ชาตภม

พระภาวนาโกศล (หลวงปเอยม สวณณสโร) เดมชอ “เอยม” เปนชาวบางขนเทยนโดย

ก าเนด บานอยรมคลองบางหวาหลงวดหนง ราชวรวหาร ก าเนดเมอวนองคาร เดอน ๑๑ ขน

๘ ค า จลศกราช ๑๑๙๔ ปมะโรง จตวาศก ตรงกบ วนท ๒ ตลาคม พทธศกราช ๒๓๗๕ ใน

แผนดนพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท ๓ แหงกรงรตนโกสนทร และม

นามสกลวา “ทองอ” ชาวบานบางขนเทยนเรยกกนวา “หลวงปเฒา” หรอ “ทานเจาคณ

เฒา” สวนบคคลทวๆ ไป และนกสะสมพระเครองทงหลาย เรยกวา “หลวงพอวดหนง”

โยมบดา-มารดามชอวา นายทอง และนางอ ซงเปนตนตระกล “ทองอ” โยมทงสองทาน

ประกอบอาชพเปนชาวสวนและมฐานะมนคง เมอป พ.ศ. ๒๔๕๖ ไดมการตราพระราชบญญต

ขนานนามสกลขนในสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท ๖ บคคลชนหลง

ของตระกลนขอใชนามสกลวา “ทองอ” อนเปนนามรวมของโยมทงสองทาน แตตอมาไมนาน

นก กไดมเจานายพระองคหนงทกทวงวาไปพองกบพระนามของเจาตางกรมพระองคเขา จง

ตองเปลยนมาเปน “ทองอ” สบตอมาจนถงปจจบนน

วดหนง ราชวรวหาร

วดหนง ราชวรวหาร

พนองรวมทองเดยวกบหลวงปเอยม มเพยงคนเดยวคอ โยมพสาวชอ นางเปยม ทองอ

เปนผรกษาศลอโบสถและไมไดแตงงานมครอบครว ดงนน เมอสนโยมบดา-มารดาแลว จงมา

ฝากไวในความดแลอปการะของ นายทรพย ทองอ บดาของนายพน ทองพนกจ ดงนน ผสบ

เชอสายสกล “ทองอ” จงเปนบตร-หลานสายของนายทรพย ทองอ ผเปนบตรของลกพลกนอง

ของหลวงปเอยมนนเอง

หมายเหต : อางถงตามบนทกของ พระวเชยรกว (ฉตร อนทสวณโณ) อดตเจาอาวาสวดหนง

ราชวรวหาร รปท ๖ มใจความวา หลวงปเอยมทานเกดเมอ วนองคาร เดอน ๑๑ ขน ๘ ค า

จลศกราช ๑๑๙๔ ปมะโรง จตวาศก ตรงกบวนท ๒ ตลาคม พทธศกราช ๒๓๗๕ เมอ

ตรวจสอบกบปฏทน ๒๒๐ ป (ร.อ.ทองค า ยมก าภ ปฏทน ๒๒๐ ป) แลวปรากฏวาเปน วน

องคาร เดอน ๑๑ ขน ๘ ค า ตรงตามนนจรง

แตเมอเปรยบเทยบกบค าจารกบน เหรยญรปเหมอนหลวงปเอยม วดหนง ทง ๒ รนท

ทนทานปลกเสก คอ เหรยญรนแรก ป พ.ศ. ๒๔๖๗ และ เหรยญรน ๒ ป พ.ศ. ๒๔๖๙ ทวา ป

มะโรง จตวาศก วน ๖ เดอน ๑๑ เหนวาไมตรงกน มความคลาดเคลอนอยบางเลกนอย หาก

ยดตามค าจารกบนเหรยญทง ๒ แลว ทถกตองกคอ ทานเกดเมอวนศกร เดอน ๑๑ ขน ๑๑

ค า ตรงกบวนท ๕ ตลาคม ศกเดยวกน

การศกษา

การศกษาอกษรสมย เมออายได ๙ ป โยมทง ๒ ของทานไดน ามาฝากเรยนหนงสอใน

ส านก พระภาวนาโกศล (หลวงปรอด) เมอครงด ารงสมณศกดเปนท พระครธรรมถดาญาณ

ผชวยเจาอาวาสวดหนง ราชวรวหาร เมอป พ.ศ. ๒๓๘๗ ซงในสมยตอมาไดเปนพระอาจารย

วทยาคมของหลวงปเอยม

การศกษาพระปรยตธรรม เมออายได ๑๑ ป ทานไดศกษาพระปรยตธรรมในส านก พระ

มหายม วดบวรนเวศวหาร ตอจากนนไดไปอยในส านก พระปฎกโกศล (ฉม) วดราชบรณะ

ราชวรวหาร (วดเลยบ)

การบรรพชา

ตอมาทานไดกลบมาบรรพชาเปนสามเณร และศกษาพระปรยตธรรมตอทวดหนง ราช

วรวหาร ส านกเดมของทานอกวาระหนง การศกษาในระยะนด าเนนมาหลายปตดตอกน

จนกระทงถงป พ.ศ. ๒๓๙๔ เมอทานอายได ๑๙ ป จงไดเขาสอบแปลพระปรยตธรรม

สนามหลวง ซงสมยนน ตองเขาสอบแปลปากเปลาตอหนาพระพกตร ณ วดพระศรรตนศาสดา

ราม (วดพระแกว) แตนาเสยดายททานสอบพลาดไป เลยลาสกขากลบไปชวยโยมบดา-

มารดาประกอบอาชพอยระยะหนง

การอปสมบท

อาจจะเปนดวยบญกศลทจะตองเปนสมณเพศเพอพระศาสนา เพอการฟนฟปฏสงขรณ

สงฆาวาส เสนาสนะแหงวดน ใหฟนฟคนจากสภาพอนทรดโทรมขนสยคอนรงเรองสงสดใน

กาลสมยตอมา หรอเพอความเปนพระเกจอาจารยชนเยยมแหงองคพระบรพมหากษตราธราช

เจา และเปนรมโพธรมไทรของบรรดาสานศษยทงหลาย หลวงปเอยมทานจงหนกลบเขามาส

รมเงาแหงกาสาวพสตรอกครงหนง เมอไดจากไปเพยง ๓ ปเทานน

วดราชโอรสาราม ราชวรวหาร

ในป พ.ศ. ๒๓๙๗ เมออายได ๒๒ ป หลวงปเอยมทานไดเขาพธอปสมบทเปนพระภกษ

ตามขนบจารตอนดงเดมของชาวไทย เพอสบตออายพระบวรพทธศาสนา และเพอแสดง

กตญญกตเวทตาธรรมแดโยมผบพการทงสอง ซงทานไดท าการอปสมบท ณ พทธสมา วดราช

โอรสาราม ราชวรวหาร (วดจอมทอง) อ.บางขนเทยน จ.ธนบร (เขตจอมทอง

กรงเทพมหานคร ในปจจบน) โดยม พระสธรรมเทพ (เกด) เปนพระอปชฌาย และ พระธรรม

เจดย (จน) กบ พระภาวนาโกศล (หลวงปรอด) วดนางนอง วรวหาร เปนคพระ

กรรมวาจาจารย ไดรบนามฉายาวา “สวณณสโร” อนมความหมายเปนมงคลวา แกรงดงทอง,

บรสทธดจดงทอง

วดนางนอง วรวหาร

เมออปสมบทแลว หลวงปเอยมไดไปจ าพรรษาอยกบพระภาวนาโกศล (หลวงปรอด) ณ

วดนางนอง วรวหาร ตรงขามกบวดหนง ราชวรวหาร เพอศกษาดานวปสสนาธระและพทธา

คมตางๆ สวนการศกษาดานคนถธระนน ไดศกษาตอ ณ ส านกพระธรรมเจดย (จน) และพระ

สงวรวมล (เหมน) แหงวดราชโอรสาราม ราชวรวหาร

ดวยความวรยะอตสาหะ ทานไดเขาสอบแปลพระปรยตธรรมสนามหลวงอกครงหนง ณ

วดพระศรรตนศาสดาราม (วดพระแกว) แตคงสอบไมไดอกเชนเคย จะเปนดวยสาเหตใดกไม

ทราบ ครงนนทานตองนงคกเขาสงประนมมอตลอดเวลาทแปลตอหนาพระมหาเถระผใหญ

พระมหาเถระผใหญทานหนงซงเปนกรรมการ บอกกบทานเมอแปลจบแลววา แปลไดด และ

ชกชวนใหไปอยส านกเดยวกน แตหลวงปเอยมทานปฏเสธ

หลงจากนนทานกไมเคยสมครสอบอกเลย แตกยงคงศกษาคนควาในดานพระปรยต

ธรรมตลอดมา หลวงปเอยมทานจงเปนผมความรแตกฉานในพระปรยตธรรม ทงยงเคยสอน

พระบาลแดพระภกษ-สามเณร ตงแตครงอยวดโคนอน แมเมอมาครองวดหนง ราชวรวหาร

ตองรบภาระการบรณปฏสงขรณพนฟสภาพวดททรดโทรมถงทสด จงไดเชญนายมง รกศชน

วงศ และนายสวาง ดทว มาเปนครสอนพระบาลแทน

การศกษาดานวปสสนาธระและพทธาคม

ปรากฏตามหลกฐานชดเจนวา หลวงปเอยมไดศกษาดานวปสสนาธระ และพทธาคม

สรรพวทยาคมตางๆ กบ พระภาวนาโกศล (หลวงปรอด) เจาอาวาสวดนางนอง วรวหาร ซง

เปนพระกรรมวาจาจารยในคราวอปสมบทของทานเอง หลวงปรอดทานเปนพระวปสสนา

จารยทเกงกลาในดานพทธาคม สรรพวทยาคมตางๆ มตบะเดชะทกลาแขง และส าเรจวชชา ๘

ประการ มหทพย ตาทพย ลวงรวาระจต รอดต รอนาคต แสดงฤทธได ฯลฯ และจาก

การศกษาชวประวตของหลวงปเอยม จะเหนไดวาทานเจรญรอยตามพระอาจารยรปนมา

โดยตลอด ทานถอดแบบอยางมาจากหลวงปรอดแทบจะเปนพมพเดยวกน หลวงปรอดเกง

อยางไร หลวงปอยมกเกงอยางนน เชนเดยวกบ สมเดจพระพฒาจารย (โต พรหมรงส) เจรญ

รอยตาม สมเดจพระอรยวงษญาณ สมเดจพระสงฆราช (สก ญาณสงวร) ผสรางพระสมเดจ

“อรหง” และ พระสมเดจฯ วดพลบ เชน ในการทหลวงปเอยมทานไดสรางพระปดตาและ

พระปดทวาร ฯลฯ ขน กถอดลกษณะมาจากพระเครองทง ๒ ชนดของหลวงปรอด

อตโนประวตของ “หลวงปรอด” ไมปรากฏหลกฐานชดเจนวาทานเปนบตรของใคร

เนองจากทานเปนพระเถราจารยยคเกา แตเทาทปรากฏหลกฐานทานมพนเพและภมล าเนา

เดมอยคลองขวาง ต.คงเผาถาน อ.บางขนเทยน จ.ธนบร (ในสมยนน) เมอครงด ารงสมณศกด

เปน “พระครธรรมถดาญาณ” หลวงปรอดทานเปนฐานานกรมของ พระนโรธรงส พระราชา

คณะชนสามญ เจาอาวาสรปแรกของวดหนง ราชวรวหาร ในยคของการสถาปนาเปนพระ

อารามหลวง รชสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท ๓ และเปนพระเถระ

ผเชยวชาญในดานวปสสนาธระทส าคญรปหนง ทงยงไดชอวาเปนพระผเรองในพทธาคม สรรพ

วทยาคมตางๆ เมออยวดหนง ราชวรวหาร อยหมกฏสงฆคณะสระ ครนเมอ พระนโรธรงส ถง

แกมรณภาพแลว ทานไดรกษาการเจาอาวาสอยชวระยะหนง ภายหลงทรงพระกรณาโปรด

เกลาฯ ใหเปน เจาอาวาสวดนางนอง วรวหาร และพระราชทานเลอนสมณศกดเปนพระราชา

คณะชนสามญ ในพระราชทนนามท “พระภาวนาโกศล”

เมอมาเปนเจาอาวาสวดนางนอง วรวหาร ทานไดเอาใจใสดแลพฒนาพระอารามแหงน

จนเจรญรงเรองตามล าดบ โดยม หลวงปเอยม สวณณสโร ศษยผใกลชด เปนก าลงอนส าคญ

คอยดแลเอาใจใสในทกดาน หลวงปเอยมจงเปนทไววางใจและไดรบการถายทอดพทธาคม

สรรพวทยาคมตางๆ จากหลวงปรอดจนหมดสน ในระหวางพ านกจ าพรรษา ณ วดนางนอง

วรวหาร แหงน หลวงปเอยมไดรบแตงตงเปน พระใบฎกา และ พระปลด ตามล าดบ ใน

ฐานานกรมของพระภาวนาโกศล (หลวงปรอด) จนกระทงมเหตตองยายไปอย วดโคนอน

ส าหรบมลเหตแหงการยายไปอยวดโคนอนนน ในรชสมย พระบาทสมเดจพระจอมเกลา

เจาอยหว รชกาลท ๔ พระองคทรงเสดจพระราชด าเนนพระราชทานผาพระกฐน ณ วดนาง

นอง วรวหาร เลากนวา หลวงปรอดไมยอมถวายอดเรก นบเปนความผดฐานหมนพระบรม

เดชานภาพ เพราะเมอพระเจาอยหวฯ ทรงถวายผาไตรเสรจสนแลว พระสงฆตองถวายอดเรก

ตามธรรมเนยมพระราชประเพณ แมหลวงปเอยมซงขณะนนยงเปนพระปลด ไดเตอนใหถวาย

อดเรกแลว แตทานกยงนงเฉยเสย เปนทโจษจนกนมากวา พระบาทสมเดจพระจอมเกลา

เจาอยหวทรงกรวมาก เสดจออกมานอกพระอโบสถทนท แลวทรงตรสดวยพระสรเสยงอนดง

วา “เขาถอดยศเราๆ”

ตอมาอกไมนาน กไดมพระราชโองการโปรดเกลาฯ ถอดพระภาวนาโกศล (หลวงปรอด)

ออกจากสมณศกด ในฐานหมนพระบรมเดชานภาพ และเรยกพดยศคน หลวงปรอดทานจงได

ยายกลบไปอยวดบานเกดทหางไกลจากความเจรญ คอ วดโคนอน ซงอยในคลองขวางฝง

ตะวนตก ภาษเจรญ และไดมรณภาพทวดแหงน

ผคนพากนโจษขานวา เหตทหลวงปรอดทานไมยอมถวายอดเรกในคราวนน เปนการเอา

อยาง สมเดจพระพฒาจารย (โต พรหมรงส) หรอทานขรวโต ทกลาเตอนพระบาทสมเดจพระ

จอมเกลาเจาอยหว อยางไมหวนเกรงภยใดๆ และทายทสดพระเจาอยหวฯ กไมทรงกรว ทงยง

ทรงตรสวา “ยอมใหทานขรวโตผเดยว”

แตเมอมเชอพระวงศชนผใหญไปสอบถามทาน ณ วดโคนอน หลวงปรอดทานตอบวา

สาเหตททานไมยอมถวายอดเรกนน เปนเพราะทานไมพอใจในการทพระบาทสมเดจพระจอม

เกลาเจาอยหว ไดแบงแยกพระสงฆของไทยออกเปน ๒ นกาย คอ มหานกาย กบ

ธรรมยตกนกาย อนเปนสาเหตใหคณะสงฆแตกแยกกน

เมอความทราบถงพระเนตร พระกรรณ พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวทรง

เลงเหนวา หลวงปรอดผนยอมสละสมณศกดเพอบชาพระวนย ทานเปนผไมเหนแกลาภยศทง

ปวง จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสตบรษ คอ ทานเจากรมสงฆการ น าพดยศและสมณ

ศกดมาถวายคนใหกบหลวงปรอด เพอใหด ารงสมณศกดดงเดม แตหลวงปรอดทานไมยอมรบ

และไดพดกบสงฆการวา “ใครเปนผถวายแกอาตมา แลวใครเลาทขอคนไป บรษทานจงเอา

กลบคนไปเถด”

ในขณะนนหลวงปเอยมทานบวชได ๑๖ พรรษา ในฐานะศษยผใกลชด จงไดยายจากวด

นางนอง วรวหาร ตดตามไปคอยปรนนบตรบใชพระอาจารยของทาน ณ วดโคนอน ส านกใหม

อยางไมลดละ แสดงใหเหนถงความกตญญรคณ และน าใจอนประเสรฐตอผเปนพระอาจารย

แมในยามถกราชภย ถกถอดสมณศกดลงเปนขรวตาธรรมดา ตองตกทกขไดยาก อบวาสนา ก

ไมยอมตตวออกหาง ยงตดตามไปคอยปรนนบตรบใชอยางใกลชด นบวาเปนคณธรรมท

ปรากฏเลาขานสรรเสรญกนมาจนทกวนน จงไมใชเรองแปลกทหลวงปรอดจะประสทธ

ประสาทสรรพวทยาการนานาประการใหกบหลวงปเอยมจนสนภมความรทม อยางไรกตาม

หลวงปเอยมมกจะพดถงและย าอยเสมอวา “ทานเกงสอาจารยไมได มวชาอกหลายอยางท

ทานศกษาไมถง” ตอมาหลวงปรอดทานไดสราง วดอางแกว ภาษเจรญ ขนมา ครนเมอหลวงป

รอดไดถงแกมรณภาพลง หลวงปเอยมกไดครองวดเปนเจาอาวาสวดโคนอนสบแทนตอมาใน

ระยะหนง

วทยาคณและคณวเศษของพระภาวนาโกศล (หลวงปรอด)

วทยาคณและคณวเศษของพระภาวนาโกศล ทจะบรรยายตอไปน คณปทรพย ทองอ

บดาของ คณพอพน ทองพนกจ ไดเลาใหทายาทฟงตอๆ กนมา ซงจะไดน ามาประมวลเขาไว

ดงตอไปน

การถอนคณไสย

ในการออกเดนธดงคคราวหนงของหลวงปรอด ทานไดไปถงชนบทแหงหนงแถวๆ ทง

สมรหนองขาว เขตตดตอระหวางกาญจนบรกบราชบร คนวนหนงขณะททานอยในกลด มพาย

อออง มเสยงตนไมตางๆ ดงลนและหกโคนดงกกกองไปหมด ทานจงสมาธเจรญพทธาคม สงบ

นงอย พระทตดตามทานเดนธดงคไดยนเสยงวตถหนกๆ ปลวมาตกอยรอบบรเวณทปกกลด

เสยงดงตบ เชาขนพอเปดกลดออกมา กเหนทอนกระดกตกเรยราดอยรอบบรเวณนน พอ

สกครหนงกมชาวบานกระเหรยง ๒-๓ คนเดนตรงเขามา บางคนกถอจอบและเสยมมาดวย

เมอไดสอบถามจงไดความวาเขาเตรยมฝงศพพระธดงค ซงคาดวาจะตองถกคณไสยมรณภาพ

เมอคนน

ครนเมอเหนวาหลวงปรอด และพระผตดตามยงปกตดอย พวกกระเหรยงจงพากน

กลบไป แตพอไมทนไรกพากนมาอก แตในตอนนน าเอาอาหารมาถวายดวย หลวงปรอดบอก

พระผตดตามวาอยาไดฉนอะไรเปนอนขาด พอรบประเคนอาหารจากพวกกระเหรยงแลว ทาน

กเรยกใหพระผตดตามเอาหมอกรองน าของพระธดงคมาให จากนนหลวงปรอดกบรกรรมท า

ประสะน ามนตพรมอาหารนน ปรากฏวาขาวสกทอยในกระดงกกลายเปนหนามเลกๆ เตมไป

หมด กบขาวตางๆ ในกะลามะพราวกกลายเปนกระดกชนนอย หลวงปรอดเอามอกวาด

กระดกและหนามเหลานนไว แลวคนภาชนะทใสมาใหกบพวกนนไป พวกกระเหรยงพยายาม

จะขอคนไปทานไมยอมให ตกกลางคนหลวงปรอดบอกกบพระลกศษยวา ทานจะปลอยของ

เหลานกลบไปเลนงานเจาพวกนบาง เพยงสงสอนใหรสกส านกเทานน พอรงเชาพวกกระเหร

ยงกรบมาหาหลวงปรอดแตเชามด คราวนหามคนปวยมาดวยคนหนง กลาวค าขอขมาและ

ขอรองใหทานวาชวยรกษา ลกษณะคนปวยรางกายบวมไปทงตวเหมอนศพทก าลงขน หลวงป

รอดหวเราะแลวถามวาเปนอะไรบาง คนปวยไดแตนอนอยตลอดเวลา ไดแตกรอกหนาและยก

มอขนพนม หลวงปรอดจงเอาน ามนตในหมอกรองน า (ลกจน) พรมลงไปตามรางคนปวย เพยง

ครเดยวนนเองรางกายทบวมกคอยยบเปนอศจรรย ทกคนกกราบหลวงปดวยความย าเกรง

แลวบอกวาจะน าอาหารมาถวาย แตทานบอกวาจะถอนกลดแลวเดนธดงคตอไป หลงจากได

ปกกลดอย ๒ คนแลว

การเดนบนใบบว

เรองนเนองมาจาก การเดนธดงคในสมยท “หลวงปเอยม” ยงเปนสามเณร ไดเลากน

ตอๆ มาวา ในครงนนหลวงปรอดไดเดนธดงคโดยม สามเณรเอยม รวมทางไปดวย ในระหวาง

ทางหวยกระบอกหรอหวยกลด เขตจงหวดกาญจนบร พอมาถง ณ ทแหงหนง เหนกลดของ

พระธดงครางปกอยมาก เนองจากหนสตวปาไปเสยขางหนา ภมประเทศโดยรอบเปนภเขาสง

ชนมากยากแกการปนปาย และมตนไมขนเตมไปหมด ซ ายงมบงบวใหญขวางหนาอยอก ทาน

จงพจารณาวาจะตองขามทางบงบวนแหละ จงจะออกจากสถานทนนได หลวงปรอดจงบอก

กบสามเณรเอยมวา เมอทานเดนกาวลงใบบวในหนองน านน ซงเปนพดตดตอกนไปถงฝงตรง

ขาม ใหสามเณรคอยกาวตาม เหยยบทบรอยเทาของทานบนใบบวแตละใบ อยาใหพลาดโดย

เดดขาด รอยไหน รอยนน

หลวงปรอดจงบอกคาถาใหบรกรรมขณะทจะกาวเดน แลวทานกเจรญอาโปกสณอยคร

หนง ทานกไดกาวเดนบนใบบวทกางใบสลอนทวบงนน ทละกาว สวนสามเณรเอยมกกาวตาม

ไปพรอมดวยบรกรรมคาถา ผานทองน าอนเวงวางไปโดยตลอด ราวกบวาใบบวนนเปนถาดไม

รองรบน าหนกตวของหลวงปรอด และสามเณรเอยมไดโดยไมยบจมหายไปในน านนเสย เทา

ตอเทา กาวตอกาว ไมมผด ไมมพลาด อาจารยทงรอยเทาไว สามเณรเอยมกรบสวมรอยเทา

นนทนท จนในทสดสามเณรเอยมเหนวา ใบบวกาวสดทายของหลวงปรอดกอนททานจะกาว

ขนฝงนน เปนใบบวทเลกมากและอยเกอบชดตลงแลว จงไมเหยยบตามหลวงปรอดไป จะสบ

เทากาวขนฝงเลยทเดยว แตไมส าเรจ เพราะใบบวทเทาหลงเหยยบอยยบตวลงเสยกอน

สามเณรเอยมจงตกลงไปในน าเสยงดงโครม ดทวาใกลตลงมากแลวจงไมไดรบอนตรายมาก

หลวงปรอดหนมาด ไดแตหวเราะชอบใจเสยงดง และกลาวขนวา “บอกใหเดนตามทกกาวไป

กไมยอมเดน ถาเปนกลางบงคงสนกกนใหญละ”

การสะกดจต

คณปทรพย ทองอ บดาของคณพอพน ทองพนกจ ไดเลาเรองประหลาดกนตอๆ มาวา

ไดมคนรายขโมยเรอของหลวงปรอดทจอดไวล าครมคลองขวางไป แตไมสามารถจะพายไปได

คงเวยนอยหนาวดโคนอนหนากฎของทาน จนเชาพระลกวดรปหนงจะเอาเรอออกบณฑบาต

ครนไมเหนเรออย แตกลบเหนชายแปลกหนาคนนนก าลงพายเรอวนเวยนอย จ าไดวาเปนเรอ

ของหลวงปรอด จงไดน าเรองไปเรยนใหทานทราบ หลวงปรอดจงลงมาททาน า ขณะนนไดม

ชาวบานใกลเคยงมาดกนอยเนองแนน ทานจงตะโกนบอกไปวา “เจาจงเอาเรอมาคนพระเสย

ทานจะเอาไปบณฑบาต” คนรายกพายเรอมาจอดใหพระทานแตโดยด แลวทานกสงตอไปวา

“ขนมาบนกฎเสยกอน” คนรายกขนตามค าสง ในทสดหลวงปรอดกสงใหเดกจดเอาอาหารมา

ใหรบประทาน แลวกสงตอไปอกวา “จะกลบบานกกลบเถด” คนรายจงไดเดนลงจากกฏไป

พระวเชยรกว (ฉตร อนทสวณโณ) อดตเจาอาวาสวดหนง ราชวรวหาร รปท ๖ ไดบนทก

ถงกตตคณของพระภาวนาโกศล (หลวงปเอยม สวณณสโร) มใจความส าคญตอนหนงวา

พระวเชยรกว (ฉตร อนทสวณโณ) พ.ศ. 2469 – 2502

พระภาวนาโกศลเถระ ทานด ารงอยในสมณคณเปนอยางดรปหนง มความมกนอยใน

ปจจยลาภ ไดมากบรจาคเปนคาซอม สราง ปชนยสถาน เสนาสนะ และสงอปโภคแกพระ

เณรบาง และเปนเครองบชาธรรมถวายพระทนมนตมาเทศนบาง ในกฏทอยของทาน มองหา

วตถมคาเปนชนเปนอนมใครพบ วาจาทออกจากปากของทานเปนโอวาทานสาสน ม

สารประโยชนแกผสดบ เปนอปชฌายบรรพชาอปสมบทแกกลบตรมานาน แมเมอทางการ

คณะสงฆฝายมหานกายใหจ ากดเขตอปชฌาย เวลาททานชราทพลภาพแลวกด กลบตรผ

เลอมใสในทาน แมอยในทไกลกอตสาหมาบรรพชาอปสมบท ณ วดหนง ปหนงๆ มปรมาณ

มาก อาศยคณสมบตอาทฉะน ทานจงเปนทเคารพนบถอของคฤหสถและบรรพชตเปนอนมาก

อกทงทานยงเปนผนอบนอมถอมตน ไมโออวดคณวเศษใดๆ อยางไรเสยเพชรกยอมเปนเพชร

วนยงค า กฤษดาภนหารของทานกปรากฏอยเนองๆ เปนเรองเลาขานสบตอกนมายาวนาน

กระทงปจจบน เชน เรองราวเลาขาน “การปราบมาพยศ” ของพระบาทสมเดจพระปย

มหาราชเจา

รปหลอพระวเชยรกว (ฉตร อนทสวณโณ) ณ วดหนง ราชวรวหาร

เหตการณครงนนเกดขนเมอป พ.ศ. ๒๔๔๐ (ร.ศ. ๑๑๖) ตรงกบรชสมยพระบาทสมเดจ

พระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๕ มพระราชด ารเสดจประพาสยโรป เพอเปนการเจรญ

สมพนธไมตรกบนานาอารยประเทศ กอนการเสดจ สมเดจพระอรยวงศาคตญาณ สมเดจ

พระสงฆราช (สา ปสสเทโว) ไดถวายพระพร และแนะน าใหเสดจฯ มาทรงอาราธนา พระปลด

เอยม วดโคนอน ผเชยวชาญพระกมมฏฐานและพทธาคม ใหถวายค าพยากรณเกณฑพระ

ชะตา ชนษา และมงคลพทธาคม วตถคมครองพระองค

สมเดจพระอรยวงศาคตญาณ สมเดจพระสงฆราช (สา ปสสเทโว) องคท 9

ดงนน พระองคจงเสดจไปพบ หลวงปเอยมไดถวายพระพรและถวายค าท านายวา...การ

เสดจไปในนานาประเทศอนไกลครงน จะทรงบรรลผลส าเรจในพระบรมราโชบายทกประการ

แตในโอกาสททรงประทบ ณ ประเทศหนงนน จะมผน าเอาสตวจตบาท อนมชาตนสยดรายมา

ใหทรงประทบขบข แตพระมหาบพธราชสมภารเจาจะทรงปลอดภยจากสตวพยศนน...หลวงป

เอยมจงถวายพระคาถาเสกหญาใหแกพระองค พรอมทงวธการบรกรรม

เหตการณทหลวงปเอยมท านายถวายกเกดขน ขณะทพระองคทรงประทบ ณ ประเทศ

ฝรงเศส ไดม เจาชายพระองคหนง เชญเสดจเพอทอดพระเนตรการแขงขนกฬาโปโล และการ

ขมาพยศ ในระหวางการแสดงขมาพยศนน ไดมมาตวหนงรปรางสงใหญ ทงพยศดราย ไมม

ผใดสามารถบงคบขได เจาชายฝรงเศลทลถามพระองควา มาพยศเชนนในเมองของพระองคม

หรอไม และหากมผใดสามารถบงคบไดหรอไม ? พระองคทรงตรสตอบวา กพอมอยบาง และ

ไดทรงร าลกถงค าพยากรณและพทธาคมทหลวงปเอยมถวายเอาไว ทรงเสดจลงจากแทนท

ประทบ ตรสเรยกนายโคบาลใหน ามาพยศนนมาใกลๆ ทอดพระเนตรพจารณาอยครหนง ทรง

ยอพระวรกายลงหยบหญา ตงจตอธฐานบรกรรมภาวนาพระคาถา พลนยนหญาก านนใหมา

พยศกน และทรงตรสขอบงเหยน ไมรอชาทรงประทบยงมาพยศตวนน บงคบใหเดนยางเยอง

ไปมาเบองหนาปะร าทประทบ สกคร จงทรงบงคบใหออกวงอยางเตมฝเทา ชาวตางชาตทรวม

เขาชมการแสดงในวนนน ตางโหรองกกกอง ตกตะลงในพระบารมบญญาธการเปนทสด

เมอเสดจนวตพระนคร พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงเสดจมาสกการะ

หลวงปเอยม ตรสเลาเรองทเกดขนในตางแดน และทรงพระราชทานถวายของฝากตางๆ จาก

ตางแดน

ล าดบสมณศกด

ครนเมอหลวงปรอด เจาอาวาสวดโคนอน ไดถงแกมรณภาพลง หลวงปเอยมทานกได

ครองวดสบแทนตอมาในระยะหนง ดวยเหตททานเปนผถวายค าพยากรณอนแมนย ายงนกแด

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ในคราวทเสดจประพาสยโรปครงแรก เมอป พ.ศ.

๒๔๔๐ (ร.ศ. ๑๑๖) พระองคจงทรงเลอมใสศรทธาในหลวงปเอยมเปนอนมาก กระทงเมอป

พ.ศ. ๒๔๔๑ จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานสมณศกดเปนพระครสญญาบตร ท

พระครศลคณธราจารย แลวอาราธนามาอยวดหนง ราชวรวหาร สาเหตทหลวงปเอยมทานได

ยายมาอยวดหนง ราชวรวหาร กเนองมาจาก สมเดจฯ กรมพระจกรพรรดพงศ เสดจ

พระราชทานผาพระกฐนหลวง ณ วดหนง ราชวรวหาร แตทางวดไมมจ านวนพระสงฆอนพง

รบผาพระกฐนได ตองทรงเปลยนเปนพระราชทานผาปาแทน ภาวะแหงวดทรดโทรมถงทสด

เมอเสดจกลบจงกราบทลภาวะแหงวดแดพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว พระองค

จงทรงใหกระทรวงธรรมการตดตอทาง สมเดจพระวนรต (แดง สลวฑฒโน) วดสทศน เพอหา

ตวเจาอาวาสรปใหม ประกอบกบ พระครสงวรยตตนทรย (ทอง) เจาอาวาสรปกอนกอาพาธม

โรคประจ าตว สามวนดสวนไข สนความสามารถในการบรหารบรณปฏสงขรณพระอาราม

สมเดจพระวนรตไดเลอก พระครศลคณธราจารย (เอยม สวณณสโร) เจาอาวาสวดโคนอน

(ในขณะนน)

เมอหลวงปเอยมไดมาครองวดปหนง พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดทรง

พจารณาเหนวา หลวงปเอยม หรอ “หลวงปเฒา” ทานมปพรรษามากแลว กอปรดวยศลา

จรยาวตรอนงดงาม สมบรณไมดางพรอย หาต าหนมได กลบเปนทเคารพสกการะแด

พทธศาสนกชนทงหลายโดยทวไป อกทงกทรงเลอมใสศรทธาในสวนพระองคเปนกรณพเศษ

อกดวย ทรงมพระราชด ารสมควรจะไดเลอนสมณศกดเปนพระราชาคณะผใหญ จงทรงพระ

กรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานเลอนสมณศกดเปนพระราชาคณะชนสามญ ในพระราชทน

นามท “พระภาวนาโกศล” เมอป พ.ศ. ๒๔๔๒ ซงเปนสมณศกดเดยวกนกบหลวงปรอด พระ

อาจารยของทานนนเอง และไมวาจะกจการงานใด พระองคจะทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

พระราชทานความชวยเหลอทกกรณไป

ยคแหงการบรณปฏสงขรณอยางแทจรง

วดหนง ราชวรวหาร ในยคของหลวงปเอยม ถอเปนยคแหงการบรณปฏสงขรณอยาง

แทจรง ดวยถาวรวตถและเสนาะสนะตางๆ ไดช ารดทรมโทรมถงทสด จนแทบใชการไมได

เกอบทงหมด หากจะนบระยะเวลาตงแตการสถาปนาเสรจสน จดงานเฉลมฉลองสมโภชเมอ

วนท ๒ ธนวาคม พ.ศ. ๒๓๘๐ ลวงถงป พ.ศ. ๒๔๔๑ รวมเปนระยะเวลาถงเกอบ ๖๐ ป ยอม

ถอเปนเรองธรรมดาทจะช ารดทรดโทรมไปตามกาล

ประกอบกบ พระครสงวรยตตนทรย (ทอง) เจาอาวาสรปกอนกอาพาธมโรคประจ าตว สามวน

ดสวนไข สนความสามารถในการบรหารบรณปฏสงขรณพระอาราม พระบาทสมเดจพระ

จลจอมเกลาเจาอยหว ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานทนทรพยในการปฏสงขรณหม

กฏ จ านวน ๒,๔๐๐ บาท และพระราชทานพระบรมราชานญาตใหรอถอนหรอเพมเตมไดตาม

จะเหนสมควร เมอซอมแซมเสนาสนะหมกฏสงฆพอเปนทอาศยใชบางแลว ดวยทนทรพยท

ชาวบานรวมบรจาคกเรมด าเนนการบรณะซอมแซมศาลาการเปรยญ ซงเปนศาลาทหลวงป

รอด สรางเอาไวครงยงจ าพรรษาอยวดน

การบรณปฏสงขรณนบเปนภาระหนาทอนหนกทหลวงปเอยมทานตองรบผดชอบ

เพราะตองใชทงก าลงศรทธา ก าลงแรงงาน และทนทรพยเปนจ านวนมาก รวมถงตองใชระยะ

เวลานานหลายป แตทานกสามารถด าเนนการบรณปฏสงขรณจนส าเรจลลวงไปไดดวยดทก

ประการ ดวยอาศยทนทรพยทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว พระราชทาน

ชวยเหลอเปนระยะ ตลอดจนอาศยแรงศรทธาจากชาวบานพทธบรษทโดยทวไปทงทางดาน

ทนทรพยและแรงกาย ก าลงส าคญทชวยแบงเบาภาระรบผดชอบในการน คอ พระครสงวรยต

ตนทรย (ค า) ซงครงนนยงเปนพระสมหและพระปลดในฐานานกรมของทาน เปนผมความร

เชยวชาญในการชาง ถาวรวตถและเสนาสนะทหลวงปเอยมทานไดท าการบรณปฏสงขรณใน

ครงนน พอน าเสนอพอสงเขปดงน

พระอโบสถ ซอมคานดานบนในสวนทช ารด เปลยนเตาเชงชายชอฟาใบระกา เปลยน

กระจกประดบหนาบนได แซมกระเบองมงหลงคา ซอมเสาและผนงสวนทผกรอน ปรบพนพระ

อโบสถทเปนหลมแองใหราบเรยบ และปพนดวยหนออน, พระวหาร ช ารดเสยหายมากเพราะ

หลงคารวมาเปนเวลานาน การบรณะซอมแซมท าเกอบทงหมด และจ าเปนตองใชทนทรพย

เปนจ านวนมาก ความทราบถงพระกรรณ ลนเกลาฯ รชกาลท ๕ จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

พระราชทานทนทรพย ๔,๘๐๐ บาท, ถาวรวตถอนๆ ทไดท าการบรณะซอมแซม คอ พระ

ปรางค, พระเจดยคหนาพระวหาร, พระเจดยสองค และศาลาซมประตก าแพงแกว เปนตน

ส าหรบเสนาสนะและอนๆ ทไดท าการบรณะซอมแซม คอ คณะเหนอ, หอไตร, ศาลาการ

เปรยญ, ศาลาฉนวนทาน า, สะพานฉนวน, ศาลาราย, เขอนหนาวด และโรงทม ซงเปนอาคาร

ททานสรางขนมาใหม เปนตน

ศษยานศษยบรรพชต

เนองจากหลวงปเอยมทานเปนพระเถระผทรงคณ รอบรในพระปรยตธรรม เชยวชาญ

ดานวปสสนากมมฏฐาน เรองดวยพทธาคม เกยรตคณชอเสยงโดงดงเปนทรจก จงมศษยาน

ศษยเปนจ านวนมาก ในทนจะกลาวถงเฉพาะศษยใกลชดและเปนบรรพชต ซงเปนก าลงส าคญ

ของทานในกจการพระศาสนาดานใดดานหนง ดงน

พระวเชยรกว (ฉตร อนทสวณโณ) อดตเจาอาวาสวดหนง ราชวรวหาร รปท ๖

พระสนทรศลสมาจาร (ผล คตตจตโต) อดตเจาอาวาสวดหนง ราชวรวหาร รปท ๗

อปสมบทโดยมหลวงปเอยม สวณณสโร เปนพระอปชฌาย ทานเปนศษยผใกลชดมากทสด

องคหนงและไดศกษาพทธาคมตางๆ จากหลวงปเอยมโดยตรง เปนก าลงส าคญของหลวงป

เอยมและพระวเชยรกว (ฉตร อนทสวณโณ) ในการอบรมพระภกษสามเณรดานวปสสนา

กมมฏฐาน และการบรณปฏสงขรณพนฟสภาพวดจนเจรญรงเรองมาถงทกวนน

พระบรหารบรมธาต (ประเสรฐ ธมมธโร) อดตเจาอาวาสวดนางช ภาษเจรญ อปสมบท

โดยมหลวงปเอยม สวณณสโร เปนพระอปชฌาย

พระครพรหมโชตวฒน (บญม) อดตเจาอาวาสวดอางแกว ภาษเจรญ อปสมบทโดยม

หลวงปเอยม สวณณสโร เปนพระอปชฌาย

พระอธการช ฉนทสโร อดตเจาอาวาสวดนาคปรก ภาษเจรญ อปสมบทโดยมหลวงป

เอยม สวณณสโร เปนพระอปชฌาย

ผมศลจรยวตรอนงดงามแหงวดหนง

หลวงปเอยมเปนพระเถระทมวตรปฏบตเรยบงายและสมถะ มงมนในการ

บรณปฏสงขรณพนฟสภาพวดททรดโทรมถงทสด ใหกลบมาดดงเดมเหมอนเมอครงยคของ

การสถาปนา กระนนภาระหนาทดานอนทานกไมปลอยละเลย ปฏบตควบคกนอยางไมขาดตก

บกพรอง ทานไดปฏบตกจวตรเปนประจ าวนของทานอยางสม าเสมอเปนปกต เชน การลง

อโบสถ แมฝนจะตกบางเลกนอยทานกเดนกางรมไป ซงกฏของทานอยหางประมาณ ๕๐ เมตร

ขณะนไดรอปลกใหมเปน หอภาวนานสรณ ไวทเดม หลวงปเอยมทานเปนพระเถระผใหญท

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (พระพทธเจาหลวง) ทรงเลอมใสศรทธาเปนการ

สวนพระองคมากทสดองคหนง พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวจะไดรบสงใหขน

วนจฉยสงฆการนมนตเขาไปในงานพระราชพธตางๆ อาทเชน วนฉตรมงคล วนเฉลมพระ

ชนมพรรษา เปนตน โดยคณพอพน ทองพนกจ เปนไวยาวจกร เมออาย ๑๔-๑๕ ป ไดตดตาม

เขาไปในพระทนงอมรทรวนจฉย ถาหากเปนพระราชพธในตอนเชา หลวงปเอยมจะตองไปคาง

แรมทวดพระเชตพนฯ กบพระราชาคณะผใหญรปหนงทชอบพอกน

ในการเดนทางไปสมยนน ตองไปดวยเรอแจวของหลวงประจ าวด ถาไมคางแรมกจอด

เรอขนทตลาดทาเตยน วดโพธ แลวเดนไปพระบรมมหาราชวง เขาทางประตวเศษไชยศรใกล

หนอย ถาไปคางแรมตองไปจอดเรอขนททาราชวรดษฐ ฝากทหารเรอใหชวยดแลอกทหนง คง

จะสงสยวา ไวยาวจกรหรอทชาวบานเรยกกนวาเดกวดนน จะแตงกายตดตามหลวงปเอยมเขา

ไปในพระบรมมหาราชวงไดอยางไร ? คณพอพนเลาใหฟงวา ตองแตงตวแบบประเพณนยม

นงผาพนโจงกระเบน ใสเสอราชประแตนกระดม ๕ เมด หลวงปเอยมทานสงตดและจดหามา

ใหใส ขณะเมอคณพอพนถงแกกรรม เสอตวนยงอยเพราะตดดวยผาของนอกอยางดในสมยนน

ยงมเรองทคณพอพนเลาใหฟงวา ขนวนจฉยสงฆการเคารพและนบถอหลวงปเอยมมาก ถาไมม

ราชการกจะมากราบเยยมเยยนถามไถทกขสข มาครงใดเมอกราบลากลบ หลวงปเอยมจะให

ปจจยไปทกครงๆ ละ ๑ บาท เพราะทานขนผนชอบเลนหวย ก.ข. มาทไรขอหวยกบหลวงป

เอยมทกท แตทานไดแตหวเราะแลวเฉยเสย

วตถมงคล

วตถมงคลของทานทกชนดเปยมดวยพทธานภาพ ไมวาจะเปนเปนเหรยญเสมารน ๑-๒

ซงปจจบนเปนเหรยญยอดนยมอนดบ ๑ ของวงการ เครองรางของขลงประเภท หมากทย จด

วาเปนหนงใน เบญจภาคเครองรางของขลง พระบดาเนอโลหะ ถอวาเปนสดยอดของหายาก

มากดวยความนยมเปนอนดบหนงไมแพพระปดตาวดทอง ของหลวงพอทพ เลยแมแตนอย

นอกจากนยงจะมวตถมงคลอกหลายชนดทงพระชยวฒน พระปดตาเนอตะกว พระปดตาเนอ

ผง และตะกรด ลวนเปนทนยมตองการของนกพระเครองอยางไมมวนเลอมคลาย

การมรณภาพ

พระภาวนาโกศล (หลวงปเอยม สวณณสโร) ทานเปนเจาอาวาสรปท ๕ ไดปกครองดแล

วดหนง ราชวรวหาร อยนานถง ๒๗ ปเศษ จงไดถงแกมรณภาพอยางสงบดวยโรคชรา เมอ

วนท ๒๖ เมษายน พทธศกราช ๒๔๖๙ ตรงกบวนจนทร ขน ๑๕ ค า เดอน ๖ ปขาล สรอาย

รวมได ๙๔ ป พรรษา ๗๑ นบเปนพระมหาเถระรปหนงทมอายยนยาวถง ๔ แผนดน (รชกาล

ท ๓ ถง รชกาลท ๖)

.....................................................

ทมา : หลวงปเอยม สวณณสโร วดหนงราชวรวหาร, www.dhammajak.net/