6

บทท 2 เอกสารงานวจยทเกยวของ

การวจยการศกษาอตมโนทศนของสมาชกชมชนบาบดระยะฟนฟสมรรถภาพในโรงพยาบาลธญญารกษ

และศนยบาบดรกษายาเสพตดสวนภมภาค มผลการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของนาเสนอตามลาดบ ดงน

1. แนวคด ทฤษฎ เกยวกบอตมโนทศน

2. การบาบดรกษาผตดยาเสพตด

3. การบาบดรกษายาเสพตดในรปแบบชมชนบาบด

4. งานวจยทเกยวของ

แนวคด ทฤษฎ เกยวกบอตมโนทศน

ความหมายของอตมโนทศน (Self – Concept)

นกจตวทยาและนกศกษาหลายทานไดใหความหมายของอตมโนทศน (Self - Concept) ซงพอจะกลาว

โดยสงเขปไดดงน

จาก Dictionary of Education ของ Carter V. Good (อางถงใน กาญจนา ภยาธร, 2541:12) ไดให

ความหมายอตมโนทศน (Self - Concept) วาเปนการรบรของบคคลเกยวกบความสามารถ รปราง ลกษณะ การ

กระทากจวตรประจาวนของตนเองในฐานะทเปนบคคลหนง

ไรมย (Reimy cited by Dinkmeyer 1967 : 184 อางถงในพรรณวภา ถาวรประเสรฐ, 2533:1) ไดให

ความหมายวา อตมโนทศนคอการรบรสงตางๆทถกจดใหเปนระบบ มากหรอนอยเปนผลจากการสงเกตตนทงอดต

และปจจบน เปนสงทบคคลเชอเกยวกบตนเอง โดยเฉพาะชวงเวลาทบคคลนนตองตดสนใจกระทาสงหนงให

เหมาะสมกบตนเอง Rogers (อางถงในกาญจนา ภยาธร, 2541:13) ไดกลาวถงลกษณะของอตมโนทศนวาเปนลกษณะททา

ใหบคคลแสดงออก อนเปนผลจากความเชอทเขาม โดยมความตองการพนฐานของมนษยควบคกนไปดวย เชน

ตองการทจะใหผ อนมองตนเองในแงดดวย

Stuart & Sundeen (อางถงในวรรณาภรณ จตตกล, 2535:15) อธบายวาอตมโนทศนเปนความคดเหน

ความเชอ เปนองคประกอบของความรทเกยวกบตนเองและบคคล ซงจะมอทธพลตอการสรางสมพนธภาพกบผ อน

รวมทงเปนการรบรเกยวกบคณลกษณะความสามารถของบคคล ปฎสมพนธของบคคลกบบคคลอนและ

สงแวดลอม เปนคานยมของบคคลทเกยวของกบประสบการณและวตถ รวมทงเปนเปาหมายและอดมการณของ

บคคลดวย Kendler (อางถงในสรยพร เลศวรกล, 2534:27) กลาววา อตมโนทศนหมายถงทศนคตทบคคลมตอ

ตนเอง การเรยนร การประเมนคาเกยวกบตนเอง และจะมการเปลยนแปลงไปตาม วฒภาวะ

Fitts (อางถงในชวทย เลศวรกล,2541:49) ไดใหความหมายของอตมโนทศนวา เปนความรสกนกคด

ทศนคตของบคคลทมตอตนเองในดานรางกาย ดานศลธรรม ดานสวนตว ดานครอบครว ดานสงคม ดานความเปน

7

เอกลกษณ ดานความพงพอใจในตนเอง และดานพฤตกรรมทตนแสดงออก ซงเปนผลมาจากการเรยนรและ

ประสบการณของบคคล ทมตอความสมพนธกบผ อนในสงคมและสงแวดลอม ชวทย รตนพลเสนย (2541:50) ใหความหมายอตมโนทศนวาเปนความคด ความรสก ทศนคต และ

คานยมของบคคลทมตอตนเองในทกๆดาน ซงอาจจะตรงหรอไมตรงกบความเปนจรงกได ทงนขนอยกบการเรยนร

การรบรของบคคลและจากประสบการณทบคคลนนมปฎสมพนธกบสงคมและสงแวดลอมตงแตอดตจนถงปจจบน

จากความหมายของอตมโนทศนดงทกลาวมาขางตนพอสรปไดวา อตมโนทศนหมายถงความรสกนกคด

ทศนคต คานยม ความเชอทบคคลมตอตนเองทงดานรางกาย จตใจ สงคม อนเปนผลมาจากการรบรเกยวกบ

ตนเอง ซงความรสกนกคด ทศนคต คานยม และความเชอตางๆเหลานจะเปนตวกาหนดการแสดงออกพฤตกรรม

ของบคคล และอตมโนทศนสามารถเปลยนแปลงไดตามวฒภาวะและสงแวดลอมทเกยวของกบบคคล

ความสาคญของอตมโนทศน

อตมโนทศนนบวาเปนองคประกอบทสาคญของบคลกภาพและเปนปจจยหนงทสาคญตอการแสดง

พฤตกรรมของบคคล ซงการทบคคลมอตมโนทศนทตางกนกมพฤตกรรมทแตกตางกนไปดวย เชน Lazarus (อาง

ถงใน กาญจนา ภยาธร, 2541 : 13) ไดกลาววาอตมโนทศนจะเปนตวกาหนดพฤตกรรมของบคคล และทาให

บคคลเขาใจตนเอง บคคลจะแสดงพฤตกรรมตามทคดวาตนเปน ดงนน ถาบคคลมอตมโนทศนเรองใดเรองหนงด

กจะมแนวโนมวาบคคลนนจะสามารถกระทาสงนนไดด ซงจะเหนไดวาอตมโนทศนมความสาคญในการทจะชวย

ใหเราเขาใจพฤตกรรม พยากรณ และเปลยนพฤตกรรมของผ อนได (อาไพ ศรพฒน อางถงใน กาญจนา ภยาธร,

2541:13) ซงสอดคลองกบโรเจอรส (Rogers, 1951:494 อางถงในชวทย รตนพลเสนย, 2541:51) ซงกลาววาการ

เขาใจพฤตกรรมนนจะตองศกษาความคดภายในบคคลใหมากทสด พฤตกรรมของคนเปนผลจากความนกคดและ

เจตคตของตนเอง นอกจากนอตมโนทศนทดยอมสามารถปรบตวไดด และถาบคคลมอตมโนทศนทไมด กยอมจะ

ปรบตวไดไมด ซงสอดคลองกบแมคแคนเลล (อางถงในชวทย รตนพลเสนย, 2541:51) ทกลาววาคนทม

อตมโนทศน จะมลกษณะอปนสยทนาพงประสงค มความกงวลตา และสามารถปรบตวไดด มความอยากร

อยากเหน เปนคนเดน และมความสมพนธในกลมด และใชกลวธปองกนตนเองนอยมาก

ดงนนจะเหนไดวาอตมโนทศนเปนความคดเหน ความรสก หรอความเขาใจทบคคลมตอตนเองและ

สงผลถงพฤตกรรมของบคคลดวย หากบคคลมอตมโนทศนในเชงบวก สอดคลองกบความเปนจรง บคคลกม

แนวโนมทจะมพฤตกรรมทเหมาะสมกบสภาพสงคมและสงแวดลอมตน หากบคคลมอตมโนทศนในเชงลบกม

แนวโนมทจะมพฤตกรรมในทางทไมดหรอไมเหมาะสม การศกษาอตมโนทศนของบคคลเพอนาไปสการพฒนา

อตมโนทศนของบคคลมขอความสาคญดวยเหตผลดงกลาว

ทฤษฎเกยวกบอตมโนทศน

การศกษาในเรองอตมโนทศนหรออตตาไดรบความสนใจจากนกจตวทยาหลายคนดวยกน เชน Rogers,

Mead, Lewin, Adler, Allport, Sullivan และ Combs and Snygg เปนตน ซงทฤษฎของนกจตวทยาแตละบคคล

แตกตางไปตามความเชอ ประสบการณ หรอแงมมตางๆทนกจตวทยาแตละคนใหความสนใจ เชน Sullivan ให

8

ความสนใจในดานการสรางสมพนธภาพระหวางบคคล ในขณะท Allport ใหความสนใจในดานรบรเกยวกบ

ประสบการณปจจบนของแตละบคคล ซงในทนจะขอเสนอทฤษฎทสาคญและเปนทนยม 3 ทฤษฎ ดงน

ทฤษฎของโรเจอรส

โรเจอรสไดเสนอแนวคดเกยวกบบคลกภาพและพฤตกรรม ซงฮอลลและลนดเซย (Hall and Lindzey,

1957:523-530 อางถงในพรรณวภา ถาวรประเสรฐ, 2541:22) ไดสรปประเดนทเปนโครงสรางของบคลกภาพไว

3 ประการ คอ ประสบการณของอนทรย อตมโนทศน และความสอดคลองหรอไมสอดคลองระหวางประสบการณ

ของอนทรยและอตมโนทศน ซงมรายละเอยดดงตอไปน

ประสบการณของอนทรย บคคลแตละคนมชวตอยในโลกของประสบการณซงมตนเองเปน

ศนยกลาง โลกสวนตวของเขาประกอบดวยประสบการณทงมวลของอนทรยซงบคคลจะรบรหรอไมกตาม แตบคคล

ผนนผ เดยวทรจกอยางถองแท ผ อนมอาจลวงรไดอยางสมบรณ นอกจากตองการความเขาใจตามทศนะของบคคล

ผนน (empathic understanding) โลกแหงประสบการณนคอความจรงสาหรบบคคลนนบคคลมไดมปฏกรยา

ตอบสนองตอความจรงทแทจรง แตเขาจะมปฏกรยาตอความจรงตามทเขารบร โรเจอรสไมไดอธบายวาความ

จรงแทนนเปนอยางไร แตกลาววาบคคลมแนวโนมทจะตรวจสอบความถกตองของประสบการณอนอยเสมอ ทงน

เพอใหไดมาซงแนวทางทจะทาใหบคคลมพฤตกรรมทถกตองเหมาะสม

อตมโนทศนดวยอทธพลของสงแวดลอม โดยเฉพาะอยางยงอทธพลของพอแมและผ ใกลชด ซงเปน

ผประเมนคาพฤตกรรมของเดก สวนหนงของประสบการณจะคอยๆกอตวขนเปนอตมโนทศน ซงมลกษณะเปน

หนวยรวม (Gestalt) ทมระบบอนประกอบดวยการรบรคณลกษณะของสงทเปน “ตวฉน” และการรบร

ความสมพนธท ”ตวฉน” กบผ อนและสงอน รวมทงคานยมตางๆทเกยวของกบอตมโนทศนเหลาน อตมโนทศนหรอ

ระบบการรบรเกยวกบ “ตน” นจะมผลตอการรบรประสบการณตางๆ และพฤตกรรมทบคคลจะแสดงออก กลาวคอ

บคคลจะรบ รประสบการณทสอดคลอง และจะปฎ เสธหรอบดเบอนประสบการณทไมสอดคลองกบ

อตมโนทศนตน นอกจากนนบคคลยงเลอกแสดงพฤตกรรมทสอดคลองกบอตมโนทศนอกดวย

ความสอดคลองและไมสอดคลองระหวางอตมโนทศนและประสบการณของอนทรย เมอ

ประสบการณซงผานการรบรและถกจดใหเปนสวนหนงของอตมโนทศนตรงกบประสบการณทเกดขนกบอนทรย

บคคลจะมการปรบตวด มวฒภาวะ และมประสทธภาพเตมท (fully functioning) บคคลจะ ยอมรบประสบการณ

ทงมวลทเกดขนโดยปราศจากความหวาดหวนหรอวตกกงวล เขาสามารถทจะคดอานไดตรงตามความเปนจรง

ตรงกนขาม เมออตมโนทศนไมสอดคลองกบประสบการณ บคคลจะเกดความหวาดหวนวตกกงวล จะมพฤตกรรม

ปกปองตนเอง ความคดอานของเขาจะถกจากดและขาดความยดหยนในภาวะทอตมโนทศนไมสอดคลองกบ

ประสบการณ บคคลจะพยายามปกปองอตมโนทศนไวดวยวธการบางอยาง กลาวคอ ดวยวธปฏเสธทจะรบร

ประสบการณบางอยาง หรอดวยวธการบดเบอนประสบการณนนมาใหสอดคลองกบอตมโนทศน ทาให

ประสบการณทสาคญบางอยางไมไดถกจดรวมเขาสโครงสรางของ ”ตน” สงทเกดขนคอ ความตงเครยดทางจต

(Psychological tensions) เปนภาวะของการปรบตวทไมด

ตวการทเปนเหตใหอตมโนทศนและประสบการณของอนทรยสอดคลองหรอไมสอดคลองกน คอ การ

ประเมนคาของผ อน ถาหากการประเมนคานเปนไปในทางบวก หรอทคารล โรเจอรส เรยกวาการยอมรบปราศจาก

เงอนไข (Unconditional positive regard) อตมโนทศนและประสบการณกจะไมคลาดเคลอนหางจากกน บคคล

9

จะมการปรบตวด แตเนองจากการประเมนคาพฤตกรรมของเดกโดยพอแมและผ อนนนบางทกเปนไปในทางบวก

บางทกทางลบ เดกจงเรยนรทจะจาแนกระหวางการกระทาและความรสกทผ อนเหนชอบดวย และไมเหนดวย

ประสบการณทไมไดรบการเหนชอบดวยจะถกจากดออกไปจากอตมโนทศน แมวาประสบการณนนจะเกดขนจรงก

ตาม ผลทเกดขนกคอ ความไมสอดคลองตรงกนระหวางอตมโนทศนและประสบการณ

ทฤษฎของซลลแวน (Sullivan) Mead (อางถงในชวทย รตนพลเสนย, 2541:53) ไดอางถงทฤษฎบคลกภาพของซลลแวน ซงประเดน

สาคญในเรองขบวนการทเดกรบรสภาพแวดลอมและนาความรมาปรบปรงใหกบตนเอง ซลลแวนไดกลาวถงเรอง

“อตตา” วาบคคลจะรวาตนเองเปนอยางไรนนมบอเกดจากการมสมพนธภาพหรอปฎสมพนธกบบคคลอน โดยเฉพาะ

กบบดามารดา บคคลทกคนทเกดมาจะมความสามารถในการเรยนรทจะสราง“อตตา”สาหรบตนเอง ซง

จาเปนตองอาศยบดามารดาและผใกลชด ตวอยางเชน เมอแรกเกดมารดาจะเขาโอบอมเดกเมอเดกรองไห เมอเดกหว

เดกจะไดรบความอบอน และเรยนรวาการรองไหของตนจะมอทธพลใหมารดาเอาใจใส เดกจะเกดการสราง “อตตา”

ในเบองตนวา “ตนมคณคา” และเมอเตบโตขนเดกจะไดรบคาชมเชย จะทาใหเดกคดวา “ฉนเปนคนด คนเกง”

จากทฤษฎของซลลแวนจะเหนวาการสราง “อตตา” ของบคคลนนเนนทการมปฎสมพนธกบบคคล

โดยเฉพาะอยางยงในชวงแรกของชวต ปฎสมพนธระหวางเดกกบบดามารดาเปนสงสาคญมาก เดกทม

อตมโนทศนในดานบวกจะรสกวาตนเองมคณคา กอใหเกดความเชอมนในตนเอง ซงเปนผลมาจากทเดกไดรบ

ความอบอน บดามารดามความรสกทดแกเดก และมความเชอมนในตวเดกเปนสาคญ

ทฤษฎของมด (Mead)

Mead (อางถงในฤทยรตน ธรเสนา, 2535 : 18) สนใจ “อตตา” ในลกษณะของการเปนตวตน และม

ความรสานกในตนเอง (Self Awareness) มากกวาทจะเปนกระบวนการ “อตตา” ของบคคลไมไดเกดมาพรอมกบ

บคคล แตถาเกดหลงจากทบคคลไดมประสบการณกบบคคลอนๆ จากการทบคคลมปฏกรยาโตตอบตอเดกจะเปน

ประสบการณใหเดกไดเรยนรเพอจะเกดการคด พจารณาตอไปวาตวเขาเปนบคคลหนง ตลอดทงเกดทศนคตและ

ความรสกทมตอตนเอง Mead ไดเนนวา “อตตา” เปนการตอบสนองของบคคลอนๆทมตอตวเขา ตามแนวคดนจง

เปน “อตตา” ทางสงคม (A social Fimed Self) “อตตา” จะเกดขนเมอบคคลอยในสงคมและจากการตดตอสอสาร

กนภายในสงคม เชน ในครอบครวหรอในโรงเรยน เปนตน นอกจากน Mead ไดแบงอตมโนทศนในคนเปน 2 ภาค

คอ “me” กบ “I” โดย “me” เปนสวนหนงทอยในกรอบระเบยบ แบบแผน (Conventional) “I” เปนสวนทม

ความคดรเรมสรางสรรค (Creative) แตสวนไหนจะมบทบาทมากขนอยกบสงแวดลอมทเขมงวด “me” กจะม

บทบาทและอทธพลเหนอ “I” บคคลกมกจะไมเปนตวของตวเอง แตถาสงแวดลอมมบรรยากาศทอสระพอสมควร

“I” กจะมบทบาทมากกวา “me” (อาไพ ศรพฒน อางถงในกาญจนา ภยาธร, 2541:16)

จากทฤษฎทง 3 ทฤษฎทไดเสนอไป พอจะสรปไดวา อตมโนทศนเปนองคประกอบหนงของบคลกภาพ

ซงไดมากจากการทบคคลมปฎสมพนธกน ซงจะเรมจากครอบครว โดยทบดามารดาเปนบคคลทมความสาคญ

อนดบแรกในการพฒนาอตมโนทศน และเปนความรสกทบคคลมตอตนเอง ซงอาจจะตรงกบความจรงหรอไมกได

10

ความรสกนมอทธพลตอการปรบตว และพฤตกรรมดานตางๆของบคคล และอตมโนทศนจะมความสมาเสม

คงท แตสามารถพฒนาและเปลยนแปลงไดตามเวลาและบทบาทในแตละสงคม

องคประกอบของอตมโนทศน

เนองจากอตมโนทศนเปนความนกคดภายในทผ อนไมสามารถลวงรได การทจะทราบถงความคดของ

บคคลได สามารถกระทาได 2 วธ (อาไพ ศรพฒน อางถงในชวทย รตนพลเสนย, 2541:54) คอ โดยการไปถาม

กบเจาตวโดยตรง ซงผลทไดจะเปนการรายงานเกยวกบตนเอง (Self - Report) และโดยการใหผ เชยวชาญหรอ

นกจตวทยาสงเกตพฤตกรรมแลวสรปลงความเหน ซงการประเมนทง 2 วธ นจะใหผลไมตางกนมากนก แตในวธ

ท 2 นนจะตองใชเวลาและมความไมสะดวกหลายประการ ดงนน การใหบคคลรายงานเกยวกบตนจงเปนวธ

ทสะดวก นาเชอถอไดมากกวา ในการประเมนอตมโนทศน ฟทท (Fitls) ไดสรางแบบวดอตมโนทศนเทนเนสซ (The

Tennessee Self - Concept Scale) ซงแบบวดนสรางขนจากแนวพนฐานทฤษฎทางจตวทยา โดยใหบคคล

ประเมนอตมโนทศนของตน

Fitts (อางถงในกอบกล พนธเจรญวรกล, 2531:83) ไดแบงองคประกอบของอตมโนทศนโดยพจารณา

จาก 2 ดานใหญๆคอ

พจารณาโดยใชตนเองเปนเกณฑ (Internal Feame of Reference) ประกอบดวย

อตมโนทศนดานความเปนเอกลกษณ (Identity) หมายถง ความคดเหนของบคคลเกยวกบ

ตนเองวาเปนอยางไร (What he is) เปนการพจารณาอตมโนทศนทเกยวกบคาถามวา “ฉนเปนอะไร” (What I am)

อตมโนทศนดานความพงพอใจในตนเอง (Self-Satisfaction) หมายถง ความรสกของบคคล

เกยวกบการยอมรบตนเอง (How he accepts himself) เปนการพจารณาอตมโนทศนดานทเกยวกบคาถามทวา

“ฉนมความรสกเกยวกบตวฉนอยางไร” (How I feel about myself)

อตมโนทศนดานพฤตกรรม (Behavior) หมายถง การรบรและความคดเหนของบคคลเกยวกบการ

ปฏบตในเรองตางๆของตนเอง (How he acts) เปนการพจารณาอตมโนทศนดานทเกยวกบคาถามทวา “ฉน

ประพฤตอยางไร” (What I do or the way I acts)

พจารณาโดยใชคนอนเปนเกณฑ (External Frame of Reference)

อตมโนทศนดานรางกาย (Physical-Self) หมายถง ความคดเหนของบคคลอนทมตอตนเองเกยวกบ

รปราง ลกษณะของรางกาย เพศ สขภาพ ความสามารถและทกษะ

อตมโนทศนดานคณธรรม (Mora-Ethic a Self) หมายถง ความคดเหนของบคคลอนทมตอ

ตนเองเกยวกบคณคาทางศลธรรม ความสมพนธทมตอศาสนา ความรสกเกยวกบการเปนคนดหรอคนเลว ความ

พงพอใจในศาสนาของตน

อตมโนทศนดานความเปนสวนตว (Personal - Self) หมายถง ความคดเหนของบคคลเกยวกบ

คณคาของตนเอง ความรสกมนใจในตนเอง และการประเมนคาบคลกภาพของตนโดยไมรวมลกษณะของดาน

รางกายและความสมพนธกบผ อน

11

อตมโนทศนดานครอบครว (Family - Self) หมายถง ความรสกในคณคาและความพอใจในฐานะ

ทตนเปนสมาชกคนหนงของครอบครว เปนการแสดงถงการรบรตนเองวาใกลชดหรอหางเหนจาก ครอบครว

อตมโนทศนดานสงคม (Social - Self) หมายถง ความคดเหนของบคคลทมตอตนเองเกยวกบความ

มนใจและความเชอมนในการสรางสมพนธภาพกบผ อน

นอกจากนนยงไดรวมเอาอตมโนทศนดานการวพากษวจารณตนเอง (Self Criticism) มาเปนอก

องคประกอบหนงของอตมโนทศน ซงเปนอตมโนทศนดานทหมายถงความกลาทจะยอมรบความจรงเกยวกบ

ตนเองทงในดานดและไมด จากการแบงองคประกอบของอตมโนทศนพอจะสรปไดวาเปนการแบงตามการประเมนคา เชน

อตมโนทศนทดและอตมโนทศนทไมด การแบงตามความรสกนกคดทมตอตนเอง เชน ตนตามอตภาพ(Actual–

Self) หรอตนตามปณธาน (Ideal–Self) และแบงตามการมองเหนและมองไมเหน เชน ดานรางกายและทางดาน

จตใจ

พฒนาการของอตมโนทศน

พฒนาการของอตมโนทศน ไดมผอธบายไวหลายทาน ดงน

Erikson (อางถงในชวทย รตนพลเสนย, 2541:59) ไดสรปการพฒนาอตมโนทศนวา ถาประสบการณ

ในชวงแรกของชวตกบบคคลซงเปนคนสาคญของเดกเปนไปดวยด เดกไดรบการยอมรบ เดกจะเรมพฒนาความ

รสกเกยวกบตนเองในฐานะทเปนบคคล การทเดกจะพฒนาความสามารถในการยอมรบผ อนไดนนขนอยกบความ

รกและความเอออาทรทไดรบ เดกจะพฒนาความรสกนกคดเกยวกบตนเองเมอรวาตนเปนทตองการ เปนทชอบพอ

มคณคา หรอการทคนอนๆเหนวาเขาเปนเดกด การทเดกแตละคนจะรวาตนดหรอไมนนคนรอบขางมอทธพล

อยางยง เดกจะแสดงพฤตกรรมตามความคาดหวงของบคคลทมความสาคญตอชวตของเดก และจะแทรกซมเขา

อตมโนทศนของเดก Strang (อางถงในชวทย รตนพลเสนย 2541:56) ไดสรปการเปลยนแปลงอตมโนทศนวาการ

เปลยนแปลงอตมโนทศนของแตละคนจะเกดขนตอนใดของชวตกได โดยเฉพาะอยางยงในชวงระยะเวลาทบคคล

เรมตนมการพฒนาตน

กาญจนา ภยาธร (2541:21) สรปวา อตมโนทศนมการพฒนาตงแตวยทารก โดยเรมจากเมอเดก

รจกแยกตนเองออกจากบคคลอนและสงแวดลอม ขบวนการแยกแยะตนเองจากสงแวดลอมจะเรมจากชาๆ และ

พฒนาเรวขน เมอเดกสามารถเขาใจภาษา โดยการเรยกชอเดกจะชวยทาใหเดกสามารถรบรวาเดกเปนบคคลหนง

จากนนเดกจะเรมแยกสงทตนชอบและไมชอบจากประสบการณทไดรบ ซงประสบการณทสาคญในวยเดกคอการ

ไดรบความรก ความอบอน การเอาใจใสจากบคคลใกลชดทสด คอ บดามารดา และบคคลในครอบครวม

ความสาคญอยางยงตออตมโนทศน ประสบการณทดจะมผลใหอตมโนทศนด อนเปนพนฐานและแนวทางในการ

สรางและพฒนาอตมโนทศนของบคคลในระยะตอไป จะเหนไดวาการพฒนาอตมโนทศนของบคคลเปนผลมาจากการเรยนรประสบการณทบคคลม

ปฎสมพนธกบสงคมและสงแวดลอมรอบๆตว โดยเรมตงแตวยทารกจนถงวยผ ใหญ ประสบการณทางบวกหรอ

ทางลบทบคคลไดรบจะเปนสวนสาคญตอการสรางอตมโนทศน หากเขาไดรบประสบการณในทางบวก จะทาใหม

12

ความรสกในทางบวก ในทางตรงขาม หากไดรบประสบการณในทางลบ จะทาใหมความรสกในทางลบ ซง

ประสบการณตาง ๆทไดรบจะมผลตอการพฒนาอตมโนทศนอยางยง และอตมโนทศนจะพฒนาอยางตอเนองตาม

วฒภาวะและสงแวดลอมของบคคลโดยไมมการจากดเวลาหรอขอบเขต

พฒนาการของอตมโนทศนในวยตางๆ

อตมโนทศนมการพฒนาตามชวงวยตางๆ (พรรณ ทยเจนต อางถงในชวทย รตนพลเสนย, 2541:57-58) ดงน

วยทารก เปนวยทเดกเหนวาตนเองเปนคนสาคญทสด จะทาทกอยางเพอสนองความตองการของ

ตนเอง ถาความตองการของเดกไดรบการตอบสนองอยางเตมท เดกจะรสกวาตนจะสามารถพงพาผ อนได เดกจะ

รสกวาโลกนนาอย นาไววางใจ ในทางตรงขาม ถาความตองการของเดกไมไดรบการตอบสนอง เดกจะรสกวาโลกน

ไมนาอย ไมนาไววางใจ ซงในชวงแรกของชวตน พอแมและบคคลแวดลอมลวนมอทธพลตอชวตเดก ถาเดกไดรบ

ประสบการณจากบคคลดงกลาวเปนไปดวยด เดกไดรบความรก การยอมรบ เดกจะพฒนาความรสกเกยวกบ

ตนเองมคณคา เดกจะพฒนาความรสกรกคนอนได แตถาเดกไดรบประสบการณทไมด เดกไมไดรบความรก ไมได

รบการยอมรบจากบคคลรอบขาง เดกจะพฒนาความรสกเกยวกบตนเองวาตนไมเปนทตองการ เดกจะม

พฤตกรรมทขดแยงกบสภาพแวดลอมไดงาย ดงนนในชวงวยทารกจงเปนชวงทสาคญในการพฒนาอตมโนทศน

ของเดกวาจะเปนไปในทางบวกหรอทางลบ วยเดก เมอเรมเขาโรงเรยน กลมเพอนและครมความสาคญตอเดกมาก การทเดกมโอกาสสราง

สมพนธภาพกบเพอน ทาใหเดกไดเรยนรสงตางๆเกยวกบตนเอง เชน ตนเองมความสามารถเหนอกวาคนอน

ในดานใดบาง เพอนมปฏกรยาอยางไรกบตน การแสดงพฤตกรรมของตนเหมาะสมกบบทบาททางสงคมหรอไม

เปนตน สงเหลานมความสาคญในการพฒนาอตมโนทศนของเดก ดงนนในชวงวยเดกน ถาหากไดรบการกระตนให

เกดกาลงใจไดทาสงตางๆตามความสามารถ จะชวยใหเดกพฒนาอตมโนทศนในทางบวก หรอมความเชอมน

ในตนเอง ซงเปนพนฐานทสาคญทจะชวยใหเดกเปนตวของตวเอง กลาแสดงความคดเหน

วยรน เปนชวงทแสดงใหเหนอทธพลของความรสกนกคดเกยวกบตนเองในทางบวกหรอทางลบ

อยางเดนชด ซงมผลตอการแสดงพฤตกรรมของเดกในลกษณะตางๆกน เชน เดกทมาโรงเรยนดวยความคาดหวง

วาจะตองเปนผประสบความสาเรจ มความสข เดกมกจะอาสาทางาน มความรบผดชอบ ถาความคาดหวงของเดก

สอดคลองกบอตมโนทศนจะชวยใหเขาประสบความสาเรจทงดานการเรยนและดานการสงคม ในทางตรงกนขาม

เดกทมอตมโนทศนในทางลบ มกจะมองตนเองวาไมมความสามารถ จงไมกระตอรอรนทจะรบอาสาทาสงตางๆ

ไมกลารบผดชอบ ซงจะนาไปสความลมเหลวในชวต ดงนนการพฒนาอตมโนทศนในชวงวยรนนถอเปนชวงสาคญ

ทเดกจะหาเอกลกษณของตนเอง ถาเดกรวาตนเองคอใคร มความสามารถอยางไร มความตองการอะไรในชวต

เดกจะพฒนาเปนผ ใหญทปรบตวไดตอไป แตถาเดกหาเอกลกษณของตนเองไมได เกดความสบสนในบทบาทของ

ตน ไมรถงความสามารถและความตองการของตน เดกกจะตองพฒนาเปนผใหญทมปญหาในการปรบตวตอไป

ลาดบขนของการพฒนาอตมโนทศน

อตมโนทศนเปนการเรยนรทไดมาจากประสบการณและการรวมของโครงสรางทางประสาทวทยาใน

สมอง Gurney (อางถงในชวทย รตนพลเสนย, 2541:58-59) ไดแบงพฒนาการของอตมโนทศนอนประกอบดวย

ขนตอนตามลาดบ ดงน

13 ขนท 1 ตนตามปรากฏหรอระยะกอนรสานกในตน (Existential or Pre Self Awarenes) 0-2 ป ในระยะนจะเรมตนเกดพฒนาการของ “อตตา” ขน เดกจะเรยนรเกยวกบสงแวดลอมรอบตวทงทมชวต

และไมมชวต ในกระบวนการนจะนาไปสความเขาใจตนเองวาเปนสงทแยกจากสงแวดลอม เดกในชวงแรกยงไม

สามารถพดเกยวกบตนเองได ดงนนจงตองอาศยการสงเกตพฤตกรรมและดสญญาณทแสดงวาเดกรจกตนเอง เชน

การใชสรรพนามบคคลสาหรบสถานการณตางๆ เชน มารดาจะใชสญลกษณชอเขาวา “ปเตอรทา” หลงจากนน

2-3 สปดาห เดกจะเขาใจวา “ฉนเปนคนทา” ขนตอนท 2 ตนตามภายนอก (Exterior Self) 2-13 ป การวนจฉยอตมโนทศนในวยนจะงายขน เพราะนอกจากการสงเกตแลว ยงไดขอมลจากการตอบคาถาม

งาย ๆ ทเดกในวยนสามารถเขาใจและตอบได

ในขนตอนนเดกจะรวบรวมรายละเอยดจากขอมลตางๆ มการประเมนผลความรสกในทางบวกและลบ

รายละเอยดทงหมด และการประเมนผลจะรวมเปนอตมโนทศน ซงเปนตวสาคญในการดาเนนกจกรรมในทาง

ควบคมการรบรเกยวกบตนเอง ดงนนระยะนจงเปนระยะทสาคญมาก เพราะเปนชวงทเดกไดรบขอมลตางๆเขาเปน

ประสบการณ ความสาเรจ หรอความลมเหลว ขอวพากษวจารณทผ ใหญวจารณเดก เปนสงทมอานาจในการ

พฒนาอตมโนทศนขนมา ระยะนเปนระยะทสาคญมากทบดา-มารดาและคนอนๆทเกยวของกบเดกจะไดชวยกน

ใหเดกไดมคณคามากขน ทงในขณะนและในอนาคตขางหนา ขนตอนท 3 ตนตามภายใน (Interior Self) 13 ปขนไป การพฒนาอตมโนทศนในขนนจะเกยวของกบการรสกนกคดของตนเอง บคคลจะหลอหลอม กลนกรอง

ความรสกนกคดทเปนของตนเองออกมา ในชวงนวยรนมความตองการเปนตวของตวเองพยายามคนหาลกษณะ

เดนของตน ตองการใหรถองแทวาตนเปนอยางไร โดยการมองและพจารณาตนเอง เกดความรสกตอตนเอง

ทแตกตางไปจากวยเดก และรสกวาตนเองไมมนคง คาถามทจะเกดกบวยรนทกคน คอ การถามตนเองวา “ฉนคอ

ใคร” ในชวงทวยรนคนหาเอกลษณของตนเองทมความสาคญตอชวตในวยผใหญมาก วยรนทลมเหลวในการคนหา

เอกลกษณของตนเองจะเกดความนกคดตอตนเองในแงลบ ซงจะมผลตอการแสดงพฤตกรรมอนๆตอไป

ปจจยทมอทธพลตอการพฒนาอตมโนทศน

พรรณ ชทย เจนจต (อางถงในชวทย รตนพลเสนย 2541 : 61-62) ไดอธบายเกยวกบปจจยทมอทธพล

ตอการพฒนาอตมโนทศน ดงน

ประสบการณในชวงแรกของชวต พบวา พอแมเปนบคคลทมอทธพลตอการพฒนาอตมโนทศนของ

เดกมากทสด อทธพลทางวฒนธรรม บคคลในทกวฒนธรรมจะพฒนาบคลกภาพขนเพอใหเปนไปตามมาตรฐาน

ของสงคมนนๆ เดกจะไดรบการอบรมสงสอนใหมบคลกภาพเปนไปตามความตองการของสงคม เมอโตขนเดกจะ

ไดรบอทธพลทงทางโรงเรยนและกลมเพอน จากอทธพลตางๆเหลานทาใหเดกเรยนรทจะปรบตว เพอใหเปนท

ยอมรบของสงคม คานยมทางวฒนธรรมจะสะทอนใหเหนสภาพการอบรมเลยงดของครอบครว ซงจะมอทธพลตอ

การพฒนาอตมโนทศนของเดก ซงจะถายทอดไปยงบคลกภาพตอไป

14

รางกาย มอทธพลตอการพฒนาอตมโนทศนทงทางตรงและทางออม ทางตรงคอเปนตวกาหนด

ความสามารถทเดกจะทาอะไรไดหรอไมได รางกายมอทธพลตอการพฒนาอตมโนทศนทางออม คอ เดกคด

อยางไรเกยวกบรางกายของตน ซงเปนผลเนองมาจากการทเดกคดวาคนรอบๆขางคดอยางไรกบตน เชน คนอวน

จะไมรสกกบความอวนนน จนกวาคนรอบขางจะเหนวาเปนสงนาเกลยด หรอเพอนลอเลยน ความรสกทวาตนเอง

ตางจากคนอนทาใหเดกรสกไมเทาเทยมผ อน ดอยกวาผ อน ซงมผลตอบคลกภาพ

สตปญญา การทเดกทเฉลยวฉลาดมากชอบทาอะไรแปลกๆ เดกมอตมโนทศนวาตนเองตางจากผ อน

ทาใหเดกทฉลาดทาตวไมถกเวลาเขากลม ซงทาใหเกดความไมสบายใจ ไมมนใจในตนเอง สวนเดกทไมฉลาดเทา

เพอนจะทาใหเกดความรสกเปนคนวงนอก ทาใหเดกรสกดอย เดกพวกนจะมประสบการณแคบ เปนผลทาใหไมได

รบการยอมรบจากเพอน ความสาเรจและความลมเหลว อทธพลอยางยงตอการพฒนาอตมโนทศนของเดก ความลมเหลวไม

เพยงแตจะทาลายอตมโนทศนเทานน ยงสงผลถงการปรบตวของเดกในสงคมอกดวย สวนความสาเรจกจะนาไปส

การพฒนาอตมโนทศน ซงจะสงผลไปสการปรบตวของเดกในสงคมตอไป

การยอมรบทางสงคม เดกทไดรบการยอมรบในกลมเพอน ทาใหเดกมนใจในตนเอง มลกษณะเปน

มตร สวนเดกทไมไดรบการยอมรบจากกลมเพอนจะมอารมณหงดหงด โมโหงาย นอยเนอตาใจ การทรสกวาเพอน

ไมยอมรบตน ทาใหเดกพวกนแยกตวออกจากกลมเพอน

สญลกษณของสถานภาพครอบครว ไดแก เสอผา เครองใช เดกเรยนรกบสงเหลานไดด เพราะเปน

เครองหมายทแสดงใหเหนถงการยอมรบหรอไมยอมรบจากเพอน เดกทมเครองใชดๆจะรสกวาตนดกวาเพอน ซง

ทาใหมบคลกภาพตางจากเดกทพอแมไมสามารถซอหรอหามาใหได ซงถาเดกไมไดรบการยอมรบจากกลม เขาจะ

ตาหนพอแม เดกจะสงสารตนเอง อจฉาผ อน เดกบางคนแสดงออกดวยการเรยนหนงสอใหเกงหรอเปนนกกฬา

ดเดน เพอเปนการชดเชยความรสกของสถานภาพทางครอบครว อทธพลของคร ครทมลกษณะอบอน เปนกนเอง ปรบตวไดด จะชวยใหเดกมอตมโนทศนทสอคดลอง

กบลกษณะของคร

อทธพลทางครอบครว บานเปนสงคมแรกทเดกเรยนรแบบอยางตางๆ บคคลภายใน ครอบครวลวนม

อทธพลตอการพฒนาอตมโนทศนของเดกในชวงแรกของชวต

สรปไดวา อตมโนทศนของบคคลจะไดรบอทธพลจากปจจยหลายๆอยาง ซงมปจจยอยางหนงอยางใด

จะมอทธพลตออตมโนทศนในแตละชวงอายแตกตางกนออกไป และปจจยทแตกตางกนจะมอทธพลตอ

อตมโนทศนแตกตางกน

การเปลยนแปลงอตมโนทศน

การเปลยนแปลงอตมโนทศนไดมผอธบายไวหลายทาน ซงพอกลาวโดยสงเขป ดงน

Cattel (อางถงในชวทย ศรพลเสนย,2541:60) ไดกลาวถงการเปลยนแปลงอตมโนทศนวาอตมโนทศน

สามารถเปลยนแปลงได และเปลยนแปลงไดดทสดเมอบคคลเขาสวยรน Frandsen (อางถงใน จตรา ศรสมบรณลาภ,2536:47) สรปวาความสมพนธระหวางเดกกบบดา

มารดา พนอง คร เพอน และบคคลอน เปนตวการทมอทธพลตอการพฒนาการของอตมโนทศน นอกจากนอทธพล

ของสงคมเปนแบบแผนทางวฒนธรรมและสถานภาพทางสงคมกมอทธพลตอการเปลยนแปลงอตมโนทศนเปน

15

อยางมาก และยงกลาวอางวา ตลอดชวตของคนเรายอมมประสบการณใหมๆเกดขนตลอดเวลา ดงนนการ

พฒนาอตมโนทศนจงมแนวโนมทจะเปลยนแปลงไปตามประสบการณของคนเราได (อางถงในชวทย รตนพลเสนย

, 2541 :60)

Rogers (อางถงในชวทย รตนพลเสนย, 2541:60) ไดใหความคดเหนเกยวกบการเปลยนแปลง

อตมโนทศนพอสรปไดวา การประเมนทไดรบจากผ อน หรอการปฎสมพนธกบสงคมจะมผลทาใหอตมโนทศน

เปลยนแปลงไป

นวลศร เปาโรหตย (อางถงในกาญจนา ภยาธร, 2541:22) อธบายวาอตมโนทศนเปลยนแปลงไดจาก

สาเหตตอไปน

1. การเปลยนแปลงเกดจากรางกายมพฒนาการ การเจรญเตบโตทางรางกายทาใหอตมโนทศนของ

แตละบคคลแตกตางกนออกไป ซงเปนเพราะมประสบการณทแตกตางกนในแตละวยเขามาเกยวของดวย

2. การเปลยนแปลงเกดจากวกฤตการณทบคคลจะตองประสบ เชน ความสญเสย ความเจบปวย

อบตเหต ฯลฯ จะเปนพลงกดดน ทาใหอตมโนทศนเปลยนแปลงไปจากเดม 3. การเปลยนแปลงเกดจากการบาบดทางจต ซงชวยใหแตละบคคลรจกตนเองและเขาใจตนเอง

สามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมได

พรรณทพย เภกะนนท (2516:65-66) ไดสรปวา อตมโนทศนเปนสงทปฏรปมาจากประสบการณและ

สงแวดลอม เมอประสบการณและสงแวดลอมเปลยนแปลงได อตมโนทศนจงควรเปนสงทเปลยนแปลงได และจด

องคประกอบททาใหอตมโนทศนเปลยนแปลงไดแก

1. สงคมทบคคลอยอาศย

2. ผ ใกลชดและมอทธพลเหนอพฒนาการของบคคลนน เชน บดามารดา หรอผ ทบคคลนนไววางใจ

ความเชอ ทศนคตทคนเหลานมตอบคคลนน 3. อตมโนทศนตามปณธาน (Ideal Self Concept)

จากความคดของนกจตวทยาและผ ทาการศกษาหลายทานทกลาวมาพอสรปไดวา การเปลยนแปลง

อตมโนทศนสามารถเกดขนไดตลอดเวลาตามประสบการณและสงแวดลอม และจะมการเปลยนแปลงไดดทสด

ในชวงระยะวยรน

วธการเปลยนแปลงอตมโนทศน

พรรรทพย เภกะนนท (2516:64-69) ไดสรปวธการเปลยนแปลงอตมโนทศนไว 2 วธ คอ

1. วธการเปลยนแปลงระยะยาว เปนการเปลยนแปลงโดยอาศยวธทางจตวทยา คอ จตบาบดและการ

ใหคาปรกษา

2. วธการเปลยนแปลงระยะสน เปนการเปลยนแปลงโดยอาศยการใหแบบอยางตวจรงและแบบอยาง

โดยจนตนาการ การใหแบบอยางตวจรงหรอการเลยนแบบผ อนทมอทธพลตอบคคลนน สาหรบวยรน เพอนและคร จะม

อทธพลมากในการเปนตวแบบ สาหรบแบบอยางโดยจนตนาการนน หมายถง การสรางภาพพจน หรอการสมมต

แบบอยางขนมาตามความคด ความรสกของบคคลผนนอาจเปนลายลกษณอกษรหรอวาจากได ซงเปนการ

เปลยนแปลงในระยะสน

16

วธการเปลยนแปลงอตมโนทศนทกลาวมาขางตนนพบวา วธทนกจตวทยานยมปฏบตกนมากทสดคอ

วธการเปลยนแปลงระยะยาว

ลกษณะของบคคลทมอตมโนทศนทด

Rogers (อางถงในชวทย รตนพลเสนย, 2541:62) ไดสรปถงการสงเสรมใหบคคลใหมอตมโนทศนทด

ควรสงเสรมใหบคคลมลกษณะตางๆ งน คอ มทศนคตทดตอตนเอง เหนคณคาในตนเอง ไดรบการยอมรบจาก

สงคม และมสมพนธภาพทดกบบคคลอนๆ สวน Strang ไดสรปเพมเตมวา บคคลทมอตมโนทศนทดนนควรเปน

บคคลทเขาใจตนเอง ยอมรบตนเอง มความมนใจในตนเอง นอกจากน Hurlock ใหความคดเหนวาองคประกอบ

ทสาคญของบคลกภาพ คอ อตมโนทศนและลกษณะนสย (Trait) อตมโนทศนเปนองคประกอบทสาคญทสดและม

อทธพลตอลกษณะนสย กลาวคอ บคคลทมอตมโนทศนในทางบวกจะมลกษณะนสยทมความเชอมนในตนเอง

เหนคณคาและความสาคญในตนเอง มองเหนตนเองอยางแทจรง สามารถปรบตวเขากบสงคมไดด และ Hurlock

ยงกลาวอกวา อตมโนทศนมทงรางกายและจตใจ ทางดานจตใจมพนฐานเกยวของกบความคด ความรสก และ

อารมณ เกยวกบคณคาในตนเอง ความสามารถปรบตว ความซอสตย และความมนใจในตนเอง

จากแนวความคดของนกจตวทยาดงกลาวขางตนพอสรปไดวา บคคลทมอตมโนทศนทดหรอม

อตมโนทศนในทางบวกนนควรประกอบดวยลกษณะตาง ๆ ดงน คอ

1. รสานกในตนเอง (Self Awareness)

2. รจกและเขาใจตนเอง

3. ยอมรบในความเปนตวของตวเอง

4. รจกและเขาใจผ อน

5. ยอมรบในความแตกตางระหวางบคคล

6. สามารถปรบตวเขากบสถานการณตาง ๆไดด

7. มสมพนธภาพทดกบบคคลอน

8. มองเหนคณคาในตนเอง

9. ไมมความรสกทเปนปมดอย 10. ตองการปรบปรงตนเอง

11. มทศนคตทดตอตนเอง (ฤทย ธรเสนา อางถงในกาญจนา ภยาธร, 2541 : 23-24)

การบาบดรกษาผตดยาเสพตด การบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพผ ตดสารเสพตดเปนแนวทางหนงทมความสาคญในการทจะ

เอออานวยตอการแกไขปญหายาเสพตดของชาตใหเปนไปอยางมประสทธภาพ ซงจะสงผลใหจานวนผตดสารเสพ

ตดลดนอยลงหรอหมดไปในทสด ผ ทเขาการบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพจนกลบคนสสภาพปกตแลวยง

สามารถกลบมาเปนทรพยากรบคคลทเปนประโยชนตอสงคมและประเทศชาตตอไปไดอก

การบาบดรกษาผตดยาเสพตดประกอบดวย 2 ระบบ คอ ระบบสมครใจ ระบบบงคบ (วชย โปษยะ-

จนดา อางถงในพรรณวภา ถาวรประเสรฐ, 2533:11) สาหรบประเทศไทยดานการบาบดรกษาใชระบบสมครใจ ซง

จะเปนการบาบดรกษาทงทางดานรางกายและจตใจ ประกอบดวย 4 ขนตอน

17

การเตรยมตวกอนการรกษา (Pre – admission)

เปนการเตรยมตวผตดสารเสพตดใหพรอมทจะเขารบการบาบดรกษาตามกรรมวธและเวลาทกาหนด

เปนระยะเวลาทจงใจใหผตดสารเสพตดมความมนใจตอการรกษา มความอดทนทจะตอสกบความรสกตองการ

ยาเสพตด มความตงใจจรงทจะเลกเสพยาเสพตด แนะนาและเสรมกาลงใจใหผ ปวยเขาถงการเปลยนแปลงทจะ

เกดขนในระหวางอยรบการรกษา พรอมทงจะตองเตรยมความพรอมของครอบครว ญาตพนอง หรอผอยใกลชด

ใหเขามามสวนรวมในการแกปญหาตาง ๆ

การถอนพษยา (Detoxification)

เปนการบาบดอาการทางกายทเกดจากการใชยาเสพตดดวยการใชยาชนดอนแทน เชน เมธาโดน เพอ

ชวยระงบความตองการยาเสพตด หรอใหเลกเสพยาเสพตดทนท ทเรยกวา หกดบ (Cold Turkey) ขนตอนนอาจ

จดบรการเปนการถอนพษยาแบบผ ปวยนอก คอ ไมตองคางคนในสถานพยาบาล แตมารบประทานยา ตาม

ระยะเวลาทกาหนด และแบบผ ปวยใน คอ การคางคนในสถานพยาบาล ซงนอกจากจะถอนพษยาแลวยงมการ

รกษาโรคแทรกซอนตาง ๆ รวมทงการใหความรทเปนประโยชน เชน การดแลรกษาสขภาพ การ ปองกนโรค

การฟนฟสมรรถภาพ (Rehabilition)

เปนการปรบสภาพรางกายและจตใจของผ เลกเสพตดดวยการรกษาขนตอนของพษยาแลวใหมความ

เขมแขง ปรบเปลยนบคลกภาพและพฤตกรรมใหสามารถกลบคนสสงคมไดอยางปกต โดยไมหวนกลบไปใช

สารเสพตดอก ประกอบดวยการฟนฟสมรรถภาพทางรางกาย จตใจ และสงคม รวมทงการจดกจกรรมเสรมตางๆ

ไดแก การใหคาแนะนาปรกษาเปนรายบคคล กลม และครอบครว การฝกทกษะอาชพ การสนทนาการ การให

สงคมสงเคราะหแกผ ปวยและครอบครว การเตรยมหางานใหทา เปนตน เพอสงเสรมสขภาพ คณภาพชวต และลด

อนตรายตางๆ อนเปนผลมาจากผตดสารเสพตด เชน ปญหาการแพรระบาดของโรคเอดส การกอคดอาชญกรรม

เปนตน

การตดตามหลงการรกษา (After Care)

เปนการตดตามดแลผตดสารเสพตดทผานการบาบดรกษาแลวในแตละขนตอนและกลบคนสครอบครว

วามความเปนอยอยางไร โดยเจาหนาทจะตดตาม สอบถาม ใหคาแนะนา เสรมสรางกาลงใจ และใหความ

ชวยเหลอ มการนดพบ การเยยมบาน หรอตดตามทางจดหมาย โทรศพท เพอใหผตดสารเสพตดนนสามารถใชชวต

อยในสงคมทวไปไดตามปกต โดยไมตองพงยาเสพตดอกตอไป

การบาบดรกษาผตดสารเสพตดในรปแบบชมชนบาบด

ชมชนบาบดเปนแนวคดในการสรางชมชนใหมหรอครอบครวใหม โดยผ เขารบการบาบดรกษาหรอ

สมาชกจะตองทากจกรรมตางๆรวมกน รวมมอ ชวยเหลอ สนบสนน ใหกาลงใจ และพฒนาซงกนและกน เพอให

บรรลการคนพบตนเอง และสามารถปรบตวอยในสงคมไดอยางปกตสข

18

ปรชญาของชมชนบาบด

วลเลยม (William, 1976:22อางถงในกาญจนา ภยาธร,2533:60) ไดอธบายถงปรชญาของชมชนบาบด

คอ การปฏบตในสงทเปนจรง รตววาจะตองอยในสงคม ในโลกมนษย มใชเลอนลอยเพอฝนในมโนภาพทสรางขน

เพอหลอกหลอนตวเอง ผ ทไดรบการแกไขเยยวยาดวยวธนจะตองไดรบการปลกฝงใหเชอมนในศกยภาพของตน

โดยใชวธเยยวยาทางจต ซงมกระบวนการใหผ เขารกบาบดรกษาไดแสดงออกทงในดานบวกและดานลบ เพอปรบ

สภาวะทางจตใจใหเขาสระดบบคคลปกตทสามารถยนหยดอยในสงคมได แมวาจะตองเผชญกบความทกข ความ

ไมสบายกายไมสบายใจตางๆ กอดทนอดกลนได พยายามทจะหาวธแกไขตนเองหรอปรกษาหารอผ อน แทนทจะ

วงหนความจรง หรอหนเขาหาสงเลวรายเหมอนดงแตกอน

ซงสรปไดวาปรชญาของชมชนบาบด คอ การใหผ ตดยาเสพตดทเขารบการบาบดไดคนพบตวเอง

ในความเปนจรง และสามารถชวยเหลอตนเองได รวมทงสามารถดารงตนอยในสงคมภายนอกไดอยางปกตสข

ลกษณะทวไปของชมชนบาบด

ในการประชมสหพนธโลกดานฟนฟสมรรถภาพผ ตดยาเสพตดในรปแบบของชมชนบาบดครงท 6

ทกรงมนลา ประเทศฟลปปนส Hilarion Petzold (สงน สวรรณเลศ,2530,น.125) ไดใหหลกสากลของชมชนบาบด

ไว 3 ประการ คอ

1. การสนทนา (Dialogue) ในระบบของชมชนบาบด การสนทนาหรอการพดคยเปนสงสาคญ ไมวาจะ

พดคยกนแบบเฉพาะตวหรอแบบกลม ถาไมมการพดคยกนเปนหลกแลว การรกษานนกไมเรยกวาชมชนบาบด

2. การอยรวมกน (Co-existence) สมาชกในชมชนบาบดตองอยรวมกนในสงคมชมชนบาบดซงเปน

สงคมแหงความเจรญไมใชอยอยางเพอฝน ในชมชนบาบดจงมการควบคมเพอใหดาเนนงานไปไดดวยด 3. การทากจกรรมรวมกน (Co-action) เมอมการพดคยกนและอยรวมกนแลว จาเปนทจะตองมการ

ทางานหรอทากจกรรมตางๆรวมกน ในชมชนบาบดจะสอนใหสมาชกมความรบผดชอบดวยการทางาน ทาใหความ

เฉอยชาของสมาชกทมมาแตเดมคอยๆหายไป

ลกษณะชมชนบาบดตามหลกสากลเปนการเนนการพดคยและการอยรวมกนเพอใหเกดการเผชญหนา

กบเพอนสมาชก เผชญหนากบความเปนจรง และฝกใหมความรบผดชอบ โดยมกฏระเบยบ เพอใหการอยรวมกน

ดาเนนไปดวยด

หลกการบาบดรกษาผตดยาเสพตดตามรปแบบชมชนบาบด

ในการบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดตามรปแบบชมชนบาบดมหลกการสาคญซงได

ใชทกแหงทวโลกอย 3 ประการ คอ

1. การรกษาดานจตใจ ดวยการทาจตบาบดแกสมาชกเปนรายบคคลหรอเปนกลม โดยอาศยแนวคด

ทางวชาการดานจตบาบด คอ การวเคราะหความสมพนธระหวางบคคล การใชทฤษฎรวมสมบรณบาบด(Gestalt

Therapy) และการเผชญหนา

2. การรกษาดวยงาน ชมชนบาบดถอวาการทางานและความรบผดชอบเปนสงสาคญในการรกษา

เพราะสมาชกเปนคนทขาดความรบผดชอบมานาน ดงนนจงตองแบงสรรงานใหสมาชกทกคนไดทางาน และในแต

19

ละวนควรจะมการประชมปรกษาหารอเกยวกบงานททา การรกษาดวยงานนนควบคไปกบระบบการลงโทษและ

การใหรางวล

3. การรกษาดวยนนทนาการบาบด สมาชกในชมชนบาบดควรจะไดผอนคลายความตงเครยดดวยการม

สวนรวมในกจกรรมตางๆ เชน ดนตร กฬา การทศนศกษานอกสถานท เปนตน ซงถอวาเปนการบาบดรกษาอยาง

หนงทางดานจตใจ อารมณ และสขภาพรางกาย หลกการบาบดรกษาทง 3 ประการนมความสาคญทเทาเทยมกนในการทจะแกไขปญหาตางๆของ

สมาชก

การใหการบาบดรกษาสมาชกชมชนบาบดนน ชมชนบาบดจะประกอบดวยแพทย นกจตวทยา

นกกฎหมาย นกสงคมสงเคราะห ผ เชยวชาญในการฟนฟสมรรถภาพ และบคคลอนๆทมความสนใจในดานชมชน

บาบด (จรนทร อภบาลศร และอาพล สวรรณกฎ, 2530:25 อางถงในกาญจนา ภยาธร, 2541 : 33) นอกจากนจะม

ผ เคยตดยาเสพตด (Ex-Addicts) รวมอยในคณะทางาน ซงจะชวยในดานการทางานประจาวนทวไป และการ

ฝกฝนตนเองของสมาชกโดยอาศยประสบการณทเขาไดรบมาแลว

4. ขนตอนการบาบดรกษา ในตางประเทศ หมบานเดทอป ประเทศสหรฐอเมรกา เปนชมชนบาบดทม

ชอเสยงในการบาบดรกษา และเปนทยอมรบกนทวโลก ไดแบงขนตอนการบาบดรกษาออกเปน 3 ระยะ คอ

(กนกพรรณ กลาณสต, 2532:45-46) 4.1. ระยะแรกรบ เปนขนตอนแรกของการบาบดรกษา เปนระยะทผ ทประสงคจะเลกยา

เสพตด รวมทงบดา-มารดา หรอผปกครอง จะมาพบกบเจาหนาทของศนยชมชนบาบด เพอทาความเขาใจถง

วตถประสงค และวธการบาบดรกษา พรอมทงกฎระเบยบ และการปฏบตตนขณะทอยในศนยชมชนบาบด ผ ทจะ

เขารบการบาบดจะตองมาทสถานแรกรบทกวน เปนระยะเวลาประมาณ 4-6 สปดาห ซงถอวาเปนการทดสอบ

ความตงใจของผ ทจะเขารบการบาบด และเมอทางสถานแรกรบเหนวามความตงใจจรงกจะสงไปยงศนย

บาบดรกษาตอไป 4.2. ระยะการบาบดรกษา เมอผานระยะแรกรบแลวกจะเขาสระยะบาบดรกษา ซงจะม

กจกรรมตางๆ และมการมอบหมายงานใหสมาชกทา เพอฝกใหสมาชกมจตใจทเขมแขง และรจกมความ

รบผดชอบทงตอตนเองและผ อน และในระยะบาบดรกษานจะมการวางกฎระเบยบ มการใหรางวล และลงโทษ

อยางจรงจง การบาบดและฟนฟจตใจจะกระทาอยางตอเนอง ใชเวลาตงแต 6 เดอนขนไป

4.3. ระยะกลบสสงคม เปนระยะทสาคญมากในการบาบดรกษา เพราะเปนการเตรยม

สมาชกใหพรอมกลบไปสสงคมภายนอก โดยเนนทการปรบตวและการแกไขปญหา ซงสมาชกจะไดเรยนร

การตดตอสมพนธกบบคคลอนภายนอกศนยชมชนบาบด รจกเผชญหนาปญหาตางๆในสงคมภายนอก และการ

แกไขปญหานนอยางถกตองเหมาะสม ในชวงทายของระยะน เมอสมาชกสามารถปรบตวและเผชญปญหาตางๆในสงคมภายนอกไดและม

งานทาแลว กจะไดรบอนญาตใหกลบไปอยกบครอบครว หรอหาทพกพงภายนอก และมการตดตามผลและ

รายงานตวกบเจาหนาทศนยชมชนบาบดเปนระยะตามทกาหนด

สาหรบโรงพยาบาลธญญารกษและศนยบาบดรกษายาเสพตดสวนภมภาคนนไดแบงขนตอนการ

บาบดรกษาในรปแบบชมชนบาบด ออกเปน 4 ระยะ คอ

20 1. ระยะจงใจ (Induction Stage) ใชเวลา 7-30 วน เปนการเตรยมสมาชกกอนเขาสชมชนบาบด โดยใชวธการจงใจ (Motivation) ซงจะทา

เปนรายบคคลและเปนกลม โดยเจาหนาทของศนยบาบดเปนผ รบผดชอบ ดวยการแนะนาวธการรกษาแบบชมชน

บาบดและประโยชนทจะไดรบ โดยนาสมาชกจากศนยชมชนบาบดมารวมทา Motivation นอกจากนนยงนาผ ปวย

ไปดกจกรรมตางๆของศนยชมชนบาบด การจงใจนจะทาเฉพาะผ ปวยทอยตกถอนพษยาและเตรยมฟนฟทกตก

เมอผ ปวยสมครใจรบการบาบดรกษาแบบชมชนบาบดแลว ขนตอไปคอการเตรยมผ ปวยกอนนาเขาเขา

รบการรกษา ดงน

1. ปฐมนเทศ (Orientation) ใหความรความเขาใจเกยวกบการปฏบตตน กฎ ระเบยบของศนยชมชน

บาบด การอยรวมกน การฝกอาชพ ฯลฯ 2. การเตรยมดานรางกาย ตองไมมอาการอยากเสพยาเสพตดแลว และหากมความเจบปวยจะไดรบ

การรกษาจนมสขภาพสมบรณ

3. การเตรยมดานจตใจ ผ ปวยตองผานการทดสอบทางจตวทยา รวมทงมการสงเกตและ ตดตาม

พฤตกรรมของผ ปวย หากพบวาผดปกตจะสงพบนกจตวทยาตามขนตอนตอไป

4. การเตรยมทางดานครอบครว สรางความเขาใจกบครอบครวของผ ปวยถงวธการบาบดรกษา

แบบชมชนบาบด และประสานสมพนธภาพระหวางผ ปวยกบครอบครวในรายทญาตยงไมยอมรบ ในตวผ ปวย

2. ระยะรกษา (Treatment Stage) เปนระยะการพฒนาสมาชกใหเปลยนทศนคตและพฤตกรรมเพอไปสการมคณภาพชวตทด โดยใชหลก

2 ประการ คอ การชวยเหลอตนเองและการใชอทธพลของกลมในการพฒนาคณภาพชวตทด การรกษาระยะนใช

เวลา 1 ป โดยกจกรรมในการพฒนา คอ

กลมบาบด (Group Therapy)

เปนการบาบดรกษาโดยใชอทธพลของกลมในการเปลยนแปลงแกไขทศนคต พฤตกรรมและการปรบ

อารมณ เพอใหสมาชกพฒนาตนเองไปสจดหมายสดทาย คอ สามารถดาเนนชวตอยไดโดยไมพงพายาเสพตด การ

บาบดรกษาดวยกลม ประกอบไปดวยกลมตางๆ คอ

1. กลมประชมตอนเชา (Morning Meeting Group) ใชเวลาครงละ 60 นาท เปนกลมประชมรวมกน

ในตอนเชาของสมาชกทกคน เพอพดคยถงเหตการณในวนทผานมา พดถงความรสกของตนเอง ขอบกพรองของ

ตนเอง หรอขอบกพรองทวไปในศนย โดยมผดาเนนการกลมละ 1 คน การประชมกลมเรมตนดวยการใหสมาชกนง

สมาธแลวอานปรชญาและอดมการณแหงชวตพรอมกน หลงจากนนผ ทาหนาทเวรประจาวนจะอานรายงาน

เหตการณทเกดขนในวนทผานมา สมาชกพดถงความรสกของตนเองทงทดและไมด ขอบกพรองของตนเองหรอ

ขอบกพรองทวไปในศนยฯ นอกจากนในกลมนจะพดถงสงควรทราบอนๆ หลงจากนนกเปนเรองบนเทง ซงหวขอ

เรองตางๆ ทสมาชกตองการพดไมวาจะเปนความรสก หรอขอบกพรอง สมาชกตองมาแจงความจานงคและลงชอ

กบผดาเนนการประชมกอนทจะมการประชมตอนเชา

กลมประชมตอนเชาน เปนการฝกใหสมาชกกลาเปดเผยถงความผดของตนเองใหเพอนไดรบร ได

ระบายความรสกวตกกงวล ความสบสน หรอความยนดใหกลมทราบ เพอเพอนจะไดชวยแนะนาแกไข และตว

21

สมาชกเองยอมรบทจะเปลยนแปลงแกไขตนเอง นอกจากนกลมยงทาใหสมาชกรจกแกปญหาตางๆ โดยนาเอา

ประสบการณของเพอนๆ ในกลมมาชวยสมาชกจะไดเรยนรซงกนและกน และอทธพลกลมจะเปลยนพฤตกรรมของ

สมาชกไปทละนอย

2. กลมประชมเจาหนาท (Staff Meeting) ใชเวลาครงละ 60 นาท เปนการประชมรวมกนของ Staff และ

Therapist ทกคน เพอรบทราบถงกจกรรมประจาวนของสมาชกและคณะรบผดชอบ รวมทงเหตการณตางๆท

เกดขนภายในศนยชมชนบาบด อกทงรบรถงพฤตกรรมของสมาชกในการเปลยนแปลงทดขนหรอเลวลง และ

รวมกนพจารณาแกไขปญหาพฤตกรรมสมาชก 3. กลมสมมนา (Seminar) ใชเวลาครงละ 30 นาท สปดาหละ 1 ครง เปนกลมทเปดโอกาสใหสมาชกได

แสดงความคดเหนในหวขอการสมมนา ซงอาจจะเปนความรทวๆไป ประสบการณของแตละคน การโตวาท การ

เลานทาน ฯลฯ ผดาเนนการคอสมาชกทไดรบการคดเลอกจะเปนผดาเนนการและสรปการสมมนา การสมมนาจะ

ทาใหสมาชกรจกแสดงออกในการแสดงความคดเหน แลกเปลยนประสบการณซงกนและกน ไดรบความรใหม ๆ

และมความเปนกนเองมากขน

4. กลมจตบาบด (Here & Now Group) เปนวธการบาบดรกษาทางดานจตใจทนาเอาหลกการทาง

ทฤษฎจตวทยามาเปนพนฐานในการทากลม คอ การวเคราะหการสอสารระหวางบคคล (Transactional Analysis)

และทฤษฎเกสตส (Gestalt Therapy) กลมจตบาบดเปนกลมทใหความสาคญกบเหตการณหรอสภาวะปจจบน

เพราะเหตการณปจจบนสามารถเหนไดและดาเนนการแกไขได แตสาหรบเหตการณทเปนอดตไดผานพนไปแลว

ไมสามารถยอนไปเปลยนแปลงแกไขได และอนาคตเปนสภาวะทยงไมเกดขน ไมสามารถคาดการณทแนนอนได

การดาเนนการกลมจตบาบด ประกอบดวยสมาชกกลม 6-8 คน ซงมความแตกตางกนนอยทสดในเรอง

ของระยะเวลาการเขามาอยในศนยชมชนบาบด ระยะเวลาและประเภทของการใชยาเสพตด อาย การศกษา และ

สถานภาพสมรส โดยใหสมาชกมาพดคยแสดงความรสกของตนเองทมตอสถานท สภาพแวดลอม กฎระเบยบ

กจกรรมกลม เพอนสมาชกดวยกน และความรสกตอเหตการณตางๆในชวตประจาวน ปญหาในครอบครวและ

ปญหาสวนตว สารวจขอดของตนเองทควรสงเสรม และขอบกพรองทควรแกไข รวมทงเปดโอกาสใหเพอสมาชกได

แสดงความคดเหนดวย เพอสมาชกจะไดแกไขปญหาทเผชญอยในปจจบนไดอยางเหมาะสม และสามารถปรบตว

ใหอยในศนยชมชนบาบดไดอยางมความสขทงครอบครวดวย

5. กลมปรบความเขาใจ (Encounter Group) เปนกลมทจดขนเพอใหสมาชกทมความไมพอใจหรอม

ขอบาดหมางกบสมาชกดวยกนไดมาปรบความเขาใจกนในกลม ซงสมาชกทมความคบของใจจะตองเขยนถง

คกรณในแบบฟอรม (Slip) เสยกอน แลวจงจดกลมนขน โดยมเจาหนาทและผชวยเหลอเปนผดาเนนการกลม

ประกอบดวยสมาชก 8-12 คน คกรณตองนงเผชญหนากน และแสดงอารมณโกรธออกมาไดอยางเตมท เมอ

ตะโกนวากนจบแลวใหนงสงบ แลวพดกนดวยเหตผลวาทวาไปนนวากลาวพฤตกรรม แตไมไดวาตวบคคล สาหรบ

คกรณทถกวานนใหฟงอยางสงบ และคดวาพฤตกรรมของตนเปนเชนนนหรอไม ถาเปนจรงใหยอมรบ และ

ขอโทษวาจะไมประพฤตเชนนนอก หากไมสามารถยตได สมาชกคนอนๆในกลมจะตองแสดงความคดเหนทเปน

จรงและเปนกลาง และผดาเนนการกลมจะเปนผ ไกลเกลยและหาขอยตวาใครผด หรอผดทงสองคน เพอใหทงคม

ความเขาใจทดตอกน

22

ในการทากลมปรบความเขาใจ แมวาคกรณจะตะโกนดาวากนได แตจะอยภายใตกฎของกลม คอ

หามลกจากทนงจนกวาจะไดรบอนญาต หามพดขมข ขวางปา หรอกลาวคาหยาบคาย หามทารายรางกาย และ

ทะเลาะกน

กลมปรบความเขาใจนทาใหสมาชกไดระบายความไมพงพอใจตอบคคลอนอยางถกวธ ไดเรยนรการ

พฒนาตนเองอยางมระบบ รจกอดกลนจากแรงกระทบทดและไมด รจกการควบคมในการแสดงออกถงความ

รสกทดและไมดตอบคคลอน และทสาคญทสด คอ สมาชกไดลดความคบของใจ และปรบความเขาใจกนได ซงจะ

เปนผลดตอการอยรวมกนในศนยชมชนบาบดในครอบครวและสงคมภายนอก

6. กลมธรรมะ ใชเวลา 45 นาท สปดาหละ 1 ครง เปนกลมการใหความรทางศลธรรมจรรยา เพอ

ขดเกลาจตใจใหออนโยน ฝกทาจตใจใหสงบ และสงเสรมใหสมาชกรจกแนวทางแกปญหาทถกตอง โดยเจาหนาท

ทมความรทางธรรมะเปนผดาเนนการใหความร การถามตอบปญหาทางธรรมะ การเลานทานชาดก บางครงกเปด

เทปบรรยายธรรมะ รวมทงมการแลกเปลยนความรและประสบการณระหวางสมาชกในกลม

7. กลมนนทนาการ ใชเวลาประมาณ 30-45 นาท จดขนเพอใหสมาชกไดรบความสนกสนานผอนคลาย

ความตงเครยด เกดความสามคค กลาแสดงออกในทางทถก และรจกสรางสมพนธภาพและปรบตวใหเขากบสงคม

กลมนนทนาการจะชวยเปลยนแปลงพฤตกรรมของสมาชกใหเปนไปในทางทเหมาะสม กลมนนทนาการแบง

ออกเปน 2 ชวง ชวงแรกเปนการเลนเกมส ชวงทสองเปนภาคบนเทง ซงใหทกคนไดมสวนรวมมากทสด คณะ

รบผดชอบจะจดดาเนนการกลมครงละ 1-2 คน ซงผดาเนนการกลมจะตองสงเกตพฤตกรรมทาทาง และการ

แสดงออกของสมาชกแลวนามาประเมนผลของพฤตกรรมนน

8. กลมเพอนชวยเพอน ใชเวลาครงละ 20-30 นาท เปนกลมทจดขนกอนทสมาชกจะลากลบไป

เยยมบานชวคราว เพอใหสมาชกไดมแนวทางในการปฏบตตนตอตนเอง ครอบครว และสงคม อกทงมแนวทางใน

การแกไขปญหาและอปสรรคทอาจเกดขนในระหวางลาไปเยยมบาน

9. กลมกายบรหาร ใชเวลาครงละ 20-30 นาท กลมนจดขนเพอใหสมาชกไดออกกาลงกาย เพอ

ผอนคลายความตงเครยด ลดความกงวลตาง ๆ และชวยใหสมาชกมสขภาพทดทงรางกายและจตใจ อกทง

กอใหเกดความสามคคในหมคณะ

10. กลมสขศกษา ใชเวลา 45 นาท สปดาหละ 1 ครง เปนกลมการใหความรเกยวกบโรคตางๆ เพอให

สมาชกรจกดแลรกษา และปองกนตนเองมใหเปนโรคนน อกทงมการปรบเปลยนพฤตกรรมไปในทางทถกตอง เพอ

ลดอตราการแพรเชอโรคนน

11. กลมครอบครวสมพนธ จดใหมขนทก ๆ 3 เดอน เปนกลมทมความสาคญและจาเปนอยางยง เปน

หวใจของความสาเรจในการบาบดรกษาตามรปแบบชมชนบาบด คอ เปนกลมทใหครอบครว ผ ใหการบาบด และ

สมาชกไดมาพบ ปรกษา วางแผน มสวนรวม ในการแกไขปญหา พฒนาพฤตกรรมของสมาชกอกทงเปนการ

สรางเสรมความสมพนธอนด ความเขาใจระหวางกนของครอบครวและสมาชก อนเปนการสนบสนนใหกาลงใจแก

สมาชกใหอยรบการบาบดรกษาครบขนตอนของชมชนบาบด

12. กลมประเมนผล จะแบงกลมตามทมงาน สมาชกในแตละทมงานจะมารวมกลมกน โดยมหวหนา

ทมงานเปนผดาเนนการใหสมาชกประเมนผลงานกนเอง และเปดโอกาสใหสมาชกแตละคนพดถงความรสกของ

ตนเองเกยวกบงานในหนาท ความรสกตอเพอนรวมงาน ความรสกตอเจาหนาทผควบคม ปญหาและอปสรรค

และความตองการตางๆเกยวกบงานทปฏบต รวมทงความคดรเรมสรางสรรคในงาน กลมประเมนผลงานนทาให

23

สมาชกกลาแสดงออกถงความรสกของตนเอง มความคดรเรมสรางสรรค รจกคนหาปญหา และใชเหตผลในการ

แกปญหา ใหสมาชกไดพฒนาตนเองในงานและเกดความเขาใจกนระหวางผ รวมทมงานเดยวกน ซงเปนผลทาให

งานกาวหนาขนไป

งานบาบด (Work Therapy)

สมาชกทเขารบการบาบดรกษาในศนยชมชนบาบดจะตองปฏบตหนาทตามทคณะรบผดชอบ

มอบหมายให เพอผลในการบาบดรกษา เพราะการทางานจะทาใหสมาชกรจกหนาท และมความรบผดชอบตอ

งานทไดรบมอบหมาย การรจกความรบผดชอบ (ซงแตกอนผตดยาเสพตดไมเคยม) ถอเปนการพฒนาผ เขารบการ

บาบดทสาคญ และเขาเองกจะรจกคณคาของตวเอง เรยนรทจะกาวหนาไปสตาแหนงทสงกวาตามสายงานการ

บงคบบญชา การทางานจะทาใหสมาชกรจกการควบคมตวเองอยางหนง และรจกแสวงหาความกาวหนาในหนาท

การทางาน นอกจากนการไดเรยนรงานตางๆจะทาใหสมาชกไดฟนฟความรความสามารถเดมๆขนมาอก สามารถ

นาไปใชประโยชนในการประกอบอาชพในสงคมขางนอกตอไป โดยมทมงานตางๆดงน

1. คณะผ รบผดชอบ ประกอบไปดวยหวหนาทมงาน Co-ordinator ซงเปนผควบคมดแลการทางานของ

ลกทม ความเปนอยของสมาชก การดาเนนกจกรรม การควบคมดแลกจกรรมการบาบดรกษาใหเปนไปตามรปแบบ

ชมชนบาบด และการประสานงานกบหวหนาและ คณะกรรมการศนยชมชนบาบด

2. ทมงานตกแตงและเพาะชา มหนาทดแลตกแตง รดนาตนไม ตลอดจนการทาความสะอาดสนามหญ

และสวน และการขยายพนธไมดอกไมประดบ

3. ทมงานเกษตร 1 มหนาทปลก ดแล และจดการเกยวกบพชผกทงหมดในแปลงเกษตร เพอนามาเปน

อาหารในศนยชมชนบาบด หรอจาหนาย

4. ทมงานเกษตร 2 มหนาทรบผดชอบการเลยงสตว ไดแก ไก เปด ปลา ฯลฯ โดยรบผดชอบดแล

ทกอยางทเกยวกบการเลยงสตว เพอนามาเปนอาหารในศนยชมชนบาบด หรอจาหนาย 5. ทมงานครวและความสะอาด มหนาทประกอบอาหารเพอเลยงดสมาชกในศนยชมชนบาบดและ

รบผดชอบการจดโตะอาหาร การจดหานาดม และการทาความสะอาดภาชนะ โรงครว โรงอาหาร

6. ทมงานชางไม มหนาทรบผดชอบประกอบ ตดตง และซอมบารงอปกรณเฟอรนเจอร ดานงานไม

7. ทมงานประชาสมพนธ มหนาทดแลรบผดชอบบคคลเขา-ออก หรอผ ทมาตดตอ รบโทรศพทเขา-

ออก ลงรายการแจงผ ทมโทรศพทเขา

8. ทมงานเบเกอรร มหนาทประกอบอาหาร-ขนมชนดตางๆ และบรรจหบหอ ตรวจเชค และจดสงทมงาน

การตลาด รวมทงรบผดชอบการสงจองผลผลต 9. ทมงานตดเยบ การตลาด มหนาทจาหนายและจดสงผลผลตตางๆทสงเขามาจากทมงานตางๆ งาน

ตดเยบ และซอมแซมเครองนงหม เครองใช ใหแกหนวยงานตางๆภายในโรงพยาบาล

10. ทมงานอตสาหกรรม มหนาทประกอบและตดตงอปกรณ ม งลวด เหลกดด เชอม-ประกอบอปกรณ

เฟอรนเจอร เครองใชโลหะตาง ๆ

11. ทมงานศลปหตถกรรม มหนาทตดเยบประกอบผลตภณฑงานศลปหตถกรรมตางๆ

สมาชกทอยในทมงานตางๆจะมการเปลยนทมงานทกๆ 3 เดอน สมาชกจะไดเรยนรงานหลายๆประเภท

ทงทตนชอบและไมชอบ เพอเปนการสรางเสรมความอดทนในตนเองใหมากทสด และรจกการสรางสมพนธภาพ

24

กบสมาชกคนอน โดยในการทางานของสมาชกแตละคน หรอทมงานแตละทม จะมการประเมนผลงานของ

ตวเองในรปของกลมประเมนผล

วธการแกไขเปลยนแปลงพฤตกรรม : การลงโทษและการใหรางวล

ในการบาบดรกษาผตดยาเสพตด นอกจากจะใหการบาบดรกษาดวยกลมบาบดและงานบาบดแลว ยง

มระบบการลงโทษและใหรางวล ซงถอวาเปนการบาบดรกษาทางออม สมาชกจะไดเรยนรดวยตนเองวา หากเขา

ทาผดเขาจะถกลงโทษ แตถาเขาทาความดเขาจะไดรบรางวลตอบแทน ซงเปนสงหนงทจงใจใหสมาชกใฝแตทา

ความดและหลกเลยงการทาผด

ระบบการลงโทษ สมาชกจะถกลงโทษกตอเมอสมาชกขาดความรบผดชอบตอตนเอง ตองานในหนาท

หรอทาผดกฎระเบยบของชมชน สมาชกจะตองถกลงโทษตามความรนแรงของความผดนนๆ และลดหลนกนลงมา

การลงโทษเปนการสงสอนใหเขาเรยนรวากระทาของเขาไมเปนทยอมรบของชมชน ระบบการลงโทษของศนย

ชมชนบาบด ไดแก 1. Pull up เปนการลงโทษโดยแจงความผดตอหนาสมาชกในทนททนใด เพอใหสมาชกเลกกระทา

ความผดนนทนท เชน เมอพบวาสมาชกไมทางาน กจะวากลาวตกเตอน โดยการทา Pull up เพอตองการแก

พฤตกรรมทแสดงออกอยางผดๆใหผถกลงโทษยอมรบและแกไขความผดนน คนทถก Pull up ตองฟงและยอมรบ

โดยไมมการโตเถยง แตตองขอบคณอยางเดยว และใหเกบความรสกไวไปแสดงในกลมปรบความเขาใจ

(Encounter Group) ได

รปแบบการทา Pull up

คณะรบผดชอบ สมาชก

2. Hot Chair การนงเกาอใชเวลาคด เปนการลงโทษใหสมาชกนงเกาออานปรชญาของชมชนบาบด ให

เวลานงคดถงการกระทาของตนเองวาผดหรอถก ผลของการกระทาเปนอยางไร และควรจะแกไขอยางไร สมาชกท

ถกลงโทษตองนงอยคนเดยวในหองไมมกาหนดเวลา หามลกจากเกาอ นอกจากขออนญาตไปหองนา แตอนญา

ใหสบบหรได เมอถงเวลารบประทานอาหาร เพอนสมาชกจะนาไปให หามเพอนสมาชกเขาไปพดคยหรอซกถาม

อะไรทงสน แต Co-ordinator หรอ Staff จะตองเขาไปซกถาม ชแนะทกๆชวโมง เพอใหสมาชกเกดความเขาใจและ

ยอมรบ

รปแบบการทา Hot Chair

แผนปรชญา

คณะรบผดชอบ

หรอเจาหนาท สมาชก

25

3. Hair cut การวากลาวตกเตอน เปนการลงโทษโดยการวากลาวตกเตอนแกสมาชกทมความผด เชน

ประพฤตผดระเบยบของศนยชมชนบาบด ขาดความรบผดชอบตองาน หรอมทศนคตทไมดตออดมการณของศนย

ชมชนบาบด ฯลฯ คณะรบผดชอบแตละคนจะชใหสมาชกเหนความผดของตน พรอมกบแนะนาแนวทางทถกทควร

ปฏบต เพอใหสมาชกนนมการพฒนาทางดานจตใจ เปนผ ใหญทสมบรณขน การจดรปแบบจะใชสมาชกประมาณ

5 คน เจาหนาท 1 คน ดงรป

รปแบบการทา Hair cut

สมาชก

สมาชก สมาชกท

สมาชก ถกลงโทษ

คณะรบผดชอบ

เจาหนาท

4. Shot Down เปนการลงโทษอยางรนแรงแกสมาชกททาผด เพอสงสอนสมาชกไดเรยนรมากขนวาการ

กระทาผดนนๆของเขาไมเปนทยอมรบของชมชน ซงจะถกลงโทษใหทางานหนก ซงตองทาอยางจรงจง โดยไมม

กาหนดเวลา จนกวาสมาชกทถกลงโทษจะสานกผดไดดวยตนเอง โดยใหมาแสดงความรสกและพดเรองราวตางๆ

ทตนเองไดคด ทงในแงปญหาและพฤตกรรม ในกลมประชมตอนเชาทกวนขณะทสมาชกถกลงโทษ และหาม

สมาชกอนไปพดคย หรอแสดงความเหนใจ เพราะจะทาใหผถกลงโทษไมสานกผด ไมมงมนในการทางาน จะมวแต

สนใจใหคนเหนใจเทานน ไมคดจะชวยตนเองหรอคานงวาตนเองทาอะไรผด การถก Shot Down หากผกระทาผด

อยในตาแหนงสงจะตองถกลดขนลง

5. House Meeting กลมประชมทงบาน ใชเวลา 30-45 นาท เปนการใหสมาชกทงหมดใหคาแนะนา

สมาชกทกระทาผดกฎ 3 ขอใหญของศนยชมชนบาบด และเพอใหสมาชกททาผดเปลยนแปลงพฤตกรรม

เสยใหม โดยรวมกนแกไขปญหาในทางทถกตอง ระบบเพอนชวยเพอน ซงการทา House Meeting จะใหสมาชกท

ทาผดยนขางหนากลมสมาชกทงหมด แลวใหสมาชกอนออกไปพดแสดงความรสกทละคนตอสมาชกททาผด โดย

จะพดอยางไรกไดประมาณ 1-2 นาท หามทารายรางกาย ซงสมาชกททาผดจะยนฟงอยางสงบไมพดแกตวหรอ

ตอบโตใดๆ หลงจากสมาชกทออกไปพดแสดงความรสกตอสมาชกททาผดหมดแลว ใหกลบเขามานงอยางสงบ

แลวคณะรบผดชอบจะพาสมาชกททาผดออกจากกลม และ Shot Down ทนท

26

ระบบใหรางวล

1. การเลอนระดบ มหลกเกณฑ ดงน

1.1. การเลอนระดบ เปนการใหรางวลแกสมาชกทมการพฒนาตนเองไดด มความรบผดชอบ

ซอสตย มทศนคตทดตอตนเองและเพอน

1.2. การพจารณาเลอนระดบใหสงขนของสมาชก โดยผ บาบด เจาหนาท และคณะ

รบผดชอบรวมกนพจารณา

1.3. ผ บาบดทกคนตองสงเกตพฤตกรรมของสมาชกทกๆดานอยางตอเนองตงแตรบ

สมาชกเขามาบาบดในศนยชมชนบาบด

เมอสมาชกเขาอยในศนยบาบดเปนเวลาพอสมควร มความประพฤตด ทาความด ปฏบตตนตาม

กฎระเบยบของศนยชมชนบาบด มการพฒนาตนเองทงทางรางกายและจตใจ รบผดชอบตองานทไดรบมอบหมาย

จะไดเลอนจากลกทมเปนหวหนาทมงาน และเลอนสงไปเรอยๆจนถง Co-ordinator การเลอนระดบของสมาชกท

กระทาความดจะเปนตวอยางใหแกสมาชกทวไปอยากจะเลอนฐานะของตนเองบาง

2. อนญาตใหลาไปเยยมบาน การอนญาตใหลาเยยมบานของสมาชกเปนการใหรางวล เนองจาก

สมาชกเขามาอยในชมชนบาบดในเวลาพอสมควร มความประพฤตด ทาความด ปฏบตตนตามกฎระเบยบของ

ศนยชมชนบาบด มการพฒนาตนเองทงทางรางกายและจตใจ รบผดชอบตองานทไดรบมอบหมาย จะไดเลอน

ระดบ และไดรบสทธพเศษหลายอยาง เชน ไดรบอนญาตใหลาไปเยยมบานได ใหรบโทรศพทได เปนตน

3. อนญาตใหรบโทรศพท สมาชกทมความรบผดชอบ มความซอสตย มทศนคตทดตอตนเอง ตอเพอน

และสถานทอาศย อนญาตใหพดโทรศพทกบบดามารดาและญาตได ยกเวนเพอนหรอบคคลซงไมใชญาตพนอง

4. แยกหองนอน ถาสมาชกพฒนาตนเองจนถงขนผควบคมกจกรรมไดกแยกหองนอนเปนสดสวน ม

อสระทจะนงฟงวทยสวนตวได สมาชกจดหองนอนของตนเองใหสวยงามตามทตนชอบได

5. อนญาตใหใชเครองประดบ สมาชกตงแตระดบผดแลกจกรรม (Chief Expediter) สามารถม

เครองประดบได เชน มนาฬกาขอมอได เปนตน 6. มอบหมายใหเปนผพาเพอนสมาชกออกเยยมบาน สมาชกทจะนาพาเพอนออกไปเยยมญาตจะตอง

เปนผ ทมความรเรองชมชนบาบดเปนอยางด มทศนคตทดตอสถานทพกอาศย ตอเพอนรวมงาน และตอผ

บาบดรกษา เพราะสมาชกทไดรบความไววางใจใหตดตอกบครอบครว จะเปนผสรางความเขาใจระหวางครอบครว

กบการรกษาแบบชมชนบาบด ทาใหเกดความรวมมอกนระหวางครอบครวและศนยชมชนบาบดเปนอยางด

เมอสมาชกผานระยะของการบาบดรกษาซงใชกลมและการทางานในการพฒนาสมาชกใหมความเปน

ตวของตวเอง มความรบผดชอบ และพรอมทจะออกไปใชชวตในสงคมตามเดม สมาชกจะตองเตรยมตวอยางม

แบบแผน เพอจะไมใหเกดความลมเหลว เมอพนจากศนยชมชนบาบดไปแลว ดงนนสมาชกจงตองประเมนตนเอง

นกบาบดและคณะกรรมการศนยชมชนบาบดทาการประเมนสมาชกวามความพรอมในดานสงคม อารมณ จตใจ

มความรสกนกคด มความรบผดชอบตอตนเอง ผ อน และชมชนบาบดเสยกอน แลวจงจาหนายสมาชกเขาสระยะ

การกลบสสงคม เพอเรยนรการปรบตว และการทดลองใชชวตภายนอก

27

3. ระยะกลบสสงคม (Re-Entry)

ระยะนใชระยะเวลา 6 เดอน สมาชกทจะเขาสระยะกลบสสงคมตองผานขนตอนการบาบดรกษามาแลว

และไดรบการประเมนจากตวสมาชกเอง นกบาบด และคณะกรรมการศนยชมชนบาบด แลววามความพรอม

ในดานสงคม อารมณ และจตใจ ความรสกนกคด ตลอดจนมความซอสตย รบผดชอบตอตนเอง ผ อน และชมชน

บาบดดวยเสยกอน เพราะระยะการกลบสสงคมเปนระยะทมความสาคญมากของการบาบดรกษาตามรปแบบ

ชมชนบาบด เนองจากเปนระยะทสมาชกจะไดมโอกาสทดลองใชชวตอยในสงคมภายนอก โดยการทางานกบ

หนวยงานหรอองคกรตางๆในระยะเวลาสนๆ เปนการฝกใหสมาชกรจกการดาเนนชวตอยางมคณคาดวยความ

ซอสตย รบผดชอบ มนใจ และภมใจในความสามารถของตนเอง เสรมสรางประสบการณในการปรบตวใหเขากบ

สงคมภายนอก รจกแกปญหาดวยตนเองไดอยางเหมาะสม ตลอดจนวางแผนชวตในอนาคต และประกอบอาชพ

โดยสจรต ซงเปนการเตรยมตวใหสมาชกกลบไปอยกบครอบครวและสงคมตามเดมไดอยางมความสข โดยไมตอง

หนกลบไปใชยาเสพตดอก โดยระยะนสมาชกจะถกสงไปทางานกบหนวยงานตางๆทงในและนอกโรงพยาบาล

มากกวา 1 แหง ทงทสมาชกชอบ และงานทสมาชกไมชอบ เพอฝกใหสมาชกมความอดทน รจกปรบตวและแกไข

ปญหาดวยตนเอง โดยกอนทสมาชกจะออกไปฝกทางาน จะไดรบการปฐมนเทศ และมการวางแผนการทางาน

รวมกนระหวางสมาชกและเจาหนาทผควบคมดแลการฝกงาน แมวาสมาชกจะออกไปทางานขางนอก แตสมาชก

จะตองกลบเขามาพกในศนยชมชนบาบด ซงทพกแยกออกมาจากสมาชกคนอนๆทยงอยในระยะท 1 และ 2 ซง

สมาชกจะเขากลมกลบสสงคมในวนศกร สปดาหละ 1 ครง เพอใหสมาชกไดมโอกาสแลกเปลยนพดคยถงปญหา

อปสรรคตางๆในระยะฝกภาคปฏบต ตลอดจนมการวางแผนในอนาคตรวมกน และเมอสมาชกสามารถพฒนา

ตนเองและปรบตวในสงคมไดพอสมควร เจาหนาทกลบสสงคมจะใหคาปรกษาและวางแผนรวมกบสมาชกแตละ

คน สาหรบอนาคตทางดานอาชพ ทอยอาศย การศกษา และการปรบปรงตวอยในครอบครวและสงคมไดดวยด

รวมทงมการประสานงานกบครอบครวของสมาชก เพอกอใหเกดสมพนธภาพทด และขอความรวมมอในการดแล

สมาชก เมอครบโปรแกรมกลบไปอยกบครอบครวตอไป จนสามารถไดรบการประเมนจากเจาหนาทกลบสสงคม

และผานการพจารณาจากคณะกรรมการศนยชมชนบาบดวามความพรอมทงดานสงคม อารมณ จตใจ และความ

รสกนกคดตางๆ กจะใหออกไปประกอบอาชพของตนเองในสงคม และจาหนายเขาสระยะตดตามหลงรกษาตอไป

4. ระยะตดตามหลงรกษา (After Care)

ระยะตดตามหลงรกษาเปนระยะท 4 และเปนระยะสดทายของโปรแกรมการบาบดตามรปแบบชมชน

บาบด ซงตองผานระยะท 1, 2 และ 3 มความพรอมในทกดาน ทงดานสงคม อารมณ จตใจ และความรสกนกคด

ในดานอนๆสมาชกศนยชมชนบาบดระยะตดตามหลงรกษานจะตองมทพกอาศยทแนนอน มงานสจรตทา และตอง

วางแผนรวมกบครอบครวและคณะกรรมการศนยชมชนบาบดในการดาเนนชวตในสงคมอยางมความสข

การตดตามหลงรกษาน สมาชกทกคนจะตองวางแผนการเขามารายงานตวตอคณะกรรมการศนยชมชน

บาบด โดยในเดอนแรก 2 ครงตอเดอน ตอไป 1 ครงตอเดอน จนครบ 1 ป และหลงจากนนจะรายงานตวทาง

โทรศพทหรอจดหมายกได ซงการตดตามผลทาได 3 วธ คอ สมาชกเขามารายงานตวดวยตนเองกบคณะกรรมการ

ศนยฯ หรอการใชโทรศพทและการตดตอทางจดหมายทงนในการเขามารายงานของสมาชกตอคณะกรรมการ

28

ศนยฯ สมาชกสามารถพกคางคนภายในศนยชมชนบาบดได แตตองปฏบตตามกฎระเบยบของศนยชมชน

บาบดอยางเครงครด

ในกรณการรายงานตวหรอการตดตามผลของสมาชกผดจากแผนทสมาชกไดวางไว เจาหนาทจะ

ออกไปตดตามดวยตนเอง ซงอาจจะไปเยยมททางานหรอทบาน โดยจะแจงใหสมาชกทราบลวงหนา และไมวาจะ

เปนการเขามารายงานตวของสมาชกเอง หรอการไปเยยมสมาชกทบานหรอททางาน จะมการเกบปสสาวะเพอ

ตรวจหาสารเสพตดดวยทกครง

ในระยะตดตามหลงรกษาน คณะกรรมการศนยและสมาชกจะมการประชมสมมนา แลกเปลยน

ความคดเหนและประสบการณตางๆทไดรบจากสงคมภายนอกซงกนและกนเดอนละ 1 ครง รวมทงมการจดเลยง

ฉลองความสาเรจใหสมาชกระยะตดตามหลงทมพฤตกรรมดและเขารายงานตวสมาเสมอ โดยจดงาน 1 ครงตอป

ระยะตดตามหลงรกษานจะใชเวลา 3-5 ป

ซงอาจกลาวไดวาในระยะตดตามหลงรกษาน เจาหนาทของศนยชมชนบาบดระยะตดตาม

หลงรกษาจะทาหนาทเปนพเลยงใหแกสมาชกในการใหคาปรกษา แนะนา ดแล และใหกาลงใจในการแกไขปญหา

ตางๆของสมาชกไปอกระยะหนง จนสมาชกสามารถพงตนเองไดอยางแทจรง

การอยรวมกนเปนจานวนมากเหมอนเปนสมาชกในครอบครวเดยวกนจาตองมกฎเกณฑ อดมการณ

และปรชญากากบ เพอใหการอยรวมกนดาเนนไปดวยดปราศจากอปสรรค

กฎ 3 ขอของศนยชมชนบาบด

1. ไมใชยาเสพตด (No drug)

2. ไมกอเรองทะเลาะววาท (No violence)

3. ไมมเพศสมพนธ (No sex)

อดมการณของสมาชก

1. ความซอสตย (Honesty)

2. ความรบผดชอบ (Responsibility)

3. ความรกผกพนใกลชด (Love & Concern)

4. การทาเปนแบบอยาง (Act as if)

5. ไมมอาหารกลางวนฟร (No free lunch)

6. ปฏบตตอคนอนอยางไรกไดผลกลบอยางนน (What goes around will come around)

7. ความเชอมนตอสงแวดลอม (Trust in your environment)

8. เขาใจคนอนดกวาใหคนอนเขาใจเรา (Understand rather than be understand)

9. เปนผใหดกวาผ รบ (It’s better to guee than receive)

10. ไมควรเกบความรสกไวคนเดยว (You cannot keep it unless you give it away)

29

ปรชญาของสมาชก

ณ แหงนเราอยรวมพงพก เพราะตระหนกแกใจ แหงตนวา

แหลงลภย ใดใด ในโลกา สดพงพา นอกจากตว ของเราเอง

นบแตวน ทเราพรอม เผชญหนา กลาสบตา เปดใจ อยางผ เกง

รบความจรง จากเขาอน ไมหวนเกรง วนนนเองทหยดวง หนสงกลว

ความปลอดภย หาไมได ในผ อน หากเราขน มความลบ กบเขาทว

กลวไปหมด หากเขาจะรจกตว เราสองเรา แนชด วาเธอฉน

ณ แหงน ทเราอย พรอมเพรยงกน ประจกษพลน ชดแจงแหงตวตน

ไมใชยกษ ใชมาร ในความฝน หรอคนแคระ ทนาพรน หวนสบสน

หากแตเปน มนษยผ มตวตน มระคน ผดชอบ ประกอบกน

ชวตใหม เรมตนได ในทน ปลกชว ใหงอกงาม ไมครามครน

ไมเดยวดาย ดงความตาย ทกลวกน มชวน เพอทงเขา และเราเอง

สรปไดวาวธการชมชนบาบดมลกษณะการสรางชมชนใหมหรอครอบครวใหมเพอการบาบดรกษาซงกน

และกน โดยสมาชกทกคนจะตองมการพดคยแลกเปลยนความคดเหนตอกน มการทากจกรรมรวมกนสมาชก

ทกคนจะมการแบงหนาทความรบผดชอบตอชมชนบาบด ซงทาใหสมาชกรสกวาตนเองเปนสวนหนงของชมชน และ

รจกเผชญปญหาตางๆ โดยใชการชวยเหลอตนเองและใหกลมเพอนชวยเหลอกน อนจะเกดเปนความรวมมอชวยเหลอ

กน ใหกาลงใจซงกนและกน สมาชกทกคนมสวนชวยเหลอใหเพอนสมาชกมจตใจทเขมแขงขน และมบคลกภาพและ

พฤตกรรม เปนไปในทางทเหมาะสม สามารถปรบตวใหเขากบผ อนและสงคมไดตามปกตโดยเฉพาะอยางยงไมหวล

กลบไปใชยาเสพตดอก

งานวจยทเกยวของ

ไทเลอร (Tyler, 1961:279 อางถงในชวทย รตนพลเสนย,2541:63) ไดทดลองใหคาปรกษาแบบโรเจอรเพอ

พฒนาอตมโนทศน ผลการทดลองปรากฏวากลมตวอยางมการเปลยนแปลงพฤตกรรมและประเมนตนขนดกวาเดม

ปแอรและแฮรรส (Piers and Harris,1964:91- 95 อางถงในชวทย รตนพลเสนย,2541:63) ไดศกษาถง

ความแตกตางของอตมโนทศนของนกเรยนชายและนกเรยนหญงในระดบเกรด 3, 6 และ 10 จานวน 363 คน โดยใช

แบบทดสอบวดอตมโนทศนซงสรางขนโดยอาศยหลกเกณฑของเจอรซล ผลการวจยพบวานกเรยนชายและ

นกเรยนหญงมอตมโนทศนไมแตกตางกน ฮาเมด (Hamed,1967:225-229 อางถงในชวทย รตนพลเสนย 2541,: 64) ไดศกษาถงความสมพนธ

ระหวางอตมโนทศนและโครงสรางของบคลกภาพทงหมด กลมตวอยางเปนเดกวยรน จานวน 170 คน เครองมอท

ใชศกษา คอ แบบวดอตมโนทศนเทนเนสซ (Tennessee Self Concept Scale) ผลการวจยพบวาเดกวยรนท

มอตมโนทศนดจะมการปรบตวไดเหมาะสมกบเดกวนรนทมอตมโนทศนไมด อตมโนทศนของมารตเนค ไซโควสก

(Martinek Schicewski) และเคอรตส (Curtis) ผลการวจยพบวาผ ทมอตมโนทศนดจะมการพฒนาความรของ

ตนเองใหดขนดวย

30

มอรราน และสตอคตน (Merran and Stcokton,1980:260-267 อางถงในชวทย รตนพลเสนย

,2541:64) ไดศกษาการใหขอมลยอนกลบ (Feedback) ทางบวกและทางลบทมตออตมโนทศนของบคคลกลม

ตวอยางเปนอาสาสมคร จานวน 30 คน อายระหวาง 19–34 ป กลมตวอยางทกคนผานการศกษาระดบมธยม

มาแลว สมาชกในกลมจะพบกนสปดาหละ 2 ครง เปนเวลา 6 สปดาห เครองมอทใชคอแบบสอบถามอตมโนทศน

เทนเสนซ (Tennessee Self Concept Scale TSCT) ผลการทดลองพบวาการใหขอมลยอนกลบทางบวก

(Positive Feedback) มผลตอการพฒนาอตมโนทศนมากกวาการใหขอมลยอนกลบทางลบ (Negative

Feedback)

มณฑนา องตระกล (2524:45 อางถงในชวทย รตนพลเสนย, 2541:64) ไดศกษาผลของการใช

กจกรรมกลมเพอพฒนาอตมโนทศนของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 โรงเรยนหนองเรอวทยาจงหวดขอนแกน

พบวา นกเรยนทไดรบการฝกกจกรรมมกลมการเปลยนแปลงอตมโนทศนแตกตางกนจากนกเรยนทไมไดรบการฝก

กจกรรมกลมอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

สรนทร คลายรามญ (2528:63 อางถงในชวทย รตนพลเสนย,2541:64) ไดศกษาผลของการใชกจกรรม

กลมสมพนธในการพฒนาอตมโนทศนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 พบวา กลมทดลองมอตมโนทศนสงกวา

กลมควบคม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 เดนดวง วราเวทย (2530:81-83 อางถงในชวทย รตนพลเสนย,2541:64-65) ไดศกษาผลของการให

คาปรกษาเปนกลม เปนทฤษฎการพจารณาเหตผล - อารมณ เพอเปลยนแปลงมโนภาพเกยวกบตนเองของ

นกเรยนชนปท 1 วทยาลยครอตรดตถ จานวน 16 คน ซงไดมาจากการสมอยางโดยจากผ ททาแบบสอบถาม

มโนภาพเกยวกบตนเอง โดยใหคะแนนอยในตาแหนงเปอรเซนตไทลท 25 ลงมา และสมครใจทจะเขากลม

หลงจากนนสมอกครงหนง เพอแบงนกศกษาออกเปนกลมทดลองและกลมควบคม กลมละ 8 คน กลมทดลอง

ไดรบการใหคาปรกษากลม เนนทฤษฎการพจารณาเหตผล - อารมณ จานวน 12 ครง ครงละ 1 ชวโมง หรอ 1

ชวโมง 30 นาท เปนเวลาหนงเดอนครง สวนกลมควบคมไมไดรบการใหคาปรกษา หลงจากเสรจสนการทดลอง 1

สปดาห ใหนกศกษาทง 2 กลม ทาแบบทดสอบมโนภาพเกยวกบตนเองอกครงหนง แลวนาคะแนนมาทดสอบ

ความแตกตาง พบวา นกศกษาทรบการใหคาปรกษาเปนกลมเนนทฤษฎการพจารณาเหตผล- อารมณ มผลตอการ

ปรบเปลยนมโนภาพเกยวกบตนเองทงดานสวนรวม ดานวชาการ ดานการปรบตวทางอารมณ และดาน

ความสมพนธระหวางบคคล แตกตางจากนกศกษาทมไดรบการใหคาปรกษาอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

ธระ มลธยะ (2530:53-55 อางถงในชวทย รตนพลเสนย,2541:65) ไดศกษาผลของการใหคาปรกษา

แบบโรเจอรทมตอการพฒนาอตมโนทศนดานการปรบตวทางอารมณของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โรงเรยน

วาปปทม จงหวดมหาสารคราม โดยศกษาจากนกเรยนทมอตมโนทศนดานการปรบตวทางอารมณตา จานวน 14

คน แบงเปนกลมทดลองไดรบการใหคาปรกษาแบบโรเจอร 7 ครง ครงละ 1 - 1.30ชวโมง สวนกลมควบคมไดรบ

ขอสนเทศรวมทงสน 10ฉบบ ผลการศกษาพบวา นกเรยนทไดรบการใหคาปรกษาแบบโรเจอรมอตมโนทศน

ดานการปรบตวทางอารมณดกวานกเรยนทไดรบขอสนเทศ

ฤทยรตน ธรเสนา (2534:114 อางถงในชวทย รตนพลเสนย, 2541:65) ไดศกษาผลของการใช

กจกรรมกลมสมพนธทมตอการพฒนาอตมโนทศนหลายมตของนกศกษาพยาบาลชนปท 1 ทมทศนคตตอวชาชพ

ทแตกตางกน หลกสตรพยาบาลระดบตน วทยาลยพยาบาลอดรธาน พบวา นกศกษาพยาบาลทเขารวมกจกรรม

กลมสมพนธมอตมโนทศนในมตทไมเกยวกบดานวชาการสงกวานกศกษาพยาบาลทไมไดเขารวมกจกรรมกลม

31

สมพนธมอตมโนทศนทางดานวชาการสงกวานกศกษาพยาบาลทไมไดเขารวมกจกรรมกลมสมพนธอยางม

นยสาคญทางสถตทระดบ .01

สเทพ เชาวลต (2521) ไดทาการศกษาเรองการเปลยนแปลงภาพตวเองของผตดยาเสพตด : ศกษาผล

การบาบดรกษา ณ สานกสงฆถากระบวก โดยใชแบบสอบถามสมภาษณ ประกอบการสงเกตการณผ ทมารบ

บรการบาบดรกษาทสานกสงฆถากระบอก จ.สระบร จานวน 122 คน ผลการศกษาพบวา การเลกเสพยาเสพตดม

สหสมพนธทางบวกกบบคลกสวนตวของผตดยาเสพตด การเลกเสพยาเสพตดของผตดยาเสพตดจะขนอยกบการ

บาบดรกษาทางรางกายและทางจตใจ และผตดยาเสพตดทไดรบการบาบดรกษาทงทางรางกายและจตใจจนเลก

เสพยาเสพตดเดดขาดแลวยอมสามารถเปลยนแปลงภาพตวเองจากฐานะผตดยาเสพตดมามฐานะเดมกอนตด

ยาเสพตดได

พสมย คพทกษ และคณะ (2524) ไดทาการศกษาเรองการตดตามศกษาผตดยาเสพตดหลงจากไดรบ

การบาบดแลว โดยใชแบบสอบถามสมภาษณผตดยาเสพตดทเขารบการบาบดรกษาในโรงพยาบาลมงกฎเกลา

โรงพยาบาลตารวจ โรงพยาบาลธญญารกษ ทณฑสถานบาบดพเศษธญญบร ทณฑสถานบาบดพเศษบางเขน

(ชาย) ทณฑสถานบาบดพเศษบางเขน (หญง) ผลการศกษาพบวา ผตดยาเสพตดกลบไปเสพยาอกดวยสาเหตเกด

จากความตองการพงพงยดหนยวทางใจ ความไมมนคงในตนเอง การกลบไปคบเพอนทตดยาเสพตดอก การถก

ทอดทงจากครอบครว และไมเปนทยอมรบของครอบครวและสงคม

ชาญคณต ก.สรยะมณ และคณะ (2529) ไดทาการศกษาเรองปจจยทมผลตอการตดยาเสพตดซาขอ

วยรน โดยใชแบบสอบถามสมภาษณกลมวยรนทเสพยาเสพตดอายระหวาง 13–25 ป ตดยาเสพตดประเภท

เฮโรอนซาตงแตหนงครงขนไป ทเขารบการบาบดรกษาทโรงพยาบาลราชวถ โรงพยาบาลพระมงกฎเกลา

โรงพยาบาลทหารเรอกรงเทพ และโรงพยาบาลธญญารกษ ผลการศกษาพบวา ปจจยทมผลตอการตดยาเสพตดซ

ของวยรน ไดแก ปจจยทางดานจตใจทออนแอ หรอสภาพจตใจทยงไมเขมแขงพอทจะลมรสชาตของยาเสพตดลง

ได และปจจยสนบสนน คอ ปจจยทางดานการอาศยอยแหลงทมการตดยาเสพตด

พรรณวภา ถาวรประเสรฐ (2533) ไดทาการศกษาเรองผลของการใชกลมบาบดแบบประคบประคองทม

ตออตมโนทศน และการตดยาเสพตดซาของผ ปวยทมารบการรกษาในโรงพยาบาลธญญารกษ โดยมวตถประสงค

เพอเปรยบเทยบผลของการใชกลมบาบดแบบประคบประคองทมตออตมโนทศนของผตดยาเสพตดกอนและหลง

การบาบด และศกษาผลของการใชกลมบาบดแบบประคบประคองทมตอการตดยาเสพตดซาภายหลงกา

บาบดรกษา 30 วน โดยใชแบบวดอตมโนทศนเทนเนสซ ผลการศกษาพบวา กลมทดลองมคะแนนอตมโนทศนโดย

สวนรวมสงขนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 กลมทดลองมคะแนนอตมโนทศนสวนรวมสงกวากลม

ควบคมอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 นงลกษณ วงศประเสรฐ (2534) ไดทาการศกษาเรองการเปรยบเทยบอตมโนทศนของวยรนปกตกบ

วยรนตดยาเสพตดในสถานบาบดรกษากรงเทพมหานคร โดยมวตถประสงคเพอศกษาเปรยบเทยบอตมโทศนของ

วยรนตดยาเสพตดในสถานบาบดรกษากรงเทพมหานคร กบวยรยปกตตามตวแปร เพศ อาย 13–16 ป กบ 17–22

ป ระยะเวลาในการตดยาเสพตด และภาวะการตดยาเสพตด โดยใชแบบวดอตมโนทศนเทนเนสซ ผลการศกษา

พบวาวยรนปกตมอตมโนทศนทง 10 ดานดกวาวยรนตดยาเสพตด วยรนตดยาเสพตดเพศหญงมอตมโนทศนดาน

ครอบครวดกวาเพศชาย แตดานสงคมตากวาเพศชาย สวนดานอนไมพบความแตกตางวยรนทมระยะเวลาในการต

ยาเสพตด 0–2 ป, 2–4 ป และมากกวา 4 ป มอตมโนทศนแตกตางกนในดานครอบครว ดานพฤตกรรมทแสดงออก

32

ดานศลธรรมจรรยา และดานรวม ซงโดยภาพรวมแลวผตดยาเสพตดระยะเวลานานจะมอตมโนทศนตากวาผต

ยาเสพตดระยะเวลาสนกวา

อาภาศร สวรรณานนท (2538) ไดศกษาถงปจจยทมผลตอประสทธพลการฟนฟสมรรถภาพผตด

ยาเสพตดในรปแบบชมชนบาบด ศกษาเฉพาะกรณความพรอมของศนยชมชนบาบดธญญารกษ กลมตวอยางเปน

เจาหนาทและสมาชกศนยชมชนบาบดธญญารกษ จานวน 100 คน ผลการศกษาพบวา ปจจยตางๆ ไดแกปจจย

ดานความชดเจนของวธการชมชนบาบด ดานความเพยงพอของทรพยากร ดานคณภาพของผ ใหบรการ ดานความ

เตมใจของสมาชกศนยชมชนบาบด และดานความสนบสนนจากครอบครวนน ทงกลมสมาชกและกลมเจาหนาทม

ความคดเหนสอดคลองกนในเชงบวก มความชดเจนในการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด บคลากรมความพรอม

ในการปฏบตงาน สมาชกไดรบกาลงใจจากครอบครว และเตมใจทจะเขารบการฟนฟสมรรถภาพรปแบบชมชน

บาบด และจากการศกษาพบวา ผ ทตดยาและเสพสารตดสวนใหญจะประสบกบปญหาทางสภาพครอบครว คอ

บดา มารดาหยาราง แยกกนอย ทอยอาศยอยในสภาพแวดลอมทไมด มอตราเพมตอการเสพยยาเสพตด ม

พฤตกรรมหรอบคลกภาพทไมเหมาะสม มทศนคตทไมดตอการบาบดรกษา ซงจะสงผลใหอตมโนทศนหรอความ

รสกนกคดทมตอตนเองเปลยนไปดวย ถาบคคลใดมอตมโนทศนด กจะมพฤตกรรมทเหมาะสม แตถาบคคลใดม

อตมโนทศนทไมด กจะสงผลใหมพฤตกรรมทเบยงเบน ไมเหมาะสม เชน การไปเสพยาเสพตด ดงนนใน

กระบวนการบาบดรกษาผตดยาและสารเสพตด ผใหบรการบาบดรกษาจะตองเขาใจถงสภาพปญหาทแทจรงของ

ผ ปวย ใชระยะเวลาเพอปรบเปลยน แกไขพฤตกรรมใหดขน การรกษาในขนตอนนจงอยในระยะฟนฟสมรรถภาพ

ในรปแบบของชมชนบาบด ซงเปนวธทจะชวยใหผตดยาและสารเสพตดสามารถ

จากการทบทวนวรรณกรรมและผลงานวจยทเกยวของ พบวา อตมโนทศนนนเปนองคประกอบสาคญ

ของบคลกภาพซงมความสมพนธโดยตรงตอการพฒนาตนเองในทกๆดาน หากบคคลมอตมโนทศนทดกจะม

พฤตกรรมบคลกภาพทเหมาะสม แตถาหากบคคลมอตมโนทศนทไมด กยอมสงผลใหมการปรบตวทไมด ม

พฤตกรรมไมเหมาะสม เพราะฉะนนจงจาเปนอยางยงทจะชวยใหบคคลไดรบการปรบปรง เปลยนแปลง และ

พฒนาอตมโนทศนในทางทด ทงนอตมโนทศนสามารถพฒนาและเปลยนแปลงไดตามสงแวดลอมรอบๆตวบคคล

นน