ภมปญญาเรอนแพ สการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษ

โดย นางสาวศรนทร รงสกรรพม

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปมหาบณฑต สาขาวชาการออกแบบภายใน ภาควชาออกแบบตกแตงภายใน

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2556

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

ภมปญญาเรอนแพ สการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษ

โดย นางสาวศรนทร รงสกรรพม

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปมหาบณฑต สาขาวชาการออกแบบภายใน ภาควชาออกแบบตกแตงภายใน

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2556

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

FLOATING HOUSE WISDOM LEADING TO ECOTOURISM CENTER

By Miss Sarin Rangsikanbhum

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree

Master of Fine Arts Program in Interior Design Department of Interior Design

Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2013

Copyright of Graduate School, Silpakorn University

สำนกหอ

สมดกลาง

ง

53154314: สาขาวชาการออกแบบภายใน คาสาคญ: ภมปญญาเรอนแพ / การปรบตวใหเขากบธรรมชาต ศรนทร รงสกรรพม: การศกษาภมปญญาเรอนแพสการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษ. อาจารยทปรกษาวทยานพนธ: ศ. เอกชาต จนอไรรตน. 137 หนา การศกษาภมปญญาเรอนแพครงนไดมงเนนการศกษาถงความหมายและนยสาคญพรอมทงศกษา รปธรรม อนเปนแรงบนดาลใจนาไปสการแปรรปถอดรหส เพอนาองคความรทไดมาประยกตสบรบทตางๆในการออกแบบภายศนยทองเทยวเชงอนรกษใหบรรลเปาหมายและวตถประสงคของการศกษา ซงภมปญญาเรอนแพถอเปนภมปญญาทมการปรบตวใหกบกบสภาวะและบรบทโดยรอบ มลกษณะของการอยอาศยซงมนษยเปนฝายปรบตวเขาหาธรรมชาต จงสอดคลองกบแนวความคดของการทองเทยวเชงอนรกษ ซงมบรบทของการทองเทยวโดยมธรรมชาตเปนทตง ในการเกบขอมลของวทยานพนธฉบบนผวจยใชวธการเกบขอมลจากแบบสอบถามจากบคคลวยทางานจานวน 200 คน และบคคลในชมชนบางกะเจาจานวน 50 คนพรอมทงวธการสงเกตและสมภาษณผเชยวชาญการทองเทยวเชงอนรกษและบคคลในชมชนบางกะเจา จากนนจงทาการวเคราะหขอมล โดยใชสถตพรรณนาและทาการหาคาเฉลยรอยละ พรอมทงดความตองการหรอความพงพอใจทไดจากการสมภาษณเพอนาผลทไดไปใชในงานออกแบบ ผลจากการศกษาขอมล สการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษ โดยไดนาแนวความคดมาจากการปรบตวใหเขากบสภาวะแวดลอมของเรอนแพ มารงสรรคสงานออกแบบพนทภายในและภายนอกใหมความสมพนธกบกจกรรมตางๆในโครงการอกทงยงสามารถนาผลทไดจากการศกษาไปประยกตเปนแนวความคดในการจดทาโครงการทมความสอดคลองกบภมปญญาเรอนแพ ไดหลายโครงการตอไป ภาควชาออกแบบตกแตงภายใน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ลายมอชอนกศกษา................................................ ปการศกษา 2556 ลายมอชออาจารยทปรกษาวทยานพนธ ..................................................

สำนกหอ

สมดกลาง

จ

53154314: MAJOR: INTERIOR DESIGN KEY WORDS: FLOATING HOUSE WISDOM / ADAPTATION SARIN RANGSIKANBHUM: FLOATING HOUSE WISDOM LEADING TO THE INTERIOR OF ECOTOURISM CENTER.THESIS ADVISOR: PROF. EAKACHART JONEURAIRATANA. 137 pp. Studying from floating house elements is focused on the meaning of itself both figures and hiding principles. Knowledge from this learning will be adapted into the creation of ecotourism center by pursuing the objective of this thesis. Floating house is created by the impact of environmental elements. It is built by adjusting human habitat followed the ecological conditions. This matches the purpose of the study that focuses on ecotourism, which the environment is a main context.

Asking 250 participants conduct the questionnaires. From all contributors, 200 are in the working age group and 50 are people who live in Bangkajao area. Moreover, ecotourism specialists from Bangkajao are interviewed and observed. Therefore, the result from statistic and analysis is used for designing the ecotourism center.

The outcome from floating house study will be applied into the concept of the ecotourism center for both interior and exterior. This concept will create the bound between function and space. Additionally, the knowledge from this learning might be able to adopt into another projects that resemble to this ecotourism center. Department of Interior Design Graduate School, Silpakorn University Student's signature………………………………. Academic Year 2013 Thesis Advisor's signature ………………………………

สำนกหอ

สมดกลาง

ฉ

กตตกรรมประกาศ

การวจยเรอง “การศกษาภมปญญาเรอนแพสการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษFLOATING HOUSE WISDOM LEADING TO THE INTERIOR OF ECOTOURISM CENTER” ผวจยขอกราบขอบพระคณคณ คณพอและคณแมทใหการสนบสนนในการทาวทยานพนธ ตลอดจน คณาอาจารย และบคคลทเกยวของ ทใหความรดานขอมลเอกสาร ใหคาคาปรกษาและความคดเหนดวยดเสมอมา และผทรงคณวฒทกทาน ทไดตรวจแกไข พรอมใหคาเสนอแนะสาระทเปนประโยชนตอโครงการวจยฉบบน ผวจยรสกซาบซงและขอกราบขอบพระคณทกทานไว ณ ทน ขอขอบพระคณ ศาสตราจารย เอกชาต จนอไรรตนอาจารยทปรกษาวทยานพนธทคอยใหคาปรกษาแกลกศษยคนนมาโดยตลอด จนจวบจบการทาวทยานพนธ รองศาสตราจารย ดอกเตอร รอยตารวจเอกอนชา แพงเกษร ผชวยศาสตราจารยพยร โมสกรตน ผชวยศาสตราจารยเทดศกด เหลกด อาจารยไพบลย จรประเสรฐกล ทสงสอนและใหความรแกลกศษยตลอดชวงเวลาการศกษา รองศาสตราจารย สทธพร ภรมยรน ทชวยใหคาปรกษาในการทาวทยานพนธ ขอขอบคณคณวทตร ประชานกล คณนโลบล หาญพานช คณคนงนช พรหมนชานน คณมาลน ทวศร คณยศพร จนทองจน คณธรรมนญ ถาวรสวะวงษ และคณฤทยรตน ประยรหงษทไดชวยเหลอเกอกลกนมาโดยตลอดระยะเวลาทศกษาอย หากแมวามขอบกพรองหรอขอผดพลาดในสวนหนงสวนใดทเกดจากการวจยฉบบน ผวจยขอนอมรบสงเหลานนไวทกประการ

สำนกหอ

สมดกลาง

ช

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย ................................................................................................................ ง บทคดยอภาษาองกฤษ ........................................................................................................... จ กตตกรรมประกาศ ................................................................................................................. ฉสารบญตาราง ........................................................................................................................ ญ สารบญภาพ ........................................................................................................................... ฎ บทท 1 บทนา .................................................................................................................... 1 ทมาและความสาคญของปญหา.................................................................. 1 ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา ........................................... 4 สมมตฐานของการศกษา........................................................................... . 4 ขอบเขตของการศกษา ................................................................................ 4 ขนตอนของการศกษา................................................................................ 5 เวลาทใชในการวจย .................................................................................... 5 วธการศกษา................................................................................................ 6 แหลงขอมล............................................................................................... 7 อปกรณทใชในการคนควา........................................................................ . 8 คาใชจายทงหมดในการวจย....................................................................... 7 การนาเสนอผลงาน..................................................................................... 8 ประโยชนทไดรบจากการศกษา ................................................................. 8 2 การทบทวนวรรณกรรมและเอกสารงานวจยทเกยวของ ....................................... 9 ขอมลทเกยวของกบภมปญญาเรอนแพ ...................................................... 9 ขอมลทเกยวของกบกลมเปาหมายของโครงการ ........................................ 24 ขอมลเกยวกบศนยทองเทยวเชงอนรกษและกรณศกษาทเกยวของ ............ 26 ประวตของการทองเทยวเชงอนรกษในประเทศไทย ....................... 27 แนวคดพนฐานของการทองเทยวเชงอนรกษ ................................... 29 องคประกอบของการทองเทยวเชงอนรกษ ...................................... 30

สำนกหอ

สมดกลาง

ซ

บทท หนา รปแบบการทองเทยวเชงอนรกษ ...................................................... 33 กจกรรมทสอดคลองกบการทองเทยวเชงอนรกษ ............................ 34 กรณศกษาทเกยวของ ....................................................................... 46 3 ระเบยบวธวจย ....................................................................................................... 61 แนวทางการวจย ......................................................................................... 61 ประชากรเปาหมาย ..................................................................................... 62 การสมประชากรตวอยางแนวทางเชงปรมาณ ............................................ 62 แนวทางเชงคณภาพ .................................................................................... 62 เครองมอทใชในการวจย ............................................................................ 63 การวเคราะหขอมล ..................................................................................... 66 4 วเคราะห ความหมาย รปธรรม และนามธรรมของเรอนแพ .................................. 68 กระบวนการสงเคราะหขอมลเพอหาคาสาคญในการสรางแนวความ คดหลก ....................................................................................................... 68 กระบวนการหาคาสาคญ(key word) สแนวความคดในการออกแบบ ........ 70 5 การศกษารายละเอยดของโครงการสการออกแบบ ............................................... 74 เกณฑการเลอกสถานทตงโครงการ ............................................................ 74 การวเคราะหศกยภาพของพนทโดยรอบโครงการ ..................................... 78 การวเคราะหการเขาถงโครงการ ................................................................ 78 การวเคราะหการสญจรของกลมเปาหมาย .................................................. 79 การวเคราะหทตงโครงการ ......................................................................... 81 การวเคราะหสภาพแวดลอมของพนท ........................................................ 84 กฎหมายและขอบงคบของพนทตงโครงการ .............................................. 84 การวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส อปสรรค ของพนทตงโครงการ (SWOT) ..................................................................................................... 86 การวเคราะหผลจากขอมลเชงปรมาณ ........................................................ 86 การกาหนดพนทใชสอยภายในโครงการ .................................................... 93 6 แนวความคดในการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษ ........................................ 95

สำนกหอ

สมดกลาง

ฌ

บทท หนา ผลงานการออกแบบ ................................................................................... 102 7 สรปขอคนพบ และขอเสนอแนะ .......................................................................... 118 สรปผลของการศกษา ................................................................................. 118 ขอเสนอแนะ .............................................................................................. 118 รายการอางอง ........................................................................................................................ 120 ภาคผนวก .............................................................................................................................. 123 ภาคผนวก ก แบบสมภาษณและแบบสอบถาม ..................................................... 124 ภาคผนวก ข ตารางแสดงความอางอง................................................................... 134 ประวตผวจย .......................................................................................................................... 137

สำนกหอ

สมดกลาง

ญ

สารบญตาราง ตารางท หนา 1 แผนงานชวงระยะขนตอนเวลาทใชในการวจย ..................................................... 5 2 จานวนรอยละและกลมตวอยางดานปจจยสวนบคคล ........................................... 87 3 ความคดเหนเกยวกบความเชอและทศนคตในการทองเทยวเชงอนรกษ ............... 89 4 ความเหนเกยวกบปจจยและพฤตกรรมการทองเทยว ............................................ 89 5 ความเหนเกยวกบทฤษฎการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษดานทาเลทตง ..... 90 6 ความเหนเกยวกบทฤษฎการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษดานราคา ............ 91 7 ความเหนเกยวกบทฤษฎการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษดานประโยชน ใชสอย ........................................................................................................ 92

สำนกหอ

สมดกลาง

ฎ

สารบญภาพ ภาพท หนา 1 แสดงลกษณะของลกบวบไมไผ ............................................................................ 13 2 แสดงลกษณะพนทใชงานภายในเรอนแพ ............................................................. 15 3 แสดงตวอยางฝาเรอนแบบบานกระทงโดยใชไมค า .............................................. 15 4 แสดงลกษณะการกระจายตวของเรอนแพในลมแมนาสะแกกรง จงหวดอทยธาน 18 5 แสดงสวนครวภายในเรอนแพ .............................................................................. 19 6 แสดงลกษณะเรอนแพเดยว ................................................................................... 20 7 แสดงลกษณะเรอนแพ 3 ชวงหลงคา ..................................................................... 21 8 แสดงการกอสรางสวนประกอบของเรอนแพ ....................................................... 24 9 แสดงเรอนแพในลมแมนาสะแกกรง จงหวดอทยธาน .......................................... 24 10 แสดงนโยบายของการทองเทยวเชงอนรกษ .......................................................... 29 11 แสดงผงบรเวณของไรแสงอรณ ............................................................................ 48 12 แสดงกจกรรมการเกยวขาวของไรแสงอรณ .......................................................... 49 13 แสดงแปลงนาและสวนผกของไรแสงอรณ .......................................................... 49 14 แสดงลกษณะหองพกของไรแสงอรณ .................................................................. 50 15 แสดงทพกของศนยทองเทยวเชงอนรกษบานแมกลางหลวง ................................. 51 16 แสดงกจกรรมเกยวขาวในฤดเกบเกยว .................................................................. 52 17 แสดงหองจดสมมนาแบบงาย ๆ และการจดอบรมมคคเทศกซงเปนเดกในพนท .. 53 18 แสดงกจกรรมของนกเรยนทมาจดกจกรรมเดนปาศกษาธรรมชาต ....................... 53 19 แสดงทศนยภาพในศนยทองเทยวเชงอนรกษบานแมกลางหลวง .......................... 54 20 แสดงทศนยภาพของบางกอก ทร เฮาส ................................................................. 54 21 แสดงทศนยภาพของบางกอก ทร เฮาส ................................................................. 55 22 แสดงทศนยภาพของบางกอก ทร เฮาส ................................................................. 56 23 แสดงทศนยภาพภายในหองสมดทองเทยว ........................................................... 56 24 แสดงทศนยภาพภายในหองสมดทองเทยว ........................................................... 58 25 แสดงทศนยภาพภายในหองสมดทองเทยว ........................................................... 59 26 แสดงทศนยภาพภายในหองสมดทองเทยว ........................................................... 60

สำนกหอ

สมดกลาง

ฏ

ภาพท หนา 27 แสดงกรอบแนวความคดจากตวแปรอสระสตวแปรตาม ...................................... 69 28 แสดงภาพการลกษณะการจดวางผงโดยการดงธรรมชาตเขาสภายใน ................... 70 29 แสดงลกษณะการจดวางตวของอาคารทมแนวความคดมาจากชมชนยดหดของ เรอนแพ ...................................................................................................... 71 30 แสดงลกษณะวสดทเปนวสดจากธรรมชาตและไมผานการแปรรป ...................... 72 31 แสดงรปแบบของวตถเลกๆทกลายมาเปนวตถใหญดวยการเชอมโยงกน ............. 73 32 แสดงลกษณะเฉดสทไดจากการวเคราะหภมปญญาเรอนแพ ................................ 73 33 แสดงภาพถายทางอากาศของพนทชมชนบางกะเจา สมทรปราการ ...................... 76 34 แสดงพนทตงของโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษ ........................................... 77 35 แสดงศกยภาพพนทโดยรอบโครงการ .................................................................. 78 36 แสดงเสนทางการเขาถงโครงการ .......................................................................... 79 37 แสดงสถตการสญจรของกลมเปาหมาย เปรยบเทยบวนธรรมดาและวนเสารอาทตย 80 38 แสดงสดสวนนกทองเทยวชาวไทยและชาวตางชาต ............................................. 80 39 แสดงพนทโดยรอบโครงการ ................................................................................ 81 40 แสดงตาแหนงมมมองในจดตางๆ ......................................................................... 82 41 แสดงตาแหนงมมมองจดท 1 ................................................................................. 82 42 แสดงตาแหนงมมมองจดท 2 ................................................................................. 82 43 แสดงตาแหนงมมมองจดท 3 ................................................................................. 83 44 แสดงตาแหนงมมมองจดท 4 ................................................................................. 83 45 แสดงทศทางของแดด ลม และนาทมผลตอสถานทตงโครงการ ........................... 84 46 แสดงผงความสมพนธของพนทใชสอยภายในโครงการ ....................................... 94 47 แสดงความสมพนธของพนทใชสอยภายในโครงการ ........................................... 95 48 แสดง zoning ของโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษ ........................................... 96 49 แสดงลกษณะการแปรรปการออกแบบ ................................................................. 97 50 แสดงลกษณะการแปรรปการออกแบบ ................................................................. 97 51 แสดงลกษณะการแปรรปการออกแบบ ................................................................. 98 52 แสดงลกษณะการแปรรปการออกแบบ ................................................................. 98

สำนกหอ

สมดกลาง

ฐ

ภาพท หนา 53 แสดงลกษณะการแปรรปการออกแบบ ................................................................. 99 54 แสดงลกษณะการแปรรปการออกแบบ ................................................................. 100 55 แสดงลกษณะการแปรรปการออกแบบ ................................................................. 100 56 แสดงวสดทใชในโครงการ .................................................................................. 101 57 แสดง master plan ภายในโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษ ............................... 102 58 แสดงผงเฟอรนเจอรสวนทางเขา สวนจดนทรรศการ ........................................... 103 59 แสดงผงเฟอรนเจอรสวนจดแสดงนทรรศการ ลานกจกรรม และทาเรอ ............... 104 60 แสดงผงเฟอรนเจอรสวนหองสมด ........................................................................ 105 61 แสดงผงเฟอรนเจอรสวน workshop ...................................................................... 106 62 แสดงผงเฟอรนเจอรสวนตอนรบหองพก .............................................................. 107 63 แสดงผงเฟอรนเจอรสวนหองพก .......................................................................... 107 64 ทศนยภาพทางโดยรวมของโครงการชวงเวลากลางวน ......................................... 108 65 ทศนยภาพทางโดยรวมของโครงการชวงเวลากลางคน ......................................... 109 66 ทศนยภาพทางเขาโครงการ ................................................................................... 110 67 ทศนยภาพทางเขาโครงการและสวนจอดจกรยาน ................................................ 111 68 ทศนยภาพทางเขาโครงการ ................................................................................... 111 69 ทศนยภาพสวนจดนทรรศการ ............................................................................... 112 70 ทศนยภาพสวนทางเดนหองสมดทองเทยว ........................................................... 112 71 ทศนยภาพสวนหองสมดทองเทยว ........................................................................ 113 72 ทศนยภาพสวนหองสมดทองเทยว ........................................................................ 113 73 ทศนยภาพสวนหองสมดทองเทยว ........................................................................ 114 74 ทศนยภาพสวนหองสมดทองเทยว ........................................................................ 114 75 ทศนยภาพสวนหองสมดทองเทยว ........................................................................ 115 76 ทศนยภาพสวนหองสมดทองเทยว ........................................................................ 116 77 ทศนยภาพสวนหอง workshop .............................................................................. 117 78 ทศนยภาพสวนรานกาแฟ ...................................................................................... 117

สำนกหอ

สมดกลาง

ฑ

ภาพท หนา 79 ทศนยภาพสวนรานอาหาร .................................................................................... 118 80 ทศนยภาพสวนรานอาหาร .................................................................................... 119 81 ทศนยภาพสวนตอนรบหองพก ............................................................................. 120 82 ทศนยภาพสวนหองพก ......................................................................................... 121

สำนกหอ

สมดกลาง

1

บทท 1

บทนา 1. ทมาและความสาคญของปญหา น ากบชวตแบบไทย ๆ เปนสงทอยคกนมาต งแตครงโบราณจนปจจบน เรมต งแตลกษณะการตงถนฐานทเกาะตดกบนามาตงแตเรมแรก โดยสงคมไทยเปนสงคมเกษตรกรรม ดงนนน าจะเปนสอกลางของการคมนาคมและการขนสงสนคาทางการเกษตรจากแหลงหนงไปยงแหลงอนๆ ในระยะทสามารถมแมน าลาคลองใหคมนาคมถงกนได เมอศกษาถงการต งถนฐานทางกายภาพของคนไทยโดยเฉพาะในภาคกลาง เราจะพบวาหมบานรมน าจะเกดกอนหมบานทอยในระยะไกลออกไป ในบางพนททพนทชายน าเปนทลม มน าทวมถงเปนเวลานานในชวงหนาน า การสรางบานทชายฝงตองยกพนชนบนสงมากจงจะพนน า ซงไมสะดวกในหนาแลง ทาใหเกดลกษณะสถาปตยกรรมอกประเภทหนง ซงยดหยนกวาการสรางบานซงมเสาสงมากบนพนดนชายฝงน านนคอการสรางเรอนแพทสามารถปรบระดบของตนเองขนลงไดตามระดบน าในแมน าลาคลอง เรอนแพจงเปนอาคารอกลกษณะหนงทเกดขนตามสงคมเกษตรกรรมของไทย ซงเรอนแพมความยดหยนในการดารงชวตมากกวาบานบนบก เพราะสามารถเคลอนยายไดเมอถงคราวจาเปน (อรศร ปาณนท, 2538) โดยเอกวท ณ ถลาง (2540) ไดกลาววา ประชาชนจะสรางบานเรอนตามชายน าเปนแนวยาวไปตามลาน าท งสองฝงในลกษณะสะเทนน าสะเทนบก คอมเรอนจานวนมากตงอยในน าหนาตลงเปนแถวแรกแลวตอดวยกลมเรอนทตงอยบนตลงหรอหลงตลงขนไปอกหนงหรอสองแถว แตในฤดฝนทน านองตลง บานเรอนทอยในน าและอยบนตลงจะมสภาพเหมอนกนคอถกน าทวมทงสน ลกษณะการตงบานเรอนอยในทสะเทนนาสะเทนบกเชนน นบเปนการปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมโดยอาศยภมปญญาทฉลาดมากสเมธชมสาย ไดอางถงเองเงลเบรท เคมเฟอร(2274) ซงพรรณาไววา ภมลาเนาทเคลอนยายไดนเปนสงทนาพศวงอยางยง บางครงเรอนแพหลายๆลาถกปลดจากเสาทเชอกโยงไวแลวลอยกนไปเปนฝงเพอหาถนใหม ซงสอดคลองกบทอรศร ปาณนท (2555) ไดชใหเหนวาขอดของสถาปตยกรรมแบบเรอนแพ คอความยดหยนตอความเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม อยางการขนลงของระดบน าไดเปนอยางด สงทชาวแพตองทาในแต

สำนกหอ

สมดกลาง

2

ละฤดกเพยงแคปรบความยาวเชอกทผกกบหลกทยดไว ใหเหมาะกบระดบน าทแตกตางกนในแตละฤด ลกษณะของเรอนแพนอกจากจะเปนเรอนในลกษณะสะเทนนาสะเทนบกแลว ลกษณะอนๆดงทปตพงษ เชาวกล (2555) ไดพรรณาไวซงแสดงถงความเปนสถาปตยกรรมทปรบตวเขากบธรรมชาตไดอยางด เชน ชองเปดของเรอนแพเปนกลไกงายๆ แตตองสามารถทนลมแรงในแมน าในฤดลมแรงได หรอชานซงมประโยชนหลากหลายสาหรบชาวแพ เชน เกบของ ตากผา เลยงสตว ปลกพชเปนตน ซงเรอนแพเปนหนงในสถาปตยกรรมไทยทมการถายทอดวถชวตออกมาเปนสงกอสรางไดอยางตรงไปตรงมาทสด เรอนแพกคอบานพนถนทลดทอนรายละเอยดและโครงสรางเพอใหมน าหนกไมหนกเกนกวาทนทลอย ซงในอกมมของสถาปตยกรรมเรอนแพทสามารถยดหยนตวเองใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไปไดเมอรวมกนอยเปนชมชนลอยน า กสรางเอกลกษณทนาสนใจขนกบชมชนนน คอระหวางหนานาเมอระดบนาสงและแหลงนามความกวางไปจนสดตลง เรอนแพกจะกระจายตวหางกนออกไป แตละหลงอยใกลกนบาง หางกนบาง จะไปมาหาสกนกตองใชเรอ แตเมอถงหนาน าแลง เรอนแพจะมากระจกตวกนอยบนแผนน าแคบๆ ทเหลออยกลายเปนชมชนอยางใกลชดแทบจะไมตองใชเรอเนองจากบานแตละหลงโดนน าบบเขามาชนกน ชมชนลอยนาจงถอเปนชมชนสองฤดอยางแทจรง ในปจจบนการเลอกตงถนฐานอนมวถชวตสมพนธกบน าและสมพนธกบธรรมชาตอยางแนบแนนของคนไทยในภาคกลางทสงสมมาเปนเวลานานถกทาลายลงเมอผคนตองปรบตวใหมในสภาพสงคมทเปลยนไป แตอยในสภาพภมประเทศเดม การปรบตวนไมกอใหเกดความสมดล ผคนจงทารายวถวฒนธรรมการดารงชวตของตนเองซงกทารายธรรมชาตแวดลอมและความเปนตวเองอนเปนการปรบตวทสวนทางกบวถชวตเดมของคนไทยภาคกลาง(วลยลกษณ ทรงศร ,2540) ซงยศ สนตสมบต (2547) ไดใหความเหนไววาภมปญญาทองถนและระบบการจดการทรพยากรของชมชนนนมไดเปนสงทหยดนงตายตว หากแตปรบเปลยนไปตามบรบทและเงอนไขทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองทเปลยนแปลงไปตลอดเวลา ปจจบนการเปลยนแปลงของเศรษฐกจ สงคม และการเมองเปนเหตทาใหผทอาศยอยในกรงเทพและปรมณฑล ทาใหผอยอาศยตองปรบตวใหเขากบสภาวะสงคมทเปลยนแปลงไป โดยสถตของกรมสขภาพจตพบวาคนไทยมอตรความเครยดทเพมสงขนเรอยๆ โดยกรงเทพมหานครทเปนพนทเสยงทพบผทมความเครยดสงทสด เนองจากประสบปญหาความเครยดและการพกผอนนอยเนองจากการทางานประจา ซงไกรสทธ นฤขตพชย, 2553 กลาววาปจจบนคนสวนใหญกาลงหลงไปกบกระแสวตถนยม เขาใจวา การมขาวของเงนทองเทยบเทาหรอมากกวาคนอนคอความสข

สำนกหอ

สมดกลาง

3

จงใชชวตอยในวงวนของการแขงขนตงแตวยเรยนจนถงวยทางาน เกดความเครยด ความกดดน และความวตกกงวลสะสม ทางานหาเงนจนเหนอยลา พนฐานความแขงแรงทางสขภาพจตลดลง สงผล ใหความสามารถในการรบมอกบความกดดนในชวตลดลงจากความเครยดและวตกกงวลพฒนาสการเปนโรคซมเศรา กอใหเกดความเจบปวยทงทางกายและทางจตใจ สอดคลองกบสภกจ นามวา, 2553 ทกลาววาเนองจากสงคมโลกปจจบนมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวในทกดาน เทคโนโลยเขามามอทธพลตอวถชวตความเปนอยของคนในทาใหความเจรญทางดานวตถลาหนากวาความเจรญทางดานจตใจอยางมาก ทามกลางความเจรญเตบโตของเทคโนโลย เศรษฐกจ สงคม ทาใหชวตทเปนกลไกขบเคลอนทางสงคมตองเคลอนทไปอยางรบเรง ไมวาจะเปนความรบในททางานหรอบนโตะอาหาร ไปจนถงความรบในการพกผอน ซงความเรงรบเหลานเปนสวนนงททาใหสขภาพย าแยลง และยงกอใหเกดมลพษทางจตและสรางมลพษใหแกโลกใบน(ศรนย นกแกว, 2552) โดยในปจจบนแนวโนมของการทองเทยวทปรากฏในชวงหลายปทผานมามนษยไดเปลยนแปลงวธการใชเวลาวางในการทองเทยว โดยมแนวโนมวาตองการทองเทยวแบบผจญภย เขาไปมสวนรวมและสมผสกบธรรมชาตอยางแทจรง นอกจากนยงอยากทจะศกษาหาความรเกยวกบสถานททไปเยอนตงแตระบบนเวศไปจนถงชนดพชพนธ สตวทหายากหรอกาลงจะสญพนธ และประเดนปญหาดานการอนรกษ เชน การสญเสยทรพยากรปาไม การลกลอบลาสตวปา เปนตน จากแนวโนมสองประการดงกลาวมาบรรจบกน ทาใหเกดการทองเทยวเชงอนรกษ หรอการทองเทยวเพอรกษาระบบนเวศนขน ดงนนการทองเทยวเชงอนรกษจงมความหมายมากกวาการทองเทยวแบบธรรมดา แตจะหมายความรวมไปถงการทองเทยวทจะตองมการอนรกษควบคไปดวย จากลกษณะของสถาปตยกรรมไทยประเภทเรอนแพ ทปรบตวเขากบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไปไดเมอธรรมชาตทเปลยนแปลงไป วสดอปกรณในการสรางทหาไดงายเพราะเปนวสดในพนถน ประกอบกบลกษณะทสามารถเผชญไดทงลมและน า อกทงยงมความยดหยนในตวเอง นอกจากนนยงมการกอของความเปนชมชนทเกอกลกน ไมเพยงแตเกอกลกนในสงคมมนษย แตยงเปนการเกอกลกนของมนษยและธรรมชาตดวย แตลกษณะเชนนตองถกทาลายลงโดยทไมกอใหเกดความสมดลทงลกษณะการอยอาศยและวถชวตของมนษย ดงนนผศกษาจงนาแกนของความเปนเรอนแพ มานาเสนอแนวความคดในการออกแบบโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษ ซงมแนวทางการจดการรวมถงแนวคดซงสอดคลองไปกบคาสาคญซงไดมาจากการศกษาภมปญญาเรอนแพ โดยเปนโครงการทางเลอกทตอบสนองการพกผอนทางดานจตใจและรางกาย และเพอใหเปนพนทของชมชนทรวมสบทอดและสงเสรมการดาเนนชวตทเกดความสมดล

สำนกหอ

สมดกลาง

4

2. ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา 2.1 ศกษาลกษณะทางดานรปธรรมและนามธรรมของเรอนแพ 2.2 ศกษาลกษณะกจกรรมของการทองเทยวเชงอนรกษ 2.3 เพอสงเคราะหองคความรจากขอท1 และขอท2สการออกแบบโครงการศนย

ทองเทยวเชงอนรกษ

3. สมมตฐานของการศกษา ภมปญญาเรอนแพเปนภมปญญาดงเดมของคนในสมยกอน ซงแสดงถงความฉลาดในดานการปรบตวเขากบสภาพแวดลอมในบรบทตางๆ เชน ลม น า เปนตน ทงยงแสดงถงความเชอมโยงกนของคนในสงคม รวมถงการเชอมโยงกนของมนษยและธรรมชาต แตในปจจบนสงเหลานนไดแปรเปลยนไปตามสภาพเศราฐกจ สงคม และการเมอง ทาใหวถชวตเหลานนถกทาลายลง ดงนนการศกษาภมปญญาเรอนแพเพอนามาถายทอดสการออกแบบโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษ ซงเปนโครงการซงจะเปนทางเลอกสาหรบผทตองการพกผอนทงทางดานรางกายและจตใจ และเพอคนในสงคมปจจบนทตองปรบตวใหเขากบสภาพเศรษฐกจและสงคมทเปลยนแปลงไปไดผอนคลายความเครยดลง และรวมถงเปนงานออกแบบทปรบเขากบสภาวะแวดลอมและบรบทไดหรอไม 4. ขอบเขตของการศกษา

4.1 ขอบเขตดานเนอหา ตวแปรอสระ คอ ศกษาลกษณะทางดานรปธรรมและนามธรรมของเรอนแพ ตวแปรควบคม คอ งานประเภททเกยวของ ตวแปรตาม คอ กจกรรมของการทองเทยวเชงอนรกษ 4.2 ดานพนทศกษา ศกษากรณศกษาประเภททเกยวของกบกจกรรมของการทองเทยวเชงอนรกษ 4.3 ดานประชากรศกษา กลมประชากรหลกคอ บคคลวยทางานผมอายระหวาง 25-45 ป ผเชยวชาญทเกยวของกบโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษ

สำนกหอ

สมดกลาง

5

5. ขนตอนของการศกษา 5.1 การกาหนดขอบเขตการศกษาดานเนอหา คอ ศกษาภมปญญาเรอนแพ ในเรองของ

นยยะสาคญของเรอนแพเพอเปนแนวคดในการออกแบบโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษ 5.2 การเกบรวบรวมขอมลเอกสารจากหนงสอ งานวจยระดบบณฑตศกษา บทความ

จากนตยสาร เอกสารสมมนาวชาการ และเอกสารอน ๆ รวมทงจากอนเตอรเนตทมเนอหาเกยวของกบภมปญญาเรอนแพในดานรปธรรมและนามธรรมเพอทราบถงขอมลทเปนเอกลกษณของภมปญญาเรอนแพอนเกดจากภมปญญาของบรรพชนไทย และขอมลกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ

5.3 การเกบรวบรวมขอมลจากสถานทจรง โดยการสมภาษณผทมความเชยวชาญเกยวกบภมปญญาเรอนแพและภมปญญาทเกยวของเพอทราบถงปจจยตางๆทกอใหเกดเอกลกษณสาคญของภมปญญาเรอนแพ และสมภาษณผทมความเชยวชาญดานกจกรรมทองเทยวเชงอนรกษโดยรวบรวมขอมลจากการสมภาษณ และสงเกต

5.4 การเกบรวบรวมขอมลจากการทาแบบสอบถามกลมเปาหมาย คอบคคลวยทางาน อาย 25-45 ป จานวน 200 คน

5.5 ขนตอนการสารวจพนทและอาคารเพอการออกแบบโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษ

5.6 ขนตอนการวเคราะหและสงเคราะหขอมลทไดจากการรวบรวมและศกษา นามาพฒนาเปนแนวคดสการแปรรป

5.7 ขนตอนการออกแบบ และนาเสนอผลงานเปนเอกสารรายงานการศกษาและผงตาง ๆ ของอาคาร รปดาน รปตดอาคาร ทศนยภาพภายในอาคาร

5.8 ขนตอนการสรปผลการศกษาและการเสนอแนะ 6. เวลาทใชในการวจย นาน 9 เดอน โดยเรมงานวจยเดอน มนาคม พ.ศ. 2556 และเสนอเอกสารภายในเดอน มนาคม พ.ศ. 2557 ตารางท 1 แผนงานชวงระยะขนตอนเวลาทใชในการวจย

แผนงาน ชวงระยะขนตอนเวลา/เดอน

1 2 3 4 5 6 7 8 9

การศกษาขอมลเอกสารจากตารา

การเกบรวบรวมขอมลจากการสมภาษณและแบบสอบถาม

สำนกหอ

สมดกลาง

6

ตารางท 1 แผนงานชวงระยะขนตอนเวลาทใชในการวจย (ตอ)

แผนงาน ชวงระยะขนตอนเวลา/เดอน

1 2 3 4 5 6 7 8 9

สารวจพนทและอาคารเพอการออกแบบ

วเคราะหขอมลจากการศกษา

พฒนาแนวความคดอนไดมาจากการวเคราะห

การแปรรปสการออกแบบ และนาเสนอผลงาน

สรป อภปรายผล และเสนอแนะ

7. วธการศกษา

7.1 ศกษาคนหาขอมลจากเอกสาร หนงสอ งานวจยระดบบณฑตศกษา บทความจากนตยสาร เอกสารสมมนาวชาการ และเอกสารอนๆ รวมทงจากอนเตอรเนตทมเนอหาเกยวของกบภมปญญาเรอนแพในดานนยยะสาคญของภมปญญาเรอนแพเพอทราบถงขอมลทเปนเอกลกษณของภมปญญาเรอนแพอนเกดจากภมปญญาของบรรพชนไทย และขอมลกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ

7.2 นาขอมลทไดจากการศกษาคนหามาแยกแยะประเดนทสาคญ และเกยวของกบการศกษา

7.3 สรางแบบสมภาษณผเชยวชาญ ในดานนยยะสาคญของภมปญญาเรอนแพและขอมลกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ

7.4 สรางแบบสอบถาม เพอทาการเกบขอมลในสถานทจรง โดยประชากรกลมตวอยาง เครองมอในการศกษา การเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล มรายละเอยด ดงน

7.4.1 ประชากร กลมตวอยาง ประชากรเปาหมายคอ บคคลวยทางานชายหญง ชวงอายประมาณ25-45 ป กลมตวอยาง ไดจากการสมประชากรเปาหมาย โดยสมจากบคคลวยทางานชายหญง ชวงอายประมาณ 25-45 ป จานวน 200 คน

7.4.2 การเกบรวบรวมขอมล 7.4.2.1 ชนดของเครองมอใชแบบสอบถามในเรองขอมลกจกรรมการ

ทองเทยวเชงอนรกษ 7.4.2.2 ลกษณะของเครองมอทใชประกอบไปดวยลกษณะคาถามทให

เลอกตอบ และคาถามทเปดโอกาสใหผตอบแสดงความคดเหนไดอยางเตมท

สำนกหอ

สมดกลาง

7

7.4.3 การสรางเครองมอ 7.4.3.1 ศกษาวตถประสงคของการศกษาจากขอมลทางทตยภมคอ หนงสอ

เอกสาร ผลงานวจยทเกยวของ และสมภาษณผเชยวชาญเพอเปนแนวทางในการศกษาขอมลปฐมภม โดยการกาหนดกรอบเนอหาของการตงคาถามแบบสอบถาม

7.4.3.2 จดทาแบบสอบถาม เพอใหครอบคลมเนอหาและตอบวตถประสงคทตองการ

7.4.4 วธการเกบรวบรวมขอมล ผศกษาเปนผออกจดเกบขอมล เมอไดขอมลครบถวน นาขอมลทไดมาตรวจสอบความถกตอง

7.4.5 การวเคราะหขอมลและสถตทใช วเคราะหขอมลโดยเนนประเดนสาคญตามวตถประสงคการศกษา คอขอมลกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ

7.5 การเรยบเรยงขอมล จดหมวดหมและแบงเปนระบบตามความสาคญของเนอหาททาการศกษา เพอความชดเจนในการแปรรปผลการวเคราะหสงเคราะหขอมลของนยยะสาคญของภมปญญาเรอนแพสรปธรรมเพอนาไปพฒนาสแนวความคดในการออกแบบ

7.6 แปรรปผลการวเคราะห สงเคราะหขอมลกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ เพอนาไปพฒนาในดานการจดกจกรรม การใชสอยพนทภายใน และความเหมาะสม สวยงามของโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษ

7.7 นาเสนอผลงานการออกแบบสภาพแวดลอมโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษ 7.8 อภปรายและสรปผลเสนอแนะแนวการออกแบบโครงการศนยทองเทยวเชง

อนรกษทนาเอานยยะสาคญของภมปญญา มาใชพฒนาเปนแนวคดในการออกแบบ เพอเปนแนวทางในการศกษาตอไป 8. แหลงขอมล

8.1 หอสมด หองสมด 8.2 สออเลกทรอนกส 8.3 จากสถานทจรงและกรณศกษา 8.4 จากบคคลผเชยวชาญทเกยวของ

9. อปกรณทใชในการคนควา

9.1 คอมพวเตอร 9.2 กลองถายรป

สำนกหอ

สมดกลาง

8

9.3 อปกรณเครองเขยนตางๆ 9.4 แบบสอบถาม 9.5 แบบการสมภาษณ

10. คาใชจายทงหมดในการวจย

10.1 คาเดนทางสาหรบเกบขอมล 50,000 บาท 10.2 คาอปกรณในการศกษาขอมล 20,000 บาท 10.3 คาเอกสารงานวจย 10,000 บาท

11. การนาเสนอผลงาน 11.1 นาเสนองานดวยสออเลกทรอนกส 11.2 ภาคผลงานออกแบบ

11.2.1 ผงตางๆ ของอาคาร 11.2.2 รปดาน และรปตดอาคาร 11.2.3 ทศนยภาพภายในอาคาร

11.3 หนจาลอง 11.4 เอกสารประกอบการศกษาวจย

12. ประโยชนทไดรบจากการศกษา

12.1 เพอศกษาและเขาใจนยยะสาคญของภมปญญาเรอนแพ 12.2 เพอศกษากจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ 12.3 เพอใหสามารถนานยยะความสาคญของภมปญญาเรอนแพมาเปนแนวคดในการ

ออกแบบสภาพแวดลอมภายในโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษ อนเปนพนทชมชนตนแบบ ทรองรบกบวฒนธรรมการใชชวตของบคคลวยทางานในกรงเทพและปรมลฑล โดยปรบเปลยนพฤตกรรมการดาเนนชวต (Life Style) และกจกรรมทองเทยวเชงอนรกษ มาใช ใหเหมาะสมสอดคลองกบสภาพสงคมและวถชวตในปจจบนไดอยางกลมกลน

12.4 เพอใหผทสนใจเกดความเขาใจถงความสาคญของภมปญญาเรอนแพ กจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษเพอเปนแนวทางใหกบผทสนใจ องคกรหรอหนวยงานทเกยวของเมอนาผลการศกษาครงนไปใช

สำนกหอ

สมดกลาง

9

บทท 2

การทบทวนวรรณกรรมและเอกสารงานวจยทเกยวของ

ในการหาขอมลสาหรบวทยานพนธนเปนการรวบรวมขอมลทเกยวของและสามารถนามาประยกตในการแปรรปเพอออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษ ซงสามารถแยกประเดนการศกษาไดเปน 3 ประเดนหลก ดงน

1. ขอมลทเกยวของกบภมปญญาเรอนแพ 2. ขอมลทเกยวของกบกลมเปาหมายของโครงการ 3. ขอมลทเกยวของกบโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษและกรณศกษาทเกยวของ

1. ขอมลทเกยวของกบภมปญญาเรอนแพ

น า คอสญลกษณคอสญลกษณชวตของผองมวลมนษยชาต คอสายธารทผกพนกบวถชวตคนไทยมาทกยคทกสมย แมน า ลาคลอง หนอง บง ตลอดจนแหลงน าอนๆ นบวามความสาคญมาตงแตอดตการตงถนฐานของมนษย ซงมกจะตงอยตามแหลงน า และมนษยเราใชประโยชนมากมายจากน า ทงดานการคมนาคมขนสง การอปโภคบรโภค สายธารของลาน าเปนระบบระบายนาทธรรมชาตสรางขน เพอเปนทรองรบและระบายนาบนผวดนใหเกดสมดล เปนแหลงผลตอาหารทงจากพชและสตวน ามากมายสาหรบการดารงชวตของมนษย น าเปนพนทเพาะปลก ตลอดจนเปนสถานทพกผอนหยอนใจเปนพนทสบทอดวฒนธรรมและประเพณ วถชวตทสรางสมสบทอดตอกนมาจากชมชนทตงถนฐานมาแตโบราณ ซงสงเหลานเปนมรดกทางวฒนธรรมทเปนเอกลกษณทมคณคายงของชมชนรมนา (วตยา ปดตงนาโพธ, 2554)

สเมธ ชมสาย (2528) ไดอธบายวถการดารงชวตของชาวนาในเมองไทยวาหมายถง การสรางถนฐานอยอยางงายๆตามแมน าลาคลอง ซงอาจจะเปนการอยในน าเลยทเดยวหรออยบนตลงกได ผคนอยอาศยแบบสะเทนนาสะเทนบกมาตงแตเกด เดกตวเลกๆสามารถวายน าและลอยตวในน าได โดยคนไทยคนเคยกบการอาศยอยในนามากกวาบนบก ใชแมน าลาคลองในการสญจรเปนหลก

เรอนแพเปนรปแบบของสถาปตยกรรมพนถนแบบหนง ใชเปนทอยอาศยและประกอบอาชพหลกทลอยอยบนผวนา สามารถปรบระดบของตนเองขนลงไดตามระดบน าในแมน า

สำนกหอ

สมดกลาง

10

ลาคลอง เปนอาคารลกษณะหนงทเกดขนตามสงคมเกษตรกรรมของไทย โดยเฉพาะอยางยงในแหลงทเปนศนยกลางการคาขายและคมนาคมขนสง ในลกษณะทางภมศาสตรของประเทศไทยทมแมน าลาคลองมาก คนไทยจงนยมสรางบานเรอนตามรมแมน า และใชแมน าลาคลองเปนเสนทางสญจรคาขาย รวมทงประกอบอาชพอนๆและยดเอาแมน าลาคลองเปนทอาศยอยางถาวร บางกประกอบอาชพลองลอยไปตามกระแสน า ดงมหลกฐานทางประวตศาตรและบณทกหมายเหตตางๆ ทแสดงใหเหนถงความเปนอยของคนไทยทใชชวตผกพนกบแมนาลาคลองมาชานานตงแตสมยกรงศรอยธยา แตกไมมการกลาวถงเรอนแพไวแนชดเหมอนในสมยรตนโกสนทร โดยเฉพาะในกรงเทพมหานครเพราะตวเมองตงอยในทตา มแมน าลาคลองอยรอบ การสญจรนยมใชคลองมากกวาถนน มการขดคลองไวเปนทางสญจรโดยใชเปนคเมองรอบพระนครไปดวย ชาวบานจงนยมอาศยอยในเรอนหรอเรอนแพ เนองจากมความสะดวกในการประกอบอาชพคาขายและอยอาศย ขนนางและขาราชการสมยกอนนยมสรางเรอนแพไวเปนทพกผอนตามรมแมน าเชนกน เรอนแพในอดตยงคงเปนทตนตาของชาวตางประเทศซงไดถกกลาวในบนทกเสมอ (ส.พลายนอย, 2531)

ในอดตเมองรมน าของไทยลวนอดมไปดวยเรอนแพ แมในกรงเทพมหานครจะพบเรอนแพรมคลองผดงกรงเกษม คลองมหานาค คลองโองอาง รมแมน าเจาพระยาเชงสะพานกรงธนกจะพบเรอกระแซง เรอเอยมจนเตมไปหมด ในพนทตางจงหวด เชน อยธยารมแมน าปาสก พษณโลก นครสวรรค ฉะเชงเทรา อทยธาน ลวนอดมไปดวยแพรมน า เกาะตวกนเปนกระจกบาง เรยงตวไปตามยาวสองฝงแมน าบาง แตในปจจบนเรอนแพพนทตางๆลวนหายไปตามกาลเวลาและตามความแปรเปลยนของสภาพเศรษฐกจและสงคม ซงยงคงหลงเหลออยเพยงบางกลมอนเปนเรอนแพทมชวตจรง ไมใชเรอนแพเพอการทองเทยวอย 2 แหลง คอ หมบานแพทแมนาสะแกกรง จงหวดอทยธาน และแถบแมน านาน จงหวดนครสวรรค แตเรอนแพแมน านาน จงหวดนครสวรรคมแนวโนมวาจะหมดไปเพราะสวนใหญเปนผทมาเชาพกอาศย มใชผทเปนเจาของแพ แตทอทยธาน เปนหมบานลอยน าทมขนาดใหญกวาทอน ซงนบวาเปนชชนลอยน าทนาสนใจทงแงประวตความเปนมา วถชวต และลกษณะทางกายภาพของเรอนแพ ตลอดจนแนวโนมในอนาคต วถชวตของหมบานลอยนาของแมนาสะแกกรงน เปนวถชวตทมความตอเนองมาเปนระยะเวลานาน มความผกพนกบสายนาและพนทบนบกอยางเปนวฏจกร มความรกและความเอออาทรระหวางกนอยางอบอนทงทเปนเครอญาตจรงและเครอญาตสมมต เปนชวตทเรยบงายและเปนสขแบบไทยๆ (อรศร ปาณนท, 2550)

สำนกหอ

สมดกลาง

11

เรอนแพเปนหนงในสถาปตยกรรมไทยทมการถายทอดวถชวตออกมาเปนสงกอสรางไดอยางตรงไปตรงมามากทสด หนาตาของเรอนแพไมตางจากบานบนบก เรอนแพกคอบานพนถนทลดทอนรายละเอยดและโครงสรางเพอใหมน าหนกไมหนกเกนกวาททนลอย (หรอทมชอเรยกเฉพาะวาลกบวบ) จะรบได เมอลกบวบทนยมใชกนมากทสดทาจากไมไผจานวนมากทมดรวมกนไวเรอนแพทสรางกมขอจากดเพมขน ชาวไทยมอญทอาเภอสงขละบรสรางเรอนแพของตนขนบนลกบวบไมไผ ผนงเปนฝาสานไมไผบนโครงสรางไมทเรยบงาย ประกอบขนเปนหองทใชอยอาศยหองเดยวทมหองนาและชานเลกๆประกบเขาไปดานขาง โดยทหลงคาแผนสงกะสและมทอนไมยดอยดานบนเพอเพมความแขงแรง แพแตละหลงมพนทลกบวบรอบบานใหใชงานอยเลกนอยเทานนการใชสอยกตองใชอยางคมคาทสด ใชตากผา เลยงตนไม เลยงสตว วถชวตทผกกบน าโดยรอบ สรางสถาปตยกรรมสดคมชนดนขนมา ทงหมดคอสงทชาวเรอนแพแลกกบการใชชวตอยบนน าทพวกเขาใชทามาหากน (ปตพงษ เชาวกล, 2555) ซงสอดคลองกบทวตยา ปดตงนาโพธ (2554) อธบายไววา เมอพจารณารปแบบสถาปตยกรรมลอยน า และเคลอนทแนวราบตามทศทางของน าได เรอนแพนาจะเปนตวอยางทเหนไดชด ทมความยดหยนในการเคลอนตวทางแนวราบในบรบทของเมองไทยและมความพเศษทสะทอนภมปญญาทองถนในหลายดาน ไมวาจะเปนวสดทใชในการกอสรางทมน าหนกเบาและทนสภาพความชนได โดยเฉพาะลกบวบลาไมไผทชวยในการยกและลอยตวไดตามระดบน าทเปลยนแปลง โครงสรางและรปทรงของหลงคาจวทมความชนเพยงพอตอการระบายน าฝน และมชายคายนยาวเพยงพอตอการกนแดดกนฝน การออกแบบพนทวางในลกษณะชานทมความยดหยนในการใชงานไดอเนกประสงคและสามารถใชเปนแนวสญจรเชอมตอกบเรอนแพหลงอนๆทสรางตอเตมทหลงได ความพเศษของเรอนแพไมไดสะทอนออกมาใหเหนเฉพาะเชงกายภาพ แตการอยอาศยของผคนทมชวตผกพนกบสายน าเปนเสนหของสถาปตยกรรมลอยน าของไทยทลมลกกวาสถาปตยกรรมลอยน าในโลกตะวนตก สนทรยภาพในการดาเนนชวตของมนษยทพงพาอาศยธรรมชาต สะทอนใหเหนจากการดาเนนชวตของชาวแพตงแตเชาจรดเยน การทามาหากน การทาประมง การทากระชงปลา การใชน าประกอบในการหงหาอาหาร การใชน าในการอปโภคบรโภค การทาสวนลอยน า การปลกพชผกสวนครวบนชายตลง เปนภาพวถชวตของผคนทผกพนกบสายนา

วระ อนทะพง (2550) อธบายวา ขนาดของเรอนแพจะมความกะทดรด มพนทชานเลกๆอยดานหนา บางเรอนจะมระเบยงแคบๆเปนทางเดนรอบ การวางตวเรอนจะหนดานสกด หรอดานแคบเขาหากระแสน า ดานกวางของเรอนแพจงเปดสชายฝง การใชพนทภายในเรอนเปนแบบเปดโลงปรบเปลยนการใชสอยได สวนกนหองจะใชในการหลบนอนถดมาจะเปนสวนครว โดยจวแรกจะเปนพนทคาขายทางนา การขยายตอเตมกจะวางจวเรยงรายขนานตามแนวจวเดม

สำนกหอ

สมดกลาง

12

การดารงชวตบนเรอนแพ ซงเปนเรอนลอยนามขอจากดหลายประการ โดยเฉพาะพนทใชสอย ซงตองมขนาดเลก และประหยดพนทใหมากทสดเพอใหตวเรอนมน าหนกเบาทสดทเทจะทาได ดงนนการอยแบบโถงโลงจงเปนหวใจของหารอยแพ การใชสอยทกอยางทเปนพนฐานของการดารงชวตจะรวมอยในโถงอเนกประสงค เชน สวนพกผอน ดโทรทศน รบแขก ทานอาหาร บางครงสวนทเปนครว และสวนนอนของลกชายหรอแขกผมมาเยอนกรวมอยในโถงนดวย ในลกษณะการดารงชวตแบบน คาวาสวนตวดจะหางไกลจากวถชวตเปนอนมาก ชาวแพไมเคยทกขรอนกบเรองความเปนสวนตวเลย เพราะเปนชวตทอยกนแบบเครอญาตและการอยทเอออาทรซงกนและกน ชาวแพจะดแลกนและกน บางเรอนมแตคนแกจะอยจะทาอะไรเองกลาบาก เคยใชวธบงปนอาหารการกนใหผเฒาขางเคยง โดยการเอาขาวและกบใสชามอางลอยน าไปใหผเฒาแพขางเคยง ซงเปนการดารงชวตทมสงคมใกลชดอยางมาก แมไมใชญาตพนองจรงๆกตาม ในสวนพนททาครวของชาวแพมหลากหลาย บางเรอนทาครวกนอยางเปนลาเปนสนกจะมแพครวแยกออกจากแพนอน บางเรอนมแคเตาหงตมวางขางแพเทานน แตสวนใหญพบวาครวมกจะอยในมมหนงของโถงททางานสะดวก ไมตองพะวงกบสภาพดนฟาอากาศภายนอก สวนหองน า ถาไมมเรอนบนบก กจะมสวมตดททายแพหรอแยกแพสวมตางหาก ลกษณะของหองสวมนยมกนเปนหองเลกๆตอจากแพ ในสวมจะเจาะชองขบถายลงนาโดยตรง แตในปจจบนทางเทศบาลจดทาสอมสวมทถสขลกษณะใหชาวแพเชาเปนรายเดอนสามารถลากจงไปมาไดสะดวก และสาหรบการอาบน ามกนยมอาบบนแพแบบตกอาบและมกอาบตอนพลบคา (อรศร ปาณนท, 2550)

1.1 ลกษณะทางกายภาพของเรอนแพ อรศร ปาณนท (2538) ไดลาวถงการแบงประเภทของเรอนแพ ซงสอดคลองอกบสเมธ ชมสาย (2529) และฤทย ใจจงรก (2539) สามารถสรปการแยกประเภทของเรอนแพได 2 วธการ ดงน

1.1.1 การแบงประเภทจากลกษณะทางกายภาพของอาคารเรอนแพ ซงสามารถแยกไดเปนเรอนแพแบบเรอนไทยทรงภาคกลาง ซงมปานลมชนมเหงาและแบบหางปลา เรอนแพแบบเรอนปนหยามนลา เรอนแพแบบเรอนเครองผก และเรอนแพแบบเครองสบไมจรงแบบชาวบาน

1.1.2 การแบงประเภทจากลกษณะการใชสอยของเรอนแพ ซงสามารถแยกไดเปนเรอนแพพกอาศย เรอนแพคาขาย ซงรวมทงโกดงเกบสนคาทเปนผลผลตทางการเกษตร ซงในแตละประเถทของอาคารเรอนแพ ไมวาจะแบงจากลกษณะทางกายภาพหรอลกษณะการใชสอยกมโครงสรางและสวนประกอบของอาคารทเหมอนกน แยกออกเปน 2 สวนคอ โครงสรางสวนแพ และโครงสรางสวนตวเรอน สวนแรกโครงสรางสวนแพจะมทนลอยน าและอยบรเวณสวนลางซง

สำนกหอ

สมดกลาง

13

ทาหนาทในการรบน าหนกของตวเรอน มลกษณะคลายฐานรากแตสามารถลอยน าได ในสวนนสามารถแยกประเภทได 3 ประเภทโดยแบงจากวสดทใชสราง ดงน ทนแบบเรอโปะ เรอโปะคอเรอปะเภทหนงทใชเปนทนรองรบเรอนแพ ลกษณะของเรอโปะคอเรอไมรปทรงสเหลยมคางหม มดานคขนาดดานแคบอยในน าและดานกวางอยบนบก มโครงภายในแบบกระดกงเรยกวากงตงและกงนอน ตไมแผนปดรอบ 3 ดานและหวทาย ดานบนยาชนกนซมและบดวยสงกะสแผนเรยบบดกรรอบกนนาซมอกชนหนง เรอโปะแตละลาสามารถสรางกวางยาวไดตามความพอใจของเจาของแพ แตขนาดมาตรฐานทนยมใชอยทความกวาง 1.20-1.50 เมตร ยาว 3.50-4.00 เมตร ลกประมาณ 1.00-1.20 เมตร เรอนแพแตละหลงมหโปะอยดานขางและทายขางละคเพอสะดวกในการขนยาย การกอสรางเรอโปะจะเรยงตามแนวขนานกบลาน า เวนชองวางระหวางเรอโปะแตละลาเลกนอยเพอใหลมพดผานใตเรอได ซงจะไมทาใหสวนหวและทายของโปะมพนทหนาตดทตานลมมากเกนไป ตวแพจะมคานใหญตยดโปะเขาดวยกน และคานดงกลาวสวนใหญจะใชไมหนาตดกวางหรอเสาขนาด 4 นว วางนอนเพอใชเปนตวรบน าหนกถายจากเรอนและใชเปนตวยดเสาเรอน ซงตองทาการบากเขาลนใหแนนหนาดวย สวนตวเรอนดานบนเมอวางเสาเขากบคานของโปะ การกอสรางกเหมอนกบเรอนไทยบนบกทกประการ ทนลกบวบไมไผ ลกบวบไมไผมลกษณะเปนไมไผทมดรวมกนเปนฝอนๆ ฝอนหนงประมาณ 40-50 ลาเปนลกบวบขนาดเลก และ 60-100 ลาเปนลกบวบขนาดใหญ ลกบวบนมหนาททาใหแพลอยไดเหมอนเรอโปะแตมราคาทถกกวามาก แพแตละแพอาจจะใชลกบวบถง 10 มด ถาเปนแพขนาดใหญลกบวบหลายมดจะถกตกรองใหอยรวมๆกน และยดตดกนดวยลวดมดแบบขนชะเนาะ ดานบนตคานรอบและคานซอยเปนชวงๆ เพอใชเปนฐานรบน าหนกของตวเรอนดานบน แพลกบวบราคาถกกวาเรอโปะ แตอายการใชงานสนกวามาก ตองมการปรบเปลยนลกบวบบอยๆเพอใหแพไดระนาบ เนองจากเมอใชงานนานขนลกบวบจะจมนาทาใหระดบของลกบวบไมเทากน

ภาพท 1 แสดงลกษณะของทนลกบวบไมไผ ทมา: บลอกแกง, เรอนแพ, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจากhttp://www.bloggang.com/mainblog.php?id=loongadd&month=29-02-2008&group=9&gblog=10

14

ทนแทงกคอนกรตทนประเภทนพบเหนในปจจบนมลกษณะคลายทนเรอโปะขนาดใหญทกลวง ภายในมอากาศ ทนประเภทนเปนทนททนทานแตราคาแพงกวาประเภทอนๆมาก ซงโดยทวไปจะใชสาหรบโปะขนลงเรอมากกวา

สวนทสองคอโครงสรางสวนตวเรอน ฤทย ใจจงรก(2539) ไดอธบายไววาโครงสรางสวนตวเรอนจะมการแบงสวนยอยๆไวดงน

สวนโครงสรางและหองภายในเรอนแพ โครงสรางของเรอนแพเหมอนกบเรอนไทย แตการยดของตวไมไมตรงแนน ปลอยใหทกจดขยบเขยอนไดเลกนอย เรอนแพหลงหนงมขนาดยาว 2 หอง คอ 2 ชวงเสาหนาแพ แตทเปนเรอนแพขนาดใหญทาหนาแพยาวขนาด 3 ชวงเสา หรอยาว 3 หองกม โดย สเมธ ชมสาย ณ อยธยา (2529) ไดอธบายเพมเตมไววา ทาตวเรอนประธานเปนรปทรงคลายกลองสเหลยมผนผา ทาหลงคาทรงจวคลมอยขางบน เรอนแพทางดานจวทงสองขางจดเปนดานหวและทายแพ หนาแพนนอยทางดานยาวของตวเรอนซงหนออกสแมน า ขางหนาเรอนแพ ตอพนออกมาเปนระเบยงแลนยาวตลอดหนาเรอนแพ มหลงคาตอจากชายคาเรอนลาดลงคลมเหนอพนทสวนระเบยงนดวย หนาระเบยงนยงตอพนทาเปนชายแลนยาวตลอดหนาระเบยง แตไมทาหลงคาถาวรปองกนคมแดดฝน แตจะใชแผงทาดวยลาแพน หรอใชสงกะสแผนเขากรอบไมรปสเหลยมผนผาแลวแตขนาดความกวางของหนาเรอนแพ แผงนแขวนเรยงกนอยใตชายคาระเบยง ปกตหอยลงปดหนาเรอนแพเสมอนเปนฝาประจาดานหนา ถาตองการเปดกใชไมค าตนแผงเปดขนเหมอนกบบานกระทงหนาตางเรอนเปนเครองปองกนแดดและฝนใหแกพนทตรงชานในเวลาทตองการใชงานตรงชานนน หรอมกจะเปดทงไวทงวนเพอรบลม ทางดานหลงเรอนแพกตอพนออกไปเปนระเบยงมหลงคาคลมเชนเดยวกนกบระเบยงทางดานหนาเรอนแพ เรอนแพมกปพนเรอนและพนระเบยงหนาหลงระดบเสมอกนไมลดระดบพนระเบยงตากวาพนเรอน สวนพนชานนนทาระดบตากวาพนระเบยงประมาณ 1 คบ รปลกษณะของเรอนแพตามทกลาวมา เปนลกษณะของเรอนแพทใชเปนทอาศยสาหรบครอบครวเลกๆ อาจจะมการทาเรอนขนาดเลกตอออกไปจากรมระเบยงตอนหลงของเรอนแพ เรอนเลกหลงนขนาดยาวเสมอกนกบตวเรอนประธาน ทาหลงคาทรงจว ตดปานลมทระหวางชายคาเรอนหลงเลกตดตอกนกบชายคาระเบยงหลงใหญ ทารางรบน าฝนถายออกไปตกขางนอกแพทงสองขาง เรอนหลงเลกซงตงอยบนแพทางดานหลงเรอนแพประธานน เรยกวา พวง มกใชเปนครวไฟแยกตางหากออกจากระเบยงหลงแพ เรอนแพคแฝด เปนเรอนแพขนาดใหญขน คอทาเปนเรอนสองหลงทอดขนานคกนโดยมรางระบายนาฝนอยระหวางกลางชายคา เรอนแพประเภทททาเรอนแฝดเชนนมเนอทภายในเรอนกวางขวางขนกวาเรอนแพประเภทแรก เรอนแพแฝดนยงทาเรอนหลงเลกทเรยกวา พวงอยตอออกไปทางดานหลงระเบยงไดอก

15

ภาพท 2 แสดงลกษณะพนทใชงานภายในของเรอนแพ ทมา: บลอกสปอรต, ทรปในตานาน สถาปตยกรรม 54 , เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจากhttp://rakcoco.blogspot.com/2011/08/54-1.html

ฝาผนงเรอนแพ ตวเรอนทวไปเปนเรอนฝากระดาน ดานหนาของเรอนแพเปดโลงตลอด ใชเปนทเกบสนคาและบรการแกลกคา เรอนแพลกษณะเชนนดานหนาของฝาทาเปนแบบบานเฟยมทพบเกบไดหรอไมกทาเปนฝาแบบหนาถง และอกแบบหนงคอเปนแบบฝากระทงโดยใชไมค า

ภาพท 3 แสดงตวอยางฝาเรอนแบบบานกระทงโดยใชไมค า ทมา: บลอกสปอรต, ชมชนเรอนแพ จงหวดอทยธาน, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจาก http://kodomorut.blogspot.com/2011/08/blog-post_30.html

16

ฝาหนาถงของเรอนมอยดวยกนหลายแบบ โดยมกนยมทาเปนฝากระแชงออนหรอฝา

ขดแตะมน าหนกเบาและสามารถเปดเปนบานกระทงได ตอมาไดมการเปลยนไปเปนฝาถงบาน

เลอนซงสามารถถอดออกไดหลงคา

เรอนแพรนเกาสมยรชกาลท 5 จะมงดวยจากและแฝก ภายหลงในสมยรชกาลท 7 ลงมา

นยมมงสงกะส คนทอาศยอยตามเรอนแพหนมานยมใชสงกะสมงหลงคาเรอนแพแทจากเนองดวย

การมงจากจะตองเปลยนบอยๆ การใชสงกะสสาหรบแพมความจาเปนเนองจากนาหนกเบา อกอยาง

หนงลมแรงจากแมน าไมตลบหลงคางายๆ หลงคาเรอนแพไมเคยมการมงหลงคาดวยกระเบองดน

เผา เคยมแตมงหลงคาดวยกระเบองไม เนองจากกระเบองดนเผามน าหนกมาก ซงจะเพมน าหนก

มากขนทาใหแพทหนนเรอนอาจไมพอทจะรองรบใหเรอนตงอยได อกประการหนงคอเรอนแพไม

มเสาหยงลงในดนเหมอนเรอนทปลกอยบนบกทาใหมการโคลงไหวอยเสมอ หากสวนหลงคามง

ดวยกระเบองหนกกวาเรอนแพ ยอมเสยการทรงตวทาใหเรอนแพพลกคว าได และไมนยมทาทรง

หลงคาสงชน ทงนเพอมใหตานลมเมอมพายแรงซงอาจพดปะทะทาใหเรอนแพโคลงหนกเปน

อนตราย เรอนแพแตละหลงจะปกระดานเลยบดานขางนอกเรอนทงสองขางสาหรบเปนทางเดนจาก

หวชานออกไปทางดานหลงแพได ปตพงษ เชาวกล (2555) ไดอธบายลกษณะเดนของเรอนแพ 7

อยางเพมเตมไวดงน

พนเรอน สวนใหญใชไม เชนไมเนอแขงหรอไมไผ ขนาดยงเลกยงใชลกบวบในการทา

นอย

ลกบวบ สวนประกอบสาคญททาใหเรอนแพลอยในน าไดเมอกอนนยมใชไมไผเพราะ

ราคาถก และหางาย แตมปญหาเรองผกรอนงาย ตองเปลยนทก 3-5 ป ปจจบนหนมาใชทนเหลกกน

มากขน แตมราคาแพง

หลงคา ตองเปนวสดน าหนกเบาสวนใหญใชสงกะส หญาแฝก บางใชซเมนตใยหน

ชาน มประโยชนหลายอยางสาหรบชาวแพ เชน เกบของ ตากผา เลยงสตว บางตอ

ออกไปเปนกระชงเลยงปลา บางตอออกไปทาสวนลอยนาเพอปลกพชอยางใบเตยหรอผกบง

ชองเปด ตองเปนกลไกงายๆ แตตองสามารถทนลมแรงในแมน าในฤดลมไดมหลาย

หลงทเรอนแพในชมชนสะแกกรงนยมใชบานกระทงบานใหญ

17

ผนง สรางจากวสดน าหนกเบาเชนกนสวนใหญใชไมเนอแขง บางครอบครวทมงบ

นอยใชผาใบพลาสตก วสดอกอยางทนยมคอ ไมไผทนามาจกสานกนเปนลวดลายเพราะหาไดงาย

ในทองถน

หองน า เมอกอนสรางขนงาย ๆ จากไม ชาวแพขบถายลงแมน าโดยตรง ปจจบนม

หนวยงานตางๆดแลใหถกสขลกษณะโดยบงคบใหมถงปฏกล บางจงหวดมการสรางหองน าลอยน า

จาก pvc แจกใหชาวแพ

พนทใชสอยภายในเรอนแพในแตละประเภทของอาคารเรอนแพไมวาจะแบงจากลกษณะทางกายภาพหรอลกษณะของการใชสอยอาคารของอาคารเรอนแพนนมลกษณะการใชพนทใชสอยในเรอนแพทคลายๆกน พนทใชสอยในเรอนแพมทงใชพกอาศยอยางเดยว และใชทาหนาทผสมระหวางพกอาศยและคาขายไปดวยในตว ดงนนพนท!ใชสอยพนฐานของเรอนแพ คอ สวนนอน พกผอน ครว และสวม สวนหองนาไมใชสงจาเปนสาหรบชวตบนแพ เพราะสวนใหญอาบในแมน า ลาคลองทแพตงอยหรอตกอาบเองขางแพ ถาใชพนทเปนสวนคาขายดวยในเรอนเดยวกนจะเปดหนากวางดานขนานกบลาน าเพอใชคาขาย การเปดสวนคาขายเจาของแพจะเปดบานกระทง ซงเดมเปนฝาเรอนใหเปดขนใชเปนกนสาดกนแดดฝนไปดวยในตว เมอถงเวลาเยนเลกขายของแลวกปดกลบเปนผนงของแพตามเดม สาหรบแพทใชเปนรานคาอยางเดยวไมใชทพกอาศย สวนใหญมกมแพพกอาศยจอดอยขางๆ นอกจากการใชสอยพนฐานเทาทจาเปนแลว เมอครอบครวขยายขนเจาของมกตอเตมสวนใชสอยเพมเตม เชน เพมจวของหองนอนขยายจากเดม หรอเพมจวของครว เกบของ และอนๆ

อรศร ปาณนท (2555) ไดอธบายไววา ขอดของสถาปตยกรรมแบบเรอนแพคอ ความยดหยนตอความเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม อยางการขนลงของระดบน าไดเปนอยางด สงทชาวแพตองทาในแตละฤดกเพยงแคปรบความยาวเชอกทผกกบหลกทยดไวกบพนใหเหมาะกบระดบน าในแมน าทแตกตางกนในแตละฤด ในอกมมหนงของสถาปตยกรรมเรอนแพทสามารถยดหยนตวเองใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไปได เมอรวมกนอยเปนชมชนลอยน ากสรางเอกลกษณทนาสนใจขนกบชมชนนน คอระหวางหนานาเมอระดบนาสงและแหลงนามความกวางไปจนสดตลง เรอนแพกจะกระจายตวหางกนออกไป แตละหลงอยใกลกนบาง หางกนบาง จะไปมาหาสกนจะตองใชเรอหรอตองขนฝงมาขบรถบนถนนไปหากน แตเมอถงหนาน าแลง เรอนแพจะมากระจกตวอยบนแผนน าแคบ ๆ ทเหลออยกลายเปนชมชนทอยกนอยางใกลชดแทบจะไมตองใชเรอในการไปมาหากนในชมชน เพราะบานแตละหลงโดนบบเขาหากน ชมชนลอยน าจงเปนชมชนสองฤดอยางแทจรง

18

ภาพท 4 แสดงลกษณะการกระจายตวของเรอนแพในลมแมนาสะแกกรง จงหวดอทยธาน ทมา: บลอกสปอรต, ชมชนเรอนแพ จงหวดอทยธาน, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจาก http://kodomorut.blogspot.com/2011/08/blog-post_30.html

จากกรณศกษาชมชนลอยน าขนาดใหญในลมแมน าสะแกกรงจงหวดอทยธาน อณณพ

เสมยนหราย(2540) ไดอธบายไววา จากลกษณะทางกายภาพของสภาพภมประเทศของแมน าสะแกกรง จงหวดอทยธาน โดยไดรวมสายน าจากคลองระแวงกบแมน าสะแกกรงกลายเปนคงน าขนาดใหญทางตอนเหนอ แลวทอดตวคดโคงลงทางทศตะวนตกเฉยงใตระยะสน ๆ กลายเปนแมน าสะแกกรงโดยทอดยาวเรอยลงมา ลกษณะของภมประเทศดงกลาวมการสรางเรอนแพเปนแนวยาวตามสองฟากฝงของแมน า ตงแตสวนเหนอจรดสวนใต โดยมการแบงกระจายกลมเรอนแพเปน 3 สวน คอ กลมบรเวณตอนเหนอ การตงอยขอเรอนแพจะกระจายตวอยางหลวม ๆ ทงระยะหางของแตละเรอนเรอยลงมาจนใกลถงตอนกลางกจะมการตงอยของเรอนแพทมระยะประชดมากขน กลมท 2 คอกลมบรเวณตอนกลาง บรเวณนมการตงอยของเรอนแพคอนขางหนาแนน ในระยะประชดสามารถเดนลงจากเรอนแพหนงไปยงอกเรอนแพหนงได ตอจากบรเวณดงกลาวเปนกลมเรอนแพทตงเชอมลงมายงตอนใต ซงสวนนจะอยกนอยางกระจายตว แตไมหางกนมากนก และหางมากขนไปตามลาดบ

การสรางรปทรงของเรอนแพ สรางโดยมลกษณะทางกายภาพ ดงน เปนเรอนสาเรจรป สรางดวยไมจรง การสรางเรอนใหมขนาดความกวางเทาใดขนอย

กบความตองการของผเปนเจาของ ถาตองการใหมขนาดใหญกวางขน กจะมการสรางลกบวบวางเรยงจานวนแตละชวงขามากขน สวนมากจะเพมความยาวาในแนวหลงตามแนวจานวนลกบวบ ตวอาคารมกสรางเปนชวงตอกนมาตามแนวขนานกนของสนหลงคา เชน เรอนแพหลงคาแฝดและเรอนแพหลงคาจว 3 ชวงหลงคา เปนตน

19

เรอนแพสามารถตงอยบนพนน าไดโดยการสรางทนรบรองตวอาคาร คอแพลกบวบ โดยการนาเอาไมไผมามดรวมกนดวยเชอกหรอลวด แพหนงอาจจะใชลกบวบประมาณ 3-5 ลก ลกหนงจะใชไมไผประมาณ 80-150 ลา ขนอยกบขนาด และนาหนกของอาคาร

แผนผงของเรอนแพไมนยมสรางอาคารแนวยาวเพราะจะทาใหเปนจดออนในการทรงตวจงมกสรางกนเปนหลง ๆ ไปตามแนวการวางลกบวบตงขนานไปกบลาน าตามแนวการไหลของแมนาโดยจะเหนจวหลงคา และทนบวบขนานกนไปตามแนวยาว หนาแพจะหนสลาน าและทายแพจะหนสรมตลง ผงพนเรอนแพเปนรปสเหลยมผนผาโดยมกจะแบงตวเรอนเปน 2 สวนใหญๆ คอ สวนหนาแพหรอชานตดสวนอเนกประสงคของตวเรอน กบสวนทายแพหรอสวนนอน โดยการกนสวนปดลอมเปนประตกนหองบงแยกสวนชดเจน อาจมการสรางหองครวทาเปนหองเลก ๆ อยดานหนาแพดานใดดานหนง รอบตวเรอนแพจะมระเบยงเปนทางเดนรอบอาคารและตอบนไดเปนทางเชอมสาหรบเขาออกจากฝงสเรอนแพ

ภาพท 5 แสดงสวนครวภายในเรอนแพ ทมา: บลอกสปอรต, ชมชนเรอนแพ จงหวดอทยธาน, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจาก http://kodomorut.blogspot.com/2011/08/blog-post_30.html

20

รปทรงของเรอนแพ เปนอาคารรปสเหลยมผนผาสามารถแบงไดเปน 3 ลกษณะ คอ เรอนแพเดยว คอเรอนแพทมหลงคาอนเดยว มหอง ๆ เดยว มขนาดเลกมพนทจากด

มาก ผอยอาศยมกมฐานะคอนขางยากจนหรอปานกลาง มจานวนสมาชก 3-4 คน สามารถแบงเปนแบบยอย ๆ ไดอก คอเรอนแพเดยวจวธรรมดา คอเรอนแพทมหลงคาจวเดยว มหองเดยว ทรงมนลา และหนาจวปาน เปนแพทมขนาดเลก พนทใชสอยมขดจากด ในตวเรอนแบงพนทในการใชประโยชนโดยรวมได 2 สวน จากการทมการสรางฝากนสวนทายแพเปนสวนปดลอมชดเจนสาหรบเปนหองนอน หองแตงตว กบสวนโถงมขนาดกวางใหญกวาอยบรเวณหนาเรอนแพสาหรบทากจกรรมตาง ๆ และเรอนแพเดยวมหองพะไลคอเรอนแพทมลกษณะเหมอนแบบแรก แตมหองระเบยงเพมขนในสวนหนาแพใชเปนสวนอเนกประสงค อาจมการสรางชายคายนยาวออกมาปดเพอกนแดดกนฝน

ภาพท 6 แสดงลกษณะเรอนแพเดยว ทมา: บลอกสปอรต, ชมชนเรอนแพ จงหวดอทยธาน, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจาก http://kodomorut.blogspot.com/2011/08/blog-post_30.html

เรอนแพหลงคาแฝด คอเรอนแพทมหลงคาจวหรอมนลาตอกน 2 ชวงหลงคา แพประเภทนนยมสรางเปนทอยอาศยกนมาก เพราะมขนาดและรปรางพอเหมาะ อาจมการสรางหองพะไลเชอมตอดานหนาแพ หรอไมมหองพะไล พนทใชสอยมทขนาดกวางมากกวาเรอนแพเดยว แตลกษณะการแบงสวนมความคลายคลงกน แตจะมการสรางหองครวอยดานใดดานหนงของสวน

21

อเนกประสงคดานหนาแพ สาหรบแพทมการสรางหองพะไลมกจะสรางหองครวไวเชนกน หรอไมกใชรวมกบสวนอเนกประสงคดานใดดานหนง

เรอนแพหลงคาจว 3 ชวงหลงคา คอเรอนแพทมหลงคาจว 3 ชวงหลงคา และเรอนแพทมหลงคาทรงมนลา 1 ชวงกบหลงคาจว 2 ชวงหลงคา มทงทรงจวสงและจวปานธรรมดา แพชนดนมขนาดของเรอนกวางใหญกวาเรอนแพชนดอน ๆ ทาใหมพนทใชสอยทากจกรรมกวางขน มกเปนเรอนของครอบครวใหญ มฐานะคอนขางด การแบงสวนเปนหองอยางชดเจนมเพยงสวนของหองนอน และสวนของหองโถงใหญเปนสวนอเนกประสงค สาหรบสวนครวมกใชรวมกบสวนอเนกประสงคดานใดดานหนงของหนาแพ หรอสรางหองครวโดยกนฝาในสวนอเนกประสงคดานใดดานหนงเชนกน ไมพบวามการตอพะไลออกมา

ภาพท 7 แสดงลกษณะเรอนแพ 3 ชวงหลงคา ทมา: โอเคเนชน, ลองเรอชมเรอนแพ แมนาสะแกกรง, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจาก http://www.oknation.net/blog/print.php?id=398347

การลดระดบมเพยงในสวนดานหนาเรอนแพ โดยการสรางแพลกบวบเปนสวนชานเชอมตอโดยการลดระดบลงจากหนาแพในสวนอเนกประสงค สาหรบเปนสวนซกลาง อาบน า ตากผา สรางกระชงเลยงปลา และจอดเทยบเรอพายหรอเรอยนตทใชเปนยานพาหนะ

หองสขา สวนใหญจะสรางเปนสวนแยกออกจากตวเรอนแพ ตงอยบนระเบยงทางเดนรอบแพดานทาย ดานหนงแยกกบสะพานเชอมตอ มขนาดความกวางเทากบความกวางของทางเดนรอบแพ สงประมาณพอคนยนได การสรางสรางโดยใชสงกะสตตะปตดกบโครงสรางไมแบบงายๆ มประตทางเขา หลงคาสงกะส ภายในมการเจาะชองหรอใชคอหานสาหรบขบถายลงสแมน า อก

22

ลกษณะของหองสขาคอ สวนทอยภายในตวเรอนแพโดยการกนฝาปดลอมมขนาดความกวางมากกวาแบบแรก ภายในมการเจาะชองสเหลยมขนาดพอเหมาะสาหรบขบถายลงแมน าเชนกน การขบถายโดยใชสวมในลกษณะดงกลาวไมถกสขลกษณะทาใหเกดความสกปรกกบแมนา

โครงสรางของเรอนแพใชไมจรง เชน ไมสก ไมมะเดอ ทงหลงเปนสวนประกอบโครงสรางหลงคา ประตหนาตาง เพดาน เสา ฝา พน คาน อปกรณยดโครงสรางดวยนอตและตะปหรอมการเขาเดอยบาง สาหรบแพลกบวบใชไมไผสสกขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 7-9 เซนตเมตรในสวนขอไผทกวางทสดยาวประมาณ 7-10 เมตร

ปจจบนพบวามการสรางเพดานโดยใชแผนกระดานทมความหนาไมมาก น าหนกเบาปดโครงสรางหลงคาทงหมด ซงเรอนแพบางหลงและเรอนแพในสมยโบราณไมมการสรางฝาเพดานจะเหนโครงสรางหลงคาภายในไดชดเจน ฝาผนงของตวเรอนมการใชไมกระดานไมหนาตเปนฝากบคราวไมตามแนวตงหรอแพงนอนตอแผนระหวางแผนกระดาน หรอสรางฝาไหลในสวนหนาแพสาหรบระบายอากาศและเปนชองแสง ฝาภายในเรอนแพเปนฝาเฟยมหรอประตบานพบ ปดเปดกนระหวางหองนอนกบระเบยงดานหนาในสวนอเนกประสงค เรยกวาฝาประจนหอง

เสาทใชสรางเรอนเปนเสาไมจรงมความแขงแรงทนทาน เชน ไมสก ตงสลกกบคาน พนใชไมกระดาน เชน ไมสก ยาวตลอดชวงหองเรอนแพ วางบนคานใชตะปตยดกบคานเพอไมใหเคลอนตวได นอกจากนนเรอนแพยงมสวนสาคญนนคอสวนแผงคาหรอบานกระทง ตดอยสวนหนาใตหลงคา ดานบนมบานพบ ยดตดกบไมคราว กระทงค าโดยใชไมขนาดเลกคายนกบรไมเพอตงบานกระทง

การกอสรางเรอนแพ เรอนแพถงแมจะมลกษณะรปทรงคลายกบบานบนบกอยบาง สาหรบรปทรงของเรอน

และลกษณะทปรากฏในพนททตงอย ไมไดอยบนบก ซงเปนพนดน สามารถตฐานราก คอเสาทมความมนคงแขงแรงซงเปนโครงสรางหลกสาคญ สวนเรอนแพเมอตงอยบนน า ดงนนจงตองมฐานรากทตางไปจากบนบก ตองอาศยทนลอยทสามารถรบน าหนกของตวเรอน ขาวของเครองใช และผ อยอาศยได ทนลอยของเรอนแพในลมแมนาสะแกกรงจากการสารวจพบวาใชลกบวบไมไผแทบทกหลงคาเรอน สวนโครงสรางและสวนประกอบอนๆกใชแตกตางกนตามแตละหลง แตจะใชไมทมความคงทนตอดนฟาอากาศเปนสาคญ โดยมากนยมใชไมสก เพราะมความคงทนน าหนกเบา และปลวกไมสามารถกดเนอไมได

ในองคประกอบของโครงสรางตางๆของเรอนแพจะมการเลอกวสดใหเหมาะสมตามสภาพความตองการทตางกนออกไปตามยคสมยจนปจจบนพบวามการเลอกใชวสดตางกนไปในสวนโครงสรางหลก คอ ไมไผเปนโครงสรางของลกบวบ ไมเนอแขงเปนโครงสรางสวนคาน พน

23

เสา และโครงสรางตวเรอน สงกะสเปนโครงสรางใชมงหลงคา และใชตะปและนอตสาหรบยกตอกโครงสรางตางๆ

การกอสรางเรอนแพมลกษณะคลายกบการสรางเรอนบนบก ตางกนตรงใชฐานรากเปนทนลอยลกบวบ ซงตองสรางโครงขาเปนกรอบยดใหลกบวบตงอยและตหรอเจาะคานเพอตงเสาและวางพน สวนของตวเรอนเมอตงเสาแลว การกอสรางกมลกษณะงายๆเชนเดยวกบเรอนบนบก สวนประตหนาเรอนแพจะใชบานกระทงเปนสงกะสตบนโครงสรางไมงายๆ ยดดวยบานพบดานบนขอปดเปด และยดดวยไมค า ขนตอนตางๆในการสราเรอนแพมดงน

ขนโครงสรางสวนกรอบยดลกบวบของคาน คานพลาง และขากอนบนบกโดยใชนอตยดเพราะตองการความแนนหนา

มดแพลกบวบอยางหลวม ๆ บนน า โดยวางไมไผสลบหวทายเพอใหเกดความสมดลยในการลอยตว

วางโครงสรางบนลกบวบใหอยในกรอบขาแตละชวง กรองหนาลกบวบ โดยใชไมไผขนาดพอเหมาะวางขวางดานบนลกบวบยาวในชวงขา

หนงๆ และมดยดดวยเชอกสายไฟหรอลวด เพอใหลกบวบไมขยบเขยอนเวลาเหยยบ ใสไมคาน คานพลาง บนลกบวบ วางบนคานตตะปยด ตงเสาบนคาน ถาคานมขนาดใหญจะเจาะคานเปนรขนาดเทากบโคนเสาทถากเปนหว

เทยน เพอใสวางลงในคาน หรอใชเสาตแปะกบคาน ซงสวนใหญจะเปนในลกษณะแบบเสาตแปะกบคานมากกวา

จากนนไปการกอสรางตวเรอนเชนเดยวกบบนบก ใสขอ เตา โบ ดง โครงหลงคา มงหลงคา ตฝา ใสบานกระทง เปนตน

24

ภาพท 8 แสดงการกอสรางสวนประกอบของเรอนแพ ทมา: พกซโปร, สะแกกรง อทยธาน, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจาก http://www.pixpros.net/forums/showthread.php?t=15629

ภาพท 9 แสดงเรอนแพในลมแมนาสะแกกรง จงหวดอทยธาน ทมา: บลอกสปอรต, ทรปในตานาน สถาปตยกรรม 54, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจาก http://rakcoco.blogspot.com/2011/08/54-1.html 2. ขอมลทเกยวของกบกลมเปาหมายของโครงการ

จากการทบทวนวรรณกรรมและเอกสารทเกยวของพบวารปแบบการดาเนนชวตและการทองเทยวเชงอนรกษพบวา กลมเปาหมายของโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษมอายระหวาง 25-40 ป โดยอยในกลมชนชนกลางของสงคม สวนใหญเปนพนกงานบรษทเอกชน ใชเวลาวนวาง

25

ไปกบการเดนหางสรรพสนคา การดภาพยนต เลนอนเตอรเนท ซงหากมเวลาวนหยดเกน 3 วนกจะใชเวลาเดนทางทองเทยวหรอพกผอนตางจงหวด สนใจการสงเสรมการขายของหางสรรพสนคาตางๆ มการคนหาขอมลการทองเทยวจากอนเตอรเนทและนตยสารการทองเทยว สาหรบพฤตกรรมการทองเทยวจะแบงออกเปน 3 ชวงคอ

พฤตกรรมกอนการทองเทยว มการหาขอมลกอนการเดนทางผานทางอนเตอรเนท ขอคาแนะนาจากกลมอางอง รวมถงอานขอมลทบรษททวรจดให

พฤตกรรมระหวางการทองเทยว นกทองเทยวชอบทจะถายรประหวางทาง พรอมทจะปฏบตตามคาแนะนาของมคคเทศก

พฤตกรรมหลงการทองเทยวของนกทองเทยวจะบอกเลาประสบการณใหคนทใกลชดฟง และวางแผนสาหรบการเดนทางทองเทยวในครงตอไป

ดงน นผวจยจงต งเปาศกษากลมเปาหมายหลกเปนบคคลทกลาวมาขางตน และมกลมเปาหมายรองเปนเดกและผสงอายทเกษยณอายแลว เนองจากกลมคนสองประเภทนเปนกลมคนทพบวามแนวโนมสงทจะเจาะกลมตลาดการทองเทยวแบบเปนครอบครว

จากสถตของกระทรวงสาธรณะสขพบวาบคคลวยทางานเปนชวงอายทมความเครยดสงทสด และมแนวโนมวาจะสงขนเรอยๆ โดยเฉพาะพนกงานบรษททตองทางานโดยมพฤตกรรมซ าๆทกๆวน และจงหวดทประชากรมความเครยดสงสดนนคอ กรงเทพมหานคร เนองจากมรปแบบการใชชวตทมการแขงขนทางสงคมทสงกวาจงหวดอน ดงนนบคคลวยทางาน จงมวธจดการความเครยดในหลากหลายรปแบบ โดยหนงในวธการคลายเครยดนนคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงรายไดกลาววา การทองเทยวเปนวธขจดความเครยดของบคคลวยทางานไดด เนองจากไดหนจากบรรยากาศเดมทเปนอย อกทงยงสามารถทาใหประสทธภาพในการทางานหลงจากกลบมาจากการทองทยวดขน

การทองเทยวแหงประเทศไทยไดอธบายวาการทาการตลาดการทองเทยวเชงสรางสรรคพบวา ขณะนเรมมกลมนกทองเทยวเปาหมายทนาสนใจแลว คอกลมนกทองเทยวแบบ Gen-X (กลมนกทองเทยวทมอายระหวาง 34-48 ป) และ Gen-Y (กลมนกทองเทยวทมอายระหวาง 13-33 ป) และกลมนกทองเทยวทเปนผหญงวยทางาน โดยถอเปนนกทองเทยวใหมทคอนขางมคณภาพและคาใชจายมาก อกทงมความสนใจในกจกรรมแปลกใหม และตองการความทาทาย โดยเฉพาะกลมวยทางานจะชอบกจกรรมลกษณะการทองเทยวกงผจญภย

26

3. ขอมลทเกยวของกบโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษและกรณศกษาทเกยวของ การทองเทยวเชงอนรกษเปนแนวความคดทพงปรากฏขนเมอไมนานมาน และยงมการ

ใชคาภาษาองกฤษอนๆทใหความหมายเชนเดยวกน ทสาคญไดแก Nature Tourism, Biotourism, Green Tourism เปนตน อยางไรกตามการทองเทยวดงกลาวลวนแตเปนการบงบอกถงการทองเทยวแบบยงยน (Sustainable Tourism) ซงจากการประชม Globe 1990 ณ ประเทศแคนาดาไดใหคาจากดความของการทองเทยวแบบยงยนวาเปนการพฒนาทสามารถตอบสนองความตองการของนกทองเทยวและผเปนเจาของทองถนในปจจบน โดยมการปกปองและสงวนรกษาโอกาสตางๆของอนชนรนหลงดวย การทองเทยวนมความหมายรวมถงการจดการทรพยากรเพอตอบสนองความจาเปนทางเศรษฐกจสงคมและความงามทางสนทรยภาพ ในขณะทสามารถรกษาเอกลกษณทางวฒนธรรมและระบบนเวศดวย โดยมลกษณะทสาคญคอ เปนการทองเทยวทดาเนนการภายใตขดจากดความสามารถของธรรมชาต และตองตระหนกถงการมสวนรวมของประชากร ชมชน ขนบธรรมเนยม ประเพณ ทมตอขบวนการทองเทยว อกทงตองยอมรบใหประชาชนทกสวนไดรบผลประโยชนทางเศรษฐกจทเกดจากการทองเทยวอยางเสมอภาคเทาเทยมกน และตองชนาภายใตความปรารถนาของประชาชนทองถนและชมชนในพนททองเทยวนนๆ (สถานบนวจยวทยาศาสตรและสงแวดลอม แหงประเทศไทย,2539) สาหรบความหมายของการทองเทยวเชงอนรกษ ไดมบคคลหรอองคกรตางๆใหความหมายและคาจากดความไวมากมาย เปนทยอมรบในระดบหนงและไดรบการอางองถงเสมอ ทสาคญมดงน

Ceballos Lascurain (1991) เปนคนแรกทไดใหคาจากดความของการทองเทยวเชงอนรกษวา เปนการทองเทยวรปแบบหนงทเกยวของกบการเดนทางไปยงแหลงธรรมชาต โดยไมใหเกดการรบกวนหรอทาความเสยหายแกธรรมชาต แตมวตถประสงคเพอชนชมศกษาเรยนรและเพลดเพลนไปกบทศนยภาพ พชพรรณ และสตวปา ตลอดจนลกษณะทางวฒนธรรมทปรากฏในแหลงธรรมชาต เหลานน

Elizabeth Boo (1991) ใหคาจากดความการทองเทยวเชงอนรกษวา การทองเทยวแบบองธรรมชาตทเออประโยขนตอการอนรกษ อนเนองมาจากการมเงนทนสาหรบการปกปองดแลรกษาพนท มการสรางงานใหกบชมชนหรอทองถนพรอมทงใหการศกษาและสรางจตสานกดานสงแวดลอม

The Ecotourism Society (1991) ไดใหคาจากดความการทองเทยวเชงอนรกษวา การเดนทางไปเยอนแหลงธรรมชาต โดยมวตถประสงคเพอการเรยนรถงวฒนธรรมและประวตศาสตรดวยความระมดระวง ไมใหเกดการเปลยนแปลงหรอทาลายคณคาของระบบนเวศและใน

27

ขณะเดยวกนกชวยสรางโอกาสทางเศรษฐกจทสงผลใหการอนรกษทรพยากรธรรมชาต เกดประโยชนตอประชาชนทองถน

Western (1993) ไดปรบปรงคาจากดความการทองเทยวเชงอนรกษของ The Ecotourism Society ใหสนและกระทดรด แตมความหมายสมบรณมากขนคอ การเดนทางทองเทยวทรบผดชอบตอแหลงธรรมชาตซงมการอนรกษสงแวดลอม และทาใหชวตความเปน อยของประชาชนทองถนดขน

The Commonwealt Department of Tourism (1994) ไดใหคาจากดความการทองเทยวเชงอนรกษคอ การทองเทยวธรรมชาตทครอบคลมถงสาระดานการศกษา การเขาใจธรรมชาตสงแวดลอม และการจดการเพอรกษาระบบนเวศใหย งยน คาวา ธรรมชาต สงแวดลอมยงครอบคลมถงขนบธรรมเนยมประเพณทองถนดวย สวนคาวาการรกษาระบบนเวศใหย งยนนนหมายถง การปนผลประโยชนตางๆ กลบสชมชนทองถนและการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

เสร เวชบษกร (2538) ใหคาจากดความการทองเทยวเชงอนรกษวา การทองเทยวทมความรบผดชอบตอแหลงทองเทยว ทเปนธรรมชาตและตอสงแวดลอมทางสงคม ซงหมายรวมถงวฒนธรรมของชมชนในทองถน ตลอดจนโบราณสถาน โบราณวตถทมอยใน ทองถนดวย

จากการใหความหมายและคาจากดความการทองเทยวเชงอนรกษดงกลาวขางตน พอจะสรปไดวาการทองเทยวเชงอนรกษ หมายถง การทองเทยวรปแบบหนงทเกยวของกบการเดนทางไปยงแหลงธรรมชาต และแหลงวฒนธรรมอยางมความรบผดชอบ โดยไมกอใหเกดการรบกวนหรอทาความเสยหายแกทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม แตมวถตประสงคอยางมงมนเพอชนชม ศกษา เรยนร และเพลดเพลนไปกบทศนยภาพ พชพรรณ และสตวปา ตลอดจนลกษณะทางวฒนธรรมทปรากฏในแหลงธรรมชาตนน อกทงชวยสรางโอกาส ทางเศรษฐกจทสงผลใหการอนรกษทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมเกดประโยชนตอชมชนทองถนดวย

3.1 ประวตของการทองเทยวเชงอนรกษในประเทศไทย การทองเทยวเชงอนรกษเปนรปแบบการทองเทยวแบบยงยนแนวคดของการ

ทองเทยวเชงอนรกษไดรเรมขนในประเทศไทยตงแตปพ.ศ. 2519โดยมการนาเสนอแนวความคดนในแผนพฒนาการทองเทยวแหงชาตแผนแรกของไทย แตไมปรากฏรายระเอยดและแนวทางทชดเจน แตเปนการมงเนนในเรองการพฒนาการทองเทยวทงระบบ โดยผลของการพฒนานนมงเนนดานเศรษฐกจเปนหลก

อยางไรกตามภาคเอกชนของอตสาหกรรมการทองเทยวกไดขายสนคาทางดานธรรมชาตเรอยมาในรปแบบของกลมผสนใจพเศษ เชน การเดนปา การดนก การดานา เปนตน จากการจดกจกรรมทองเทยวดงกลาวโดยขาดขอบเขต และปราศจากนโยบายในการควบคมทชดเจนของ

28

รฐบาล จงเปนผลใหแหลงทองเทยวทางธรรมชาตและสภาพแวดลอมเสอมโทรมอยางเหนไดชด ในระยะตอมา

จากผลกระทบดงกลาวจงเปนผลใหอตสาหกรรมการทองเทยวถกโจมตมาตลอดวา เปนสาเหตใหมการใชทรพยากรอยาลางผลาญ เ ปนอตสาหกรรมนอกจากจะทาลายสภาพแวดลอมแลว ยงทาลายสงคมและวฒนธรรม ดงนนการทองเทยวแหงประเทศไทย ในฐานะหนวยงานทรบผดชอบและกากบดแลการทองเทยวโดยตรงจงมการกาหนดนโยบายเพอแกไขปญหาดงกลาว โดยการกาหนดนโยบายการพฒนาและสงเสรมการทองเทยว ป 2540 – 2546 ซงนอกจากนโยบายดงกลาวจะเปนผลใหเกดการทองเทยวควบคกบการอนรกษ อนเปนจดกาเนดของการทองเทยวเชงอนรกษอยางแทจรงแลว การทองเทยวเชงอนรกษยงเกดจากความตองการ 3 กระแส คอ

กระแสความตองการอนรกษสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต ทมขอบขายกวางขวางไปทวโลก ทงในแงการอนรกษในระดบทองถนไปจนถงการอนรกษ ปองกน แกไข วกฤตการณของโลก โดยเฉพาะอยางยง การอนรกษระบบนเวศ เพอคงความหลากหลายทางชวภาพ

กระแสความตองการของตลาดการทอง เ ทยว ในดานการเ รยนรหรอมประสบการณดานสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต เปนความตองการทมมากขนในหมนกทองเทยว และในทกสวนของสงคม เพอใหผเกยวของมความรและความตระหนกในการอนรกษสงแวดลอม กระแสนจงกอใหเกดความตองการไปในการขยายและปรบทศทางของตลาดธรกจทองเทยวมากขน

กระแสความตองการพฒนาคน โดยการมสวนรวมของประชาชน ทมาจากรากหญา (ประชาชนพนฐาน) อนจะเปนหลกประกนทจะใหมการพฒนาในทศทางทถกตอง มการกระจายรายไดทเหมาะสม เปนไปตามความตองการของผทอยในพนทมากขน

29

ภาพท 10 แสดงนโยบายของการทองเทยวเชงอนรกษ

จากพลงทง 3 กระแสดงกลาว จงทาใหเกดแนวคดการพฒนารปแบบการทองเทยว

แนวใหม ทปองกนผลกระทบตอสงแวดลอม และเพอปองกนระบบนเวศของธรรมชาต นนคอ Green tourism หรอ Ecotourism ซงเปนรปแบบการทองเทยวทมกรอบและโครงสรางเลกๆรวมกนแลวสามารถนาไปสการพฒนาการทองเทยวทย งยนได(All Tourism should be Sustainable Tourism : Dowling, 1995) นกวชาการจากสมาคมสงเสรมการทองเทยวภาคพนแปซฟค (PATA) องคการการทองเทยวโลก(WTO) และนกวชาการในอตสาหกรรมการทองเทยว ทงจากยโรปและสหรฐอเมรกา ตางใหคาจากดความของ Ecotourism บนพนฐานองคประกอบวา เปนการทองเทยวทมความรบผดชอบ(Responsible)ในแหลงทองเทยวธรรมชาต (Nature-Based Tourism) มการจดการสงแวดลอม(Environment Management)และการใหความรการศกษาธรรมชาตและสงแวดลอม(Environment Education-based Pourism) โดยประชาชนในทองถนจะตองมสวนรวมในการจดการ (Community Based Participation) รวมคด ดาเนนการ ไดรบผลประโยชน และบารงรกษา เพอพฒนาการทองเทยวอยางมคณภาพ และประชาชนมคณภาพชวตทดในทศทางทย งยน ซงมผลตอการพฒนาการทองเทยวโดยตรงและตอระบบการจดการพฒนาการทองเทยว รวมท งมผลตอรปแบบการทองเทยวอกทงเปนการเพมทางเลอกใหมในการทองเทยวใหมากขน

3.2 แนวคดพนฐานของการทองเทยวเชงอนรกษ สรเชษฎ เชษฐมาส และดรรชน เอมพนธ (2538) ไดกลาวถงแนวคด ทเปนพนฐาน

หรอหลกการของการทองเทยวเชงอนรกษ โดยสรปไดดงน

30

3.2.1 เปนการทองเทยวในแหลงทองเทยวธรรมชาต (Nature-Based) รวมถงแหลงวฒนธรรม และประวตศาสตร ซงมความเปนเอกลกษณ เฉพาะถน (Identical or Unique) และทรงคณคาในพนทนน

3.2.2 เปนการทองเทยวอยางมความรบผดชอบ (Responsibly Travel) และมการจดการอยางย งยน (Sustainable Management) ไมกอใหเกดผลกระทบ หรอสงผลกระทบตอสงแวดลอมคอนขางตา (No or Low Impact) และชวยสงเสรมการรกษาคณภาพสงแวดลอม ของแหลงทองเทยวใหย งยนตลอดไป

3.2.3 เปนการทองเทยวทมกระบวนการเรยนร (Learning) และการใหการศกษา (Education) เกยวกบระบบนเวศน และสงแวดลอมของ แหลงทองเทยวเพอเพมพนความร (Knowledge) ความประทบใจ (Appreciation) และประสบการณ (Experience) ทมคณคา ซงจะสรางความตระหนกและจตสานกทถกตองทางดานการอนรกษ ทงตอนกทองเทยว ประชาชนทองถน ตลอดจนผประกอบการทเกยวของ

3.2.4 เปนการทองเทยวทนาไปสการกระจายรายได ทงในระดบทองถนและระดบประเทศ โดยคานงถงการมสวนรวมของชมชนทองถน (Involvement of Local Community or People Participation) ในภาคบรการตางๆ เพอกอใหเกดผลประโยชนตอทองถน (local benefit) มากกวาการทองเทยวทเคยสงเสรมกนมาต งแตอดตจนกระทงปจจบนทเรยกวา Conventional Tourism ซงมกจะเปน การทองเทยวแบบหมคณะใหญๆ (Mass Tourism) ทผลประโยชนสวนใหญมกจะตกอยกบผประกอบการ หรอบรษทนาเทยวเทานน

3.3 องคประกอบของการทองเทยวเชงอนรกษ ดรรชน เอมพนธ และสรเชษฎ เชษฐมาส (2539) กลาววา โดยทวไปแลวการวาง

แผนการทองเทยวซงรวมไปไปถงการทองเทยวเชงอนรกษ ดวยนน จะเกยวของกบองคประกอบสาคญ 4 ประการ ดงน

3.3.1 ทรพยากรการทองเทยว (Natural Resource Tourism) การทองเทยวเชงอนรกษเกยวของกบธรรมชาตทยงดารงไวซงสภาพดงเดมของระบบนเวศ (First Hand Ecosystem) และวฒนธรรมทองถน ทมความเปนเอกลกษณเฉพาะถน แหลงทองเทยวเชงอนรกษสวนใหญ จงมกปรากฏอยในพนทพนทอนรกษ เชน อทยานแหงชาต เขตรกษาพนธ สตวปา และอทยานประวตศาสตร เปนตน สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย (2539) กลาวถงแหลงทองเทยวธรรมชาต วาเปนแหลงทมจดเดนเปนสงทดงดดใจนกทองเทยว (Nature Attractions) และตดขาดจากโลกภายนอก (Solitude) ซงนกทองเทยวจะไมได สมผสทบาน นอกจากนยงไดใหความหมายของทรพยากรแหลงทองเทยววา หมายถงแหลงทองเทยวทเปน

31

จดหมาย (Destination) ของการทองเทยว ซงหมายถงพนททรองรบนกทองเทยว พนทแหลงทองเทยวจะมทรพยากรทเปนสงดงดดใจนกทองเทยว ความดงดดใจ เหลานนอาจเปนความดงดดใจของนกทองเทยวประเภทใดประเภทหนง แตอาจไมเปนสงดงดดใจของนกทองเทยวประเภทอน ดงนนสภาพ ทรพยากรจงมความสมพนธโดยตรงกบตลาดการทองเทยว นอกจากความดงดดใจในทรพยากรแลว ในบางพนทยงมกจกรรมทเกยวของกบการทองเทยว ดงน น ทรพยากรแหลงทองเทยวจงหมายรวมถงศกยภาพในการประกอบกจกรรมของนกทองเทยวดวย โดยไดแบงแหลง ทองเทยวออกเปน 3 ประเภทใหญๆ คอ แหลงทองเทยวทางธรรมชาต (Nature Destination) และแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม (Cultural Destination) ซงรวมเอาแหลงทองเทยวศาสนา ประวตศาสตร และโบราณคด (Historical, Archaeological and Regions Destination) และแหลงทองเทยวศลป วฒนธรรม และประเพณ (Art, Culture and Traditional Destinations) เขาไวดวยกน

ดงนน หากมองการทองเทยวเชงอนรกษเปนอตสาหกรรมบรการอยางหนง แหลงทองเทยวดงกลาวขางตนจดไดวาเปนวตถดบเพอรองรบ การทองเทยว และเปนวตถดบประเภทใชแลวไมหมดไป หรอสญหายหากมการควบคมปองกนดวยการวางแผนอยางเปนระบบ และนาไปสการ ปฏบตอยางจรงจงและตอเนอง ซงจะเปนการสนบสนนใหแหลงทองเทยว ยงประโยชนเพอการทองเทยวไดอยางย งยนโดยไมเสอมโทรมลงไป ทงยงไมสงผลกระทบตอระบบนเวศจนเกนขดความสามารถของระบบทจะรองรบได (Carrying Capacity)

3.3.2 นกทองเทยวเชงอนรกษ สถาบนวจยเพอพฒนาประเทศไทย (2540) ระบวานกทองเทยวเชงอนรกษสามารถจาแนกไดเปน 4 ประเภท คอ ประเภทท 1 นกทองเทยวแบบหวกระท (Hard-Core Nature Tourists) เปนนกทองเทยวทเนนความสาคญในการศกษาคนควาขณะ ทเทยวชมธรรมชาต ประเภทท 2 นกทองเทยวธรรมชาตแบบอทศตน (Dedicated Nature Tourists) เปนนกทองเทยวทเนนเจาะจงไปเทยวสถานท ธรรมชาตโดยเฉพาะ เพอจะไดรไดเขาใจในธรรมชาตหรอประเพณทองถน ประเภทท 3 นกทองเทยวธรรมชาตเปนหลก (Mainstream Nature Tourists) เปนนกทองเทยวทชอบไปสถานทแปลกๆ ทไมเคยไปมากอน เชน ไปเยอนลมนาอเมซอน (Amazon) อทยานกอรลาในรวนดา (Rawanda Gorilla Park) หรอจดหมายปลายทางอนๆ ทเปนการรเรมสาหรบโปรแกรมทองเทยวพเศษ ประเภทท 4 นกทองเทยวธรรมชาตตามโอกาส (Casual Nature Tourists) เปนนกทองเทยวทบงเอญตองไปชมธรรมชาต เพราะเปนสวนหนงของโปรแกรมทองเทยวทตนไดเลอกไป

นอกจากน สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย, 2539 ไดกลาวถงลกษณะของนกทองเทยวเชงอนรกษวา จะตองเปนนกทองเทยวทมพฤตกรรมท

32

เหมาะสมกบวตถประสงคในการศกษาหาความรและประสบการณ เพอเสรมสรางจตสานกในการอนรกษธรรมชาต

3.3.3 การตลาด นบเปนสวนสาคญในการชกจงนกทองเทยวใหไปทองเทยว โดยเปนสอกลางระหวางนกทองเทยว ผประกอบการ และแหลงทองเทยว ซงในเชงการตลาดจะตองทาความเขาใจใหชดเจนวา การทองเทยวเชงอนรกษ มลกษณะอยางไร โดยการใหขอมลและสงทคาดหวงจากการทองเทยว (Expectation) อยางถกตองแกนกทองเทยว เพอเปนการชวยใหนกทองเทยวตดสนใจวา รปแบบของการทองเทยวในลกษณะเชนนเหมาะสม กบความสนใจ และตรงตามความตองการของตนเองหรอไม และสามารถยอมรบกฏ หรอกตกาของการทองเทยวเชงอนรกษไดหรอไม ดงนน จงเหนไดวาการตลาดเปนเครองมอทสาคญในการเลอกสรรประเภทและคณภาพของนกทองเทยว เพอสงเสรมสนบสนน การทองเทยวในเชงคณภาพ (Qualitative Tourism) มากกวาการทองเทยวในเชงปรมาณ (Quantitative Tourism) อนจะเปนหนทาง นาไปสการทองเทยวอยางย งยน ซงสวนใหญงานดานการสงเสรมการตลาดเปนหนาทของการทองเทยวแหงประเทศไทย (ดรรชน เอมพนธ และสรเชษฎ เชษฐมาส, 2539)

3.3.4 การบรการการทองเทยวซงรวมถงการทองเทยวเชงอนรกษ ตองการสงอานวยความสะดวกตางๆ ทจาเปนตอการสนองความตองการของนกทองเทยว ในขณะทมกจกรรมการทองเทยว แตการทองเทยวเชงอนรกษนนตองการบรการทเนนการใหขอมลขาวสาร และการบรการเพอใหนกทองเทยว ไดรบประสบการณ ความรความเขาใจอยางลกซงเกยวกบธรรมชาตและวฒนธรรมทองถนทองถน เชน บรการดานสอความหมายธรรมชาต การมสวนรวมของประชาชนทองถนในภาคบรการ ซงไดแก การจดทพกทสอดคลองกลมกลนกบธรรมชาตและวฒนธรรมทองถน (Ecolodge) เปนมคคเทศกนาทางในการเดนปา เปนตน

ลกษณะเฉพาะประการหนงของการทองเทยวเชงอนรกษ คอ การมงเนนในแหลงทองเทยวธรรมชาต เพอประสานการทองเทยวกบความพงพอใจในการเรยนรและสมผสกบระบบนเวศ (Eco-System) มความแตกตางอยางชดเจนกบความสนใจประวตศาสตร วฒนธรรม และการพฒนาอารยะธรรมของมนษยในการเอาชนะธรรมชาต (ทรวมเอาลกษณะวฒนธรรมทมวถชวตแบบธรรมชาต หรอเปนสวนหนงในระบบนเวศของแหลงทองเทยวนนๆไว) ลกษณะเฉพาะนจงทาใหการทองเทยวเชงนเวศ ไมใชการทองเทยวทางวฒนธรรม(Cultural Tourism และ Historical Tourism) แมวาจะมคาบเกยวกนในพนทกตาม ในทานองเดยวกน การทองเทยวธรรมชาต(Natural Tourism) จงไมใชการทองเทยวเชงนเวศทงหมด จงมบางสวนจดเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศได หรอแหลงทองเทยวหนง ๆ อาจมการทองเทยวเชงนเวศควบคไปกบการทองเทยวแบบอนๆได จากลกษณะดงกลาว จงมสงทควรทาความเขาใจเพมเตม ดงน

33

การทองเทยวเชงอนรกษ เปนการทองเทยวแนวใหมทแตกตางจากการทองเทยวแบบปกตหรอแบบประเพณนยม ซงเปนการทองเทยวทมงเนนความพงพอใจของนกทองเทยวเปนหลก และเนนการสงเสรมเพอเพมรายไดทางเศรษฐกจเปนสาคญ

การทองเทยวเชงอนรกษ ไมใชสงตรงกนขามกบการทองเทยวแบบคณะใหญ (Mass Tourism ) เพราะการทองเทยวเชงอนรกษไมไดถกจากดทขนาดของการทองเทยว แตจากดทรปแบบกจกรรมและขนาดทเหมาะสมกบพนท นกทองเทยวกลมเลก ๆ สามารถทาลายสงแวดลอมไดเชนเดยวกนหรอมากกวานกทองเทยวคณะใหญ หากปราศจากการจดการทด การจดการกบการทองเทยวคณะใหญในทศทางและภายใตรปแบบการทองเทยวเชงอนรกษได จดเปน Mass Ecotourism

การทองเทยวเชงอนรกษ ไมจาเปนตองเปนการจดการทงาย ๆ ราคาถก มรปแบบการทองเทยวทยากลาบาก มรายไดจากการทองเทยวนอย เพยงแตมการจดการทด มการรกษาสงแวดลอมอยางมประสทธภาพ มการประสานความเขาใจกบนกทองเทยวและใหประโยชนทเหมาะสม ตามความคาดหวงของนกทองเทยว การทองเทยวเชงอนรกษอาจตอบสนองนกทองเทยวไดทกกลม ทกระดบ และมรายไดสง ไดเชนกน

การทองเทยวเชงอนรกษ จงใหความสาคญในการใหการศกษาและสรางจตสานกมากกวาการใหความพงพอใจอยางไมมขอบเขตของนกทองเทยว ดงน นจงเปนการทองเทยวทตองมการประสานความเขาใจกนอยางเหมาะสมตลอดกระบวนการ

จากการศกษากาหนดความหมายและนโยบายการการทองเทยวเชงอนรกษแลว ทาใหทราบวาการทองเทยวเชงอนรกษหมายถง รปแบบของการทองเทยวเพอรกษาสงแวดลอม เปนการจดการการทองเทยวทรกษาคณภาพ ท งการทองเทยวในแหลงธรรมชาต(Natural-Based Tourism) และแหลงวฒนธรรม(Cultural-Based Tourism) อนจะนาไปสการจดการทองเทยวอยางย งยน (Sustainable Tourism) ทมจดมงหมายเพอตอบสนองความจาเปนทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และสนทรยภาพ โดยใชทรพยากรอนทรงคณคาอยางชาญฉลาด สามารถรกษาเอกลกษณความเปนธรรมชาตและวฒนธรรมไวนานทสด เกดผลกระทบนอยทสด และใชประโยชนไดตลอดกาลยาวนานทสด

3.4 รปแบบการทองเทยวเชงอนรกษ การกาหนดรปแบบการทอง เ ทยว เ ชงอน รกษสามารถแบงไดในหลาย

ลกษณะ ดงน กาหนดรปแบบการทองเทยวเชงอนรกษ ตามลกษณะของกลมนกทองเทยว แบงได 3 รปแบบ

34

การทองเทยวเชงอนรกษแบบผจญภยสวนตว(Frontier Ecotourism) เปนการทองเทยวแบบสวนตวหรอกลมเลก ไมเกน 10 คน ไปในพนทธรรมชาตหางไกล และมคนไปนอย ใชยานพาหนะแบบไมใชเครองยนต โดยทวไปจะเปนนกทองเทยวทมความสามารถในการเอาตวรอดสง พงพาสงอานวยความสะดวกนอย เชน การเดนปา การลองแพ และการลองเรอ

การทองเทยวเชงอนรกษทเปนกลมเลก (Small Group Ecotourism) เปนการทองเทยวทมความเปนสวนตวในกลมเลกประมาณ 15 คน หรอนอยกวา แตใชยานพาหนะทมเครองยนตขนาดเลก ไมตองพงพาตนเองมากเทาแบบแรก เชน การขจกรยาน เปนตน

การทองเทยวเชงนเวศแบบกลมใหญ ( Popular Ecotourism) เปนการทองเทยวสาหรบนกทองเทยวทมจานวนมาก พงพาตนเองนอย ไมชอบการทาทาย แตตองการสงอานวยความสะดวกมาก

การแบงลกษณะการทองเทยวเชงนเวศตามชวงเวลา แบงเปน 3 รปแบบ คอ Principles of Sustainable Design Related to Ecotourism เปนรปแบบการทองเทยว

เชงนเวศเมอประมาณ 20 ปแลว โดยไดเปลยนหลกการของการสรางรปแบบของกจกรรมการทองเทยวดานการออกแบบสถาปตยกรรมในแนวใหม ทยดถอความยงยนของสงแวดลอมและสงคมเปนหลก ซงมความตระหนกและสานกในการเคารพตอความหลากหลายทางชวภาพ ความเปนเอกภาพของสรรพสง ความบรสทธของอากาศ นา และดน

Regional Environmentally Based Tourism Development Planning Model เปนรปแบบการทองเทยวเชงนเวศในชวงประมาณ 6-7 ปทผานมา โดยไดสรางรปแบบของการวางแผนพฒนาการทองเทยวของแตละทองถนในระดบมหภาคขน ซงอาจแบงพนทของแตละทองถนเปนเขตตางๆ ตามวตถประสงคทตงใจไวเพอเปนการพฒนา เชน เขตพนทอนรกษธรรมชาต เขตพนทรกษาพนธสตวปา เขตพนทสาหรบนกทองเทยว เปนตน จะไดเปนแผนพฒนาในทกดานอยางกลมกลนในแผนเดยวกน ทงแผนพฒนาทองถน แผนพฒนาสงแวดลอมและพฒนาการทองเทยวเชงนเวศ

Greening Mass Tourism เปนรปแบบของการทองเทยวเชงนเวศในชวงปจจบนโดยไดปรบเปลยนการทองเทยวแบบมวลชนจานวนมากทมงการจดการเชงพาณชยแตเพยงอยางเดยวมาเปนรปแบบการทองเทยวมวลชนจานวนมาทมงจดการเชงพาณชย พรอมทงอนรกษสงแวดลอมควบคกนไป ซงมการสรางจตสานกใหผเกยวของกบการทองเทยวทกฝายมความหวงใยในสงแวดลอม เชน การจดนาเทยวแบบ Greening of Thailand Tours หรอการจดการโรงแรมแบบ Greening of Hotels เปนตน

3.5 กจกรรมทสอดคลองกบการทองเทยวเชงอนรกษ

35

กจกรรมทองเทยวในแหลงธรรมชาตและแหลงวฒนธรรม นบไดวามความหลากหลาย ซงกจกรรมบางประเภทอาจมลกษณะทบงชวาเปน การทองเทยวเชงอนรกษ ในขณะทบางกจกรรมอาจมความกากง หรอคาบเกยว ซงตองพจารณาถงองคประกอบ วตถประสงคในการปฏบต กจกรรม และการใหบรการวามงเนนอะไร และอยางไร เชน เพอพกผอนหยอนใจ ศกษาหาความร ผจญภย กฬาสนกสนาน เพอความบนเทง สมผสองคประกอบของแหลงทองเทยว แลกเปลยนและถายทอดประสบการณ เปนตน

ดรรชน เอมพนธ และสรเชษฎ เชษฐมาส (2539) กลาววา กจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษจะตองมเรองของการเรยนร และไดรบ ประสบการณเกยวกบธรรมชาตเขามาเกยวของ ซงศนยวจยปาไม (2538) ไดแบงกลมกจกรรมทเกยวของกบการทองเทยวเชงอนรกษ ออกเปน 3 กลม ซงมทงกจกรรมหลก และกจกรรมเสรม คอ

กจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ (Ecotourism Activities) เปนกจกรรมหลก กจกรรมทองเทยวทเนนการไดใกลชดชนชมธรรมชาต กจกรรมทองเทยวทเนนการผจญภยตนเตนทาทายกบธรรมชาต (Adventurous

Recreational Activities) เปนกจกรรมเสรม ซงจะตองเปนกจกรรมทสอดคลองและไปดวยกนไดดกบกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ กลาวคอ เปนกจกรรมทกระทาในพนทธรรมชาต มการจากดจานวนนกทองเทยวตอกลมตอกจกรรม ทงน เพอไมสรางผลกระทบตอสภาพแวดลอมธรรมชาต

กจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษสามารถกระทาไดหลายรปแบบในพนทธรรมชาตทมระบบนเวศตางๆกน เชน กลมระบบนเวศปาเขา จะเนนกจกรรมทอาศยทรพยากรนนทนาการประเภท ปาไม สตวปา แหลงนา เชน อางเกบนา ทะเลสาบ นาตกตาง ๆ สภาพภมทศนของลกษณะสณฐานทดน (Land Forms) และสณฐานทางธรณทเปนลกษณะเดนแปลกตา หรอลกษณะเดนทมคณคาทางประวตศาสตร โบราณสถาน โบราณวตถ และวฒนธรรมของชมชนดงเดมในพนทเปนหลกสาคญ

สวนระบบนเวศแบบเกาะแกงชายฝง มกจะไดรบความสนใจในดานทรพยากรทางทะเล (Marine Resources) ทยงคงสภาพธรรมชาตสมบรณสวยงาม เชน ปะการง ปลาสวยงาม ชายหาดทสวยงาม สวนสภาพปาเขาหรอแหลงน าตาง ๆ จะไดรบความสนใจเปนอนดบรองลงมา ดงนนกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษจะเนนไปในสวนทเปนชายฝง (Wetland) กจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษทไดรบความนยมมากคอการดนกตางๆ โดยเฉพาะนกตางถนทหาดไดยาก

การพจารณาวากจกรรมการทองเทยวใด ควรทจะพฒนาสงเสรมใหเกดขนในพนทธรรมชาต ภายใตแนวความคด ในการจดการทองเทยวเชงอนรกษนน ควรพจารณาปจจยหลก 2 ประการ กลาวคอ

36

ปจจยเกยวกบพนทและทรพยากรนนทนาการในพนท ทจะรองรบการทองเทยวเชอนรกษ(Ecotourism Site) ทงนสภาพดงเดมและคณคาทมอยในตวธรรมชาตเปนหวใจของกจกรรมทองเทยวเชงอนรกษ ดงนนในแหลงทองเทยวธรรมชาตทแมจะมความงดงาม แตถาหากมการพฒนาเปลยนแปลงสภาพแวดลอมอยางมาก จนกระทงรปลกษณเดมสญเสยเหลานนจะไมอยในเกณฑของการทองเทยวเชงอนรกษ นอกจากนนกจกรรมทองเทยวเชงอนรกษจะตองไมทาใหพนทและทรพยากรธรรมชาตในพนทเสอมโทรมลงไปจนไมสามารถฟนตวไดอก พนทธรรมชาตทมแนวโนมทจะเกดผลกระทบตอทรพยากรและสงแวดลอมเมอจดใหมกจกรรมทองเทยวเชงอนรกษ เชน แหลงพช สตวปาหายาก บรเวณทสาคญตอการดารงชวตของสตวปา ฯลฯ ควรทจะละเวนการสงเสรมกจกรรมทองเทยวในบรเวณดงกลาว

ปจจยเกยวกบกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ ซงเปนสงทควรสงเสรม นอกจากมงใหนกทองเทยวไดรบความเพลดเพลน พงพอใจและใกลชดกบธรรมชาตแลว ควรเปนกจกรรมทสงเสรมใหนกทองเทยวไดมโอกาสเรยนรกบธรรมชาตไมมากนอยโดยผานทางโปรมแกรมสอความหมายธรรมชาตรปแบบตางๆ

อยางไรกดการจดกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษในพนทธรรมชาตอาจจาเปนตองพจารณากจกรรมการทองเทยวอน ๆ ทไมไดเนนเรองของการเรยนรธรรมชาต / สงแวดลอมประกอบกนไป เพอดงดดนกทองเทยวและทาใหนกทองเทยวไดรบความเพลดเพลนมากขน ซงอาจเรยกวากจกรรมทองเทยวเพอเสรมกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษกลาวคอ เปนกจกรรมทกระทาในพนทธรรมชาต มการจากดจานวนนกทองเทยวตอกลมกจกรรม เพอไมสรางผลกระทบตอสภาพแวดลอมธรรมชาต กจกรรมเสรมดงกลาวอาจจดกลมไดเปน กลมกจกรรมทองเทยวทเนนการใกลชดชนชมธรรมชาต (Appreciative Recreational Activities) และกลมกจกรรมทองเทยวทเนนการผจญภยตนเตนทาทายกบธรรมชาต (Adventurous Recreational Activities)

กจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษจะตองมเรองของการเรยนร และไดรบประสบการณเกยวกบธรรมชาตเขามาเกยวของ กจกรรมทเกยวของกบการทองเทยวเชงอนรกษ (Ecotourism Activities) เปนกจกรรมหลก กจกรรมทองเทยวทเนนการใกลชดชนชมธรรมชาต และกจกรรมทองเทยวทเนนการผจญภยตนเตนทาทายกบธรรมชาต (Adventurous Recreational Activities) เปนกจกรรมเสรม ซงจะตองเปนกจกรรมทสอดคลองและไปดวยกนไดดกบกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ กลาวคอ เปนกจกรรมทกระทาในพนทธรรมชาต มการจากดจานวนนกทองเทยวตอกลมตอกจกรรม ทงนเพอไมสรางผลกระทบตอสภาพแวดลอมธรรมชาต

37

สาหรบกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษในประเทศไทยนน กองอนรกษ การทองเทยวแหงประเทศไทย และสมาคมไทยทองเทยวเชงอนรกษและผจญภย ไดทาการกาหนดขน โดยแบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ (กจกรรมหลก) กจกรรมการเดนปา (Hiking / Trekking) ลกษณะของกจกรรม เปนการเดนปา

ระยะใกล (2 กโลเมตรขนไป) เปนกจกรรมทใหนกทองเทยวไดสมผสกบธรรมชาตอยางใกลชดโดยการนาตวเองไปสธรรมชาตดวยเสนทางเดนเทาทตดผานเขาไปในปาทมจดสวยงามดงดดความสนใจตามธรรมชาตรายทางนกทองเทยวนอกจากจะไดใกลชดกบธรรมชาตแลว ยงมโอกาสไดเรยนรสรรพสงตาง ๆ ในธรรมชาตจากไกดนาทางทมความรดานนเวศวทยาและชานาญพนทเปนอยางด กจกรรมเดนปายงแบงเปนสองลกษณะคอ การเดนปาทสมบกสมบน มจดมงหมายสรางความตนเตนใหแกนกทองเทยว เปนการเดนปาในเสนทางทคอนขางยากลาบาก ทาทายความสามารถของนกทองเทยว เชน การปนปาย หรอเดนขนลงเขาทสงชน ฯลฯกจกรรมเดนปาควรมนกทองเทยวมากทสดตอกลมไมเกน 15 คน และมไกดทองถนทคนเคยกบทองถน ตลอดจนมความรดานนเวศวทยาทจะใหความรแกนกทองเทยวระหวางทางไดเปนอยางด กจกรรมเดนปาอาจมการพกแรมในปา สงของอปโภคทงหลายจะตองนาออกจากปาทงหมด รวมทงเศษขยะตาง ๆ จากการอปโภคบรโภคโดยเฉพาะของทไมสามารถยอยสลายได ดงนนจงจาเปนตองมถงหรอภาชนะทจะเกบขยะเหลานนออกจากปาใหหมดทกครงไปการจดเสนทางเดนเทาในปาควรมความกวางขนาดหนงหรอสองคนเดน และคงสภาพเดมไวมากทสด ไมควรตดตนไมกงไมออกโดยไมจาเปน ไมควรตดเสนทางเดนเทาผานจดทมระบบนเวศเปราะบาง หรอเปนแหลงพช / สตวปาหายาก โดยเฉพาะบรเวณทจาเปนสาหรบสตวปาในการดารงชพและสบพนธ ซงถามนษยผานเขาไปแลวจะรบกวนกจกรรมทางธรรมชาตของสตวปาเหลานน ควรกาหนดเสนทางผานหรอมมมมองเกยวกบสภาพธรรมชาตทนาสนใจ สภาพภมทศนทงดงามและแหลงน า เพอนกทองเทยวจะไดเพลดเพลน ไมเบอหนายเสนทาง เดนปาไมควรตดผานจดทอาจกอใหเกดอนตรายแกนกทองเทยว จดเรมตนและสนสดของเสนทางเดนปาควรมสงอานวยความสะดวกพนฐานทจาเปน เชน หองสขา ทนงพกผอน และปายสอความหายตาง ๆ หนวยงานเจาของพนทควรเปนผกาหนดเสนทางเดนปาทเหมาะสม และดแลสภาพของเสนทางเดนปาใหใชการได ผทควรมบทบาทสาคญในการรกษาเสนทางเดนปา คอ ไกดนาเดนปาและนกทองเทยวทจะตองชวยรกษาความสะอาดและไมทาลายสภาพธรรมชาตตาง ๆ และเขาใจถงการปฏบตตนเมอทองเทยวในพนทธรรมชาตเหลานน

กจกรรมศกษาธรรมชาต (Nature Education) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมทองเทยวทไดสนบสนนใหนกทองเทยวนอกจากจะไดรบความเพลดเพลนจากการไดมาเทยวใน

38

พนทธรรมชาตแลว ยงไดรบความรเกยวกบธรรมชาตในเรองตาง ๆ ผานทางโปรแกรมสอความหมายธรรมชาตรปแบบตาง ๆ ทจดทาขนในพนทสงอานวยความสะดวกทสงเสรมกจกรรมทองเทยวประเภทน คอ ศนยบรการนกทองเทยว (Visitor Center) ปายชอความหายธรรมชาต ณ จดตาง ๆ ทนาสนใจ (Wayside Exhibit) นทรรศการกลางแจง (Outdoor Exhibit) ตลอดจนเสนทางเดนเทาทจดทาเพอใหนกทองเทยวไดเขาไปสมผสและเรยนรเรองราวตาง ๆ เกยวกบธรรมชาตในพนท (Nature Interpretive Trail)ลกษณะเสนทางเดนเทาดงกลาวควรเดนไดอยางไมลาบากมากนก ตดผานจะทนาสนใจและสามารถใหความรเกยวกบธรรมชาตใหนกทองเทยวได อาจจดใหมปายสอความหมายธรรมชาตเพออธบายและ / หรอใหความรทไมยากแกการเขาใจแกนกทองเทยวทวไปตลอดเสนทาง หรอจดทาเปนเอกสารแผนพบใหนกทองเทยวไดศกษาดวยตนเอง (Self - Guided Trail) เสนทางเดนเทาดงกลาวไมควรมระยะทางไกลนก (ประมาณ 1-2 กโลเมตร) ควรจดเสนทางเปน loop (เขา - ออกทางเดยว)การดแลบารงรกษาศนยบรการนกทองเทยว และนทรรศการกลางแจงเปนหนาทของหนวยงานเจาของพนท ทงนการจดโปรแกรมสอความหมายประเภทตาง ๆ ในศนยบรการนกทองเทยวอาจไดรบการสนบสนนจากการทองเทยวแหงประเทศไทย และภาคเอกชน การดแลรกษาเสนทางเดนเทาศกษาธรรมชาตควรเปนหนาทของหนวยงานเจาของพนท รวมกบนกทองเทยวตลอดจนไกดนาเทยว (ถาม) หนวยงานเจาของพนทมหนาทรบผดชอบใหเสนทางเดนเทาดงกลาวอยในสภาพทใชการไดดไมทรดโทรม ดแลเรองความสะอาด เชน จดเตรยมถงขยะไวตามจดทเหมาะสมและมการกาจดขยะอยางสมาเสมอ นกทองเทยวมหนาทปฏบตตามกฎระเบยบของพนท รกษาความสะอาด และไมกระทาพฤตกรรมเชงทาลายตาง ๆ เชน ถอนปายทงขดฆา / เขยนสงตาง ๆ ลงบนปาย หน หรอตนไม รวมทงไมสงเสยงดงหรอนาเครองเสยง เครองดนตรตาง ๆ ไปเปดรบกวนความสงบตามธรรมชาตไกดนาเทยวมหนาทใหความรแกนกทองเทยวกอนทจะเขาไปทากจกรรมเกดผลกระทบตอพนทการควบคมดแลความเปนระเบยบของนกทองเทยวขนกบหนวยงานเจาของพนททตองดแลรบผดชอบ

ก จ ก ร ร ม ถ า ย ร ป ธ ร ร ม ช า ต บ น ท ก เ ท ป ว ด โ อ เ ท ป เ ส ย งธรรมชาต (Nature Photography, Video Taping and Sound of Nature Audio Taping) ลกษณะกจกรรม เปนการถายรปและการบนทกเทปวดโอววธรรมชาต และสงทนาสนใจอนเปนรายละเอยดอยในธรรมชาต เชน ดอกไมปา พชหายาก และรอยเทาสตวปา เปนตน การบนทกเสยงธรรมชาตนยมทงเสยงน าตก น าไหล เสยงนก แมลง และสตวปาตาง ๆสงอานวยความสะอาดทควรจดเตรยมสาหรบกจกรรมประเภทนคอ เสนทางทจะนานกทองเทยวเขาไปถายรปธรรมชาตและบนทกเสยงขอมลเกยวกบแหลงหรอจดทบนทกไดด และ / หรอสามารถจะถายรปไดสวยงาม ชวงระยะเวลาทควรถายรปตลอดจนรายละเอยดหรอประวต ท นาสนใจของสง ทควร

39

บนทกภาพ / เสยงไวแนวทางในการดแลรกษาเสนทางเดนเทาเพอกจกรรมประเภทนเปนไปในลกษณะเดยวกบการดแลรกษาเสนทางเดนเทาเพอการศกษาธรรมชาต

กจกรรมสองสตว / ดนก (Bird Watching) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมเฉพาะสาหรบผมความสนใจในเรองนก สงดงดดทสาคญ คอนกชนดตาง ๆ ทงทเปนนกประจาถน นกอพยพ และนกหายาก เสนทางเดนเทาทรองรบกจกรรมประเภทนควรมขนาดกวาง 2 คนเดน ไมควรมการพฒนาใด ๆ นอกจากจดหยดพกบางจด เพอใหนกทองเทยวไดจดบนทกเรองราวเกยวกบนกตาง ๆ ทไดพบเหน กลมนกดนกไมควรมขนาดใหญมากนก ทงนไมควรเกน 5 คน ตอกลม ควรมมคคเทศกนาทางทมความรเกยวกบนกและธรรมชาตของนกทมในพนทสาหรบกลมนกทองเทยวทไมมความชานาญในกจกรรมประเภทนมากอน ตลอดจนมกลองสองตาดนก และคมอดนก (Bird Guides) เตรยมไวใหกลมและเกบเงนคาธรรมเนยมในการยมเพอใชในกจการดานการอนรกษนกและถนทอยอาศยของนก ประการสาคญ การกาหนดเสนทางเดนเทาไมควรผานบรเวณทารงหรอวางไขของนก ตลอดจนควรมการควบคมเขมงวดไมใหมการทองเทยวในชวงเวลาทไมควรรบกวนนก เชน ฤดวางไข ผสมพนธ เปนตน

กจกรรมศกษา / เทยวถา (Cave Exploring / Visiting) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมทนกทองเทยวไดมโอกาสในการศกษาเรยนรเกยวกบเรองของถา เชน กระบวนการเกดถา ลกษณะของหน / แร และสณฐานธรณ ประเภทของถา สงมชวตทอาศยอยในถา การดแลรกษาถา ฯลฯ นอกจากนนนกทองเทยวยงไดรบความเพลดเพลนและตนตากบความงามแปลกเดนทเปนเอกลกษณของถาอกดวย การเทยวถา โดยเฉพาะถาทมแสงสวางไมเพยงพอและเปนถาทลกและวกวน จาเปนตองมมคคเทศกนาทางเพอความปลอดภยของนกทองเทยวการจดการถาเพอรองรบการทองเทยวควรจดสงอานวยความสะดวกทชวยอานวยความสะดวกใหแกนกทองเทยว และชวยในการดแลรกษาถา เชน การทาทางเดนเทายกระดบในกรณทถามน าทวมขง เปนตน มโปรแกรมสอความหมายใหคาแนะนาเรองการเทยวถา และใหความรเกยวกบถาแกนกทองเทยวในบรเวณนอกตวถา การสารวจถา จดทาแผนโปรแกรมสอความหมายธรรมชาต ตลอดจนสงอานวยความสะดวกตาง ๆ เปนหนาทของหนวยงานเจาของพนท ซงอาจประสานขอความรวมมอจากนกวชาการ หนวยงานอน ๆ และภาคเอกชน นอกจากน นหนวยงานเจาของพนทยงมหนาทควบคมดแลใหนกทองเทยวปฏบตตามกฎระเบยบ รกษาความปลอดภยแกนกทองเทยวอกดวย

กจกรรมศกษาทองฟาและดาราศาสตร (Sky Interpretation) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมทนกทองเทยวไดมโอกาสในการศกษาเรยนรเกยวกบเรองของทองฟาและดาราศาสตร ชนดของดาวและกลมดาว รปราง ตาแหนง และวงโคจร ตลอดจนประวตและตานานพนบานตาง ๆ ทเกยวของ พนทธรรมชาตทจดกจกรรมประเภทนไดด ไดแก บรเวณทโลง และ /

40

หรอบนทสง เชน เกาะแกง ชายหาดทโลง ทงหญาทอยบนเขาทไมมตนไมบดบงทองฟา เปนตนฤดทเหมาะตอกจกรรมประเภทนคอฤดหนาว ทองฟาไมมเมฆหมอกบดบง กจกรรมประเภทนจาเปนตองอาศยผชานาญในการใหความรแกนกทองเทยวตลอดจนมอปกรณ เชนกลองดดาว และแผนทดาวประกอบดวย

กจกรรมลองเรอศกษาธรรมชาต (Boat Sightseeing) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมทใหนกทองเทยวไดสมผสและเรยนรธรรมชาตจาเปนจะตองมมคคเทศกในการใหความร ความเพลดเพลน การลองเรอทาไดทงในลาน า ในแหลงน าธรรมชาต ทะเล หรออางเกบน าทยงคงมสภาพธรรมชาตแวดลอมอย สงทควรระมดระวงจากการกระทากจกรรมประเภทน ไดแก น ามนปนเปอนลงในแหลงน า ขยะ เสยงรบกวนจากเครองยนต การรบกวนบรเวณวางไข / ผสมพนธของสตวน า ซงเปนหนาทของผประกอบการและนกทองเทยวทจะตองระมดระวง และชวยกนดแลรกษาแหลงทองเทยวตลอดจนความรบผดชอบของเจาหนาทในการควบคมการทองเทยวไมใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมจนกระทงสภาพธรรมชาตเสอมโทรมลง นอกจากนนการพฒนาพนททจาเปน เชน จดขนลงเรอ จะตองออกแบบใหผสมผสานกลมกลนกบสภาพธรรมชาต

กจกรรมพายเรอแคน (Canoeing) / เรอคายค (Kayak) / เรอบด (Browbeating) / เรอใบ (Sailing) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมทใหนกทองเทยวไดสมผสและเรยนรธรรมชาต ทงยงใหนกทอง เทยวไดใชความสามารถในการบงคบเรอ และไดออกกาลงกาย เปนกจกรรมททาไดทงในลาน า ในแหลงน าธรรมชาต ทะเล หรออางเกบน าทยงคงมสภาพธรรมชาตแวดลอมอยสงทควรระมดระวงจากการกระทากจกรรมประเภทน ไดแก จานวนเรอตอหนวยพนท ขยะ และการรบกวนบรเวณวางไข / ผสมพนธของสตวน า ซงเปนหนาทของนกทองเทยวทจะตองระมดระวงและชวยกนดแลรกษาแหลงทองเทยวตลอดจนความเขมงวดของเจาหนาทในการควบคมใหการทองเทยวไมเกดผลกระทบตอสงแวดลอมจนกระทงสภาพธรรมชาตเสอมโทรมลง

สาหรบกจกรรมการพายเรอ ควรมสดสวนในการใชพนทอยางเพยงพอ เพอไมใหเกดความแออด เรอแคน คายด เรอบด 1 ลา ตอความยาวลาน า 2.4 กโลเมตร เรอใบ 1 ลา ตอความยาวลาน า 2.4 กโลเมตร กวาง 0.004 ตารางกโลเมตร

กจกรรมดานาชมปะการงน าตน (Snorkel Skin Diving) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมทใหความเพลดเพลนและใกลชดกบธรรมชาตใตทะเลทมสสนสวยงาม นกทองเทยวทโอกาสทจะไดเรยนรเกยวกบพชและสตวใตน า โดยไมตองใชเครองชวยหายใจมเพยงหนากาก (Snorkel) บรเวณทควรจดกจกรรมประเภทนจะตองเปนน าตนทมความลกไมเกน 0.9 เมตร เปนแหลงของปะการงหลายชนดทยงอดมสมบรณและสวยงาม มพชและสตวใตน าประเภทอน ๆ

41

ประกอบกระแสน าไมรนแรง และน าใสสะอาด ควรจดใหมการทาเสนทางดาน าใตทะเล (Undersea Self - Guided Trail) และมคมอศกษาทรพยากรใตทะเลใหแกนกทองเทยว

กจกรรมดาน าลก (Scuba Diving) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมทใหความเพลดเพลนและใกลชดกบธรรมชาตใตทะเลทมสสนสวยงามเชนเดยวกบกจกรรมดาน าตน กจกรรมดาน าลกนนกดาน าตองใชเครองชวยหายใจ หรเวณทควรจดกจกรรมดาน าเพอนนทนาการควรมความลกประมาณไมเกน 30 เมตร เปนแหลงของปะการงหลายชนดทยงอดมสมบรณและสวยงาม โดยมพชและสตวใตทะเลประเภทอน ๆ เปนสวนประกอบ กระแสน าไมรนแรงและน าใสสะอาด ควรจดใหมการทาเสนทางดาน าใตทะเล (Undersea Self - Guided Trail)และมคมอศกษาทรพยากรใตทะเลใหแกนกทองเทยว สงสาคญทควรคานงถงคอ การจดกจกรรมลกษณะเดยวกนกบกจกรรมดาน าตน แตควรเอาใจใสเกยวกบความปลอดภยมากกวากจกรรมทองเทยวประเภทชนชมธรรมชาต (Appreciative Recreational Activities) และกจกรรมทองเทยวประเภทตนเตนผจญภย(Adventurous Recreational Activities)สงสาคญทควรคานงถงในการจดกจกรรมประเภทนคอ เรอทนานกทองเทยวไปดาน าอาจทาลายปะการงใตน าเมอน าลดหรอเมอทอดสมอเรอลงไป จงควรหมายแนวเขตทมปะการง ความลกตาสดและสงสดของน า พรอมทงควรจดทนจอดเรอใหเปนระเบยบ นอกจากนนควรควบคมไมใหเรอปลอยน ามนเรอ และทงขยะลงน า นอกจากนนปะการงอาจถกทาลายจากการประมง เชน การระเบดปลา และอวนลากได จงควรมการหามการประมงหรอระเบดปลาในบรเวณแนวปะการงกจกรรมดาน านอาจเสนอแนะใหมกจกรรมในการอนรกษ / ฟนฟทรพยากรใตทะเลไปดวยกนได เชน ใหนกทองเทยวมโอกาสชวยดาน าเกบขยะ และปลกปะการง เปนตน ซงจะทาใหนกทองเทยวมความรสกมสวนรวมในการชวยรกษาทรพยากรธรรมชาตใตน า และเกดความรสกภาคภมใจทเปนประโยชนตอสงคมสวนรวม

กจกรรมทองเทยวเชงอนรกษประเภทชนชมธรรมชาต และกจกรรมทองเทยวประเภทตนเตนผจญภยทาทายกบธรรมชาต (กจกรรมเสรม) ไดแก

กจกรรมชมทวทศนธรรมชาตในบรรยากาศทสงบ (Relaxing) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมทเปดโอกาสใหนกทองเทยวไดชนชมและใกลชดกบธรรมชาต ซงเปนกจกรรมเสรมกจกรรมทองเทยวเชงอนรกษอน ๆ ทกลาวแลวขางตน การชมทวทศนอาจทาไดในลกษณะการเดนเลนตามเสนทางทจดไวให และ / หรอตามชายหาดตาง ๆ หรอเปนจดอยกบท โดยนกทองเทยวไดหยดชมธรรมชาต ณ จดตาง ๆ ทงนคณคาความงามของธรรมชาตและความสงบเปนทรพยากรนนทนาการทสาคญสาหรบกจกรรมประเภทน กลาวกนวาการไดชนชมใกลชดกบธรรมชาตเปนโอกาสหนงททาใหนกทองเทยวไดเขาใจถงความสาคญของการอนรกษธรรมชาต ณ จดทจดใหการชมธรรมชาต ควรมปายสอความหมายเกยวกบธรรมชาตทอยรอบตวของ

42

นกทองเทยวเพอใหการทองเทยวมคณคามากขน นอกจากนนการชมทวทศนธรรมชาตอาจกระทาในลกษณะของการนงรถยนตไปตามทางทผานธรรมชาตทสวยงาม (Sight Seeing) และมจดพกชมววทวทศนเปนระยะตามความเหมาะสม ซงควรจดใหม Wayside Exhibit ณ จดพกตาง ๆ สงทเปนทรพยากรนนทนาการทสาคญสาหรบกจกรรมนคอ สภาพภมทศนทสวยงามแปลกตา ตลอดจนลาดบของสภาพภมทศนสองขางทางทมความหลากหลาย (Sequences of Landscape) กจกรรมประเภทนควรเนนคณภาพของการทองเทยวทใหความเคารพกบความเปนธรรมชาต เชน ไมกอใหเกดเสยงดงรบกวนความสงบ การรกษาความสะอาด ฯลฯ

กจกรรมขจกรยานตามเสนทางธรรมชาต (Terrain / Mountain Biking) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมทตองอาศยอปกรณคอ จกรยานภเขา (Mountain Biking) เสนทางขจกรยานไมควรเปนเสนทางเดยวกบเสนทางเดนเทาเพอกจกรรมเดนปา หรอศกษาธรรมชาต หรอดนก มความลาดชนในระดบตาง ๆ กนตลอดเสนทาง ตงแต 0-20 % หลกเกณฑในการเลอกเสนทางเปนเชนเดยวกบการพฒนาเสนทางเดนเทาคอ ไมควรผานบรเวณทจาเปนตอการดารงชพ สบตอพนธของสตวปา สภาพภมประเทศควรมลกษณะตาง ๆ เพอความทาทายและไมนาเบอตลอดจนมจดสนใจและความงดงามตามธรรมชาต การพฒนาเสนทางจกรยาน ควรเนนใหเขากบสภาพธรรมชาต ไมมการตดตนไมใหญไมจาเปนตองทาเสนทางดวยวสดกอสราง อาจมการทารองระบายน า หรอสะพานไมอยางงายในบรเวณทลมและรองน า หนวยงานเจาของพนทมหนาทในการดแลเสนทางขจกรยานใหอยในสภาพใชการไดและดแลรกษาความสะอาด ตลอดจนกวดขนใหนกทองเทยวปฏบตตามกฎระเบยบ เชน ขจกรยานในเสนทางทจดเตรยมให รวมทงใหความชวยเหลอตามความจาเปนเมอนกทองเทยวตองการ นกทองเทยวมหนาทเคารพกฎระเบยบของพนท รกษาความสะอาดดวยการไมทงขยะตามเสนทางตลอดจนไมสงเสยงอกทกในระหวางขจกรยาน

กจกรรมปน/ไตเขา(Rock/Mountain Climbing) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมทมงตอบสนองความตองการของมนษยในแงการทาทายความยากลาบากทธรรมชาตสรางไว บรเวณทอนญาตใหมการไตเขา หรอปนเขาควรมความปลอดภยในระดบหนง และไมกอใหเกดความเสยหายกบธรรมชาต ทงในและนอกขอบเขตทจดไวใหในเสนทางปน / ไตเขา

กจกรรมพกแรมดวยเตนท (Tent Camping) ลกษณะของกจกรรม การพกแรมแบบกางเตนทมหลายรปแบบ ตงแตพกแรมแบบเตนททมการพฒนาแลวในเขตบรเวณตาง ๆ จนกระทงพกแรมกลางปาทไมมสงอานวยความสะดวกใด ๆ อยางไรกด กจกรรมพกแรมดวยเตนทมงใหนกทองเทยวไดอยกบธรรมชาตและสมผสธรรมชาตอยางใกลชด โดยไมอาศยสงอานวยความสะดวกในการอยอาศยเกนความจาเปนเปนกจกรรมทกระทารวมกบกจกรรมอน ๆ

43

เชน การเดนปา ศกษาธรรมชาต สอง / ดนก ฯลฯหนวยงานเจาของพนทมหนาทดแลใหบรเวณทกางเตนทสะอาดเรยบรอย ในกรณทกางเตนทในเขตบรการ ควรจะเตรยมสงอานวยความสะอาดทจาเปน เชน ลานกางเตนท ถงขยะ หองน า หองสขารวมบรเวณทชาระลาง เชน ทซกผา ลางจาน บรเวณทประกอบอาหาร และลานแคมปไฟรวม ตลอดจนจดกจกรรมแคมปไฟใหนกทองเทยวไดเรยนรเกยวกบธรรมชาตหรอพฤตกรรมทเหมาะสมในการทองเทยวพนทธรรมชาต กจกรรมพกแรมดวยเตนทควรเนนใหนกทองเทยวไดใกลชดธรรมชาตมากกวามาสนกสนานดวยการรวมกลมกนรองเพลง ดมของมนเมา จนทาลายความสงบของพนท บรเวณทกางเตนทของนกทองเทยวแตละกลมควรแยกหางจากกนและมความเปนสวนตวพอสมควรกจกรรมพกแรมดวยเตนทนเปนการนาตวเองใกลชดธรรมชาตและแสวงหาความสงบทเมองใหไมไดมากกวาเปนกจกรรมทกระทาเพอความสนกสนานเฮฮา จนกระทงรบกวนความสงบของพนท ดงนน นกทองเทยวจงควรมสวนชวยดแลรกษาพนทบรเวณกางเตนทใหสะอาดและเรยบรอยดวยการทงขยะใหถกท ไมควรใชสงททาใหเกดขยะทยอยสลายไมไดหรอยอยสลายไดยากหากจาเปนตองใชกควรนาออกไปจากพนทดวย

กจกรรมเครองรอนขนาดเลก (Hang Glider) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมทอาศยเครองรอนทไมใชเครองยนตแตอาศยหลก Aerodynamic เปนตวบงคบใหเครองรอนบนชมธรรมชาตจากทสง สงอานวยความสะดวกทจาเปนคอ บรเวณสงเครองรอน ทหนาผา แตกจกรรมประเภทนกอใหเกดมลภาวะทางสายตาได ถามมากจนเกนไป

กจกรรมลองแพยาง / แพไมไผ (White Water Rafting) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมทมงเนนใหนกทองเทยวไดสมผสธรรมชาต และไดรบความตนเตนสนกสนานเราใจจากความเรวของกระแสนา ความตางระดบของลาน า และสภาพภมทศนของสองฝง การลองเรอยาง / แพ ควรมไกดทมความสามารถในการลองเรอ / แพ และความรดานธรรมชาตวทยา จานวนนกทองเทยวตอเรอยาง / แพ ประมาณ 4-6 คน ขนกบขนาดของเรอ / แพ จานวนแพตอพนทนน ใชเกณฑเดยวกบกจกรรมพายเรอแคน กอนการประกอบกจกรรมควรมการแนะนาเกยวกบลกษณะของกจกรรม การปฏบตตน และอน ๆ เพอนกทองเทยวจะไดรบความปลอดภยและประสบการณทดจากการประกอบกจกรรมอาจจดใหมกจกรรมพกแรมรมฝงเสรมจากกจกรรมลองเรอ / แพ กจกรรมนจาเปนจะตองจดใหมจดขน-ลงเรอ / แพ

กจกรรมพกผอนรบประทานอาหาร (Picnicking) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมพกผอนโดยการนาอาหารมารบประทานหรอซอจากรานคาใกลเคยงในบรเวณทจดไวให เปนกจกรรมทมกกระทารวมกบกจกรรมประเภทอน ๆ เชน การเทยวน าตก การเดนปา เดนชมธรรมชาต ฯลฯ ควรจดใหมสถานทนงพกผอนรบประทานอาหารในพนทกจกรรมทอเงทยวเชง

44

นเวศทมบรรยากาศสงบ และนกทองเทยวไดชนชมกบธรรมชาต มากกวาบรรยากาศทใหมเครองดนตรทเสยงดง หนวยงานเจาของพนทจาเปนตองจดพนทไวสาหรบกจกรรมน ประกอบดวยชดสงอานวยความสะดวก ไดแก โตะ มานง ถงขยะ ทลางมอ หองสขา และอาจมเตายางอาหาร บรเวณทจดควรเปนทรม มองเหนน าและมสภาพภมทศนสวยงามไมเปนแหลงทเปราะบางทางนเวศ ควรจดใหมเสนทางเดนเทาทไมไกลจากทจอดรถ นกทองเทยวจาเปนตองรกษาความสะอาด ระมดระวง เรองไฟ และไมใหอาหารแกสตวปา หรอทงอาหารไวโดยไมมผใดดแลหลงจากเสรจสนจากการบประทานอาหาร ภาชนะเครองใชตาง ๆ ทจะทงเปนขยะควรเปนสงทยอยสลายไดงาย หากเปนบรเวณพนทธรรมชาตทไมมการกาจดขยะควรนาขยะกลบไปดวย

กจกรรมเทยวน าตก (Waterfall Visits / Exploring) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมทนยมทสดสาหรบการเทยวปา - เขา ทมน าตกเปนองคประกอบสาคญของแหลงทองเทยว การเทยวน าตกอาจมกจกรรมหลายอยางประกอบกน เชน เลนน าตก เดนสารวจน าตก นงรบประทานอาหาร หรอชมทวทศนบรเวณน าตก ซงควรจดโปรแกรมสอความหมายธรรมชาตใหแกนกทองเทยวไดรบความรเกยวกบน าตก และสงแวดลอมอน ๆ ทนาสนใจควบคไปดวย ควรเนนกจกรรมทไมทาลายความสงบตามธรรมชาตและจดเขตปลอดอาหารและเครองดมบรเวณน าตก เพอรกษาสภาพแวดลอมของน าตก นกทองเทยวควรชวยกนดแลรกษาไมสงเสยงอกทกรบกวนผอนและปฏบตตนเพอความปลอดภยของตวเอง หนวยงานเจาของพนทควรดแลเรองความสะอาด ดแลใหทองเทยวปฏบตตามระเบยบ และรกษาความปลอดภยใหแกนกทองเทยว

กจกรรมวนดเซรฟ (Wind Surfing) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมทางน าทใหความสนกสนานตนเตน ตลอดจนความพงพอใจความสามารถของตนเองในการบงคบทเลนวนดเซรฟได บรเวณทเหมาะสาหรบกจกรรมน ควรเปนแหลงน าทกวางโลง มกระแสลมแตไมปนปวน (Turbulence) รอบขางมสภาพภมทศนทสวยงามกจกรรมการทองเทยวเชงนเวศเหลาน สามารถพจารณาสงเสรมไดในพนททองเทยวธรรมชาตทมศกยภาพสง อยางไรกดการสงเสรมกจกรรมใด จาเปนตองพจารณาใหรอบคอบถงความเปนไปไดในการรองรบของพนท และขดจากดในการจดการดแลมใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมจากการกระทากจกรรมดงกลาวตามมาเพอใหการจดการทองเทยวเชงนเวศในพนทธรรมชาตบรรลเจตนารมณของการทองเทยวเชงนเวศและเหมาะสมกบประเทศไทย

อยางไรกตามในชวงประมาณ 3 ทศวรรษทผานมา คาวา การทองเทยวเชงอนรกษ ยงนบวาเปนเรองทคอนขางใหม และยงไมเปนปรากฏแพรหลายมากนก ในสวนของอทยานแหงชาตซงมแหลงทองเทยวเชงอนรกษทนาสนใจในแตละแหงนน กไดจดสงอานวยความสะดวกตางๆ สาหรบใหบรการแกนกทองเทยวในการเทยวชมและศกษาธรรมชาต นอกจากนน

45

นกนเวศวทยา (Ecologists) นกอนรกษ (Conservationists) และนกนยมธรรมชาต (Activities) ชาวไทยเปนจานวนมากตางไดสมผส เรยนร และซมซบเอาความรสกซาบซง (Appreciate) จากธรรมชาตในอทยานแหงชาตมาเปนเวลาชานานแลว

การจดเสนทางศกษาธรรมชาต รปแบบของการศกษาในพนท คอ การสรางบรรยากาศหรอสงอานวยความ

สะดวกใหนกทองเทยวไดศกษาทงในชวงเวลาทจากดและในเวลาทมอยางเพยงพอ เสนทางศกษาธรรมชาตเปนรปแบบหนง ซงเรมตงแตป2415 ท Central Park รฐนวยอรค และมพฒนาการเรอยมา

การพฒนาการทกาวไกลและเปนชวงสาคญทสด คอ การเปดเสนทางการศกษาธรรมชาตท Bear Mountain ท Hudson River ในป พ.ศ.2470 ภายใตการควบคมดแลของ American Museum of National History โดยมWilliam H.Carr เปนผพฒนาในดานการจดนทรรศการกลางแจง รวมถงการใชเทคนคการบรรยาย อธบายสงตางๆ ทปรากฏใหนาสนใจ นาตดตามศกษา ซงตอมาไดกลายเปนแนวทางในการดาเนนงานอยางแพรหลายในสาหรบอเมรกา

ลกษณะเสนทางศกษาธรรมชาต ลกษณะเสนทางศกษาธรรมชาต สามารถยกตวอยางพอสงเขป ดงน ประเทศสหรฐอเมรกา ไดมพระราชบญญตวาดวยระบบเสนทาง (Trails System

Act) ขนเมอวนท 2 ตลาคม พ.ศ. 2511 และไดแบงระบบเสนทางในประเทศ ออกเปน 3 ประเภท คอ เสนทางพกผอนหยอนใจ (Recreation Trails) เปนเสนทางทผานแหลงพกผอน

หยอนใจ และมจดเดนทนาสนใจหลากหลาย สามารถใชเปนเสนทางคมนาคมไปยงเมองตางๆ ไดใสนคราวเดยวกน

เสนทางชมทศนยภาพ (Scenic Trails) เปนเสนทางทมจดเดนดานทศนยภาพทงดงามสองขางทาง มพนทธรรมชาตหรอแหลงประวตศาสตรทนาสนใจ และไมอนญาตใหรถยนตใชเสนทาง

ทางเชอม (Connecting or Side Trails) เปนเสนทางทใชในการเขาถงเสนทางทงสองชนดขางตน

The New Zealand Walkway Commission ไดแบงประเภทของเสนทางเดนเทาออกเปน 3 ประเภทหลก คอ

Walk หมายถง เสนทางเดนทาวระยะส น เหมาะสาหรบบคคลทวไป สภาพทางเดนควรออกแบบเพออานวยความสะดวกใหแกผใชทกเพศทกวย และจะตองจดขนอยางมมาตรฐาน พรอมทจะรองรบผใชเสนทางจานวนมากไดทกฤดกาล ความกวางของเสนทางเฉลย

46

ประมาณ 1 เมตร และอาจกวางถง 2 เมตร ถาเปนจดทนาสนใจตองจดทาปายสอความความหมายตดตงในจดทมระบบนเวศ หรอจดเดนอนๆ จดใหมราว จดบรเวณขอบทางทชดเจนปองกนการพลด ถากถางวชพช กงไม บรเวณเสนทางทงทผวทางเดนและบรเวณเหนอทางเดนสงขนไปอยางนอย 2.5 เมตร เพอสามารถเดนผานสะดวกและศรษะไมกระแทก พนทางเดนตองมนคงแขงแรง ทกทางแยกของเสนทางตองมปายชนา สวนใหญเปนเสนทางเดนแบบทางเดยว (One-Way หรอ Close-Loop) ระยะเวลาทใชในการเดนตลอดเสนทางตองไมเกน 4 ชวโมง

Track หมายถง เสนทางเดนเทาทเหมาะสาหรบผทมสขภาพรางกายสมบรณ มประสบการณในการเดนปา สภาพเสนทางมขอจากดดานความสะดวกสบาย และขนอยกบฤดกาล ควรจดใหมทพกคางแรมระหวางทาง (Camping Areas) ไมจาเปนตองมการพฒนาหรอหรอสรางสงอานวยความสะดวกมากนก โดยใหมสงอานวยความสะดวกเพยงเลกนอย เชน ปายชบอกทางในจดตางๆ เทาทจาเปน ราวจบบรเวณขอบทาง ทนงขางทาง สะพานแบบงายๆ ในชวงทไมสามารถเดนผานได มปายสอความหมายเพอปองกนการเดนออกนอกเสนทาง และเสนทางนอยกวา 1 เมตร ซงโดยทวไปมประมาณ 50-70 เซนตเมตร

Route เสนทางเดนเทาทเหมาะสาหรบผทประสบการณในการเดนปา เสนทางนจะมอปกรณเครองมอเครองใชในการเดนปาครบถวน การพฒนาเสนทางมอยางจากด ผวทางอาจปลอยใหเปนตามสภาพธรรมชาต การบอกเสนทางอาจใชการหมายแนวโดยปกเครองหมายบนตนไมหรอทาสทางขามจดตางๆ อาจทางายๆ โดยการใชไมพาดหรอกอนหนสาหรบกาวขาม ระหวางเสนทางอาจจดใหมจดพกคางแรมไดบาง

ทางเดนเทาเพอศกษาธรรมชาตในประเทศนวซแลนด สามารถพบไดทวไปในพนทอทยานแหงชาต วนอทยาน พนทอนรกษทศนยภาพ และพนทอนรกษธรรมชาตตางๆ ความยาวของเสนทางมขนาดแตกตางไปตามสภาพธรรมชาตและวตถประสงคในการใชเสนทาง เชน เรมตงแตเสนทางทใชเวลาเดนเพยง ๕ นาท จนถงเสนทางเดนขนยอดภเขาสง

3.5 กรณศกษาทเกยวของ 3.5.1 ไรแสงอรณเปนรสอรเชงอนรกษตงอยในอาเภอเชยงของ จงหวดเชยงราย

เปนหนงในรสอรทเชงอนรกษทางการเกษตรทใชอาณาเขตของไรสวนหนงมาทาเปนรสอรทเพอการทองเทยวเชงอนรกษสาหรบผทรกธรรมชาต ประมาณ 30% ของพนททงหมด โดยสรางหองพกเพยง 14 หลง โดยแรกเรมทางรสอรทไดเรมจากการทาการเกษตรกรรม ผลตผลทไดจากการทาการเกษตรกนามาใชบรโภคภายในรสอรทดวย เชน แปลงนาสาหรบปลกขาว จะทาการปลกขาวปละครงเพอใชขาวทเกบเกยวไดมารบประทานตลอดป สวนผลไมกไดผลตผลมาทาเปนน าผลไม

47

และอาหาร ไรขาวโพดทางไรจะนาออกจาหนายเพอขายใหมรายไดกลบคนมา สวนผกปลอดสารใชในครวเพอรบประทาน ไรมะนาวนามาประกอบอาหาร และสดทายไรชา

ไรแสงอรณมพนทตดกบแมน าโขงและดานหลงเปนภเขาและแปลงนา การกอสรางหองพกคอยๆทะยอยสรางทละไมมากตามกาลง โดยหองพกของทนมทงหมด 14 หลง 3 หลงเปนหองพกทตดรมแมนาโขง อก 11 หลงทเหลอสรางลดหลนกนไปตามแนวเขา โดยวสดทใชลวนแตเปนวสดในทองท เชน ดนแดงจากดอยดนแดง หลงคาททาจากหญาแฝกทซอจากชาวบาน เขามดและจดใหเขากบโครงหลงคา วสดหลกสวนใหญของบานทาจากไมทคดมาอยางดจากไมพนเกา

ดานหลงของไรมทางน าซงไหลมารวมกนเปนแหลงเกบน าธรรมชาตและไหลไปยงลาน าโขง ทางไรจงมแนวคดทจะทาเปนฝายน าลน เพอกกเกบน าสวนหนงไวเปนบงรบนา นาไปใชประโยชนในหนาแลงได

48

ภาพท 11 แสดงผงบรเวณของไรแสงอรณ ทมา: ไรแสงอรณ, แผนทไรแสงอรณ, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจาก http://www.raisaengarun.com/

การบรการ ทางไรมกจกรรมทผเขาพกสามารถรวมทากจกรรมไดซงเปนกจกรรมททากนไดพนทนนๆ ไดแก ลองเรอเทยวลาน าโขง, ขนทองเทยวประเทศลาวรวมทางาน

49

เกษตรกบโครงการตามฤดกาล ทงการปลก และเกบเกยวพชผกอนทรย และการทานาอนทรยแบบสงคมชนบทดงเดม, เดนปาและเทยวหมบานชาวเขา, เยยมชมโรงเรยนเดกชาวเขา แบงปนความสขใหลกหลานทดอยโอกาส

ภาพท 12 แสดงกจกรรมเกยวขาวของไรแสงอรณ ทมา: ไรแสงอรณ, ไรแสงอรณ ,เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจาก http://www.raisaengarun.com/

นอกจากนนการบรโภคอาหารภายในไรแสงอรณยงเปนการบรโภคอาหารทปลอดสารพษ และเพอเปนการชาระลางสารพษจากรางกาย ตงแตขาวทปลกเองจากแปลงนา ผกปลอดสารทเกบมาปรงอาหารใหทานสด และอนๆ

ภาพท 13 แสดงแปลงนาและสวนผกของไรแสงอรณ ทมา: ไรแสงอรณ, ไรแสงอรณ ,เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจาก http://www.raisaengarun.com/

50

ภาพท 14 แสดงลกษณะหองพกของไรแสงอรณ ทมา: ไรแสงอรณ, ไรแสงอรณ ,เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจาก http://www.raisaengarun.com/

ขอด ไรแสงอรณเปนหนงในททองเทยวเชงอนรกษทคงแนวคดเชงอนรกษททาไดจรง และสามารถปรบใหเขากบความเปนปจจบน เนองจากแรกเรมเดมททางไรไมไดเปดเปนรสอรท ทาใหจดสรรสรรพยากรไมไดดเทาทควร พอเปดเปนรสอรทกทาใหการจดสรรสรรพยากรดมากขน และนอกจากนนกจกรรมททางไรมใหผเขาพกไดทานนเปนกจกรรมการเรยนรทเกยวของกบชมชนนนๆ ทาใหผทเขาพกนอกจากจะไดมาพกผอน ยงไดเรยนรวถการดาเนนชวตของพนทนนๆดวย อกทงบคลากรททางานอยในไรกเปนคนในพนท จงชวยสรางอาชพใหแกชมชน ราคาคาเขาพกของรสอทอยในระดบทไมแพงมาก ตวสถาปตยกรรมและภมสถาปตยกรรมถกสรางขนอยางประณตและมความร งานระบบมความประณตในการวางมากเนองจากพนทของรสอรทสวนใหญอยบนภเขาแตไมพบปญญาเรองงานระบบ ตวรสอรทและหองพกมความเปนสวนตวมากเนองจากอยไกลชมชน ตวหองพกเองกถกวางผงใหอยหางกน จงทาใหมความเปนสวนตวสงในหองพกแตละหลง นอกจากนน ทางไรยงมบรการสวนสมมนาใหกบผทจะมาจดสมมนาทไรอกดวย

ขอเสย เนองจากตวไรอยตดชายแดนไทยลาว และมความเปนสวนตวสง จงทาใหการเดนทางมาพกและทากจกรรมทไรยากลาบากมาก เนองจากระยะทางคอนขางไกลและถนนไมคอยด ถาไมมรถสวนตวไมสามารถเดนทางเขาไปในไรไดเลย การวางผงภายในไรเนองจากหองพกสวนใหญอยบนภเขา จงทาใหแขกทมาพกตองเดนขนหองพกเปนระยะทางคอนขางไกล อกทงยงตองเดนขนเขา ทาใหไมคอยสะดวกในการเขาพกมากนกในการเดนจากสวนตอนรบหรอรานอาหาร แตทางรสอรทกมบรการพนกงานยกกระเปาและสงปนโตถงหองพกเพออานวยความสะดวกใหแกผทมาเขาพก และขอเสยอกอยางคอเนองจากไรมทตงอยคอนขางไกลจากตวเมองและสถานททองเทยวอนๆมาก ทาใหผทมาเขาพกทไรไมมสถานททองเทยวใกลๆ กบไร

51

3.5.2 ศนยบรการทองเทยวเชงอนรกษบานแมกลางหลวง จ.เชยงใหม

ภาพท 15 แสดงทพกของศนยทองเทยวเชงอนรกษบานแมกลางหลวง ทมา: โพสจง, ยลโฉมทงนาขนบนได ณ บานแมกลางหลวง , เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจาก http://board.postjung.com/574077.html

ศนยบรการทองเทยวเชงอนรกษบานแมกลางหลวง ตงอยในอาเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม ทนเปนสถานททองเทยวเชงอนรกษทใหผมาเทยวไดสมผสชวตและวถของชาวบานชาวกะเหรยงปะกาเกอญอ ตวชมชนอยบนทราบสง แวดลอมดวยปาไมอดมสมบรณ มแมน ากลางไหลผาน และลาหวยระบบหมนเวยน จงมการปรบใชทดนลาดชนในรปแบบนาขนบนได โดยทพกทนจะมทงแบบเปนบานพกใหเชา บานพกแบบโฮมสเตย(พกรวมกบเจาของบานในพนท) และมพนทจดไวสาหรบนกทองเทยวทมากางเตนทนอน โดยภายในศนยทองเทยวจะมทพกซงอยทามกลางธรรมชาตทงนา รมภเขา และรมน า บานพกเปนบานไมแบบงายๆราคาไมแพง ซงนกทองเทยวทพกสามารถไปเทยวและทากจกรรมตางๆในพนทไดดงน เรยนรวถชวตของชาวกะเหรยงปะกาเกอญอ(การทอผา การทาการเกษตร เครองจกสาน เครองใชโบราณ การละเลน ฯลฯ) ,นาขนบนได ชมการทานาขนบนไดเปนการแสดงใหเหนถงภมปญญาของชาวบานในการใชพนทและการจดการนา ประมาณชวงเดอนกมภาพนธชาวบานจะทาพธกรรมในนาขนบนไดเพอขออนญาตเกบเกยว และขอบคณทใหผลผลต ,เรยนรเรองของไรกาแฟอนทรย เมลดกาแฟและการผลต, ทานอาหารแบบชาวปะกาเกอญอททานกนจรงๆในพนถน, เดนศกษาเสนทางธรรมชาต ศกษาระบบนเวศน ดนก เรยนรความสาคญของทรพยากรธรรมชาตประกอบกบการจดการตามภมปญญา

52

ทองถน ศกษาลกษณะพชพนธทอดมสมบรณในแบบปาฝนเขตรอน, บอเพาะพนธปลาเรนโบวเทราตของโครงการหลวง

ภาพท 16 แสดงกจกรรมเกยวขาวในฤดเกบเกยว ทมา: ศนยบรการทองเทยวเชงอนรกษบานแมกลางหลวง, ศนยบรการทองเทยวเชงอนรกษบานแมกลางหลวง , เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจาก https://www.facebook.com/maekalngluang

บานพกของทนสรางแบบงาย ๆ ไมมการปรงแตงหรอการออกแบบใด

เพอใหผทมาเขาพกสมผสชวตทอยรวมกบธรรมชาต และสวนใหญในตอนกลางวน แขกทมาพกกจะเขารวมกจกรรมของพนทนนๆ โดยการเดนศกษาเสนทางธรมชาตนนทางศนยบรการจะมบรการมคคเทศกใหแกผเขาพกโดยมคาใชจายเพมเตม โดยปจจบนมการอบรมใหเดกๆในพนทแมกลางหลวงฝกเปนมกคเทศกเพอสรางรายไดใหกบเดกในชมชน

53

ภาพท 17 แสดงหองจดสมมนาแบบงาย ๆ และการจดอบรมมคคเทศกซงเปนเดกในพนท ทมา: ศนยบรการทองเทยวเชงอนรกษบานแมกลางหลวง, ศนยบรการทองเทยวเชงอนรกษบานแมกลางหลวง, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจาก https://www.facebook.com/maekalngluang

ภาพท 18 แสดงกจกรรมของนกเรยนทมาจดกจกรรมเดนปาศกษาธรรมชาต ทมา: ศนยบรการทองเทยวเชงอนรกษบานแมกลางหลวง, ศนยบรการทองเทยวเชงอนรกษบานแมกลางหลวง, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจาก https://www.facebook.com/maekalngluang

ขอด ศนยทองเทยวเชงอนรกษบานแมกลางหลวงเปนททนกทองเทยวสามารถเขามาสมผสวถของคนในชมชนไดอยางแทจรงโดยไรการปรงแตใดๆ เนองจากชนเผาปะกาเกอญอยงเปนชนเผาทยงรกษาวถชวตแบบดงเดมอย ทพกเปนทพกแบบงายๆทมอปกรณอานวยความสะดวกครบ และการบรหารจดการทนทากนโดยคนในพนททาใหคนในชมชนไดเขามามสวนรวมและมบทบาทกบศนยทองเทยวแหงนจรงๆ และอกทงยงเปนการสรางรายไดใหกบคนในพนท สถานททองเทยวทอยไมไกลกเปนทๆสามารถเรยนรธรรมชาตได และเปนทๆสามารถรองรบกลม

54

นกเรยนทจะเขามาเรยนรได การเดนทางถอวาสะดวกสะบายเพราะสามารถโดยสารรถสาธารณะไปจากเชยงใหมได

ขอเสย เนองจากศนยทองเทยวแหงนดแลโดยชาวบานในพนท ดงนนการออกแบบบานพกและสภาพแวดลอมภายในจงยงไมมการออกแบบอะไรมากนก เปนการสรางบานแบบงายๆเพอใชพกผอนเทานน และการเดนทางจากจดทลงรถสาธารณะจะตองเดนเทาเขามาอก 1 กม.

ภาพท 19 แสดงทศนยภาพในศนยทองเทยวเชงอนรกษบานแมกลางหลวง ทมา: ศนยบรการทองเทยวเชงอนรกษบานแมกลางหลวง, ศนยบรการทองเทยวเชงอนรกษบานแมกลางหลวง, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจาก https://www.facebook.com/maekalngluang

3.5.3 Bangkok Tree House บางนาผง

ภาพท 20 แสดงทศนยภาพของบางกอก ทร เฮาส

55

บางกอก ทร เฮาส ตงอยในพนทสเขยวของกรงเทพมหานคร ในตาบลบางน าผง โดยถลอมรอบดวยธรรมชาตทสมบรณ ตนโกงกาง สวนมะพราว และจกจน โรงแรมนถอเปนรสอรทสเขยวแหงหนงของกรงเทมหานครทบรหารงานโดยเอกชน แตเปนรสอรทเชงอนรกษซงมปฏสมพนธบางอยางกบคนในชมชน โดยตวอาคารเปนสถาปตยกรรมแบบยงยนทมพนทภายนอกมากวาพนทภายใน ทาใหลดการใชเครองปรบอากาศ ใชวสดทเปนมตรกบธรรมชาตและมการจดการการหมนเวยนของขยะ โดยพลงงานทใชในโครงการจะมาจากพลงงานแสงอาทตยและพลงงานลม นอกจากนนยงมการหมนเวยนเอากลบมาใชของพลงงานอนๆเชน มการหมกปยเองจากของเสย หมนเวยนการใชน าในโครงการในการชลประทาน ใชขวดแกวไมใชขวดพลาสตก เปนตน โดยผทมาเขาพกสามารถไปทากจกรรมตางๆของพนทได เชน ขจกรยานชมธรรมชาต เดนปาเสนทางศกษาธรรมชาต เทยวตลาดน าบางน าผ ง ออกไปเทยวทอนเนองจากใกลกบตวเมองกรงเทพมหานคร

ภาพท 21 แสดงทศนยภาพของบางกอก ทร เฮาส

ขอด บางกอกทรเฮาสมแนวคดการทารสอรทสเขยวในเชงอนรกษทสะทอนผานออกมาทางการออกแบบรสอรทไดด เนอจากทกจดของรสอรทเปนมตรกบสงแวดลอม นอกจากนนยงมวถในรสอรทซงถกกาหนดมาใหเปนมตรกบสงแวดลองและปฏบตไดจรงเชนกน อกทงยงอยใกลตวเมองของกรงเทพมหานคร เดนทางมาสะดวกเนองจากไมไกลจากรถไฟฟามากนก

ขอเสย ทรสอรทแหงนไมคอยมปฏสมพนธกบชมชนถงแมจะเปนรสอรท เชงอนรกษ และสถานทตงอยคอนขางลก ตองเดนเขาไปพอสมควร

56

ภาพท 22 แสดงทศนยภาพของบางกอก ทร เฮาส

3.5.4 หองสมดการทองเทยว (Tourism Library)

ภาพท 23 แสดงทศนยภาพภายในหองสมดทองเทยว ทมา: การทองเทยวแหงประเทศไทย, หองสมดการทองเทยวแหงประเทศไทย, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจาก http://etatjournal.com/web/etat-journal/2012/2012-jan-mar/411-12555-tourism-library

หองสมดการทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) กอตงขนพรอมกบองคการสงเสรมการทองเทยวแหงประเทศไทย (อ.ส.ท.) ในป พ.ศ. 2503 ขณะนนมสถานะเปนหองสมดเฉพาะ ทใหบรการเฉพาะพนกงานเทาน น ตอมาไดขยายการใหบรการครอบคลมไปถงบคคลภายนอกดวย

57

ในป พ.ศ. 2522 องคการสงเสรมการทองเทยวแหงประเทศไทย หรอ อ.ส.ท. ไดเปลยนสถานภาพมาเปนการทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) สงผลใหหองสมดไดเขามามบทบาทตอการพฒนาอตสาหกรรมทองเทยว ในฐานะเปนแหลงเผยแพรขอมลขาวสารเพอการศกษาคนควา และการใหความรทางดานอตสาหกรรมทองเทยวแก ผประกอบธรกจการทองเทยว ทงภาครฐและเอกชน ตลอดจนประชาชนทสนใจ โดยเฉพาะนกเรยน นสต นกศกษา

ปจจบนหองสมด ททท. ไดกาวสการเปนหองสมดทองเทยว (Tourism Library) ซงถอเปนหองสมดเฉพาะทางดานการทองเทยวโดยตรง พรอมปรบภมทศนภายในหองสมดใหสวยงามทนสมย สะดวกสบาย เหมาะแกการศกษาคนควาขอมลมากยงขน นอกจากนยงจดกจกรรมเสวนาในหวขอทนาสนใจเปนระยะๆ เพอเปนการเผยแพรมมมอง ความคด อนจะเปนประโยชนแกผทสนใจอกดวย โดยวถงประสงคของโครงการม ดงน

รวบรวมหนงสอ เอกสาร ตลอดจนสงพมพตาง ๆ ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษทใหความรเกยวกบการทองเทยว รวมถงดานอนๆ ทเกยวของ

จดเกบขอมลขาวสารใหเปนระบบ พรอมทงจดทาเครองมอชวยคนหา เพอเปนประโยชนสาหรบการคนควาในหองสมด

เปนศนยรวมขอมลเพอการคนควาดานการทองเทยว ใหบรการขอมลดานวชาการเพอการศกษาคนควาและวจยทางการทองเทยว

แกผประกอบธรกจการทองเทยว สถาบนการศกษาทงภาครฐและเอกชน หนวยงานราชการ ตลอดจนผทสนใจทวไป

ใหบรการสบคนขอมลทางอนเทอรเนต

58

ภาพท 24 แสดงทศนยภาพภายในหองสมดทองเทยว ทมา: การทองเทยวแหงประเทศไทย, หองสมดการทองเทยวแหงประเทศไทย, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจาก http://etatjournal.com/web/etat-journal/2012/2012-jan-mar/411-12555-tourism-library

หองสมดทองเทยว (Tourism Library) การทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) ใหบรการแกพนกงาน ททท. ลกจาง ททท. และบคคลภายนอก

สาหรบพนกงาน ททท. มสทธยมหนงสอไดครงละ 5 เลม ภายในระยะเวลาไมเกน 15 วน หากยมหนงสอเกนกาหนด จะตองเสยคาปรบเลมละ 5 บาทตอวน

บคคลภายนอก ใหลงทะเบยนกอนเขาใชบรการ โดยไมมคาใชจายใดๆ ทงสน และไมอนญาตใหบคคลภายนอกยมหนงสอรวมถงสอโสตฯ ตางๆ หากตองการขอมลในหนงสอ ทางหองสมดมบรการถายเอกสารในราคาหนาละ 1 บาท

เปดบรการทกวน จนทร-ศกร เวลา 08.30 -16.30 น. หยดทาการวนเสาร - อาทตย และวนหยดนกขตฤกษ

59

ภาพท 25 แสดงทศนยภาพภายในหองสมดทองเทยว ทมา: การทองเทยวแหงประเทศไทย, หองสมดการทองเทยวแหงประเทศไทย, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจาก http://etatjournal.com/web/etat-journal/2012/2012-jan-mar/411-12555-tourism-library

หองสมดทองเทยว ททท. ไดดาเนนการคดเลอก รวบรวม และจดหมวดหม

ขอมลอยางมระบบ โดยจดหนงสอตามระบบดวอ ซงถกตองตามหลกวชาการทาใหสะดวกตอการคนควาอางอง โดยจาแนกหนงสอออกเปน 2 หมวดใหญ ๆ ดงน

หมวดหนงสออตสาหกรรมทองเทยว เชน โครงการศกษาความเปนไปไดของการทองเทยวตางๆ ขอมลสถตนกทองเทยว รายงานประจาป แนวโนมและสถานการณทางการทองเทยว งานวจย วทยานพนธ หนงสอคมอทองเทยวทงในประเทศและตางประเทศ เปนตน

หมวดหนงสอทวไป เชน หนงสอวชาการทเกยวกบคอมพวเตอร ประเพณ ภาษา การโรงแรมและการตลาด

สาหรบระบบการสบคนทรพยากรขอมลสอสงพมพ สอโสตฯ ตางๆ และสออเลกทรอนกสประเภทซด-รอมของหองสมด ผสนใจสามารถคนหาขอมลทตองการไดอยางสะดวกรวดเรว เนองจากหองสมดแหงนใชระบบหองสมดอตโนมต (Magic Library) ในการจดทาฐานขอมล ทาใหเกดความสะดวกในการสบคนทรพยากรสารสนเทศไดโดยไมตองเดนทางมาคนหาเองทหองสมด

นอกจากนยงมการจดกจกรรมเสรมเกยวกบเสวนาในหวขอตาง ๆ ทนาสนใจเปนระยะ ๆ เพอสงเสรมการเรยนรสาหรบพนกงาน ตลอดจนเสรมสรางสงคมแหงการเรยนร ในบรรยากาศสบาย ๆ ผอนคลาย ในพนททรองรบผใชบรการไดถง 80 ทนง

60

ภาพท 26 แสดงทศนยภาพภายในหองสมดทองเทยว ทมา: การทองเทยวแหงประเทศไทย, หองสมดการทองเทยวแหงประเทศไทย, เขาถงเมอ 5 มถนายน 2556, เขาถงไดจาก http://etatjournal.com/web/etat-journal/2012/2012-jan-mar/411-12555-tourism-library ขอด หองสมดทองเทยวมทตงทเขาถงงาย สะดวกในการเดนทางและมวธการเดนทางไดหลายทาง เนองจากเปนหองสมดทใหบรการเฉพาะเรองการทองเทยว จงเปนประโยชนอยางมากสาหรบผทตองการคนหาขอมลการทองเทยวโดยเฉพาะ อกทงยงมชองทางการคนหาหลายแบบ เชน หนงสอ คอมพวเตอร และโสตทศนศกษา โดยการออกแบบมทนงอานหนงสอทสบายๆไมดอดอดมากทาใหผทมาใชบรการรสกผอนคลาย นอกจากนนยงมหองประชมเลกๆสาหรบจดประชมได

ขอเสย หองสมดทองเทยวไมถกประชาสมพนธมากนกทาใหไมเปนทรจกมาก คนมาใชบรการคอนขางนอย

61

บทท 3 ระเบยบวธวจย

จากการทบทวนวรรณกรรมการศกษาภมปญญาเรอนแพสการออกแบบโครงการศนย

ทองเทยวเชงอนรกษ ไดมปจจยของกลมเปาหมายของโครงการคอบคคลวยทางาน รวมถงปจจยสวนชมชนทตงของโครงการทองเทยวเชงอนรกษ โดยแบงขนตอนการทาวจย ดงน

ศกษาขอมล ทบทวนวรรณกรรม ทฤษฎ แนวคดทเกยวของกบประเดนในเรองการศกษาภมปญญาเรอนแพ เพอใหการวจยดาเนนไปตามขนตอนและถกตองตามระเบยบวธการ รวมถงกาหนดพนทและขอบเขตทจะศกษาและวางแผนในการเขาถงพนทน นๆเพอหาขอมลเพมเตม

ศกษาขอมลเกยวกบประชากรเปาหมายวยทางาน ทาการศกษาขอมลจากวารสาร เอกสาร ตารา และอน ๆ ทเกยวของ ตอจากนนวางแผนการเขาถงกลมคนวยทางานโดยสรางเครองมอแบบสอบถามเพอใชในการเกบขอมล

ศกษาขอมลเกยวกบตวแปรตาม ทาการศกษาขอมลจากวารสาร เอกสาร ตารา และอนๆทเกยวของ ตอจากนนวางแผนเขาถงชมชนทตงโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษ โดยการสารวจ สมภาษณ และสรางเครองมอแบบสอบถามเพอใชในการเกบขอมล

เกบรวบรวมขอมลจากประชากรเปาหมาย โดยใชเครองมอแบบสอบถาม และจากการสงเกต

วเคราะหขอมลทไดจากการรวบรวมขอมล เพอนามาปรบปรง พฒนากระบวนการออกแบบวางแผนจดการ และพฒนาสภาพแวดลอมภายในศนยทองเทยวเชงอนรกษไดอยางเหมาะสมสาหรบประชากรเปาหมาย

สรปผลและรายงานการวจย

1. แนวทางการวจย ผวจยไดมการดาเนนวจยโดยมแนวทางการวจยเชงปรมาณและคณภาพ ดงน 1.1 แนวทางเชงปรมาณ: ผวจยใชวธการเกบขอมลจากแบบสอบถามจากบคคล 2 กลม

ไดแก กลมแรกบคคลวยทางาน ซงทางานอยในบรษทเอกชนในกรงเทพมหานคร และกลมท 2

62

สาหรบประชาชนในชมชนทตงโครงการ เมอไดขอมลมาแลวจะทาการวเคราะหดวยสถตพรรณนาตอไป

1.2 แนวทางเชงคณภาพ: ผวจยไดใชวธการสงเกตและสมภาษณในประเดนเรองการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษ โดยใชวธการสมภาษณจากผเชยวชาญ และบคคลในชมชนบางกระเจา รวมแลวเปนจานวน 3 คน 2. ประชากรเปาหมาย

2.1 ประชากรเปาหมายของการวจยเชงปรมาณ: บคคลวยทางาน ซงทางานอยในบรษทเอกชนในกรงเทพมหานคร และบคคลในชมชนบางกระเจา โดยใหกลมประชากรเปาหมายกลมแรกตอบแบบสอบถามจานวน 200 ราย และประชาการเปาหมายกลมท 2 ตอบแบบสอบถามจานวน 50 ราย

2.2 ประชากรเปาหมายของการวจยเชงคณภาพ: การวจยครงน ผวจยใชวธการสมภาษณประชากรเปาหมาย คอบคคลทเชยวชาญเรองการทองเทยวเชงอนรกษจานวน 1 คน และประชากรในชมชนบางกระเจาจานวน 2 คน 3. การสมประชากรตวอยาง แนวทางเชงปรมาณ

ผวจยใชวธการเกบขอมลจากแบบสอบถาม 2 ชด โดยใหกลมเปาหมายตอบแบบสอบถาม กลมแรกจานวน 200 ราย เปนบคคลวยทางานททางานอยในบรษทเอกชน และกลมท 2 จานวน 50 ราย เปนบคคลในชมชนบางกระเจา โดยใชเทคนควธการสมตวอยางแบบหลายขนตอน ดงน

3.1 การสมตวอยางแบบโควตา โดยพจารณาเลอกประชากรกลมเปาหมายทมเงอนไขวาเปนพนกงานบรษทเอกชน จานวน 200 ราย โดยไมกาหนดสดสวนของอายและเพศของประชากรเปาหมาย แตตองมอายระหวาง 25-40 ป

3.2 การสมตวอยางแบบเจาะจง โดยพจารณาเลอกประชากรทอาศยอยในชมชนบางกระเจาจานวน 50 คน โดยไมกาหนดอายและเพศของประชากรเปาหมาย 4. แนวทางเชงคณภาพ

ผวจยไดใชการสงเกตและการสมภาษณในประเดนเรองการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษ โดยใชวธการสมภาษณประชากรเปาหมาย คอบคคลทเชยวชาญเรองการทองเทยวเชงอนรกษจานวน 1 คน และประชากรในชมชนบางกระเจาจานวน 2 คน

63

การสมตวอยางสาหรบการวจยเชงคณภาพ ผวจยใชเทคนควธการแบบ บอลลหมะ (snowball sampling) ใชในกรณทหนวยทจะศกษายากตอการเขาถง หรอทไมทราบพฤตกรรมของเขาทผวจยสนใจจะศกษา ซงผวจยตองการใหไดจานวน 3 คน

ในกลมประชากรทสมตวอยางมา ผวจยทาการหาตวอยางแรกคอบคคลในชมชน และใหชวยแนะนาเกยวการทองเทยวเชงอนรกษในชมชนบางกระเจาในปจจบน ผวจยเขาไปสมภาษณพรอมทงสงเกตพฤตกรรมการทองเทยวและการบรหารจดการในชมชน และทาเชนนไปจนครบตามทตองการจานวน 2 คน

ในกลมท 2 ผวจยหาบคคลผมความเชยวชาญหรอมประสบการณทางดานการทองเทยวเชงอนรกษจานวน 1 คนและทาการสมภาษณเพอเกบขอมลใหครบถวน 5. เครองมอทใชในการวจย

ผวจยไดเลอกใชเครองมอในการจดเกบขอมลจากประชากรกลมเปาหมาย โดยการเกบขอมลเชงปรมาณ ในการวจยครงน ผวจยไดสรางพฒนารายการขอความ/ ขอคาถาม และไดนาไปทดสอบกบประชากรเปาหมายวา สามารถสอความไดตามวตถประสงคของการไดมาซงขอมลตามทตองการหรอไม โดยแบงกลมประกรเปาหมายเปน 2 กลม อนมเนอหา ดงน

กลมท 1 ประชากรเปาหมายกลมพนกงานบรษทเอกชนอายระหวาง 25-40 ป จานวน 200 คน

โดยคาระดบของคะแนนทใชกบตวแปร (1) ความเชอและทศนคตเกยวกบกลมพนกงานบรษทเอกชนอายระหวาง 25-40 ป และ (2) การออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษ มรายละเอยดในการใหคะแนนดงน

คะแนน 0 หมายถง ไมเหนดวยอยางยง คะแนน 1-3 หมายถง ไมเหนดวย คะแนน 4-5 หมายถง เฉย ๆ คะแนน 6-7 หมายถง เหนดวย คะแนน 8-10 หมายถง เหนดวยอยางยง 5.1 ความเชอและทศนคต ทานคดวาการทองเทยวจะทาใหรางกายรสกผอนคลายความเครยด ทานคดวาการทองเทยวเชงอนรกษเปนการทองเทยวทดงดดใจ ทานคดวาการมสขภาพกายและสขภาพจตทดขนเมอไดออกมาทองเทยว 5.2 พฤตกรรม

64

ทานรสกมความสขเมอไดทองเทยวในททมธรรมชาต ทานทองเทยวบอยแคไหน ทานทองเทยวเปนกลมมากกวาทองเทยวคนเดยว ทานทองเทยวโดยนารถยนตสวนตวไปเอง ทานหาขอมลกอนการออกไปทองเทยวในแตละครง 5.3 ดานทาเลทตง ศนยทองเทยวเชงอนรกษควรตงอยในททมชมชนและสถานททองเทยวทนาสนใจ

เพอกอใหเกดความนาสนใจทจะเรยนร ศนยทองเทยวเชงอนรกษทดควรมแหลงขอมลและสถานทๆสามารถอานวนความ

สะดวกใหเกดการเรยนรได ศนยทองเทยวเชงอนรกษทอยไมไกลและเดนทางสะดวก ทาใหทานตดสนใจเลอก

มาพกผอน ศนยทองเทยวเชงอนรกษทมกจกรรมรวมกบชมชนเปนปจจยททาใหทานสนใจ ศนยทองเทยวเชงอนรกษทมกจกรรมทางดานการออกกาลงกายเปนปจจยททาให

ทานสนใจ 5.4 ดานราคา ทานเตมใจจายคาบรการแพงหากทพกในการทองเทยวมคาใชจายสง ทานมกจะไปใชบรการทองเทยวทมคาใชจายไมแพง ทานคดวาการใชบรการททองเทยวทมราคาไมแพงดกวาราคาแพง หากจะตองไปใชบรการศนยทองเทยว ทานจะพจารณาเรองราคาเปนอนดบแรก 5.5 ดานประโยชนใชสอย หองพกทมขนาดใหญทาใหทานรสกผอนคลายและสะดวกสบาย หองพกทสามารถพกไดหลายคนเปนปจจยททาใหทานพจารณาการเขาพก ทพกทมรานอาหารดวยเปนปจจยททาใหทานพจารณาการเขาพก ทพกทมสวนบรการทางดานอนๆนอกเหนอจากสวนหองพกเปนปจจยททาให

ทานพจารณาการเขาพก พนทใชสอยภายในโครงการควรมพนทๆเชอมโยงกบธรรมชาต ทางโครงการควรมอปกรณในการอานวยความสะดวกในการเรยนรนอกโครงการ

เชนมบรการใหเชาจกรยาน หรอเชาเรอ เปนตน กลมท 2 ประชากรเปาหมายบคคลในชมชนบางกะเจาจานวน 50 คน

65

โดยคาระดบของคะแนนทใชกบตวแปร (1) ความเชอและทศนคตเกยวกบการทองเทยวเชงอนรกษในชมชนและ (2) การออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษ มรายละเอยดในการใหคะแนนดงน

คะแนน 0 หมายถง ไมเหนดวยอยางยง คะแนน 1-3 หมายถง ไมเหนดวย คะแนน 4-5 หมายถง เฉย ๆ คะแนน 6-7 หมายถง เหนดวย คะแนน 8-10 หมายถง เหนดวยอยางยง 5.6 ความเชอและทศนคต ทานคดวาพฒนาการทองเทยวในชมชนบางกระเจาควรพฒนาแนวทางการ

ทองเทยวเชงอนรกษ ทานคดวาปจจบนการทองเทยวในชมชนบางกระเจายงมสวนรวมของคนใน

ชมชนนอยเกนไป ทานคดวาปจจบนมคนสนใจในการทองเทยวเชงอนรกษเพมมากขน ทานคดวาชมชนบางกระเจาควรมศนยกลางในการทองเทยวเพอใหขอมลแก

นกทองเทยวทเขามาเทยวในชมชน ทานคดวาจะเปนผลดกบชมชนมากขนถามศนยทองเทยวทคานงถงการทองเทยวท

เปนมตรตอสงแวดลอม และใหขอมลการเทยวเชงอนรกษแกนกทองเทยว ทานคดวาการมศนยทองเทยวเชงอนรกษจะทาใหนกทองเทยวรจกบางกระเจามาก

ขน ทานคดวาการมศนยทองเทยวจะทาใหนกทองเทยวทมาเทยวในชมชนบางกระเจา

เทยวในเชงอนรกษมากขน 5.7 พฤตกรรม ทานรสกสนใจในการรวมมอกบศนยทองเทยวเชงอนรกษภายในชมชนเพอให

ขอมลทเปนประโยชนแกนกทองเทยว ถามการพฒนาแนวคดในการสราง ทานรสกสนใจทจะเขารวมกจกรรมกบศนยทองเทยวเชงอนรกษถามโครงการ

เกดขน ทานรสกสนใจในการประชาสมพนธศนยทองเทยวเชงอนรกษเพอใหนกทองเทยว

เขามาเทยวในชมชนมากขน 5.8 ดานทาเลทตง

66

ศนยทองเทยวเชงอนรกษควรตงอยในททมชมชนและสถานททองเทยวทนาสนใจเพอกอใหเกดความนาสนใจทจะเรยนร

ศนยทองเทยวเชงอนรกษทดควรมแหลงขอมลและสถานทๆสามารถอานวนความสะดวกใหเกดการเรยนรได

ศนยทองเทยวเชงอนรกษทอยไมไกล เดนทางสะดวก และงายตอการเขาถง 5.9 ดานประโยชนใชสอย ศนยทองเทยวเชงอนรกษควรเออประโยชนตอการพฒนาและการคาขายสนคาของ

ชมชน ศนยทองเทยวเชงอนรกษควรมพนทใหคนในชมชนไดแสดงออกถงภมปญญา

และความสามารถในชมชน และในแนวทางเชงคณภาพผวจยไดใชการสงเกตและการสมภาษณในประเดนเรอง

การออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษ โดยใชวธการสมภาษณประชากรเปาหมาย คอบคคลทเชยวชาญเรองการทองเทยวเชงอนรกษจานวน 1 คน และประชากรในชมชนบางกระเจาจานวน 5 คน เพอใหไดขอมลทละเอยดและลกซงตามความเหมาะสม โดยผวจยไดทาการสมภาษณตนเองโดยการบนทกเสยง

6. การวเคราะหขอมล

6.1 การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ผวจยใชการวเคราะหเนอหา โดยไดทาการสมภาษณกลมตวอยาง จานวน 6 คน หลงจากน น ไดทาการบรณาการความคดเหนของกลมตวอยางทคลายคลงกนในประเดนตวแปรเดยวกน มาเขยนบรรยายถงลกษณะ ความสาคญ ความเชอ พฤตกรรม และประโยชนใชสอยเกยวกบศนยทองเทยวเชงอนรกษ ทงนในประเดนทเปนความคดเหนทแตกตางกน ผวจยไดทาการบรรยายเพมเตมเพอใหเหนมมมองทแตกตางกน

6.2 การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ หลงจากทเกบรวบรวมจากสภาคสนามแลว ผวจยไดทาการตรวจสอบความถกตองของแบบสอบถาม และนาไปปอนขอมลในโปรแกรมวเคราะหขอมล ซงจะไดนาไปวเคราะหขอมล โดยใชสถตพรรณนา (descriptive statistics) ทประกอบไปดวย จานวน คารอยละ คาตาสด คาสงสด คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน โดยตวแปรทแสดงคาเฉลยผวจยไดทาการกาหนดเกณฑเพอใชในการแปรผลดงน

คะแนน 0 หมายถง ไมเหนดวยอยางยง คะแนน 1.00-3.25 หมายถง ไมเหนดวย คะแนน 3.26-5.50 หมายถง เฉยๆ

67

คะแนน 5.51-7.75 หมายถง เหนดวย คะแนน 7.76-10.00 หมายถง เหนดวยอยางยง หลงจากนนผวจยกนาผลการวเคราะหทได ไปใชในการออกแบบสภาพแวดลอม

ภายในศนยทองเทยวเชงอนรกษ

68

บทท 4

วเคราะห ความหมาย รปธรรม นามธรรมของเรอนแพ

จากการศกษาขอมลเกยวกบตวแปรอสระเรองภมปญญาเรอนแพ ผวจยไดทาการวเคราะหและสงเคราะหขอมลเพอหาคาสาคญ (key word) เพอนาใชในการสรางแนวความคดหลกในการออกแบบ โดยบทนผวจยจะกลาวถงสวนตางๆ ดงน

กระบวนการสงเคราะหขอมลเพอหาคาสาคญ (key word) ในการสรางแนวความคดหลกในการเลอกโครงการศกษา

กระบวนการหาคาสาคญ (key word) สแนวความคดในการออกแบบ และสงเคราะหออกมาเปนอตลกษณเพอใชเปนแนวทางในการออกแบบ

1. กระบวนการสงเคราะหขอมลเพอหาคาสาคญในการสรางแนวความคดหลก

จากการศกษาและทบทวนวรรณกรรมเกยวกบภมปญญาเรอนแพ ผวจยไดสรปและคดเลอกประเดนทนาสนใจ ภมปญญาเรอนแพเปนภมปญญาของมนษยซงเกดจากการทมนษยมวถชวตโดยพงพาแหลงน าเปนสาคญ มนษยจงเกดการตงถนฐานรมน าขน โดยภมปญญาเรอนแพ เปนสถาปตยกรรมหนงทมความนาสนใจอยางยง เนองจากมความสามารถทจะปรบตวใหเขากบธรรมชาตไดอยางด ผวจยจงนามาสงเคราะหเพอหาคาสาคญหรอ key word เพอนามาสโครงการทจะศกษาตอไป

โดยผวจยสรปประเดนสาคญในการวเคราะหออกมาเปน 2 ประเดนหลกๆ นนคอทางกายภาพ ลกษณะเดนของเรอนแพคอการปรบตวใหเขากบสภาวะแวดลอมทางธรรมชาต ตงแตรปลกษณและคณสมบตทสามารถลอยน าได ทาใหไมมปญหาเวลาน าขนหรอน าลงเพราะสามารถเคลอนยายไดขนลงตามน า นอกจากนนยงสามารถลอยไปเพอคาขายหรอหาถนทอยใหมได วสดเปนวสดทสามารถหางายในธรรมชาต เชน ไมไผ ไม หญาแฝก และอนๆ วธการออกแบบชองเปด ลวนแลวแตถกออกแบบมาเพอใหปรบเขากบสภาวะทางอากาศใหไมรอน และเปนการดงธรรมชาตใหเขาสภายในเรอน ทาใหเรอนแพมสภาวะสบาย และอกทางทผวจยวเคราหขอมลจากการศกษาทางนามธรรมนนคอสงคมเรอนแพเปนสงคมทชวยเหลอเกอกลกนอยางเปนธรรมชาต ม

69

ความสมพนธทใกลชดกนโดยทความเปนสวนตวไมใชเรองสาคญของคนในชมชน มการกระทาซงกอใหเกดการเกอกลกนของคนในชมชน ทงบคคลทเปนเครอญาตกนจรง ๆ หรอเครอญาตสมมต นนทาใหเปดเปนชมชนทมความแขงแกรงทสงคม ดงนน ผวจยจงนามาเปนแนวคดในการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษ เพอชมชนบางกะเจา สมทรปราการ เพอการทองเทยวทไมทาลายวถของชมชน แตเปนการสงเสรมใหคนในชมชนและนกทองเทยวมสวนรวมในธรรมชาตของชมชนทเปนอย หรอพดอกนยหนงนนคอ ใหนกทองเทยวเปนฝายปรบตวในการทองเทยวใหเขากบสถานท เทยวแบบเรยนร โดยรกษาเอกลกษณทางวฒนธรรมและระบบนเวศนในชมชน

ภาพท 27 แสดงกรอบแนวความคดจากตวแปรอสระสตวแปรตาม

70

2. กระบวนการหาคาสาคญ (key word) สแนวความคดในการออกแบบ จากประเดนเรองการปรบตวใหเขากบธรรมชาตของเรอนแพ ซงเปนคาสาคญของ

การศกษาครงน ผวจยไดนามาเปนคาสาคญทจะนามาขยายความและสงเคราะหขอมลตอเนองในเรองของการออกแบบ ซงผวจยไดนาลกษณะทางกายภาพมาวเคราะห โดยแบงเปนประเดนตางๆดงตอไปน

2.1 วธการจดวางพนท ภมปญญาเรอนแพมลกษณะทนาสนใจในการจดวางพนท ทเหนไดชดเจนคอพนท

ภายในของเรอแพไมมการแบงพนททชดเจนมาก และเกดการใชพนทใหเปนประโยชนทงภายนอกและภายใน โดยมการเปดชองเปดทดงเอาธรรมชาตเขาสภายใน และเปนการปรบใหภายในอาคารอยในสภาวะสบายโดยไมตองใชเครองปรบอากาศ โดยผวจยนาเอาแนวความคดนมาใชในการกาหนดผงอาคารและกลมของอาคาร โดยถาเทยบจากอาคารปกตทแยกสวนกบธรรมชาตภายนอก ผวจยนามากาหนดผงโดยการแบงพนทภายในเปนสวนๆและทาการดงธรรมชาตเขาสภายใน โดยไมบงแยกวาเปนพนทภายในหรอภายนอก แตหลออมรวมใหมความเปนหนงเดยวกน

ภาพท 28 แสดงภาพการลกษณะการจดวางผงโดยการดงธรรมชาตเขาสภายใน

71

นอกจากนนสถาปตยกรรมแบบเรอนแพยงเปนสถาปตยกรรมทมการปรบตวเขากบธรรมชาตในแงของสภาพภมประเทศและสภาพภมอากาศอกดวย โดยทผอยอาศยสามารถสมผสไดถงผลงของธรรมชาตไดอยางชดเจน ทงในเรองของสภาพภมอากาศ การขนลงของนา เปนตน

โดยอกประเดนหนงของการจดการพนทน น ผวจยไดนาแนวคดของการเปนชมชนยดหด และการใชประโยชนของสวนชาน ทมาตอกนเพอเชอมเรอนแตละหลงใหสามารถเดนถงกนได โดยไมตองใชเรอในหนาแลง ซงผวจยไดนาแนวคดน มาเปนแนวทางในการออกแบบผงบรเวณของโครงการใหมความเชอมโยงกนของคารแบบกลมอาคารหลายๆหลง ไมใชเพยงหลงเดยว และใชทางเชอมเพอเชอมแตละหลงเขาดวยกนในแตละพนท นอกจากนนยงใชประโยชนจากพนทเปลยนผานเหลานเพอทากจกรรมตางๆ

ภาพท 29 แสดงลกษณะการจดวางตวของอาคารทมแนวความคดมาจากชมชนยดหดของเรอนแพ

ประเดนสดทายของการจดวางพนทคอการปรบเปลยนพนทของลกษณะการใช

สอยไดหลายประเภท ลกษณะภายในของเรอนแพมการแบงพนทเปนสดสวนแคหองนอนและหองอเนกประสงคดานนอก แตตวหองอเนกประสงคถกใชงานในหลากหลายกจกรรม เชน ทานขาว นงเลน ดทว ทาครว(ในเรอนทไมมสวนครวแยกออกไป) หรออกสวนหนงคอพนทชาน ทเปนทงทปลกผก ตากผา นงเลน ฯลฯ ผวจยจงนาพนททมลกษณะเชนนมาปรบใชในการออกแบบโครงการในบางสวน

2.2 การเลอกใชวสด ภมปญญาเรอนแพเปนภมปญญาซงเกดขนจากธรรมชาต ดงนนวสดของเรอนแพแบบดงเดมจงมวสดเปนธรรมชาตทงหมด วสดหลกของเรอนแพทเปนหวใจเลยนนคอไมไผ ซงนยมนามาทาเปนสวนของลกบวบเพอใหเรอนแพสามารถลอยน าได นอกจากนน

72

วสดอนๆลวนเปนวสดทมาจากธรรมชาตโดยไมไดผานการแปรรปทงสน ดงนนผวจยจงนาแนวคดของความเปนสจจะวสดมาใชในโครงการ

ภาพท 30 แสดงลกษณะวสดทเปนวสดจากธรรมชาตและไมผานการแปรรป

2.3 รปทรง ลวดลาย จากการศกษาภมปญญาเรอนแพ การขนรปแบบของเรอนแพนน ลกษณะเดนคอ

การมเทาทมองเหน การกอสรางเรอนแพโดยมาก จะทาการกอสรางโดยมลกษณะทไมไดรบการปรงแตงใดๆนอกเหนอจากโครงสรางมากนก เชน การทเราเหนเรอนแพจากดานนอกจะเปนการรบรเชนเดยวกบการรบรจากภายใน เนองจากรปทรงภายนอกสะทอนใหเหนถงลกษณะภายในชดเจน

สวนรปแบบของสวนประกอบของเรอนแพนน เปนรปแบบทมลกษณะของการทาซ า เชนการใชลกษณะของผนงทเปนฝาไหลเพอระบายอากาศใหกบภายในตวเรอน หรอการประกอบกนของ module เลก ๆ เพอกลายเปน module ใหญ ๆ ผวจยจงนาลกษณะนมาใชเพออกแบบภายในโครงการ

73

ภาพท 31 แสดงรปแบบของวตถเลกๆทกลายมาเปนวตถใหญดวยการเชอมโยงกน

2.4 สสน เนองจากวสดทใชในการสรางเรอนแพเปนวสดทมาจากธรรมชาต ดงนนสสนทเกดขนจงเปนสทอยในกลมส earth tone เปนสวนใหญ โดยสทออกมากเปนสวนหนงททาใหตวโครงการกลมกลนเขากบตวสถานทตงโครงการอกดวย

ภาพท 32 แสดงลกษณะเฉดสทไดจากการวเคราะหภมปญญาเรอนแพ

จากแนวความคดทงหมดทกลาวมาขางตน จงนาไปสการออกแบบ โดยมลกษณะตางซงประกอบดวยลกษณะทไดวเคราะหและสงเคราะหออกมาเปนรปแบบทางกายภาพ

74

บทท 5

การศกษารายละเอยดของโครงการสการออกแบบ

จากการวเคราะหและสงเคราะหขอมลจากตวแปรอสระไดนาไปสการเลอกโครงการศกษา ซงผวจยทาการออกแบบศนยการทองเทยวเชงอนรกษ โดยในบทนจะเปนการศกษาและวเคราะหขอมลซงเกยวกบสถานทตงโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษ โดยแบงออกเปนหวขอตางๆ ดงน

เกณฑการเลอกสถานทตงโครงการ การวเคราะหศกยภาพของพนทโดยรอบโครงการ การวเคราะหการเขาถงโครงการ การวเคราะหการสญจรของกลมเปาหมาย การวเคราะหทตงโครงการ การวเคราะหสภาพแวดลอมของพนท กฏหมายและขอบงคบของพนทตงโครงการ การวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส อปสรรค ของทตงโครงการ (SWOT) การวเคราะหผลจากขอมลเชงปรมาณ การกาหนดพนทใชสอยภายในโครงการ

1. เกณฑการเลอกสถานทตงโครงการ จากการศกษาขอมลของกลมผใชโครงการ ทาใหผวจยเลอกสถานทตงโครงการทอย

ไมไกลจากกรงเทพมหานคร เนองจากกลมผใชโครงการหลกเปนคนทางานทมอายระหวาง 25-40 ป จากการสารวจตามแบบสอบถามพบวาการเดนทางมผลตอการไปเทยวของกลมผใชงานเปนอยางมาก เนองจากผใชงานเปนคนในจงหวดกรงเทพและจงหวดใกลเคยง ดงนนผวจยจงเลอกสถานทตงของโครงการทอยไมไกลจากกรงเทพ เดนทางสะดวก นอกจากนนยงมแหลงธรรมชาตทสนบสนนการเรยนรและการทองเทยวเชงอนรกษอกดวย

75

พนทของบางกะเจา อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ สวนใหญเปนพนทเกษตรกรรมทอยทามกลางความเจรญของเขตเมองซงไดแกกรงเทพมหานครและปรมณฑล ดวยสณฐานคลายกระเพาะอาหาร จงเรยกพนทนกนตดปากวากระเพาะหม กระเพาะหมขนาดใหญแหงนมแมน าเจาพระยาลอมรอบจงดคลายเกาะ และเกาะนกมเนอทกวางใหญถง ๑.๒ หมนไร ครอบคลมพนทถง ๖ ตาบลของ อ. พระประแดง ไดแก ต. ทรงคนอง  ต. บางยอ ต. บางกระสอบ  ต. บางน าผง  ต. บางกอบว และ ต. บางกะเจา ถอเปนพนทสเขยวขนาดใหญใกลกรงทนอกจากจะอดมไปดวยทรพยากรธรรมชาตแลว ยงพรงพรอมดวยวถวฒนธรรมและภมปญญา ในป พ.ศ. 2549 จงไดรบการยกยองจากนตยสาร ไทมส (Times) ใหเปน The Best Urban Oasis of Asia สภาพพนทของบางกะเจายงคงความอดมสมบรณตามรปแบบสวนเกษตรดงเดม คณะรฐมนตร จงไดมมตใหอนรกษพนทสเขยวในบรเวณ 6 ตาบล ตงแตป พ.ศ. 2520 บรเวณนจงเปนแหลงผลตอากาศบรสทธใหกบประชาชนในเขตจงหวดสมทรปราการและจงหวดใกลเคยง

ดวยสภาพทโดดเดนในหลากหลายมต ไดแก ดานความหลากหลายทางชวภาพ เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และประเพณ ทาใหพนทบางกะเจาโดยรวมสามารถดงดดนกทองเทยวตลอดจนนกวชาการในแขนงวชาตาง ๆ ใหเขามาเยยมชม และดาเนนการศกษาวจยในพนท กลาวคอ ดวยลกษณะภมประเทศทถกรายลอมดวยแมน าเจาพระยายาวกวา 15 กโลเมตร ประกอบกบอยไมหางจากปากอาวไทยเปนระยะทางนอยกวา 20 กโลเมตร ทาใหพนทแหงนเปรยบเสมอนพนทชมน าขนาดใหญทเกดจากการสะสมของตะกอนแมน า เกดระบบนเวศในลกษณะ “3 น า” คอ น าจด น าเคม และน ากรอย อนสงผลตอการพฒนาระบบและโครงสรางของสงคมพชและสตวมความหลากหลาย ซงเปนลกษณะโดดเดนเฉพาะของพนท นอกเหนอไปจากความอดมสมบรณของพนดนอนเกดจากการสะสมตวของตะกอน ทาใหผลผลตดานการเกษตรมชอสยงเลองลอเปนทรจกกนโดยทวไป เชน มะพราวน าหอม มะมวงน าดอกไม เปนตน นอกจากน ดวยเหตทในมตดานประวตศาสตร พนทแหงนมการตงถนฐานของประชากรยอนไปเกนกวาสมยกรงศรอยธยา ดงนน การพฒนาระบบโครงสรางของสงคม ประชากร การดารงชพ ตลอดจนประเพณและวฒนธรรมจงมเอกลกษณทโดดเดนเปนของตนเอง โดยเฉพาะการผสมผสานกนอยางกลมกลนระหวางสงคมมอญ ไทย และมสลม กอใหเกดประเพณ วฒนธรรม อาหารการกน ตลอดจนสงกอสราง อาคาร และวตถตาง ๆ ทนาสนใจไมแพสถานททองเทยวแหงอนๆของประเทศ

ในชวงป 2525-2530 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ประทบเฮลคอปเตอรพระทนงผานบางกะเจาเปนประจา จงทรงมพระราชดารวา สมควรสงวนพนทแหงนไวสาหรบเปนพนทสเขยวและเปนปอดของ กทมเนองจากลมมรสมจากอาวไทยจะพดเอาอากาศบรสทธทผลตจากพนท

76

แหงน เขาฟอกอากาศเสยในกรงเทพฯ เปนเวลากวาปละ 9 เดอน ดงนน ในเวลาตอมา รฐบาลจงไดประกาศใหพนทแหงน อยภายใตโครงการ “สวนกลางมหานคร” และสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมาร ไดใหความสนพระทยและเสดจเยยมเยยนพนทแหงนอยเสมอ รวมถงพระราชทานแนวพระราชดารในการบรหารจดการพนท เพอใหคงเปนพนทสเขยวอยตลอด

ภาพท 33 แสดงภาพถายทางอากาศของพนท ชมชนบางกะเจา สมทรปราการ ทมา: สถาบนพฒนาและถายทอดองคความรเทคโนโลยภมสารสนเทศ, แมนาโคงตวด ตาบลบางกะเจา อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ, เขาถงเมอ 23 กรกฎาคม 2556, เขาถงไดจากhttp://igkd.gistda.or.th/?s=%E0%B8%9A%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B 8%81%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%88%E0%B9%89%E0%B8%

77

จากการศกษาภายในพนทของชมชนบางกะเจา จงหวดสมทรปราการ ผวจยไดทาการเลอกสถานทตงของโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษทจะทาการออกแบบ โดยคดเลอกจากความเหมาะสมของตาแหนงทตง การเขาถง และพนทบรบทโดยรอบ โดยพนทตงโครงการ อยบรเวณรมฝงแมนาเจาพระยา ฝงตรงขามกบพนทเมองสมทรปราการ ซงเปนพนททอยไมไกลจากทาเรอทนกทองเทยวนยมใชบรการ อกทงยงสามารถเดนทางมาไดอยางสะดวกโดยรถสาธารณะ และขามเรอมา นกทองเทยวทตองการมาปนจกรยานเพอศกษาเสนทางธรรมชาตนยมเดนทางมาทางนโดย

การปนจกยานมาและเดนทางขามเรอมายงคงบางกะเจา

ภาพท 34 แสดงพนทตงของโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษ

78

2. การวเคราะหศกยภาพของพนทโดยรอบโครงการ ชมชนบางกะเจาเปนชมชนทเปนแหลงทองเทยวทมแหลงทองเทยวสนบสนนการ

ทองเทยวเชงนเวศน โดยพนทโดยรอบโครงการประกอบไปดวยเสนทางศกษาธรรมชาต วด ตลาด พพธภณฑ สวนสาธารณะ ฟารมเหด สวนผลไม เปนตน ซงอยในพนททประกอบไปดวยพนทสเขยวเปนอาณาบรเวณกวาง มศกยภาพเปนทดงดดนกทองเทยวของโครงการ

ภาพท 35 แสดงศกยภาพพนทโดยรอบโครงการ 3. การวเคราะหการเขาถงโครงการ

ทตงของโครงการอย ณ ตาบลบางน าผง อาเภอบางกระเจา จงหวดสมทรปราการ การเขาถงเขาไดจาก 3 เสนทาง ดงน

เสนทางท 1 การโดยสารรถประจาทาง หรอรถไฟฟาสายสขมวท หรอรถสวนบคคล ลงสถานบางนาแลวตอรถโดยสารสาธารณะ เชน แทกซ หรอจกรยานยนต เขามาทาถนนสรรพาวธ จากนนขนเรอททาเรอวดบางนานอก เพอขามแมน าเจาพระยามาลงททาเรอวดบางน าผงนอก และเดนตอมายงโครงการ หรอสามารถเชาจกรยานไดททาเรอวดบางนาผงนอก

เสนทางท 2 นงรถประจาทางสาย 107,195 ลงททาเรอวดคลองเตยนอก เพอขามแมน าเจาพระยามาลงททาเรอกานนขาว จากนนตอรถจกรยานยนตเพอมายงโครงการ

เสนทางท 3 รถโดยสารสวนบคคล ขบมาทางพระราม 3 ลงสะพานวงแหวนและเลยวซายเขาตลาดพระประแดง จากนนเลยวเขาถนนเพชรหงกจะเขาเขตบางกระเจา ขบมาเรอยและมาจอดรถทวดบางนาผงนอก

79

ภาพท 36 แสดงเสนทางการเขาถงโครงการ

จากการวเคราะหการเขาถงโครงการ เสนทางทนกทองเทยวทเขามาเทยวบางกระเจาสวนใหญใชคอเสนทางท 1 เนองจากสะดวกและใกลกบรถไฟฟา โดยปจจบนมนกทองเทยวทนยมเขามาปนจกรยานในชมชนบางกระเจาเปนจานวนมากกไดใชเสนทางท 1 ในการเขาถงชมชนเชนกน เพราะเรอขามฝากของเสนทางท 1 สามารถขจกรยานหรอจกรยานยนตขนเรอขามฟากไปดวยได การเขาถงโครงการจงใกลกบจดทนกทองเทยวโดยสารมาลงเพอทองเทยวในบางกระเจา แตไมจอแจเกนไปเนองจากตองเดนเขามาอกในสวนพนทสเขยวทอยใกลกบชมชน

4. การวเคราะหการสญจรของกลมเปาหมาย

จากการสงเกตและวเคราะหกลมเปาหมายผใชโครงการ พบวากลมเปาหมายมทงคนไทยและชาวตางชาตทมาทองเทยวในบรเวณชมชนบางกระเจา โดยกลมคนไทยจะมสดสวนเยอะกวาชาวตางชาต โดยนกทองเทยวสวนใหญอาศยอยในบรเวณกรงเทพมหานครและปรมณฑล การสญจรวนธรรมดามปรมาณนอยเทากนในทกชวงเวลา และมการสญจรมากทสดในวนเสารอาทตยชวงเวลา 9.00-17.00 โดยสวนใหญแลวเปนนกทองเทยวแบบเดนทางไปกลบเพอมาเทยวสถานทตางๆในชมชน และปจจบนมนกทองเทยวทเขามาเพอขจกรยานเพอศกษาเสนทางธรรมชาตและทองเทยวสถานททองเทยวตางๆเปนจานวนมาก

80

ภาพท 37 แสดงสถตการสญจรของกลมเปาหมาย เปรยบเทยบวนธรรมาและวนเสารอาทตย

ภาพท 38 แสดงสดสวนนกทองเทยวชาวไทยและชาวตางชาต

จากการวเคราะหการสญจรของกลมเปาหมายขางตน เปนสวนสนบสนนโครงการ เ นองจากนกทองเ ทยว ท เขามาทองเ ทยวในชมชนสวนใหญเ ปนนกทองเ ทยว ทมาจากกรงเทพมหานครและปรมณฑล ซงตรงกบกลมเปาหมายทผวจยไดทาการสารวจขางตน

81

5. การวเคราะหทตงโครงการ โครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษ ตงอย ณ ตาบลบางน าผง อาเภอบางกระเจา จงหวด

สมทรปราการ พนทโดยรวมของโครงการ

ภาพท 39 แสดงพนทโดยรอบโครงการ

ทศเหนอ อยตดกบพนททาการเกษตรกรรมของเอกชน ตอเนองไปยงวดบางนาผงนอก ทศใต อยตดกบพนททาการเกษตรกรรมของเอกชน ทศตะวนออก อยตดกบแมน าเจาพระยา ฝงตรงขามคอถนนสรรพาวธ ทาเรอวดบาง

นานอก ทศตะวนตก อยตดกบชมชนทอยอาศย และโรงแรม Bangkok tree house

82

ภาพท 40 แสดงตาแหนงมมมองในจดตาง ๆ

ภาพท 41 แสดงตาแหนงมมมองจดท 1

ภาพท 42 แสดงตาแหนงมมมองจดท 2

83

ภาพท 43 แสดงตาแหนงมมมองจดท 3

ภาพท 44 แสดงตาแหนงมมมองจดท 4

จากการวเคราะหทตงของโครงการ ตวโครงการอยหางจากทาเรอไมมาก ทาใหงายตอการเขาถง อกทงยงมพนททมลกษณะปดลอมดวยตนจาก ทาใหถงแมจะมพนทตดกบบรเวณของ ทพกอาศย กยงสามารถมความเปนสวนตวได เนองจากตวอาคารตงอยบนน าทาใหถกบงคบทางเขาไมใหสามารถเดนเขาทางอนไดนอกจากทางทกาหนดใหเขาเทานน

84

6. การวเคระหสภาพแวดลอมของพนท

ภาพท 45 แสดงทศทางของแดด ลม และนาทมผลตอสถานทตงโครงการ

จากภาพจะเหนไดวาโครงการต งหนหนาไปทางทศตะวนออกซงอยตดกบแมน าเจาพระยา ทาใหมลมทพดเอาไอเยนของนามายงโครงการ ซงเปนผลดตอโครงการทจะมการระบายอากาศตามธรรมชาต

7. กฏหมายและขอบงคบของพนทตงโครงการ

กฎกระทรวงฉบบท 17 (พ.ศ. 2530) ออกตามความในพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522 อาศยอานาจตามความในมาตรา 5 (11) และมาตรา 8 (10) แหงพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522 รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย โดยคาแนะนาของคณะกรรมการควบคมอาคารออกกฎกระทรวงไว ดงตอไปน

ขอ 1 ใหกาหนดพนทในทองทตาบลบางกะเจา ตาบลบางกอบว ตาบลบางยอ ตาบลบางนาผง ตาบลทรงคนอง และตาบลบางกระสอบ อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ เปนบรเวณหามกอสรางอาคารชนดและประเภท ดงตอไปน

(1) คลงสนคา

85

(2) โรงงานทใชเครองจกรทมกาลงรวมตงแตหาแรงมาหรอเทยบเทาขนไป หรอใชคนงานตงแตสบคนขนไป

(3) ทาจอดเรอสาหรบเรอขนาดเกน 100 ตนกรอสส

(4) หองแถว ตกแถว เวนแตเปนการกอสรางทดแทนอาคารเดมโดยมพนทไมมากกวาพนทของอาคารเดม และมความสงไมเกน 15 เมตร

(5) อาคารทใชสาหรบประกอบกจการการคาหรอธรกจบางสวนหรอทงหมด ซง

(ก) มระยะหางจากอาคารขางเคยงดานใดดานหนงนอยกวา 4 เมตร

(ข) มความสงเกน 15 เมตร

(ค) มพนทอาคารชนลางเกน 100 ตารางเมตร

การวดความสงใหวดจากระดบพนดนถงสวนทสงทสดของอาคาร

ขอ 2 ภายในบรเวณพนททกาหนดตามขอ 1 หามกอสรางอาคารใด ๆ ซง

(1) มระยะหางจากศนยกลางถนนสายเพชรหง-บางกอบว นอยกวา 12 เมตร

(2) มระยะหางจากศนยกลางถนนสาธารณะเฉพาะในทองทตาบลทรงคนอง

(3) มระยะหางจากศนยกลางถนนสาธารณะเฉพาะในทองทตาบลบางกะเจา

(4) มระยะหางจากรมค คลอง หรอลากระโดงสาธารณะ นอยกวา 6 เมตร

(5) มทวางโดยรอบอาคารนอยกวารอยละ 75 ของทดนแปลงนน

ทงน เวนแตเขอน ทางหรอทอระบายนา รว กาแพง ประต และสะพาน

ขอ 3 ภายในบรเวณพนททกาหนดตามขอ 1 หามมใหบคคลใดดดแปลงหรอเปลยนการใชอาคารใด ๆ ใหเปนอาคารชนดหรอประเภททมลกษณะตองหามตามทกาหนดในขอ 1 และขอ 2

ขอ 4 อาคารทมอยแลวในพนททกาหนดตามขอ 1 กอนหรอในวนทกฎกระทรวงนใชบงคบ ใหไดรบการยกเวนไมตองปฏบตตามกฎกระทรวงน แตหามดดแปลงหรอเปลยนการใชอาคารดงกลาวใหเปนอาคารชนดหรอประเภททมลกษณะตองหามตามทกาหนดในขอ 1 และขอ 2

ขอ 5 อาคารทไดรบอนญาตใหกอสราง ดดแปลง ใชหรอเปลยนการใชตามกฎหมายวาดวยการควบคมอาคาร หรอทไดรบอนญาตตามกฎหมายเฉพาะวาดวยกจการนนกอนวนทประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง กาหนดบรเวณหามกอสราง ดดแปลง ใชหรอเปลยนการใชอาคารบางชนดหรอบางประเภทในทองทบางสวนในตาบลบางกะเจา ตาบลบางกอบว ตาบลบางยอ ตาบลบางนาผง ตาบลทรงคนอง และตาบลบางกระสอบ อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ

86

ลงวนท 6 มถนายน พ.ศ. 2529 ใชบงคบ และยงกอสราง ดดแปลง ใชหรอเปลยนการใชไมแลวเสรจ ใหไดรบยกเวนไมตองปฏบตตามกฎกระทรวงน แตจะขอเปลยนแปลงการอนญาตใหเปนการขดตอกฎกระทรวงนไมได

8. การวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส อปสรรค ของทตงโครงการ (SWOT)

8.1 S-strengths (จดแขง)

8.1.1 โครงการมความเกยวเนองกบบรบทโดยรอบโครงการ

8.1.2 เปนสถานททตอบสนองตอนกทองเทยวทตองการมาเทยวเชงอนรกษได

8.1.3 ตงอยในพนททไมไกลจากกรงเทพ สามารถตอบสนองกลมเปาหมายไดอยางด

8.1.4 ตงอยในพนททมบรบททสมบรณดวยธรรมชาต

8.1.5 การเขาถงโครงการมความสะดวก 8.2 W-weakness (จดออน)

8.2.1 ทตงของโครงการไมสามารถนารถยนตเขาถงไดตองเดน ขจกรยาน หรอขจกรยานยนตเขาไป

8.2.2 ทตงโครงการอยในพนททนกทองเทยวสวนใหญจะมาเทยวในวนเสารอาทตย

8.3 O-Opportunities (โอกาส) 8.3.1 ในชมชนมการสงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษทชวยสนบสนนโครงการ 8.3.2 สถานททองเทยวในชมชนสนบสนนการทองเทยวเชงอนรกษ 8.3.3 ประชาชนในชมชนสนบสนนโครงการทองเทยวเชงอนรกษ

8.4 T-Threats (อปสรรค) 8.4.1 เสนทางศกษาธรรมชาตบางเสนทางคอนขางเปลยว

9. การวเคราะหผลจากขอมลเชงปรมาณ

87

ตารางท 2 จานวนรอยละและกลมตวอยางดานปจจยสวนบคคล

รายการขอความ จานวน รอยละ

เพศ

ชาย

หญง

100

100

50

50

รวม 200 100

ชวงอาย

25-30 ป

31-35 ป

36-40 ป

76

111

13

38

55.5

6.5

รวม 200 100

การศกษา

ตากวาปรญญาตร

ปรญญาตร

ปรญญาโท

ปรญญาเอก

23

155

22

0

11.5

77.5

11

0

รวม 200 100

อาชพ

รบราชการ

พนกงานรฐวสาหกจ

ลกจางบรษท

คาขาย

15

23

156

6

7.5

11.5

78

3

88

ตารางท 2 จานวนรอยละและกลมตวอยางดานปจจยสวนบคคล (ตอ)

รายการขอความ จานวน รอยละ

ธรกจสวนตว

รบจางทวไป

เกษยณอาย

0

0

0

0

0

0

รวม 200 100

รายได

8000-15000 บาท

15001-25000 บาท

25001-35000 บาท

35001-45000 บาท

มากกวา 45000 บาท

7

105

68

15

5

3.5

52.5

34

7.5

2.5

รวม 200 100

เขตทอยอาศย

กรงเทพมหานคร

ปรมณฑล

169

31

84.5

15.5

รวม 200 100

จากตารางท 2 พบวากลมตวอยางรอยละ 84.5 อาศยอยในจงหวดกรงเทพมหานคร อายเฉลยของผตอบแบบสอบถามคอ 31 ป มรายไดเฉลยประมาณ 26000 บาท สวนใหญจบการศกษาระดบปรญญาตร และเปนลกจางบรษท

89

ตารางท 3 ความคดเหนเกยวกบความเชอและทศนคตในการทองเทยวเชงอนรกษ

ความเชอและทศนคต ตาสด สงสด คาเฉลย ระดบความเหน

1.ทานคดวาการทองเทยวจะทาใหรางกายรสกผอนคลายความเครยด

7 10 8.5 เหนดวยอยางยง

2.ทานคดวาการทองเทยวเชงอนรกษเปนการทองเทยวทดงดดใจ

6 10 8 เหนดวย

3.ทานคดวาการมสขภาพกายและสขภาพจตทดขนเมอไดออกมาทองเทยว

6 10 8 เหนดวย

รวม 19 30 24.5 เหนดวย

จากตารางท 3 กลมตวอยางเหนดวยกบการทวาการทองเทยวจะทาใหรางกายผอนคลายความเครยด ซงมความเหนดวยอยางยงถง 91% และมถง 76% ทเหนดวยวาการทองเทยวเชงอนรกษนนมความดงดดใจ และสวนใหญเหนดวยวาการทองเทยวทาใหมสขภาพจตทดขน

ตารางท 4 ความเหนเกยวกบปจจยและพฤตกรรมการทองเทยว

ปจจยทางพฤตกรรมการทองเทยว ตาสด สงสด คาเฉลย ระดบความเหน

1.ทานรสกมความสขเมอไดทองเทยวในททมธรรมชาต

4 10 7 เหนดวย

2.ทานรสกสนใจทจะทองเทยวแบบเชงอนรกษทมการเรยนรประกอบไปดวยในการทองเทยว

3 10 6.5 เฉยๆ

3.ทานทองเทยวบอยแคไหน 4 10 7 เหนดวย

4.ทานทองเทยวเปนกลมมากกวาทองเทยวคนเดยว

5 10 7.5 เหนดวย

90

ตารางท 4 ความเหนเกยวกบปจจยและพฤตกรรมการทองเทยว (ตอ)

ปจจยทางพฤตกรรมการทองเทยว ตาสด สงสด คาเฉลย ระดบความเหน

5.ทานทองเทยวโดยนารถยนตสวนตวไปเอง

2 8 5 เฉยๆ

6.ทานรสกสนใจทจะหาขอมลกอนการออกไปทองเทยวในแตละครง

4 9 6.5 เฉยๆ

7.ทานคดวาสถานททองเทยวทไปควรมความสะดวกสบาย

4 6 5 เฉยๆ

รวม 26 63 44.5 เฉยๆ

ปจจยและพฤตกรรมการทองเทยวของกลมเปาหมายนนเฉยๆกบการหาขอมลเกยวกบการทองเทยวในทๆจะไป และเหนดวยกบการทองเทยวในทๆมธรรมชาต แตยงคงเฉยๆกบการเรยนรเชงอนรกษในการทองเทยว สวนใหญแลวเฉยๆกบการนารถยนตไปเทยวเอง และมกไปเปนกลมมากกวาทองเทยวคนเดยว

ตารางท 5 ความเหนเกยวกบทฤษฎการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษดานทาเลทตง

ทาเลทตงในการออกแบบ ตาสด สงสด คาเฉลย ระดบความเหน

1.ศนยทองเทยวเชงอนรกษควรตงอยในททมชมชนและสถานททองเทยวทนาสนใจเพอกอใหเกดความนาสนใจทจะเรยนร

7 10 8.5 เหนดวยอยางยง

2.ศนยทอง เ ท ยว เ ชงอน รกษ ท ดควรมแหลงขอมลและสถานทๆสามารถอานวยความสะดวกใหเกดการเรยนรได

8 10 9 เหนดวยอยางยง

3.ศนยทองเทยวเชงอนรกษทอยไมไกลและเดนทางสะดวกทาใหทานตดสนใจเลอกมาพกผอน

6 9 7.5 เหนดวย

91

ตารางท 5 ความเหนเกยวกบทฤษฎการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษดานทาเลทตง (ตอ)

ทาเลทตงในการออกแบบ ตาสด สงสด คาเฉลย ระดบความเหน

4.ศนยทองเทยวเชงอนรกษทมกจกรรมรวมกบชมชนเปนปจจยททาใหทานสนใจ

7 10 8.5 เหนดวยอยางยง

5.ศนยทองเทยวเชงอนรกษทมกจกรรมทางดานการออกกาลงกายเปนปจจยททาใหทานสนใจ

4 8 6 เฉยๆ

รวม 32 47 39.5 เหนดวย

จากตารางดานปจจยในการเลอกทาเลทตงศนยทองเทยวเชงอนรกษควรตงอยในททมชมชนและสถานททองเทยวทนาสนใจและมแหลงขอมลเพออานวยความสะดวกในการเรยนร และสวนใหญคดวาททเดนทางไปสะดวกจะดกวา

ตารางท 6 ความเหนเกยวกบทฤษฎการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษดานราคา

ราคา ตาสด สงสด คาเฉลย ระดบความเหน

1.ทานเตมใจจายคาบรการแพงหากทพกในการทองเทยวมคาใชจายสง

2 10 6 เฉยๆ

2.ทานมกจะไปใชบรการทองเ ทยวทมคาใชจายไมแพง

7 10 8.5 เหนดวยอยางยง

3.ทานคดวาการใชบรการททองเทยวทมราคาไมแพงดกวาราคาแพง

3 8 5.5 เฉยๆ

4.หากจะตองไปใชบรการศนยทองเทยว ทานจะพจารณาเรองราคาเปนอนดบแรก

3 9 6 เฉยๆ

รวม 15 37 26 เฉยๆ

จากตารางท 6 ความเหนในเรองของราคาตอการทองเทยว พบวาประชาการเปาหมายสวนใหญรสกวาไมคอยเตมใจในการจายคาบรการทพกในราคาทแพง และไมรสกวาททราคาไม

92

แพงนนดอยไปกวาทๆมราคาแพง แตสวนใหญกยงเหนดวยวาพจารณาเรองงบประมาณในการทองเทยวเปนอนดบแรก

ตารางท 7 ความเหนเกยวกบทฤษฎการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษดานประโยชนใชสอย

ประโยชนใชสอย ตาสด สงสด คาเฉลย ระดบความเหน

1.หองพกทมขนาดใหญทาใหทานรสกผอนคลายและสะดวกสบาย

6 10 8 เหนดวย

2.หองพกทสามารถพกไดหลายคนเปนปจจยททาใหทานพจารณาการเขา

8 10 9 เหนดวยอยางยง

3.ทพกทมรานอาหารดวยเปนปจจยททาใหทานพจารณาการเขาพก

4 9 6.5 เฉยๆ

4. ท พก ท ม ส วนบ ร ก า รทา งด าน อนๆนอกเหนอจากสวนหองพกเปนปจจยททาใหทานพจารณาการเขาพก

7 10 8.5 เหนดวยอยางยง

5.พนทใชสอยภายในโครงการควรมพนทๆเชอมโยงกบธรรมชาต

6 10 8 เหนดวย

6.ทางโครงการควรมอปกรณในการอานวยความสะดวกในการเรยนรนอกโครงการ เชนมบรการใหเชาจกรยาน หรอเชาเรอ เปนตน

8 10 9 เหนดวยอยางยง

รวม 39 59 49 เหนดวย

จากตารางท 7 พบวาประชาการเปาหมายเหนดวยกบการทหองพกสามารถเขาพกไดหลายคน และทพกมสงบรการในดานอนๆนอกเหนอจากหองพก และเหนดวยถาทพกนนๆจะมความเชอมโยงกบธรรมชาต

93

10. การกาหนดพนทใชสอยภายในโครงการ

จากการศกษาโครงการกรณศกษาและวเคราะหแบบสอบถามเกยวกบกลมเปาหมาย ผวจยไดทาการกาหนดพนทใชสอยของโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษ ดงน

10.1 สวนบรการสาธารณะ

10.1.1 สวนบรการหองสมดทองเทยว

สวนตอนรบ

สวนทเกบหนงสอ (book shelf)

สวนนงอานหนงสอ

สวนมลตมเดย

สวนเกบของ

10.1.2 สวนบรการรานกาแฟ

10.1.3 สวนบรการรานอาหาร

สวนตอนรบและแคชเชยร

สวนเคานเตอรบาร

สวนนงทานอาหาร

สวนครว

สวนศนยการเรยนรแบบลงมอทา (workshop)

สวนหองเรยนร และหองจดสมมนา

สวนขายสนคา

10.1.4 หองนา

10.1.5 สวนผกปลอดสารพษ

10.1.6 ลานกจกรรม

10.1.7 พนทจดนทรรศการหมนเวยน

10.1.8 ทาเรอ

94

10.2 สวนบรการหองพก

10.2.1 สวนตอนรบ

10.2.2 สวนหองพก

10.2.3 Back of the house

ภาพท 46 แสดงผงความสมพนธของพนทใชสอยภายในโครงการ

95

บทท 6

แนวความคดในการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษ

จากการทบทวนวรรณกรรม การวเคราะห สงเคราะหขอมลเกยวกบตวแปรอสระ ตว

แปรตาม และตวแปรควบคม ผวจยไดนามาแปรรปในการออกแบบโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษ ดงมความสมพนธของแตละพนทใชงานในโครงการ และไดทาการจดวาง zoning ของโครงการ โดยองจากผงความสมพนธดงกลาว

ภาพท 47 แสดงความสมพนธของพนทใชสอยภายในโครงการ

96

ภาพท 48 แสดง zoning ของโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษ

แนวความคดในการแปรรปภมปญญาเรอนแพสการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษ หลงจากไดทาการศกษาภมปญญาเรอนแพในประเดนตางๆตามขนตอนการศกษา ผวจยไดนาผลของการวเคราะหขอมลทได มาใชเปนแนวทางในการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษใหเหมาะสมกบการแนวคดการดาเนนการของโครงการ โดยมขนตอนการออกแบบดงน

จากขอสงเกตพบวาภมปญญาเรอนแพมลกษณะการสรางตามรปแบบของบานไทย ซงทาเปนเรอนทรงสเหลยม และถาจะเพมตวเรอนกจะเพมออกไปเปนสวนตอขยาย นอกจากนนการวางรปแบบของชมชนยงเปนระบบยดหยนตามฤดกาล แตมการเชอมตอกนในแตละอาคารในรปแบบทแตกตางกน เชนฤดน าหลาก ใชเรอในการเชอมโยงคนในชมชน ฤดน าแลงตวเรอนเบยดจนชานเรอนตดกน จนทาใหกลายเปนทางเดนโดยธรรมชาต ผวจยจงนาแนวคดนมาออกแบบโครงสรางผงอาคารโดยรวม ใหมลกษณะกระจายตว แตเชอมถงกนสงตางๆ เชน ทางเดน หลงคา เปนตน และจากบรบทโดยรอบ ผวจยไดทาการกาหนดสดสวนของอาคารในแตละการใชงาน ใหมขนาดไมใหญมาก และจดวางแบบกระจายตว โดยจดวางตวอาคารใหอยทามกลางธรรมชาตท

97

แวดลอมอยางใกลชดในพมไม รมน า โดยถงแมจะตองเดนตดตอกนจากภายนอกอาคารกถอวาเปนการสมผสธรรมชาต

ภาพท 49 ภาพแสดงลกษณะการแปรรปการออกแบบ

ภาพท 50 ภาพแสดงลกษณะการแปรรปการออกแบบ

ลกษณะของภมปญญาเรอนแพ เปนการจดการพนทผงบรเวณใหมพนทวางสาหรบธรรมชาตในสดสวนทคอนขางมาก ดงนนผวจยจงจดพนทใหมธรรมชาตเขาแทรกซมกบตวอาคาร ธรรมชาตโอบลอมอาคารไวใหเดนชดกวาสงประดษฐของมนษย

98

ภาพท 51 ภาพแสดงลกษณะการแปรรปการออกแบบ

การนารปแบบเอกลกษณของเรอนแพมาใชกบการออกแบบตวอาคาร สงแรกทผวจย

นามาใชคอจดวางพนทโดยการใชพนทในทงภายนอกและภายในใหเหมอนเปนพนทหนงเดยวกน หรอจดใหใชทากจกรรมพนทนภายในและภายนอก โดยพนทภายนอกหลกๆทใชคอพนทชาน ซงทกฟงกชนถกออกแบบมาใหมพนทตรงสวนน กาละสามารถออกมาใชงานไดเหมอนใชพนทภายใน

ภาพท 52 ภาพแสดงลกษณะการแปรรปการออกแบบ

99

การลดพลงงานในการใชภายในอาคาร โดยออกแบบใหมชองเปดมากวาผนงทบ และ

ใชธรรมชาตซงเปนองคประกอบหลกของพนทใหเกดประโยชน นอกจากนนการวางตวอาคารแบบ

กระจายตวกทาใหอาคารไมบงลมซงกนและกน

ภาพท 53 ภาพแสดงลกษณะการแปรรปการออกแบบ

การจดพนทของอาคาร มการลดหลนกนไปตามฟงกชนตงแตทางเขาโครงการ โดยไล

ระดบของโครงการตงแตทางเขาโครงการทไมไดเคลอนไหวไปตามน า และคอยๆไลลงมาถงสวน

ของหองพกทลอยอยบนน าซงมการเคลอนไหวไปตามกระแสน า โดยทางเดนทออกแบบกมตงแต

ยดอยกบท และมการกระเพอมไปตามกระแสน า ทาใหเวลาเดนจะเกดความไมมนคง ไหลไปตาม

แรงของนา

100

ภาพท 54 ภาพแสดงลกษณะการแปรรปการออกแบบ

ลกษณะของภมปญญาเรอนแพมการใชพนทในหลากหลายรปแบบในพนทเดยวหรอเปนการปรบเปลยนพนท ดงนนผวจยจงนามาปรบเปลยนพนทในบางจด เชน พนทเปลยนผานนอกจากจะเปนทางเดนแลว ยงเปนพนททสามารถทากจกรรมตางๆไดอกดวย

ภาพท 55 ภาพแสดงลกษณะการแปรรปการออกแบบ

วสดของภมปญญาเรอนแพเปนวสดทมความเปนธรรมชาต ทไมไดถกแปรรปใดๆ ผวจยจงนาอตลกษณในการใชสจจะวสดมาเปนสวนประกอบในการออกแบบโครงการวสดหลกของโครงการคอ ไม ไมวาจะเปนพน ผนง โครงหลงคา ทงในตวอาคารและภายนอกอาคาร โดยผทมาใชงานตองถอดรองเทากอนเขาในบางพนท เพอทจะสามารถนงลงกบพนเหมอนกบเวลาอยบาน ทงตรงสวนดานในอาคาร และในสวนชาน

101

ภาพท 56 แสดงวสดทใชภายในโครงการ

สวนประกอบในการออกแบบภายใน ผวจยไดหยบเอารายละเอยดตางๆในชวตประจาวนของชมชนชาวเรอนแพมาแปรรปในการออกแบบเปนดเทลตางๆ เชน กรงนก เปลญวน เปนตน การออกแบบเฟอรนเจอรมการออกแบบใหนอยทสด และบางพนทไมมเฟอรนเจอรเพอใหผทมาใชงานสามารถนงทากจกรรมทพนได เฟอรนเจอรบางชนวางงายๆกบพน เชนเตยง หรอทนง และบางชนเคลอนไหวไดเชนชงชา เปนตน นอกจากนนการออกแบบเฟอรนเจอร ใชเสนทนอยทสด เพอใหเกดความโปรงและทะลเพอใหเกดความกลมกลนและไมโดดเดนหรอสลายวตถไปกบสภาวะภายนอกอาคาร วสดบางสวนใชเปนกระจกเพอความโปรงและสะทอนถงบรรยากาศภายนอก

102

1. ผลงานการออกแบบ

ภาพท 57 แสดง master plan ภายในโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษ

103

ภาพท 58 แสดงผงเฟอรนเจอรสวนทางเขา สวนจดนทรรศการ

104

ภาพท 59 แสดงผงเฟอรนเจอรสวนจดแสดงนทรรศการ ลานกจกรรม และทาเรอ

105

ภาพท 60 แสดงผงเฟอรนเจอรสวนหองสมด

106

ภาพท 61 แสดงผงเฟอรนเจอรสวน workshop

107

ภาพท 62 แสดงผงเฟอรนเจอรสวนตอนรบหองพก

ภาพท 63 แสดงผงเฟอรนเจอรสวนหองพก

108

ภาพท 64 ทศนยภาพทางโดยรวมของโครงการชวงเวลากลางวน

ภาพท 65 ทศนยภาพทางโดยรวมของโครงการชวงเวลากลางคน

109

ภาพท 66 ทศนยภาพทางเขาโครงการ

ภาพท 67 ทศนยภาพทางเขาโครงการและสวนทจอดจกรยาน

110

ภาพท 68 ทศนยภาพภายทางเขาโครงการ

ภาพท 69 ทศนยภาพภายสวนจดนทรรศการ

111

ภาพท 70 ทศนยภาพสวนทางเดนหองสมดทองเทยว

ภาพท 71 ทศนยภาพสวนหองสมดทองเทยว

112

ภาพท 72 ทศนยภาพสวนหองสมดทองเทยว

ภาพท 73 ทศนยภาพสวนหองสมดทองเทยว

113

ภาพท 74 ทศนยภาพสวนหองสมดทองเทยว

ภาพท 75 ทศนยภาพสวนหองสมดทองเทยว

114

ภาพท 76 ทศนยภาพสวนหองสมดทองเทยว

ภาพท 77 ทศนยภาพสวนหอง workshop

115

ภาพท 78 ทศนยภาพสวนรานกาแฟ

ภาพท 79 ทศนยภาพสวนรานอาหาร

116

ภาพท 80 ทศนยภาพสวนรานอาหาร

ภาพท 81 ทศนยภาพสวนตอนรบหองพก

117

ภาพท 82 ทศนยภาพสวนหองพก

118

บทท 7

สรปผลของการศกษาและขอเสนอแนะ

1. สรปผลการศกษา

จากการศกษาภมปญญาเรอนแพไดขอคนพบทนาไปสการออกแบบ คอ การปรบตวใหเขากบบรบทหรอธรรมชาต ดงทผอยอาศยสามารถอาศยอยไดในสภาวะสบายและไมขดตอวธของธรรมชาต ซงผวจยไดนามาเปนแนวความคดหลกในการออกแบบโครงการศนยทองเทยวเชงอนรกษ ณ อาเภอบางกะเจา จงหวดสมทรปราการ ซงมบรบททสงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษ ผวจยออกแบบโดยวางตาแหนงและผงของโครงการโดยการกระจายตวอาคาร และกาหนดสดสวนของตวอาคารใหมขนาดไมใหญมาก และกระจายตวอยทามกลางธรรมชาต และออกแบบใหพนทภายนอกกลมกลนเปนหนงเดยวกบพนทภายใน และใชประโยชนของพนทเปลยนผานในการทากจกรรมตางๆ นอกจากนนยงออกแบบใหตวอาคารเกดสภาวะสบายจากการเปดชองเปดเปนจานวนมาก ทาใหการระบายอากาศเปนไปอยางดและไมตองพงพาเครองปรบอากาศโดยไมจาเปน พนทของอาคารในบางจด ถกกาหนดใหมการลอยตวอยบนน า เพอซมซบสภาวะและประสบการณของการอาศยอยบนเรอนแพ และในรายละเอยดตางๆ ผวจยกไดลดทอนรายละเอยดและทาการออกแบบโดยคานงถงสวนประกอบตางๆของภมปญญาเรอนแพ ทางดานการออกแบบเฟอรนเจอร ผวจยคานงถงความไมมเฟอรนเจอร ดวยการออกแบบใหมรายละเอยดนอยทสด เพอสลายมมมองทางสายตาเพอสมผสกบมมมองของธรรมชาตทโอบลอมอาคารใหมากทสด

2. ขอเสนอแนะ

2.1 จากการศกษาภมปญญาเรอนแพ ผวจยพบวามประเดนอนๆทนาสนใจนอกจากความเปนรปธรรมของเรอนแพ ยงมเรองบรบท สงคม สงแวดลอมเขามาเกยวของ ซงมความนาสนใจทจะศกษาเพมเตมมากขนและนาไปตอยอดในการออกแบบโครงการอนๆได

2.2 จากการศกษาสถานทตงโครงการ ยงมความสมพนธของโครงการและสถานทตงไมเตมท และยงไมคอยตอบสนองชมชนรวมถงพฤตกรรมของผบรโภค

2.3 การจดพนทอาคารและเฟอรนเจอรยงสมพนธกบขอมลทไดมาจากการศกษานอย ควรหาขอมล วเคราะห สงเคราะห และนามาแปรรปเปนการจดพนทมากกวาน

119

2.4 ในปจจบนการอยอาศยในเรอนแพนอยลงอยางเหนไดชด ชมชนน ากลายเปนชมชนบก ชาวแพปรบตวใหเขากบปจจบนมากขนและใชวสดทมความสมยใหมมากขนทาใหวธดงเดมของชาวเรอนแพปรบเปลยนไปจากในอดตทาใหเกดเปนสวนหนงของอปสรรคในการศกษา

2.5 งานวจยนสามารถนาผลของการศกษาไปตอยอดแนวความคดในการพฒนาจดทาโครงการทเกยวของกบการทองเทยวเชงอนรกษ

2.6 การออกแบบมการคานงถงสถานททตงไมเพยงพอ ควรจะมการสารวจชมชนและสภาพแวดลอมใหดกวาน

120

รายการอางอง

หนงสอภาษาไทย การทองเทยวแหงประเทศไทย. (2544). แผนปฏบตการทองเทยวเชงนเวศแหงชาต. กรงเทพมหานคร: อลซา. น. ณ ปากนา. แบบแผนบานเรอนในสยาม. กรงเทพมหานคร: ดานสทธาการพมพ, 2535. นระ คมนามล, ระบบขนสงสาธารณะใน กทม.: เทคโนโลยการขนสงสาธารณะในเมอง. กรงเทพมหานคร: สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย, 2547. พลาดสย สทธธญกจ. มรดกใหมจากลมนาสะแกกรง. กรงเทพมหานคร: ตนออ, 2534. รกไทย สงหสถต. (2521). “เรอนแพ.” สารนพนธหลกสตรประกาศนยบตรชนสง สถาปตยกรรม

ไทย ภาควชาศลปสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาวทยาลยศลปากร ฤทย จงใจรก. เรอนไทย. กรงเทพมหานคร: ฉลองรตน, 2536. __________. เรอนไทยเดม. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2539. ภธร ภมะชนะ. (2540). “ชนดของเรอนพนบานรปแบบตางๆในแมน าเจาพระยา.” อนสาร อ.ส.ท.

38, 3 (ตลาคม): 36-49. วตยา ปดตงนาโพธ. สถาปตยกรรมเปยกนา. พษณโลก: พษณโลกการพมพ, 2554. วบลย ลสวรรณ, มรดกไทย. กรงเทพมหานคร: อมรนทรการพมพ, 2521. วระ อนพนทง. ภมปญญาชาวบานในบรบทของวฒนธรรมนา: ปลกเรอนคลอยตาม พนดน ปลกถนคลอยตามสายนา. กรงเทพมหานคร: กเลนการพมพ, 2550. ศรศกร วลลโภดม, เรอนไทย บานไทย. กรงเทพมหานคร: การเคหะแหงชาต, 2537. ส. พลายนอย. เกดในเรอ. กรงเทพมหานคร: ดานสทธาการพมพ, 2537. สมาคมสถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภและบรษท ปตท. จากด(มหาชน). Liquid Perception.

กรงเทพมหานคร: ทววฒนการพมพ, 2555. สเมธ ชมสาย ณ อยธยา. นา: ลกษณะไทย. กรงเทพมหานคร: โรงพมพไทยวฒนาพานช, 2525. __________. นา บอเกดแหงวฒนธรรมไทย. กรงเทพมหานคร: เอน เอส พ พรนตง กรป, 2528. อรศร ปาณนท, บานและหมบานพนถน. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร,

2538. __________. หมบานลอยนาของไทย. กรงเทพมหานคร: เจ.พรน ทาพระจนทร. 2546.

121

__________. เรยบ งาย และเปนสขกบสถาปตยกรรมพนถน. กรงเทพมหานคร: กเลนการพมพ, 2550.

สออเลกทรอนกส การทองเทยวแหงประเทศไทย. (2556). ความพงพอใจของผใชบรการทมตอการบรการของ

หองสมดการทองเทยวแหงประเทศไทย. เขาถงเมอ 23 กรกฎาคม. เขาถงไดจากhttp://etatjournal.com

ฐานขอมลการทองเทยวเชงการตลาด การทองเทยวแหงประเทศไทย. (2556). โครงการศกษาสถานการณและโอกาสการสงเสรมตลาดการทองเทยวกลมนเวศและผจญภย, เขาถงเมอ 23 กรกฎาคม. เขาถงไดจาก http://marketingdatabase.tat.or.th/ewt_news.

php?nid=1629&filename=Webboard ไทยตาบล. (2556). ตาบลบางกะเจา อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ. เขาถงเมอ 23 กรกฎาคม. เขาถงไดจาก http://www.thaitambon.com/tambon/ttambon.asp?ID=110409 ปฐว พรหมเสน. (2556). นายรอบร หวใจสเขยว พาเทยว จ.สมทรปราการ. เขาถงเมอ 6 มถนายน.

เขาถงไดจาก http://travel.sanook.com ศนยขอมลประเทศไทย. (2556). จงหวดสมทรปราการ. เขาถงเมอ 23 กรกฎาคม. เขาถงไดจาก

http://samutprakarn.kapook.com สถาบนพฒนาและถายทอดองคความรเทคโนโลยภมสารสนเทศ. (2556). แมนาโคงตวด ตาบลบาง

กะเจา อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ. เขาถงเมอ 23 กรกฎาคม. เขาถงไดจากhttp://igkd.gistda.or.th/?s=%E0%B8%9A%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B

8%81%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%88%E0%B9%89%E0%B8%B2 สมาคมไทยทองเทยวเชงอนรกษและผจญภย. (2556). Travelling in a sustainable way in

Thailand with TEATA. เขาถงเมอ 10 พฤษภาคม. เขาถงไดจาก http://www.teata.or.th/ สฤษฏ แสงอรญ. (2556). การทองเทยวเชงอนรกษหรอเชงนเวศ(Ecotourism). เขาถงเมอ 23 กรกฎาคม. เขาถงไดจาก http://www.dnp.go.th/parkreserve/Np/Html/Tour/Eco_Tour.html

122

หลงรกประเทศไทย. (2556). เทยวหวใจใหมเมองไทยยงยน. เขาถงเมอ 10 พฤษภาคม 2556. เขาถงไดจาก http://thai.tourismthailand.org/home

ภาคผนวก

124

ผนวก ก แบบสอบถามกลมเปาหมายคนวยทางานอายระหวาง 25-40 ป และแบบสอบถามกลมเปาหมายประชาชนในชมชนบางกะเจา

125

แบบสอบถามกลมคนวยทางานอายระหวาง 25-40 ป เรอง

การศกษาภมปญญาเรอนแพสการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษ

วนท………….เดอน………………………………..พ.ศ.25…………… ทอยของผถกสมภาษณ ชมชน/หมบาน.........................................อาเภอ/เขต....................................... จงหวด...........................................หมายเลขโทรศพท (ถาม) ................................................................. คาชแจง แบบสอบถามนจดทาขนเพอเปนสวนประกอบในการทาวจย เรอง การศกษาภมปญญาเรอนแพสการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษ ผวจยใครขอความอนเคราะหจากกลมพนกงานบรษททมอายระหวาง 25 – 40 ป ในเขตกรงเทพมหานคร และปรมณฑล โปรดตอบตามความเปนจรงจากประสบการณ และความคดเหนของทาน การตอบแบบสอบถามนจะไมมผลตอตวทาน ขอมลตาง ๆ จะเปนความลบ และไมมการเปดเผยขอมลโดยสวนตวใด ๆ ทงสน

126

รายการขอคาถามเกยวกบปจจยสวนบคคล

ใหผตอบแบบสอบถามทาเครองหมาย ลงใน ( ) และแสดงความคดเหน………………………………… ขอความ ปจจยสวนบคคล ( personal characteristics ) 1. เพศ ( ) ชาย ( ) หญง 2. อาย.............. ป 3. การศกษา ( ) ตากวาปรญญาตร ( ) ปรญญาตร ( ) ปรญญาโท ( ) ปรญญาเอก ( ) อน ๆ........................................... 4. อาชพ ( ) รบราชการ ( ) พนกงานรฐวสาหกจ ( ) ลกจางบรษท ( ) คาขาย ( ) ธรกจสวนตว/เจาของกจการ ( ) รบจางทวไป ( ) เกษยณอาย ( ) อน ๆ........................................... 5. รายไดของทาน...........................................บาท ตอเดอน 6. เขตทอยอาศย...........................................

127

รายการขอคาถามเกยวกบความเชอและทศนคต ทานเหนดวยกบขอความตอไปนมากนอยแคไหน โปรดระบดวยการใหคะแนนตงแต 0 – 10 โดยให 10 คะแนน ถาเหนดวยอยางยง และถาไมเหนดวยเลย ให 0 คะแนน ขอความ คะแนน 7. ทานคดวาการทองเทยวจะทาใหรางกายรสกผอนคลายความเครยด …………………………….. 8. ทานคดวาการทองเทยวเชงอนรกษเปนการทองเทยวทดงดดใจ …………………………….. 9. ทานคดวาการมสขภาพกายและสขภาพจตทดขนเมอไดออกมาทองเทยว …………………………….. รายการขอคาถามเกยวกบปจจยทางพฤตกรรมการทองเทยวของทาน ทานเหนดวยกบขอความตอไปนมากนอยแคไหน โปรดระบดวยการใหคะแนนตงแต 0 – 10 โดยให 10 คะแนน ถาเหนดวยอยางยง และถาไมเหนดวยเลย ให 0 คะแนน ขอความ 10. ทานรสกมความสขเมอไดทองเทยวในททมธรรมชาต …………………………….. 11. ทานรสกสนใจทจะทองเทยวแบบเชงอนรกษทมการเรยนรประกอบไปดวย ในการทองเทยว …………………………….. 12. ทานทองเทยวบอยแคไหน …………………………….. 13. ทานทองเทยวเปนกลมมากกวาทองเทยวคนเดยว …………………………….. 14. ทานทองเทยวโดยนารถยนตสวนตวไปเอง …………………………….. 15. ทานรสกสนใจทจะหาขอมลกอนการออกไปทองเทยวในแตละครง …………………………….. 16. ทานคดวาสถานททองเทยวทไปควรมความสะดวกสบาย ……………………………..

128

รายการขอคาถามเกยวกบดานทฤษฏการออกแบบ ทานเหนดวยกบขอความตอไปนมากนอยแคไหน โปรดระบดวยการใหคะแนนตงแต 0 – 10 โดยให 10 คะแนน ถาเหนดวยอยางยง และถาไมเหนดวยเลย ให 0 คะแนน ขอความ คะแนน ดานทาเลทตง 17. ศนยทองเทยวเชงอนรกษควรตงอยในททมชมชนและสถานททองเทยวท นาสนใจเพอกอใหเกดความนาสนใจทจะเรยนร …………………………….. 18. ศนยทองเทยวเชงอนรกษทดควรมแหลงขอมลและสถานทๆสามารถ อานวยความสะดวกใหเกดการเรยนรได …………………………….. 19. ศนยทองเทยวเชงอนรกษทอยไมไกลและเดนทางสะดวกทาใหทาน ตดสนใจเลอกมาพกผอน …………………………….. 20. ศนยทองเทยวเชงอนรกษทมกจกรรมรวมกบชมชนเปนปจจยททาให ทานสนใจ …………………………….. 21. ศนยทองเทยวเชงอนรกษทมกจกรรมทางดานการออกกาลงกายเปน

ปจจยททาใหทานสนใจ ……………………………..

ดานราคา 22. ทานเตมใจจายคาบรการแพงหากทพกในการทองเทยวมคาใชจายสง …………………………….. 23. ทานมกจะไปใชบรการทองเทยวทมคาใชจายไมแพง …………………………….. 24. ทานคดวาการใชบรการททองเทยวทมราคาไมแพงดกวาราคาแพง …………………………….. 25. หากจะตองไปใชบรการศนยทองเทยว ทานจะพจารณาเรองราคา เปนอนดบแรก …………………………….. ดานประโยชนใชสอย 26. หองพกทมขนาดใหญทาใหทานรสกผอนคลายและสะดวกสบาย …………………………….. 27. หองพกทสามารถพกไดหลายคนเปนปจจยททาใหทานพจารณาการเขาพก …………………………….. 28. ทพกทมรานอาหารดวยเปนปจจยททาใหทานพจารณาการเขาพก ……………………………..

129

29. ทพกทมสวนบรการทางดานอนๆนอกเหนอจากสวนหองพกเปนปจจย ททาใหทานพจารณาการเขาพก …………………………… 30. พนทใชสอยภายในโครงการควรมพนทๆเชอมโยงกบธรรมชาต …………………………….. 31. ทางโครงการควรมอปกรณในการอานวยความสะดวกในการเรยนร นอกโครงการ เชนมบรการใหเชาจกรยาน หรอเชาเรอ เปนตน ……………………………..

130

แบบสอบถามบคคลทอาศยอยในชมชนบางกะเจา เรอง

การศกษาภมปญญาเรอนแพสการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษ

วนท………….เดอน………………………………..พ.ศ.25…………… ทอยของผถกสมภาษณ ชมชน/หมบาน.........................................อาเภอ/เขต....................................... จงหวด...........................................หมายเลขโทรศพท (ถาม) ................................................................. คาชแจง แบบสอบถามนจดทาขนเพอเปนสวนประกอบในการทาวจย เรอง การศกษาภมปญญาเรอนแพสการออกแบบศนยทองเทยวเชงอนรกษ ผวจยใครขอความอนเคราะหจากกลมบคคลทมภมลาเนาอยในชมชนบางกะเจา จงหวดสมทรปราการ โปรดตอบตามความเปนจรงจากประสบการณ และความคดเหนของทาน การตอบแบบสอบถามนจะไมมผลตอตวทาน ขอมลตาง ๆ จะเปนความลบ และไมมการเปดเผยขอมลโดยสวนตวใด ๆ ทงสน

131

รายการขอคาถามเกยวกบปจจยสวนบคคล

ใหผตอบแบบสอบถามทาเครองหมาย ลงใน ( ) และแสดงความคดเหน………………………………… ขอความ ปจจยสวนบคคล ( personal characteristics ) 1. เพศ ( ) ชาย ( ) หญง 2. อาย.............. ป 3. สถานภาพ ( ) โสด ( ) แตงงาน ( ) หยา ( ) อยดวยกนไมจดทะเบยนสมรส ( ) อน ๆ........................................... 4. อาชพ ( ) รบราชการ ( ) พนกงานรฐวสาหกจ ( ) ลกจางบรษท ( ) คาขาย ( ) ธรกจสวนตว/เจาของกจการ ( ) รบจางทวไป ( ) เกษยณอาย ( ) อน ๆ........................................... 5. รายไดของทาน...........................................บาท ตอเดอน 6. เขตทอยอาศย...........................................

132

รายการขอคาถามเกยวกบความเชอและทศนคต ทานเหนดวยกบขอความตอไปนมากนอยแคไหน โปรดระบดวยการใหคะแนนตงแต 0 – 10 โดยให 10 คะแนน ถาเหนดวยอยางยง และถาไมเหนดวยเลย ให 0 คะแนน ขอความ คะแนน 7. ทานคดวาพฒนาการทองเทยวในชมชนบางกระเจาควรพฒนาแนวทาง การทองเทยวเชงอนรกษ …………………………….. 8. ทานคดวาปจจบนการทองเทยวในชมชนบางกระเจายงมสวนรวมของ คนในชมชนนอยเกนไป …………………………….. 9. ทานคดวาปจจบนมคนสนใจในการทองเทยวเชงอนรกษเพมมากขน …………………………….. 10. ทานคดวาชมชนบางกระเจาควรมศนยกลางในการทองเทยวเพอใหขอมล แกนกทองเทยวทเขามาเทยวในชมชน …………………………….. 11. ทานคดวาจะเปนผลดกบชมชนมากขนถามศนยทองเทยวทคานงถงการ ทองเทยวทเปนมตรตอสงแวดลอม และใหขอมลการเทยวเชงอนรกษแก นกทองเทยว …………………………….. 12. ทานคดวาการมศนยทองเทยวเชงอนรกษจะทาใหนกทองเทยวรจก บางกระเจามากขน …………………………….. 13. ทานคดวาการมศนยทองเทยวจะทาใหนกทองเทยวทมาเทยวในชมชน บางกระเจา เทยวในเชงอนรกษมากขน …………………………….. รายการขอคาถามเกยวกบปจจยทางพฤตกรรมการทองเทยวของทาน ทานเหนดวยกบขอความตอไปนมากนอยแคไหน โปรดระบดวยการใหคะแนนตงแต 0 – 10 โดยให 10 คะแนน ถาเหนดวยอยางยง และถาไมเหนดวยเลย ให 0 คะแนน ขอความ 14. ทานรสกสนใจในการรวมมอกบศนยทองเทยวเชงอนรกษภายใน ชมชนเพอใหขอมลทเปนประโยชนแกนกทองเทยว ถามการพฒนา

133

แนวคดในการสราง …………………………….. 15. ทานรสกสนใจทจะเขารวมกจกรรมกบศนยทองเทยวเชงอนรกษถาม โครงการเกดขน …………………………….. 16. ทานรสกสนใจในการประชาสมพนธศนยทองเทยวเชงอนรกษเพอให นกทองเทยวเขามาเทยวในชมชนมากขน …………………………….. รายการขอคาถามเกยวกบดานทฤษฏการออกแบบ ทานเหนดวยกบขอความตอไปนมากนอยแคไหน โปรดระบดวยการใหคะแนนตงแต 0 – 10 โดยให 10 คะแนน ถาเหนดวยอยางยง และถาไมเหนดวยเลย ให 0 คะแนน ขอความ คะแนน ดานทาเลทตง 17. ศนยทองเทยวเชงอนรกษควรตงอยในททมชมชนและสถานททองเทยว ทนาสนใจเพอกอใหเกดความนาสนใจทจะเรยนร …………………………….. 18. ศนยทองเทยวเชงอนรกษทดควรมแหลงขอมลและสถานทๆสามารถ อานวยความสะดวกใหเกดการเรยนรได …………………………….. 19. ศนยทองเทยวเชงอนรกษทอยไมไกล เดนทางสะดวก และงายตอการเขาถง…………………………….. ดานประโยชนใชสอย 20. ศนยทองเทยวเชงอนรกษควรเออประโยชนตอการพฒนาและการคาขาย สนคาของชมชน …………………………….. 21. ศนยทองเทยวเชงอนรกษควรมพนทใหคนในชมชนไดแสดงออกถง ภมปญญาและความสามารถในชมชน …………………………….. นอกโครงการ เชนมบรการใหเชาจกรยาน หรอเชาเรอ เปนตน ……………………………..

134

ผนวก ข ตารางแสดงความอางอง

135

ตารางทบทวนวรรณกรรมเรอนแพ

หนงสอ ประวตและ

ทมา สวน

ประกอบ โครงสราง

วธการสราง

การจดพนท

ลกษณะชมชน

ประเภท วสด

บานและหมบานพนถน อรศร ปาณนท (2538)

เรยบงายและเปนสขกบสถาปตยกรรมพนถน อรศร ปาณนท(2550)

สถาปตยกรรมเปยกนา วตยา ปดตงนาโพธ(2554)

เกดในเรอ ส. พลายนอย (2537)

ชนดของเรอนพนบานรปแบบตาง ๆ ในแมนาเจาพระยา ภธร ภมะชนะ(2540)

เรอนไทย บานไทย ศรศกร วลลโภดม (2537)

หมบานลอยนาของไทย อรศร ปาณนท(2546)

นา บอเกดแหงวฒนธรรมไทย สเมธ ชมสาย ณ อยธยา (2528)

Liquid Perception สมาคมสถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภและบรษท ปตท. จากด(มหาชน) (2555)

นา บอเกดแหงวฒนธรรมไทย สเมธ ชมสาย ณ อยธยา (2528)

Liquid Perception สมาคมสถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภและบรษท ปตท. จากด(มหาชน) (2555)

นา : ลกษณะไทย สเมธ ชมสาย ณ อยธยา (2525)

เรอนไทยเดม ฤทย ใจจงรก (2539)

เรอนแพ รกไทย สงหสถต (2521)

มรดกไทย วบลย ลสวรรณ (2521)

136

ตารางทบทวนวรรณกรรมเรอนแพ (ตอ)

หนงสอ ประวตและ

ทมา สวน

ประกอบ โครงสราง

วธการสราง

การจดพนท

ลกษณะชมชน

ประเภท วสด

ภมปญญาชาวบานในบรบทของวฒนธรรมนา : ปลกเรอนคลอยตามพนดน ปลกถนคลอยตามสายนา วระ อนพนทง (2550)

มรดกใหมจากลมน าสะแกกรง พลาดสย สทธธญกจ (2534)

แบบแผนบานเรอนในสยาม น. ณ ปากนา (2535)

เรอนไทย ฤทย จงใจรก(2536)

สรป 15 7 6 3 4 13 6

ตารางทบทวนวรรณกรรมแผนปฏบตการทองเทยวเชงนเวศแหงชาต

หนงสอ แนวคด องคประกอบ ประวต รปแบบ กจกรรม

การทองเทยวแหงประเทศไทย(2544)

สมาคมไทยทองเทยวเชงอนรกษและผจญภย. [ออนไลน]

เทยวหวใจใหมเมองไทยย งยน [ออนไลน] วกซอรซ [ออนไลน] กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพชพนธ [ออนไลน]

นายรอบร หวใจสเขยว พาเทยว จ.สมทรปราการ

ศนยขอมลประเทศไทย [ออนไลน] ไทยตาบล [ออนไลน] สถาบนพฒนาและถายทอดองคความรเทคโนโลยภมสารสนเทศ [ออนไลน]

กรมปาไม [ออนไลน]

การทองเทยวแหงประเทศไทย [ออนไลน]

Highlight Thailand [ออนไลน] ฐานขอมลการทองเทยวเชงการตลาด [ออนไลน]

สรป 10 3 2 3 5

137

ประวตผวจย ชอ-สกล นางสาวศรนทร รงสกรรพม ทอย 402/98 หมบานฮาบเทย แขวงสามวาตะวนตก เขตคลองสามวา

กทม. 10510 โทรศพท 0819101726 ประวตการศกษา

พ.ศ.2551 สาเรจการศกษาปรญญาสถาปตกรรมภายในบณฑต จากคณะ สถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

พ.ศ.2553 ศกษาตอระดบปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการออกแบบภายใน ภาควชาการออกแบบตกแตงภายใน บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยศลปากร วงทาพระ กรงเทพ ประวตการทางาน พ.ศ.2551-2552 มณฑนากรบรษท คนดไซน พ.ศ.2552-2553 มณฑนากรบรษท สถาปนกไอดน พ.ศ.2553-2554 มณฑนากรอสระ พ.ศ.2554-2556 มณฑนากรบรษท สถาปนกไอดน พ.ศ.2556-ปจจบน มณฑนากรอสระ