�านกวฒนธรรมนยมแสดง

ททาอยางชดเจนถงความหวาดกลวและกดกนวฒนธรรมของมวลชนการตอสทางวฒนธรรมในยคดงกลาวน

แสดงใหเหนอยางชดเจนวาเปนการปะทะกนระหวางวฒนธรรมชนสงกบวฒนธรรมมวลชน ดงแผนภาพตอ

ไปน

48นฤพนธดวงวเศษ.“ความตาง”ของ“วธคด”ตอวฒนธรรมกระแสนยม.ในฐรวฒเสนาค�า,(บก.).อางแลว,น.41.49ChrisBarker.(2008).Cultural Studies: Theory & Practice.(3rded.).,London:Sage.pp.453-454.50สาทรศรเกต.อางแลว.น.21.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


สนามการตอสทางวฒนธรรมระหวางวฒธรรมชนสงกบวฒนธรรมวลชนในยคการศกษาวฒนธรรม

ยคคลาสสกและยควฒนธรรมนยม

วฒนธรรมชนสงชนชนสง/ฝายอ�านาจ

สนามการตอสทางวฒนธรรม

วฒนธรรมประชาชนประชาชน

ทมา: สาทรศรเกต.(2557).พฒนาการความสมพนธเชงอ�านาจทางเศรษฐกจและการเมองในวฒนธรรมเพลงไทยสากล.(วทยานพนธ

รฐศาสตรดษฎบณฑตคณะรฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.น.21.

ในระยะเวลาตอมา เมอกระแสเสรนยมและกระแสประชาธปไตยและเศรษฐกจทนนยมสงผลให

วฒนธรรมมวลชนเตบโตตอเนองอยางไมอาจกดกนจนกลายเปนแหลงในการสรางผลก�าไรภายใตระบบ

อตสาหกรรมวฒนธรรมการตอสตอรองทางอ�านาจในพนททางวฒนธรรมกเกดการปรบเปลยนจากการตอส

ระหวางวฒนธรรมชนสงกบวฒนธรรมประชาชนมาสการตอสตอรองทเกดขนภายในวฒนธรรมมวลชนดวย

กนเอง ซงแมแตฝายชนชนน�ากไดกระโดดลงมาแสวงหาอ�านาจ โดยการกระโดดลงมาดงกลาวนนดเหมอน

วาชนชนน�าจะใหการยอมรบในวฒนธรรมมวลชน แตนกวชาการส�านกแฟรงคเฟรต โดยเฉพาะอยางยง

อดอรโนและฮอรไคเมอร ไดชใหเหนดงกลาวแลวขางตนวา หากพจารณาอยางลกซง การกระโดดลงไปม

สวนรวมในวฒนธรรมมวลชนของชนชนน�าทดเหมอนกอใหเกดการยอมรบในฐานะอนเทาเทยมของวฒนธรรม

มวลชนนน แทจรงแลวเปนไปเพอใหชนชนน�าสามารถควบคมวฒนธรรมมวลชนได ในขณะทไดยกระดบ

วฒนธรรมของตนขนไปอยในจดทพนจากการถกปะทะหรอยอนกลบไปสการไมอาจตงค�าถามไดอกครงหนง

ดวยภาพของความสงสง ดวยเหตนในยคทนนยมอตสาหกรรมทดเหมอนจะเกดความหลากหลายทาง

วฒนธรรมขน แตเบองหลงความหลากหลายดงกลาวนนคอกระบวนการเขาไปครองอ�านาจน�าในพนททาง

วฒนธรรมของพนธมตรระหวางรฐและทนดงแผนภาพตอไปน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


สนามการตอสทางวฒนธรรมในยคอตสาหกรรม

พนทของวฒนธรรมชนสง

ชนชนสง/ฝายอ�านาจ

สนามการตอสทางวฒนธรรม

ประชาชน

พนทของวฒนธรรมประชานยม

ทมา: สาทรศรเกต.เพงอาง,น.21.

ในการน สาทรศรเกต ไดชใหเหนจากงานศกษาพฒนาการความสมพนธเชงอ�านาจทางเศรษฐกจ

และการเมองในวฒนธรรมเพลงไทยสากลวาแมจะดเหมอนวาวฒนธรรมมวลชนเตบโตและมทยนในสงคม

อยางหลากหลายหรอดเหมอนวาไดเกดพฒนาการของแนวคดพหวฒนธรรมขนแลวแตภาพทเหนภายนอก

เชนนนไมเพยงพอเพราะตองพจารณาไปทเบองหลง(จนถงกระบวนการผลตวฒนธรรม)วาใครคอผมอ�านาจ

ในการก�าหนดและไดผลประโยชนจากวฒนธรรมนนๆหรอส�าหรบการตงค�าถามไปทแนวคดพหวฒนธรรม

โดยตรงกสามารถตงค�าถามไดวาทามกลางความหลากหลายทางวฒนธรรมทมองเหนไดอยางแพรหลายใน

สงคมยคโลกาภวตนนน ใครบางคอผมอ�านาจในการก�าหนดและไดรบผลประโยชนในแตละวฒนธรรม

ซงสอดคลองกบค�าถามอนทรงพลงของเซนทวาผคนทอยภายใตวฒนธรรมหลากหลายนนมเสรภาพในการ

เลอกมากนอยเพยงใดการเขาใจภาพดงกลาวจะเปนไปเพอตงค�าถามและผลกดนใหแนวคดพหวฒนธรรม

เกดขนไดจรงในทางปฏบตนนเอง จะเหนวาในประเดนดงกลาวน เปนการเตอนใหผศกษาการเมองตาม

แนวคดพหวฒนธรรมค�านงถงมตดานเศรษฐกจรวมดวยในการวเคราะห ซงมกถกละเลยไปจากการศกษา

พหวฒนธรรมโดยทวไป

การเปดใหเหนความสมพนธเชงอ�านาจในพนททางวฒนธรรมดงกลาว เปนการเผยใหเหนวาพนท

ของวฒนธรรมเปนพนททเกยวของกบอ�านาจในสงคมเรองของวฒนธรรมไมใชแคเรองของศลปวฒนธรรม

แตเปนเรองของการเมองอกดวยมมมองดงกลาวนชวยใหเขาใจไดวาวฒนธรรมแตละวฒนธรรมมฐานทาง

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


อ�านาจของตนทยดโยงอยกบประชาชนภายใตวฒนธรรมนนๆการทวฒนธรรมหนงใดมฐานะต�าแหนงทสง

กวาวฒนธรรมอนๆกเปนการสะทอนใหเหนวาประชาชนกลมหนงทอยในวฒนธรรมหนงมอ�านาจในสงคม

มากกวาประชาชนกลมอนๆและการเรยกรองใหประชาชนในสงคมมสทธเสรภาพเทาเทยมกนในทางการเมอง

กจะหมายถงการเรยกรองใหเกดความเทาเทยมกนทางวฒนธรรมในฐานะทพหวฒนธรรมเรยกรองความเทา

เทยมกนทางวฒนธรรมกกลาวไดวาพหวฒนธรรมไดพยายามทจะทลายภาพของการครอบง�าทางวฒนธรรม

ทด�ารงอยดงทไดแสดงใหเหนในทงสองแผนภาพขางตนน�าไปสสทธ เสรภาพ และความเทาเทยมทาง

วฒนธรรมหรอประชาธปไตยทางวฒนธรรมนนเอง

จากทกลาวมาทงหมด จะเหนไดวาการวเคราะหการเมองในแนวทางของพหวฒนธรรมนยมจง

สามารถท�าไดทงในมตของเศรษฐกจการเมองทมงเนนศกษาลงไปในมตทางเศรษฐกจของวฒนธรรมโดย

เฉพาะอยางยงกระบวนการผลตจ�าหนายรวมถงการบรโภควฒนธรรมมตทางนโยบายสาธารณะโดยเฉพาะ

อยางยงกระบวนการตดสนใจเลอกนโยบายดานวฒนธรรมหรอมตของสงคมวทยาการเมอง โดยเฉพาะใน

เรองของฐานะต�าแหนงแหงทของแตละวฒนธรรมในสงคม



เรองท 12.2.2 แนวคดพหวฒนธรรมกบการพฒนาประชาธปไตย

จากทไดน�าเสนอมากอนหนานจะเหนวาพหวฒนธรรม โดยเฉพาะอยางยงเมอเปนสวนหนงของ

การเมองยอมเกยวของกบอ�านาจอยางไมอาจหลกเลยงไดระบบการจดสรรอ�านาจในทางการเมองของสงคม

จงมความเกยวของกบประเดนของอ�านาจทางวฒนธรรมดวยหรอกลาวคอการยอมรบความแตกตางหลาก

หลายทางวฒนธรรม การเปดพนทใหวฒนธรรมทแตกตางกนไดมทยนในสงคมยอมตองอาศยระบบทาง

การเมองทมการจดสรรรปแบบความสมพนธเชงอ�านาจทเออใหการเปดพนทดงกลาวสามารถเกดขนไดดวย

ซงการจดรปแบบเครอขายความสมพนธทางอ�านาจทเออตอความหลากหลายดงกลาวรจกกนทวไปวาการจด

รปแบบความสมพนธเชงอ�านาจตามแนวคดพหนยม และแนวคดพหนยมนกเปนสวนประกอบส�าคญหนง

ของการปกครองในระบอบประชาธปไตยเสรนยมฐานของพหวฒนธรรมทตงอยบนฐานของแนวคดพหนยม

นจงเปนองคประกอบส�าคญทท�าใหพหวฒนธรรมนยมเปนสวนหนงของประชาธปไตยในทนจงจะไดท�าความ

เขาใจแนวคดพหนยมเพอใหสามารถเขาใจพหวฒนธรรมในฐานะแนวคดหนงทมสวนส�าคญในการผลกดน

ใหเกดการพฒนาประชาธปไตยมากยงขน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


1. ความเชอมโยงของพหนยมกบพหวฒนธรรมและประชาธปไตยแนวคดพหนยม เปนแนวคดทมองวาในสงคมสมยใหมอ�านาจกระจายอยในกลมและสถาบนตางๆ

ไมไดกระจกตวอยในมอของผกมอ�านาจรฐสถาบนและกลมตางๆจงควรมสวนรวมในการก�าหนดทศทาง

ของสงคมตลอดจนสามารถตรวจสอบและควบคมการใชอ�านาจของรฐดวยจากการเสนอความคดการ

กระจายอ�านาจดงกลาวจงกลาวไดวาแนวคดพหนยมเปนแนวคดทไมเหนดวยกบทฤษฎอ�านาจของรฐ51หรอ

กคอแนวคดพหนยมน เกดขนเพอตอตานแนวคดทอธบายวารฐคอผมอ�านาจสงสดในสงคมซงในทางหนง

กสามารถเชอมโยงไปไดถงแนวคดการยอมรบวฒนธรรมอนหลากหลายแทนทการยอมรบเฉพาะวฒนธรรม

ของรฐหรอของชนชนน�าในสงคม

แนวคดพหนยมเปนแนวคดทเกดขนโดยการผสมผสานเอาแนวคดเกยวกบอ�านาจรฐทจ�ากดและ

การปกครองโดยการยนยอมจากประชาชนมาจากจอหนลอค(JohnLocke)ไดรบแนวคดเกยวกบการแบง

แยกอ�านาจมาจากมองเตสกเออ(CharlesdeMontesquieu)และแนวคดเกยวกบบทบาทของกลมในการ

ปองกนการใชอ�านาจเผดจการของรฐสภามาจากทอกเกอวลล (Alexis deTocqueville) รวมถงแนวคด

การกระจายอ�านาจเพอปกปองสทธของปจเจกชนและคนกลมนอยในสงคมของฮามนตน(Hamilton)52ทงน

แนวคดนปรากฏเปนรปธรรมในยโรปในชวงตนศตวรรษท20มนกคดคนส�าคญเชนฟกก(Figgie)ลนเซ

(Lindsay)บารกเคอร (Barker)และโดยเฉพาะอยางยงดกท(Duguit)และลาสก (Laski)แตแนวคดน

ไดเตบโตจนกลายเปนตวแบบหลกในการศกษาความสมพนธระหวางรฐและสงคมในประเทศสหรฐอเมรกา53

ในยโรป งานของดกทตพมพในค.ศ. 1913 เสนอวารฐเปนจ�านวนมากประกอบขนจากคนหลาย

เชอชาตรฐจงไมจ�าเปนตองเปนตวแทนของชาตอ�านาจอธปไตยกไมใชสงทแบงแยกไมไดเพราะไมเชนนนก

จะขดกบหลกการกระจายอ�านาจไปสทองถน54 สวนลาสกวจารณแนวคดเอกนยมทางการเมอง ชวาสภาพ

และหนาทของรฐวาไมมอะไรแตกตางไปจากกลมอนๆในสงคมมากนกอ�านาจไมไดกระจกตวอยทรฐเทานน

แตกระจายอยตามกลมตางๆในสงคมโดยรฐอาจมสถานะพเศษโดดเดนกวากลมอนๆแตกเปนเพราะการ

ยอมรบจากสงคมไมไดเกดจากอ�านาจของรฐเอง55ส�าหรบในสหรฐอเมรกา มงานของโรเบรตดาหล (Robert

Dahl)ทพยามเสนอแนวคดพหนยมอยางเดนชดดาหลพยายามชใหเหนวาในอเมรกนสงคมประกอบดวย

หลายศนยอ�านาจโดยไมมศนยอ�านาจใดครอบครองอ�านาจอธปไตยแตเพยงผเดยวและทส�าคญคอ แมจะ

บอกวาอ�านาจอธปไตยเปนของประชาชนแตอ�านาจดงกลาวกตองกระจายออกไปในประชาชนหลากหลายกลม

โดยอ�านาจทกระจายออกไปดงกลาวนน กเพอใหเกดการถวงดลอ�านาจ เปนกลไกยตความขดแยงในสงคม

โดยสนตวธ เพราะทกกลมมโอกาสแสดงความเหนคดคานในสงทไมเหนดวย56 ในสงคมพหนยมประชาชน

51อนสรณลมมณ.(2558).รฐ สงคม และการเปลยนแปลง: การพจารณาในเชงอ�านาจ นโยบาย และเครอขายความสมพนธ

(พมพครงท2).กรงเทพฯ:สยามปรทศน.น.88-8952DunleavyandO’Leary.(1987).pp.13-15;Birch.(1993).p.161.เพงอาง.น.89.53Hirst.(1993).p.3.เพงอาง, 54Duguit.(1955).pp.473-474,476.เพงอาง.น.90.55Laski.(1955).pp.534-535.เพงอาง.56Dahl.(1967).เพงอาง.น.91.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


กลมตางๆสามารถหรอมโอกาสเขาไปมบทบาทในการควบคมหรอผลกดนการตดสนใจของรฐผานสถาบน

และกระบวนการทางการเมองตางๆเชนพรรคการเมองรฐสภาสอสารมวลชนเปนตนนอกจากนนการท

สงคมประกอบไปดวยกลมทหลากหลายดงกลาวนน แตละกลมกมฐานอ�านาจของตนเองทสามารถด�าเนน

งานอยางเปนอสระจากการแทรกแซงจากรฐบาลไดอกดวย57

จะเหนวาแนวคดพหนยมเปนพนฐานส�าคญในการเรยกรองใหอ�านาจกระจายออกไปสกลมตาง ๆ

ในสงคมเพอพฒนาใหเกดประชาธปไตยอนเปนแนวคดทสอดคลองอยางยงกบพหวฒนธรรมนยมเนองจาก

การกระจายของอ�านาจออกไปตามกลมตางๆอยางหลากหลายดงกลาวสงผลใหกลมทางวฒนธรรมตางๆ

มความเทาเทยมกนทางอ�านาจน�าไปสประชาธปไตยทางวฒนธรรมและประชาธปไตยดานอนๆ(การเขาถง

อ�านาจทางการเมองของกลมตางๆในสงคม)อกดวย

นอกจากแนวคดพหนยมทสอดคลองอยางยงกบพหวฒนธรรมและประชาธปไตยเสรนยมแลว ยง

มแนวคดของนกวชาการทอธบายความเชอมโยงของความหลากหลายทางวฒนธรรมกบประชาธปไตยไดอยาง

ลกซงอยางมากอกแนวคดหนงคอการน�าเสนอแนวคดประชาธปไตยแบบเขมขน(radicaldemocracy)ของ

อดตนกวชาการสายมารกซซสตทขามพนกรอบการอธบายแบบมารกซซสตมาสรางค�าอธบายของตนแบบหลง

มารกซซสตขนดงรายละเอยดในหวขอตอไป

2. พหวฒนธรรมกบประชาธปไตยแบบเขมขน (radical democracy)แอรเนสโตลาเกลากบชองตาลมฟ(ErnestoLaclauandChantalMouffe)นกวชาการทขาม

พนกรอบการอธบายแบบมารกซซสตมาสรางค�าอธบายของตนแบบหลงมารกซซสตไดเสนอมมมองเกยวกบ

ความหลากหลายทางวฒนธรรม/อตลกษณกบประชาธปไตยไวอยางนาสนใจยงโดยอธบายวาสงคมการเมอง

ทมความหลากหลายทางวฒนธรรม จะเปนสงคมทมความเปนประชาธปไตยอยางเขมขน เปนสงคมทผคน

หลากหลายไมวาจะเพศใด เชอชาตใดหรอมฐานะทางเศรษฐกจในระดบใดฯลฯสามารถเขามามสวนรวม

อยางเทาเทยมและมพลงในสถานการณตาง ๆ ของสงคมการสงเสรมใหเกดความสามารถในการแสดงตว

ตนทางวฒนธรรมจะถอเปนการสรางใหเกดประชาธปไตยอยางเขมขนในสงคมการเมอง58

แนวคดประชาธปไตยแบบเขมขนเปนสงทลาเกลากบมฟน�าเสนอมาเปนระยะเวลานาน จนกระทง

ภายหลงจากลาเกลาเสยชวตไปแลว มฟกยงคงเสนอใหประชาธปไตยแบบเขมขนนเปนเปาหมายหนงของ

สงคมอยางไรกตาม มฟเหนวาสงคมปจจบนเปนสงคมทถกครอบง�าโดยกระแสเสรนยมใหมทดเหมอนวา

ประชาชนมเสรภาพแตเสรภาพดงกลาวเปนเพยงภาพลวงตาเทานนกลาวคอเปนเสรภาพในการเลอกทจ�ากด

เนองจากตวเลอกทมอยลวนเปนตวเลอกทอยในกรอบของเสรนยมใหมเทานน ไมตางอะไรกบการตดสนใจ

เลอกซอของทแตกตางกนเฉพาะตราสนคาแตกเปนสนคาชนดเดยวกน เชน การตดสนใจเลอกระหวาง

น�าอดลมตราเปปซหรอโคคาโคลา ซงการเปรยบเทยบดงกลาวนเปนภาพสะทอนทมฟตองการชใหเหนวาคอ

ลกษณะของพรรคการเมองในประเทศตางๆทแมเปนคนละพรรคแตเนอหาสาระของนโยบายกไมแตกตางกน

57 เพงอาง.น.94.58Mouffe.(1984).InChrisBarker.Op.cit.,p.456.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ประชาธปไตยทดเหมอนเตบโตในประเทศตางๆภายใตกระแสเสรนยมใหมในปจจบนจงไมใชประชาธปไตย

ทแทจรงในความหมายของเสรภาพในการเลอกของประชาชนแตเปนฉลากหนงภายใตเนอหาสาระเดยวกน

ทมฟเหนวาคอการเมองแบบประชานยมทเตบโตขนภายใตกระแสเสรนยมใหมซงเปนกระบวนการครอบง�า

ประชาชนใหอยในกรอบเดยวกน ไมอาจเลอกวถชวตทแตกตางออกไปไดภายใตกระแสดงกลาวความตาง

ถกท�าใหเลอนหายไปทงในทางการเมองและทางวฒนธรรมหรออตลกษณ ความแตกตางทางการเมอง

เลอนหายไปเพราะนโยบายของพรรคการเมองแตละพรรคในระบอบประชาธปไตยแบบตวแทน แมจะม

รายละเอยดแตกตางกนบางแตเนอความคอเสรนยมใหม การตอสทางการเมองจงเปนเพยงการตอสวาจะ

เลอกฝายใดขนไปสอ�านาจไมไดตอสเพอเลอกนโยบายทแตกตางกนในขณะทความหมายของการเมองคอ

การตอสตอรองทางอ�านาจเพอจดสรรผลประโยชนของกลมตางๆในสงคมเมอพนททางการเมองไมมความ

แตกตางดงกลาวกกลายเปนวาการเมองเองกเลอนหายไปจากสงคมดวยนนเองซงมฟเรยกสงคมแบบนวา

“สงคมหลงการเมอง” (Postpolitical) เชนเดยวกนกบกรณของวฒนธรรมทถกท�าใหเปนเหมอนๆกนไป

หมดลกษณะดงกลาวนในความเหนของมฟไมอาจเรยกไดวาเปน“ประชาธปไตย”แตคอสงคมทถกครอบง�า

ภายใตกระแสเสรนยมใหม

ดวยเหตนมฟจงเสนอวาการสรางใหเกดประชาธปไตยขนนนจ�าเปนตองน�าการเมองกลบเขามาใน

พนทของสงคมอกครง(taking-backdemocracymeanstakingbackpolitics)59ในความหมายนมฟ

อธบายวาการเมองตองประกอบดวยภาวะของความแตกตางทสามารถแยกฝกแยกฝายและแสดงออกถง

ความขดแยงหรอเปนคตรงขามได (politics in partisan and agonistic terms) ส�าหรบสงทมฟ

เรยกวาการเมองแบบแบงฝกแบงฝาย(partisanconceptionofpolitics)มฟหมายถงวาในพนททางการ

เมองจะตองเปนพนททสรางเสนแบงใหเหนอยางชดเจนถง “พวกเรา” ทเผชญหนากบ “พวกเขา” ไมใช

การเมองทปฏเสธความแตกตางเพราะการปฏเสธความแตกตางกคอกระบวนการหนงของการครอบง�าและ

ในการเมองแบบมฝกมฝายนเองจะเปนกลไกส�าคญทสามารถน�ามาซงการเปดใหความแตกตางมทยนหรอ

กระทงเผชญหนากนไดโดยมกลไกจดการความตางในเชงสถาบนของประชาธปไตยรองรบ สภาวการณ

ดงกลาวจะน�ามาซงประชาธปไตยแบบเขมขนในทสดหรออกทางหนงกตองรณรงคหรอสรางใหเกดกลไกเชง

สถาบนทอนญาตใหความแตกตางสามารถแสดงตนและแขงขนกนไดอยางเสรเกดขนในสงคมเพอสรางให

เกดประชาธปไตยขนในสงคมนนเอง

ซงลกษณะดงกลาวจะเปดพนทใหประชาชนมตวเลอกจากสงทแตกตางกนอยางชดเจนในสงคมและ

ถงทสด ตวเลอกทมนนกอาจสรางโอกาสทจะเขาไปเปลยนแปลงสถาบนทางการเมองทไมเปนธรรมไดใน

อนาคต อกทงยงชวยเปดพนทใหความแตกตางหลากหลายทางดานอนๆ มทยนในสงคม รวมถงความ

แตกตางทางวฒนธรรมแมมฟจะไมกลาวถงวฒนธรรมโดยตรงเมอเสนอความคดทางการเมองแตกลาวถง

ความหลากหลายของอตลกษณ ซงกเปนสวนหนงของการแสดงออกทางวฒนธรรมนนเอง การเปดพนทให

59AndreaCelyAlejandroMantilla.Left Populism and Taking Back Democracy: A Conversation with

Chantal Mouffe.21March2016,จากhttp://www.versobooks.com/blogs/2566-left-populism-and-taking-back-democ-

racy-a-conversation-with-chantal-mouffeคน8noเมอ15มกราคม2560.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


กบความแตกตางหลากหลายจงหมายรวมถงการเปดพนทใหกบพหวฒนธรรม ใหผคนเกดเสรภาพในการ

แสดงตวตน โดยมสถาบน/กลไกทางการเมองทเปนทางการใหการรบรองเพอใหเสรภาพดงกลาวนนเกดขน

จรงในชวตประจ�าวนประชาธปไตยแบบเขมขนจงจะเกดผลจรงไดในเชงปฏบต



มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอนท 12.3

กรณศกษาประเดนทาทายของแนวคดพหวฒนธรรม


หวเรองเรองท12.3.1ประเดนทาทายของแนวคดพหวฒนธรรม

เรองท12.3.2พหวฒนธรรมในสงคมไทย

แนวคด1. ประเดนปญหาและความทาทายของแนวคดพหวฒนธรรมในปจจบน เกดขนจากหลาย

เหตปจจยประการแรกความทาทายทเกดจากปจจยดานการเมองซงเกยวของโดยตรง

กบรฐชาต ประการทสอง ความทาทายทเกดจากประเดนปญหาดานเศรษฐกจ การ

ครอบง�าของแนวคดเสรนยมใหม และประการทสามประเดนทาทายทเกดจากฐานการ

อธบายและการใหความหมายของแนวคดพหวฒนธรรมนยมเองอยางไรกตามทามกลาง

ความทาทายดงกลาวกลบพบวาแนวคดพหวฒนธรรมเตบโตและพฒนาเปนรปธรรมอยาง

มากในประเทศแคนาดา

2. แนวคดพหวฒนธรรมไดรบความนยมอยางมากในสงคมไทยแตกมกถกใชไปในแนวทาง

ทไมสอดคลองกบการสรางการยอมรบในความหลากหลายทางวฒนธรรม และเปนไป

ภายใตกรอบมมมองวฒนธรรมนยมเนนการใชแนวคดพหวฒนธรรมเพอสรางเอกภาพ

ความสมานฉนท และความมนคงของชาต อยางไรกตามดวยกระแสการเปลยนแปลง

ดานตางๆทน�าประเทศไทยเขาสยคหลงสมยใหมแนวคดพหวฒนธรรมในสงคมไทยก

มพฒนาการเกดความเปลยนแปลงในวงการวชาการและเกดกระแสการยอมรบในความ

แตกตางหลากหลายมากขนเชนการยอมรบในฐานะความเปนพลเมองของกลมชาตพนธ

การยอมรบในวถชวตและฐานะต�าแหนงของเพศทสามเปนตน


1. อธบายประเดนทาทายทเกดขนกบแนวคดพหวฒนธรรมได

2. เขาใจและอธบายแนวคดพหวฒนธรรมในสงคมไทยทงในสวนของการใหความหมาย

การน�าแนวคดมาใชปญหาทเกดขนและแนวโนมของพหวฒนธรรมในสงคมไทยได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เรองท 12.3.1 ประเดนทาทายของแนวคดพหวฒนธรรม

พหวฒนธรรมหรอพหวฒนธรรมนยมคอการยอมรบความหลากหลายทางวฒนธรรม ยอมรบ

เอกลกษณของแตละวฒนธรรมโดยทความสมพนธระหวางวฒนธรรมทหลากหลายนนไมไดมการพยายาม

ครอบง�าซงกนและกนโดยเปนทนาสงเกตวาประเทศทเกดขนใหมมกเปนรฐทเปนพหวฒนธรรมเพราะเปน

ประเทศทเกดขนภายหลงการอพยพของกลมชาตพนธ เชนประเทศสหรฐอเมรกาออสเตรเลยนวซแลนด

ทงนการยอมรบพหวฒนธรรมดงกลาวจะพบวาไมไดเกดขนเฉพาะในบรบทของวฒนธรรมเทานนแตตอง

เกดเปนรปธรรมในระบบการเมองทเปนทางการดวยโดยกฎหมายและกฎระเบยบของประเทศตองเปดโอกาส

ใหมทางเลอกในการปฏบตการโดยไมมวฒนธรรมใดวฒนธรรมหนงครอบง�าหรอถกครอบง�า อกทงยงตอง

พจารณาถงขอแตกตางระหวางกฎระเบยบทก�าหนดเปนลายลกษณอกษรกบการบงคบใชจรงดวย ตวอยาง

เชนมาเลเซยและสงคโปรอางวาตนเปนรฐพหวฒนธรรมแตดจะเปนการยกแนวคดพหวฒนธรรมขนมาเพอ

เปาหมายทางการเมองมากกวาการหวงผลในทางปฏบต เนองจากในสงคมของประเทศดงกลาว ยงคงม

วฒนธรรมชดหนงทมบทบาทในสงคมเหนอวฒนธรรมชดอนๆ60เปนตนและการยกวฒนธรรมหนงขนเหนอ

กวาวฒนธรรมอนๆนนกจะทรงพลงอยางมากหากถกด�าเนนการโดยกลไกของรฐชาตความทาทายประการ

ส�าคญหนงของแนวคดพหวฒนธรรมจงเปนอ�านาจของรฐชาตนนเอง

รฐสมยใหมหรอรฐชาต มกเนนการสรางคณลกษณะทางวฒนธรรมทพงปรารถนาเพอสรางความ

มนคงแหงรฐรฐสมยใหมทเกดขนสงผลใหวฒนธรรมทเคยด�ารงอยอยางหลากหลายในอดตกลบกลายเปน

ภยคกคามอยางไรกตามดวยกระแสของโลกาภวตนกสงผลใหรฐชาตจ�าเปนตองเปดเอาแนวคดพหวฒนธรรม

ควบคกบแนวคดประชาธปไตยเขามา โลกาภวตนจงสงผลส�าคญตอการขยายตวของแนวคดพหวฒนธรรม

สงเสรมใหเกดการยอมรบในความหลากหลายทางวฒนธรรม เนองจากความใกลชดของโลกทท�าใหผคน

ซงมความแตกตางทางวฒนธรรมจ�าเปนตองตดตอสอสารถงกนโดยเฉพาะอยางยงผานองคการและบรรษท

ขามชาตทมพนกงานหรอผรวมงานทมความหลากหลายอยางไรกตาม ในระยะเวลาตอมาโลกาภวตนกถก

วพากษวจารณอยางมากวาเปนปรากฏการณทท�าลายความแตกตางและท�าใหโลกนเหมอนกนหมดอกทงกระ

แสโลกาภวตนกยงถกทาทายมากขน ซงเหตการณส�าคญทสะทอนการตอตานโลกาภวตนทชดเจนมากทสด

คอเหตการณวนาศกรรม 9/11 เมอวนท 11 กนยายน ค.ศ. 2001 น�ามาซงความทาทายทมตอแนวคด

พหวฒนธรรมไปดวย โดยเฉพาะอยางยง ความหวาดระแวงหรอความหวาดกลวชาวมสลมในโลกตะวนตก

และแพรกระจายไปทวโลกในเวลาตอมาความระแวงดงกลาวน�ามาซงขอเรยกรองใหรฐใชความรนแรงมากขน

ภายใตนโยบายตอตานการกอการราย อกทงยงมการด�าเนนนโยบายกดกนผอพยพมากขนในบางประเทศ

โดยเฉพาะอยางยงในประเทศสหรฐอเมรกาเองภายหลงการขนสต�าแหนงประธานาธบดของนายโดนลทรมป

60อมราพงศาพชญ.อางแลว.น.19-20.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ในชวงตน ค.ศ. 2017 สงผลใหในยคปจจบน กลไกของรฐชาตไดกลบขนมามพลง และกลายเปนตวการ

ส�าคญในการทาทายแนวคดความหลากหลายทางวฒนธรรมและอาจน�ามาซงปญหาดานวฒนธรรมมากกวา

ปญหาความขดแยงทางวฒนธรรมทโลกาภวตนไดสรางขนเสยอก61

ทงน ประเดนปญหาและความทาทายของแนวคดพหวฒนธรรมในปจจบน เกดขนจากหลายเหต

ปจจยสามารถจ�าแนกเปนประเดนหลกไดประมาณ3ประการคอประการท1ความทาทายทเกดจากปจจย

ดานการเมองซงเกยวของโดยตรงกบรฐชาตและการกลบขนมาอกครงของแนวคดชาตนยมประการท2ความ

ทาทายทเกดจากประเดนปญหาดานเศรษฐกจ โดยเฉพาะอยางยงการครอบง�าของแนวคดเสรนยมใหมใน

ปจจบนและประการท3เปนประเดนปญหาและความทาทายทเกดจากฐานการอธบายและการใหความหมาย

ของแนวคดพหวฒนธรรมนยมเอง

ประการท 1 ความทาทายของพหวฒนธรรมทเกดจากปจจยดานการเมองโลกาภวตนทเชอมโยงทงผคน ขอมลขาวสาร เงนทน เทคโนโลย น�ามาซงการขอเรยกรองหลาย

ประการใหเกดการยอมรบความหลากหลายและเออใหความหลากหลายไดแสดงตวตนออกมาสงผลกระทบ

ส�าคญตออ�านาจของรฐชาตในการควบคมสงคมหากมองในแงหนง การลดลงของอ�านาจรฐกน�ามาซงการ

เพมขนของอ�านาจประชาชนหรอการเตบโตขนของประชาธปไตยแบบเสรนยม ซงกเหนเปนทประจกษวา

เสรนยมประชาธปไตยเตบโตขนอยางมากในยคโลกาภวตนรวมถงในประเทศไทยในชวงครงหลงของพทธ

ทศวรรษท 2530 จนถงชวงปลายพทธทศวรรษท 2540 อยางไรกตาม การเกดขนของปญหาใหม ๆ สราง

ความกงวลตอความมนคงของสงคมจนในทสดสงคมนนเองทเรยกรองใหรฐกลบมาใชอ�านาจมากขนอกครง

เพอจดการกบปญหาทกระทบตอความมนคงดงกลาวการเรยกรองใหรฐจดการกบปญหาตางๆมากขนภายใต

การเตบโตของกระแสประชาธปไตยนเอง น�าสงคมกลบไปสประเดนทาทายเดมทรฐและสงคมเผชญมาโดย

ตลอดคอปญหาทวารฐจะใชอ�านาจใหมประสทธภาพไดอยางไรในขณะทยงคงรกษาไวซงสทธการมสวนรวม

ของประชาชนตามระบอบประชาธปไตย62 เพราะบอยครงการเรยกรองใหรฐใชอ�านาจมากขนในการจดการ

ปญหาของสงคมมกน�ามาซงการลดรอนเสรภาพของประชาชนและแนนอนทสดยอมเปนการลดรอนเสรภาพ

ทางวฒนธรรมหรอพหวฒนธรรมไปดวยการกลบมาอกครงของอ�านาจรฐนจงเปนความทาทายส�าคญของ

แนวคดพหวฒนธรรมเพราะธรรมชาตของรฐชาตนนไมเออตอแนวคดพหวฒนธรรมหรออาจกลาวไดวา

รฐชาตนเองเปนอปสรรคส�าคญหนงของการเตบโตของแนวคดพหวฒนธรรม

ในประเดนการอภปรายความขดแยงระหวางรฐชาตกบความหลากหลายทางวฒนธรรมนคลฟฟอรด

เกยทซ (CliffordGeertz) เปนนกวชาการทน�าเสนอความคดในเรองดงกลาวไวอยางโดดเดนมากทสด

คนหนง และยงเปนนกวชาการคนส�าคญทน�าเสนอขอเรยกรองใหเกดการยอมรบความหลากหลายทาง

วฒนธรรมไวอยางทรงพลงโดยเกยทซมองวาเราไมสามารถใชมาตรฐานในบรบทหนงไปตดสนอกบรบทหนง

61ธเนศวงศยานาวา.อางแลว.น.59.62 SheldonBirkett.The Return of Neo-nationalism?: Rethinking Democracy In an Age of Globalism.

คนคนเมอ15มกราคม2560,จากhttps://theadhocglobalists.com/2016/12/30/the-return-of-neo-nationalism/

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


อกทงไมมความชอบธรรมใดๆทจะท�าเชนนนอกดวย ในการน เกยทซพดถง “การรอถอนเชงโครงสราง”

ในความหมายทวาคอการท�าใหความแตกตางหลากหลาย(heterogeneity)เปนสงทรบรเขาใจและยอมรบ

กนไดเกยทซตงค�าถามนาสนใจสองประการททาทายกระบวนทศนหลกขององคความรทางรฐศาสตรในเรอง

ดงกลาวน คอ ประการแรก เปนไปไดหรอไม ทจะมประเทศหรอบานเมองทไมมความเปนชาต โดยทการ

ด�าเนนชวตของผคนยงคงเหมอนเดมในประเดนของตวตน และประการทสอง เปนไปไดหรอไม ถาจะม

วฒนธรรมทปราศจากซงความเหนพองตองกน63

ในประการแรก เกยทซบอกวาใหทดลองมองใหเหนถงความขดแยงระหวาง“ชาต”กบ“ประเทศ-

ผนแผนดน” หรอ “การเมอง” เชน อาจมองวาชาตนยมโดยธรรมชาตเปนสงทท�าใหเกดการแบงแยก เปน

ปฏปกษตอประชาธปไตยและเปนสงทไมเปนอารยะ เพราะชาตนยมท�าใหกลมชาตพนธหนงมอ�านาจเหนอ

กลมอน ในประเดนประชาธปไตยปฏเสธไมไดวาในประเทศทมกลมชาตพนธหลากหลาย แตเกดชาตนยม

ทชกลมชาตพนธบางกลมขนเปนสญลกษณหรอตวแทนของความเปนชาตของประเทศสงทตามมาคอความ

ไมเสมอภาคหรอการกดกนคนบางกลมทมชาตพนธแตกตางออกไปจากการมสวนรวมทางการเมอง ดวยเหตน

รฐชาตกบเสรประชาธปไตยจงเปนสงทไมสามารถไปดวยกนไดตงแตเรมตนแลวนอกจากน เกยทซยงบอก

วาในขณะน เราดจะอยในสภาวะทตองการการเมองใหมทหลากหลายทไมมงเนนในเรองของการยนยนใน

ความเปนภมภาคภาษา เชอชาตศาสนาหรอชาตพนธ มากเหมอนทผานมาการเมองสมยใหมตองพฒนา

ทศนะทลดทอนการสรางหรอปลก“ภตผปศาจ”ในเรองความเปนชาต-ศาสนา-วฒนธรรมของเผาพนธอยาง

ตนเขนดงทท�ากนมาชานาน64

ในประการทสองเกยทซบอกวาถาเราอยากหาค�าตอบทมลกษณะสากลมงหาค�าตอบทไมผนแปร

หลากหลายกเทากบตงโจทยผดและสรางปญหามากกวาแกปญหาโลกาภวตนน�ามาซงเงอนไงตางๆมากมาย

ทท�าใหเอกลกษณตางๆไมวาจะเปนชาตพนธศาสนาวฒนธรรมทมลกษณะแตกตางหรอขดแยงตรงขามกน

เกดผสมปนเปเขาดวยกนจนยากทจะหาความเปนสากลใหกบเอกลกษณใดๆ

ในการน เกยทซเสนอให ประการแรก นกวชาการตองตระหนกรบรถงความแตกตางหลากหลาย

อยางเปดเผยชดเจนและตรงไปตรงมาและจะตองไมอธบายปรากฏการณอนหลากหลายโดยท�าใหคลมเครอ

ดวยการพดอยางขอไปท เชน เหมารวมวฒนธรรมคนจนในพนทตางๆ ไวภายใตค�าวา “วฒนธรรมขงจอ”

และประการทสอง นกวชาการจะตองไมมองความแตกตางในฐานะทเปนสงตรงกนขามขดแยง และตองให

พนทกบความแตกตางและมองสรรพสงอยางเปนรปธรรม เมอวธคดแบบจดใสกลองหายไปการครอบง�าก

จะไดหายไปดวย65

63 ไชยนต ไชยพร. (2551).ขอวพากษทฤษฎการเมองกระแสหลกของ คลฟฟอรด เกยทซ. น. 67-97. กรงเทพฯ: โอเพน

บกส.


65 เพงอาง.น.67-97.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ประการท 2 ความทาทายของแนวคดพหวฒนธรรมทเกดจากประเดนปญหาดานเศรษฐกจความทาทายของแนวคดพหวฒนธรรมจากประเดนปญหาดานเศรษฐกจน เกดขนเนองจากความ

เหลอมล�าทางเศรษฐกจทมอยแพรหลายในโลกทนนยมยคปจจบนเปนความทาทายทผศกษาทางวฒนธรรม

มความจ�าเปนตองใหความส�าคญตอประเดนดานเศรษฐกจในวฒนธรรมตางๆรวมดวยตลอดจนการศกษา

ประเดนทางวฒนธรรมอาจตองวเคราะหใหลกไปถงอ�านาจในกระบวนการผลตและเผยแพรวฒนธรรม

เนองจากความสมพนธเชงอ�านาจในกระบวนการดงกลาวสงผลตออ�านาจทางวฒนธรรมของผคนหรอกลาว

คอ อ�านาจควบคมในทางเศรษฐกจสงผลตออ�านาจทางวฒนธรรมนนเอง ซงความทาทายดงกลาวนเปนขอ

เสนอทนกคดส�านกแฟรงคเฟรตย�าเตอนดงไดน�าเสนอแลวขางตน

นอกจากนนตามขอเสนอของมฟขางตนความทาทายส�าคญตอแนวคดพหวฒนธรรมของยคปจจบน

คอความทาทายจากการครอบง�าของกระแสเสรนยมใหม(ซงเปนเนอเดยวกนกบระบบเศรษฐกจทนนยมและ

มาพรอมกบกระแสโลกาภวตน)แนวคดเสรนยมใหมไดครอบง�าสงคมไปทวโลกการครอบง�าดงกลาวท�าให

ดเหมอนกบวาผคนมความเทาเทยมกนในทางวฒนธรรมหรอในฐานะการเปนพลเมองของสงคมหนงทมสทธ

มเสยงในทางการเมองจากการเปดใหมการเลอกตงภายใตระบอบการปกครองแบบเสรนยมประชาธปไตย

แตปญหาคอแมจะมสทธในการเลอกกจรงแตทางเลอกกลบถกก�าหนดไวแลวและเปนตวเลอกทไมมความ

แตกตางกน เชน นโยบายของพรรคการเมองแตละพรรคแมจะมความแตกตางกนบางในรายละเอยด แต

ใจความส�าคญกเปนแนวคดแบบเสรนยมใหม เชนเดยวกนกบในกรณของวฒนธรรมทดเหมอนจะมความ

หลากหลายแตภายใตกระแสดงกลาววฒนธรรมตางๆกถกท�าใหเหมอนๆกนทงสน โดยเฉพาะอยางยง

วฒนธรรมบรโภคนยมภายใตระบบเศรษฐกจแบบทนนยมทประเดนทางวฒนธรรมกถกท�าใหกลายเปนสนคา

ออกขายในตลาดสทธในการเลอกดงกลาวจงเปนเพยงภาพลวงตาเนองจากเปนเพยงการเลอกสงทแตกตาง

กนเฉพาะปายฉลาก แตภายในคอสงของชนดเดยวกน ลกษณะรปธรรมทเหนไดชดในกรณนกคอรอฟน

วฒนธรรมทองถนเพอเปนจดขายทางการตลาดซงจะเหนวาเกดพนททางวฒนธรรมตางๆขนเปนจ�านวนมาก

แตการกลบมาของวฒนธรรมทองถนตาง ๆดงกลาวลวนมรปแบบการน�าเสนอทคลายคลงกน เชนตลาด

อมพวา เพลนวาน เชยงคาน เปนตนความแตกตางของพนทดงกลาวเปนประเดนทสามารถตงค�าถามไดวา

เปนไปเพอความเขมแขงและการยอมรบความหลากหลายทางวฒนธรรมของพนทตางๆหรอความแตกตาง

ของวฒนธรรมในพนทดงกลาวเปนเพยงปายฉลากแตเนอหาภายในเหมอนกนคอการรอฟนวฒนธรรมทองถน

เพอเหตผลทางการคาเปนหลกประเดนเหลานเปนประเดนทาทายทตองอาศยการอภปรายทลกซงมากขน

ตอไปในอนาคต

ประการท 3 ประเดนปญหาและความทาทายทเกดจากฐานการอธบายและการใหความหมายของ

แนวคดพหวฒนธรรมประเดนค�าถามหนงซงเปนประเดนค�าถามส�าคญในทางการเมองคอเรองของอ�านาจอนเปนทรพยากร

ส�าคญในการบรรลเปาหมายทตองการในทางการเมองและฐานของทรพยากรส�าคญหนงในการไดมาซงอ�านาจ

คอปจจยทางเศรษฐกจซงเปนประเดนส�าคญทนกวชาการมารกซซสตหรอนกเศรษฐศาสตรการเมองให

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ความสนใจจะสงเกตไดวาการศกษาประเดนทางวฒนธรรมในระยะหลงมกมองขามมตทางเศรษฐกจการเมอง

แตหนไปวเคราะหประเดนเชงสงคมวทยาการเมองเปนสวนใหญ โดยหากมการวเคราะหความสมพนธเชง

อ�านาจกหยบเอาเฉพาะแนวคดมารกซซสตใหมโดยเฉพาะแนวคดของอนโตนโอกรมชซงมงเนนการวเคราะห

การครองความเปนเจาทางความคดหรออดมการณเปนส�าคญ66ประเดนทาทายทเกดจากฐานการอธบายของ

แนวคดพหวฒนธรรมในประเดนแรกจงเปนความทาทายทเกดจากฐานการอธบายทละเลยมตดานเศรษฐกจ

การศกษาในลกษณะดงกลาวแมมความนาสนใจแตเมอไมไดมองในมตทางเศรษฐศาสตรการเมองรวมดวย

กอาจท�าใหมองไมเหนพนทความสมพนธทางการเมองอยางครอบคลม โดยเฉพาะอยางยง เรองความเปน

เจาของการครอบครองทรพยากรทางเศรษฐกจซงสงผลอยางส�าคญตอเรองของอ�านาจและการควบคม67

อนเปนปจจยชขาดตวหนงวากลมคนกลมใดมอ�านาจมากนอยเพยงใดในสงคมซงการละเลยประเดนดาน

เศรษฐกจนเองกสอดคลองกบขอโตแยงของมฟดงกลาวขางตนดวยทวาความเหลอมล�าทางเศรษฐกจสงผล

อยางส�าคญตอความไมเทาเทยมกนในการใชชวตและการเขาถงอ�านาจเชงรปธรรมในทางปฏบตของผคนเปน

ความเหลอมล�าทมกถกปดบงไวภายใตกระแสประชาธปไตยแบบประชานยมของกระแสเสรนยมใหมท

ครอบง�าสงคมไวอยางเบดเสรจแยบยลการละเลยมตดานเศรษฐกจในการศกษาทางวฒนธรรมจะยงท�าให

ความเหลอมล�าดงกลาวถกซอนเรนไวอยางแนบเนยน

นอกจากนอกประเดนหนงของความทาทายทเกดจากตวแนวคดพหวฒนธรรมเองกคอความทาทาย

ทเกดจากความคลมเครอของการใหความหมายของแนวคด เนองจากความแพรหลายของแนวคด

พหวฒนธรรมและการน�าแนวคดไปใชภายใตบรบททแตกตางกนทวทงโลกสงผลอยางมากตอการดดแปลง

ความหมายใหเขากบบรบทและเปาหมายของการน�าใชจนกระทงความหมายของค�าดงกลาวนเลอนลอยจนถง

ขนถกวจารณวากลวงเปลา68แมกระทงในประเทศทเปนตนก�าเนดเองกยงพบวาการตความความหมายของ

พหวฒนธรรมกมความแตกตางกน เชน ในสหรฐอเมรกา พหวฒนธรรมถกเขาใจวาหมายถงการจดการ

สาธารณะเพอรองรบความแตกตางของประชากรทมภมหลงทางวฒนธรรมภาษา เชอชาต เชน การจดการ

ศกษาแบบพหวฒนธรรมส�าหรบเดกทมพนฐานทางครอบครวหลากหลายทงทเปนผอพยพ ชาวอเมรกน

เชอสายตางๆและคนพนถนในขณะทในแคนาดาและออสเตรเลยพหวฒนธรรมถกเขาใจวาหมายถงนโยบาย

ของรฐทใชในการจดการความหลากหลายทางเชอชาตและวฒนธรรมของประชาชนภายในรฐ เปนตน69

การใหความหมายทแตกตางและคลมเครอดงกลาวนยงสรางความทาทายมากขนหากผน�าแนวคดพห

วฒนธรรมไปใชโดยมเปาหมายทตรงขามกบเปาหมายเดมของแนวคดหรอเปนการน�าแนวคดไปใชเพอครอบง�า

ทางวฒนธรรม แทนทจะใชเพอใหเกดการยอมรบในความเทาเทยมทางวฒนธรรม โดยเฉพาะอยางยง

66สาทรศรเกต.อางแลว.น.33.67JimMcGuigan.(1992).“CulturalPopulism”andJimMcGuigan.(1996).“CulturalandthePublicSphere”

andJimMcGuigan.(1996).“CulturalPopulismRevisited”,inM.M.FergusonandP.Golding.“CulturalStudiesin

Question”inChrisBarker.Op.cit.(p.458).68Gunew.(2004).ในศรจตสนนตะ.อางแลว.น.10.69 เพงอาง.น.10.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


การกลาวอางถงความหลากหลายทางวฒนธรรมภายใตความเหนอกวาของวฒนธรรมใดวฒนธรรมหนงดงท

เกดขนในกรณของประเทศไทย(และในอกหลายประเทศดงจะไดกลาวถงในหวขอตอไป

อนง ทามกลางความทาทายทเกดขนดงกลาวขางตนแนวคดพหวฒนธรรมไดเกดขนเปนรปธรรม

อยางยงในประเทศแคนาดากรณของประเทศแคนาดาจงเปนตวอยางทโดดเดนมากทสดในปจจบนถงความ

ส�าเรจของแนวคดพหวฒนธรรมดงรายละเอยดตอไปน

กรณศกษาความส�าเรจของแนวคดพหวฒนธรรมในประเทศแคนาดาในขณะทหลายประเทศก�าลง

มแนวโนมไปในทางอนรกษนยมทเรยกรองใหรฐกลบเขามามบทบาทส�าคญอกครงในการจดการปญหาตาง ๆ

ทเกดขนทงวกฤตเศรษฐกจและภยคกคามจากการกอการรายอนเปนความทาทายอยางยงตอการพฒนาของ

แนวคดพหวฒนธรรมประเทศแคนาดากลบมความโดดเดนในการเดนหนาไปในทางของพหวฒนธรรมนยม

โดยนายกรฐมนตรของประเทศแคนาดานายจสตนทรโดไดใหสมภาษณกบหนงสอพมพนวยอรกไทม(New

YorkTimes) โดยการประกาศวาประเทศแคนาดาจะเปน “ประเทศหลงรฐชาตประเทศแรก” (first post-

nationalstate)และยงประกาศวาแคนาดาจะเปน“ประเทศทไมมอตลกษณของชาต”และไมม“วฒนธรรม

กระแสหลกของประเทศ” (nocoreidentity,nomainstream)อกดวยและบอกวาชาตของแคนาดาคอ

อะไรกไดไมมอตลกษณไมมเอกลกษณทเปนกระแสหลกเมอไมมกระแสหลกกสงผลใหความเปนชายขอบ

(marginal)กไมมอกตอไปโดยในเชงรปธรรมนโยบายดงกลาวของประเทศแคนาดาปรากฏใหเหนผานแนว

นโยบายเรองผอพยพทเปดใหคนตางชาตเขาไปตงถนฐานไดคอนขางเสร ซงการด�าเนนนโยบายดงกลาว

แคนาดากเหนวา ไมไดหมายถงการสนสดของ “ชาต” หรอ “พรมแดน” หรอ “รฐและความมนคง” แต

อยางใดสงเหลานนยงคงด�ารงอยแตเปนการเปลยนวสยทศนจากการใหความส�าคญกบเรองของความเปน

ชาต ความเปนเรา เรองเอกลกษณ มาเปนการเปดรบผคนใหม ๆ ใหเขามารวมกนสรางความเจรญรงเรอง

แกประเทศตอไป70จะเหนวาทามกลางความทาทายตางๆกรณตวอยางของประเทศแคนาดากลบเปนการ

แสดงใหเหนถงความกาวหนาส�าคญและเปนรปธรรมมากทสดของแนวคดพหวฒนธรรมในยคปจจบน

อกทงยงเปนการด�าเนนนโยบายทชวยในการแกไขปญหาส�าคญหนงทโลกก�าลงเผชญอยในปจจบนคอปญหา

การอพยพยายถนอกดวยดวยการประกาศเปดรบการยายถนของคนตางชาตใหเขาไปตงถนฐานในประเทศ

อยางเสร ในขณะทประเทศอน ๆสวนใหญมนโยบายตรงกนขามคอหนมาปดรบการยายเขาของคนตางถน

มากขน



70NamsaiSupavong.หรอส�านกเรอง ‘ชาต’จะพนสมยแลว:แคนาดากบการกาวขาม ‘ความเปนชาต’คนคนเมอ20

มนาคม2560จากhttps://thematter.co/pulse/beyond-nation-with-postnational-canada/15745

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เรองท 12.3.2 พหวฒนธรรมในสงคมไทย

แนวคดพหวฒนธรรมเปนทสนใจเปนอยางมากในสงคมไทยโดยค�าวา“พหวฒนธรรม”เรมปรากฏ

ขนเปนครงแรกในชวงปลายพทธทศวรรษท2530โดยนกวชาการสายการศกษาซงมการพฒนาการเรยนการ

สอนทเรยกวา“Multiculturaleducation”หรอ“Multiculturalschool”และเรมแพรหลายเขาสวงการ

สงคมศาสตรตงแตชวงประมาณ พ.ศ. 2547 อนเนองมาจากปญหาความขดแยงใน 3 จงหวดชายแดน

ภาคใต ตอมาไดรบความสนใจมากขนจากการเกดรฐประหารในพ.ศ. 254971 และยงเปนแนวคดทอยใน

ความสนใจของสงคมไทยอยางมากมาจนถงปจจบน ทงน แนวคดพหวฒนธรรมในสงคมไทยประสบกบ

ปญหาและความทาทายหลายดานโดยเฉพาะอยางยงการตความและการน�าแนวคดไปใชภายใตกรอบแนวคด

วาทกรรมวฒนธรรมหรอวฒนธรรมนยม เพอเปาหมายในการสรางความสมานฉนทในสงคมมากกวาการ

สงเสรมใหเกดการยอมรบในความแตกตางหลายทางวฒนธรรมอยางเทาเทยมอยางไรกตามการเปลยนแปลง

ในดานตางๆรวมถงกระแสโลกาภวตนกไดผลกดนใหแนวคดพหวฒนธรรมในสงคมไทยมแนวโนมพฒนา

มากขนเชนเดยวกน

1. ปญหาและความทาทายของแนวคดพหวฒนธรรมในสงคมไทย การน�าแนวคด “พหวฒนธรรม” มาใชในสงคมไทยมการใหความหมายทแตกตางออกไปจาก

ค�าศพทเดมในภาษาองกฤษ“Multiculturalism” อยมากพอสมควรกลาวคอ ในขณะทศพทเดมมความ

หมายถงแนวคดทมงใหความสนใจกบเรองของการสรางความตระหนกรและยอมรบในสทธและความเทา

เทยมทางวฒนธรรมของกลมชนตางๆในสงคมการอภปรายถกเถยงเกยวกบความเหลอมล�าทางการศกษา

สงคม เศรษฐกจ และการเมองระหวางคนสวนใหญ (ethnic and religiousmajority) กบชนกลมนอย

(ethnicandreligiousminorities)อนเกดมาจากความแตกตางทางชาตพนธภาษาศาสนารวมตลอดถง

การผลกดนใหมกลไกทเปนทางการเชนนโยบายกฎหมายเพอจดการความขดแยงแกปญหาความไมเสมอ

ภาคทมอย และรองรบใหการยอมรบในความแตกตางดงกลาวเกดผลในเชงรปธรรม72 แตพหวฒนธรรมท

สงคมไทยเขาใจและน�ามาใชทงทปรากฏในงานวชาการและจากนโยบายตางๆของฝายปกครองสวนใหญ

แลวถกน�าไปเชอมโยงเขากบกรอบคดเรองความสามคคและสมานฉนทมองวาพหวฒนธรรมเปนเครองมอ

หรอหนทางทจะน�าไปสความปรองดองและความสงบสขของประเทศชาตอกทงยงเชอมโยงแนวคดไปสเรอง

71ธนาพลลมอภชาต.(ม.ป.ป.).พหวฒนธรรมกบวาทกรรม“วฒนธรรม”:ประวตศาสตรแนวคด(AConceptualHis-

tory). ในบทความแนวคดในการประชมวชาการ ชาตนยมกบพหวฒนธรรม วนท 22-23 ธนวาคม 2551ณศนยประชมนานาชาต

โรงแรมดเอมเพรสเชยงใหม.น.202.72 เพงอาง.น.266.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ของความมนคงของชาตอกดวย73กบอกทางหนงแนวคดพหวฒนธรรมของไทยกถกใชในกรอบของวาทกรรม

วฒนธรรมหรออยในกรอบการมองประเดนวฒนธรรมโดยมมมองแบบวฒนธรรมนยมโดยมการผกโยงเขา

กบแนวคดความเปนเอกภาพความเปนองครวมของชาตและความเปนไทยซงแมมการกลาวถงความแตกตาง

หลากหลายของวฒนธรรมกจรงแตวฒนธรรมอนหลากหลายดงกลาวกลบถกจดวางใหอยภายใตวาทกรรม

ความเปนไทยทเหนอกวาเชนการกลาววาสงคมไทยเปนสงคมทมวฒนธรรมหลากหลายแตกอยรวมกนได

ไมแตกแยก เพราะวฒนธรรมทงหลายเหลานนลวนอยภายใตความเปนไทยดวยกน74 อนเปนการกลาวถง

พหวฒนธรรมทอยภายใตกรอบของวาทกรรมวฒนธรรม โดยมการใชอ�านาจทางวาทกรรมในการสรางหรอ

ก�าหนดคณคาผานการนยามวาอะไรบางคอวฒนธรรมและอะไรบางทไมใช และก�าหนดวาวฒนธรรมใดม

ความส�าคญตอชาต75 อกทงยงมการเชอมโยงกลบไปดวยวาพหวฒนธรรมเปนวฒนธรรมดงเดมของไทย

ในอดตไมใชสงใหมการพดถงพหวฒนธรรมนยมจงเปนการกลาวถงอดตอนงดงามในเชงอดมคตในลกษณะ

ของการหวนหาอดต(nostalgia)76อกดวย

ถงทสดแลวมมมองตอพหวฒนธรรมดงกลาวจงขามไมพนการยกวาทกรรมวฒนธรรมไทยใหเหนอ

กวาวฒนธรรมอนๆหากวฒนธรรมอนๆจะอยรวมกนไดไมแตกแยกกตองอยภายใตวฒนธรรมไทยหรอ

กลาวอกทางหนงคอการยกยองแนวคดพหวฒนธรรมในสงคมไทยเปนไปเพอท�าใหวฒนธรรมไทยอยในฐานะ

เหนอกวาวฒนธรรมอนอนเปนไปภายใตแนวคดชาตนยมมากกวาจะน�าไปสการยอมรบความแตกตางหลาก

หลายทางวฒนธรรมอยางเทาเทยมสอดคลองกบขอเขยนของสายชลสตยานรกษทวา

ความขดแยงและความรนแรงในสงคมไทยนน เปนผลมาจากการทอดมการณชาตนยมและ

วฒนธรรมแหงชาตไดรบการสถาปนาขนเพอตอบสนองความจ�าเปนทางการเมองในระบอบสมบรณา-

ญาสทธราชย แตกลบไดรบการถายทอดปลกฝงอยางเขมขนในทศวรรษ 2490 เปนตนมา ซงท�าใหม

อทธพลอยางสงสบมาจนถงปจจบน จนกลายเปนอปสรรคส�าคญของการพฒนาระบอบประชาธปไตย

และเปนโครงสรางของความขดแยงและความรนแรงทคนชาตพนธตาง ๆ ตองประสบอยเสมอ จนม

การดนรนตอสในหลายลกษณะเพอจะมสถานภาพและอ�านาจตอรองสงขน อยางไรกตาม ตราบจน

กระทงปจจบน การตอสและการตอบโตชาตนยมและวฒนธรรมแหงชาต รวมทงการสรางและผลตซ�า

อตลกษณของคนในทองถนตาง ๆ กยงไมสงผลใหวฒนธรรมแหงชาตปรบเปลยนไปส “พหวฒนธรรม”

และวฒนธรรมแหงชาตทมาจากอดมการณชาตนยมกระแสหลกยงคงมพลงอยางมากในการก�าหนด

วธคดและการด�าเนนการตาง ๆ ของรฐ ขาราชการ และชนชนกลาง77

73 เพงอาง.น.207.74 เพงอาง.น.208-209.75 เพงอาง.76 เพงอาง.น.204.77สายชลสตยานรกษ. (ม.ป.ป.).ชาตนยมวฒนธรรมและความขดแยงหนา.ในบทความแนวคดในการประชมวชาการ

ชาตนยมกบพหวฒนธรรมวนท22-23ธนวาคม2551ณศนยประชมนานาชาตโรงแรมดเอมเพรสเชยงใหม.น.101-102.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


อาจกลาวไดวาพหวฒนธรรมในสงคมไทยไดรบความสนใจภายใตบรบททแตกตางจากบรบททเกดขน

ในตางประเทศและการเขามาของพหวฒนธรรมของสงคมไทยกเกดขนภายใตบรบทของความขดแยง โดย

มความคาดหวงวาแนวคดพหวฒนธรรมจะชวยแกไขปญหาความขดแยงดงกลาวไดน�ามาซงการตความพห

วฒนธรรมไปในทางของการสรางความสามคคความสมานฉนทความเปนเอกภาพของสงคมซงเขากนไดด

กบวาทกรรมหลกของสงคมไทยทเปนสงคมอนรกษนยมมากกวาจะหมายถงการยอมรบในความแตกตาง

หลากหลายอยางเทาเทยมนอกจากนในชวงทแนวคดพหวฒนธรรมเขามาในสงคมไทยการศกษาวฒนธรรม

ยงเนนหนกอยในแวดวงนกมานษยวทยาสายสากลนยมทางวฒนธรรมทมกมองวาวฒนธรรมเปนคณคารวม

กนและเปนตวก�าหนดทกสงทกอยางเพราะเขาใจวาวฒนธรรมเปนแกนแททด�ารงอยไดดวยตวเองจงมงไป

ทการคนหาลกษณะแบบแผนทางวฒนธรรม เปนผลใหเกดการศกษาทยดตดอยกบกรอบทฤษฎใดทฤษฎ

หนงเพยงทฤษฎเดยวหรอการยดตดกบความหมายของวฒนธรรมเพยงความหมายเดยว78

นอกจากนน สงคมไทยยคปจจบนยงตกอยในระบบเศรษฐกจแบบทนนยม ซงมลกษณะของการ

ครอบง�าทางความคดในรปของการสรางมายาคตและภาพตวแทนตางๆเปนยคทคณคาและความหมายของ

ชวตผคนถกท�าใหกลายเปนสนคาเพอซอขายในตลาดจนน�าไปสการลดทอนความเปนมนษยอยางตอเนอง

อนหมายถงการแปลกแยกกลมคนใหกลายเปนอนในวฒนธรรมของตนจนไรซงอตลกษณทจะชวยแสดงตว

ตนและด�ารงชวตอยางมศกดศร เปนการผลกดนกลมคนใหกลายเปนคนชายขอบ ในขณะทปจเจกชนกถก

ตอกย�าใหกลายเปนเพยงผหลงใหลลทธบรโภคนยม79

อยางไรกตามทามกลางปญหาและอปสรรคตางๆทเกดขนความพยายามเรยกรองการยอมรบใน

ความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรมในสงคมไทยกยงคงด�ารงอยอยางตอเนองดงรายละเอยดตอไปน

2. แนวโนมของแนวคดพหวฒนธรรมในสงคมไทยการเปลยนแปลงทางดานสงคมเศรษฐกจการเมองกระแสโลกาภวตนและการเขาสยคหลงสมย

ใหมในสงคมไทยและสาเหตภายในวงการวชาการดานวฒนธรรมเองทไดรบอทธพลมาจากแนวคดหลงสมย

ใหมมการน�าเขาแนวคดใหมๆในการศกษาวฒนธรรมของนกคดเชนอนโตนโยกรมชมทเชลฟโกชอง

โบดรยารเปนตนสงผลใหการศกษาวฒนธรรมในสงคมไทยหนมาใชแนวทางการวเคราะหความสมพนธเชง

อ�านาจและมฐานคดแบบสมพทธนยมมากขน น�ามาซงการตงค�าถามกบวฒนธรรมทด�ารงอยในสงคมไทย

และเปดพนทใหการศกษาวฒนธรรมมความหลากหลายมากขน โดยจะเหนแนวโนมดงกลาวชดเจนจาก

ขอเสนอของนกมานษยวทยาผมชอเสยงของไทยเชนอานนทกาญจนพนธซงเรยกรองใหเปดพนทใหการ

ศกษาวฒนธรรมเปนไปในแนวทางสมพทธนยมหรอแนวทางความสมพนธเชงอ�านาจดงค�ากลาวทวา“ถาเรา

มองจากปฏบตการจรงทผคนท�ากนจรง ๆ ในสงคมเวลาน เรากนาจะลองตงค�าถามวา คนไทยยอมรบหรอ

ไมรบความหลากหลายทางวฒนธรรมเรองอะไร และอยางไร ซงผมขอตงขอสงเกตไวเปนสมมตฐานเบองตน

78อานนทกาญจนพนธ.เพงอาง.น.41.79 เพงอาง.น.4.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


วา พหวฒนธรรมน เปนเรองของการชวงชงความหมายของวฒนธรรมและชาตพนธมากกวาการมองไปใน

ทางใดทางหนงอยางตายตว”80

ทงน ในวงการวชาการไทยพบวาตงแตในชวงปลายพทธทศวรรษ 2520 มาแลว ทเรมเกดความ

ทาทายตอวธการมองวฒนธรรมแบบวฒนธรรมนยมเกดงานวชาการในแนวทางวพากษดงกลาวขนเปนจ�านวน

มาก เชน งานของนธ เอยวศรวงศ น�าเสนอวาวฒนธรรมกระฎมพไมไดมอยแตเดม แตถกสรางขนในสมย

ตนรตนโกสนทร งานของธงชย วนจจะกลพบวา ความเปนไทยเปนผลผลตของการนยามในกระบวนการ

สรางรฐชาต ซงตอมายกต มกดาวจตรกยนยนวา วฒนธรรมเปนเรองของการสรางความหมายในทางการ

เมองของรฐชาต81การศกษาวฒนธรรมจงเกดขนมาพรอมกนกบการเกดขนของรฐชาตและแนนอนทสดจง

เปนไปเพอการสรางความเขมแขงของรฐชาตนนเองเนองจากหวใจส�าคญของรฐชาตมงทการสรางความเปน

หนงเดยวกน แนวคดพหวฒนธรรมทน�าเสนอความหลากหลาย และเนนการสรางความเทาเทยมทาง

วฒนธรรมอนเปนหลกการพนฐานของประชาธปไตยจงมความขดแยงกบเปาหมายของรฐชาตเมอการศกษา

วฒนธรรมทยดโยงอยกบอ�านาจรฐถกตงค�าถามอ�านาจในการอางความถกตองชอบธรรมเพยงผเดยวกสน

คลอนลงสงทเกดขนมาพรอมกนกคอการเปดพนทใหการตความอนๆไดแสดงตวตนและหากจะกลาววา

รฐชาตมความขดแยงกบประชาธปไตยการสนคลอนลงของความเขมแขงของรฐชาตกสงผลผกผนตอความ

เขมแขงของประชาธปไตยไปดวยนนเอง

ในทางปฏบตหรอผลทเกดขนจรงในสงคมไทยการปรากฏตวของกระแสพหวฒนธรรมไดสงผลอน

น�ามาซงขอเรยกรองและการปะทะกนทางวฒนธรรมในสงคมอยมากพอสมควร โดยอานนท กาญจนพนธ

ไดศกษาและน�าเสนอวาประเดนขอเรยกรองอนเกดจากแนวคดพหวฒนธรรมในสงคมไทยปรากฏตวอยาง

หลากหลายประการแรกปรากฏตวในรปแบบของการเรยกรองสทธทางวฒนธรรมของชนกลมนอยในชาต

ซงเพมจ�านวนมากขนเนองจากการขยายตวของแนวคดสทธความเปนพลเมองและสทธชมชนในดานตางๆ

เชนในกรณของชาวเขาในภาคเหนอพรอมกนนนกอาจน�าไปสความรนแรงเมอน�าไปเกยวของกบสถานภาพ

ทางสงคมของความแตกตาง เชน กรณภาคใตของไทยประการทสองปรากฏตวเปนความขดแยงระหวาง

วฒนธรรมหลกกบวฒนธรรมของกลมชนทองถนดงเดมทรนแรงมากขนเพราะการบงคบใชกฎหมายทละเลย

และมองไมเหนความแตกตางและความหลากหลายทางวฒนธรรมเชนชาวลวะและชาวมลาบรในภาคเหนอ

และชาวเลในภาคใต ประการทสาม ปรากฏตวเปนประเดนทางการเมองทเกยวของกบอตลกษณของคน

พลดถนเชนแรงงานขามชาตผอพยพลภยตามชายแดนและคนแตงงานขามรฐชาตเปนตนซงจะเกยวของ

กบสทธมนษยชนหรอการเคารพสทธของความเปนคนทเทาเทยมและประการทส ปรากฏตวเปนความขด

แยงและอคตเกยวกบวฒนธรรมในฐานะทเปนลลาชวต(lifestyle)ทแตกตางกนเชนวฒนธรรมยอยของ

กลมคนตางๆและวฒนธรรมของเพศทสามเปนตนซงเกยวของกบการเคารพสทธของความเปนปจเจกชน

ทเทาเทยมกน82ประเดนการเรยกรองดงกลาวนพบวา ในบางประเดนมความเขมแขงมากขน เชนประเดน

80อานนทกาญจนพนธ.พหวฒนธรรมในบรบทของการเปลยนผานทางสงคมและวฒนธรรม.อางแลว.น.219-220.81อานนทกาญจนพนธ.ทฤษฎและวธวทยาของการวจยวฒนธรรม.อางแลว. น.42.82อานนทกาญจนพนธ.พหวฒนธรรมในบรบทของการเปลยนผานทางสงคมและวฒนธรรม.อางแลว. น.221-222.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


การเรยกรองของเพศทสามซงถอไดวาไดรบการยอมรบคอนขางมากในวงกวางในสงคมไทยมบคคลเพศท

สามจ�านวนมากเปนทเคารพนบถอ และปรากฏละครโทรทศนจ�านวนมากน�าเสนอเรองราวความรกและชวต

ของเพศทสามซงไดรบความนยมอยางมากทงจากบคคลเพศทสามและจากผชมทวไปในสงคมเปนตน

ในการนแนวโนมการพฒนาของแนวคดพหวฒนธรรมทแพรหลายเขามาในสงคมไทยจะเปนพลง

หนงในการกระตนใหเกดการเปลยนแปลงทางความคด เพอชวยใหหลดพนจากการครอบง�าของมายาคต

สถาปนาความคดอสระการชวงชงการสรางความหมาย เปดพนทใหกลมคนทแตกตางไดอยรวมกนอยางม

ศกดศรในสงคมททวความเปนพหลกษณมากขน83ตรงน จะเหนวา การพยายามสรางการยอมรบในความ

หลากหลายในวฒนธรรมหรอกคอการยอมรบพหวฒนธรรม เปนประเดนพนฐานส�าคญหนงของการอย

รวมกนอยางมศกดศรในสงคมหลงสมยใหมและการสงเสรมประชาธปไตยในสงคมไทยปจจบนนนเอง




มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


บรรณานกรม

กาญจนาแกวเทพ,และสมสขหนวมาน.(2556).สายธารแหงนกคดทฤษฎเศรษฐศาสตรการเมองกบสอสารศกษา.

กรงเทพฯ:ภาพพมพ.

ไชยนตไชยพร.(2551).ขอวพากษทฤษฎการเมองกระแสหลกของ คลฟฟอรด เกยทซ.กรงเทพฯ:โอเพนบกส.

ไชยรตนเจรญสนโอฬาร.(2549).รฐ-ชาต กบ (ความไร) ระเบยบโลกชดใหม.กรงเทพฯ:วภาษา.

ฐรวฒเสนาค�า.(บก.).(2549).เหลยวหนาแลหลง วฒนธรรมปอป.กรงเทพฯ:ศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการ

มหาชน).

ธนาพลลมอภชาต.(ม.ป.ป.).พหวฒนธรรมกบวาทกรรม“วฒนธรรม”:ประวตศาสตรแนวคด(AConceptual

History). ในบทความแนวคดในการประชมวชาการ ชาตนยมกบพหวฒนธรรม วนท 22-23 ธนวาคม

2551ณศนยประชมนานาชาตโรงแรมดเอมเพรสเชยงใหม.

ธเนศวงศยานาวา.(2557).ความไมหลากหลายของความหลากหลายทางวฒนธรรม.กรงเทพฯ:สมมต.

นนทวฒน ฉตรอทย. (ม.ป.ป.). เสนทางความคดของสจวตฮอลลและวฒนธรรมศกษาตอนท1. เกบความและ

เรยบเรยงจาก Janice Peck. “Itineray of a Thought: StuartHall, Cultural Study, and the

UnresolvedProblemoftheRelationofCultureto‘NotCulture’”CulturalCritique,48,Spring

2001.

ศรจตสนนตะ.(2556).สถานการณโตแยงเรองพหวฒนธรรมในประเทศไทย.ในวารสารภาษาและวฒนธรรมปท

32ฉบบท1(มกราคม-มถนายน2556).

สาทรศรเกต. (2557). พฒนาการความสมพนธเชงอ�านาจทางเศรษฐกจและการเมองในวฒนธรรมเพลงไทยสากล

.วทยานพนธรฐศาสตรดษฎบณฑตคณะรฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สายชลสตยานรกษ.(ม.ป.ป.).ชาตนยมวฒนธรรมและความขดแยงหนาในบทความแนวคดในการประชมวชาการ

ชาตนยมกบพหวฒนธรรม วนท 22-23 ธนวาคม 2551ณศนยประชมนานาชาต โรงแรมดเอมเพรส

เชยงใหม.

อมราพงศาพชญ.(2549).ความหลากหลายทางวฒนธรรม(กระบวนทศนและบทบาทในประชาสงคม)(พมพครงท5).

กรงเทพฯ:ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อมารตยา เซน, เชยน,ศโรตม คลามไพลย. (แปล). (2555).อตลกษณและความรนแรง: ภาพลวงของชะตาลขต.

นครปฐม:สถาบนสทธมนษยชนและสนตศกษามหาวทยาลยมหดล.

อนสรณลมมณ.(2558).รฐ สงคม และการเปลยนแปลง: การพจารณาในเชงอ�านาจ นโยบาย และเครอขายความ

สมพนธ.(พมพครงท2).กรงเทพฯ:สยามปรทศน.

อานนทกาญจนพนธ.(2548).ทฤษฎและวธวทยาของการวจยวฒนธรรม.กรงเทพฯ:อมรนทร.

อานนทกาญจนพนธ.(ม.ป.ป.).พหวฒนธรรมในบรบทของการเปลยนผานทางสงคมและวฒนธรรม.ในบทความ

แนวคดในการประชมวชาการ ชาตนยมกบพหวฒนธรรม, วนท 22-23 ธนวาคม 2551ณศนยประชม

นานาชาตโรงแรมดเอมเพรสเชยงใหม.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


AmartyaSen.(1999).DemocracyasaUniversalValue. in Journal of Democracy,10.3.3-17.

ChrisBarker.(2008).Cultural Studies: Theory & Practice.(3rded.).London:Sage.

http://www.versobooks.com/blogs/2566-left-populism-and-taking-back-democracy-a-conversation-

with-chantal-mouffeคนคนเมอ15มกราคม2560.

https://thematter.co/pulse/beyond-nation-with-postnational-canada/15745คนคนเมอ20มนาคม2560.

https://theadhocglobalists.com/2016/12/30/the-return-of-neo-nationalism/คนคนเมอ15มกราคม2560.

มสธ มสธมสธ มสธ มสธ 12 - sukhothai thammathirat open ......มสธ...

Documents