1

คมอสาหรบพอแมเพอเผยแพรความรดานการดแลและพฒนาเดก

วยเดกเลก 0-3 ปตอน

2

คมอส�ำหรบพอแม เพอเผยแพรควำมรดำนกำรดแลและพฒนำเดก

ตอน วยเดกเลก 0-3 ป

ทมบรรณาธการ พญ.นยนา ณศะนนท

พญ.จรยา ทะรกษา

รศ.นพ.วระศกด ชลไชยะ

คณะอนกรรมการ Child Health Supervision รศ.พญ.ประสบศร องถาวร

พญ.วนด นงสานนท

ศ.คลนกพญ.วนดดา ปยะศลป

รศ.พญ.จนทฑตา พฤกษานานนท

รศ.นพ.อดศกด ผลตผลการพมพ

รศ.นพ.พงษศกด นอยพยคฆ

ผศ.(พเศษ)นพ.เทอดพงศ เตมภาคย

ISBNจดพมพโดย ราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทยสมาคมกมารแพทยแหงประเทศไทย ชน9อาคารเฉลมพระบารม๕๐ปเลขท2ซอยศนยวจย ถนนเพชรบรตดใหมเขตหวยขวางกรงเทพฯ10310 โทร.0-2716-6200-1โทรสาร0-2716-6202 E-mail:admin@thaipediatrics.orghttp://www.thaipediatrics.org

ลขสทธของราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทยและสมาคมกมารแพทยแหงประเทศไทย

ขอมลทางบรรณานกรมของส�านกหอสมดแหงชาตNationalLibraryofThailandCataloginginPublicationData

พญ.จรยา ทะรกษา

ผศ.พญ.อสราภา ชนสวรรณ

พญ.นยนา ณศะนนท

พญ.อดศรสดา เฟองฟ

รศ.พญ.บญยง มานะบรบรณ

พญ.สธาทพย เอมเปรมศลป

พญ.ปองทอง ปรานธ

พญ.สธาทพย เอมเปรมศลป

ศ.คลนกพญ.วนดดา ปยะศลป

3

สารจากประธานราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย

ดวยเทคโนโลยการสอสารทล�าสมยในปจจบนท�าใหพอแมมอใหมสามารถรบรขอมลขาวสารตาง

ๆจากสอตางๆ ทางมอถอไดอยางรวดเรวแตในขณะเดยวกนขอมลเหลานอาจจะไมไดรบการกลนกรอง

ซงเมอน�าไปใชในการเลยงลกอาจจะไมเหมาะสมกบลกของตนเอง

หนงสอเลมนไดรวบรวมความรและหลกเกณฑในการเลยงลกในวยตางๆ เพอใหพอแมไดรบมอกบ

อารมณและพฒนาการของลกในแตละวยทงนเพอความเหมาะสมแกลกในวยนนอกทงการวางแนวทาง

แกไขปญหาตางๆทอาจจะเกดขน

หนงสอเลมนจงใหหลกเกณฑตางๆในการเลยงลกทครบถวนแตการเลยงลกยงตองอาศยความ

รกความใกลชดความเอาใจใสและความตอเนองตงแตเลกจนโตเพอทจะไดผใหญคนหนงทสมบรณทกๆ

ดานในยค4Gน

(ศาสตราจารยนายแพทยพภพจรภญโญ)

ประธานราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย

นายกสมาคมกมารแพทยแหงประเทศไทย

4

บทน�า

ใครๆกมกพดวาเดกคออนาคตของชาตแตคนทมความรทแทจรงในการพฒนาเดกจนท�าใหเดก

เตบโตไดอยางเตมทพฒนาความรความสามารถจนท�าประประโยชนตอตนเองและผอนไดกลบมไมมาก

สงคมในปจจบนพบปญหาเดกไทยมปรมาณสงขนชดเจนทงๆทปรมาณเดกไทยมปรมาณลดลง

และสาเหตหลกมาจากการเลยงดทไมเหมาะสมหนาทหลกของกมารแพทยนอกจากใหการรกษาดแลขณะ

เจบปวยแลวกมารแพทยพงตองใหค�าแนะน�าครอบครวในแตละชวงวยเพอเปนหลกในการเลยงดพฒนา

เดกเราใหเตบโตอยางถกทศทางเปนก�าลงส�าคญของครอบครวเปนคนดของสงคมและประเทศชาตตอไป

แตขณะเดยวกนพอแมซงเปนผทมความส�าคญอยางสงตอการสงเสรมเลยงดพฒนาเดกรอบดาน

และใหโอกาสมประสบการณชวตในดานตางๆตลอดชวง15ปแรกของชวตจ�าเปนตองคนควาหาความร

เพอน�าไปใชในการเลยงดและพฒนาเดกตอไป

ในการท�างานนตองขอขอบคณทมบรรณาธการทกชวงวยทกทานทเสยสละเวลาอนมคารวบรวม

ความรททนสมยขอมลส�าคญเรยบเรยงจนผทตงใจอานจะเขาใจไดงายทงนเพอประโยชนทมตอเดกตอ

พอแมตอผทท�างานเกยวของกบเดกทกภาคสวนทส�าคญคอประโยชนทจะมตอสงคมและตอประเทศ

ชาตของเรา

(ศ.คลนกพญ.วนดดาปยะศลป)

ประธานวชาการ

ราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย

5

สารบญ

หนา

สารจากประธานราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย 3

บทน�า 4

บทท 1 ความส�าคญของชวงวย 0-3 ป 7 ความรกความผกพน 8

ตารางตรวจสขภาพมาตรฐานราชวทยาลยกมารแพทยพ.ศ.2557 9

บทท 2 พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป 10 ดานกลามเนอมดใหญ 10

ดานกลามเนอมดเลก 11

ดานการชวยเหลอตวเอง 12

ดานสตปญญา 13

ดานภาษาและการพดสอสาร 14

ตารางพฒนาการมาตรฐานราชวทยาลยกมารแพทยพ.ศ.2557 16

ดานอารมณ 17

ดานสงคม 20

ดานบคลกภาพและคณธรรม 20

บทท 3 อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน 22 ทเหมาะสมของทารกและเดกเลก 6เดอนแรก:อาหารทเหมาะสมและดทสดคอนมแม 22

การเตรยมตวเลยงลกดวยนมแมในกรณทแมตองไปท�างาน 24

6เดอน-3ป:เรมอาหารตามวยและขอควรค�านง 26

พฤตกรรมดานการกน 27

ขอแนะน�าเพอสงเสรมพฤตกรรมการกนทเหมาะสม 30

เตรยมความพรอมใหลกในการเลกใชขวดนมทอาย1-1½ป 30

6

หนา

บทท 4 การเจรญเตบโต 32 การตดตามการเจรญเตบโตจากกราฟแสดงการเจรญเตบโตของเดกไทย 34

บทท 5 การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ 38 ครอบครวคณภาพ 38 บทบาทพอแม 38 สงเสรมความมนคงทางจตใจ 40 สงเสรมพฒนาการทเหมาะสม 41 เทคนคการฝกฝนทวไป 42 เทคนคการฝกฝนการพดการสอสารและพฒนาการดานภาษา 42 การเลนเพอกระตนพฒนาการ:เลนอยางไรจงจะสรางสรรค 43 สออเลกทรอนกส 47 การนอน 49 ฝกฝนขบถาย 52 แนวทางดแลสขภาพฟนและชองปาก 53 การปองกนอบตเหต 54 การเลอกพเลยงเดก 55 ครอบครวใหญจดการอยางไรด 55 วนยเรมทบาน 56 เตรยมลกไปโรงเรยน 57 การดแลผวในทารก 59 การตรวจสขภาพและการสรางเสรมภมคมกนโรค 61 ตารางการฉดวคซนมาตรฐานราชวทยาลยกมารแพทยพ.ศ.2560 63

ตอนท 6 ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป 65 ปญหาการนอน 65 ปญหาการขบถาย 67 ปญหาการกน 69 ปญหาพฒนาการ 70 ปญหาพฤตกรรมทพบบอย 74

เอกสารอางอง 85

7

บทท 1ความส�าคญของชวงวย 0-3 ป

ชวงวย3ปแรกของชวตเดกเปนรากฐานทส�าคญของสขภาพในทกมตตอชวงชวตทเหลอของเดก

เปนระยะทเดกเจรญเตบโตอยางรวดเรวและมการเปลยนแปลงอยางมากมายของพฒนาการในทกๆดาน

จะเหนไดวาสดสวนรางกายเดกมการเพมอยางกาวกระโดดทงน�าหนกความยาวตว โดยเฉพาะอยางยง

เสนรอบศรษะซงบงบอกถงการเตบโตของสมองของเดกและจากเดมทเดกยงท�าอะไรเองไมไดตองพงพา

ผใหญทงหมดในการด�ารงชวตเดกสามารถเคลอนไหวไดเองหยบอาหารกนเองดมนมเองชบอกความ

ตองการพดสอสารอยางงายๆไดแกปญหาเลกนอยดวยตวเองได

ผเลยงดหลกเปรยบเสมอนเปนกญแจดอกแรกทจะเปดโลกการเรยนรของเดกและเปนเสมอนโลก

ใบแรกของเดกนบตงแตเดกเกดอกดวยเปนทงแหลงอาหารแหลงความรกเปนพนทปลอดภยแหลงการ

เรยนรและน�าพาใหเดกไววางใจทจะเชอมโยงตอไปยงคนอนดงนนในเดกวย3ขวบปแรกผเลยงดจง

มความส�าคญอยางยงยวดเพราะเดกจะรบรเรยนรเลยนแบบและเชอมโยงกบโลกภายนอกรอบๆตว

จากปฎสมพนธระหวางเดกกบผเลยงด ซงความสมพนธระหวางเดกกบผเลยงดเกดขนตลอดเวลาผาน

การสมผสและดแลใกลชดโดยการใหนม ใหอาหารท�าความสะอาดรางกาย โอบอมหรอพดคยฯลฯ

ซงจะสะทอนใหเหนถงความรก ความผกพนทมตอเดกอยตลอดเวลาผานทางการเอาใจใส การสงเกต

ความตองการและพยายามเขาใจสญญาณทเดกสงออกมาผานการรองและการเคลอนไหวท�าใหผเลยง

ดเขาใจและตอบสนองตอความตองการนนๆไดอยางถกตองอนจะชวยใหเดกคอยๆเรยนรวาผเลยงด

นอกจากจะตอบสนองความตองการไดแลวยงท�าใหเพลดเพลนสบายกายและสบายใจไดอกดวยเมอ

พฤตกรรมของผเลยงดแสดงออกซ�าๆ จนท�าใหเดกมความสข พอใจกบสงทตนเองไดรบการตอบสนอง

จะพฒนาเปนความมนใจและไววางใจซงถอวาเปนรากฐานทส�าคญของชวตในชวงตอๆไปดวย

ความส�าคญของชวงวย 0-3 ป

8

ความรกและความผกพน การใหความรกความอบอนและความมนคงทางจตใจแกเดกอยางสม�าเสมอตลอดเวลาทพอแม

ลกอยดวยกนจะท�าใหเดกรสกวาตวเขามคณคาท�าใหเขามความมนใจในตนเองมองโลกในแงดมอารมณ

แจมใสเขาใจความรสกของผอนสามารถสรางสมพนธภาพและท�างานรวมกบผอนไดดควบคมอารมณ

ไดอยางเหมาะสมและมความเหนอกเหนใจผอนซงเปนพนฐานทส�าคญในการพฒนาคณธรรมในตวเดก

ตอไป

พอแมทเลยงลกดวยตนเองมความไวตอความตองการและการแสดงออกของลกมปฏสมพนธ

ทดและแสดงความรกตอลกอยางสม�าเสมอ โดยการกอดอม สมผสพดคย ชนชมและเลนกบลก ใน

บรรยากาศครอบครวทอบอนปราศจากความรนแรงจะชวยสงเสรมใหเกดความรกความผกพนทมนคง

ระหวางพอแม-ลก

บคลกภาพของพอแมทอบอนเยอกเยนอารมณดเปนมตรยมแยมแจมใสปรบตวงายสงคมด

ไมมปญหาทางจตใจคอไมขกงวลหรอมอารมณซมเศราจะเลยงดลกใหเกดความรกความผกพนไดงาย

ในทางตรงขามพอแมทเครยดเศราโศกวตกกงวลจะไมสามารถตอบสนองตอความตองการของลกได

อยางเหมาะสมสงผลท�าใหเดกเฉอยชาซมเศรามความกงวลและสงผลกระทบตอระบบการกนการ

นอนหากปญหาเรอรงไมไดรบการชวยเหลออาจสงผลท�าใหพฒนาการลาชาได

เดกทถกเลยงดโดยปลอยปะละเลยพอแมไมคอยสนใจพอแม-ลกมความผกพนทไมมนคงเดกจะ

เตบโตมาเปนคนทไมคอยเชอใจใครเกบตวเจาอารมณชอบบงคบใหคนอนท�าตามทตนเองตองการไม

คอยเขาใจจตใจคนอนท�าใหไมคอยมเพอนท�างานรวมกบผอนไดไมดดงนนความรกและความผกพน

จงเปนพนฐานทส�าคญในการเลยงดใหเดกเตบโตอยางมบคลกภาพทสมบรณ

ความส�าคญของชวงวย 0-3 ป

9

ก�าหนดการดแลสขภาพเดกไทย มาตรฐานราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย พ.ศ. 2557

ความส�าคญของชวงวย 0-3 ป

10

บทท 2พฒนาการของเดกอาย 0 - 3 ป

ดานกลามเนอมดใหญ กลามเนอมดใหญจะพฒนาเปนล�าดบขนตอนตอเนองกนเชนจะชนคอ(1-3เดอน)ไดกอนพลก

คว�า/หงาย(4-5เดอน)นงได(5-7เดอน)กอนทจะคลานและเกาะยน(7-9เดอน)เกาะเดน(10เดอน)

กอนทจะยนเอง(12เดอน)เดนไดเอง(12-15เดอน)กอนวง(18เดอน)เกาะราวขนบนไดหรอเตะบอล

(19-21เดอน)กอนเดนลงบนไดพรอมเกาะราวหรอขวางลกบอล(2ป)

ซงจะเหนไดวากลามเนอมดใหญจะพฒนาจากสวนหวไปสสวนขาในขณะทเดกปกตบางรายอาจ

ขามพฒนาการบางขนตอนไปไดเชนหลงจากทลกนงไดลกอาจไมคลานแตจะเรมคกเขาแลวเกาะยน

ไดเลยเปนตน

พอแมทชวยเหลอลกมากจนเกนไปเชนไมคอยใหลกนอนคว�าเมอตนนอนอมตลอดเวลาหรอไม

ใหโอกาสลกในการเคลอนไหวอยางเพยงพออาจท�าใหลกมพฒนาการดานกลามเนอและการเคลอนไหว

ลาชาไดดงนนพอแมควรสงเสรมใหลกมโอกาสเคลอนไหวและใชกลามเนอสวนตางๆของตนเองตาม

วยและหลกเลยงไมใหลกใชรถหดเดนเพราะนอกจากไมไดชวยลกใหเดนไดดวยตวเองแตกลบยงท�าให

มพฒนาการดานกลามเนอมดใหญลาชาไดลกมกเดนดวยปลายเทาเสยงตอการเกดอบตเหต

วธสงเกตวาพฒนาการดานกลามเนอมดใหญลาชาหรอเคลอนไหวผดปกตเชนอาย5เดอน

แลวยงคอไมแขงหรอมพฒนาการไวเกนไปเชนพลกคว�า/หงายไดกอนอาย3เดอนหรอมความตงตว

ของกลามเนอนอยเชนรสกวาลกตวออนหรอมความตงตวของกลามเนอมากเกนไปเชนตวเกรงอม

จดทาไดยากเวลาจบยนแลวปลายเทาชอบจกพนมการถนดของการใชแขนขาขางใดขางหนงกอนอาย

18เดอนควรรบพาลกไปพบกมารแพทยเพอหาสาเหตและวางแผนการดแลรกษาอยางเหมาะสมตอไป

พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป

11

ดานกลามเนอมดเลก กลามเนอมดเลกจะพฒนาไดตองอาศยการมองเหน เดกใชกลามเนอมอส�าหรบการชวยเหลอ

ตนเองและแกไขปญหาตางๆโดยท�างานประสานกบสายตาพฒนาการดานกลามเนอมดเลกจะเรมจาก

การเคลอนไหวของลกตาเชนลกอาย1เดอนสามารถจองมองวตถทหางจากใบหนาประมาณ8นวได

และจะคอยๆมองตามวตถผานแนวกงกลางตวทอาย2เดอนจนมองตามในแนวราบ180องศาและ

ควาจบกรงกรงไดทอาย4 เดอนลกจะเออมมอหยบของทอาย6 เดอนถอกอนไมมอละกอนทอาย8

เดอนถอกอนไม2กอนเคาะกนทอาย10เดอนหยบกอนไมใสถวยทอาย12เดอนตอกอนไม2กอน

ในแนวตงและขดเสนยงๆทอาย18เดอนจนตอกอนไม6กอนในแนวตงหรอ4กอนในแนวนอนเปน

รถไฟไดทอาย2ป

กลามเนอมดเลกจะพฒนาจากสวนตนของล�าตวแขนขาไปสสวนปลายเชนน�ากอนไหมพรมมาไว

ทระดบสายตาโดยหางจากใบหนาสก8-12นวทอายกอน4เดอนลกจะมองตามการเคลอนไหวของ

กอนไหมพรมในแนวราบไดแตยงไมสามารถควาจบไหมพรมไดแตทพออาย4-6เดอนถาวางกอนไหม

พรมไวบนโตะเดกจะพยายามยดตวขยบหวไหลและเออมมอไปยงทศทางทไหมพรมวางอยไดเปนตน

นอกจากนกลามเนอมดเลกยงคอยๆพฒนาจากการท�างานทหยาบไปสงานทละเอยดมากขนตาม

ล�าดบเชนอาย6-7เดอนจะหยบกอนไมโดยองมอท�างานรวมกบนวหวแมมออาย7-9เดอนจะหยบ

กอนไมโดยใชบรเวณของนวหวแมมอและนวมออนๆชวยในการหยบจบไดเปนตน

การหยบของชนเลกกจะมการพฒนาอยางเปนล�าดบขนตอนเชนเดยวกนไดแกอาย6-7เดอน

จะพยายามเขยของชนเลกๆเขามาอยในฝามอแตเมอลกอาย9-12เดอนจะหยบเมดยาดวยปลายนว

หวแมมอและปลายนวชไดเปนตน(ซงพอแมจ�าเปนตองปองกนอบตเหตทเกดจากการหยบของทมขนาด

เลกเขาปากจนอาจท�าใหลกเกดการส�าลกไดในชวงวยน)ทงนการพฒนาของกลามเนอมดเลกจากสวนตน

ไปสสวนปลายไดอยางละเอยดมากขนจะท�าใหลกสามารถส�ารวจสงตางๆดวยการใชนวมอไดอยางแมนย�า

จนกระทงสามารถทดแทนการน�านวมอเขาปากไดนอกจากนพฒนาการดานกลามเนอมดเลกยงมความ

สมพนธกบพฒนาการดานสตปญญาทไมใชทกษะดานภาษาของลกดวย

วธสงเกตวาพฒนาการดานกลามเนอมดเลกลาชาผดปกตเชนลกอาย3เดอนแลวยงก�ามอ

ตลอดเวลาอาจมความผดปกตทางระบบประสาทหรอลกอาย6เดอนแลวยงไมควาของหรอเออมหยบ

ของอาจบงถงความผดปกตของกลามเนอมดเลกสายตาและ/หรอมสตปญญาบกพรองดงนนพอแม

ควรรบพาลกไปพบกมารแพทยเพอหาสาเหตและวางแผนการดแลรกษาอยางเหมาะสมตอไป

พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป

12

ดานการชวยเหลอตวเอง การชวยเหลอตวเองตองอาศยความสามารถของดานตางๆมาท�างานรวมกนทงกลามเนอมดใหญมด

เลกภาษาและการพดสอสารรวมทงสตปญญาของเดกอกดวยนอกจากนยงขนอยกบวธการทพอแมเลยง

ดและสงแวดลอมวฒนธรรมทเดกอาศยอยรวมดวยพอแมตองฝกฝนสงเสรมใหลกชวยเหลอตวเองใหมาก

ทสดจนสามารถท�าไดอยางคลองแคลวเพมความภมใจในตนเองและลกจะปรบตวอยในสงคมไดงาย

การชวยเหลอลกในการท�ากจวตรประจ�าวนมากเกนไปพบไดบอยในสงคมไทยลกอาย5เดอน

ควรฝกใหถอขวดนมเองเพราะลกสามารถเอามอมาจบกนตรงกลางไดลกอาย6เดอนกควรฝกใหหยบ

ขนมหรออาหารชนเลกๆเขาปากดวยตวเองเพอสงเสรมใหลกมสวนรวมในการกนอาหารเองลกอาย

16เดอนควรฝกใหถอถวยดมน�าเองชวยงานบานงายๆเชนเกบของเลนเขาททงขยะเปนตนลกอาย

18เดอนจะใชชอนตกอาหารกนเองไดบางอาย21เดอนควรฝกถอดเสอผาเองจนอาย2ปควรฝก

ใหลกลางและเชดมอเองไดใหใสเสอผาแปรงฟนโดยพอแมคอยชวยเหลอเลกนอย

พอแมทคดผดวาโตขนกท�าเองได หรอละเลย หรอไมใหความส�าคญกบการฝกใหลกชวยเหลอ

ตวเองตามวยจะสงผลท�าใหลกชวยเหลอตวเองไดนอยท�าชาไมสมวยอาจท�าใหพฒนาการดานกลาม

เนอมดใหญมดเลกภาษาและการพดสอสารการแกปญหาท�าไดนอยกวาเดกในวยเดยวกนนอกจาก

นลกจะขาดความมนใจ และความภาคภมใจในตนเอง จนอาจพงพาพอแมไปจนถงวยเรยนหรอวยรน

ได เนองจากตดนสยทไมตองฝกความรบผดชอบตอตนเอง ซงหากลกรบผดชอบตอตวเองไดนอย กจะ

ยงเปนการยากส�าหรบลกในการมความรบผดชอบในเรองอนๆโดยเฉพาะหนาทความรบผดชอบในการ

เรยนหนงสอการเลนรวมทงหนาทตอครอบครวและสงคมในภายภาคหนาดวย

พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป

13

ดานสตปญญา พอแมทกคนตองการใหลกฉลาด เรยนรได ซงพฒนาการดานสตปญญานนเปนผลรวมของ

พฒนาการดานตางๆไดแกพฒนาการดานภาษาและการพดสอสารโดยเฉพาะพฒนาการดานความเขาใจ

ภาษาจะมความสมพนธกบพฒนาการดานสตปญญามากทสดและสมพนธกบพฒนาการดานกลามเนอ

มดเลกทงดานการชวยเหลอตวเองการเลนและการแกปญหาของลกดวยดงนนการสงเสรมทกษะตางๆ

ตามทระบไวขางตนการเลนอานหนงสอหรอรองเพลงไปพรอมกบลกฝกฝนใหชวยเหลอตวเองตามวย

จะเปนการสงเสรมพฒนาการดานสตปญญาทดตอไป

อายนอยๆมกเลนของเลนผานทางระบบประสาทสมผสทงหาไดแกการมองการไดยนการดม

กลนการรบรสและการสมผสรวมกบการเคลอนไหวเชนอาย4เดอนจะเรมใชมอควาจบของเลนได

หรออาย8-10เดอนเมอจบกอนไมไดอาจน�ามาเขาปากเคาะกนเคาะกบโตะหรอน�ามาโยนทงไดซง

ยงเปนการเลนทผานทางระบบประสาทสมผสทงหาและทอาย12เดอนจะเรมเลนของเลนเหมาะสม

ตรงกบวตถประสงคของของเลนนนๆ เชนลกบอลใชกลงหรอโยนแกวน�าใชส�าหรบดม เปนตนแตถา

ลกอาย 12 เดอน แลวยงเลนของเลนโดยน�ามาเคาะ หรอเอาของเลนเขาปากอาจพบในเดกทมปญหา

พฒนาการหรอสตปญญาลาชาได

อาย12-14เดอนจะเรมเลนเลยนแบบงายๆไดเชนตอกอนไมตามทพอแมตอใหดหลงจากนน

อาย16-18เดอนจะเรมเลนสมมตงายๆโดยการเลนของเลนขนาดเลกทเหมอนของจรงเชนน�าขวดนม

พลาสตกหรอชอนปอนใหตกตาไดหรอยกโทรศพทของเลนท�าทาเหมอนพดคยกบพอแมไดเปนตนแต

พออาย18-20เดอนการเลนสมมตจะมความซบซอนเพมขนอาจใชสงของทวไปมาเลนสมมตแทนของ

เลนขนาดเลกอนเดมเชนน�ากอนไมมาเลนสมมตเปนอาหารแลวจงปอนใหตกตาน�ากลวยหรอไมมาเลน

สมมตเปนโทรศพทน�าแทงไมมาเลนสมมตเปนเครองบนพรอมกบท�าทาประกอบอยางเหมาะสมเปนตน

วธสงเกตวาพฒนาการดานสตปญญาลาชาหรอผดปกตในกรณทลกสอภาษาและสอสารไดชา

ใชกลามเนอมดใหญเลกไดต�า ชวยเหลอตนเองไดนอย เลนไมเปนหรออาย 1-2 ป แลวยงน�าสงทไมใช

ของเลนเชนเชอกไมกอนหนเศษดนโซสรอยลกปดหนงสอหรอแผนซดทน�ามาถอไวเฉยๆแตไมได

อานหรอดอยางมเปาหมายหรอน�าสงตางๆทระบไวมาวางเรยงหรอซอนกนหรอเลนของเลนอยางไม

เหมาะสมเชนหงายทองรถยนตแลวหมนลอรถซ�าๆหรอหมกมนกบการเลนตอกอนไมจกซอวหรอเล

โกชอบดสออเลกทรอนกสผานจอตามล�าพงมากจนเกนไปจนไมสามารถท�ากจกรรมทนาสนใจอยางอน

รวมกบคนในครอบครวไดรวมทงชอบวงไลเดกคนอนไปมาพอแมควรรบพาลกไปพบกมารแพทยเพอ

หาสาเหตและวางแผนการดแลรกษาอยางเหมาะสมตอไป

พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป

14

ดานภาษาและการพดสอสาร ภาษาประกอบดวยความเขาใจภาษาและการแสดงออกทางภาษา เปนวธการสอใหคนรอบตว

เขาใจความตองการของตนดวยวธตางๆ เชน การพดออกเสยง ภาษาทาทาง และภาษากาย เปนตน

พฒนาการดานภาษาและการพดสอสารของลกจะเกดไดดจะตองมสงตอไปน คอ ลกจะตองไดยนเสยง

กอนทจะหดพดได เรยนรค�าศพทตางๆ มความตองการทจะสอสารโตตอบกบพอแม และจ�าเปนตองม

พอแมทชอบพดคยกบลกรวมทงมอวยวะทใชในการเปลงเสยงปกต

ทารกจนถงอาย2เดอนจะเรมเลนเสยงในล�าคอซงมกเปนเสยงรองไหเรอไอหรอหาวหลงจาก

นนเมออาย2-3เดอนไปแลวจงเรมยมทกพอแมสงเสยงออแอหรออ/อาซงเปนเสยงสระพยายามพด

สอสารกบพอแม พอเมออาย 4 เดอนลกจะเงยบฟงเมอพอแมคยดวย และพรอมทงจะสงเสยงโตตอบ

เมอพอแมหยดพดหลงจากนนเมออาย5-6เดอนลกจะเรมเลนเปาน�าลายเลนเสยงบรเวณรมฝปากซง

ประกอบดวยเสยงพยญชนะและเสยงสระเชน“บา”“ดา”“กา”“มา”ดงนนหากพอแมเลนเสยงกบ

ลกบอยๆลกจะท�าเสยงหลายพยางคเชน“ดาดาดา”“บาบาบา”เมออาย8เดอนจนสามารถเรยกพอ

แมไดเมออาย10-12เดอนลกจะพดค�าทมความหมายได1ค�าเมออาย12-15เดอนซงลกจะคอยๆ

เรยนรค�าศพทเพมขนอยางมากจนมค�าศพทอยางนอยประมาณ50ค�าเมออาย2ปและจะเรมน�าค�า

ศพททมความหมายแตกตางกนมาตอกนไดเชนขอนมกนขาวไปเทยวเปนตน

เดกจะเขาใจภาษากอนทจะพดไดเหมาะสม ตงแตแรกเกดจะเรมตอบสนองตอเสยงได และหน

เมอไดยนเสยงของพอแมเมออาย 4 เดอน หนตามเสยงเรยกชอเมออาย 6 เดอน จนท�าตามค�าสงทม

ทาทางประกอบไดเมออาย12เดอนเชนลกยนของใหพอแมเมอพอแมแบมอเพอขอของจากลกอาย

พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป

15

18เดอนลกจะชรปภาพตามค�าบอกหรอชอวยวะได1-2สวนจนชรปภาพตามค�าบอกและอวยวะได

หลายสวนเมออาย2ปซงจะเหนไดวาพฒนาการดานภาษาและการพดสอสารนนจะตองพฒนาไปตาม

ล�าดบขนตอนตามทระบไวขางตน

วธสงเกตวาพฒนาการดานภาษาลาชาหรอผดปกตเชนลกไมตอบสนองตอเสยงตงแตแรกเกด

หรอสงสยวาลกจะไมไดยนยงไมพดเลนเสยงบรเวณรมฝปากทอาย10เดอนไมพดค�าทมความหมาย

เลยทอาย15-18เดอนยงไมพด2ค�าตอกนทอาย2ปหรอมพฒนาการดานภาษาถดถอยไมวาอาย

ใดกตาม

หรอพฒนาการดานภาษาไมเปนไปตามล�าดบขนตอนทตอเนองกนตามปกต เชน ลกอาย 2 ป

สามารถทองจ�าก-ข-คA-B-Cนบ1-20หรอพดชอยหอรถยนตตางๆไดแตหลกเลยงการมองหนาสบตา

ไมบอกความตองการของตนเองไมท�าตามค�าสงงายๆไมเรยกพอแมหรอพดค�าทไมมความหมายหรอม

ความหมายอยบางแตมลกษณะจ�ากด ปราศจากความตงใจในการตดตอสอสารกบคนอน อาจเปนการ

พดตามสงทเคยไดยนมา ซงผดปกตส�าหรบพฒนาการดานภาษาและสงคมในลกอาย 2 ป เนองจากม

ความเขาใจภาษาและการแสดงออกทางภาษาโดยใชภาษาทาทางจ�ากดมลกษณะผดปกตไมเหมาะสม

ตามวยซงลกษณะของพฒนาการทเบยงเบนอยางผดปกตโดยเฉพาะในดานภาษาและสงคมนมกพบได

บอยในเดกโรคออทสตกเปนตนพอแมควรพาลกไปปรกษากมารแพทยเพอไดรบการตรวจประเมนอยาง

ละเอยดตอไป

พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป

16

17

ดานอารมณ พนฐานทางอารมณของทารกมความแตกตางระหวางเดกแตละคนเปนผลมาจากพนธกรรมและ

สภาพแวดลอมขณะทอยในครรภสงผลท�าใหทารกแรกเกดแสดงพฤตกรรมทแตกตางกนทงทถกเลยงด

โดยผเลยงคนเดยวกนหรอในบานเดยวกนกตามเมอสงเกตทารกในดานตางๆเชนการเคลอนไหวความ

สม�าเสมอของการท�างานในระบบตางๆของรางกายการตอบสนองตอสงกระตนความสามารถในการ

ปรบตวความรนแรงของปฏกรยาตอบสนองสมาธความวอกแวกลกษณะของอารมณทแสดงออกฯลฯ

จะสามารถแบงทารกออกเปน4กลมใหญๆคอ

กลมเดกเลยงงาย พบไดมากทสดประมาณรอยละ 40 ของเดกทงหมด เดกกลมนจะมลกษณะ

การท�างานของรางกายสม�าเสมอเปนเดกอารมณดกนงายหลบงายขบถายเปนเวลาปรบตวงายเดก

กลมนจงเลยงดงายท�าใหพอแมไมเครยดมความสบายใจและมนใจในการดแลเพราะรสกวาการเลยง

ลกนไมยาก

กลมเดกเลยงยาก พบไดรอยละ10ของเดกทงหมดเดกกลมนจะมลกษณะตรงกนขามกบเดก

ในกลมแรก คอ มระบบการท�างานของรางกายไมสม�าเสมอ มกตอบสนองตอสงตางๆ ทเขามากระตน

ดวยวธการถอยหนและมปฏกรยารนแรงปรบตวยากอารมณเสยหงดหงดงายโวยวายเกงสงผลท�าให

พอแมเกดความวตกกงวลไมมนใจวาควรตอบสนองตอความตองการของเดกอยางไรเนองจากคาดเดา

อะไรเกยวกบลกคนนไดยากไมวาจะเปนเรองการกนการนอนหรอการขบถายทไมเปนเวลาหากพอแม

มความอดทนสงใจเยนยอมรบลกษณะพนฐานทางอารมณของเดกและมผใหความชวยเหลอและคอย

ใหก�าลงใจกจะท�าใหไมเกดปญหาในการเลยงดเดกแตถาพอแมใจรอนไมมก�าลงใจหมดความอดทนใน

การดแลและปลอยใหเปนหนาทของผอนในการเลยงลกแทนกจะยงท�าใหพอแมไมเขาใจลกและกอให

เกดปญหาสมพนธภาพระหวางพอแมกบลกตอไปได

กลมทปรบตวชา พบไดรอยละ15ของเดกทงหมดเดกกลมนเปนคนเฉยเครยดงายปรบตวชา

และถอยหนเมอเผชญตอสถานการณทไมคนเคย แตปฏกรยาตอบสนองจะนอยกวากลมเดกเลยงยาก

หลายคนเรยกเดกกลมนวาเดกขอายถาพอแมเขาใจลกษณะพนฐานทางอารมณของลก ใหเวลาในการ

ปรบตวรวมกบการใหโอกาสในการฝกทกษะตางๆเพมขนจะชวยท�าใหเดกสามารถพฒนาตอไปไดด

กลมทอยในระดบเฉลยปานกลาง หรอมผสมหลายๆแบบพบไดรอยละ35ของเดกทงหมดเดก

กลมนจะมอาการผสมหลายๆแบบแตอาการไมมากในแตละอยาง

เดกแตละคนมลกษณะเฉพาะและความตองการแตกตางกนไปเดกจะสามารถปรบตวไดดเพยงใด

ขนอยกบการตอบสนองของพอแมทสอดคลองกบพนฐานทางอารมณของเดกพอแมควรเขาใจธรรมชาต

ของลก และใหการตอบสนองอยางมคณภาพเหมาะสมการปรบตวเขาหากนของทงสองฝายน จะชวย

พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป

18

ท�าใหการเลยงดมความราบรนขน ตวอยางเชน การเลยงดเดกกลมเลยงยากหากพอแมมความอดทน

และเลยงดลกแบบมนคงสม�าเสมอลกกจะปรบตวไดดขนไมมปญหาพอแมกจะเลยงดลกดวยความเขาใจ

ไมโทษตนเองวาเปนพอแมทไมดหรอโทษเดกเปนตนดงนนความเหมาะสมระหวางบคลกภาพของพอ

แมกบเดก(goodnessoffit)มความส�าคญและสงผลตอลกษณะการเลยงดและการปรบตวของเดกวา

จะเตบโตขนมาอยางไรตอไป

ทารก 0-1 ปจะเรมสรางความไววางใจพอแมหรอผเลยงดไดแลว ซงเปนพนฐานส�าคญในการ

พฒนาใหทารกเกดความเชอมนและรจกควบคมตนเองในชวงขวบปท2ตอไป

ความใกลชดผกพนทมนคงของพอแมลกเปนสงส�าคญในชวงวยน โดยการตอบสนองตอความ

ตองการของลกอยางสม�าเสมอและเหมาะสมเพอเสรมสรางความรสกไววางใจโดยเฉพาะในชวง6เดอน

แรกการสมผสลกบอยๆดวยความรกอาจเปนการอมหรอนวดตวเบาๆเปนการชวยใหทารกรสกปลอดภย

นอนหลบดและน�าหนกขนดดวย

ความคดทวาการอมท�าใหเดกตดมอนนเปนความเขาใจทผดพอแมควรเลนกบลกเพอสงเสรมความ

ผกพนเชนรองเพลงหรอเลนจะเอเปนตนและไมควรเปลยนผเลยงดบอยๆเพราะอาจกระทบตอการ

สรางความผกพนได

พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป

19

อาย6เดอนขนไปจะเรมมการแสดงอารมณโกรธเมอไมพอใจหรอถกขดใจพอแมไมจ�าเปนตอง

ตามใจหรอพยายามปกปองลกโดยการชวยเหลอหรอปองกนลกจากความรสกโกรธ หงดหงด แตควร

เปดโอกาสใหลกเรยนรประสบการณนในสงแวดลอมทเหมาะสมเชนเมอลกหวแลวโกรธรองไหพอแม

สามารถฝกใหลกรอคอยในระยะเวลาสนๆกอนใหนมหรออาหารเพอฝกใหลกหดรอคอยควบคมอารมณ

ตวเองและหาทางออกอนๆเพอชวยใหตวเองสงบเชนเดกบางคนอาจหนไปสนใจเลนของเลนอนๆหรอ

ดดนวเพอชวยผอนคลายตนเองเปนตนนอกจากอารมณโกรธทารกวยนเรมพฒนาอารมณกลวหรอวตก

กงวลเชนกลวเสยงดงกลวคนแปลกหนากลวการพลดพรากแยกจากซงถอวาเปนพฒนาการปกตตาม

วยพอแมไมควรขลกดวยเสยงดงหรอแกลงหนจากไปหรอเรงลกใหเผชญกบความกลวเชนการใหคน

แปลกหนาอมในทนทแตควรใหความมนใจแกลกวาปลอดภยชมเชยใหก�าลงใจและฝกลกทละนอยให

สามารถเผชญและเอาชนะความกลวไดในทสด

สงส�าคญคอ พอแมตองเปนแบบอยางทดแกลกในการควบคมอารมณอยางเหมาะสม สราง

บรรยากาศในบานใหอบอนแวดลอมดวยความรกและความสข

วย1-3ปเปนวยทเดกเรมเดนไดพดไดบางอยากรอยากเหนอยากส�ารวจสงตางๆ มากขนเดก

ถกเรยกรองใหควบคมตวเองมากขนเชนการควบคมการขบถายเดกอาจมพฤตกรรมตอตานมากขนเพอ

พฒนาความเปนตวของตวเอง(autonomy)

วยนจะสบสนระหวางความตองการเปนอสระกบการทตองพงพาผใหญ พอแมควรเขาใจและ

ยอมรบ ปฏบตตอลกอยางสม�าเสมอดวยความสงบและใหความรกโดยไมมเงอนไข พอแมยงคงตองให

เวลาสวนตวหนงตอหนงกบลกทกวน

วธสงเกตวาพฒนาการดานอารมณเบยงเบนลาชาหรอผดปกต เชน เดกไมแสดงอารมณหรอ

แสดงอารมณรนแรงกวาปกตเชนรองไหอาละวาดรนแรงไมผกพนไมตดแมหรอกลวสงตางๆรนแรง

กวาเดกอนเชนกลวเสยงดงกลวความมดกลวการพลดพรากแยก

จาก เปนตน พอแมควรเขาใจและตอบสนองดวยความสงบ เหนใจ

และใหก�าลงใจลกในการทจะเอาชนะความกลวสงตางๆ อยางคอย

เปนคอยไป ถาไมดขนพอแมควรพาลกไปปรกษากมารแพทยเพอได

รบการตรวจประเมนอยางละเอยดตอไป

พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป

20

ดานสงคม เมอลกอาย3เดอนขนไปพยายามเลยงดโดยจดกจวตรประจ�าวนใหสม�าเสมอเชนเวลากนเวลา

นอน รวมถงกจกรรมตางๆ กอนนอน เพอชวยใหลกเกดความรสกปลอดภย คาดเดากจวตรประจ�าวน

และสามารถควบคมตวเองไดดขน

แมวาลกอาย0-1ปจะเลนแบบตางคนตางเลนกตามแตกสามารถเลยนแบบพของตวเองงายๆจง

ควรสงเสรมใหลกมโอกาสไดพบหรอเลนกบเดกอนเพอใหลกไดสงเกตและเลยนแบบการเลนของเดกอน

แตกไมควรกงวลมากถาลกยงไมสามารถท�าตามเดกวยเดยวกนได

เดกวย1-3ปนจะเลนแบบตางคนตางเลนพอแมจงไมควรคาดหวงวาเดกจะเลนดวยกนอยางด

หรอจะตองแบงปนของเลนกนควรคอยๆสอนใหลกรวธทจะเลนหรอมปฏสมพนธกบผอนอยางเหมาะ

สมเชนการผลดกนเลนในเกมงายๆสอนการแบงปนทละนอยโดยทลกและเพอนควรมของเลนของตว

เองอยางพอเพยง และอาจมการแบงกนใชของเลนบางสวน เดกวยนชอบท�าอะไรซ�าๆ ไมชอบเปลยน

แปลงกจวตรประจ�าวนจงควรชวยเดกใหรสกมนคงขนโดยการจดตารางกจวตรใหสม�าเสมอ

ดานบคลกภาพและคณธรรม ทารก 0-1 ป แมวาจะยงไมเขาใจภาษาแตทารกยงตองการการยมและชมเชยจากพอแม แมวา

จะเปนการท�าอะไรส�าเรจเพยงเลกนอย เพอเสรมสรางความภาคภมใจในตนเอง พอแมควรเปดโอกาส

ใหเดกเรยนรทจะอยคนเดยวตามล�าพงบางและพอโตขนควรสอนใหเดกรบผดชอบเชนท4 เดอนให

หดถอขวดนมเองทอาย1ปใหหดเกบของเลนเปนตน

พอแมควรแสดงใหลกเหนวาการกระท�าของเขาสามารถสงผลใหผอนรสกดมความสขหรอเศรา

เสยใจไดเชนพดกบลกวา“ตไมไดแมเจบนะ”พรอมกบการแสดงสหนาประกอบดวยเปนตนการสอน

ใหลกเขาใจความรสกผอนเปนพนฐานของการพฒนาดานคณธรรมตอไป

เรมฝกวนยงายๆโดยการสอนใหลกรวาอะไรท�าไดหรอท�าไมไดเชนพดวา“ไม”พรอมทงแสดง

สหนาทาทางประกอบแตไมควรหามหรอพดวา“ไม”พร�าเพรอเกนไป

สอนมารยาททางสงคมโดยการเปนตวอยางทดในชวตประจ�าวนเชนการพด“ขอบคณ”“ชวย

หนอยสจะ”ไมใชออกค�าสงแตอยางเดยว

ลกวย 1-3 ป ควรใหส�ารวจหรอท�าอะไรดวยตวเองตามทตองการ โดยจดมมปลอดภยให เปด

โอกาสใหลกไดตดสนใจบางสงบางอยางดวยตวเองบางถาลกท�างานหรอเลนอะไรทอาจจะยากเกนความ

สามารถทจะท�าโดยล�าพงพอแมอาจใหความชวยเหลอในบางขนตอนและปลอยใหเดกท�าตอเองจนส�าเรจ

วธการเหลานเปนการชวยพฒนาความเปนตวตนและเสรมสรางความมนใจของลก

พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป

21

หดใหรบผดชอบผลของการกระท�าของตวเองโดยพจารณาจากความสามารถตามวยดวยเชนถา

ลกท�าน�าหกใสพนอาจใหลกชวยหยบผามาใหแมเชดพนหรอชวยแมเชดดวยบางสวนเปนตนนอกจาก

นควรฝกใหลกชวยงานบานงายๆตามความสามารถเชนเอาเสอผาใสตะกราผาเปนตนโดยท�าใหลกด

เปนตวอยางกอนหรอชวยกนท�าในระยะแรกและปลอยใหลกท�าเองในทสดใหก�าลงใจและชมเชยเมอ

ลกท�าไดส�าเรจ ระมดระวงค�าพดต�าหนลกอยางไมเหมาะสม เพราะลกอาจฝงใจและรสกไมด เชน ไม

ควรต�าหนวา“งก”หรอ“เหนแกตว”ถาเดกไมแบงของเลนใหเพอนหรอ“โง”เวลาเดกท�าอะไรไมได

เปนตน

การสอนใหลกเขาใจความรสกของผอนเปนสงส�าคญมากในการพฒนาดานคณธรรมโดยสอนให

ลกรจกความรสกชนดตางๆเชนเศราดใจโกรธเสยใจเปนตนตวอยางเชนหากลกก�าลงหงดหงดโกรธ

อยพอแมอาจพดวา“หนก�าลงโกรธ”หรอพอแมอาจเปนตวอยางเองเชนขณะทแมรสกโกรธแมพด

ใหลกรวา “แมก�าลงรสกโกรธอย” เมอจะสอนใหลกท�าในสงทถกตองกควรจะบอกเหตผลงายๆสนๆไป

พรอมกนและพอแมตองจดการกบพฤตกรรมทไมเหมาะสมของลกโดยเนนใหลกเขาใจถงความรสกของ

คนทไดรบผลกระทบจากการกระท�าของเขาเชน“พเขาคงเจบทถกหนหยกนาสงสารพเขานะ”

การฝกวนยในเดกวย0-3ปนโดยการก�าหนดกฎเกณฑใหลกรวาอะไรทลกท�าไดหรอท�าไมไดกฎ

เกณฑตางๆ เหลานควรเหมาะสมกบวย อธบายใหลกเขาใจอยางชดเจน และใชปฏบตอยางสม�าเสมอ

ควรชมเชยหรอใหรางวลเพอชวยใหลกท�าตามกฎเกณฑมากกวาการใชการลงโทษ

ฝกมารยาทจากสถานการณจรงทงทบานและนอกบาน ควรอธบายกอนวาพอแมตองการใหลก

ปฏบตอยางไรโดยบอกสนๆงายๆทละ1-2อยางกอนเชนสอนใหลกสวสดหรอขอบคณฯลฯอาจใช

การเลนสมมตในการชวยสอนเรองมารยาทดวย

พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป

22

บทท 3อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกนทเหมาะสม

อาย 6 เดอนแรก: อาหารทเหมาะสมและดทสด คอ นมแม น�านมแม เปนอาหารตามธรรมชาต ทมสารภมคมกนและสารอาหารครบถวน ปกปองเดกจาก

โรคตดเชอโรคภมแพและพบวาเดกทกนนมแมอยางเดยวใน6เดอนแรกจะมระดบสตปญญาดกวาเดก

ทกนนมววดงนนนมแมควรเปนอาหารมอแรกของลกกนนมแมอยางเดยวในชวงอาย6เดอนแรกและ

เรมอาหารตามวยทอาย6เดอนรวมกบการกนนมแมควบคไปดวยจนลกอาย1-2ป

นมผงดดแปลงส�าหรบทารก:เมอแมไมสามารถเลยงลกดวยนมแม

แมวาปจจบนจะมการปรบปรงคณภาพของนมผงดดแปลงฯ ใหมความใกลเคยงนมแม แตกยง

เทยบกบคณประโยชนของนมแมไมได อยางไรกตามถาไมสามารถใหนมแมไดจรงๆ กสามารถน�านมผง

ดดแปลงฯมาเลยงลกไดโดยตองพจารณาเลอกชนดนมผงใหตรงกบวยเดกและชงใหถกสดสวนซงมระบ

ทขางบรรจภณฑและไมจ�าเปนทเดกตองกนนมผงยหอเดยวตลอดไปคณแมสามารถเปลยนชนดนมผง

เปนยหออนไดทนทตามความเหมาะสม

การใหนมแม

หลงคลอดเปนเวลาส�าคญอยางยงทจะฝกหดใหลกกนนมแมใหใชหวนมแมกระตนบรเวณรมฝปาก

บนของลก เมอลกอาปากกวางใหดนตวลกเขาหาเตานม โดยใหอมหวนมใหลกจนถงลานหวนมลนลก

จะวางอยใตลานนม รมฝปากคลบานรอบเตานม ขณะทลกดดนมแมจะมองเหนการเคลอนไหวของขา

กรรไกรลกบรเวณกกหแกมลกจะโปงพองและมระยะหยดเพอกลนน�านม

ปรมาณน�านมแมนอกจากขนกบสขภาพกายและใจของแมแลวยงสมพนธกบการดดนมของลก

ดวยดงนนการชวยใหน�านมแมมามากพอคอ การใหลกมโอกาสดดนมแมทนทหลงคลอดการทลกได

ดดบอยและลกไดดดนมแมนานพอในแตละมอ

ทาทางทดในการใหนมแมคอล�าตวแมงอเลกนอยถาแมตองกมมากหรอโนมตวมากระหวางให

นมควรหาหมอนชวยรองปรบระดบล�าตวลกศรษะของลกควรอยในแนวเดยวกบล�าตวล�าตวของลกหน

เขาหาเตานมไมควรใหลกนอนหงายแลวหนมาดดนมการจดทาดดนมใหถกตองจะชวยใหการใหนมลก

อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน

23

เปนไปดวยความสบายตวทงแมและลกแมไมควรรสกเจบทหวนมขณะทใหนมลกถาแมรสกเจบใหถอน

นมแมออกจากปากลกกอนและลองเรมใหมและถาลกดดนมสกพกแลวไมยอมดดการใชวธบบน�านม

เขาปากลกจะชวยกระตนใหลกดดตอได

เรมดดนม แมอยางถกตอง

น�ววางขอบบนลานนม หวนมและจมกลกอยในแนวเดยวกน คางชดเตานม

คลนกนมแม สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน

ภาพท� 1

ประคองเตานมใหสมผสปาก ลกจะอาปาก กะใหรมฝปากลางแตะลานนม ใหจดแตะ

หางจากหวนมประมาณอยางนอย 1 น�ว หรอเทาท�มากได

คลนกนมแม สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน

ภาพท� 2

บบเตานมตามภาพ ดนปากลกเขาหาเตานม หวนมจะไล

ไปตามเพดานปากลก

คลนกนมแม สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน

ภาพท� 3

คลนกนมแม สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน

ประคองเตานมสกพก จนลกเร�มดดนมเปนจงหวะ

ภาพท� 4

เมอจ�าเปนตองใชนมผงดดแปลงส�าหรบทารก

การชงนม:ควรชงนมเมอลกหวและกอนน�านมไปใหลกกนควรหยดนมลงบนหลงมอของตวเอง

เพอเชคอณหภมของนมวาพอเหมาะส�าหรบลกหรอยงขณะใหนมควรยกขวดนมใหเอยงสงพอทจะใหม

น�านมเตมหวจกนมเพอมใหลกดดลมจากขวดเขาไปในกระเพาะอาหาร

การท�าความสะอาดขวดนม:ควรลางขวดนมดวยน�ายาลางขวดนมกอนแลวน�าทงขวดนมและจก

นมมาตมในน�าทเดอดแลวนาน10นาทการใชวธลวกน�ารอนไมเพยงพอในการท�าความสะอาดเพราะ

ไมรอนพอและนานพอทก�าจดเชอโรคทปนเปอนบรเวณขวดนมและฝาจก

อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน

24

ระยะเวลาการใหนมลกและการจบเรอ

ใน 3 เดอนแรก การตนกนนมของลกในชวงกลางวนกบกลางคนแทบจะไมแตกตางกน จงควร

ระวงไมปอนนมถเกนไปควรมชวงหางระหวางมอนมประมาณ2½ -3ชวโมง เนองจากธรรมชาตของ

วยนนอกจากใชการดดเพอการกนนมแลวยงใชการดดเพอการผอนคลายตนเองอกดวยดงนนแมวาลก

จะอมแลวแตเมอแมเอานมเขาปากลกกจะดดนมไดอกจนอาเจยนหรอส�ารอกออกมา

เมอดดนมอมแลวควรอมลกไลลมทกครงโดยใหศรษะสงกวากระเพาะอาจใชเวลานานถง10-15

นาทในแตละครงกอนทจะปลอยลกนอนตอภายใน1ชวโมงหลงดดนมเสรจไมควรใหลกนอนคว�าเพราะ

กระเพาะอาหารทมนมเตมอยนนอาจจะรบกวนการหายใจของลกได

ถาลกสามารถหลบยาวหลงมอนมในชวงกลางคนกไมจ�าเปนตองปลกลกขนมากนนมเมอลกหลบ

เตมทและหลบยาวรางกายของลกจะหลงฮอรโมนส�าหรบการเจรญเตบโตท�าใหเจรญเตบโตด

การเตรยมตวเลยงลกดวยนมแม ในกรณทแมตองไปท�างาน 1. เรมเกบตนน�านมแมโดยบบใสภาชนะทสะอาดเชนแกวมฝาปดขวดหรอใสถงเกบน�านมแม

เกบไวในชองแชแขง

2. น�านมแมทเกบตนเกบแชแขงตเยนประตแยกจะเกบไดนาน3เดอนถาเปนชองแชแขงประต

เดยวเกบไดนาน2สปดาหและถาเปนตเยนชองธรรมดาเกบไดนาน3วน

สาหรบ

ทารกปกต

อณหภมหอง ( <25 C)

~ 4 ช�วโมง

ตแชแขง ( -70 °C)

6 เดอน

ตแชแขง ประตแยก

3 เดอน

ตธรรมดา ( 4 °C)

3-5 วน

ขอขอบคณ คณ Amy Spangler ท�อนญาตใหใชภาพในหนงสอ

Amy Spangler’s breastfeeding a parent’s guide , 1995

อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน

25

3. เมอจะน�ามาใชใหวางในตเยนชองธรรมดากอนเพอใหนมทแชแขงแลวคอยๆละลายไมควร

น�าไปแชแขงซ�าอกจากนนจงน�านมแมใสขวดหรอแกวแลวน�าไปอนดวยน�ารอนพอประมาณหามน�านม

มาอนรอนในไมโครเวฟเพราะภมตานทานในน�านมแมจะสญเสยไปนมแมทกนไมหมดควรทงไป

4. เรมใหน�านมแมทเกบตนมาปอนลกกอนไปท�างาน2สปดาหเพอใหลกคอยๆคนเคยกบขวดนม

5. การปอนนมแมทเกบไวควรใชชอนปอนหรอใชแกวใสนมขนาดเลกหรอใสขวดนม

6. การใหเดกกนนมแมจากขวดนมนนควรเรมเมอเดกอาย 6สปดาหหรอ 2 เดอนภายหลงท

น�านมแมมปรมาณมากพอ และลกดดนมจากเตาไดแลว เพอชวยปองกนปญหาทเดกอาจสบสนวธการ

ดดนมจากเตาแมและจากขวดนม

เกบน�านมแมในตเยน

วธการบบเกบน�านม

อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน

26

ปอนน�านมแมดวยแกว

อาย 6 เดอน-3 ป: เรมอาหารตามวยและขอควรค�านง อาหารตามวย คอ อาหารทใหเดกเพมเปนมอ ควบคกบนมแมหรอนมผงดดแปลงส�าหรบทารก

ทงน เพอใหเดกไดสารอาหารครบถวน เนองจากสารอาหารในนมแมเรมมไมเพยงพอตอความตองการ

ของลก

ตารางแสดงสดสวนและปรมาณอาหารตอมอตามวยเดก6เดอน–2ป

อาย จ�านวนมอ/วน สดสวนและปรมาณอาหาร/มอ ผลไม

6เดอน 1 ขาวบด3-4ชอนโตะ+ไขแดงสก½ฟองหรอเนอ

สตวหรอตบบด1ชอนโตะ+ผกบด½ชอนโตะ+

น�ามน½ชอนชา

ผลไมบดเชนกลวยมะละกอ

1-2ชน

7เดอน 1 ขาวบด3-4ชอนโตะ+ไขสก½ฟองหรอเนอสตว

หรอตบบด1ชอนโตะ+ผกสกบด1ชอนโตะ+

น�ามน½ชอนชา

ผลไมสกนม1-2ชน

8-9เดอน 2 ขาวบดหยาบ4ชอนโตะ+ไขสก½ฟองหรอเนอ

สตวหรอตบบด1ชอนโตะ+ผกสก1ชอนโตะ+

น�ามน½ชอนชา

ผลไมสกนม2-3ชน

12เดอน 3 ขาวบดหยาบ4ชอนโตะ+ไขสก½ฟองหรอเนอ

สตวหรอตบบด1ชอนโตะ+ผกสก1½ชอนโตะ+

น�ามน½ชอนชา

ผลไมสกนม3-4ชน

1-2ป 3 ขาวสวย6ชอนโตะ(หรอ1ทพพ)+ไขสก½ฟอง

หรอเนอสตวหรอตบบด1ชอนโตะ+ผกสก1ทพพ

+น�ามน1½ชอนชา

ผลไมสกนม3-4ชน

อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน

27

ขอควรค�านงในการใหอาหารตามวย

สงตอไปนคอเรองทตองค�านงเมอจะใหอาหารเสรมตามวย

เหมาะสมกบวยเหมาะสมกบความหว-อมของเดกเรมมอแรกทอาย6เดอนซงสอดคลองกบ

พฒนาการเดกทเรมนงไดเองคอตงตรงมนคงความสามารถในการควบคมกลามเนอมอและตาท�างาน

ประสานกนดเดกควาของหยบของถอของและน�าของเขาปากไดคลองอยางมเปาหมายชดเจนกลาม

เนอชองปากในการคยว การกลนท�าไดดมากขน โดยทอาหารจะเรมมความหยาบขนตามล�าดบเมอเดก

โตขนฝกเดกนงกนเปนทและใชเวลาในการกนอาหาร/มอไมเกน30นาทโดยทมออาหารควรหางจาก

มอนมอยางนอย2-3ชวโมง

สดสวนและปรมาณอาหารเพยงพอตอการเจรญเตบโตของเดก(ดงแสดงในตารางดานบน)และ

เมอเดกกนอาหารตามวยไดเพยงพอในแตละมอควรลดจ�านวนมอนมทใหเดกเชนเมอเดกอาย9เดอน

ไดรบอาหารตามวย2มอจ�านวนมอนมจะลดลงเหลอวนละ3-4ครงหรอเดกอาย1-2ปควรกนอาหาร

วนละ3มอและลดจ�านวนมอนมเหลอวนละ2-3ครงปรมาณนมทตองการในเดกวยเตาะแตะประมาณ

500ซซ/วน

สะอาดและปลอดภย ควรลางมอกอนใหนมหรออาหารลกทกครง และตองไมลมลางมอกอน

เตรยมนมหรอเตรยมอาหาร

เลอกดมนมชนดใดดเมอลกโตแลว

เมอลกกนขาวเปนอาหารหลกวนละ3มอนมจะกลายเปนอาหารเสรมพอแมสามารถเลอกใช

นมผสมดดแปลงส�าหรบเดกโตหรอนมพาสเตอไรซหรอนมยเอชทกได

พฤตกรรมดานการกนของทารกและเดกเลก พฤตกรรมการกนและการเตบโตทสมวย ของเดกจะเกดขนไดตองอาศยความรวมมอระหวางพอแมและเดกซงเปนขบวนการทสมพนธและเชอมโยงกนระหวางพฒนาการและลกษณะของเดกแตละคนกบลกษณะและทกษะในการจดการของพอแมซงทงพอแมและเดกตางกมขอบเขตความรบผดชอบคนละสวนกน โดยทพอแมท�าหนาทจดการเรองอาหารและเอออ�านวยใหบรรยากาศระหวางมออาหารเปนมตรและผอนคลายสวนตวเดกเปนผทรบผดชอบการกนวาจะกนมากนอยเทาไรในแตละมอ วยทารกถง 6 เดอนแรก นมคออาหารทเหมาะ แตเมอเดกโตขนตามล�าดบ เดกจะสามารถกนอาหารทมความหยาบและหลากหลายชนดมากขนดงนน เมออาย1-2ป เดกจะเปนผเลอกวาจะกนอะไรจากอาหารทผเลยงดไดจดเตรยมไว พฤตกรรมและทกษะการกนในชวงอาย 0- 2 ปแรก จงเปนรากฐานส�าคญอยางยงของพฤตกรรมดานการกนเมอเขาสวยเดกโตเชนการเคยวอาหารและไมอมขาว

การนงกนอาหารเปนทการตกขาวกนเองหรอการเขาใจมารยาทบนโตะอาหารเปนตน

อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน

28

นอกจากนพฤตกรรมการกนของเดกเลกยงมความหมายมากกวาเรองการไดรบสารอาหารเพอการ

เจรญเตบโตของเดกซงเปนเรองส�าคญอยางยงตอทงตวเดกเองและผเลยงดเนองจากเวลาสวนใหญของเดก

เลกๆในแตละวนใชไปกบเรองกนคอนขางมากภาพทเราจะพบเหนไดบอยๆขณะทผเลยงดใหนมเดกคอ

แมหรอผเลยงดจะอมเดกเขาตกประสานสายตาระหวางกนรวมทงอาจมเสยงพดคยกบเดกรวมดวยเปน

รปแบบหนงในการถายทอดความรกจากพอแมหรอผเลยงดไปยงเดกอนจะน�าไปสพฒนาการทดของเดก

ในทกๆดานโดยเฉพาะอยางยงพฒนาการดานสงคมและอารมณขณะเดยวกนเมอเดกโตขนเดกจะกาว

ยางเขาสการพฒนาความเปนตวของตวเองและตองการจะจดการสงตางๆดวยตนเอง(Independence

&Self-regulation)ดงนนการจดการดานการกนดวยตนเองของเดกเปนหนงในพฒนาการทชวยเตมเตม

การเรมเปนตวของตวเองของเดกอาย2-3ขวบ(Autonomy)และถาผเลยงดมความเขาใจเรองพฒนาการ

ดานการกนในเดกเลกกจะสามารถปรบเปลยนการเลยงดทเออใหเดกไดพฒนาทกษะการกนตามวยอยาง

เหมาะสมและยงชวยใหเดกมพฒนาการดานอารมณและสงคมทดขนดวย

อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน

29

พฒนาการตามวยทเกยวของกบทกษะการกนและลกษณะอาหาร

อาย(เดอน)

ลกษณะอาหารลกษณะอาหาร พฒนาการดานกลามเนอ

ทกษะกลามเนอปากใน

การกน

4-6 อาหารเหลว

อาหารบดละเอยดกงเหลว

•ชนคอไดมนคง

•ทรงตวพอได

•ควาของและเรมถอของโดยมการชวย

•ดดกลนมประสทธภาพมากขน

• กนอาหารโดยใชการดดกลน

มากกวาการบดเคยว

6-9 อาหารบดละเอยดกงเหลว •นงไดเอง

•ถอขวดนมไดเอง

• ใชนวมอหยบของไดคลอง หยบ

อาหารและเรมหยบเอาหารเขาปาก

กนเอง

•กนอาหารจากชอน

• ใช กรามบดเคยวอาหารใน

ลกษณะขนๆลงๆ

•สามารถกดและปลอยเปนจงหวะ

• ใชรมฝปากบนในการจดการ

อาหารในชอน

•เรมจบน�าจากแกวไดแตยงหก

9-12 อาหารบดหยาบขนๆ • ใชนวหยบอาหารไดคลอง และถอ

แกวเอง

•ใชนวหวแมมอและนวชไดด

-จบชอนโดยใชมอก�า

- ดมน�าจากแกวไดเอง โดยมคน

ชวยเหลอ

-เรมหดใชหลอดดดน�า

-กนอาหารจากชอนไดดขน

12-18 เคยวอาหารทนมๆ

หรอกรบกรอบ

•เอาอาหารเขาปาก

• กนอาหารดวยตวเองไดคลองแคลว

มากขนกวาเดม

•ใชฟนและกรามบดเคยวไดหลาย

ทศทาง

•ใชหลอดดดน�า

18-24 เคยวอาหารทเปนชน

มความแขงไดดขน

• จดการกนอาหารไดดวยตวเอง โดย

ใชชอนใชมอหยบและดมน�าจากถวย

•ใชกรามบดเคยวท�าไดทกทศทาง

• กนอาหารไดเรยบรอยมากขน

หกเลอะเทอะนอยลง

(ดดแปลงจากเอกสารอางองท 9)

อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน

30

ขอแนะน�าส�าหรบพอแมเพอสงเสรมพฤตกรรมการกนทเหมาะสม 1. ควรสงเกตเหนหรอทราบวาลกษณะใดของลกทเปนการสงสญญาณวาหวหรออม

2. เตรยมอาหารในลกษณะทลกชอบแตเหมาะสมและไดสดสวนในแตละวยของลก

3. น�าเสนออาหารชนดใหมๆมาใหลกโดยทอาจตองลองซ�าๆหลายสบครงกอนทลกจะยอมรบ

4. นงกนอาหารใหเปนทไมควรมสงเราทท�าใหเดกวอกแวกเชนโทรทศนหรอสอผานจอตางๆ

5. สรางบรรยากาศการกนทเปนมตรสบายๆเปนภาวะปกตหลกเลยงการดขหรอบงคบ

6. ใชเวลาในการกนอาหารแตละมอประมาณ30นาทกนไดเทาไรกเทานน

7. ใหโอกาสหรอสนบสนนใหเดกไดกนดวยตนเอง

8. ลกก�าลงพฒนาทกษะการกนตองยอมรบวาลกจะกนหกเลอะเทอะ(ภายใตพนททพอแมก�าหนด)

9. เลกนมมอดกเมอลกอาย6-9เดอนและเมอลกอาย9-12เดอนควรฝกลกใหดมน�าและ

นมจากแกวหรอดดหลอดเพอการเลกใชขวดนมทอาย1-1½ป

การเตรยมความพรอมใหลกเลกใชขวดนมทอาย 1- 1½ป เมอลกอาย4-6เดอนพอแมจะเหนวาทกษะกลามเนอมดใหญของลกพฒนาขนมากคอตงตรงได

ดล�าตวเรมทรงตวไดดขนการใชมอในการไขวควาหยบถอของกเกงขนขณะเดยวกนทกษะการใชลน

ใชรมฝปากในการตวดและกวาดอาหารกเรมพฒนาขนตามล�าดบ ดงนนในวยนพอแมจงควรเรมทจะให

ลกไดมโอกาสฝกทกษะการกนอาหารทไมใชเพยงแคนมและฝกการกนในรปแบบทไมใชการดดจากเตา

นมแมหรอจากขวดนมเทานน

หลงอาย4-6เดอนคอยๆฝกใหเดกหลบดวยตวเองไมหลบคาเตาหรอหลบไปพรอมการดดขวด

นมจะชวยใหเดกคอยๆแยกแยะไดระหวางการนอนและการกนลดหรอเลกนมมอดกโดยเรมจากการท

ไมตองปลกเดกมากนนมในกรณทเดกวยนบางคนสามารถหลบยาวตอเนองกนนาน5-6ชวโมงแตสวน

ใหญ(รอยละ80)เดกจะหลบยาวตอเนองในตอนกลางคนไดดเมออาย9เดอนเปนตนไป

อาย6เดอนฝกใหกนนมและน�าจากแกวฝกใหกนอาหารจากชอนเรมใหอาหารทมความหยาบ

เพมขนตามล�าดบเพอฝกทกษะการใชกลามเนอชองปากและการใชฟนขากรรไกรในการบดเคยว

อาย9-12 เดอนคอยๆใหโอกาสเดกไดฝกทกษะในการจดการดานการกนดวยตนเอง เชน ใช

หลอดดดน�าดมน�าเองโดยถอแกว2หหยบจบอาหารเขาปากดวยตนเอง

เมอใหอาหารตามวยในแตละมอ และเดกสามารถกนไดตามปรมาณทตองการของแตละชวงวย

แลวใหลดนมลงทละมอดงนนเมอเดกอาย1ปเดกจะกนอาหาร3มอนมวนละ2-3ครงและมผล

ไมวนละ1-2ครงปญหาส�าคญทสดในการทเดกเลกกนนมขวดไมไดเนองจากความใจออนของผเลยงด

อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน

31

ทมไดคดถงอนตรายทเกดจากการกนนมขวดนานเกนไปนนเองเชนกนแตนมไมยอมกนขาวกนนมมาก

ไปท�าใหอวนกนนมหวานและหลบคาขวดนมท�าใหฟนผตดการดดจากขวดจนเปนนสยกจะยงเลกยาก

ขนเปนตน

อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน

32

บทท 4การเจรญเตบโต

ในเดกวย3ขวบปแรกมการเจรญเตบโตและพฒนาการทเปลยนแปลงเรวมากและมปจจยทอาจ

สงผลกบการเจรญเตบโตในเดกแตละคนตางกนเชนพนธกรรมฮอรโมนการเลยงดการเจบปวยและ

สารอาหาร เปนตน ดงนนการเฝาระวงและตดตามการเจรญเตบโตในเดกวยนจงมความส�าคญอยางยง

และควรท�าตอเนองเปนระยะๆ

การตดตามการเจรญเตบโตท�าไดโดยการใชกราฟแสดงการเจรญเตบโตของเดกไทย ส�านก

โภชนาการกรมอนามยกระทรวงสาธารณสขพ.ศ.2558ซงแบงตามเพศและอาย(ดงแสดงในแผนภาพ

ดานลาง)หรอพอแมสามารถใชโปรแกรมKhunLookหรอKidDiaryจากอปกรณโทรศพทมอถอซงเปน

โปรแกรมเพอใชในการตดตามการเจรญเตบโตของลกและดแลสขภาพลกดวยตวพอแมเองทสะดวกมาก

ขนเปนโปรแกรมทพฒนารวมกนระหวางบคลากรจากNECTECและทมแพทยจากหนวยงานสาธารณสข

เพอสขภาพทดของเดกไทยขอมลทตองใชในการพจารณาการเจรญเตบโตของเดกประกอบดวย

อายของเดกณ.วนทท�าการประเมนน�าหนกตว(กโลกรม)ความยาวตว(เซนตเมตร)และเสนรอบศรษะ

(เซนตเมตร)จากนนน�าขอมลดงกลาวทวดไดในอายนนๆไปลงผลในกราฟการเจรญเตบโตจะชวยใหผ

เลยงดจดการกบสขภาพเดกไดอยางเหมาะสมตงแตเนนๆ โดยทวไปเดกเลกอาจพบมการเปลยนแปลง

ของเสนการเจรญเตบโตจากกราฟไดมาก

น�าหนกตวเดก เปลยนแปลงไดงายทสดจงมประโยชนในการประเมนภาวะโภชนาการในเดก

• ทารกคลอดครบก�าหนดมน�าหนกแรกเกดเฉลย3กโลกรมและใน7-10วนแรกหลงเกดเดก

อาจมน�าหนกลดลงไดรอยละ7-10เมอเทยบกบน�าหนกแรกเกดเนองจากเดกยงกนนมไดไมดและจาก

การขบถายทบอยทงปสสาวะและถายขเทาจากนนน�าหนกเดกจะคอยๆเพมเฉลย20-30กรม/วน

• อาย4เดอนจะมน�าหนกตวเปน2เทาของน�าหนกแรกเกด

• อาย1ปจะมน�าหนกเปน3เทาของน�าหนกแรกเกดประมาณ9-10กโลกรม

• อาย2ปจะมน�าหนกเปน4เทาของน�าหนกแรกเกด

การเจรญเตบโต

33

ความยาวตวเดก ในเดกเลกนอยกวา2ปควรวดความยาวในทานอนเพราะเดกยงยนเองไมไดและแมวาเมอ

เดกยนไดแลวเดกมกจะไมรวมมอในการยนนงๆเพอวดความสง

• เดกทารกคลอดครบก�าหนดมความยาวเฉลย50เซนตเมตร

• เมออาย1ปเดกจะมความสงเปน1.5เทาของความยาวแรกคลอดประมาณ75เซนตเมตร

เสนรอบศรษะเดก บอกถงการเจรญเตบโตของสมองทางออม

• ทารกคลอดครบก�าหนด มเสนรอบศรษะประมาณ35เซนตเมตร

• อาย4เดอน มเสนรอบศรษะ40เซนตเมตร

• อาย1ป มเสนรอบศรษะ45เซนตเมตร

• อาย2ป มเสนรอบศรษะ47เซนตเมตร

เมอไรทควรปรกษาแพทยเรองการเจรญเตบโต แมวาเปนปกตทเดก2ขวบปแรกจะมการเปลยนแปลงของน�าหนกความยาวและเสนรอบศรษะ

คอนขางมากกตาม แตถาเดกมการเจรญเตบโตทเบยงเบนเพมขนหรอลดลงของเสนเปอรเซนตไทลบน

กราฟการเจรญเตบโตมากกวา2เสนหลกโดยเฉพาะอยางยงความยาวตวทไมเปนไปตามกรรมพนธของ

ครอบครวหรอเดกมน�าหนกความยาวและเสนรอบศรษะไมอยบนเปอรเซนไทลใกลเคยงกนบนกราฟ

ควรปรกษาแพทยซงพอแมควรจดบนทกชนดและปรมาณอาหารทเดกกนในแตละวนสก2-3วนกอน

ไปพบแพทยจะชวยใหแพทยสามารถใหค�าปรกษาแนะน�าและรกษาไดอยางมประสทธภาพมากขน

การเจรญเตบโต

34

ภาคผนวกกราฟน�าหนกของเดกหญงไทยอายแรกเกด-5 ปชดใหม

35

ภาคผนวกกราฟความยาว/ความสงของเดกหญงไทยอายแรกเกด-5 ปชดใหม

36

ภาคผนวกกราฟน�าหนกของเดกชายไทยอายแรกเกด-5 ปชดใหม

37

ภาคผนวกกราฟความยาว/ความสงของเดกชายไทยอายแรกเกด-5 ปชดใหม

38

บทท 5การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

ครอบครวคณภาพ การทจะไดลกทมคณภาพ คอ มความสมบรณทงรางกายและจตใจนนตองมาจากครอบครวทม

พอแมมความพรอมในหลายๆดานเชน

1. พรอมทจะมลก

2. มความพรอมทางรางกาย โดยเฉพาะในเรองสขภาพของแม โดยการตรวจหาเชอโรคทอาจ

ถายทอดไปยงเดกในครรภได เชน โรคตบอกเสบ โรคหดเยอรมน โรคซฟลส โรคเลอดทถายทอดทาง

กรรมพนธเปนตนในรายทมโรคประจ�าตวเชนโรคลมชกโรคหวใจรวกอนตงครรภควรปรกษาแพทย

ประจ�าตวกอนตดสนใจ

3. พรอมทางดานการเงน

การเลยงลกใหมคณภาพเปนเดกดของครอบครวเปนพลเมองดของประเทศชาตนนไมยากแตกไมงายนก

ตองอาศยความรความเขาใจการลงทนในทกรปแบบภายใตความรกความอดทนและความตงใจของพอแม

บทบาทพอแม ในสภาวะปจจบนพอแมหลายคไมคอยมเวลาอยรวมกบลกหรอครอบครวตางฝายตางท�ากจกรรม

ของตนเองขาดการดแลเอาใจใสซงกนและกนสงผลท�าใหบรรยากาศในครอบครวไมมความสข

สงทจะท�าใหสมาชกในครอบครวมความสขมบรรยากาศนาอยมไดขนอยกบเวลาเพยงอยางเดยว

แตขนกบการปฏบตของคนในครอบครวไดแก

1. ตอบสนองความตองการของกนและกนตามความเหมาะสม เชน ใหความรก ความยอมรบ

เขาใจพนฐานทางอารมณความรสกนกคดและใหเกยรตซงกนและกน

2. มการพดจาสอสารทดตอกนรบฟงและเขาใจความตองการของผอนสามารถใชค�าพดทชวย

แกไขหรอลดความขดแยงใหค�าชแนะใหก�าลงใจซงกนและกน

3. มกจกรรมท�ารวมกนท�าใหเกดการพงพาอาศยซงกนและกนเปนรากฐานในการฝกหดแกไข

ปญหาสงผลท�าใหเกดความภาคภมใจรสกวาตนมความส�าคญและเปนสวนหนงภายในบาน

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

39

4. สงเสรมพฒนาการตามวย พฒนาทกษะหลายดานและสงเสรมใหเดกมประสบการณชวต

โดยตรงหลายรปแบบรวมทงควบคมก�ากบพฤตกรรมทไมเหมาะสม

5. ฝกทกษะการคดและลงมอแกไขปญหาตางๆหลากหลายรปแบบ

6. เปนตนแบบทเหมาะสมและเรยกรองใหเดกเลนบทบาทใหตรงเพศตรงวยตรงกบสถานการณ

7. เนนการเปนคนดโดยสงเสรมใหเดกชวยเหลอตนเองใหมากทสดและฝกชวยเหลอผอนมาตงแต

เลกจนตดเปนนสย

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

40

หลกการดแลลกวย 0-3 ป เพอการมความมนคงทางจตใจ 1. การใหความรกความอบอนและความมนคงทางใจแกลกท�าใหลกรสกมนคงปลอดภยโดย

ใหความรกอยางไมมเงอนไขแสดงออกผานทางรางกายและค�าพดเชนพดวา“พอแมรกลกนะ”กอด

ลกปลอบลกเมอลกเจบหรอกลวชมเชยใหก�าลงใจรบฟงลกดวยความเขาใจท�ากจกรรมตางๆรวมกน

เชนอานนทานใหลกฟงเลนกบลกเปนตน

2. เขาใจธรรมชาตพฒนาการตามวยของลกเนองจากเดกแตละคนมลกษณะเฉพาะตวทแตกตาง

กนไมมใครในโลกนทดสมบรณแบบพอแมควรยอมรบและชวยเหลอใหลกไดพฒนาเตมทตามศกยภาพ

ของตนโดยการสงเสรมจดดและชวยแกไขจดดอย

3. การฝกวนยเชงบวกโดยการก�าหนดขอบเขตกฎเกณฑฝกฝนสม�าเสมอใหลกทราบวาสงใดท

เขาสามารถท�าไดหรอไมไดเปนพนฐานในการพฒนาการควบคมตนเองของเดกซงเปนคณสมบตทจ�าเปน

ส�าหรบการอยรวมกนในสงคม

4. การใหอสระตามวยพอแมควรใหโอกาสลกในการท�าสงตางๆอยางอสระตามวยบางเพอให

ลกไดฝกคดตดสนใจแกปญหาหรอลองผดลองถกเพอใหเกดการเรยนรท�าใหลกสามารถพงตนเองม

ความรบผดชอบเกดความคดสรางสรรคและมนใจในตนเองอยางไรกดพอแมกยงมหนาทก�ากบดแลให

ค�าปรกษาและฝกฝนลกควบคกนไปดวย

5. บรรยากาศในครอบครวทด สงบสข ปราศจากความรนแรง พอแมมความสมพนธทดตอกน

สามารถชวยกนแกปญหาหรอปรกษาหารอไดจะท�าใหลกมความรสกมนคงปลอดภยอารมณดไมเครยด

และมทศนคตทดตอชวตครอบครว

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

41

หลกการดแลลกวย 0 - 3 ป เพอการมพฒนาการทด พอแมหลายคเขาใจผดคดวาลกวย0-3ปยงเลกนกไมจ�าเปนตองฝกฝนอะไรเพราะยงไมเขาใจ

ค�าอธบายและเหตผลแตในความเปนจรงแลวลกเรยนรไดมากผานการฝกฝนและการเปดโอกาสใหท�า

เพอพฒนาความสามารถในดานตางๆเชน

พฒนาการดานกลามเนอมดใหญ:ชนคอพลกคว�า/หงายคบนงคลานยนเดนวงขนบนไดฯลฯ

พฒนาการดานกลามเนอมดเลก: จองหนา มองตาม ควาจบของทงชนใหญ และเลก การใชตา

และมอท�างานประสานกนจบสเทยนขดเขยนตอกอนไมฯลฯ

พฒนาการดานการชวยเหลอตวเอง เชน การจบขวดนมหยบอาหารเขาปาก ถอถวยดมน�าเอง

เกบของเลนเขาทใชชอนตกอาหารเขาปากถอดเสอผาเองฯลฯ

พฒนาการดานภาษาและการพดสอสารเชนหนเมอไดยนเสยงรจกชอ เขาใจทาทางงายๆท�า

ตามค�าสงไดชรปภาพตามค�าบอกชอวยวะหวเราะเลนเสยงพดค�าเดยวๆทมความหมายจนพด2ค�า

ตอกนไดฯลฯ

พฒนาการดานสงคมและการเลนเชนยมทกทายจะเอบายบายสาธเลนของเลนไดอยางเหมาะ

สมตามหนาทของของเลนเลนซอนหาเลนสมมตฯลฯ

พฒนาการดานการควบคมตนเองเชนการกนการนอนการขบถายคอยๆเปนเวลาและสม�าเสมอ

มากขนฯลฯ

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

42

เทคนคการฝกฝนทวไป 1. ควรฝกลกใหกนนอนขบถายเปนเวลาและสม�าเสมอเพอพอแมจะไดดแลลกงายขนและลก

จะสามารถปรบตวไดอยางเหมาะสม

2. การจบใหท�าเมอลกท�าไดควรลดการชวยเหลอใหนอยลง

3. การสอนอธบายควรใชค�างายๆบอกชาๆสอนสม�าเสมอและท�าใหดเปนตวอยางเพอใหลก

เขาใจและท�าตาม

4. เปนแบบอยางทดลกเรยนรผานการเลยนแบบทงการพดกรยามารยาทการเคลอนไหวและ

พฤตกรรมของพอแมทงทตงใจและไมตงใจ

5. คอยใหก�าลงใจและแสดงความชนชมเปนระยะรวมทงควรปรบและสอนเมอลกมพฤตกรรม

ไมเหมาะสม

6. ใหโอกาสและใหเวลาในการฝกสอนจนกวาลกจะสามารถท�าเองได

7. ฝกอยางสมดลไมมากหรอนอยเกนไป

เทคนคการฝกฝนพฒนาการดานภาษาและการพดสอสาร 1. พอแมมบทบาทส�าคญในการฝกฝนพฒนาการดานภาษาและการพดสอสารโดยผานการใช

เวลาคณภาพรวมกนกบลกเชนเลานทานใหลกฟงเลนกบลกบอยๆหรอรองเพลงทเหมาะส�าหรบเดก

รวมทงมการใชทาทางประกอบเพอเพมความสนใจใหลกจดจอทจะเรยนรไปดวยความสนกสนาน

2. พอแมควรพดกบลกบอยๆพากยกจกรรมตางๆทท�ารวมกนโดยพดใหกระชบเนนเสยงและ

ค�าเชนถอดเสอถอดกางเกงอาบน�าแตงตวเปนตน

3. พอแมควรสอนค�าศพทจากสงตางๆในชวตประจ�าวนหรอรปภาพโดยเนนการมองหนาสบตา

มองปากเชนน�าสงของทเดกตองการมาใกลปากของพอแมพรอมทงพดค�านนออกมา

4. พอแมควรพดออกเสยงใหชดเจนเชนหากลกเลนเสยงพอแมกควรท�าเสยงสงๆต�าๆพดคย

กบลกไปดวยหากลกสามารถพดไดเปนค�าๆแลวพอแมกควรพดคยดวยการเนนเสยงและค�าสนๆแลว

คอยๆขยายใหยาวขนเปนวลหรอประโยคตามล�าดบ

5. พอแมควรใหลกมสวนรวมในการเรยนรและพยายามทจะสอสารดวยตนเองถามลกวาตองการ

อะไรโดยใหลกใชภาษาทาทางหรอบอกกอนทจะหยบสงตางๆใหลกทนทรวมทงพอแมควรถามความ

เขาใจภาษาของลกโดยฝกใหลกชสงของรปภาพหรออวยวะดวยเปนตน

6. พอแมควรลดการใชสอผานจอทกรปแบบกบลก แตเนนการมปฏสมพนธกบลกผานการท�า

กจกรรมตางๆรวมกนเพราะพฒนาการดานภาษาจ�าเปนตองเปนการสอสาร2ทางมากกวาทางเดยว

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

43

การเลนเพอกระตนพฒนาการ: เลนอยางไรจงจะสรางสรรค การเลนคอการเรยนร

การเลนคอการพฒนาอยางมชวตชวา

การเลนคองานของเดก

เดกกบการเลนเปนสงทควบคกนการเลนเปนสวนหนงในชวตเดกทจ�าเปนส�าหรบการพฒนาตลอด

จนกอใหเกดการเรยนรการฝกทกษะการแกปญหาเพอทจะไดพฒนาไปถงทกษะทซบซอนไดโภชนาการท

ดจ�าเปนส�าหรบพฒนาการทางดานรางกายฉนใดการเลนทสรางสรรคจ�าเปนส�าหรบพฒนาการทางดานจตใจ

และสตปญญาฉนนนดงนนการเลนทเหมาะกบชวงวยหรอพฒนาการของเดกยอมจะสงเสรมใหเกดขบวนการ

เรยนรทตอเนองทส�าคญคอพอแมตองมสวนรวมกบลกในการเลนซงนอกจากเปนชวงเวลาของครอบครวท

ดทสดแลวพอแมยงจะไดเหนการพฒนาของลกไปดวย

ดานรางกาย การเลนเปนการพฒนากลามเนอทกสวนของรางกาย ลกทไดเคลอนไหวขณะเลนจะ

ท�าใหกลามเนอท�างานประสานกนไดดสงผลใหเกดการพฒนากลามเนอ

ดานจตใจและอารมณการเลนจะชวยสรางจตใจทดและปรบอารมณของลกไดลกจะไดรจกการแก

ปญหาคลายความเครยดวตกกงวล

สตปญญาการเลนสอนใหลกไดมโอกาสคดแสดงความเปนตวของตวเองมความคดรเรมและเสรม

พฒนาความเชอมนในตวเองรวมทงสงเสรมใหเกดจนตนาการรจกยดหยนสงเหลานจะเปนพนฐานในการ

พฒนาใหเตบโตเปนผใหญทมศกยภาพตอไป

ดานสงคมและศลธรรมรแพรชนะรอภยเปนผลบวกทส�าคญจากการเลนลกจะไดฝกเมอไดเลน

กบเดกอนลกจะเรยนรการอยรวมกบผอนเรยนรทจะแบงปนถอยทถอยอาศยฝกใหรจกการรอคอยเรยน

รทจะปรบตวเพอใหอยในกลมเพอนไดอยางมความสข

คณลกษณะของของเลนทดมดงน

1. เหมาะสมกบวยความสามารถและความสนใจของลกของเลนควรเหมาะกบพฒนาการของลกใน

แตละชวงวยของเลนทงายเกนไปลกจะเบอตรงกนขามของเลนทยากไปลกจะทอถอยไมสนกกบการเลน

2. ของเลนทเปดโอกาสใหลกไดส�ารวจจะพฒนาประสาทสมผสพฒนาความคดการเลยนแบบการ

สรางจนตนาการอยางสรางสรรค

3. ของเลนทเลนไดทกวยเชนฟตบอลตกตาบลอกไมโดยรปแบบการเลนจะแตกตางกนไปตามวย

4. ทนทานสามารถลางและท�าความสะอาดไดงาย

5. ปลอดภยปราศจากสารพษ

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

44

การเลนทเหมาะสมกบพฒนาการของเดก

แรกเกด-3เดอน:ของเลนทเหมาะกบลกวยนคอของเลนทกระตนประสาทสมผสทง5ไดแก

การมองเหนการไดยนการสมผสการดมกลนการรบรสเดกแรกเกดเรมมองเหนแลวในระยะ8-12นว

ชอบสสนทสดใสชอบมองการเคลอนไหวไดยนเสยงตงแตอยในครรภมารดาและจะมการเปลยนแปลง

ทแสดงใหเหนในดานการเคลอนไหวเมอไดยนเสยงเชนการหนหาเสยงการขยบมอขยบเทาแยกความ

รสกสมผสทแตกตางและรบรกลนของพอแมไปพรอมกนดวยการศกษาในตางประเทศพบวาเดกจะมการ

ตอบสนองทแตกตางกนอยางชดเจนเมอไดกลนของคนเลยงกบคนแปลกหนา ดงนนในวยนพอแมและ

คนเลยงจงเปนของเลนทดทสดลกจะชอบมองหนาคนพอแมควรจะอมพดคยขณะก�าลงเปลยนผาออม

รวมกบการมองหนาสบตารองเพลงกลอมลกดวยน�าเสยงสงๆต�าๆโทนเสยงทนมนวลลกจะเพลดเพลน

ประกอบการเลนแบบไทยๆเชนการเลนปไตจะเปนการกระตนประสาทสมผสทางผวหนงพฒนาการ

ดานภาษาและการพดสอสาร ทกษะดานสงคมโดยเฉพาะการมองหนาสบตา และการมปฏสมพนธทาง

สงคมอยางเหมาะสมกบพอแมการแขวนของเลนชนดแขวนใหลกดเชนแขวนปลาตะเพยนซงขบวนการ

เลนดงกลาวจะเสรมสรางความรกความผกพนตลอดจนชวยใหลกสามารถเรยนรทจะควบคมตนเองไดด

ขนนอกจากนนในบางครงลกวยนอาจชอบมองกระจกดหนาตวเองทเปลยนแปลงไปบางคนจะยมบาง

คนจะเปาปากท�าใหเกดการเรยนรทจะเชอมโยงตวเองกบสงแวดลอม

4-6เดอน:ลกวยนจะเรมมการเลนอยางมจดมงหมายและซบซอนมากขนลกเรมมความสงเกต

มากขนสนใจในการเคลอนไหวของแขนและขาของตนดงนนการรองเพลงทมการเคลอนไหวเชนเพลง

โยกเยกเอยจะเหมาะกบลกในชวงวยนลกจะเรมควาของใกลตวและชอบทจะสมผสพนผวทแตกตางม

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

45

ความอยากรอยากเหนในสงรอบตวมากขนกรงกรงทสนแลวเกดเสยงลกวยนจะชอบเปนพเศษดงนน

ตกตานมๆทท�าดวยพนผาทแตกตางกนไปแขวนหรอวางของเลนไวในระยะทลกพอเออมถงแกวงของ

และลอใหลกเออมมอไปควาจะเปนการเปดโอกาสใหลกไดมพฒนาการในการใชกลามเนอมดเลกถาพอ

แมสามารถทจะเลนรวมไปกบการใชชวตประจ�าวนของลก เชนการอาบน�าการใสผาออมจะเปนสงท

ดทสดนอกจากนนลกวยนจะเรมเลยนแบบเสยงพดคยพอแมควรพดกบลกโดยพยายามท�าเสยงบางค�า

ซ�าๆเพอใหเดกตอบกลบมาเชนจาจะเสยงพดควรเปนเสยงทลกจะเลยนแบบไดงายแมวาค�านนจะ

ไมมความหมายกตาม

6-9 เดอน:ลกวยนเรมทจะเคลอนไหวไดเอง เรยนรการใชเหตและผลงายๆ เรมมทกษะภาษา

ทดขนดงนนกจกรรมทเหมาะกบลกวยนคอการเลนจะเอเลนตบแปะการรองเพลงทมการตอบสนอง

พรอมการท�าทาทางประกอบเชนเพลงนวโปงอยไหนเพลงจบปด�าเพลงทชวยฝกกลามเนอมดเลกเชน

แมงมมขยมหลงคาการเลนกลงลกบอลจะชวยสงเสรมพฒนาการของกลามเนอและปฏสมพนธระหวาง

ลกกบผอนดวยในชวงตนลกจะส�ารวจของเลนดวยปากดงนนตกตายางส�าหรบกดจงเหมาะกบลกวยน

ตอมาเมอลกเกงขนจะเรมใชมอและนวในการส�ารวจสงของ

9-12เดอน:ลกวยนจะเรมเรยนรทจะสอสารบทสนทนางายๆสนๆไดถงแมเขาจะยงมหรอไมม

ค�าพดแตเขาเรมทจะเขาใจภาษาทาทางของพอแมเราควรหดใหลกฝกชรปภาพจากหนงสอโดยจบมอ

ลกชทรปภาพทเราพดชอและใหลกพดตามดงนนหนงสอภาพจงเปนของเลนทเหมาะสมและลกเองก

จะมความรสกสนกกบการเลนแบบนเชนกนการรองเพลงทมภาษาคลองจองภาษาซ�าๆกาเอยกาทอง

บทกลอนกลอมลกจะชวยสงเสรมความเขาใจภาษาและเปนการฝกใหลกคนเคยกบฐานเสยงตางๆดวย

การเลนตกตาหนโดยสมมตใหตกตาพดคยกบลกและใหเดกตอบโตตกตาจะเปนการสงเสรมพฒนาการ

ทางภาษาไดอยางดลกวยนจะเรมเกาะยนการใหของเลนลากจงจะชวยสงเสรมพฒนาการของกลามเนอ

มดใหญและการท�างานประสานกนของกลามเนอตางๆไดอยางสมดล

12-24เดอน:จดเดนของลกวยนคอลกเรมทจะเคลอนไหวไดอยางเปนอสระมากขนเรมมความ

เปนตวของตวเองอยากทจะท�าสงตางๆดวยตวเองมความเขาใจการสอสารกบผอนโดยมทาทางประกอบ

ตอมาลกเกงขนจะสามารถเขาใจการสอสารกบผอนโดยไมมทาทางประกอบไดเมออายขวบครงถงวยน

เกมทลกชอบเลนคงหนไมพนเกมไลจบในชวง1ขวบตนๆบางครงลกยงชอบทจะเคลอนทโดยการคลาน

มากกวาเดนแมวาวยนจะเรมตงไขหรอเดนได2-3กาวกตามโดยคณคลานไลจบหรอถาลกเดนไดแลวก

เดนไลจบลกจะสนกสนานมากทเดยวเพราะการเลนนนเขากบพฒนาการทลกเรมท�าไดนอกจากนนการ

เลนเลยนแบบยงเปนสงทลกวยนชนชอบ เชน เหนแมกวาดบานลกจะกวาดตามการรองเพลงท�าทา

ประกอบเขาจงหวะเปนการฝกภาษาทาทาง ท�าใหลกไดรจกค�าศพทใหมๆ เพลงทเหมาะกบวยน เชน

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

46

เพลงรางกายเราเพลงชางๆการหดตบมอเขาจงหวะกเปนอกทกษะทจะชวยใหลกไดฝกการท�างานของ

การเคลอนไหวตางๆใหสมพนธกนนอกจากนนควรอานหนงสอใหลกฟงและใหลกมสวนรวมลกวยน

จะชอบหนงสอทมรปเดยวเหมอนจรงเชนรปสตวผลไมทฉากหลงของภาพไมรกรงรงเปนตน

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

47

สออเลกทรอนกส สออเลกทรอนกส หรอสอผานจอเขามามอทธพลอยางมากตอชวตประจ�าวนของทงเดกและ

ครอบครวซงสอเหลานไดแกโทรทศนดวดคอมพวเตอรวดโอเกมอนเตอรเนตโทรศพทมอถอและ

แทบเลตจากการศกษาวจยในประเทศไทยพบวาพอแมสวนใหญมกเลยงลกอยหนาสอผานจอตงแตลกยง

อายนอยโดยพบวารอยละ98ของเดกอาย6เดอนจะถกเลยงอยหนาสอผานจอเหลานนซงเปนเวลา

คอนขางมากเมอเปรยบเทยบกบกจกรรมอนๆ ทลกควรท�าในแตละวน นอกจากนพอแมยงอาจปลอย

ใหลกไดรบสอเองตามล�าพงโดยเฉพาะเวลาทพอแมจ�าเปนตองท�างานตางๆจงท�าใหเดกยคปจจบนขาด

โอกาสในการท�ากจกรรมอนๆทควรจะท�าในชวตประจ�าวนมากขน

ราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทยรวมทงราชวทยาลยกมารแพทยในตางประเทศจง

มประกาศหามมใหเดกชวง0-2ปแรกไดใชสออเลกทรอนกสหรอสอผานจอ

ปจจบนยงไมมงานศกษาวจยใดเลยทสรปไดอยางชดเจนวาสอผานจอเพยงอยางเดยวจะชวย

สงเสรมการเรยนรของเดกทอายนอยกวา 2 ปได แตกลบพบวาสออเลกทรอนกสอาจสงผลกระทบตอ

พฒนาการพฤตกรรมและสขภาพของลกไดทงๆทสอนนถกเปดไวเฉยๆโดยทลกไมไดดกตามเชนลก

มโอกาสไดเลนกบพนอง หรอพดสอสารกบพอแมลดลง จนท�าใหมพฒนาการทางภาษาลาชา และอาจ

มระดบสตปญญาลดลงไดสอยงมความสมพนธกบการเกดโรคอวนการท�างานของสมองทเกยวกบการ

บรหารจดการหรอการรคดลดลงมปญหาซน/สมาธสนพฤตกรรมรนแรงกาวราวและปญหาการนอน

เชนลกตอตานไมยอมเขานอนนอนหลบยากขนท�าใหนอนหลบชากวาปกตจนสงผลใหลกนอนหลบไม

เพยงพอได

ในทางกลบกนสอผานจอโดยเฉพาะโปรแกรมทเกยวของกบการศกษากอาจจะสงผลดตอเดกตงแต

วยอนบาลไดโดยชวยสอนเกยวกบเรองจ�านวนตวอกษรตางๆเพมความพรอมส�าหรบการเรยนหนงสอ

ในโรงเรยน รวมทงยงชวยสอนเดกเกยวกบการเหนอกเหนใจผอน การยอมรบความแตกตางระหวาง

บคคล และการมสมมาคารวะตอผใหญดวย สอทมลกษณะสนบสนนสงคมจะท�าใหเดกท�าพฤตกรรมท

เปนประโยชนตอสวนรวมมากขน

ค�าแนะน�าส�าหรบพอแมเกยวกบการใหลกไดรบสออเลกทรอนกสอยางเหมาะสม 1. ควรหลกเลยงทจะใหลกทมอายนอยกวา 2 ป ไดรบสออเลกทรอนกสเลย ในขณะทลกท

มอายตงแต2ปขนไปไมควรไดรบสออเลกทรอนกสเปนเวลามากกวา1-2ชวโมงตอวน

2. ควรเปนแบบอยางทดในการไดรบสอตางๆอยางเหมาะสมรวมทงควรตระหนกเกยวกบการได

รบสอของตนเองรวมดวยและควรหลกเลยงการไดรบสอโดยเฉพาะเมอมเดกเลกอยในหองขณะนนดวย

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

48

3. ควรเลอกโปรแกรมทเกยวของกบการศกษาของลกมากกวาโปรแกรมทถกจดอยในระดบทไม

เหมาะสมส�าหรบเดกเชนสอทมความกาวราวรนแรงหรอมเนอหาเกยวกบเรองเพศ

4. ควรดสอตางๆไปพรอมกบลกดวยเพอพดคยเกยวกบเนอหาทไดรบรวมกนหากท�าได

5. ควรมความรเกยวกบสอสมยใหม และสามารถใหค�าปรกษาแนะน�าเกยวกบการไดรบสอ

อเลกทรอนกสตางๆส�าหรบลกไดอยางเหมาะสม

6. ควรท�าใหหองนอนของลกปราศจากสออเลกทรอนกสตางๆ เพอลดโอกาสทลกจะเขาถงสอตางๆ

ไดงายขนรวมทงไมควรใหลกไดรบสออยางนอย1ชวโมงกอนเขานอนเพราะจะยงท�าใหลกนอนหลบยากขน

7. ควรมทศนคตทถกตองวาปจจบนยงไมมหลกฐานจากงานศกษาวจยตางๆ ทสนบสนนวาสอ

อเลกทรอนกสสามารถสงเสรมพฒนาการหรอสตปญญาของลกไดจรงโดยเฉพาะในเดกเลก

8. ควรตงกฎเกณฑในการไดรบสอประเภทตางๆอยางเหมาะสม

9. ควรใหความส�าคญกบการเลนตามวยส�าหรบเดกเลกโดยหาของเลนตางๆใหลกเลนเองใกล

กบบรเวณทพอแมก�าลงท�างานอยและควรใหความส�าคญกบการท�ากจกรรมตางๆในครอบครวรวมกน

โดยปราศจากสออเลกทรอนกสเพอสงเสรมใหลกมพฒนาการและสตปญญาทสมวยรวมทงมจนตนาการ

ความคดสรางสรรคทกษะการแกปญหาตางๆและการคดอยางมเหตผล

10.คอมพวเตอรทเชอมตอกบอนเตอรเนตควรตงไวในหองนงเลนเพอพอแมจะไดเฝาระวงและ

ตดตามการใชคอมพวเตอรและอนเตอรเนตของลกไดอยางใกลชด

11.ควรใหความรตางๆ ทจ�าเปนเกยวกบการไดรบสอแกลกอยางเหมาะสมตามวย เพอใหลก

สามารถมวจารณญาณและรเทาทนวตถประสงคและเนอหาส�าคญจากสอประเภทตางๆมากขน

โดยสรปพอแมควรมความตระหนกเกยวกบอทธพลของสอตอลก เนองจากไมใชสอทกประเภท

จะเปนสอทมคณภาพและสงผลดตอพฒนาการพฤตกรรมและสขภาพของลกแตการจะหลกเลยงไมให

ลกไดรบสอเลยไมนาจะเปนไปไดในทางปฏบตดงนนพอแมควรชวยเหลอลกใหไดรบสอทมคณภาพและ

สรางสรรคอยางเหมาะสมรวมกบดและพดคยกบลกเกยวกบรายการทลกดไปดวยตลอดจนสามารถเฝา

ระวงและตดตามปญหาตางๆทอาจจะเกดขนจากสอประเภทตางๆไดตงแตระยะเรมแรกเพอสามารถ

ใหการชวยเหลอลกไดอยางเหมาะสมตอไป

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

49

การนอน การนอนเปนชวงเวลาแหงความสขและส�าคญกบสขภาพการนอนหลบของคนเรานนมอย2ชนด

คอ การหลบทสนทจรงๆ หรอการหลบลกเปนการนอนหลบทการท�างานของสมองลดลง จะพบวาลก

นอนหลบเงยบใบหนาสงบดวงตาปดสนทหายใจสม�าเสมอและการเคลมหลบเปนการนอนทยงมการ

เคลอนไหวของลกตาและสมองยงมการท�างานการหายใจและชพจรจะเรวขนและไมสม�าเสมอความฝน

มกเกดขนชวงนทส�าคญวงจรการนอนของเดกกบผใหญจะไมเหมอนกนชวงตนของเดกทารกและสวน

ใหญการนอนจะเปนการเคลมหลบแตเมอเดกโตการเคลมหลบจะลดลงและเดกจะคอยๆพฒนาความ

สามารถในการนอนหลบเองและนอนในเวลากลางคนไดนานขนเมออายเพมขนซงโดยทวไปเดกอาย3

เดอนจะเรมมการพฒนาทกษะนและสามารถกลอมตวเองใหหลบตอไดเมอตนกลางดกโดยไมตองอาศย

พอแมชวยดงนนควรฝกวางลกนอนหงายลงบนเตยงนอนขณะครงหลบครงตนเพอใหลกกลอมตวเองจน

หลบไดซงพอแมไมควรใหนมทกครงทลกขยบตวปลอยใหลกหลบตอดวยตวเองแลวลกจะมสขลกษณะ

การนอนทดฮอรโมนทมผลตอการเจรญเตบโตมกจะหลงในชวงของการนอนดงนนจะสงผลใหเดกมการ

เจรญเตบโตและมพฒนาการทดตามล�าดบ

จ�านวนชวโมงทเดกตองการนอนหลบในแตละวนแตกตางกนไปแตละบคคลและลดลงตามวย

อาย พฤตกรรม จ�านวนชวโมงทตองการนอนหลบ/วน

0-1ป มกหลบตอนกลางวนบอยครง-นอนหลบตอนกลางวน2ครง/วน 12-16

1-2ป หลบตอนกลางวน1-2ครง/วน 11-14

3-5ป หลบตอนกลางวน0-1ครง/วน 10-13

6-12ป ไมจ�าเปนตองหลบตอนกลางวน 9-12

13-18ป ไมจ�าเปนตองหลบตอนกลางวน 8-10

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

50

• การสรางสขนสยการนอนทดในเดก:พอแมควรสรางสขนสยการนอนทดส�าหรบลกดงน

1. ก�าหนดเวลาเขานอนและกจวตรประจ�าวนกอนนอนใหชดเจน

2. ปรบเวลาเขานอนและเวลาตนนอนทงวนธรรมดาและวนหยดใหตางกนไมเกน1ชวโมง

3. หลกเลยงการนอนชดเชยในวนหยด

4. ควรท�ากจกรรมเงยบๆกอนเวลาเขานอน30-60นาท

5. หลกเลยงไมใหหวงดอาหาร/เครองดมทมคาเฟอนกอนเขานอน

6. หามใชยานอนหลบหรอยาตางๆเพอชวยใหนอนหลบ

7. ควรสงเสรมใหลกออกก�าลงกายทกวน

8. ปรบหองนอนใหเงยบสงบไมสวางเกนไปและมอณหภมพอเหมาะ

9. หากตองนอนตอนกลางวนควรนอนสนๆไมเกน3ชวโมงและควรนอนตงแตชวงบายตนๆ

10.ไมควรใชหองนอนเปนทลงโทษลก

11.ควรใชเตยงส�าหรบการนอนหลบเพยงอยางเดยว

12.ไมควรมและใชอปกรณสออเลกทรอนกสตางๆในหองนอนเพราะจะรบกวนการนอนของลกได

• พอแมควรจดระเบยบการนอนหลบโดยเรมฝกไดตงแตแรกเกดดงน

แรกเกด-4เดอน

1. ชวงกลางวนไมควรปลอยใหลกนอนหลบตดตอกนนานเกน3-4ชวโมง

2. หากท�าไดควรใหลกนอนบนเตยงหรอทนอนทแยกตางหากจากเตยงของพอแม

3. ใหลกนอนบนเตยงของเขาในขณะทงวงแตยงตนอย

4. ใหลกนอนหลบดวยตวเองไมตองอมกลอมและไมใหดดนมจนหลบ

5. ใหลกกลอมตวเองอนโลมใหจบผาออมดดนวมอในบางครง

6. หากจ�าเปนตองใหนมกลางดกควรใชเวลาสนทสดกระตนลกใหนอยทสด

7. ถาลกรองหรอขยบตวควรปลอยใหลกกลอมตวเองใหนอนหลบตอดวยตวเองกอนทจะเขาไปปลอบ

4-6เดอน 1. หากลกตนขนมารองตอนกลางคนควรรอประมาณ5นาทกอนจะเขาไปตอบสนองเพอใหลกหลบตอดวยตวเอง 2.ถายงรองตออาจปลอบโยนโดยใชเวลาใหนอยทสดพยายามหลกเลยงการกระตนหรออมลกอาจเรมดวยการสงเสยงปลอบเบาๆสมผสตวลกอยางนมนวลหรอตบกนเบาๆ 3. ลกในวยนสามารถอยไดโดยไมตองการนมมอกลางคนดงนนคอยๆลดความถและจ�านวนลง

จนลกสามารถนอนหลบยาวโดยไมตองตนมากนนมชวงกลางคนไดในทสด

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

51

6-12เดอน

1. ลกวยนเรมมความวตกกงวลตอการแยกจากจงควรมสงของทลกชอบเชนตกตาหรอหมอนทชอบ

2. ใหความสนใจใกลชดกบลกมากขนในชวงเวลากลางวน

3. ก�าหนดเวลาเขานอนและกจกรรมกอนนอนใหเปนกจวตรประจ�าวนทสม�าเสมอ เชนแปรง

ฟนกอนนอน

4. หลกเลยงการเลนสนก หรอตนเตนมากๆ กอนนอน หากลกฝนรายหรอรองกลวควรเขาไป

ปลอบโยนทนท

5. ถาลกรองกวนควรรอเวลาใหนานขนกอนจะเขาไปตอบสนอง

6. ชวงทลกเจบปวยอาจตองปลอบโยนหรอตอบสนองมากขนแตถาหายแลวควรปฏบตตามกฎ

เกณฑเดม

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

52

การขบถายและการฝกฝน ลกวยแรกเกดยงไมสามารถควบคมปสสาวะไดจะปสสาวะโดยเฉลยชวโมงละ1ครงความถจะ

ลดลงเลกนอยเมอลกอายยางเขา1ขวบและจะสามารถควบคมการขบถายปสสาวะชวงกลางวนไดเมอ

อาย2-2.5ขวบควบคมปสสาวะในตอนกลางคนไดเมออาย2.5-3ขวบเมอลกอาย5ขวบการควบคม

ปสสาวะจะเรมดขนและใกลเคยงผใหญ

การฝกการขบถายควรเรมฝก เมอลกพรอมหรอชวงอายประมาณ 18 เดอนขนไปไมควรบบบงคบ

ลกเพราะจะท�าใหลกเกดความกดดนและวตกกงวลโดยไมจ�าเปน

สญญาณทจะแสดงใหเหนวาลกพรอมในการฝกการขบถาย

1. ลกสามารถเดนไดคลองเพอทจะเขาหองน�าหรอนงกระโถน

2. ลกนงกระโถนหรอนงชกโครกไดอยางมนคง

3. ลกสามารถควบคมปสสาวะไดดพอควรโดยสงเกตจากการไมปสสาวะหางกน2-3ชวโมง

4. ลกสามารถเขาใจค�าสง2ขนตอนไดเชนถอดกางเกงแลวไปเขาหองน�าเปนตน

5. ลกสามารถสอสารไดวาตองการจะปสสาวะหรออจจาระ อาจเปนการสอสารดวยค�าพดหรอ

ใชทาทาง

6. ลกใหความรวมมอและอยากฝกบนพนฐานของความตองการเปนตวของตวเองซงสอดคลอง

กบพฒนาการของลกวยน

7. ฝกภายใตบรรยากาศและความสมพนธอนดระหวางพอแมและลก

ขนตอนในการฝกลกขบถาย

1. ใชค�าแทนการปสสาวะหรออจจาระงายๆกบลกเชนฉอกระโถนสวม

2. เปดโอกาสใหลกไดมสวนรวมในการเลอกวธการฝกเชนเลอกวาจะนงกระโถนหรอนงชกโครก

3. ในชวงตนควรสรางความคนเคยโดยใหลกนงกระโถนหรอสวมโดยยงไมตองถอดเสอผาและ

พอแมอาจลองนงใหลกดเปนตวอยาง เมอคนเคยแลวเรมใหนงโดยถอดกางเกงและใหนงหลงมออาหาร

อยางสม�าเสมอ

4. ใหก�าลงใจและแสดงความชนชมเมอลกท�าได อยาเลงผลเลศในทนททฝก ไมคาดคนลกเมอ

ลกท�าไมไดการฝกขบถายนนจะไมมการลงโทษหรอวากลาวตกเตอนทรนแรงเพราะนอกจากจะไมเกด

ประโยชนอนใดแลวยงกอใหเกดโทษ ลกจะตอตานและอาจเกดปญหากลนปสสาวะหรอทองผกตามมา

หากลกปฏเสธควรหยดการฝกไวกอนและเรมฝกใหมเมอลกพรอม

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

53

การดแลฟนและชองปาก ฟนน�านมเรมขนทอาย 6 เดอนขนไป การดแลฟนมความจ�าเปนเนองจากคนเรามฟนแค 2 ชด

เทานนทงชวต

การท�าความสะอาดชองปาก

การแปรงฟนเปนวธท�าความสะอาดฟนเพอขจดแผนคราบจลนทรยทเกาะบนเนอฟนและปองกน

ไมใหเกดโรคฟนผและเหงอกอกเสบ การแปรงฟนโดยการถไปมา โดยวางขนแปรงใหตงฉากกบแกน

ยาวของฟนขนแปรงวางบนตวฟนครอบคลมไปถงบรเวณชดขอบเหงอกขยบแปรงถไปมาตามแนวราบ

เคลอนทแปรงไปเปนระยะสนๆท�าเชนนทกดานของฟน

การใชไหมขดฟนเพอท�าความสะอาดซอกฟนใชเมอฟนน�านมขนชดตดกนเมออายประมาณ3-4ป

ควรใชไหมขดฟนหลงจากการแปรงฟนกอนเขานอนวนละครง

การสรางแรงจงใจใหเดกแปรงฟน

1. สรางบรรยากาศทสนกและผอนคลายขณะแปรงฟนโดยพอแมควรแปรงฟนไปพรอมๆกบลกดวย

2. ใหรางวลเมอลกใหความรวมมอในการแปรงฟน เชนชมหอมแกม รองเพลงหรอเลานทาน

ขณะแปรงฟนเปนตน

3. ไมแปรงฟนในขณะทลกงวงนอนเพราะจะไมไดรบความรวมมอ

การปองกนการเกดโรคฟนผในเดกเลก 1. เลยงดวยนมแมอยางเดยวนาน6เดอน 2. อาย 1-5 เดอน ไมปลอยใหลกดดนมจนหลบไปพรอมกบขวดนม ฝกใหกนน�าตามหลงการกนนมทกครงเพอช�าระคราบนมออกจากตวฟนเชดท�าความสะอาดในชองปากกอนนอนไมใชนมทเตมน�าตาลหรอน�าผงเพราะจะท�าใหลกตดความหวานและฟนผควรใหกนนมรสจด 3. อาย6เดอนใหเลกนมมอดกโดยเชดท�าความสะอาดฟนกอนนอนควรพาไปพบทนตแพทย 4. เมอลกนงไดเมออาย 8 เดอนควรหดใหดมนมจากแกวแทนขวดนม เพอเตรยมลกใหพรอมกบการหยาขวดนม 5. อาย12เดอนใหดมนมจากแกวและใหเลกใชขวดนมทอายขวบครงหดใหแปรงฟนโดยไมใชยาสฟน 6. อาย18เดอนใหเลกดดนมขวดแปรงฟนเชาและกอนนอนหลงแปรงฟนไมดมนมหรอกน

อาหารอกแนะน�าใหพอแมพาเดกไปพบบคลากรทางทนตกรรมในกรณทยงไมเคยพาเดกไป

7. อาย3ปใหแปรงฟนเชาและกอนนอนใชยาสฟนปรมาณเทาเมลดถวเขยวเคลอบฟลออไรด

และผนกหลมรองฟนกรามน�านม

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

54

การปองกนอบตเหต อบตเหตในเดกวยแรกเกดถง3ปพบไดสงมากและเปนสาเหตการตายสงกวาวยอนการตายเกด

ขนไดทงภายในบานและรอบๆบานโดยพบวาการจมน�าและอบตเหตจากการจราจรเปนเหตทท�าใหเกด

การเสยชวตในวยนมากทสดดงนนการปรบสภาพแวดลอมภายในบานรอบๆบานและชมชนใหปลอดภย

จะเปนวธการทส�าคญในการปองกนปญหานทไดผลดทสด

ในเดกเลกทชางส�ารวจและชอบเอาสงของเขาปากนน จ�าเปนตองระวงของเลนชนเลกๆ ทอาจ

ท�าใหเกดการอดตนทางเดนหายใจหรอของเลนทมสายยาวซงอาจรดพนคอเดก รวมทงของเลนทมคม

ทงหลาย

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

55

การเลอกพเลยงเดก ปจจบนภาวะสงคมและเศรษฐกจท�าใหลกษณะครอบครวเปนแบบครอบครวเดยวมากขนพอแม

ตองท�างานนอกบานพเลยงจงมบทบาทส�าคญยงตอการมสวนรวมในการพฒนาลกของเราใหเจรญเตบโต

พฒนาไปในทางทพงประสงค

ถาพอ-แมเลอกได พเลยงเดกควรมคณสมบตดงน

1. อายไมนอยกวา18ปบรบรณ

2. มความรอยางนอยจบการศกษาภาคบงคบ9ปและเปนผใฝรใฝเรยน

3. ผานการอบรมหลกสตรการเลยงดเดกตามหลกสตรมาตรฐานการชวดการเลยงดเดกอายนอย

กวา3ปกอนเรมปฏบตงานภายใน3เดอน

4. ไมเปนผมความประพฤตเสอมเสยหรอบกพรองในศลธรรมอนด

5. ไมมประวตการกระท�าผดตอเดกหรอละเมดสทธเดก

6. ไมเปนผรบโทษจ�าคกโดยค�าพพากษาถงทสดใหจ�าคกเวนแตความผดลหโทษหรอความผด

ทท�าโดยประมาท

7. มสขภาพแขงแรงผานการตรวจสขภาพกอนปฏบตงานทงนตองมใบรบรองแพทย และตอง

ตรวจสขภาพอยางนอยปละ2ครง

8. มสขภาพจตดไมเปนผวกลจรตหรอจตฟนเฟอนไมสมประกอบและไมเปนผตดสารเสพตด

9. มระดบวฒภาวะและบคลกลกษณะเหมาะสมทงทางดานจตใจอารมณสงคมมความตงใจจะ

ปฏบตตอเดกดวยความรกความออนโยนทจะเอออ�านวยตอการท�าหนาทดแลเดกไดอยางเหมาะสม

10.เปนบคคลทมความรกเดกมอปนสยสขมเยอกเยนและมความขยนและอดทน

ครอบครวใหญจดการอยางไรด การอยกนเปนครอบครวใหญทมปยาตายายพปานาอานน ถามองในแงดกสงผลใหเดกมโอกาส

มากขนในการทจะไดพดคยและมปฏสมพนธกบผอนไดหลากหลายเคยมการศกษาพบวาเดกทอยใน

ครอบครวขยายมพฒนาการทดกวาเดกทอยในครอบครวเดยว0.5เทาถามองมมกลบบางครงการอยใน

ครอบครวใหญสรางปญหาไดมากทเดยวเชนการอบรมเดกทมบรรทดฐานทแตกตางกนโดยเฉพาะปยา

ตายายมกจะมความผอนปรนกบหลานและหากปยาตายายมาออกค�าสงใหพอแมท�าตามท�าใหพอแม

ไมมอ�านาจและอสระในการปกครองลกลกเองจะไมเคารพเชอฟงพอแมเนองจากเหนวาพอแมกเหมอน

ตนเองทตองอยภายใตค�าสงของปยาตายายการฝกวนยจะเปนไปไดยาก

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

56

ดงนนพอแมควรขอความรวมมอจากปยาตายายดวยความเคารพและนอบนอมเพอใหไดเดกทจะเตบโต

เปนคนดและมระเบยบวนยถาทกคนในครอบครวปกครองเดกดวยกฎระเบยบเดยวกนการอบรมเลยง

ดเดกจะงายมากขนทเดยว

วนยเรมทบาน การฝกฝนลกในเรองการกนการนอนการขบถายความรบผดชอบในการดแลตวเองการแปรง

ฟนอาบน�าแตงตวการเขาหองน�าการท�าความสะอาดการชวยตวเองในการกนอาหารการเกบของ

เลนเปนตนทงหมดเปนรากฐานส�าคญทพอแมตองมงเนนใหลกฝกหดท�าดวยตวเองมากทสด

การเขาไปชวยเหลอจนเกนความพอด กลบกลายเปนการเขาไปขดขวางพฒนาการในการเรยนร

และพฒนาความสามารถในดานตางๆของเดกอยางรเทาไมถงการณ

(อานเพมเตมในบทท2พฒนาการดานบคลกภาพและคณธรรม)

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

57

เตรยมลกไปโรงเรยน สงทพอแมควรเตรยมลกเพอการจากบานไปใชชวตในโรงเรยนมรายละเอยดอยางนอย3ขอคอ

1. อายเดก ในการฝกฝนเพอพฒนาความสามารถของลกนน ยงลกเลกเทาไร ยงตองการการ

ฝกฝนใกลชดโดยฝกซ�าๆและคอยใหก�าลงใจเปนระยะลกทถกฝกฝนมาดจะมความสามารถชวยเหลอ

ตวเองไดระดบหนงมความสามารถในการแยกจากสถานทและคนทคนเคยกาวไปสโรงเรยนอาศยความ

ไววางใจในคนอนโดยเฉพาะครจนสามารถเลยนแบบและเรยนรตอไปไดอายจงมไดบอกถงความพรอม

ของลก

2. โรงเรยน การตดสนใจเลอกโรงเรยนอนบาลควรตงอยบนรากฐานของความสามารถของลก

ใกลบาน เดนทางไมล�าบาก มอตราสวนของครตอนกเรยนอยางนอย 1:15-20 คน มสภาพแวดลอมท

เหมาะสมกบการเรยนรของเดกเชนสนามเดกเลนมตนไมรมรนไมมอนตรายของเลนมากพอและม

ประโยชนในการเรยนรเปนตนและทส�าคญคอไมควรมหลกสตรทเนนแตการเรยนมากเกนไป

3. ความสามารถในตวลกอาจเปนความสามารถทตดตวมาตงแตเกดเชนความอยากรอยาก

เหนความอยากทจะเลยนแบบฯลฯหรอความสามารถทไดมาจากการเลยงดเชนการใชมอการเลน

การพดสอภาษาเปนตน

สงทตองฝกฝนเตรยมลกกอนไปโรงเรยน

1. การชวยเหลอตนเองลกควรชวยเหลอตวเองไดในเรองพนฐานเชนการตดกระดมการถอด

เสอกางเกงการเขาหองน�าการกนขาวการแปรงฟนการอาบน�าเชดตวเปนตนเพราะเมอเดกไปอย

รวมกนเดกทมความสามารถจะรสกภาคภมใจและกลาทจะไปชวยเหลอเพอนๆซงตรงขามกบเดกทชวย

เหลอตวเองไดนอยซงจะตองรอคณคร หรอพเลยงมาชวยท�าใหมองเหนวาตวเองไรความสามารถ และ

อาจตดอยกบการพงพาผอน

2. การเลนกบผอนพอแมควรเตรยมฝกฝนการเลนของลกในขนพนฐานเชนเลนซอนหาวงไล

จบ จระเขขนบก เปนตน ใหเดกเรยนรวธการเลนและฝกใหเลนอยในกตกา การทตองเลนอยในกตกา

เทากบเปนการขมความรสกทตองการเอาชนะ ยอมรบกตกาและความพายแพไดเพอความสนกของคน

กลมใหญ ดงนนพอแมจงเปนผฝกทมความส�าคญยงเพราะในบานทฝกฝนด เดกจะสามารถไปเลนกบ

เพอนไดสนก แตบานทยอมใหลกเอาชนะอยตลอดเวลาในการเลนหรอยอมใหลกเปลยนกตกาใหตวเอง

ไดเปรยบสดทายจะท�าใหเขากบเพอนๆไดยาก

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

58

3. ความสมพนธระหวางมอกบตา การใชชวตในโรงเรยนทงในหองเรยนและนอกหองเรยน

จ�าเปนตองอาศยรากฐานการใชมอทด ในการเขยนหนงสอวาดรประบายสพบกระดาษเลนของเลน

ลางมอแตงตวฯลฯและจะตองมการท�างานประสานกนระหวางมอกบตาและมอสองขางตองชวยกน

ท�างานรวมกนไดการโยนลกบอลการทอยกองเปายงฉบการตปงปองตแบดมนตนตางกตองใชมอท

ท�างานไดคลองพอแมตองฝกใหลกใชมอไดคลองทงสองขางเชนใหลกตกขาวกนเองถอดกระดมใสเสอ

ใสรองเทาแปรงฟนหวผมฯลฯ

4. การใชกลามเนอใหญ ชวงวยทลกอยไมนงทสด อยในชวงอนบาล จงเปนชวงทควรมการ

สงเสรมการออกก�าลงกายและการเลนกลางสนามใหมากทสดเชนการวงถบจกรยานเตะบอลวายน�า

เปนตนนอกจากจะท�าใหกลามเนอแขนขาเตบโตแขงแรงท�างานไดคลองแลวการออกก�าลงกายยงเปน

พนฐานในการคลายเครยดของชวตเดกนกเรยนไดอยางงายๆดวย

5. การพดและการสอภาษาทอาย3ปเดกจะมความสามารถน�าค�าตางๆมาผสมจนพดออกมา

รเรองสรางประโยดพดไดเขาใจเนอหาไดมากเกนครงการฝกพดยงคงตองด�าเนนตอไปทงทบานและท

โรงเรยนในบรรยากาศทสบายๆเปนกนเองความสามารถในการพดและสอความหมายจะพฒนาไดใกล

เคยงผใหญทอาย7ปนอกจากพอแมและคณครจะฝกสอนใหพดเปนแลวยงตองฝกใหเดกกลาพดดวย

6. การจดการกบอารมณของตวเองความกงวลในการพลดพรากจากคนทรกเปนความกงวลพบ

ไดเปนปกตในชวงวย9เดอนถง3ปหลงจากนนลกจะสามารถพมพภาพพอแมเอาไวในใจรวมกบความ

รสกมนใจในความรกทพอแมมใหเพอทจะใชในการเดนจากพอแมมาอยกบคนแปลกหนาทโรงเรยนระ

ยะแรกๆอาจท�าไดไมดพอจงมกพบการรองไหจะกลบบานกอดแมเอาไวไมยอมใหจากไปพฤตกรรมเชน

นพบไดในชวงสองอาทตยแรกของการไปโรงเรยนถอวาเปนเรองปกตยงเดกถกเลยงใหชวยเหลอตวเอง

ไดนอยตองพงพาพอแมตลอดเวลาทตองใชเวลาในการปรบตวนานกวา2สปดาหจดออนทพบไดบอย

กคอเมอพอแมเหนลกรองไหมากหรอไมยอมไปโรงเรยนบางครงกใจออนยอมใหหยดเรยนหรอกลบมา

จากโรงเรยนกยงตามใจเพมขนเพอชดเชยกบความเสยใจของลกทตองจากบานกจะยงท�าใหเกดปญหา

ตามมาไมรจบ

7. การปรบตวการไปโรงเรยนจงเปนแบบฝกหดทยงใหญส�าหรบชวตเดกวย3ขวบเพราะจะ

ตองไปพบกบคนหรอเหตการณทอาจไมไดดงใจและไมเหมอนสงทเคยพบทบาน รสชาตของอาหารก

เปลยนไปสภาพแวดลอมไมเหมอนเดมมกฎกตกาทแตกตางไปจากทบานมเรองตองขมใจมากมายถง

เวลาเลนจงจะเลนได ถงเวลาเรยนกตองเรยน แตถาอยในบรรยากาศสบายๆ และคณครทใจด เทานก

สามารถท�าใหเดกสวนใหญปรบตวปรบใจใหเขากบสภาพใหมไดในทสดการเขาโรงเรยนอนบาลจงเปน

เหตการณหนงในการสรางรากฐานการปรบตวทส�าคญ

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

59

การดแลผวในทารก ผวหนงเปรยบเสมอนเกราะปองกนทธรรมชาตสรางขนเพอคมครองรางกายใหปลอดภยจากสง

แวดลอมทเปนอนตรายเชนเชอโรคแสงแดดฝนละอองสารเคมฯลฯดงนนผวหนงจงเปรยบเสมอน

กระจกเงาแสดงใหเหนถงสขภาพของรางกายดวย

ผวของเดกทารกจะบอบบางกวาในผใหญและการท�างานของตอมเหงอและตอมไขมนยงไมด

สมบรณจงตองมการดแลเปนพเศษ เมอแรกเกดผวจะถกปกคลมดวยไขเหนยวๆสเทาปนขาวซงไขน

ประกอบดวยไขมนจากตอมไขมนปนกบเซลลผวหนงทตายแลวและหลดลอกออกมาหนาทของไขนจะ

คอยปองกนไมใหเชอโรคหรอสารระคายเคองซมเขาสผวหนงการดแลคอการใชน�าอนเชดไขออกเบาๆ

เทานน

ผวทารกแรกเกดประกอบดวยเซลลชนหนงก�าพราและหนงแท มตอมไขมน ตอมเหงอเหมอน

ผวหนงผใหญแตผวทารกแรกเกดบางกวาการท�างานของตอมไขมนและตอมเหงอยงไมสมบรณเทากบ

ผใหญจงเกดผดหรอตมพองใสไดงายนอกจากนการท�างานของระบบภมตานทานตอเชอโรคยงไมสมบรณ

และสะดอยงเปนรอยเปดซงสามารถเปนทางเขาของเชอโรคได ทารกจงมโอกาสตดเชอทผวหนงไดงาย

ดงนนตองลางมอใหสะอาดกอนอมหรอสมผสเดกทารก

การดแลผวทารกตางจากผใหญ

ดงไดกลาวขางตนวาผวทารกแรกเกดบางกวาผวหนงผใหญ ดงนนการดดซมของทใชสมผส

ผวหนงจงเกดไดงาย จงตองระวงการใชยาทาผวหรอสบทมสวนผสมของสารฆาเชอแบคทเรย เชน สบ

ยาPhisohexTMทมสวนผสมของHexachloropheneเพราะมรายงานในตางประเทศวาท�าใหทารก

เกดอาการชกได

เสอผาควรใชผาเนอนมและบางเบา ควรเปนผาฝายชนดโปรงบางหรอผาใยปาน ระบายอากาศ

ไดดไมควรใชผาเนอแขงเชนผาไนลอนผาใยสงเคราะหผาขนสตวเนองจากระบายอากาศไดไมดนก

จะท�าใหอบรอนเกดผดผนคนงายในการท�าความสะอาดไมควรใชผงซกฟอกทวไปแตควรใชผลตภณฑ

ส�าหรบเดกออนเนองจากถาลางออกไมหมดสารเคมทตกคางจะท�าใหเกดผวหนงอกเสบไดงาย

การดแลผมในทารกทเกดใหมจะมไขหรอสะเกดหนาบนศรษะซงเปนเรองธรรมชาต เกดจาก

ฮอรโมนของแมกระตนตอมไขมนใหท�างานมากกวาปกตดงนนจงควรดแลดวยการทาดวยน�ามนมะกอก

และสระดวยแชมพส�าหรบเดกวนละ1ครงไมควรแกะสะเกดออกเพราะจะท�าใหเลอดออกหรอมแผล

ไดงายถามผนอกเสบมน�าเหลองควรพาทารกไปพบแพทย

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

60

การเลอกสบแชมพแปงผลตภณฑใหความชมชนส�าหรบทารก

การทจะตดสนใจเลอกใชผลตภณฑชนดใดนนควรมหลกดงน ผลตภณฑส�าหรบเดกควรจะ

ปราศจากน�าหอมและสารปรงแตงเชนสซงท�าใหเกดอาการแพระคายเคองไดงายสบควรจะมฤทธเปน

ดางนอยกวาสบทวไปหรอมความเปนกรดดางเทาๆกบผวควรใชผลตภณฑทเหมาะกบผวทารกไมแนะน�า

ใหใชสบยาท�าความสะอาดผวหนงทารกทปกตเพราะผวหนงเดกปกตทไมมรอยแผลโอกาสทเชอโรคจะ

เขาสผวหนงเกดไดนอยอยแลวการดแลผวจงเนนถงความสะอาดเทานนแชมพสระผมสามารถเลอกใช

เปนชนดเดยวกบทท�าความสะอาดผวไดและควรเลอกผลตภณฑทผานการทดสอบวาระคายเคองตอเยอ

บตานอย

การทาแปงอาจมประโยชนในการลดการเสยดสในบรเวณขอพบไดแตควรเลอกแปงทเนอเนยน

ละเอยดและระวงการทาทหนาเกนไปเนองจากแปงอาจจบตวเปนกอนและตองระมดระวงการทาบรเวณ

ใบหนาเนองจากเดกอาจสดฝนแปงเขาปอดได

โดยทวไปผลตภณฑของเดกมสวนประกอบและคณภาพในแตละบรษทไมตางกนมากเพราะตอง

ผานการทดสอบวามคณสมบตเหมาะส�าหรบทารกจรงหรอไมแตในรายทมปญหาวาใชแลวเกดผนระคาย

เคองอาจเนองจากสภาพผวของทารกแตละรายสารประกอบอนๆทผสมเชนสารกนบดดงนนไมวาจะ

ใชผลตภณฑใดควรเลอกผลตภณฑส�าหรบทารกเทานนนอกจากนไมแนะน�าใหฟอกสบและใชน�าอนมาก

เกนไปเพราะจะท�าใหผวแหงการทาผลตภณฑใหความชมชนหลงอาบน�าจะชวยใหสภาพผวของทารกชม

ชนและลดการระคายเคองไดมากขน

ความผดปกตของผวทารกซงหายเองได

1. การลอกของผวปกตผวทารกจะลอกเปนขยไดประมาณ24-36ชวโมงหลงคลอดและจะ

หายเปนปกตภายในสปดาหแรกแตในเดกคลอดกอนก�าหนดผวอาจลอกนานถง2-3สปดาหถาพบวา

ผวลอกตงแตแรกเกดทนทถอวาผดปกตซงพบไดในทารกคลอดเกนก�าหนดภาวะขาดออกซเจนในครรภ

หรอโรคดกแด

2. ภาวะปลายมอปลายเทาเขยวทารกทรองไหและกลนหายใจอาจพบบรเวณมอเทาและรม

ฝปากมสเขยวคล�าได เกดจากหลอดเลอดแดงสวนปลายหดตว ตองแยกจากภาวะเขยวซงเกดจากโรค

หวใจทจะเขยวทงตวและเกดตลอดเวลา

3. ผวลายพบเปนลายสแดงคลายตาขายมกพบทล�าตวแขนและขาเหนชดเมออยในทอากาศ

เยนและเมอไดรบความอบอนลายจะหายไปเอง

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

61

4. ผดเกดจากการอดตนของตอมเหงอพบบอยในทารกเพราะการท�างานของตอมเหงอยงไม

สมบรณอาจเหนเปนตมใสผนงบางแตกงายหรอเปนตมแดงมกพบบรเวณทมตอมเหงอมากไดแกหนา

ผากไรผมหลงบรเวณขอพบของแขนการดแลรกษาไดแกพยายามหลกเลยงอากาศทรอนจดสวม

เสอผาโปรงบางอาจเชดตวหรอใชยาคาลาไมนทาท�าใหผวหนงเยนเหงอระบายไดดขน

5. สวในทารกแรกเกดลกษณะเปนตมนนแดงหรออาจพบเปนหวสวพบบอยบรเวณหนาแกม

ทงสองขาง มกเปนตงแตอาย 2-4 สปดาหหลงคลอดพบในเดกชายมากกวาเดกหญง สาเหตเกดจาก

ฮอรโมนแอนโดรเจนจากมารดามากระตนตอมไขมนใหท�างานมากกวาปกตการรกษาจะพจารณาในราย

ทรนแรงในรายทเปนนอยผนจะหายไดเอง

การตรวจสขภาพและการสรางเสรมภมคมกนโรค ก�าหนดการดแลสขภาพเดกวยแรกเกด-3ปผปกครองควรพาเดกมาพบแพทยเพอตรวจสขภาพ

ทงหมด8ครงคอเมออายแรกเกดถง7วน,1,2,4,6,9-12,18เดอน,2,21/2,และ3ปซงมราย

ละเอยดดงน

1. ซกประวตและตรวจรางกายเพอคดกรองโรค

2. การตรวจพฒนาการ

3. การประเมนการเจรญเตบโต

4. การสรางเสรมภมคมกนโรค

5. การใหค�าปรกษาแนะน�าในเรองโภชนาการและการออกก�าลงกาย การฝกฝนเลยงด การสง

เสรมพฒนาการ การปองกนอบตเหต การสงเสรมบทบาทพอแมในการเลยงเดก การจดการกบปญหา

ตามวยเชนปญหาการกนปญหาการนอนปญหาการขบถายเปนตน

6. การตรวจฟนและการสงเสรมสขภาพฟน เดกทกคนควรไดรบการตรวจสขภาพชองปากและ

ฟนโดยทนตแพทยทอาย1-2ป 7. การตรวจคดกรองทางหองปฏบตการ 7.1 ทารกแรกเกดทกรายจะไดรบการตรวจคดกรองเพอหาภาวะบกพรองฮอรโมนไทรอยด 7.2 การตรวจคดกรองการไดยนตงแตแรกเกด-อาย6เดอนโดยเฉพาะอยางยงในกลมทมความเสยงตอการไดยนบกพรองเชนทารกคลอดกอนก�าหนดทารกทตองรบการรกษาในหองทารกแรกเกดวกฤตทารกทตองใสทอชวยหายใจเปนตน 7.3 ตรวจเลอดเพอประเมนภาวะโลหตจางทอาย6-12เดอน 7.4 แพทยจะพจารณาสงตรวจเพมเตมเฉพาะในเดกทมปจจยเสยงเชนภาวะเสยงตอการเจบปวยจากวณโรคHIVการสมผสสารตะกวภาวะโภชนาการเกนหรอภาวะทพโภชนาการหรออนๆเปนตน

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

62

การใหวคซนในเดก2ขวบปแรก:เดกทกคนควรไดรบการฉดวคซนปองกนโรคทอนตรายดงตอไปน

วคซน อาย จ�านวนครง

บซจปองกนวณโรค แรกเกด 1

ตบอกเสบบ แรกเกด,1-2และ6เดอน 3

คอตบไอกรนบาดทะยกโปลโอ 2,4,6และ18เดอน 4

หดหดเยอรมนคางทม 9-12เดอนและ2½ป 2

ไขสมองอกเสบ 12เดอนและ2ป 2

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

63

ก�าหนดการดแลการฉดวคซนเดกไทย โดยสมาคมโรคตดเชอในเดกแหงประเทศไทย 2560

ราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

64

การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ

65

บทท 6ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

ปญหาการนอน ลกนอนไมหลบเมอไมมสถานการณบางอยางทชวยใหหลบ

พอแมไมควรฝกใหลกเรยนรทจะหลบภายใตสถานการณบางอยางเชนดดนมอมหรอเขยาตว

จนลกหลบในออมกอดของพอแม เพราะจะท�าใหลกไมเคยฝกกลอมตวเองจนหลบเองไดทงชวงเรมตน

ของการนอนหลบหรอเมอตนกลางดกหากไมมสถานการณเหมอนๆเดมสงผลใหลกตนนานตอนกลาง

คนและจะท�าใหทงลกและพอแมนนนอนหลบไมเพยงพอตามมา

การปรบพฤตกรรม

พอแมจ�าเปนตองก�าหนดตารางการนอน และกจวตรประจ�าวนกอนนอนใหชดเจน โดยตองท�า

อยางสม�าเสมอเหมอนๆกนทกวนซงการปรบพฤตกรรมเมอลกตนกลางดกแลวไมสามารถหลบตอเอง

ไดม2วธคอพอแมงดการชวยเหลอขณะลกจะหลบและตนตอนกลางคนโดยปลอยใหลกรองไหจน

กระทงหลบไปเองตอนกลางดกหรอใชวธคอยเปนคอยไปโดยเนนใหพอแมวางลกบนเตยงนอนขณะงวง

แตยงไมหลบสนทลดการชวยเหลอเมอลกตนกลางดกซงจ�าเปนตองคอยๆรอเวลาในการเขาไปหาลก

และลดระยะเวลาทอยกบลกลงเมอตนกลางดก ซงลกจะตนแลวรองไหกลางดกนานแคไหนนน ขนอย

กบพนฐานทางอารมณของลกและความอดทนของพอแม

ในลกทอายประมาณ1ขวบพอแมควรฝกใหลกนอนไปพรอมกบสงทสามารถชวยใหลกหลบเอง

ไดในชวงเรมตนของการนอนหลบหรอเมอตนกลางดกเชนผาหมผนโปรดตกตาเปนตนรวมทงพอแม

ควรกลาวชมเชยเมอลกสามารถกลอมตวเองจนหลบไดซงสงส�าคญของการปรบพฤตกรรมตางๆไดแก

พอแมจ�าเปนตองมความสม�าเสมอในการปรบพฤตกรรม และจะตองเตรยมพรอมวาลกอาจมปญหา

พฤตกรรมมากขนไดหลงจากการปรบพฤตกรรมในชวงแรกๆ

ไมยอมเขานอน

ควรฝกทารกใหนอนอยบนทนอนของเขาตงแตแรกคอยลบตวลบหลงใหหลบไปเองโดยไมตอง

อมขนมาตงแตแรกเกดเลยกไดท�าซ�าๆทกๆครงสดทายทารกกจะเคยชนกบการเขานอนแบบทพอแม

สอน

ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

66

สาเหตทลกไมยอมเขานอนในชวงเวลากลางคน

1. นอนมากไปในชวงเวลากลางวนท�าใหไมงวง

2. ขาดการออกก�าลงกาย

3. วางกฎเกณฑไมชดเจนไมสม�าเสมอเชนใหนอนดกในวนหยดแตใหนอนหวค�าในวนทพอ

แมท�างานเปนตน

การปรบพฤตกรรม

พอแมไมควรปลอยใหลกนอนมากไปในชวงเวลากลางวน และควรพาลกไปออกก�าลงกายอยาง

สม�าเสมอจะชวยสงเสรมสขนสยการนอนทดใหแกลกไดส�าหรบสาเหตท3พอแมควรตงกฎกตกาอยาง

เหมาะสม ลดความสนใจหากลกมพฤตกรรมเขานอนลาชากวาก�าหนด รวมกบจ�าเปนตองปรบกจวตร

ประจ�าวนกอนนอนใหชดเจนสม�าเสมอและใหแรงเสรมทางบวกหากลกรวมมอนอกจากนพอแมควร

คอยๆ ฝกใหลกเขานอนใกลเวลาทนอนหลบจรง โดยคอยๆ ปรบเวลาเขานอนใหใกลเวลาเขานอนเปา

หมายมากทสด

ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

67

ปญหาการขบถาย ทองผก

หมายถงการถายอจจาระแขง เสนผานศนยกลางขนาดใหญหรอมความยากล�าบากในการถาย

อจจาระบางครงอาจมเลอดปนในอจจาระหรอมแผลบรเวณทวารหนกหรอมการคงคางทผดปกตของ

อจจาระเปนปญหาทพบไดบอยสวนใหญไมไดเกดจากความผดปกตของล�าไส

การกนนมผสมมโอกาสทจะเกดอาการทองผกมากกวากนนมแมเชอวาไขมนในนมผสมจะรวมตว

กบแคลเซยมในนมเกดเปนกอนแขงในอจจาระท�าใหไมอยากถายอจจาระและเวลาจะถายอจจาระจะ

รองวนวายมากเพราะรอยแผลบาดทรกนพอแมไมควรทงปญหาไวนานจนท�าใหลกไมอยากถายอจจาระ

เพราะจะยงท�าใหทองผกเปนมากขนพอแมควรเพมผกหรอผลไมในอาหารประจ�าวนของลกถาเปนมาก

ควรปรกษาแพทย

สาเหตทลกทองผก

1. กนอาหารไมเหมาะสมกนแตนมไมยอมกนขาวและผกการกนนมทไมถกสดสวนหรอดมน�า

นอยเปนตน

2. สภาวะแวดลอมเปลยนแปลงเชนการเขาโรงเรยนใหมการเปลยนทอยใหมและเดกยงปรบ

ตวไมไดหรอการทลกถกบบบงคบในการฝกขบถาย

3. ชอบกลนอจจาระบอยๆสบเนองมาจากการเจบกนจากอาการทองผกเรอรง

4. การใชยาบางอยางเชนยากนชกยาลดกรดทมสวนผสมของอลมเนยมยาตานมะเรงบางตวเปนตน

5. โรคบางอยางทน�ามาดวยอาการทองผก เชนโรคทมไทรอยดฮอรโมนต�า เดกมกมปญหา

พฒนาการชารวมดวยฯลฯหากสงสยโรคดงกลาวควรพาลกไปพบแพทย

วธการแกไข

1. ถาลกอาย1-3เดอนยงกนนมแมและนมผสมควรงดนมผสมทงหมดถาไมดขนใหน�าสมคน

โดยไมตองเจอจางถาอจจาระลกยงแขงใหเปลยนเปนน�าลกพรน

2. แนะน�าใหลกกนอาหารทมกากใยมากขนเชนผกผลไมธญพชและดมน�ามากๆ

3. ฝกนงอจจาระทกวนหลงอาหารเชาเยนนานครงละ5-10นาทพอแมควรท�าบนทกไวทกครง

พรอมทงใหค�าชมเชยเมอลกท�าไดหากลกตานการใชกระโถนควรเวนไปสกระยะกอนรอจนกวาลกจะ

พรอมแลวคอยฝกใหม

4. การใชยาระบายหรอยาสวนควรอยภายใตการดแลของแพทย

ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

68

ทองเสย

ทองเสยหรออจจาระรวงเฉยบพลนหมายถงการถายอจจาระเหลวอยางนอย3ครงตอวนหรอ

ถายมมกหรอปนเลอดอยางนอย1ครงหรอถายเปนน�าจ�านวนมากกวา1ครงขนไปในเวลา1วน

สาเหตทลกทองเสย

1. เกดจากการตดเชอบางชนดอจจาระคอนขางเหลวถายเปนน�าพงกนแดงและเดกอาจมอาการ

ทองอดรวมดวย

2. การดดซมสารอาหารบางอยางทผดปกตไปเดกจะเรมดวยอาการทองเสยอาจมอาการเรอรง

มากกวา2อาทตยควรรบพามาพบแพทย

แนวทางการแกไข

ใหเรมกนสารน�าทดแทนไดตงแตเรมถายโดยทลกยงไมมอาการขาดน�าลกทกนนมแมใหกนนมแม

ตอไปในลกอายเกน4เดอนทเคยกนขาวแลวใหกนโจกใสเกลอครงละนอยและบอยๆถาอจจาระนม

เหมอนเสนยาสฟนแสดงวาลกหายแลวใหกนอาหารปกต

หากลกมอาการแสดงของการขาดน�าเชนกระหายน�าปากแหงถายเปนน�ามากใหกนสารน�าท

เตรยมในบานเชนน�าขาวใสเกลอหรอน�าตมสก8ออนซ(1แกว)ผสมน�าตาลทราย2ชอนชาปาดผสม

เกลอ2หยบมอหากมผงโออารเอส(ORS)ควรผสมน�าตมสกตามทแนะน�าขางซองชงใหลกดมบอยๆ

แลวพามาพบแพทยหากอาการยงไมดขนหรอมไขสงรวมดวยหรอมอาการขาดน�ามากขนเชนตาโหล

ปสสาวะนอยลงกนไมไดเปนตน

ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

69

ปญหาการกน จะใหเลกนมมอดกไดอยางไร

ควรฝกตงแตเลก และคอยเปนคอยไป โดยธรรมชาตเดกวย 2-3 เดอนแรกจะตนบอย กนบอย

เพราะวงจรการนอนยงไมแนนอนความจของกระเพาะอาหารยงเลกจงหวบอยเมอโตขนวงจรการนอน

จะเหมอนผใหญเรมนอนไดนานขนกระเพาะอาหารกโตขนดงนนจะลดนมมอดกตงแตอาย3-4เดอน

และเมออายประมาณ6เดอนเดกสวนใหญมกสามารถนอนกลางคนไดนานขนแลวเดกกจะเลกกนนม

มอดกไดเมออาย6เดอนโดยจะนอนกลางคนไดนานตดตอกน4-5ชวโมงโดยไมตองตนมากนนม

ในชวงอาย1-3เดอนใหลกเขานอนเปนเวลาควรฝกใหลกหลบไดดวยตวเองโดยไมตองใหกนนม

จนหลบขณะตนขนกลางคนกจะชนกบการหลบไดเองไมรองขอนมแตถาอมหรอใหดดนมจนหลบเมอ

ตนกจะชนกบการปฏบตดงกลาว

ตดขวดนม

ใหเรมจากพอแมตงใจจะใหเดกเลกกนนมขวดใหได และใจแขง ฝกใหลกกนนมจากแกวในตอน

กลางวนกอน แลวคอยฝกใหเลกนมมอดก โดยคอยๆ ลดปรมาณจนเลกได และเปลยนจากดดนมกอน

นอนเปนดมนมกอนนอน

เวลาพาไปนอกบานในชวงกลางวนไมควรเอาขวดนมไปดวยใหดมนมดมน�าจากแกวเสรมดวย

การเลานทานเกยวกบการเลกขวดนมเชน“บายบายขวดนม”“หนอยากมฟนสวย”ฯลฯถาท�าทกวธ

แลวลกยงเลกไมไดกอาจใชวธ“ทนททนใด”เกบอปกรณเกยวกบการกนนมขวดออกจากบานกคงตอง

รองไหกนสก2-3วนเดกบางคนกสามารถเลกไดอยาลมชมลกดวยถาเขาท�าได

จะรไดอยางไรวานมทใหลกกนมการเตมน�าตาลพเศษ

ในตลาดเมองไทยนมผสมส�าหรบเดกเลกกนหลงอาย6เดอนสวนใหญจะมรสหวานกอนเลอก

นมใหลกใหอานฉลากกอนถามการเตมน�าตาลเพมไปจากน�าตาลธรรมชาต ไมวาจะชอซโครสกลโคส

คอรนไซรบน�าผงไมควรเลอกซอใหลกกนแมแตเครองดมทใชในการ

เลยงดเดก มปรมาณความหวานมาก ไดแก น�าสม (20%) น�าอดลม

(17%)นมเปรยว(11%)นม/นมกลองเตมน�าตาล(9%)จงมโอกาส

ตดรสหวานแตเยาววยปรมาณน�าตาลในเครองดมทเหมาะสมนาจะอย

ท5-7%

ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

70

ปญหาพฒนาการ พดชา

เดกพดชาหมายถงเดกทไมสามารถพดค�าทมความหมาย1ค�าเมออาย18เดอนหรอไมพดค�า

2ค�าตอกนเมออาย2ขวบหรอไมสามารถพดใหผอนเขาใจไดทอาย3ปหรอมพฒนาการดานภาษา

ถดถอยเชนลกเคยพดค�าบางค�าไดแลวไมพดอกไมวาอายใดกตามหรอสงสยวาลกจะไมไดยนควรพา

ลกมาปรกษาแพทยเพอหาสาเหตและแกไขตงแตตนเนองจากภาษาเปนพฒนาการดานทมความสมพนธ

กบระดบเชาวปญญาของเดกมากทสด

สาเหตของเดกพดชา

1. เดกไดรบการเลยงดอยางไมเหมาะสมเชนเดกทถกเลยงดอยางปลอยปะละเลยทพบบอย

ไดแก การปลอยใหเดกไดรบสออเลกทรอนกสผานจอตงแตอายนอยๆ เปนปรมาณมากตามล�าพง ถก

ทอดทง ไมคอยมคนเลน พดสอสาร หรอมปฏสมพนธทางสงคมรวมกบผอน จงขาดการกระตนอยาง

เหมาะสมจากสงแวดลอมนอกจากนเดกอาจมพฒนาการดานอนลาชารวมดวยเชนเดนชากลามเนอ

มดเลกลาชาไมคอยสนใจสงแวดลอมชวยเหลอตวเองลาชาไดประวตการเลยงดทไมเหมาะสมซงเมอ

ปรบเปลยนการเลยงดเดกจะมพฒนาการทดขนอยางเหนไดชดเจน

2. การไดยนบกพรองท�าใหเดกพดชาและไมตอบสนองตอเสยงเชนไมหนตามเสยงเรยกไม

สะดงเมอมเสยงฟารอง หรอปดประต เดกกลมนมกใชภาษาทาทางมากขนเพอชวยในการสอสาร เชน

มองหนาสบตามากเวลาพดดวยจะพยายามจองปากซงหากพอแมกงวลวาลกอาจไมไดยนเสยงจ�าเปน

ตองพาไปปรกษากมารแพทยเพอไดรบการตรวจการไดยนอยางละเอยดตอไป

3. ภาวะพฒนาการลาชาหลายดานจะพบภาวะพดชารวมกบพฒนาการดานอนๆลาชาดวย

อกอยางนอย1ดานเชนเดนชาการท�างานของตาและมอในการแกปญหาชากวาวยชวยเหลอตวเอง

ไดนอยบางรายมรปรางหนาตาทผดปกตอยางเหนไดชดพอแมกควรพาลกมาปรกษาแพทยเพอหาสาเหต

และวางแผนการดแลรกษาอยางเหมาะสมตอไป

4. เดกทมพฒนาการดานภาษาและการพดสอสารลาชาเพยงอยางเดยวในขณะทมพฒนาการ

ดานอนๆ ปกต จดอยในกลมเดกพดชาปากหนก ซงมกมประวตในครอบครวพดชารวมดวย เดกอาจม

พฒนาการดานการแสดงออกทางภาษาลาชาเพยงอยางเดยวหรอมทงพฒนาการดานการแสดงออกทาง

ภาษาและดานความเขาใจภาษาลาชารวมดวยนอกจากนเดกมกมประวตไดรบการเลยงดอยางไมเหมาะ

สมตามทระบไวขางตนดวยซงจะท�าใหเพมความเสยงตอการมพฒนาการดานภาษาและการพดสอสาร

ลาชามากขน

ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

71

5. กลมอาการออทสตกเดกมกอยในโลกสวนตวเรยกชอไมหนไมคอยชนวเพอบอกสงทสนใจ

ไมสบตาไมน�าสงของมาอวดหรอโชวใหพอแมดไมรบรความรสกและอารมณของผอนไมมความสนใจ

ในเดกคนอนชอบเลนคนเดยวไมเลนสมมตเชนปอนอาหารตกตาหรอเลนเลยนแบบตางๆไมพดสอสาร

มภาษาของตนเองชอบพดตามแตไมเขาใจความหมายบางรายพดภาษาเลยนแบบโฆษณาไดเปนประ

โยคยาวๆแตจะไมเขาใจมพฤตกรรมซ�าๆและมความสนใจจ�ากดเบยงเบนความสนใจยากและปรบตว

ยากกบสงแวดลอมใหมๆปจจบนมเครองมอคดกรองภาวะออทสตกในเดกอาย18-48เดอนฉบบภาษา

ไทยซงเปนแบบสอบถามModifiedChecklistforAutisminToddlers(M-CHAT)จ�านวน23ขอใช

เวลาในการตอบประมาณ5นาทซงสามารถดาวโหลดไดทhttp://mchatscreen.com/wp-content/

uploads/2015/05/M-CHAT_Thai.pdfหากพอแมตอบแบบสอบถามแลวควรปรกษากมารแพทยหรอ

แพทยผเชยวชาญเพอชวยแปลผลอยางถกตองตอไป

แนวทางการแกไข

1. ควรพาลกไปพบกมารแพทยเพอวเคราะหหาสาเหตเบองตนและแนวทางแกไขรวมถงพจารณา

สงปรกษาแพทยผเชยวชาญถาพบสาเหตทซบซอนและตองการการรกษาและตดตามอยางเปนระบบ

2. ปรบพฤตกรรมการเลยงด เพราะพฒนาการดานภาษา และการพดสอสารเปนพฒนาการท

ตองอาศยการเรยนรและเลยนแบบโดยเฉพาะจากการเลยงดทมคณภาพดงนนพอแมหรอผเลยงดจง

มบทบาทส�าคญอยางยงในการฝกพดสงเสรมการพดคยกบลกดวยภาษาทาทางหรอค�าพด

3. ฝกพดโดยผเชยวชาญ หรอพอแม โดยเพมปรมาณการพดคยกบลก และใหรางวลเมอลก

พยายามพดสอสาร

4. หากลกพดชา พอแมควรพฒนาเทคนคการฝกฝนพฒนาการดานภาษา และการพดสอสาร

ตามทระบไวในบทกอนหนา

ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

72

พฒนาการลาชาทกดาน

พฒนาการ หมายถง การเปลยนแปลงของทกษะตางๆ ทเกดขนตามวยตลอดชวตตงแตเดกจน

เตบโตเปนผใหญซงเปนสงทส�าคญโดยเฉพาะในเดก5ขวบปแรกของชวตเนองจากเปนชวงทสมองและ

รางกายก�าลงเจรญเตบโตในอตราทคอนขางสงการเปลยนแปลงเหนไดอยางชดเจนซงอทธพลของการ

เลยงดและตนทนทางชวภาพนนมสวนส�าคญพอๆกนในการทจะสงผลตอพฒนาการของลกพฒนาการ

ของเดกมหลายดานไดแกพฒนาการดานกลามเนอมดใหญพฒนาการดานกลามเนอมดเลกพฒนาการ

ดานภาษาและการพดสอสารพฒนาการดานสงคมอารมณและการชวยเหลอตวเองซงเดกทมพฒนาการ

ลาชาหลายดานหมายถงเดกมพฒนาการอยางนอย2ดานลาชาเชนพฒนาการดานกลามเนอมดเลก

และพฒนาการดานภาษาและการพดสอสารลาชาเปนตน

การสงเสรมพฒนาการในชวงวยเดกเลกกอน5ขวบสามารถลดความรนแรงหรอแกไขใหใกลเคยง

ปกตไดมากเนองจากสมองของเดกชวงนมความยดหยนคอนขางมากสามารถมการปรบทงโครงสราง

และการท�าหนาทไดอยางเหมาะสมถงแมวาจะมสาเหตตางๆกตามแตเมอผานชวงนไปแลว โอกาสท

จะฝกฝน จนใหกลบมาใกลเคยงปกตนนจะท�าไดยากขน ดงนนหากพอแมใกลชดกบลก และเหนลกม

พฒนาการ หรอพฤตกรรมทผดปกตใหรบมาปรกษากมารแพทยเพอหาสาเหต และวธการแกไขอยาง

เหมาะสมตอไป

นอกจากนหากพอแมใสใจเฝาตดตามพฒนาการของลกอยางตอเนองโดยเฉพาะเมอพาลกไปฉด

วคซนตามวยแลวมความกงวลเกยวกบพฒนาการพฤตกรรมและการเรยนรของลกกสามารถปรกษา

แพทยไดกอนทลกจะมพฒนาการลาชาอยางชดเจนซงจะท�าใหลกไดรบการวนจฉยและดแลรกษาอยาง

เหมาะสมตงแตระยะเรมแรก

สาเหตของเดกทมพฒนาการโดยรวมลาชา

1. ปจจยดานตวเดก เชน การคลอดกอนก�าหนดน�าหนกแรกเกดนอยกวาปกต การตดเชอใน

ระยะตงครรภขาดออกซเจนชวงแรกเกดมภาวะเหลองแรกเกดอยางรนแรงจนตองเปลยนถายเลอดม

ความพการแตก�าเนดโดยเฉพาะระบบประสาท มการตดเชอในสมอง หรอเยอหมสมอง ไดรบอบตเหต

ทางศรษะหรอมความผดปกตทางพนธกรรม เชนกลมอาการดาวนซงจะมรปรางหนาตาทผดปกตม

ลกษณะเฉพาะและพฒนาการลาชา

2. ปจจยดานสงแวดลอมเดกทอยในสงแวดลอมทไมดและไดรบการเลยงดทไมเหมาะสมเชน

เดกทถกปลอยปะละเลย ขาดการดแลเอาใจใส และมปฏสมพนธอยางเหมาะสมกบพอแม ถกทอดทง

เดกในสถานเลยงเดกก�าพราครอบครวยากจนขาดแคลนยอมสงผลตอพฒนาการของเดกในภาพรวม

ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

73

แนวทางการแกไข

1. หาสาเหตทท�าใหพฒนาการลาชาโดยพบกมารแพทยถาพบวาเปนความผดปกตทถายทอด

ทางพนธกรรมจะมประโยชนในดานการปองกนเพอไมใหเกดซ�าไดมากกวาครงหนงของเดกทมพฒนาการ

ลาชาอาจไมสามารถหาสาเหตได

2. กลมทมพฒนาการลาชาเลกนอยอาจใหค�าแนะน�าในการฝกกระตนพฒนาการเบองตนและ

นดตรวจตดตามซ�า

3. การกระตนสงเสรมพฒนาการ ทใชในชวตประจ�าวน ทคลนกฝกกระตนพฒนาการ ตามโรง

พยาบาลตางๆฝกสอนพอแมเพอน�ากลบไปฝกฝนตอทบานอยางสม�าเสมอ

4. ใหค�าปรกษากบครอบครวในการหาแหลงความรเพมเตมตางๆเชนหนงสอหรอเวบไซตเกยว

กบเดกพเศษสมาคมและชมรมผปกครองตางๆ

ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

74

ปญหาพฤตกรรมทพบบอย รองไหมาก

ทารกแรกเกดชวงแรกมกจะนอนมากไมคอยรองกวนจนเมออาย2สปดาหขนไปจะพบวาทารก

ปกตอาจรองไหมากขนเรอยๆ โดยไมมสาเหตชดเจนได ท�าใหพอแมและผเลยงดเกดความวตกกงวลได

โดยธรรมชาตเมอทารกอายประมาณ6-8สปดาหจะรองไหโดยเฉลยวนละ2.75ชวโมงหลงจากนน

เมออาย10-12สปดาหทารกจะรองไหนอยลงเหลอประมาณวนละ1ชวโมงซงการรองไหนไมสงผล

เสยใดๆตอรางกายหรอพฒนาการของทารก

สาเหตของการรองไห

1. หว

2. เหนอยเพลยอยากนอน

3. จกเนองจากกนนมเขาไปและเรอออกไมหมด

4. ร�าคาญเชนผาออมเปยกถงมอรดนวเปนตน

5. เจบปวดเชนปวดทองปวดหจากหอกเสบมดกด

6. ออนอยากใหแมอม

7. ไมไดดงทตองการเนองจากพอแมไมเขาใจ

8. ไดรบความวตกกงวลถายทอดมาจากผเลยงด

วธการชวยเหลอ

1. สงเกตพฤตกรรมและลกษณะพนฐานทางอารมณของลกเพอทจะไดตอบสนองใหตรงกบความ

ตองการพอแมควรตอบสนองความตองการของลกในชวงอาย6เดอนแรกโดยทนทตามทลกตองการเพอ

ใหลกเรยนรทจะไวใจพอแม ท�าใหเกดความรสกผกพนทมนคง เชอมนวาพอแมจะสามารถชวยเหลอและ

แกไขปญหาไดการอมและสมผสทารกอยางสม�าเสมอระหวางวนสามารถชวยใหทารกรองไหลดลงได

2. สรางบรรยากาศสบายๆในการเลยงดพอแมควรผอนคลายไมวตกกงวลมากไปอาจหาคน

มาชวยแบงเบาภาระในการดแลลกบางผเลยงดควรผลดกนดแลอมปลอบโยนเดกอาจเปดเพลงเบาๆ

หรอถาเดกรองอยนานจนเหงอแตกกใหเชดตวหรออาบน�าใหสดชน

3. ปรกษาแพทยหากสงสยวามความผดปกตของรางกายเชนหอกเสบไมสบายฯลฯ

4. พอแมควรปรบอารมณ ไมเครยดหรอวตกกงวลมากไป ควรเขาใจวาการรองไหของลกเปน

เรองธรรมชาตของทารกหากตรวจแลวไมพบความผดปกต

ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

75

ตดพอแมตดมอ

โบราณวาถาอมเดกมากไปจะท�าใหเดกตดมอไมยอมท�าอะไรเองแตตามหลกพฒนาการเดกสมย

ใหมพบวาถาตอบสนองเดกใหตรงกบความตองการพนฐานอมบอยๆสมผสเลนคยดวยบอยๆจะยง

ท�าใหทารกเรยนรและมพฒนาการเรวรวมทงเปนการสรางความผกพนไววางใจในพอแมอกดวย

ทงนเนองจาก เมอเดกมความสข และมความมนใจในตวพอแมแลว เดกกอยากเลน และคอยๆ

แยกหางจากพอแมเพอส�ารวจสงแวดลอมไดมากขนเมออาย8-12เดอนลกจะเรมคลานออกไปเลนหาง

จากพอแมไดแตเมอมคนแปลกหนาเขามาใกลๆหรอมสงทท�าใหไมแนใจในสถานการณรอบขางลกจะ

รบคลานกลบมาหาพอแมทนทและเมออาย1ปลกเดนไดกเรมออกหางพอแมไดดวยความมนใจ

สาเหตของเดกตดพอแม

1. เปนชวงพฒนาการปกตใน1ปแรก

2. เดกไมเชอมนในตวพอแมกลววาจะหายไปโดยเฉพาะในเวลาทคนแปลกหนาเขามาใกลๆใน

ชวง8เดอน-2ป

3. พอแมชวยเหลอลกมากทกอยางท�าใหลกรกสบายไมชวยเหลอตวเองตองพงพาพอแมตลอดเวลา

4. การเลยงดทมการแสดงออกถงความรกและความเอาใจใสทไมสม�าเสมอหรอไมชดเจนท�าให

เดกสบสนไมไววางใจ

วธการแกไข

1. เขาใจพฒนาการของเดกแตละวยและตอบสนองใหตรงกบความตองการพนฐานแตมใชยอม

ใหเดกท�าอะไรกไดตามใจตนเอง

2. ฝกฝนใหเดกชวยตวเองใหมากทสดตงแตเลกเชนใหถอขวดนมเองใหหยบจบควาของเลน

ดวยตนเองใหเดกไปหยบของเลนเองเปนตน

3. ใหความใกลชดสม�าเสมอและอยใกลลกเมอลกตองการพอแมทกครงโดยเฉพาะในชวงเวลา

ทเดกกลวหรอไมแนใจ

4. สรางบรรยากาศภายในบานใหสงบราบรนสนกสนานลดบรรยากาศเสยงดงทท�าใหเดกตกใจบอยๆ

ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

76

รองกลน

เมอเดกโกรธเจบปวดหรอถกขดใจอาจแสดงออกโดยการรองไหอยางรนแรงแลวกลนหายใจใน

ระยะสนๆท�าใหมอาการตวออนรมฝปากและตวเขยวคล�าหมดสตหรอมอาการเกรงแอนตวไปขางหลง

รวมดวยไดโดยมกมอาการไมเกน1-2นาทเดกจะกลบมารสกตวและรองไหใหมอาการรองกลนหายใจ

นสวนใหญจะเรมเกดไดในชวงอาย6-24เดอนและมกหายไปเองไดกอนอาย5ป

อาการดงกลาวท�าใหพอแมวตกกงวลและตกใจมากจนมกจะยอมตามใจลกทกอยางเมอลกรองไห

ท�าใหเดกเรยนรทจะใชการรองไหเพอเรยกรองใหไดสงทตองการอาการนจงอาจเกดซ�าๆไดบอยขน

สาเหตทเดกรองกลน

1. ลกษณะพนฐานทางอารมณของเดกทสงผลตอการควบคมและการแสดงออกทางอารมณซง

มความแตกตางกนในแตละรายอาการรองกลนเปนการแสดงความโกรธกลวเจบปวดหรอการถกขดใจ

ของเดกอยางหนง

2. การเลยงดทมการควบคมหามปรามหรอกระตนใหเดกโกรธมากเกนไป

3. การตอบสนองของพอแมเมอเกดอาการโดยการตามใจท�าใหลกแสดงอาการมากขน

วธการแกไข

เดกปกตทกลนหายใจ1-2นาทซงอาจท�าใหตวออนหรอปากเขยวนนรางกายของเดกจะปรบให

เดกกลบมาหายใจไดเองโดยอตโนมตอาการตางๆทเกดจากการรองกลนหายใจนไมเปนอนตรายตอรางกาย

หรอพฒนาการของเดกซงโดยปกตอาการนจะคอยๆลดนอยลงและหายไปเองไดหลงอาย2-3ปดงนน

1. ในรายทมอาการครงแรก ควรปรกษาแพทยเพอตรวจประเมนวามความผดปกตของระบบ

หวใจและระบบประสาทหรอไม

2. ปองกนการเกดอาการ โดยหลกเลยงการกระตนใหเดกกลว ตกใจ หรอโกรธ หลกเลยงการ

บงคบหรอขดใจโดยไมจ�าเปนแตไมตามใจเดกเมอเกดอาการควรหามดวยความนมนวลอาจใชวธเบยง

เบนความสนใจของเดกไปยงสงอนแทน

3. เมอเดกรองกลน อยาตกใจ ใหจดการดวยความสงบ โดยการอมหรอใหเดกนอนราบกบพน

เพอปองกนอนตรายจากการลมศรษะกระแทกเมอเดกรตวไมใหในสงทเดกเรยกรองแตควรเบยงเบน

ความสนใจของเดกไปยงสงอนแทน

4. ปรบการเลยงดใหเหมาะสม ผใหญในบานควรใชวธการแบบเดยวกนในการเลยงดและปรบ

พฤตกรรม

ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

77

รองดนอาละวาด

เมอเดกเลกมความคบของใจหรอถกขดใจมกจะรองไหแผดเสยงดงกระทบเทาลงนอนดนกบพน

ขวางปาสงของหรอทบตผอนซงพฤตกรรมรองดนอาละวาดนพบไดบอยเปนปกตตามพฒนาการของเดก

อาย18เดอน-3ปหากพอแมจดการไดอยางเหมาะสมอาการจะลดลงและหายไปเมอเดกเขาสวยเรยน

สาเหตทเดกรองดนอาละวาด

1. เดกมความคบของใจ เนองจากยงไมสามารถสอสารเปนค�าพดใหคนอนเขาใจไดวาตนเอง

ตองการอะไรหรอรสกอยางไร

2. เดกยงไมสามารถจดการกบอารมณ ความรสกของตนเองไดด เมอมความกงวล เครยด จง

แสดงออกเปนการรองดนอาละวาด

3. ความหว เหนอยออนเพลยหรอเจบปวยไมสบายกระตนใหเดกหงดหงดอาละวาดไดงาย

เพราะเดกเลกมความอดทนจ�ากด

4. เปนการเรยกรองความสนใจเพราะเดกเรยนรวาเคยท�าวธนแลวไดผลจงแสดงพฤตกรรมดง

กลาวเพอใหคนอนตามใจหรอสนใจ

5. การเลยงดทตามใจมากไมก�าหนดขอบเขตทชดเจนใหเดกปฏบตหรอคาดหวงมากเกนไป

วธการแกไข

1.รกษากจวตรประจ�าวนในบานใหสม�าเสมอท�าใหเดกคนเคยและสามารถชวยลดความขดแยง

ในบานไดดตงกฎเกณฑหรอระเบยบตางๆในบานอยางสมเหตสมผลไมคาดหวงในตวเดกสงเกนไป

2.สงเสรมพฒนาการทางภาษาสอนใหเดกรจกพดสอสารบอกความรสกหรอความตองการของ

ตวเองเชน“หนโกรธแลวนะ” 3.พยายามหลกเลยงสถานการณทจะท�าใหเดกหงดหงดหรอเกดความคบของใจไมควรหามปรามเดกมากเกนไปหลกเลยงการพดปฏเสธเดกอยางพร�าเพรอควรยดหยนหรอปฏเสธอยางนมนวลแทนอาจใชการเบยงเบนความสนใจหรอหาอยางอนใหเดกท�าทดแทนเชนหากลกไมยอมเลกดทวควรจะปดทวแลวชวนเดกออกไปวงเลนนอกบานดวยกนเปนตน 4. ควรตกลงหรอบอกเดกลวงหนา เพอใหเดกไดมเวลาเตรยมตวเตรยมใจกอนใหเดกหยดหรอเปลยนกจกรรมและใหเดกมโอกาสตดสนใจเลอกบางเดกจะไดไมรสกวาถกบงคบเพราะเดกอาจจะตอตานมากขน 5.ฝกใหเดกหดยบยงอารมณเรยนรทจะรอคอยคนอนและชวยเหลอตวเองใหมากขนทละเลกท

ละนอยใหก�าลงใจและแสดงความรกเมอเดกท�าไดแมเพยงเลกนอยกตาม

6.พอแมและผใหญในบานควรเปนแบบอยางทดแกเดกในการจดการกบอารมณไมควรทะเลาะ

ววาทหรอใชความรนแรงตอหนาเดกและควรเลยงดปรบพฤตกรรมเดกในแนวทางเดยวกน

ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

78

วธปฏบตเมอเดกอาละวาด

1. ไมตามใจและตอบสนองดวยความสงบโดยการเพกเฉยไมสนใจกบพฤตกรรมเดกบอกใหเดก

รวาเมอเขาสงบพอแมจงจะพดกบเขาเชน“แมรวาหนโกรธหนนงพกกอนเมอหนหยดรองไหแลวแม

ถงจะคยดวย”เปนตนเมอเดกสงบแลวจงเขาไปใหความสนใจพดคยกบเดกแตไมโอเดก

2. พาเดกไปอยในทปลอดภยเกบสงของทเปนอนตรายทกอยางใหพนมอเดก

3. หากเดกแสดงพฤตกรรมทกาวราวเชนทบตท�ารายตวเองหรอผอนขวางปาหรอท�าลายสงของ

พอแมไมควรเพกเฉยแตควรเขาไปจดการทนทดวยทาททสงบโดยการกอดเดกจบแขนขาไวไมใหท�าราย

ตวเองหรอผอนไมพดหรออธบายมากในขณะนนไมจบเดกแรงหรอใชการจบตวเปนการลงโทษพดให

เดกเขาใจวาพอแมชวยจบเขาไวชวคราว เพอชวยเหลอใหเดกสามารถควบคมตวเองได และใหเดกรวา

พอแมไมยอมใหเขาท�าลายขาวของท�ารายตวเองหรอคนอนอยางเดดขาดแตยอมรบอารมณของเดก

ได เชน “หนโกรธแลวหนรองไหได แตหนตคนอนไมได” การใชทาททมนคงน�าเสยงและสมผสทจบ

เดกอยางนมนวลจะชวยท�าใหเดกสงบไดเรวขน

4. เมอเดกสงบแลวควรเขาไปพดคยถงสาเหตทท�าใหเดกหงดหงดและแนะน�าวธการแกไขปญหา

อยางเหมาะสมเชนหากหนอยากกนขนมใหพดบอกแมแตไมรองอาละวาดแบบนเปนตน

ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

79

มนเขยว

วย 8 เดอน เปนชวงทเดกจะฝกหดการกด ขบ เคยว จะเหนวาพฤตกรรมมนเขยวเกดขนตาม

ธรรมชาตเดกจะตรงรคลานเขามาหาและใชเหงอกไลงบของเลนขาเกาอรองเทาฯลฯนนเปนสญญาณ

ใหพอแมรวาเดกพรอมทจะกนอาหารทใชการกดแทะเคยวไดแลว

สาเหตทเดกเลกชอบกดคน

1. เปนพฤตกรรมตามธรรมชาตเปนชวงวยทเหงอกพรอมทจะท�างานมากขน(8เดอน-1ป)

2. ถกสงเสรม เชน ผใหญยนยอมใหเดกกด หรอผใหญกดตอบ ท�าใหเดกแยกแยะไมถกคดวา

พฤตกรรมนเปนพฤตกรรมปกตทท�ากนได

3. เปนการแสดงออกของความโกรธอยางหนง

วธการแกไข

1. ปรบเปลยนลกษณะอาหารใหเหมาะสมใหอาหารทแขงหยนทท�าใหเหงอกและฟนท�างานเพมขน

2. เบยงเบนความสนใจโดยใชของเลนทกดไดในหลากหลายรปแบบสงใดไมสมควรเชนรองเทา

ขาเกาอเนอฯลฯตองหยดยงไมใหมโอกาสท�านนคอสอนวาสงใดกดไดและสงใดกดไมได

3. อยาปลอยใหเดกแสดงความโกรธโดยการท�ารายคนท�ารายตวเองหรอขาวของแตโกรธแลว

รองไหไดคร�าครวญได

ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

80

ไมยอมสบตา

ทารกแรกเกดจะจบจองมองสงใดไดไมนานพอแตถาแมเขาไปใกลๆบอยๆในระยะ1ฟตคอย

เรยกหมนพดคยยมและเลนดวยโดยเฉพาะพยายามสบตาเดกใหบอยๆสดทายจะดงความสนใจจาก

เดกไดหนาของแมจะเปนสงททารกใหความสนใจสงสด

จากสบตาได2วนาทจะคอยๆเพมเปน3และเพมเปน5และ10นาทเดกจะเฝามองดราย

ละเอยดของหนาแม(ถาแมเขามาอมคยเลนบอยๆ)

สาเหตทเดกไมยอมสบตา

1. ขาดการกระตนจากผใกลชดใหแตนมแตเดกถกละทงไวกบขวดนมไมมใครเขามาเลนหรอเขา

มาคยดวย

2. มความผดปกตของตาและการรบภาพ

3. มความบกพรองในการท�างานของระบบประสาทจากการขาดออกซเจน

4. โรคออทสตกคอโรคทมความบกพรองในการพดการเขาสงคมการสบตาและการเรยนร

วธการชวยเหลอ

1. ตรวจเชคความสามารถของเดก ในกรณทเดกไมยอมมอง จองหนา หรอสบตา แสดงวา

พฒนาการดานหนงเรมเสยหายอาจมพฒนาการดานอนๆ เสยหายดวย โดยทพอแมคาดไมถง จงควร

ตรวจความสามารถของลกกบสมดสขภาพวามดานอนผดปกตดวยหรอใมถาไมแนใจควรพบกมารแพทย

เพอตรวจเชคพฒนาการอยางละเอยด

2. หาตนเหตของปญหาทเดกไมสบตาถาคดวาอาจเกดจากการทมคนเขาไปเลนพดคยกบเดก

นอยเกนไป ใหปรบเปลยนโดยเพมทงปรมาณและคณภาพของคนทเขาไปเลนกบเดก เพมการมองหนา

และสบตากบเดกโดยตรงอยางเตมทโดยดจากระยะเวลาทเดกตนวามคนเขาไปคยดวยกนาทตอวนยง

มากกจะไดผลในทางทด แตถาสวนใหญเดกถกทงใหอยคนเดยวนานๆสดทายจะท�าใหพฒนาการดาน

อนๆลาชาตามไปดวย

3. ในกรณทท�าเตมทแลวและไมดขนกรณาไปพบกมารแพทยเพอตรวจเชคสายตาและระบบ

ประสาทรวมทงตรวจพฒนาการของเดกอยางละเอยด

4. ขอความชวยเหลอในการฝกจากทมงานสาธารณสขเชนนกกระตนพฒนาการนกฝกพดเปนตน

ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

81

ไมราเรง

ชวงวย 4 เดอน จะเปนชวงทเดกแสดงความราเรงแจมใสสงยมใหกบคนทวไป เนองจากยงแยก

หนาคนแปลกหนากบหนาของคนทคนเคยไมไดความสามารถนเรยกวาเดกมSocialsmileซงเปนสงท

สะทอนถงคณภาพทดของผทอยใกลชดเดกและจากการทเดกไมราเรงจะท�าใหการเคลอนไหวลดลงความ

สนใจตอสงตางๆลดลงสงผลท�าใหกนนมนอยน�าหนกไมเพมตามเกณฑ

สาเหตทเดกไมราเรง

1. ขาดการคยเลนสนกสนานกบเดก

2. ถกละทงละเลยหรอการเลยงดทรนแรง

3. มความผดปกตของระบบประสาททรนแรงหรอตาบอด

4. เปนโรคบางอยางเชนปญญาออนโรคออทสตกฯลฯ

วธการแกไข

1. ปรบเปลยนสภาพแวดลอมโดยดในรายละเอยดของแตละชวงเวลาทเดกตนวามใครเขาไปเลนกบ

เดกมากนอยเพยงใดจะเหนวาถามการคยเลนกบเดกบอยๆเดกกจะกลบมามอารมณราเรงตอบโตอยาง

สนกสนานได

2. หาคนเลยงทอารมณดและรกเดกมาชวยเลยงเพอใหคณแมทเหนดเหนอยจากการท�างานบาน

และตองเลยงลกตามล�าพงจะไดมเวลาพกผอนเพยงพอมเวลาทจะท�าธระสวนตวไดบาง

3. ถาพยายามแกไขอยางเตมทเปนเวลาอยางนอย2-4สปดาหแลวแตยงไมพบการเปลยนแปลง

ของเดกเลยควรน�าเดกไปพบกมารแพทยเพอตรวจหาความผดปกต

ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

82

ดดนว การดดนวเปนพฤตกรรมทพบไดบอยและเกดขนไดตามปกตของพฒนาการเดกเดกเรมดดนวตงแตอยในครรภมารดาจนถง2ขวบและมกจะคอยๆเลกดดไปเองเดกอาจดดนวมากขนในบางภาวะไดแกเมอเครยดงวงนอนกงวลกลวถกขดใจเหนอยหรอเวลาเพลนๆเชนดทวโดยทวไปแลวการตดดดนวนมกจะหายไปกอนอาย5ป สาเหตทเดกชอบดดนว

1. เปนพฤตกรรมตามธรรมชาตซงพบบอยในระยะ1ขวบปแรก

2. ถกปลอยใหยดตดกบพฤตกรรมน โดยไมไดรบการฝกฝนหรอเบยงเบนแกไข จนเดกตดกลาย

เปนนสยไมยอมเลกดดนวเมอโตขน

3. เปนวธการระบายความเครยดจากความวตกกงวลเชนการพลดพรากจากพอแมตนเตนเปนตน

4. การเลยงดทไมเหมาะสมเชนถกทอดทงขาดการกระตนเปนตน

วธการแกไข

แมวาการดดนวจะเปนพฤตกรรมตามธรรมชาต แตจ�าเปนตองปรบลดใหหมดไปกอนโต วธการท

ใชไดผลเชน

1. ควรใหความสนใจเดกโดยการเลนหยอกลอกบเดกเพอไมใหเดกกระตนตวเองตามล�าพง

2. เบยงเบนความสนใจโดยใชของเลนทตองใชมอหรอใหเดกท�ากจกรรมอนๆทตองใชมอแทน

3. ใหเดกออกก�าลงกายมากขนชวงเยนเพอชวยใหหลบงายขนเปนการลดระยะเวลาทเดกจะกลอม

ตวเองดวยการดดนวในชวงกอนนอนใหสนลง

4. ปรบเปลยนลกษณะอาหารใหตองใชการเคยวใหมากขน โดยเฉพาะในวย 8 เดอนขนไป เพอ

ท�าใหกลามเนอบรเวณปากคางคอท�างานหนกขน

5. ไมดวาท�าโทษหรอไปสนใจกบการดดนวมากไปเพราะจะยงท�าใหเดกเครยดและดดนวมากขน

6. ในเดกโตควรคอยๆพดอธบายใหเดกเขาใจและชมเชยเมอเดกพยายามจะเลกถงแมจะยงเลก

ไมส�าเรจกตาม

7. หาสาเหตทท�าใหเดกเครยดและพยายามชวยแกไข

8. เดกทดดนวนานๆจนฟนแทขนอาจมปญหาขบฟนไดจงควรปรกษาทนตแพทยดวย

ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

83

ตดผาหม

ความวตกกงวลในการพลดพรากจากพอแมถอวาเปนเรองตามธรรมชาตของเดกในวยกอน3ขวบ

ในครอบครวทพอแมตองไปท�างานนอกบาน

เดกตองเรยนรทจะอยกบคนอนผาหมตกตาหมอนขางขวดนมฯลฯสงของเหลานจงเปนตวแทน

หรอสญลกษณของความคนเคยเกาๆทจะเชอมโยงเดกกบพอแมชวยท�าใหเดกลดความวตกกงวล

สาเหตทเดกตดผาหมจนโต

1. วตกกงวลไมแนใจไมมนใจในความรกและความปลอดภยจากพอแม

2. การฝกฝนการแยกจากกนท�าไดไมนมนวล

3. มประสบการณท�าใหวตกกงวลหรอหวาดกลวสง

4. ไมมนใจในตนเองชวยเหลอตวเองไดนอยแกปญหาตางๆไดไมด

5. ถกเลยงดแบบปกปองสงเสรมใหเปนเดกเลกทตองคอยพงพาผเลยงดตลอดเวลา

วธการแกไข

1. สงเกตลกษณะของลกวาสงใดทเปนพฤตกรรมทควรสงเสรมเชนการชวยเหลอตนเองการใช

มอการแกปญหาเฉพาะหนาเปนตน

2. ฝกฝนสอนทกษะตางๆผานการเลนการชวยเหลอตนเองและการท�างานบานโดยเปดโอกาส

ใหท�าซ�าๆภายใตบรรยากาศทดสนกสนาน

3. จดสงแวดลอมใหทาทายความสามารถและใหโอกาสเดกท�าสงตางๆส�าเรจมากกวาลมเหลว

4. อยาบบบงคบใหเดกทงผาหมตกตาหรอหมอนขางเมอเดกยงไมมนใจ

5. ใหเวลาเลนสนกกบลกเพมขน นอกจากจะไดฝกฝนลกผานการเลนแลว ยงเปนการสราง

สมพนธภาพทดระหวางกน

ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

84

กลวคนแปลกหนา

ชวงทารกอายประมาณ6เดอนขนไปการเรยนรของทารกจะพฒนาขนมากจนสามารถแยกแยะคน

แปลกหนาและมปฏกรยาโตตอบโดยการปฏเสธทจะเขาใกลคนแปลกหนาและรองหาผคนเคยไดถาพอแม

มความวตกกงวลสงตนเตนตกใจงายกจะถายทอดความวตกกงวลเหลานไปยงลกไดทารกสามารถสงเกต

เหนทาทของพอแมทเปลยนแปลงไปทงน�าเสยงสหนาทาทางหรอวธการอมจบลกเมอมคนแปลกหนามา

เขาใกลลกจะท�าใหลกรองไหไปกอนดวยซ�า

ความวตกกงวลกลวคนแปลกหนาเปนสญชาตญาณประจ�าตวททกคนควรจะมตดตวไวเพอความ

ปลอดภยแตหากมมากไปกสามารถขดขวางพฒนาการไดแตหากไมมเลยกท�าใหเดกไวใจคนงายไปอาจ

ถกหลอกไดงาย สาเหตทลกกลวคนแปลกหนา 1. เปนพฒนาการปกตของเดกเลก 2. เดกถกขบอยๆหรอใชเสยงดงท�าใหเดกหวาดกลวตกใจอยบอยๆ 3. ไมมนใจในตวพอแมไมมนใจในตวเอง 4. มแบบอยางคนขกลวหรอมความวตกกงวลสง วธการแกไข 1. ตอบสนองความตองการของเดกอยางสม�าเสมอดวยทาททอบอนสบายๆและคาดเดาไดเพอชวยใหเดกมนใจในตนเอง 2. ฝกใหเดกท�าสงตางๆดวยตนเองเชนการเดนกนขาวหยบของอาบน�าเปนตน 3. ลดการขมข 4. ฝกใหพบคนแปลกหนาพรอมพอแมใหบอยขนโดยฝกซ�าๆอยาไปเรงเดกเมอเดกยงไมพรอม

ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป

85

เอกสารอางอง

1. วนเพญบญประกอบ.พฒนาบคลกภาพของเดกและวยรน.ใน:วนดดาปยะศลป,พนมเกตมาน,บรรณาธการ.ต�าราจตเวช

เดกและวยรน.ชมรมจตแพทยเดกและวยรน.กรงเทพมหานคร:บรษทบยอนดเอนเทอรไพรซจ�ากด,2545:1-31.

2. วนเพญบญประกอบ.ปฐมวย.ใน:วนเพญบญประกอบ,อมพลสอ�าพน,นงพะงาลมสวรรณ,บรรณาธการ.จตเวชเดก

ส�าหรบกมารแพทย.กรงเทพมหานคร:ชวนพมพ,2538:24-33.

3. วณเพญ บญประกอบ. อารมณผกพน. ใน: วนดดา ปยะศลป, พนม เกตมาน, บรรณาธการ. ต�าราจตเวชเดกและวยรน.

กรงเทพมหานคร:บรษทบยอนดเอนเทอรไพรซจ�ากด,2545:32-42.

4. นงพงาลมสวรรณ.หลกการอบรมเลยงดเดก.ใน:วนดดาปยะศลป,พนมเกตมาน,บรรณาธการ.ต�าราจตเวชเดกและวย

รน.กรงเทพมหานคร:บรษทบยอนดเอนเทอรไพรซ,2545:57-65.

5. นงพงาลมสวรรณ.เลยงลกถกวธชวเปนสข.กรงเทพมหานคร:เมคอนโฟจ.ด.,2542.

6. อมาพรสทศนวรวฒ,สภาพรรณตนตราชวาธร,สมโชคคณสนอง,บรรณาธการ.คมออาหารตามวยส�าหรบทารกและเดก

เลก.กรงเทพมหานคร:บยอนดเอนเตอรไพรซ;2552.

7. ส�านกสงเสรมสขภาพกรมอนามยกระทรวงสาธารณสข.สมดบนทกสขภาพแมและเดก.กรงเทพมหานคร:โรงพมพองคการ

สงเคราะหทหารผานศก;2557.

8. กราฟมาตรฐานการเจรญเตบโตขององคการอนามยโลก.(Cited2017Jan28).Availablefrom:http://nutrition.anamai.

moph.go.th/temp/main/view.php?group=1&id=717.

9. วระศกดชลไชยะ.ChildHealthSupervisiontowardsExcellence:Developmental&BehavioralConsiderations.

ในศรวรรณวนานกล, วรนชจงศรสวสด, สชราฉตรเพรดพราย,องคนย ชะนะกล,บรรณาธการ.PediatricPractice:

TowardstheFutureExcellence.พมพครงท1.กรงเทพมหานคร:บรษทบยอนดเอนเทอรไพรซจ�ากด,2557:60-97.

10. วระศกดชลไชยะ.ผลของสออเลกทรอนกสตอพฒนาการพฤตกรรมและสขภาพของเดกChildrenandElectronicMedia:

Effects onDevelopment, Behaviors, andHealth. ในทพวรรณหรรษคณาชย, รววรรณ รงไพรวลย, สรยลกษณ

สจรตพงศ,วระศกดชลไชยะ,บรรณาธการ.ต�าราพฒนาการและพฤตกรรมเดกเลม3การดแลเดกสขภาพด.พมพครงท1.

กรงเทพมหานคร:บรษทบยอนดเอนเทอรไพรซจ�ากด,2556:356-369.

11. อมาพรตรงคสมบต.สรางวนยใหลกคณ.กรงเทพมหานคร:บรษทซนตาการพมพจ�ากด,2542.

12. วฐารณบญสทธ.ปญหาพฤตกรรมทพบบอยในเดกวย0-5ป.ใน:จนทฑตาพฤกษานานนท,รตโนทยพลบรการ,พงษศกด

นอยพยคฆ,ประสบศรองถาวร,บรรณาธการ.การบรหารความเสยงในการดแลสขภาพเดก.กรงเทพมหานคร:หจก.ภาพ

พมพ,2546:87-98.

13. วนดนงสานนท,วนดดาปยะศลป,สมตรสตราและคณะ,บรรณาธการ.วเคราะหสขภาวะเดกไทยในป2552.ราชวทยาลย

กมารแพทยแหงประเทศไทย.กรงเทพฯ:บรษทบยอนดเอนเทอรไพรซจ�ากด,2553.

14. วนดดา ปยะศลป, วนด นงสานนท, บรรณาธการ. Best practice in Communication. ราชวทยาลยกมารแพทยแหง

ประเทศไทยสมาคมกมารแพทยแหงประเทศไทย.กรงเทพฯ:บรษทสรรพสารจ�ากด,2557.

เอกสารอางอง

86

15. พงษศกดนอยพยคฆ,วนดดาปยะศลป,วนดนงสานนท,ประสบศรองถาวร,บรรณาธการ.GuidelineinChildHealth

Supervision.ราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทยสมาคมกมารแพทยแหงประเทศไทย.กรงเทพฯ:บรษทสรรพสาร

จ�ากด,2557.

16. PhalenJA.Managingfeedingproblemsandfeedingdisorders.PediatrRev2013;34:549-57.

17. HaganJF,ShawJS,DuncanPM.BrightFutures:GuidelinesforHealthSupervisionofInfants,Children,and

Adolescents.3rded.ElkGroveVillage,IL:AmericanAcademyofPediatrics;2008.

18. SrisinghasongkramP,PruksananondaC,ChonchaiyaW.Two-StepScreeningoftheModifiedChecklistfor

AutisminToddlersinThaiChildrenwithLanguageDelayandTypicallyDevelopingChildren.JAutismDev

Disord2016;46:3317-29.

19. ChonchaiyaW,PintunanP,PruksananondaC.M-CHATThaiversion.(Cited2017March25).Availablefrom:

http://mchatscreen.com/wp-content/uploads/2015/05/M-CHAT_Thai.pdf.

20. ChonchaiyaW,WilaisakditipakornT,VijakkhanaN,PruksananondaC.Backgroundmediaexposureprolongs

nighttimesleeplatencyinThaiinfants.PediatrRes2017;81:322-328.

เอกสารอางอง