26รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

ตอนท 2 เรยนรกบปราชญ/ผร

1.ความหมายและความสาคญของปราชญ/ผร/ภมปญญาทองถน

ปราชญชาวบาน หมายถง บคคลผเปนเจาของภมปญญาชาวบาน และนาภมปญญามาใช

ประโยชน ในการดารงชวตจนประสบผลสาเรจสามารถถายทอดเชอมโยงคณคาของอดตกบปจจบนไดอยางเหมาะสม

ภมปญญาทองถน หรอภมปญญาชาวบานหมายถง ทกสงทกอยางทชาวบานคดขนไดเองและนามาใชในการแกปญหา เปนเทคนควธ เปนองคความรของชาวบาน ทงทางกวางและทางลกทชาวบานคดเอง ทาเอง โดยอาศยศกยภาพทมอยแกปญหาการดาเนนชวตในทองถนไดอยางเหมาะสมกบยคสมยความเหมอนกนของภมปญญาไทยและภมปญญาทองถน คอ เปนองคความร และเทคนคทนามาใชใน

การแกปญหาและการตดสนใจ ซงไดสบทอดและเชอมโยงมาอยางตอเนองตงแตอดตถงปจจบน

ภมปญญา ตรงกบศพทภาษาองกฤษวา Wisdom หมายถง ความร ความสามารถ ทกษะความ

เชอ และศกยภาพในการแกปญหาของมนษยทสบทอดกนมาจากอดตถงปจจบนอยางไมขาดสายและ

เชอมโยงกน ทงระบบทกสาขา

ภมปญญาไทย หมายถง ความร ความสามารถ ทกษะและเทคนคการตดสนใจ ผลตผลงานของ

บคคล อนเกดจากการสะสมองค-ความรทกดานทผานกระบวนการสบทอด พฒนาปรบปรง และ

เลอกสรรมาแลวเปนอยางดสามารถแกไขปญหา และพฒนาวถชวตของคนไทยไดอยางเหมาะสมกบยค

สมย

ภมปญญาทองถน หรอภมปญญาชาวบานหมายถง ทกสงทกอยางทชาวบานคดขนไดเองและ

นามาใชในการแกปญหา เปนเทคนควธ เปนองคความรของชาวบาน ทงทางกวางและทางลกทชาวบานคดเอง ทาเอง โดยอาศยศกยภาพทมอยแกปญหาการดาเนนชวตในทองถนไดอยางเหมาะสมกบยคสมยความเหมอนกนของภมปญญาไทยและภมปญญาทองถน คอ เปนองคความร และเทคนคทนามาใชใน

การแกปญหาและการตดสนใจ ซงไดสบทอดและเชอมโยงมาอยางตอเนองตงแตอดตถงปจจบน ความตางกนของภมปญญาไทยและภมปญญาทองถน คอ ภมปญญาไทย เปนองคความรและ

ความสามารถโดยสวนรวม เปนทยอมรบในระดบชาต สวน ภมปญญาทองถนเปนองคความรและความสามารถในระดบทองถนซงมขอบเขตจากดในแตละทองถน เชน ภาษาไทยเปนภมปญญาไทย ในขณะทภาษาอสานเปนภมปญญาทองถน เปนตน

ผทรงภมปญญาไทย หมายถง บคคลผเปนเจาของภมปญญา หรอเปนผนาภมปญญาตางๆมา

ใชประโยชน จนประสบความสาเรจ มผลงานดเดนเปนทยอมรบและไดรบการยกยองในฐานะ

27รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

เปนผเชยวชาญ สามารถเผยแพรและถายทอดเชอมโยงคณคาของภมปญญาในแตละสาขานนๆ ใหแพรหลายไปอยางกวางขวางอยางไรกตาม ภมปญญาไทย และ ภมปญญาทองถน ยอมมความสมพนธและเชอมโยงกน เพราะภมปญญาทองถนนนถอวาเปนฐานหลกแหงภมปญญาไทยเปรยบเหมอนฐานเจดย ซงในการศกษาภมปญญาทองถน และการทจะคนควาเรองราวเกยวกบปราชญ/ผร ภมปญญาทองถน เราจะตองเรยนรจากสงตางๆ ตอไปน

1.1 การเรยนรและศกษาจากประวตศาสตร

ประวตศาสตร คอ การศกษาความเปนมาของสงใดสงหนง จากการทไดบนทกเกบไว หรอประสบการณจากผรโดยตรง นกประวตศาสตรจะคนพบขอมลจากแหลงขอมลทางประวตศาสตรตาง ๆเชน จากบนทกทเปนลายลกษณอกษร (การเขยนหรอการพมพ) เชน จากบนทกของเฮโรโดตส (Herodotus) นกประวตศาสตรชาวกรกทบนทกเรองราวตาง ๆ ในทวปยโรปเปนคนแรกของโลก เปนตน หรอเรองราวทเลาสบตอกนโดยปากเปลา รวมทงหลกฐานทางโบราณคดจากการขดคนพบซากสงของตาง ๆ เชน สสานจนซฮองเต ทงน เหตการณทเกดขนกอนทมนษยรจกลายลกษณอกษรในยคหนจะเรยกวายคกอนประวตศาสตร

การจาแนกประเภทของการศกษาประวตศาสตรหากศกษาพฒนาการของการศกษาประวตศาสตรในดนแดนตาง ๆ พบวาการศกษาเรองราวเกยวกบอดตของมนษยและสงคมของตนเรมจากสงทอยใกลตวและคอย ๆ ขยายไปสสงคมทไกลตวออกไป

โดยทวไปสามารถแบงขอบเขตการศกษาประวตศาสตรออกเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ การศกษาเฉพาะ

พนทและการศกษาเฉพาะหวขอ

การศกษาประวตศาสตรเฉพาะพนทคอการใชพนททางภมศาสตรกาหนดขอบเขตของการศกษา โดยเนนศกษาเหตการณทเกดขนภายใน

กรอบพนท จาแนกออกเปน 3 ประเภทใหญ ๆ คอ

ประวตศาสตรโลก (World History) คอการศกษาเรองราวและพฒนาการของสงคมโลกในลกษณะทเปนองครวม ไมเนนเขตพนทใดโดยเฉพาะ เชน การศกษาอารยธรรมโลก การปฏวตวทยาศาสตร การปฏวตอตสาหกรรม การขยายตวของลทธลาอาณานคม สงครามโลก และสงครามเยน เปนตน

ประวตศาสตรชาต (National History)

คอการศกษาเรองราวและเหตการณตาง ๆ ของแตละประเทศ

ประวตศาสตรทองถน (Local History) คอการศกษาประวตศาสตรในเขตพนทเฉพาะ เชน ประวตศาสตรชมชน ประวตศาสตรเมอง/จงหวด โดยเนอเรองทศกษาอาจจะเนนในดานการเมอง เศรษฐกจ สงคม กาเนด/พฒนาการของสถาบนใดสถาบนหนงในทองถน อาชพ กลมชนตาง ๆ เชอชาต ศาสนา และประเพณในทองถน ฯลฯ

28รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

การศกษาเฉพาะหวขอ คอการศกษาประวตศาสตรเฉพาะดานในดนแดนตาง ๆ เดมแบงการศกษาออกเปนหวขอใหญ ดงน 1. ประวตศาสตรการเมอง 2. ประวตศาสตรเศรษฐกจ 3. ประวตศาสตรสงคม

ตอมา เมอการศกษาประวตศาสตรมพฒนาการมากขน ทาใหมการศกษาในหวขอเฉพาะและลกซง

มากกวาเดม เชน 1. ประวตศาสตรวฒนธรรม 2. ประวตศาสตรพรรคการเมอง 3. ประวตศาสตรการทหาร 4. ประวตศาสตรการทต

5. ประวตศาสตรพฒนาการของกลมชาตพนธ

6. ประวตศาสตรสตร

7. ประวตศาสตรครอบครว

8. ประวตศาสตรสงคราม

9. ประวตศาสตรลทธทนนยม

10. ประวตศาสตรศลปะ

11. ประวตศาสตรการละคร

12. ประวตศาสตรนพนธ

13. ประวตศาสตรอนาคต ฯลฯ

1.2 การเรยนรศกษาจากพธกรรม พธกรรม หมายถง พฤตกรรมทมนษย พงปฏบตตอความเชอ ทางศาสนาของตนเอง ไมวาจะ

เปนศาสนาใด ๆ กตามตางกมการปฏบตตอศาสนาของตน ตามความเชอและความศรทธา ของตนเองในแตละศาสนา จงกอใหเกดเปน “พธกรรม” ทางศาสนาดวยความเชอและความศรทธา

ความหมายของพธกรรม พธกรรม คอ การกระทาทคนเราสมมตขน เปนขนเปนตอน มระเบยบวธ เพอใหเปนสอหรอ

หนทางทจะนามาซงความสาเรจในสงทคาดหวงไว ซงทาใหเกดความสบายใจ และมกาลงใจทจะดาเนนชวตตอไป เชน พธกรรมทางพระพทธศาสนา มพทธบรษทเปนผรวมประกอบพธ โดยแฝง

ปรชญาธรรมไวเปนหลกการของพธกรรมนนดวย โดยมจดมงหมายทจะใหคนเขาใจหลกธรรมโดยไมรตว ดงจะเหนไดจากพธทาบญงานศพ กจะมหลกคาสอนในพระพทธศาสนาเขามาเกยวของอย

ตลอดเวลา

29รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

ความสาคญของพธกรรม

1. เปนสอสญลกษณแสดงถงความเปนจรง เชน การกราบ การไหว การคานบ เปนสญลกษณ

ทแสดงถงความรสกของผกระทาวา มความเคารพนบถอ นอบนอม ยาเกรง เปนตน ตอสงหรอบคคลนน

2. เนนเรองจตใจเปนสาคญ คอจดมงหมายใหญ ทาเพอใหเกดความสบายใจ เกดกาลงใจ สาเหตททาเพราะเกดความเชอในอานาจสงเหนอธรรมชาตทใจเทานนสมผสได การประกอบพธกรรมนนมความหวงวา สงเหลานนจะทาใหสมหวงได การกาเนด ของพธกรรมนน มมาแตโบราณ กอนพทธศาสนาจะเกดขน ในยคสมยของลทธพราหมณไดแบง “พระเวทย” หรอ “มนตตรา” ทใชในการสวดภาวนา ในการทาพธกรรมนน แบงออกเปน 3 ประการ เรยกวา “ไตรเภท” ซงเปนทมาของคาวา “คมภรไตรเภท” ดงน

1. คมภร “ฤคเวช” มลกษณะเปนคาฉนท วาดวยเรองราวเกยวกบการสวด ออนวอนขอพร

จากพระผเปนเจา

2. คมภร “ยชรเวท” มลกษณะเปนคารอยแกว วาดวยเรองราว เกยวกบการใชสวดบชา หรอ

การบวงสรวงตอพระผเปนเจา 3. คมภร “สามเวท” มลกษณะเปนคาฉนท วาดวยเรองราว เกยวกบการสวด ในพธกรรม

“ถวาย นาโสม”

คมภรไตรเภท นถอวาไดรบมาจากโอษฐ ของพระผเปนเจา และยงม “คมภรอาถรรพเวท”

ซงเปนคมภรทวา ดวยเรองราวเกยวกบ “คาถา” , “อาคม” การเรยกรองสงศกดสทธ และวญญาณทง

หลาย เชน ภตผ หรอ เทวดา ทงหลาย ซงใชรวมประกอบกบเครองสกการะบชา ซงแบงเรยกแตกตางกน

ไปคนละอยางตามลกษณะ ของการสกการะบชา อาทเชนในการบชาพระผเปนเจาเบองสง หรอ เบอง

บนขนไป เรยกการบชาดวยเครองสกการะ ประเภทนวา “การบวงสรวงเทวดา” ทงนเพอเนนใหเกดอทธปาฏหารย การดลบนดาลใหบงเกดสงทด ของการตงจตอธษฐาน ขอใหสมฤทธผล ตามทตงความปรารถนาไว ของ ผทจดตงพธกรรมนน ขนมา แลว จงทาใหบงเกดเปนพธกรรม ยดถอสบทอดตอๆ กนมาจนถงปจจบน.. สวนในการบชา ทเกยวกบวญญาณ สมภเวส หรอ วญญาณทวๆ ไป ทางเบองลาง เรยกวาการบชาประเภทนวา “การเซนพล” หรอ “การเซนสงเวย” เชน การเซนสงเวยผบาน ผเรอน

เปนตน

30รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

พธกรรมแบบโบราณของไทย (เรยบเรยงโดย อ.ธงชย จนทรหรญ)พธกรรมของพระพทธศาสนา ประเภทของพธกรรม พธกรรมทางศาสนาพทธหรอทเรยกอกอยางหนงวา ศาสนพธดวยกน เชน พธการแสดงตนเปนพทธมามกะ พธรกษาศลอโบสถ ฯลฯ จาแนกเปน 2 ประเภท 1. พธกรรมทเปนพทธบญญต เปนพธการเกยวกบวนยสงฆ ซงพระพทธเจาไดทรงบญญตไว จะตองปฏบตพธกรรมนน ๆ ใหถกตองตามทบญญตไว 2. พธกรรมทพฒนาขนในทองถน คอ พธกรรมทพทธศาสนกชนในทองถนตาง ๆ กาหนดขน โดยมการผสมผสานขนบธรรมเนยมประเพณทองถนใหเขากบกจกรรมทางพทธศาสนา และไดปฏบต สบตอกนมาจนเปนประเพณ

หลกปฏบตทวไปเกยวกบพธกรรมทางพระพทธศาสนา มหลกการปฏบต 4 ประการ คอ - ความถกตอง ตามพทธบญญต - คานงถงความเหมาะสม - คานงถงความประหยด และภาวะทางเศรษฐกจ - คานงประโยชนทจะไดรบตองคมคา

คณประโยชนของพธกรรม ม 3 ประการ คอ

- มคณคาทางจตใจ ทาใหศาสนามความศกดสทธ

- สงเสรมความสามคคเปนอนหนงอนเดยวกนของคนในสงคม

- สงเสรมและรกษาเอกลกษณทดงาม เปนการสรางสมวฒนธรรมคงอยตอไป

พธบรรพชาอปสมบท (พธบวช) เปนพธกรรมของชาวพทธ โดยเฉพาะชาวไทยนยมปฏบตกน การบวชเปนคารวมทงการบวชเณร

(การบรรพชา) และการบวชพระ (การอปสมบท)

การบรรพชา คอ การบวชสามเณร ผบรรพชาตองอายไมตากวา 7 ป ไมเปนโรคราย วปรต หรอทพพลภาพ ไมเปนโจรผราย บดามารดาตองอนญาต ภายหลงจากมการปลงผมแลว นาเครองบรขารไปหาพระอปชฌาย แลวกลาวคาบรรพชาเปนภาษาบาล ปฏญาณตนตอพระพทธ พระธรรม พระสงฆ รบศล 10

การอปสมบท คอ การบวชพระ ตามหลกพระพทธศาสนานน การบวชม 3 วธ คอ เอหภกขอปสมปทา เปนการ

บวชทพระพทธเจาบวชใหโดยเปลงวาจาวา “จงเปนภกษเถด” ตอจากนนกครองผาเหลอง ประพฤตตนตามธรรมไดเลย ผอปสมบท ตองเปนชายอายไมตากวา 20 ปบรบรณ บดามารดาตองอนญาต และตอง

ถอศล 227 ขอ

31รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

พธเขาพรรษา

คอ การจาวดของพระสงฆ เปนเวลา 3 เดอน ในฤดฝน จะไปคางแรมทอนไมได ถามความ

จาเปนไปคางแรมทอน จะตองกลบวดภายใน 7 วน ตามทบญญตไวในพระวนย

พธปวารณา เปนพธทพระสงฆปฏบตตามวนยสงฆ คอ พระภกษจาพรรษาจนครบ 3 เดอนแลว พระภกษตองทาพธกลาวตกเตอนซงกนและกน พธปวารณาม 3 วน คอ วนขน 15 คาเดอน 11 (บณณรส) วนแรม 14 คา เดอน 11 (จาตททส) และวนสามคค

พธทอดกฐน ความเปนมา กฐน แปลวา ไมสะดง หรอไมแบบตดเยบจวร เปนผาทนามาถวายพระภกษสงฆ ในพธทอดกฐน เรมนบตงแตออกพรรษา คอ วนแรม 1 คา เดอน 11 ถงกลางเดอน 12

ลกษณะพระภกษสงฆทควรไดรบผากฐน มดงน

ตองจาพรรษามาแลว 3 เดอน มจวรเกากวาพระภกษรปอน เรยนพระวนยแตกฉาน คณะสงฆ

เหนชอบใหเปนพระภกษทจะรบผากฐนได พธในการทอดกฐนมวธปฏบต ดงน

- ทาการจองวดทจะทอดกฐนตามความเหมาะสมกบกาลงผทอด

- ตองทาการจองเมอเขาพรรษาแลว

- ประชาชนทวไปจะจองไดแตวดราษฎรทวไปเทานน

- ในวดหนงจะรบกฐนไดครงเดยวใน 1 ป

- ตองมการประกาศจองกฐนใหพระในวดรทวกน

พธกรรมในวนสาคญทางศาสนา1. พธมาฆบชา จากพทธประวต ไดมเหตการณทเปนเหตกาเนดวนจาตรงคสนนบาต (ขน 15 คา เดอน 3

ถาปใดมเดอน 8 สองหน ใหเลอนไปเปนวนขน 15 คา เดอน 4 ในวนนนไดเกดนสตอนนาอศจรรยถง 4 ประการ คอ

- มพระอรยสงฆมาประชมกนพรอมโดยมไดนดหมาย

- พระอรยสงฆทมาประชมมจานวนถง 1,250 รป - พระอรยสงฆทง 1,250 รป ลวนไดรบเอหภกขอปสมปา และทกรปเปนพระอรหนต - วนนนตรงกบวนขน 15 คา เดอนมาฆะพระพทธเจาทรงเหนวาเปนโอกาสดทมพระสงฆมาอยรวมกน ณ ทเดยวกนเปนจานวน 1,250 รป

พระองคจงไดแสดงธรรมแกทประชมสงฆ ธรรมทพระองคแสดง คอ “โอวาทปาตโมกข”

32รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

ในประเทศไทยเรมขนในรชกาลพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว เนองดวยพระองคทรงเหนความสาคญของวนน จงโปรดเกลาฯ ใหจดขนครงแรกในป พ.ศ. 2394 ณ วดพระศรรตนศาสดาราม

2. พธวสาขบชา ตามพทธประวต พระพทธเจาประสต ตรสร และปรนพพานในวนเดยวกน เดอนเดยวกน คอ ขน 15 คา เดอน 6 (ถามเดอน 8 สองหน เลอนไปวนขน 15 คาเดอน 7) การบชาในวนเพญเดอนวสาขะในประเทศไทยตามหลกฐาน คอ ตานานนางนพมาศมมาตงแตสมยสโขทย และไดหายไปในสมยอยธยา จนในสมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย ทรงเหนความสาคญ จงมพระราชกศลพเศษ พธวสาขบชากลบมาอกเมอ พ.ศ. 2350

3. พธอาสาฬหบชา หลงจากพระพทธเจาตรสรแลว พระพทธองคไดเสดจไปยงปาอสปมฤคทายวน ซงเปนทอยของปญจวคคย และพระพทธองคไดทรงแสดง “ปฐมเทศนา” พระธรรมจกกปปวฒนสตร ซงตรงกบวนขน 15 คา เดอน 8 (ถาปใดมเดอน 8 สองหน กใหเลอนไปเดอน 8 หลง) ปญจวคคยไดฟงพระธรรมเทศนาแลวไดเหนจรงตามทพระพทธเจาทรงแสดง ไดทลขอบวช พระพทธเจาทรง

บวชใหดวยวธเอหภกขอปสมปทา พระอญญาโกณฑญญะจงเปนพระภกษองคแรกในพระพทธศาสนา

และสาเรจเปนพระอรหนต สาหรบพธอาสาฬหบชาในประเทศไทย คณะสงฆไดมประกาศใหถอวนน

เปนวนสาคญทางพระพทธศาสนาอกวนหนง ไดเรมครงแรก เมอป พ.ศ. 2501 (วนท 15 กรกฎาคม พ.ศ. 2501)

ยงมพธกรรมอน ๆ เชน พธแสดงตนเปนพทธมามกะ พธรกษาอโบสถศล พธถวายทานตาง ๆ พธ

แตงงาน พธศพ พธกรรมเกยวกบประเพณไทย

1.3. การเรยนรศกษาจากความเชอของมนษย

ความเชอ คอ ความมนใจตอสงนนๆวาเปนความจรง ซงความเชอบางอยางอาจสบตอกนมา

เปนเวลานาน ความเชอเปนสงทอยคกบมนษยมาตงแตยคโบราณ ตอนทยงไมมความรทางดานวทยาศาสตร ไมมการพสจนถงความจรงของเรองนนๆ

ความเชอของไทยความเชอ เรองผสาง เทวดา เทวดา ตามคตความเชอทางศาสนาตางๆ หมายถง ผทมชวตเปนทพย ไมไดมชวตเปนกายเนออยบนโลกน บางกวามกายเปนแสงสวาง และเสวยสขในสรวงสวรรคชนตางๆ ซงถอวาเปนภพภมทด เทวดาผหญงเรยกวานางฟา เทวดาผมมจฉาทฐ เรยกวา มารเทวดาตามคตความเชอของศาสนาพทธตามคตความเชอของชาวพทธ การใชคาวา “เทพ หรอ เทวดา” ครอบคลมถงพรหมทงหลายในพรหมโลกดวย โดยแบงเปนเทวดาชนกามาวจร (ผทยงเกยวของกบกาม) อยบนสวรรคชนฉกามาพจร หรอสวรรคทยงเกยวของกบกามซงม 6 ชน คอ จาตมหาราชกา ดาวดงส ยามา ดสต นมมานรด และปรนมมตสวตด เทวดาชนรปจร หรอ รปพรหม 16 ชน เปนเทวดาทยงมกายทพยอย เทวดาชนอรปจร หรอ อรปพรหม เปนเทวดาซงไมมกายทพย

33รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

1. การเกดเปนเทวดา 2. อายของเทวดา 3. เครองแตงกายของเทวดา 4. ความเปนทพยของเทวดา 5. การทาความดของเทวดา

การเกดเปนเทวดา

การเกดเปนเทวดาไมตองผานครรภมารดา แตจะเกดกายเปนเทวดาเลย เรยกวาโอปปาตกะ

มนษยจะเกดเปนเทวดาไดเมอจตกอนตายระลกถงความดเลกนอยทเคยทาไวในโลกมนษย เกดเปนมหากศลจต 8 ดวง อนประกอบดวย หร และโอตตปปะ การบรจาคทาน การฟงธรรม หรอการสรางสงทเปนสาธารณประโยชน เปนตน ซงความเชอดงกลาว จะทาใหคนทวไปเกดการทาด ไมคดทาชว ความเชอเชนนจะกอใหเกดความสงบสขในสงคม

ความเชอ เรองวฒนธรรม ประเพณ ประเพณ เปนกจกรรมทมการปฏบตสบเนองกนมา เปนเอกลกษณและมความสาคญตอสงคม

เชน การแตงกาย ภาษา วฒนธรรม ศาสนา ศลปกรรม กฎหมาย คณธรรม ความเชอ ฯลฯ อนเปนบอเกด

ของวฒนธรรมของสงคมเชอชาตตางๆ กลายเปนประเพณประจาชาตและถายทอดกนมาโดยลาดบ หาก

ประเพณนนดอยแลวกรกษาไวเปนวฒนธรรมประจาชาต หากไมดกแกไขเปลยนแปลงไปตาม

กาลเทศะ ประเพณลวนไดรบอทธพลมาจากสงแวดลอมภายนอกทเขาสสงคม รบเอาแบบปฏบตท

หลากหลายเขามาผสมผสานในการดาเนนชวต ประเพณจงเรยกไดวาเปน วถแหงการดาเนนชวตของ

สงคม โดยเฉพาะศาสนาซงมอทธพลตอประเพณไทยมากทสด วดวาอารามตางๆ ในประเทศไทยสะทอนใหเหนถงอทธพลของพทธศาสนาทมตอสงคมไทย และชใหเหนวาชาวไทยใหความสาคญใน

การบารงพทธศาสนาดวยศลปกรรมทงดงามเพอใชในพธกรรมทางศาสนาตงแตโบราณกาล เปนตน

ความหมายของประเพณ พระยาอนมานราชธน ไดใหความหมายของคาวาประเพณไววา ประเพณ คอ ความประพฤตท ชนหมหนงอยในทแหงหนงถอเปนแบบแผนกนมาอยางเดยวกน และสบตอกนมานาน ถาใครในหม

ประพฤตออกนอกแบบกผดประเพณ หรอผดจารตประเพณ คาวาประเพณ ตามพจนานกรมภาษาไทยฉบบบณฑตยสถาน ไดกาหนดความหมายประเพณ

ไววา ขนบธรรมเนยมแบบแผน ซงสามารถแยกคาตางๆ ออกไดเปน ขนบ มความหมายวา ระเบยบแบบ

อยาง ธรรมเนยมมความหมายวา ทนยมใชกนมา และเมอนามารวมกนแลวกมความหมายวา ความประพฤตทคนสวนใหญ ยดถอเปนแบบแผน และไดทาการปฏบตสบตอกนมา จนเปนตนแบบทจะใหคนรนตอๆ ไปไดประพฤตปฏบตตามกนตอไปโดยสรปแลว ประเพณ หมายถง ระเบยบแบบแผนท

34รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

กาหนดพฤตกรรมในสถานการณตางๆ ทคนในสงคมยดถอปฏบตสบกนมา ถาคนใดในสงคมนนๆฝาฝนมกถกตาหนจากสงคม ลกษณะประเพณในสงคมระดบประเทศชาต มทงประสมกลมกลนเปนอยางเดยวกน และมผดแผกกนไปบางตามความนยมเฉพาะทองถน แตโดยมากยอมมจดประสงค และวธการปฏบต เปนอนหนงอนเดยวกน มเฉพาะสวนปลกยอยทเสรมเตมแตงหรอตดทอนไปในแตละทองถน สาหรบประเพณไทยมกมความเกยวของกบความเชอในคตพระพทธศาสนาและพราหมณมาแตโบราณ

ความเปนมาของประเพณ ประเพณมบอเกดมาจากสภาพสงคม ธรรมชาต ทศนคต เอกลกษณ คานยม โดยความเชอของคนในสงคมตอสงทมอานาจเหนอมนษยนนๆ เชน อานาจของดนฟาอากาศและเหตการณทเกดขนโดยไมทราบสาเหตตางๆ ฉะนนเมอเวลาเกดภยพบตขน มนษยจงตองออนวอนรองขอในสงทตนคดวาจะชวยไดพอภยนนผานพนไปแลว มนษยกแสดงความรคณตอสงนนๆดวยการทาพธบชา เพอเปนสรมงคลแกตน ตามความเชอ ความรของตน เมอความประพฤตนนคนสวนรวมสงคมยดถอปฏบตเปนธรรมเนยม หรอเปนระเบยบแบบแผน และทาจนเปนพมพเดยวกน สบตอๆกนจนกลายเปนประเพณของสงคมนนๆ ประเพณและวฒนธรรม เมอวาโดยเนอความกเปนสงอยางเดยวกน คอ เปนสงทไมใชมอยในธรรมชาตโดยตรง แตเปนสงทสงคมหรอคนในสวนรวมรวมกนสรางใหมขน แลวถายทอดใหแกกนไดดวยลกษณะและวธการตางๆวาโดยเนอหาของประเพณและวฒนธรรมทอยในจตใจของประชาชนเกยวกบเรองความคดเหน ความรสก ความเชอ ซงสะสมและสบตอรวมกนมานานในสวนรวม จนเกดความเคยชน เรยกวา นสยสงคมหรอประเพณ (วชต เอกมน)

ประเภทของประเพณ ประเภทของประเพณแบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก จารตประเพณ หรอกฎศลธรรม หมายถง สงซงสงคมใดสงคมหนงยดถอและปฏบตสบกนมาอยางตอเนองและมนคง เปนเรองของความผดถก มเรองของศลธรรมเขามารวมดวย ดงนนสมาชกในสงคมตองทา ผใดฝาฝนถอวาเปนผดเปนชว จะตองถกตาหนหรอไดรบการลงโทษจากคนในสงคมนน เชน ลกหลานตองเลยงดพอแมเมอทานแกเฒา ถาใครไมเลยงดถอวาเปนคนเนรคณหรอลกอกตญญ จารตประเพณของแตละสงคมนนยอมไมเหมอนกน เพราะมคานยมทยดถอตางกน การนาเอาจารตประเพณของตนไปเปรยบเทยบกบของคนอนแลวตดสนวาดหรอเลวกวาของตนยอมเปนสงทไมถกตอง เพราะสภาพสงคม สงแวดลอม ตลอดจนความเชอของแตละสงคมยอมแตกตางกนไป

ขนบประเพณ หรอสถาบน หมายถง ระเบยบแบบแผนทสงคมไดกาหนดไวแลวปฏบตสบตอกนมา ทงโดยทางตรงและทางออม ทางตรง ไดแก ประเพณทมการกาหนดเปนระเบยบแบบแผนในการปฏบตอยางชดแจงวาบคคลตองปฏบตอยางไร เชน สถาบนโรงเรยน มโรงเรยน มผสอน มผเรยน มระเบยบการรบสมคร การเขาเรยน การสอบไล เปนตน ทางออม ไดแก ประเพณทรกน โดยทวไป โดยไมไดวางระเบยบไวแนนอน แตปฏบตไปตามคาบอกเลา หรอตวอยางจากทผใหญหรอบคคลในสงคมปฏบต เชน ประเพณเกยวกบการเกด การตาย การแตงงาน ซงเปนประเพณเกยวกบชวต หรอประเพณเกยวกบเทศกาล ตรษ สารท การขนบานใหม เปนตน

35รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

ธรรมเนยมประเพณ หมายถง ประเพณเกยวกบเรองธรรมดาสามญททกคนควรทา ไมมระเบยบแบบแผนเหมอนขนบประเพณ หรอมความผดถกเหมอนจารตประเพณ เปนแนวทางในการปฏบตททกคนปฏบตกนทวไปจนเกดความเคยชน และไมรสกเปนภาระหนาท เพราะเปนสงทมมานานและใชกนอยางแพรหลาย สวนมากเปนมารยาทในดานตางๆ เชน การแตงกาย การพด การรบประทานอาหาร การเปนแขกไปเยยมผอน ฯลฯ ธรรมเนยมประเพณเปนเรองททกคนควรทาแมมผฝาฝนหรอทาผดกไมถอวาเปนเรองสาคญแตอาจถกตาหนวาเปนคนไมไดรบการศกษา ไมมมารยาท ไมรจกกาลเทศะ

ความเชอ เรองเกยวกบกษตรย ผปกครองบานเมอง กษตรย หรอ พระมหากษตรย คอประมขหรอผปกครองสงสดของรฐ ในระบอบสมบรณาญาสทธราชยหรอในราชาธปไตย ภายใตรฐธรรมนญ ปจจบนพระมหากษตรยในระบอบสมบรณาญาสทธราชยมนอยมากซงสวนใหญเปนประเทศขนาดเลก พระมหากษตรยเปนไดดวยการสบสนตตวงศหรอโดยการยดอานาจจากพระมหากษตรยพระองคเดมแลวปราบดาภเษก

ตนเองขนเปนพระมหากษตรย การสบสนตตวงศของพระมหากษตรยจะสบทอดตอกนมาโดยเชอพระวงศ เรยกวาพระราชวงศ

เมอสนสดการสบทอดโดยเชอพระวงศดวยเหตใดเหตหนง พระมหากษตรยพระองคใหมจะเปน ตน

พระราชวงศใหม หรอเปนผสถาปนาพระราชวงศ พระมหากษตรยอาจมคาเรยกแตกตางกน เชน พระ

ราชาธบด พระจกรพรรด พระราชา เจามหาชวต เปนตน กษตรย ในสงคมฮนด ยงหมายถงวรรณะท 2

จาก 4 วรรณะ คอวรรณะพราหมณ วรรณะกษตรย วรรณะแพศย และวรรณะศทร

1.4 เรยนรจากฐานชวตและภมปญญา

ในการดารงชวตของคนเรา ปจจยส เปนความตองการพนฐานของคนเรา ซงประกอบดวย

อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย ยารกษาโรค และปจจยดงกลาวเกยวของกบภมปญญาหลายอยาง

ปจจยดานอาหาร คนสมยกอนไดมการถนอมอาหารแบบตางๆ เชน การตากแหง การหมก การดอง และยงมการกนแบบชาญฉลาด โดยในการปรงอาหารมกจะมการใสเครองเทศตางๆเพอเพมส

กลน รส ซงเครองเทศและสมนไพตางๆทใชอยในครวเรอนมกจะมคณสมบตทดของตนเอง เชน หอมชวยบรรเทาอาการเปนหวด กระเทยมบารงหวใจ ใบมะกรด ตะไคร ใบกระเพราชวยขบลมในกระเพาะ ปจจยดานเครองนงหม สมยกอนคนเราใชใบไม ขนสตวตางๆมาเปนเครองนงหม แตปจจบน

ไดมการพฒนาการใชการปรบเสนใยจากพช เชน ฝายมาทอมอเปนผาฝาย จากเสนใยสตว เชน การใช

เสนไหมจากรงไหม มาทอเปนผาไหมทมลกษณะสวยงามจนเปนทนยมของคนทวโลก ปจจยดานทอยอาศย คนสมยกอนอาศยอยตามถา หรอใชกงไมใบไมทาเพงอยางหยาบๆใน

การอยอาศย ปจจบนมการสรางบานเรอนอยอยางมนคง แขงแรง ซงมกจะอาศยความรและภมปญญาดงเดมในการสราง เชนการตอไมแบบลม

36รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

ปจจยดานยารกษาโรค คนสมยกอนมใชสมนไพรในการรกษาตวเองเบองตน ในอดต คนเรา มชวตอยกบธรรมชาต ตองพงพาอาศยธรรมชาตในการดารงชวต ปจจยสอนไดแก อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค เปนสงสาคญและจาเปนในชวตของคนเรา สงเหลานไดมาจากธรรมชาต เราอาศยตนไมในปา สตวตาง ๆ ทอาศยอยในปา และสงอน ๆ ในธรรมชาตเปนทพง หรอปลกตนไม ผลไม ไมดอก ไมประดบ พชผกสวนครวไวกนเอง พรรณไมตาง ๆ ทปลกไวเหลาน นอกจากอาจปลกเพอใชเปนอาหารแลว ยงใหรมเงา ใหความรมเยนและยงใชเปนยารกษาโรค บาบด บารงรางกายอกดวย ชวตความเปนอยของคนไทยในชนบทเปนชวตทกลมเกลยวสามคค มการพงพาอาศยกน ชวยเหลอเกอกลกนในเรองตาง ๆ โดยเฉพาะการรกษาโรคภยไขเจบ ถอวาเปนความรบผดชอบรวมกน ในสงคม เปนสงคมแบบครอบครว มความเปนญาตพนอง สมยกอนการแพทยยงไมเจรญมากนก เมอเจบไขไมสบาย ชาวบานกตองพงพาอาศย “หมอพนบาน” หรอ “หมอกลางบาน” จะคลอดลกกตองอาศย “หมอตาแย” ปวดเมอยไมสบายตว กตองอาศย “หมอนวด” ยาทใชในการรกษากหาไดจากในชมชน

เรยกวา “ยากลางบาน” หมอเหลานศกษาเรยนรการรกษาโรคภยไขเจบจากบรรพบรษ ซงอาจไดรบการถายทอดสบตอกนมาดวยวาจา หรอจากทบนทกไวเปนลายลกษณอกษร โดยจารกบนแผนหน สมดขอย ใบลาน บนทกในรปของจตรกรรมฝาผนง หรอหลกฐานทางประวตศาสตรอน ๆ กวาจะออก

มาเปนตาราใหคนรนหลงไดใชนน ตองใชเวลานบพนปคนควาวจยตามธรรมชาตโดยอาศยการสงเกต

การลองผดลองถก มการปฏบตซ าแลวซ าอก สงสมความรดวยประสบการณตรงจนกระทงเขยนออกมา

เปนตาราใหคนรนหลงไดใชสบตอกนมา นบเปนภมปญญาชาวบานและเทคโนโลยทองถนทมคณคา

ยง ปจจบนนทวโลกหนมาสนใจการแพทยแผนดงเดมและยาสมนไพร เพอนาไปพฒนารกษาโรค

ประเทศไทยของเราจดวาเปนแหลงความรดานการรกษาโรคดวยสมนไพรทอดมสมบรณแหงหนงของโลก ปจจบนบคลากรทางการแพทยยงไมเพยงพอกบความตองการและจานวนประชากร แพทยแผนโบราณจงนบเปนบคคลทมคณคา และยงเปนทพงพาแกคนเจบไขไมสบายทมอาการไมมากนก

ได อยเสมอ

2. ประโยชนทผเรยนจะไดรบจากการศกษา เรยนรจากปราชญ/ ผร/ภมปญญาทองถน

ประโยชนทางตรง

1. เปนแหลงเสรมสรางจนตนาการและความคดรเรมสรางสรรค

2. เปนแหลงศกษาตามอธยาศย 3. เปนแหลงเรยนรตลอดชวต 4. เปนแหลงสรางความร ความคด วชาการและประสบการณ

5. เปนแหลงปลกฝงคานยมรกการอานและแหลงศกษาคนควาแสวงหาความรดวยตนเอง

37รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

6. เปนแหลงสรางความคดเกดอาชพใหมสความเปนสากล 7. เปนแหลงเสรมประสบการณตรง 8. เปนแหลงสงเสรมมตรภาพความสมพนธระหวางคนในชมชนหรอผเปนภมปญญาทองถน

ประโยชนทางออม 1. ผเรยนเกดความสนกสนาน 2. ผเรยนมเจตคตทดตอชมชน และกระบวนการเรยนร 3. ผเรยนเหนคณคาของแหลงเรยนร ภมปญญาทองถน 4. ผเรยนเกดความรกทองถนและเกดความรในการอนรกษสงทมคณคาในทองถน

3. วธการศกษา/เรยนรจากปราชญ/ผร/ภมปญญาทองถน (เชน การสงเกต การพดคย สมภาษณ การฝกปฏบต ฯลฯ ในการศกษาหาความรจากปราชญ/ผร มหลากหลายวธ ซงแตละวธกจะมขอด ขอเสยแตกตาง

กนไป โดยเราสามารถเรยนรจากปราชญ/ผร ดวยวธตางๆดงน

3.1 การสงเกต เปนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐานทสาคญและจาเปนอยางยง ในการพฒนาทกษะกระบวนการพนฐานทกษะอน ๆ ซง การสงเกต หมายถง ความสามารถในการใช

ประสาทสมผส อนไดแก ตา ห จมก ลน และผวกาย อยางใดอยางหนงหรอหลายอยางรวมกน เขาไป

สมผสโดยตรงกบวตถ เหตการณ หรอปรากฏการณ รวมทงการใชเครองมอเขาชวยประสาทสมผสเพอ

ใหไดขอมลจากสงทสงเกตไดมากทสด โดยไมใสความคดเหนสวนตวลงไปในการสงเกต

ประเภทของการสงเกต แบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ 1. การสงเกตแบบมสวนรวม (participation observation) คอการสงเกตทผสงเกตเขาไปใชชวตรวมกบกลมคนทศกษา มการกระทากจกรรมรวมกนจนกระทงเขาใจความรสกนกคดและความหมาย ทปราชญเหลานน ซงเมอสงเกตแลวเราจะตองมการซกถามและการจดบนทกขอมล (notetaking)

ดวย

ขอด ในการสงเกตแบบน ปราชญ/ผร จะมพฤตกรรมทเปนธรรมชาต ทาใหไดขอมลทแทจรงทาใหเราเหนภาพรวมของเหตการณตางๆอยางเปนธรรมชาตมากทสด จงทาใหเขาถงขอมลไดงาย และสามารถตรวจสอบขอมลไดซ าๆ ขอจากด ของการใชหลกการสงเกตแบบมสวนรวม การสงเกตแบบมสวนรวมมกใชไดกบ

กลมเลกๆ เราตองควบคมความรสกใหเปนกลางมากทสด เพอความเทยงตรงของขอมล และทสาคญในการสงเกตแบบมสวนรวมเราจะจดบนทกไดไมครบถวน เนองจากการเขารวมกจกรรมกลม

38รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

2. การสงเกตแบบไมมสวนรวม ( non-participation observation) คอ การสงเกตไมไดเขาไปใชชวตรวมหรอกจกรรมทศกษา โดยไมตองการใหปราชญ/ผร ทถกสงเกตรสกรบกวนเพราะอาจทาใหพฤตกรรมผดไปจากปกตได ซงอาจใชในระยะแรกของการสงเกตแบบไมมสวนรวมแลวใชการสงเกตแบบมสวนรวมในระยะหลง ขอด ของการสงเกตแบบไมมสวนรวม มกจะทากบการสงเกตเบองตน เกบขอมลไดงาย ไมตองเสยเวลาในการยอมรบจากกลมศกษาเพราะมบทบาทเปนคนนอก ทาใหมโอกาสเกดอารมณรวมนอย ขอจากด การสงเกตแบบไมมสวนรวมคอ หากปราชญ/ผรรสกวาถกสงเกตพฤตกรรมอาจไมเปนธรรมชาต ขอมลทไดไมสมบรณเทากบการสงเกตแบบมสวนรวม

แนวทางการบนทกขอมลจากการสงเกต 1. ตองรจกสงเกตและบนทกขอมลใหครบถวน ตามทสงเกต

2. ควรคานงถงเงอนไขตางๆ ทจะทาใหไมสามารถบนทกไดตามทสงเกต เนองจากการสงเกต

เปนวธทไดขอมลทเปนแบบธรรมชาต การจดบนทกในขณะสงเกต อาจจะทาใหปราชญ/ผรมปฏกรยา

และมพฤตกรรมทไมเปนไปตามธรรมชาต ทาใหเกดความหลงลม และบนทกไมครบถวนตามทได

สงเกต หากสามารถบนทกไดในขณะสงเกต กเปนไปไดวาอาจจะพลาดการสงเกต

3. อาจใชเครองมอตางๆ ชวยบนทกได เชน ถายภาพ และรายวดโอในบางกรณ แตจะมปญหา

ในบางแบบ

4. การบนทก นาจะม 2–3 ขนตอนดวยกน เชน บนทกสงเขปในสนาม บนทกรายละเอยด

ประมวลจากบนทกสงเขปและความจา เรยบเรยงตามประเดนทเหนสาคญ

3.2 การพดคย

การพดคย เปนวธหนงของการสอสาร การถายทอดความคด ความร ความเขาใจ ความรสก

หรอความตองการ ดวยเสยง ภาษา และกรยาทาทาง เพอใหผรบฟงรบร เขาใจไดตรงตามจดประสงคของผพด การสอสารจงจะบรรลผลไดซงจะเปนการสนทนาหรอพดคยโดยไมมหวขอสนทนา การพดคยกนโดยไมมหวขอ หรอวาระทตายตวลวงหนา ไมมประธาน ไมเหมอนการประชมอยางมเปาหมาย

เพอหาขอสรปรวมกน คนในวงสนทนาสามารถพดอะไรกได ถามอะไรกได สวนคนอนๆ จะตอบหรอไมตอบ กได

ทกคนตองใหความเคารพตอบรรยากาศของความสงบ ปลอยอารมณใหผอนคลาย พดเรอง

อะไรกได สวนใหญจะหลกเลยงการแนะนาและการตอบคาถาม เพราะคาถามทเกดขนเปนคาตอบในตวของมนเอง นอกจากน คอไมอนญาตใหมการโตแยง หรอสนบสนน จนเกดการปะทะกนทางความคด อกประการหนงคอ การฟงใหไดยน โดยไมพยายามใสใจวา เสยงนนเปนเสยงของใคร แคกาหนดใจ

39รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

ใหรไดวาเสยงทไดยนคอ เสยงของกลยาณมตรของเราคนหนง ทปรารถนาจะไดยนไดฟงแตสงดๆ นอกจากน ยงตองเฝาสงเกตอารมณและความรสกของตนเองในขณะทไดยนเสยงตางๆ ทผานเขามาอาจเปนเสยงของตนเอง เสยงของคนในวงสนทนา หรอเสยงจากธรรมชาต อาจมความคดบางอยางเกดขน วาบขนมาในใจ และความคดนนอาจถกนาไปใชในการเรมตนของการทาอะไรบางอยางทมคณคาตอตนเองและสงคม ในอนาคตกได

ขอด คอ บรรยากาศจะเปนธรรมชาต ไมมการปะทะคารมกน ไมเกดอารมณเอนเอยง แตมกจะม ขอจากด คอ ขอมลทไดจะไมละเอยด

3.3 การสมภาษณ การสมภาษณ เปนการพดคยอยางมจดมงหมาย เพอใหไดขอมลทเราตองการ การสมภาษณจะชวยอธบายสงทเราไมเขาใจจากการพบเหนการกระทา, กจกรรมหรอของสงตาง ๆ ใหเขาใจไดดยงขน ผสมภาษณตองรตวเอง วาตองการอะไรจากการสมภาษณพดคย จงตองรจก การตงคาถามใหตรง

กบ สงทเราตองการร และถามคาถามใหชดเจน เขาใจงาย ไมสบสน

การสมภาษณมสองแบบคอ ชนดแบบเหมอนพดคยกนตามปกตธรรมดา ปลอยบรรยากาศ

การคยใหลนไหลเปนไปตามธรรมชาต ไมตองตงหนาตงตาถาม แตคาถามทเราอยากรเทานน อาจจะม

การพดคยนอกเรองบาง เพอไมให เกดความอดอด กบคนทเราคยดวย การคยแบบนจะทาใหเราสราง

ความสมพนธ กบคนทเราคยดวยไดด จงเปนวธทมกใชในชวงเรมตน ของการเกบขอมล เพอสรางความ

คนเคยกน ระหวางเรากบชาวบาน แตขอเสยกคอ จะทาใหเกบขอมลไดยาก ถาเราไมมความจาดพอ

เพราะตอนคยกนคงไมสามารถ มานงจดนงลอกขอมลไดทนเวลา

การสมภาษณอกแบบคอ เรยกไดวาเปนการตงหนาตงตาพดคยกน เพอใหไดขอมลทเราตองการเทานน โดยทเราตองมการเตรยมตว ลวงหนา เชนการคดคาถามทเราอยากรกอนลวงหนา ทจะมการคยกน

ขนตอนการสมภาษณ

เรมจากการแนะนาตว บอกใหรวตถประสงคของเรา วาจะเอาขอมลไปทาอะไร จะเกด

ประโยชนอะไรกบชาวบานบาง ชาวบานมกจะยงไมไววางใจเราทอยดๆ มาคยดวย ดงนน เมอตองเรม

การสมภาษณ ในแบบแรก คอ การชวนพดคยกนตามปกตธรรมดา ยงไมตองเนนคยเพอใหไดขอมล

ถามเรองทวไป เรองชวตประจาวน, เรองผลผลตการเกษตร, ถามความเปนอย เมอเกดความคนเคยกนดแลว จงเรมการคยเพอใหไดขอมลทเราตองการจากการถามคาถามทเราเตรยมมา

สงทควรรในการสมภาษณ

ควรใหความสาคญกบขอมลทเปนคานยมพนฐานของชมชน วามความเชออะไรบางเพอใหเปนขอมลพนฐานสาหรบการคยตอไป ควรใชเวลาอยางมคา จงตองพดคยซกถามอยางมประสทธภาพ ควรทาตวใหผอนคลายเปนธรรมชาตมากทสด ไมใหเกดอาการตนมากเกนไป

40รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

ใชภาษาทเขาใจงาย อาจถามคาถามเดมมากกวาหนงครงโดยเปลยน ถอยคาใหมเพอใหไดคาตอบชดเจนยงขน ควรตงใจฟงมากกวาจะไปแยงชาวบานพดเอง ควรสมภาษณกบคนหลายๆ คน ในเวลาตางกนเพอใหไดขอมลทถกตองทสด ตองบนทก ในสงทเปนจรงเทานน ไมควรเตมเสรมแตงขอมลทไดมาเอง ตองรกษาความลบใหกบ ผถกสมภาษณ ถาหากจะทาใหผถกสมภาษณไดรบความเสอมเสย 3.4 การฝกปฏบต ในการจะสบสานงานจากปราชญ/ผร การสงเกต การพดคย การสมภาษณ นนอาจไดขอมล ทไมชดเจนและลกซงเทากบการลงมอปฏบต การปฏบตเปนแนวทางทจะสบทอดเจตนารมณดานตางๆไดมากมาย ดงนน ควรจะเรยนรจากการลงมอปฏบตงานจรงในชมชน เชน ทาการเกษตร หตถกรรม แปรรปอาหาร งานชาง ธรกจชมชน การทองเทยวชมชน การแพทยแผนไทย แบบท ดร.โกวท วรพพฒน เรยกวา “โรงเรยนทามาหากน” จะไดทางานเปน จดการเปน อยรวมกนเปน มอาชพ แกปญหาเศรษฐกจและเปนการพฒนาศลธรรมไปดวยในตว ศลธรรมเกดจากการดาเนนชวตรวมกนแตไมเกดจากการทองวชาศลธรรรม ในการลงมอปฏบตจรงนนจะทาใหผทลงมอปฏบตนนเกดความสนกสนาน เพลดเพลน เกดการเรยนรสงใหมจากการลงมอปฏบต รลก รจรง และรหลกการแกปญหาเฉพาะหนา อกทงสามารถถายทอดความรทตนเองไดลงมอปฏบตใหผอนได และทสาคญในการลงมอปฏบต คอเราจะพบคณคาทปราชญ/ผร ไดสงสมประสบการณ ความรทเกบเกยวมาจากบรรพบรษเพอสบทอดใหคนรนหลงสบ

ตอไป

4. สารวจรายชอปราชญ/ผรภมปญญาทองถน การสารวจรายชอปราชญ/ผร ภมปญญาทองถน เราควรมองในสวนของทองถนหรอทชมชน

ของตนเองกอน โดยการถามจากผทรงคณวฒ ผเฒาผแกทอยในชมชน ซงเราสามารถแบงออกเปน

แขนงตางๆได แตในการจะคดเลอกผทจะมาเปนปราชญ/ผรภมปญญาทองถน จะมหลกการคดเลอกดงน

ผทรงภมปญญาไทยเปนผมคณสมบตตามทกาหนดไว อยางนอยดงตอไปน (1) เปนคนดมคณธรรม มความรความสามารถในวชาชพตางๆ มผลงานดานการพฒนาทองถนของตน และไดรบการยอมรบจากบคคลทวไปอยางกวางขวาง ทงยงเปนผทใชหลกธรรมคาสอนทางศาสนาของตนเปนเครองยดเหนยวในการดารงวถชวตโดยตลอด

(2) เปนผคงแกเรยนและหมนศกษาหาความรอยเสมอ ผทรงภมปญญาจะเปนผทหมนศกษา แสวงหาความรเพมเตมอยเสมอไมหยดนงเรยนรทงในระบบและนอกระบบ เปนผลงมอทาโดยทดลอง ทาตามทเรยนมา อกทงลองผดลองถก หรอสอบถามจากผรอนๆ จนประสบความสาเรจเปนผเชยวชาญซงโดดเดนเปนเอกลกษณในแตละดานอยางชดเจน เปนทยอมรบการเปลยนแปลงความรใหมๆ ทเหมาะสมนามาปรบปรงรบใชชมชนและสงคมอยเสมอ

41รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

(3) เปนผนาของทองถน ผทรงภมปญญาสวนใหญจะเปนผทสงคมในแตละทองถนยอมรบใหเปนผนา ทงผนาทไดรบการแตงตงจากทางราชการ และผนาตามธรรมชาต ซงสามารถเปนผนาของทองถนและชวยเหลอผอนไดเปนอยางด (4) เปนผทสนใจปญหาของทองถน ผทรงภมปญญาลวนเปนผทสนใจปญหาของทองถนเอาใจใส ศกษาปญหา หาทางแกไข และชวยเหลอสมาชกในชมชนของตนและชมชนใกลเคยงอยางไมยอทอ จนประสบความสาเรจเปนทยอมรบของสมาชกและบคคลทวไป (5) เปนผขยนหมนเพยร ผทรงภม-ปญญาเปนผขยนหมนเพยร ลงมอทางานและผลตผลงานอยเสมอ ปรบปรงและพฒนาผลงานใหมคณภาพมากขน อกทงมงทางานของตนอยางตอเนอง (6) เปนนกปกครองและประสานประโยชนของทองถน ผทรงภมปญญานอกจากเปนผทประพฤตตนเปนคนด จนเปนทยอมรบนบถอจากบคคลทวไปแลว ผลงานททานทายงถอวามคณคา จงเปนผทมทง “ครองตน ครองคนและครองงาน” เปนผประสานประโยชนใหบคคลเกดความรก ความ

เขาใจความเหนใจและมความสามคคกน ซงจะทาใหทองถนหรอสงคมมความเจรญ มคณภาพชวตสง

ขนกวาเดม

(7) มความสามารถในการถายทอดความรเปนเลศ เมอผทรงภมปญญามความร ความสามารถ

และประสบการณเปนเลศ มผลงานทเปนประโยชนตอผอนและบคคลทวไป ทงชาวบานนกวชาการ นกเรยน นสต/นกศกษา โดยอาจเขาไปศกษาหาความร หรอเชญทานเหลานนไปเปนผถายทอดความรได

(8) เปนผมคครองหรอบรวารด ผทรงภมปญญา ถาเปนคฤหสถจะพบวา ลวนมคครองทดท

คอยสนบสนน ชวยเหลอ ใหกาลงใจ ใหความรวมมอในงานททานทา ชวยใหผลตผลงานทมคณคา ถา

เปนนกบวช ไมวาจะเปนศาสนาใดตองมบรวารทด จงจะสามารถผลตผลงานทมคณคาทางศาสนาได

(9) เปนผมปญญารอบรและเชยวชาญจนไดรบการยกยองวาเปนปราชญ ผทรงภมปญญา ตอง

เปนผมปญญารอบรและเชยวชาญรวมทงสรางสรรคผลงานพเศษใหมๆ ทเปนประโยชนตอสงคมและมนษยชาตอยางตอเนองอยเสมอ

ปราชญชาวบานปราชญชาวบาน หรอนกคดทองถน หรอครภมปญญาไทยแลวแตจะเรยกกน จะมมากมาย ในหลายดานแลวแตงานททานปฏบตจนบงเกดผล ไมวาจะเรยกอะไรกตามคณสมบตของผทเปนปราชญชาวบาน คอ 1. คนเหลานมธรรมะอยในใจทกทาน เปนธรรมะของความรก ความเมตตา ความอยากชวย

คน เปนธรรมะโดยการปฏบต

2. คนเหลานคดทาสรปบทเรยน แลวนามาเปนความรใหคนเหนไดอยางชดเจน มทงวชาการและภาคปฏบตใหเหน 3. คนเหลานมความรก ความเปนปราชญไมไดอยทความฉลาดของปญญาทเกดจากการกระทา แตเกดจากความรกทมธรรมะเปนแรงบนดาลใจใหแบงปนแกผอน

42รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

4. คนเหลานเปนรมโพธ รมไทร การแผภมปญญาทเกดจากการทาจรงดวยความรกแผนดนทมลกหลาน มปา มชมชน มเมอง โดยสรปอาจกลาวไดวา ปราชญชาวบานนนเปนผ ทมวถชวตทผกพนกบธรรมชาต มความคด เขาระบบชอบคนหาความจรง ชางสงเกตและนาสงทพบเหนมาเรยนรโดยการปฏบตจรง สามารถสรป เปนบทเรยนได ดงเชนปราชญชาวบานดานการเกษตร ซงมอย ทวไปในทกภาคของประเทศ

หลกคดของปราชญชาวบาน มปราชญชาวบานหลายรอยคนในสงคมไทย ทเสนอหลกคด วธการทางาน เพอแกไขปญหาใหกบชมชนและสงคม ผานกระบวนการการปฏบตตลอดชวต ลองผดลองถก เรยนรทามกลางการเผชญปญหา ถอดสรปบทเรยน ตกผนกจนกลายเปนภมปญญา สามารถนาไปปฏบตใชในทอนๆ ไดแกนของหลกคด และวธการ ทปราชญชาวบานเสนอ ไมวาจะเปนบคคล หรอ ระดบชมชนเบองตนสดเรมจาก 1. การรจกตวเองใหได นนคอ ตองรวา ปญหาทเราเผชญอยเกดจากอะไร ใครทาใหเกดปญหา เราสรางปญหาเอง หรอ คนอนสรางปญหา เชน นโยบายของรฐบาล หรอ เพราะใคร วเคราะหตนเอง ชมชน ตงแตอดตจนถงปจจบน รากฐาน ประวตศาสตรความเปนมา มทรพยากรอะไรบาง มทนปญญา ทนทางสงคม ทนวฒนธรรม และ ทนทรพยอยหรอไม ถามจานวนเทาไหร ชวต หรอ ชมชน ตองการอะไร อะไรคอสงทจาเปน อะไรคอสงทตองการ การวเคราะหตวเอง ทาใหเราไดเขาใจตวเอง ทราบถงความจาเปน และความตองการทแทจรง ทาใหชวตหรอชมชน สามารถจดความสมพนธ หรอ กาหนดทาทตอสงทมาจากภายนอก ทเขามา เปนผเลอก คดสรร อะไรควรรบ หรอควรปฏเสธ รบแลวควรปรบใหเขากบชวตหรอชมชน ไดอยางไร เปนการรเทาทนสงภายนอก เปรยบเสมอนชมชนทมภมตานทานโรครายทเขามา 2. ใชปญญาทางานแทนเงนตรา เนนการสรางกระบวนการเรยนร พฒนาคนใหเกดปญญา มความคดทจะแกปญหาดวยตวเอง การระดมทน ระดมทรพยากรมาทหลง มความเชอมนวาถามนษยเกดปญญา จะสามารถแกปญหาได การทางานรวมกน จงตองตระหนกเสมอวา เปนกระบวนการในการสรางคนขนมา 3. สรางการมสวนรวมแทนอานาจสงการ ใชวธการทางานโดยชกชวนคนเขารวมจากกลมเลกๆ กอน ทาใหเกดผลงานเหนชดเจน มตวอยางรปธรรมพสจนได จนเกดการยอมรบวา สามารถทาไดจรง จงขยายผลไปสวงกวาง ชกชวน สรางแนวรวมใหคนเขารวม กระบวนการมากขนเรอยๆ มหลกในการระดมความคดรวมกน ไมใชตางคนตางคด ตางคนตางทา แตจะใหรวมคดกนดงๆ ในทประชม นาแนวคดของแตละคน มาปรบปรงพฒนารวมกน เมอเกดความชดเจนทางความคด กหาแนวทางในการปฏบต ถาม ถงวธการการทา มใครตองรบผดชอบ? ตองใชทรพยากรอะไรบาง? ใชงบประมาณเทาไหร? ตอนนมอยเทาไหร? ตองกมาเทาไหร? จะคมคาหรอไม? ตงคาถาม หาคาตอบ ทกประเดน ใหชดเจน เมอคดแลว ตองลงมอทาดวยตวเอง แตถาเพยงแตคด เพอเสนอใหคนอนทา จะไมไดผล ยดถอคตคดแลวตองลงมอทา

43รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

4. ชมชนตองมบทบาทหลก ไมใชหนวยงานราชการ งานพฒนาชมชนทผานมา เปนงานของหนวยงานราชการเปนหลก ชมชนเปนเพยงผเขารวม ถกขอรองใหชวยทาเพอใหเกดผลงาน ทหนวยงานราชการจะไดนาไปรายงานตามลาดบชน จนถงระดบกระทรวง เปาหมายของราชการ จงไมไดอยทจะเกดผลตอการพฒนาชาวบานแตอยางใด แตอยทจะมอะไรไปรายงานเปนผลงานของหนวยงานราชการเอง จงตองเปลยนกลบกนเปน ตอไปน ชมชนตองมบทบาทหลก หนวยงานราชการเปนเพยงผเขารวม สงเสรมสนบสนน ชาวบานจะตองเปนพระเอก ขาราชการตองลดบทบาทตวเองลง เมอหนวยงานราชการถอนตว ชมชนกสามารถดาเนนการดวยตวเองไปได ไมใชเหมอนการพฒนาทผานมา เมอหนวยงานราชการถอนตว หมดงบประมาณ ไมมาสงเสรม โครงการนนกลมหายตายจากไปพรอมกบหนวยงานราชการนน 5. ทาตวเปนแบบอยาง คนยอมรบนบถอ วถชวตของปราชญชาวบาน เปนวถทเรยบงาย ไมฟงเฟอ ใชชวตแบบสมถะ มความซอสตย เปนคนมคณธรรม ยดหลกพทธธรรม ไมมปญหาทางดานการเงน ทกคนใหการยอมรบนบถอ ใชชวตอยางคนทพออยพอกน ไมทะยานอยากไป ตามกเลสฝายตา ใชชวตแบบมสต ปฏเสธสงคมบรโภคนยมวตถ แตเนนมตทางจตใจ เปนกลยาณมตร อยรวมกบธรรมชาต หลกคดและวถชวตของปราชญ เปนสงทคนในยคสมยน ควรไดเรยนร และนาไปเปนแบบอยางในการดารงชวต ภมปญญา วธการในการทางาน สามารถนาไปใชปฏบตในระดบบคคลและชมชนไดเปนอยางด การแกปญหา ไมวาเปนปญหาความยากจน หรอปญหาอะไรกตาม ทเรากาลงเผชญอย ตองใชปญญา มความรความเขาใจกบสงนน และมวธการ ความสามารถในการบรหารจดการ ขอเสนอทผานการเรยนรตลอดชวตของปราชญชาวบาน เปนขมทรพยทางปญญา ทตองนามาใชในการ

พฒนาสงคมไทย จงจะสามารถฝาวกฤตการณทกอยาง ทเรากาลงเผชญอยได

5. เรยนรจากปราชญ/ผร/ภมปญญาทองถน 5 กลมเนอหาจาก 5 แหลงสาขาของภมปญญาทองถน

ภมปญญาทองถน ไดแก บคคลผมความร ความสามารถ มประสบการณในการทางานนนๆมาอยางมากมาย ความรดงกลาวเปนความรทนามาปฏบต มผลผลตทเปนรปธรรม เปนความรทมความสาคญ ในการดารงชวตของคนในทองถน ความร ความสามารถดงกลาว เปนสงทสะสมมานาน เปนโครงสรางความรทมหลกการ มเหตผลในตวเองทนาศกษา ควรอนรกษและสบทอด ผทไดชอวาเปนภมปญญาทองถน นนมอยมากมายในทองถน แตละคนตางมความร ความสามารถ มประสบการณ

มผลงานเพอ การดารงชวตทแตกตางออกไปหลายดานหลายสาขา ดงน 1. สาขาเกษตรกรรม คอผทมความรความสามารถ ประสบการณ และมผลงานดานการทาไร

ทานา เลยงสตว ประมง ทาไรนาสวนผสม ฯลฯ โดดเดน เลยงตวเองและครอบครวไดอยางพอเพยง มรายไดจากผลผลตดานน มแนวคดทด แปลกใหมทเปนประโยชนและชวยพฒนา อาชพดานนไดอยาง

44รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

นาสนใจ เชน เปนผคดรเรมการทาการเกษตรแบบผสมผสาน เกษตรแบบพอเพยง เกษตรทเออประโยชนตอ ชวตและสงแวดลอม ฯลฯ

ตวอยาง ปราชญสาขาเกษตรกรรม

นายผาย สรอยสระกลาง เกษตรกร จ.บรรมย

เปนปราชญของเกษตรของแผนดนประจาป 2553 สาขาเกษตรเศรษฐกจพอเพยงเกษตรกรรมประณต

ของพอผาย สรอยสระกลาง

การทาการเกษตรตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยงของพอสาย ไมจาเปนตองมพนทมากมาย พอผาย

ทาการเกษตรประณตในพนท 1 ไร โดยมใชเพยงรปแบบทเพยงจดจาหรอนาไปทาตาม แตสงทสาคญ

มากกวานน คอ แนวคดในการทาการเกษตร แนวคดในการใชชวต ซงหากผปฏบตยดเพยงรปแบบการทาเกษตรแบบประณตในแปลง การพงตนเองอยางย งยนกอาจไมประสบผล เกษตรประณตจะสมบรณตองประกอบดวยหลกคดในการทาการเกษตรผสานกบหลกคด ทตองมในตวผปฏบต ความสาคญในการ

พฒนาคนจงมากอน เกษตรประณตเปนสงทสอดคลองกบระบบเศรษฐกจพอเพยง เกษตรพอเพยงตาม

แนวพระราชดารขององคพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ เกษตรประณตเปนการทาใหคนลองใชความสามารถกบพนทเลกๆ กอน เมอมความชานาญแลวกขยายไปสพนททมากกวา 1 ไร มการใชชวตอยางพอเพยง ลดรายจาย เพมรายได เมอทาไปกจะพงตนเองได ไมยากจน และสามารถปลดภาระหนสนได

ปราชญ/ผร ภมปญญาทองถน ทสาคญของประเทศไทยคนอนๆ เชน

45รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

พอประคอง มนตกระโทก : ปราชญชาวบาน เกยวกบการทาเกษตรผสมผสาน จงหวดนครราชสมา

ปราชญ/ผร ภมปญญาทานอนๆ เชน ครคาปวน สธงษา ครภมปญญาไทยดานเกษตรกรรม

ครเสวก มาลาพงษ ตนแบบแนวคดเกษตรผสมผสานแหงเมองกาญฯ ครสมบต กาญจนา ผปรบประยกต

แนวพระราชดารทฤษฎใหม นายมน สามสครภมปญญาไทย ดานเกษตรกรรม (เกษตรอนทรย) ดอราแม

ดาราแม เกษตรกรผนาวถธรรมชาตและคาสอนศาสนา พอฉลวย แกวคง : พทธเกษตรกรรม นพพาน

การเกษตร ปะหรน หมดหล : เกษตรธาตส วถแหงนา ดน ลม อาจารยสมหมาย หนแดง ไรทนเหนอย

ประธานกลมปลกผกบานพน าทพย นายจอน โอโดเชา : ผนาเครอขายชนเผา เครอขายอนรกษลมนาแม

วางกวา และเกษตรกรภาคเหนอ นายชศกด หาดพรม : ตงศนยการเรยนรชมชนในสวนเกษตรผสมผสาน

พอจนทรท ประทมภา : ปราชญผใชหลกเศรษฐกจพอเพยงในการดาเนนชวต ทองมา เปรยบยง : วถเกษตรแบบธรรมชาต ครหน จฑาทพยชาตกล ครภมปญญาไทยดานเกษตรกรรม (เกษตรอนทรย)

2. สาขาคหกรรม คอผทมความร ความสามารถ ประสบการณและมผลงานโดเดนในเรองตอไปน 2.1 ดานอาหาร เปนตนตารบการปรงอาหารทมรสชาตอรอย ใหคณคาดานโภชนาการ

ใชวสดทมราคาไมแพง วสดทหางายในทองถน รจกคด ดดแปลงสตรอาหารไดแปลกใหม หรอเปนผท

สบสานตารบตาราทมอาหารรสเลศ สามารถผตเปนสนคาจาหนายได เชน การทาปลารา การทาสมหรอ

แหนม ขนมตางๆ ฯลฯ 2.2 ดานงานประดษฐเครองนงหม สามารถทาเปนอาชพจาหนายได สามารถทาเลยงตวเองและครอบครวได เชน การทาผานวม การตดเยบเสอผา ฯลฯ ปราชญ/ผร ภมปญญาทองถน ทควรศกษา

ประวต

46รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

นางประนอม ทาแปง : ปราชญแหงการทอผาพนเมอง

ครกศล นลลออ ครภมปญญาการทอผานาหมนศร ครสนา ศรบตรโคตร ครภมปญญาไทยดานอตสาหกรรมและหตถกรรม

2.3 ดานทอยอาศย สามารถจดบานเรอน บรเวณไดนาอย นาอาศยตามอตภาพ ทาใหมสขภาพ

อนามยในการอยอาศย

3. สาขาศลปกรรม คอผทมความร ความสามารถ ประสบการณ มผลงานโดดเดนในเรองตอไปน 3.1 ดานจตรกรรม คอ การวาดภาพฝาผนง การเขยนภาพลงบนผา หนาผา การสกลาย ฯลฯ

ปราชญผทสาคญ เชน ครอม บรมครแกะหนงตะลงของภาคใต ครสนทร พรรณรตน ครภมปญญาไทย

ดานศลปกรรม (จตรกรรม) ครสาเรจ คาโมง ครภมปญญาไทยดานศลปกรรม

3.2 ดานประตมากรรม คอ ผมความร ความสามารถ มประสบการณและมฝมอในการปน แกะ

สลก การหลอ เชน หลอพระพทธรป ปนโอง สลกลวดลาย ประดบตนเทยน สงกอสราง ฯลฯ ปราชญ/ผร

ภมปญญาทองถน ทควรศกษาประวต

นายคาอาย เดชดวงตา : ปราชญการแกะสลกไม ครสาเนยง ผดงศลป ผอนรกษการทาหวโขน

47รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

3.3 ดานสถาปตยกรรม คอ ผทมความร ความสามารถ ประสบการณเรอการกอสรางอาคารบานเรอน โบสถ ศาลา ศาลพระภมฯลฯ

3.4 ดานหตถกรรม (งานชางฝมอ) คอผทมความร ความสามารถ มผลงานในสงททามอ เชน เครองจกสานตางๆ 3.5 ดานงานประดษฐ คอ ผทมความร ความสามารถ มประสบการณดานการจดทาผลงานเลยนแบบธรรมชาต เชน การประดษฐดอกไม บายศร การแตงลวดลายบนแผนผา ฯลฯ 3.6 ดานดนตร นาฏศลปและการเลนพนบาน คอผทมความร ความสามารถและประสบการณดานการเลนดนตร การขบลา การฟอนรา การคดวธการเลนพนบาน หมอลา ลเก เพลง กนตรม เจรยง ฯลฯ ปราชญ ทควรยกยอง ไดแก

ครเลอน สนทรวาทน...ครดนตรสแผนดน

ปราชญทาน อนๆ เชน อาจารยเสร หวงในธรรม...บรมครนาฏศลปไทย นางบวซอน ถนอมบญ : เครอขาย

การเรยนรดานเพลงซอพนบานในเขตจงหวดเชยงใหม นายคาผาย นปง : นาเพลงซอเปนสอการเรยนรสาขาตาง ๆ สชมชน นายหะมะ แบลอแบ : ผพทกษดเกฮล ครธระ โกมลศร ครภมปญญาไทยดานศลปกรรม (ดนตรพนบาน) ครทองใส ทบถนน ครภมปญญาไทยดานศลปกรรม(ดนตรพนบานพณ

อสาน)นายมานพ ยาระณะ : ศลปนพนบานลานนา-ชางฟอน

4. สาขาสาธารณสข คอ ผมความร ความสามารถมประสบการณดานการใชยาสมนไพร การรกษาโรคแผนโบราณ การรกษาสขภาพอนามยรางกาย การสบสานตาราสมนไพร หมอนวดแผนโบราณ หมอตาแยฯลฯ ปราชญทไดรบการยกยอง เชน ครประกอบอบลขาว ครภมปญญาไทยดานแพทยแผนไทย ครนยม แกวแสงเรอง ครภมปญญาไทยดานแพทยแผนไทย ครเจอ บญไชยสรยา

ครภมปญญาดานแพทยแผนไทย ครแวว วงคาโสม ครภมปญญาไทยดานแพทยแผนไทย (สมนไพร)

48รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

5. สาขาภาษาและวรรณกรรม คอ ผมความร ความสามารถ มประสบการณในการแตงวรรณกรรมพนบาน การคดประดษฐอกษรภาษาถน การสบสานอกษรโบราณ วรรณกรรมทองถน ฯลฯ ปราชญทไดรบการยกยอง เชน ครประมวล พมพเสน ครภมปญญาไทยดานภาษาและวรรณกรรม ครจนด หลกคาพน ครภมปญญาไทยดานภาษาและวรรณกรรม 6. สาขาอนๆ

ภมปญญาดานอนๆนอกเหนอจากทกลาวมาแลว ไดแก ภมปญญาหรอผทมความร ความสามารถ ประสบการณในดานตอไปน 1. ดานพธกรรมตางๆ ไดแกผมความร ความสามารถ ประสบการณ มผลงานเกยวกบการประกอบพธกรรมตางๆ เชน หมอสตรขวญ ปราชญ/ผร ทไดรบการยกยอง เชน ครเกรยงศกด กาญจนฤทธากรณ ครภมปญญาไทยดานปรชญา ศาสนา ครดาราวรรณ เดนอดม ครภมปญญาไทยดานปรชญา ศาสนา และประเพณ พระครพทกษนนทคณ : นาหลกศาสนาพฒนาทองถนและชมชน

2. ดานโหราศาสตร ไดแก ผมความร ความสามารถ ประสบการณและมผลงานดาน

โหราศาสตรหรอหมอด ฯลฯ

3. ดานขนบธรรมเนยมประเพณ ไดแก ผมความร ความสามารถ ประสบการณในการปฏบต

ตามขนบประเพณของทองถนนนๆ

และปราชญ/ผร ภมปญญาทองถนทไดรบการยกยอง จากคนทวไปและ อกหลายสาขา เชน สมณะเสยง

ศล ชาตวโร ผนาหลกธรรมมาฟนฟสภาพแวดลอม พระสบณ ปณโต ผรเรมกลมสจจะออมทรพย

จงหวดตราด พระพยอม กลยาโณ พระนกพฒนาคณภาพชวตและสงคม ครสมชาย สมานตระกล ผนา

หลกศาสนามาจดการสงแวดลอมในชมชน วนย หวงนา : ขบถปาชายเลนแหงบานเปรดใน พระครสธรรมนาถ ปน อนหล ตานานนกสสามญชน คนหวงแผนดน แมฤทธ บญประกอบ หญงนกสแหงผน

ปาดงขมคา สบ นาคะเสถยร ประยงค รณรงค : ปราชญชาวบาน เจาของรางวลแมกไซไซ พอคาเดอง ภาษ : เสนทางสวถทย งยน พอมหาอย สนทรธย : ปราชญชาวบานอาวโสของภาคอสานทมความสข พอ

เชยง ไทยด : ปราชญชาวบานนกวจยรนลายคราม จ.สรนทร พอสทธนนท ปรชญพฤทธ : ปราชญชาวบานทไมยอมหยดเรยนร บญเตม ชยลา : ปราชญนกพฒนาแหงหมบานดงบง พอเลก กดวงศแกว : ปราชญชาวบานจงหวดสกลนคร

โดยสรป ปราชญชาวบานนนเปนผทมวถชวตทผกพนกบธรรมชาต มความคดเขาระบบชอบ

คนหาความจรง ชางสงเกตและนาสงทพบเหนมาเรยนรโดยการปฏบตจรง สามารถสรปเปนบทเรยน

ได ดงเชนปราชญชาวบานดานการเกษตร ซงมอยท วไปในทกภาคของประเทศ และหลงจากการการ

เรยนรกบปราชญ/ผร ภมปญญา แลวนน สงทเราควรศกษาและคนควาตอไปคอ แหลงเรยนร ซงการคนควาเกยวกบเรองการใชแหลงเรยนรนน จะมวธการอยางไร ใชอยางไร แลวมทใดบาง เราจะไดศกษากนตอไป

49รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

ใบงานท 2ชอ....................................สกล.............................................รหสนกศกษา.............................................ระดบ........................................กศน.ตาบล........................................กศน.อาเภอ..................................

ตอนท 2 เรยนรกบปราชญผรคาชแจง จงตอบคาถามตอไปนลงในชองวาง1. การยอมรบของภมปญญา ระหวางภมปญญาไทยกบภมปญญาทองถน การยอมรบภมปญญาแบบใดถอเปนการยอมรบของนานาชาต ? ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

2. ในการทคนในชมชนไดมการจดประเพณตางๆตามวาระนน จะเกดประโยชนดานใดบาง

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

3. ในการสงเกตเพอศกษาขอมลจากปราชญ/ผร ภมปญญาทองถน ควรใชเครองมอในการบนทกขอมลแบบใดบาง

…………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

50รายวชาคลงปญญาชมชน (ทร 03007)

4. หลกการคดเลอกผทจะมาเปนปราชญ/ผรภมปญญาทองถน จะมหลกการคดเลอกอยางไร ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………5. ในสงคมไทย สาขาภมปญญาทองถนในดานใดทมความสาคญในการดารงชวตมากทสด ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………