84

บทท� 4

การรบฟงพยานผเช�ยวชาญในคดอาญาตามกฎหมายไทย ในบทน �จะศกษาถงบทบาทและสถานะของพยานผ เช�ยวชาญในคดอาญาตาม

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาและในสวนท�ใหนาประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใชในคดอาญาดวย พยานผ เช�ยวชาญจะแตกตางกบพยานบคคลในลกษณะการใหการโดยใหความเหนบนพ �นฐานของความรความเช�ยวชาญ เพ�อประโยชนในการชวยเหลอศาลแตพยานบคคลจะเบกความจากประสบการณในส�งท�ตนประสบพบเหนมาในอดตจงแตกตางกนในเร�องสถานะ คอ พยานผ เช�ยวชาญสามารถเปล�ยนตวไดแตพยานบคคลไมสามารถเปล�ยนตวได รวมถงวธการในการคดคานพยานผ เช�ยวชาญตามกฎหมายไทย ท �งการคดคานในเร�องคณสมบตตามกฎหมายและการถามคานในช �นพจารณาท�จะทาใหเกดประสทธภาพในการกล�นกรองพยานผ เช�ยวชาญของศาลและพยานผ เช�ยวชาญท�คความอางมา 4.1 สถานะและคณสมบตของพยานผเช�ยวชาญในคดอาญา

4.1.1 สถานะของพยานผเช�ยวชาญ สถานะของพยานผ เช�ยวชาญตามกฎหมายไทย อาจแยกเปนสองลกษณะกลาวคอ (1) สถานะพยานผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �ง มท�มาจากพยานผ เช�ยวชาญท�ศาล

แตงต �งจากบญชรายช�อผ เช�ยวชาญท �งในคดแพงและคดอาญา พยานผ เช�ยวชาญของศาลน �มหนาท�ในการเปนผ ชวยเหลอศาล ในการใหความร ความเขาใจในเร�องท�ศาลไมร โดยเปนผ ท�มความเช�ยวชาญในศาสตรเฉพาะและใหความเหนตอศาล โดยศาลเปนผแตงต �งและมอบหมายงานเม�อศาลเหนวาจาเปนและสมควร

(2) สถานะผ เช�ยวชาญท�คความอางมาเปนพยาน หรอผ มความรเช�ยวชาญ คอการท�คความอางผ มความรเช�ยวชาญเปนพยาน เปนพยานความเหนท�มความรความชานาญในวชาการบางอยางซ�งความเหนอาจเปนประโยชนในการวนจฉยขอความในประเดน ท �งน �ไมวาพยานจะเปนผ มอาชพในการน �นหรอไม ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 98 ประกอบประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 15 ในกรณดงกลาวพยานผ เช�ยวชาญตามมาตราน �มสถานะเปนพยานบคคลท�คความอางมาเพ�อใหความเหนในคด

พยานผ เช�ยวชาญน �นมความแตกตางจากพยานบคคลอ�นคอ

85

(1) พยานผ เช�ยวชาญเปนบคคลภายนอกผมไดมความรเก�ยวกบขอเทจจรงในคดเลย แตไดเขามามสวนรวมในคดเพราะบคคลท�เก�ยวของในคดตองการอาศยความร ความสามารถพเศษอนเปนคณสมบตเฉพาะของผ เช�ยวชาญมาอธบายความหมายของขอเทจจรงในคดท�ยงเปนท�เคลอบแคลงใหชดเจนข �น

(2) ความนาเช�อถอของพยานผ เช�ยวชาญน �นเกดจากคณคาแหงความรอบร หรอคณสมบตในทางความร ความชานาญ และประสบการณท�พยานผ เช�ยวชาญน �นไดส�งสมมา โดยมไดข �นอยกบการรเหนเหตการณจงทาใหตางจากพยานบคคลอ�นท�เบกความจากความทรงจาในอดต

(3) จากการท�พยานผ เช�ยวชาญใชความร ความชานาญและประสบการณของตนเองเปนหลกในการใหความเหน ซ�งความรเหลาน �ตองมหลกเกณฑสามารถพสจนได ซ�งในบางคร �งมความซบซอนยากท�จะสามารถถายทอดใหบคคลในคดเขาใจได ความเหนของพยานผ เช�ยวชาญจงสามารถทาเปนลายลกษณอกษรได หรอการทาคาใหการเปนพยานในรปแบบของความเหนเปนหนงสอเสนอตอศาลและมาเบกความประกอบ หากคความยงตดใจท�จะซกถามพยานผ เช�ยวชาญน �น

ดงน �น พยานผ เ ช�ยวชาญทาความเหนโดยใชความร ความเช�ยวชาญ ซ�งเปนคณสมบตเฉพาะของพยานผ เช�ยวชาญ และการทาความเหนของพยานผ เช�ยวชาญจะตองมความนาเช�อถอ โดยมการพสจน ทดลองหรอหลกการมาสนบสนนความเหนน �น แมพยานผ เช�ยวชาญจะไมประสบกบขอเทจจรงท�เกดข �นโดยตรง ผ เช�ยวชาญจงสามารถเปล�ยนตวได แตพยานบคคคลไมสามารถเปล�ยนตวได เพราะการท�พยานบคคลใหการน �นเปนคาเบกความท�เก�ยวกบสภาวการณในอดตและเปนความเหนท�ตองอาศยความรความเช�ยวชาญเปนพเศษ จงไมอาจจะเปล�ยนตวไดเชนอยางพยานผ เช�ยวชาญ

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 243 วรรคแรกบญญตวา “ผใดโดยอาชพหรอมใชกตาม มความชานาญพเศษในการใดๆ เชนในทางวทยาศาสตร ศลป ฝมอ พาณชยการ การแพทย หรอกฎหมายตางประเทศ และซ�งความเหนของเขาน �นอาจมประโยชนในการวนจฉยคด ในการสอบสวน ไตสวนมลฟองหรอพจารณาอาจเปนพยานในเร�องตาง ๆ เปนตนวา ตรวจรางกายหรอจตของผ เสยหาย ผ ตองหาหรอจาเลย ตรวจลายมอ ทาการทดลองหรอกจการอยางอ�นๆ” จากบทบญญตดงกลาวไดกลาวถงคณสมบตของผ เช�ยวชาญไววาลกษณะของผ เช�ยวชาญในคดอาญาตองเปนผ มความรความชานาญ ประสบการณเปนพเศษในเร�องราว ใน

86

ศาสตรบางสาขาซ�งบคคลธรรมดาท�วๆไปไมสามารถรหรอเขาใจได โดยผ เช�ยวชาญจะเปนผ ใหความเหนตอศาลเพ�อประโยชนในการวนจฉยคด

จากบทกฎหมายดงกลาว ใชคาวา ผ ใดโดยอาชพหรอมใชกตาม หมายถง พยานผ เช�ยวชาญในคดอาญาน �น รวมถงบคคลท�มใชพยานผ เช�ยวชาญในอาชพแตเปนพยานท�มความรความเช�ยวชาญในเร�องน �นๆมากกวาบคคลธรรมดาท�วๆไป โดยใหความเหนท�เปนประโยชนตอศาลได หากพจารณาตามกฎหมายของไทยแลวผ ท�ใหความเหนตอศาลจะสามารถแบงไดเปน 2 ลกษณะ คอ

4.1.1.1 พยานบคคลท�มใชพยานผเช�ยวชาญ (non-expert witness) โดยหลกท�วไปแลวบคคลท�สามารถเขามาใหความเหนตอศาลเพ�อประกอบการ

พจารณาคด หากมใชพยานผ เช�ยวชาญจะออกความเหนในคดน �นไมได ซ�งศาลจะไมรบฟงความเหนของบคคลดงกลาวเพราะการออกความเหนตามขอเทจจรงท�ปรากฏน �นเปนหนาท�ของศาล แตมกรณยกเวนบางประการท�ศาลยอมรบฟงความเหนของบคคลธรรมดาท�มใชผ เช�ยวชาญ แมตามบทกฎหมายไทยมไดบญญตเก�ยวกบการรบฟงพยานหลกฐานท�เปนความเหนของพยานบคคลท�มใชผ เช�ยวชาญไวโดยตรงกตาม แตกมแนวคดเก�ยวกบการยอมรบฟงความเหนของพยานบคคลท�มใชผ เช�ยวชาญประกอบการพจารณาคดของศาลได 3 กรณ คอ

(1) พยานความเหนชมชน (opinion of community) เม�อประเดนในคดน �นศาลจาเปนตองฟงวาความเหนชมชนเปนอยางไร ศาลยอมใหประชาชนท�วไป (lay people) เขาเบกความเก�ยวกบความเหนชมชนได1 บางทานอาจเรยกความเหนลกษณะเชนน �วา ความเหนมหาชนหรอกตตศพท2

(2) พยานความเหนท�เก�ยวของใกลชดกบขอเทจจรงท�พยานรเหนจนไมอาจแยกความเหนออกจากขอเทจจรงได เชน กอนเกดเหตรถชน พยานเหนจาเลยซ�งเปนคนขบรถคนเกดเหตด�มสราจนเดนโซเซคลายคนเมา พยานใหการแสดงความเหนของพยานวา จาเลยคงจะเมาจง

1ภทรศกดU วรรณแสง, พยานผ เช�ยวชาญท�วไปและพยานผ เช�ยวชาญในคดส�งแวดลอม,

นตศาสตรเสวนา เร�อง “การระงบขอพพาททางส�งแวดลอมตามระบบกฎหมายตางประเทศ,” สองปสถาบนวจยรพพฒนศกดUสองปนตศาสตรเสวนา, น. 4.

2โอสถ โกสน, คาอธบายกฎหมายลกษณะพยาน, พมพคร �งท� 3 (กรงเทพมหานคร: สานกงานสงเสรมตลาการ กระทรวงยตธรรม, 2538), น. 208.

87

เดนโซเซ3 กลาวคอ เปนความเหนของพยานผ รเหนเหตการณไดถายทอดส�งท�ตนไดพบเหนหรอรบร ออกมาในรปแบบของความเหนซ�งมกจะมความเหนปนมาดวยเสมอ หรอ พยานความเหนเก�ยวกบลายมอในการเขยนหนงสอ ในการพสจนวาบคคลใดเปนผ เขยนหรอลงลายมอช�อ บคคลธรรมดาสามญซ�งมใชผ เช�ยวชาญ อาจใหความเหนวาลายมอน �นเปนของบคคลใด ท�พยานน �นตดตออยดวยเสมอจงมความเคยชนกบลายมอน �น

(3) พยานหลกฐานท�เก�ยวกบการกระทาผดคร �งอ�นๆ หรอความประพฤตในทางเส�อมเสยของจาเลย เชน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 226/2

พยานบคคลดงท�กลาวมาน �ยอมไมสามารถจะเปล�ยนตวได เพราะเปนพยานบคคลท�มาเบกความในลกษณะท�เปนการใหขอเทจจรงท�ตองอาศยความรจากประสบการณในอดต เปนพยานบคคลธรรมดาท�ไมใชผ เช�ยวชาญซ�งสามารถใหความเหนในกระบวนพจารณาได จะตองพจารณาหลกเกณฑในการรบฟงตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงประกอบประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาในสวนของการรบฟงพยานดวย เชน มาตรา 87(1) ซ�งไดวางหลกเกณฑในการรบฟงพยานหลกฐาน และมาตรา 104 ใหศาลมอานาจในการวนจฉยเก�ยวกบพยานหลกฐานท�นามาสบในคดน �นได

ศาลฎกาเคยวนจฉยในคดหน�งวา4 “คาเบกความของพยานผ เหนลายมอช�อของจาเลยเสมอเปนเวลาถง 10 ป ท �งจาเลย

กไดทางานอยใตบงคบบญชาดวย ดงน �ศาลรบฟงเปนพยานไดและอาจถอเสมอนหน�งวาเปนพยานผ ชานาญการพเศษ”

ซ�งฏกาน � ศาสตราจารย ดร.คณต ณ นคร ไดใหความเหนวา แมศาลฎกาจะกลาววา อาจถอเสมอนหน�งวาเปนพยานผ ชานาญการพเศษ แตพยานดงกลาวน �หาใชผ ชานาญการพเศษหรอพยานผ ชานาญการไม แตเปนเพยงบคคลธรรมดา5

ผ เขยนเหนเชนเดยวกนวา พยานในท�น �เบกความจากความทรงจาหรอการรบรในอดต มใชการใชความรความเช�ยวชาญท�เกดจากการฝกฝนประสบการณ หรอการศกษาจนเกดความ

3ภทรศกดU วรรณแสง, อางแลว เชงอรรถท� 1, น. 4. 4ดฎกาท� 687/2478 5 คณต ณ นคร, กฎหมายวธพจารณาความอาญา, พมพคร �งท� 7 (กรงเทพมหานคร:

สานกพมพวญ_ชน, 2549), น. 230.

88

ความชานาญอยางเชนพยานผ เช�ยวชาญ จงมสถานะเปนเพยงพยานบคคลท�วไปมาใหการในคดเพ�อประกอบการวนจฉยของศาล 4.1.1.2 พยานผเช�ยวชาญ (expert witness)

พยานผ เช�ยวชาญเปนบคคลท�มลกษณะพเศษ ซ�งโดยการศกษาหรอประสบการณพเศษแลวมความรในเร�องราวเฉพาะเร�องสงกวาบคคลธรรมดาท�วๆไปท�มไดผานการฝกฝนอบรมเชนวาน �น และสามารถท�จะทาความเหนอนแนนอนแมนยาหรอใชเหตผลท�เปนพ �นฐานในการทาความเหนอยางถกตองซ�งเปนประโยชนตอการวนจฉยคด โดยพยานผ เช�ยวชาญเปนผ ใหความเหนตอศาลเพ�อประกอบการวนจฉยในเร�องท�เปนการนอกเหนอความรความสามารถของผพพากษา พยานผ เช�ยวชาญจะเปนผ ใหความเหนซ�งตนมความรความชานาญในดานน �น หากศาลพจารณาพพากษาไปโดยไมตรวจสอบความเหนของพยานผ เช�ยวชาญแลว กอาจสงผลใหพยานหลกฐานน �นๆไมสามารถนามาใชประโยชนในการพจารณาคดของศาลไดอยางเตมท� และอาจทาใหการวนจฉยช �ขาดคดคลาดเคล�อนอนจะเกดความไมเปนธรรมข �นได6

4.1.2 คณสมบตของพยานผเช�ยวชาญในคดอาญา (1) ความเปนผ มความรความชานาญ ประสบการณเปนพเศษ พยานผ เช�ยวชาญใน

คดอาญาตองเปนผ ท�มความร ความชานาญ ประสบการณในเร�องราวหรอศาสตรบางสาขาเฉพาะทาง ซ�งบคคลธรรมดาท�วไปไมอาจรเองได

โดยอาจเกดจากการเรยนรจากตาราหรอจากการศกษาในสถาบนท�เก�ยวกบเร�องท�ตนเปนผ เช�ยวชาญ โดยมการรบรองวทยฐานะเปนผ เช�ยวชาญในสาขาน �น ในกรณน �กจะไมเกดปญหาในเร�องความร ความชานาญ เพราะมการรบรองโดยสถาบนหรอมประกาศนยบตรแสดงถงความชานาญ

(2) สามารถใหการเปนพยานเปนประโยชนตอศาลในการวนจฉยคด ตองถายทอดใหศาลและบคคลธรรมดาท�วๆไปไดรและเขาใจในประเดนแหงคดท�เก�ยวของกบเร�องราวท�ตนเปนผ เช�ยวชาญได โดยการแสดงความเหนใหขอมลแกศาลแตไมใชตดสนวาเร�องราวนาจะมความถกผดอยางไรเพราะเปนหนาท�ของศาลท�จะพเคราะหกบประเดนในคดท�เก�ยวของเพ�อท�จะไดวนจฉยคดไดอยางถกตองและเปนธรรม

(3) ตองมความเปนกลางหรอความไรอคตของผ เช�ยวชาญ และการมไดมสวนไดเสยในคด

6ภทรศกดU วรรณแสง, อางแลว เชงอรรถท� 1, น. 5.

89

(4) ความเปนอสระของผ เช�ยวชาญในการใหความเหน ในสวนท�เก�ยวกบประเดนแหงคด

ตามขอบงคบประธานศาลฎกาวาดวยการข �นทะเบยนพยานผ เช�ยวชาญตองมคณสมบตและไมมลกษณะตองหาม โดยจะยกขอท�เปนคณสมบตเฉพาะท�สาคญ ดงน �

ขอ 6 ผ ย�นคาขอข �นทะเบยนเปนพยานผ เช�ยวชาญของศาล (2) เปนผ มความรเช�ยวชาญหรอมความชานาญพเศษโดยมประสบการณในทางท�ขอ

ข �นทะเบยนเปนเวลาไมนอยกวา 5 ป (7) ไมเคยถกเพกถอนทะเบยนตามขอ 21(4) ผ ท�จะถกเพกถอนทะเบยนตามมาตราดงกลาวเปนไปตาม ขอ 23 บญญตวา หาก

ปรากฏขอเทจจรงวา ผ เช�ยวชาญท�ไดข �นทะเบยนไวมความประพฤตท�เส�อมเสยหรอนาความรความเช�ยวชาญท�ไดรบการรบรองไปใชในทางท� เสยหายหรอกอใหเกดความเสยหายแกกระบวนการยตธรรม หรอถกผ มสวนไดเสยกลาวหาเก�ยวกบการปฏบตหนาท� ในฐานะเปนผ เช�ยวชาญของศาล เม�อไดมการตรวจสอบขอเทจจรงแลว ใหมคณะกรรมการเพ�อพจารณาเสนอความเหนในการเพกถอนทะเบยนผ เช�ยวชาญน �น

(8) กรณเปนผ ประกอบวชาชพท�มองคกรควบคมวชาชพ ไมเคยถกเพกถอนใบอนญาต หรอประพฤตผดจรรยาบรรณในวชาชพ

คณสมบตของพยานผ เช�ยวชาญของศาลน �น กาหนดไววาตองเปนผ เช�ยวชาญดานน �นไมต�ากวา 5 ป และตองไมเคยมความประพฤตท�ผดจรรยาบรรณในวชาชพ โดยตองย�นคาขอตอสานกกฎหมายและวชาการศาลยตธรรม ผ อานวยการจะเปนผตรวจสอบคณสมบตเบ �องตนโดยการทาหนงสอเพ�อสอบถามขอมลอนเก�ยวกบคณสมบตของผ ย�นคาขอไปยงผบงคบบญชาของผย�นคาขอ องคกรควบคมวชาชพของผ ย�นคาขอ บคคลท�ผ ย�นคาขอมหนาท�การงานท�เก�ยวของอยและประกาศใหคดคาน เม�อผานกระบวนการตางๆแลว ผ เช�ยวชาญจะข �นทะเบยนไวในสารบบทะเบยนมกาหนดระยะเวลาสามป

ผ เขยนเหนวาการท�สารบบทะเบยนดงกลาวมอายถงสามป แตไมมขอกาหนดใดๆท�จะตรวจสอบคณสมบตเพ�มเตมในแตละป หรอในระหวางน �นพยานผ เช�ยวชาญดงกลาวยงมความเหมาะสมในการปฏบตหนาท�อยหรอไม และหากมการประพฤตผดจรรยาบรรรณในวชาชพหรอมความประพฤตท�ไมเหมาะสมอยางใด กไมมทางท�ศาลจะรไดเลยเน�องจากไมมมาตรการตรวจสอบคณสมบตใดๆของพยานผ เ ช�ยวชาญท� มประสทธภาพ จงทาใหปญหาตอความเช�อม�นในความสามารถของพยานผ เช�ยวชาญของศาล วาเปนผ มความรความเช�ยวชาญจรงหรอไม

90

4.2 วธการเขาสกระบวนการพจารณาคด

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 243 ไมไดกลาวไวโดยเฉพาะถงการต �งพยานผ เช�ยวชาญ ดงน �นจงตองนาบทบญญตในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใชบงคบเทาท�จะพอใชบงคบไดตามมาตรา 15

4.2.1 โดยการอางของคความ พยานผ เช�ยวชาญท�คความอางเขามาตองอยภายใตหลกเกณฑกฎหมายพยานใน

คดอาญาดวย กลาวคอ พยานผ เช�ยวชาญจะตองเก�ยวกบประเดนท�ฟองรองกนดวย เพราะมาตรา 226 ตองเปนพยานบคคลซ�งนาจะพสจนความผดหรอความบรสทธUของจาเลยน �น ใหอางเปนพยานหลกฐานได และการนามาตรา 98 วธพจารณาความแพงมาใชในการอางพยานผ เช�ยวชาญโดยคความฝายใดฝายหน�งจะอางบคคลใดเปนพยานของตนกได เม�อบคคลน �นเปนผ มความรเช�ยวชาญในดานใดดานหน�ง ซ�งความเหนของผ เช�ยวชาญน �น เปนประโยชนและเก�ยวของกบประเดนในคด ศาสตราจารยโสภณ รตนากร ใหความเหนวา ผ มความรเช�ยวชาญในกจการเหลาน � อาจไดความรมาจากการศกษาเลาเรยน หรออาจไดมาจากประสบการณในการทางานกได ในกรณท�ไดมาจากการศกษาเลาเรยนกไมไดจากดวาจะตองเปนการศกษาระดบไหน ขอสาคญใหมความรถงข �นท�เรยกวาเช�ยวชาญกแลวกน7 ซ�งศาลกตองพจารณาถงคณสมบตของผ มความรเช�ยวชาญดงเชนพยานผ เช�ยวชาญจงจะมความนาเช�อถอ และตองอยภายใตกฎเกณฑในการรบฟงพยานบคคลเชนกนจงจะสามารถนาพยานผ เช�ยวชาญดงกลาวมาสบในคดได

อยางไรกด การท�คความจะอางพยานผ เช�ยวชาญมาเปนพยานฝายตน ตองเปนกรณท�ความเหนของผ เช�ยวชาญน �นจะเปนประโยชนตอการวนจฉยช �ขาดประเดนในคดและตองเก�ยวของกบขอเทจจรงแหงคดท�จะนาสบดวย กลาวคอ พยานหลกฐานท�จะนาเสนอตอศาลน �นจะตองเปนพยานหลกฐานท� ช �ใหเหนถงขอเทจจรงท� เปนประเดนแหงคดโดยตรงหรอเปนพยานหลกฐานท�เก�ยวของกบขอเทจจรง (relevance fact) ท�จะนาไปสขอสรปในประเดนแหงคดน �น (fact in issue)8 คความจงมหนาท�ในการแสดงใหศาลเหนวา ความเหนของพยานผ เช�ยวชาญ

7 โสภณ รตนากร, คาอธบายกฎหมายลกษณะพยาน, พมพคร �งท� 9, (กรงเทพมหานคร:

สานกพมพนตบรรณการ, 2551), น. 493. 8 ภทรศกดU วรรณแสง, “เม�อแพทยเปนพยาน”, เอกสารประกอบการสมมนาเชงวชาการ

ของศนยกฎหมายสขภาพและจรยธรรม, คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร เร�องการรบฟง

91

น �นจาเปนและเก�ยวของกบขอเทจจรงในคด และเปนประโยชนตอการพจารณาวนจฉยช �ขาดในประเดนแหงคดเพ�อใหศาลไดวนจฉยไดอยางถกตองและเปนไปดวยความยตธรรม

ดงน �นหากความเหนของพยานผ เช�ยวชาญไมเก�ยวของกบประเดนแหงคดน �นแลว ศาลเหนวายงเปนการฟ มเฟอยเกนสมควรหรอประวงคดใหชกชา ศาลกมอานาจงดสบพยานหลกฐานน �นได ถอวาความเหนของพยานผ เช�ยวชาญดงกลาวไมเปนประโยชนตอคด

4.2.2 โดยการแตงต =งของศาล กรณท�คความขอใหศาลแตงต �งพยานผ เช�ยวชาญ คความสามารถรองขอใหศาลแตงต �งพยานผ เช�ยวชาญไดโดยอาจตกลงกนใหศาลต �ง

พยานผ เช�ยวชาญแตตองปฏบตตามบทบญญตในเร�องพยานหลกฐาน โดยการระบพยานอางองความเหนพยานผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �งน �นพรอมกบคาขอใหศาลต �งพยานผ เช�ยวชาญ และตองย�นบญชระบพยานพรอมคาขอดงกลาวตอศาลภายในเวลาท�กฎหมายกาหนด

ตามกฎหมายในคดท�จาเลยไมใหการหรอใหการปฏเสธ เม�อคความฝายใดรองขอหรอศาลเหนสมควรจะกาหนดใหมวนตรวจพยานหลกฐานเพ�อท�คความจะไดแถลงแนวทางการเสนอพยานหลกฐานตอศาลกอนกาหนดวนนดสบพยานกได โดยตองย�นบญชระบพยานกอนวนตรวจพยานหลกฐานไมนอยกวาเจดวน ใหคความย�นบญชระบพยานตอศาลพรอมสาเนาเพ�อใหคความฝายอ�น ถาจะย�นบญชระบพยานเพ�มเตม ใหย�นตอศาลกอนการตรวจพยานหลกฐานเสรจส �น เม�อลวงพนระยะเวลาดงกลาวแลวจะย�นบญชระบพยานเพ�มเตมไดตอเม�อไดรบอนญาตจากศาล9 และการไตสวนมลฟองหรอการพจารณา โจทกตองย�นบญชระบพยานหลกฐาน โดยแสดงถงรายช�อ ท�อยของบคคลหรอผ เช�ยวชาญ ซ�งโจทกประสงคจะนาสบ หรอขอใหศาลไปตรวจหรอแตงต �งตอศาล ไมนอยกวา 15 วน กอนวนไตสวนมลฟองหรอวนสบพยาน พรอมสาเนาจานวนพยงพอใหจาเลยมารบไป สวนจาเลยใหย�นบญชระบพยานหลกฐานพรอมสาเนากอนวนสบพยานจาเลย10

พยานผ เช�ยวชาญในคดฟองรองแพทย วนท� 7 กนยายน 2548 ณ หองประชมใหญ ศาลอาญา ช �น 10 อาคารศาลอาญา, น. 2.

9 ดประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 173/1, 173/2 10ดประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 229/2

92

อยางไรกตามการแตงต �งพยานผ เช�ยวชาญเปนดลพนจของศาลท�จะไมแตงต �งพยานผ เช�ยวชาญตามท�คความรองขอเสมอไป11 ท �งน �ยอมตองข �นอยกบพฤตการณแหงคดไป และเปนไปตามหลกกฎหมายในเร�องพยานหลกฐานท�วาดวยการรบพยานหลกฐานเขาสสานวนของศาล ซ�งความเหนพยานน �นตองเก�ยวของถงขอเทจจรงท�คความฝายใดฝายหน�งจะตองนาสบดวย12

กรณท�ศาลเหนสมควรแตงต �งพยานผ เช�ยวชาญ เน�องจากการดาเนนคดอาญาน �นยดหลกการคนหาความจรงและตองพสจนจนกวาจะส �นสงสยวาจาเลยเปนผกระทาความผดจรงจงจะพพากษาลงโทษ ซ�งการกลาวอางและนาพยานหลกฐานเขาสบพสจนความจรงโดยคความ บางกรณอาจยงไมเปนท�แนชดวาไดมการพสจนโดยส �นสงสยจรง ศาลจงมอานาจท�จะแตงต �งพยานผ เช�ยวชาญมาใหความเหนตอศาลได13 ซ�งความเหนของพยานผ เช�ยวชาญจะมประโยชนในการวนจฉยคด ในการสอบสวน ไตสวนมลฟอง หรอการพจารณาคด โดยอาจเปนพยานในเร�องตางๆ หากเหนวาเปนการจาเปนเน�องจากศาลตองการใหพยานผ เช�ยวชาญทาความเหนในเร�องท�ผ เช�ยวชาญน �นมความรความชานาญในดานน �นโดยตรงซ�งเปนเร�องท�ศาลไมอาจรเองได

พยานผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �งยอมจะถกเลอกจากบญชพยานผ เช�ยวชาญของศาล ซ�งมการจดทาบญชรายช�อพยานผ เช�ยวชาญเปนไปตามขอบงคบประธานศาลฎกาวาดวยผ เช�ยวชาญของศาลยตธรรม พ.ศ.2546 ซ�งมสาระสาคญเก�ยวกบการย�นคาขอ คณสมบตของพยานผ เช�ยวชาญ การคดคาน และการเกบสารบบทะเบยนผ เช�ยวชาญดงกลาวไวท�สานกกฎหมายและวชาการศาลยตธรรม (สานกวชาการศาลยตธรรมเดม)

4.3 บทบาทและการใหความเหนตอศาลของพยานผเช�ยวชาญในคดอาญา

จากมาตรา 243 ไดกลาวถงบทบาทของพยานผ เช�ยวชาญวาเปนผ ท�ความเหนของเขาน �นอาจมประโยชนในการวนจฉยคด ในการสอบสวน ไตสวนมลฟองหรอพจารณาอาจเปนพยานในเร�องตาง ๆ เชน ตรวจรางกายหรอจตของผ เสยหาย ผ ตองหาหรอจาเลย ตรวจลายมอ ทาการทดลองหรอกจการอยางอ�นๆ

หากพจารณาประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยดแลวจะพบวา ในช �นสอบสวนพนกงานสอบสวนมอานาจหนาท�รวบรวมพยานหลกฐานท �งท�เปนผลรายและผลดแก

11 คาพพากษาฎกาท� 2627/2525 (เนต.) เลม 9 น. 1883. 12 ดประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 87 13 ดประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 99, 129.

93

ผ ตองหา รวมท �งขอเทจจรงอ�นๆ ท�จะเปนประโยชนในการดาเนนคดตอไปของพนกงานอยการ14 กลาวคอ พนกงานสอบสวนมหนาท�ในการรวบรวมพยานหลกฐานและการดาเนนการท �งหลายเก�ยวกบความผดท�กลาวหา เพ�อท�จะทราบขอเทจจรงหรอพสจนความผดและเพ�อจะเอาตวผกระทาผดมาฟองลงโทษ15 ซ�งถอเปนอานาจหนาท�ของพนกงานสอบสวนในการเร�มดาเนนคดอาญา โดยพนกงานสอบสวนมอานาจหนาท�ตองรวบรวมพยานหลกฐาน 3 ชนด ดวยกน คอ16 มการรวบรวมวตถพยานและบคคลใหผ เช�ยวชาญตรวจ

(1) พยานหลกฐานท�เปนผลรายแกผ ตองหา หรอพยานหลกฐานท�ใชยนผ ตองหา (2) พยานหลกฐานท�เปนผลดแกผ ตองหาหรอเปนประโยชนแกผ ตองหาและ (3) พยานหลกฐานท�เก�ยวกบเหตบรรเทาโทษผ ตองหา ผ เ ช�ยวชาญในคดอาญาเขามาในกระบวนการยตธรรมเพ�อเปนผ ชวยตรวจ

พยานหลกฐานโดยใชความรเฉพาะทางซ�งศาลไมสามารถรเองได เชน การตรวจพยานหลกฐานในสถานท�เกดการกระทาความผด เร�มตนจากการเกบรวบรวมวตถพยานในสถานท�เกดเหต เชน ลายพมพ ด เอน เอ (DNA Fingerprinting) ในเบ �องตนจะเปนหนาท�ของพนกงานสอบสวนท�จะเปนผรวบรวมพยานหลกฐานเพ�อทาการสงตรวจโดยผ เช�ยวชาญทาการตรวจวเคราะหและประมวลผลทางวทยาศาสตรเพ�อทารายงานผลการตรวจพสจนวาพยานผ เช�ยวชาญมความเหนเชนใด โดยมระเบยบของพนกงานสอบสวนในการสงพยานหลกฐานตอผ เช�ยวชาญเพ�อทาการตรวจตามระเบยบของพนกงานสอบสวนระบวา ของกลางใดท�จะตองสงตรวจพสจน พงดาเนนการใหถกตองตามวธการหรอระเบยบในสวนราชการท�เก�ยวของ เชนถาจะสงไปตรวจพสจนท�สานกงานนตวทยาศาสตรตารวจ (เดมคอกองพสจนหลกฐานฯ) กตองปฏบตตามเอกสารคมอของสานกงานนตวทยาศาสตรตารวจ เร�องคาแนะนาในการเกบรกษาและจดสงเอกสารหรอวตถของกลางไปตรวจพสจน เปนตน และของกลางท�จะสงไปตรวจพสจน จะตองใหผ ตองหาลงช�อกากบหบหอและบนทกไวดวย เม�อไดรบผลการตรวจพสจนแลวใหแจงใหผ ตองหาทราบ ถาผ ตองหารบรองผลกใหสอบสวนเพ�มเตมไว เพราะถาในช �นพจารณาผ ตองหายงรบรองผลการตรวจพสจนดงกลาว ก

14ดประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 131,131/1 15ดประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 2(11) 16คณต ณ นคร, “การสอบสวนผ ตองหา,” ใน รวมบทความดานวชาการของศาสตราจารย

ดร.คณต ณ นคร, รวบรวมโดยสหาย ทรพยสนทรกล (กรงเทพมหานคร: หางหนสวนจากดพมพอกษร), น. 391-392.

94

อาจจะไมตองนาผตรวจพสจนมาเบกความตอศาลอก17 ขอน �สอดคลองกบมาตรา 243 ท�วาหากคความไมตดใจซกถามพยานผ เช�ยวชาญอาจทาความเหนเปนหนงสอกได โดยไมตองมาเบกความประกอบหนงสอน �นตอศาล ในปจจบนน �หนวยงานท�ทาหนาท�พยานผ เช�ยวชาญท�อยในสงกดสานกงานตารวจแหงชาต คอ สานกงานนตวทยาศาสตรตารวจ มผ เช�ยวชาญซ�งทาหนาท�ในการเปนผ เช�ยวชาญของศาลในการตรวจทางนตวทยาศาสตรเชนเดยวกน18

และยงมพยานผ เช�ยวชาญของศาลซ�งมาจาก “สถาบนนตวทยาศาสตร” เปนหนวยงานในสงกดกระทรวงยตธรรม มหนาท�ในการใหบรการในดานนตวทยาศาสตรซ�งเปนการตรวจพสจนหลกฐานดานวทยาศาสตรและการแพทยเพ�อประกอบการดาเนนคด งานดานนตวทยาศาสตรมความสาคญอยางย�งในกระบวนการยตธรรมท�ตองมการนาตวผกระทาผดมาลงโทษ หากมระบบการตรวจเกบหลกฐานทางวทยาศาสตรท�นาเช�อถอ จะทาใหกระบวนการยตธรรมมประสทธภาพเพราะพยานหลกฐานทางวทยาศาสตรท�รบการตรวจโดยผ เช�ยวชาญท�นาเช�อถอมความถกตองมน �าหนกมากกวาพยานบคคล แนวคดในการจดต �งสถาบนนตวทยาศาสตรกเพ�อท�จะพฒนาระบบของการตรวจสอบโดยผ เช�ยวชาญใหมประสทธภาพมากข �น โดยมหนาท� คอ พฒนาระบบการตรวจทางนตวทยาศาสตรใหมมาตรฐาน โดยสถาบนจะทาหนาท�ข �นทะเบยนบคลากรท�ทางานดานน �ในระดบตางๆจากทกหนวยงาน ท�การบรการงานนตวทยาศาสตรและมคณะกรรมการทาหนาท�กาหนดมาตรฐานกลางในการตรวจพสจนหลกฐานตางๆ ทางสถาบนมบรการตรวจพสจนเอกสารและการปลอมแปลง เชน การตรวจพสจนลายมอเขยน ลายมอช�อ ลายพมพน �วมอในเอกสารตางๆใหกบศาลท�วประเทศ พยานผ เช�ยวชาญดงกลาวเปนพยานผ เช�ยวชาญของศาลท�ศาลอาจจะแตงต �งข �น โดยอาจเปนกรณท�คความตกลงกนขอใหศาลแตงต �ง หรออาจเปนกรณท�ศาลใชดลพนจแตงต �งผ เช�ยวชาญเองกได

จากการท�มองคกรวชาชพท�เหมอนกน จงทาใหเกดปญหาความขดแยงระหวางองคกรคอการทาหนาท�ของท �งสององคกรน � ยงไมมความชดเจนในขอบเขตอานาจ เม�อพนกงานสอบสวนรวบรวมพยานหลกฐานแลวจะตองสงวตถพยาน หรอพยานหลกฐานท�จาเปนตองใชพยานผ เช�ยวชาญทาความเหนโดยเปนไปตามระเบยบการตารวจเก�ยวกบคดและมาตรฐานการ

17 คมอพนกงานสอบสวน, น. 51. 18 ระเบยบของสานกงานตารวจแหงชาต วาดวยหลกเกณฑการขอข *นทะเบยนเปน

ผ เช0ยวชาญของศาลและการขอแตงต *งเปนผ ชานาญการพเศษของสานกงานตารวจแหงชาต พ.ศ.2542.

95

ปฏบตงานดานการตรวจพสจนหลกฐานสานกงานนตวทยาศาสตรตารวจ สานกงานตารวจแหงชาต มถนายน 2548 โดยตองสงพยานหลกฐานไปตรวจท�สานกนตวทยาศาสตรตารวจเปนผ เช�ยวชาญของสานกงานตารวจแหงชาต แตในบางคดท�เปนท�สนใจของประชาชนท�วไป สถาบนนตวทยาศาสตรจะเขาตรวจพยานหลกฐานดงกลาวซ �าอกโดยไมมกฎหมายรองรบ และเม�อเกดกรณความเหนไมตรงกนแลว ท �งๆท�เปนพยานหลกฐานช �นเดยวกน จงเปนหนาท�ของศาลไปในการท�จะเลอกช�งน �าหนกความเหนของพยานผ เช�ยวชาญ เม�อองคกรของพยานผ เช�ยวชาญไมมมาตรฐานเดยวกนแลว การขอใหพยานผ เช�ยวชาญตรวจสอบและทาความเหนซ �า จงเกดข �นอยเสมอ และเม�อคความไมพอใจผลการตรวจหรอรายงานความเหนกจะเลอกท�จะอางพยานผ เช�ยวชาญท�เปนบคคลภายนอก ท�คความไวใจมาใหความเหนทาใหเกดภาระคาใชจายสง จงเปนปญหาในเร�องความซ �าซอนของความเหนพยานผ เช�ยวชาญ และความลาชาในการดาเนนคด

และอกปญหาคอการท�พนกงานสอบสวนและสานกนตวทยาศาสตรตางเปนบคลากรในสานกงานตารวจแหงชาตเหมอนกน การปฏบตหนาท�จงไมมการแยกออกจากกน ไมมการตรวจสอบถวงดลระหวางกน การทาความเหนจงอาจเกดอคตหรอความลาเอยงไดงาย เน�องจากยงตองอยภายใตระบบบงคบบญชาของตารวจ การแยกออกมาของสถาบนนตวทยาศาสตรจงถอเปนแนวคดท�จะแยกการทาหนาท�พยานผ เช�ยวชาญออกจากพนกงานสอบสวนผ รวบรวมพยานหลกฐาน แตเม�อไมมกฎหมายใดรองรบใหสถาบนนตวทยาศาสตรเปนสถาบนหลกในการทาหนาท�น � แตเปนการตางคนตางทางานในขอบเขตหนาท�ของตนจงเกดความไมเช�อม�นในความเหนของพยานผ เช�ยวชาญวาถกตองหรอไม ในคดท�ตารวจมสวนเก�ยวของไมวาเปนผ เสยหายหรอผ ตองสงสยในการกระทาความผด จงควรใหเปนหนาท�ของพยานผ เ ช�ยวชาญจากสถาบนนตวทยาศาสตรท�มความเปนกลางและไมมสวนไดเสยในการตรวจพสจนหรอทาความเหน

บทบาทของพยานผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �งในกรณท�ศาลเหนสมควรซ�งเปนพยานผ เช�ยวชาญท�มาจากทะเบยนผ เช�ยวชาญของศาล โดยมหนาท�ในการทาความเหนในประเดนท�ตองใชความเช�ยวชาญในศาสตรเฉพาะจงจะรได โดยมหนาท�เปนผชวยของศาล เสนอความเหนท�เปนประโยชนน �นตอศาล ซ�งศาลจะบงคบใหบคคลใดเปนผ เช�ยวชาญไมได เวนแตวาบคคลน �นไดยนยอมลงช�อเปนผ เช�ยวชาญไวในทะเบยนผ เช�ยวชาญของศาลแลว ดงน �นโดยหลกแลวบคคลจะปฏเสธการเปนผ เช�ยวชาญของศาลกได แตผ เช�ยวชาญท�ไดข �นทะเบยนเปนผ เช�ยวชาญของศาลแลวจะปฏเสธไมได เพราะถอวาบคคลน �นมความสมครใจจะเปนพยานผ เช�ยวชาญอยแลว ศาลจงอาจแตงต �งเปนพยานผ เช�ยวชาญในคดน �นได โดยไมตองสอบถาม แตกยงมเหตผลท�จะปฏเสธไดในกรณท�พยานผ เช�ยวชาญของศาลน �นมเหตท�ไมเหมาะสมหรอถกคดคานหรอผ เช�ยวชาญน �นขอ

96

ถอนตว ซ�งการท�พยานผ เช�ยวชาญท�ข �นทะเบยนของศาลไวไมเตมใจน � ถงแมวาศาลจะสามารถบงคบใหเปนพยานผ เช�ยวชาญในคดได แตผ เขยนเหนวาเม�อผ เช�ยวชาญน �นไมมความเตมใจในการปฏบตหนาท�เสยแลว จงไมสมควรถกแตงต �งใหทาความเหนในคดน �น เพราะอาจจะเปนผลเสยตอคดได และการทาความเหนน �นคงจะมไดเปนไปอยางมประสทธภาพซ�งอาจสงผลตอความเช�อม�นของศาลและคความ ไมเกดประโยชนตอคดแตอยางใด และยงเปนเหตใหคความสามารถใชสทธคดคานพยานผ เช�ยวชาญไดดวยเหตวาไมอาจจะใหความเหนท�เปนกลางตอศาลได

4.4 กระบวนการตรวจสอบและกล�นกรองพยานผเช�ยวชาญในคดอาญา

4.4.1 การถามคานพยานผเช�ยวชาญ บทบาทของคความในการตรวจสอบคณสมบตในเร�องความรความชานาญและ

ความเปนกลางของผ เช�ยวชาญโดยวธการถามคาน คอการท�คความฝายหน�งถามพยานของอกฝายหน�ง ภายหลงท�คความฝายท�อางพยานไดซกถามพยานของตนเสรจแลว19 ในการดาเนนการซกถามพยานเพ�อมงตรวจสอบความนาเช�อถอของพยานน �น การถามคาน (cross-examination) จดวาเปนหลกการตรวจสอบความนาเช�อถอของพยานท�ดของระบบกลาวหา เปนคาถามท�มงเพ�อตรวจสอบจบเทจพยาน เปนคาถามท�มวตถประสงคเพ�อทาลายน �าหนกแหงคาพยานท�ไดตอบขอซกถามไปแลว20

พยานผ เช�ยวชาญท�คความอางเขามาในคด เพ�อมาใหความเหนโดยหลกแลวตองมาเบกความประกอบรายงานความเหนในศาล โดยทางฝายผกลาวอางในคดอาญา คอ ฝายโจทกจะเปนฝายนาสบพยานกอนจะตองซกถามเพ�อแสดงใหศาลเหนวาพยานน �นมความรความสามารถ ความชานาญหรอประสบการณในเร�องท�ใหความเหนจรงๆ ตองแสดงใหเหนถงเหตผลท�เปนพ �นฐานในการทาความเหน หลกจากน �นจะเปดโอกาสใหอกฝายไดถามคานความเหนของพยานผ เช�ยวชาญถงความถกตองหรอการถามคานในลกษณะท�แสดงใหศาลเหนวาพยานผ เช�ยวชาญใหความเหนโดยไมเปนกลางจงไมนาเช�อถอ ซ�งเปนวธการในการหกลางความนาเช�อถอของพยานผ เช�ยวชาญของคความฝายตรงขาม โดยตองพยายามหาขอบกพรองของพยานผ เช�ยวชาญ

19โสภณ รตนากร, อางแลว เชงอรรถท� 7, น. 389. 20ย�งศกดU กฤษณจนดา วฒพงษ เวชยานนท, คาอธบายกฎหมายลกษณะพยาน, พมพ

คร �งท� 3 (กรงเทพมหานคร: หางหนสวนจากดพมพอกษร, 2541), น. 183.

97

ดงกลาว ไมวาจะเปนเร�องความรความสามารถ ความชานาญหรอความนาจะมอคต ความลาเอยงเปนพเศษ เชน พยานผ เช�ยวชาญอาจจะไดรบคาตอบแทนสงเปนพเศษ

เน�องจากสถานะของผ เช�ยวชาญท�คความอางเขามาในคดอยในฐานะท�เปนพยานบคคล การถามคานจงเปนเคร�องมอสาคญสาหรบการคนหาความจรงในการพจารณาคด เปนเคร�องมอในการตรวจสอบวาพยานมความรบร ความจา และการถายทอด ถกตองครบถวนหรอไม และมความซ�อสตยหรอนาเช�อถอเพยงใด จงถอวาการถามคานเปนเคร�องมอจาเปนในการพจารณาระบบกลาวหา21 กระบวนการถามคานน �น ยอมตองการใหผ เช�ยวชาญเปดเผยขอมลท�เปนพ �นฐานของการทาความเหน โดยคความท�ถามคานอาจโตแยงความเหนน �น โดยตองพสจนถงกระบวนการใหเหตผลของพยานผ เช�ยวชาญหรอเร�องความเปนกลางของผ เช�ยวชาญ22 วธการถามคานน �นอาจมการถามคานเก�ยวกบขอเทจจรงน �นโดยผถามคานอาจจะพสจนถงความถกตองของขอสงเกตหรอความทรงจาของผ เช�ยวชาญ หรอถามคานเก�ยวกบคณสมบตของผ เช�ยวชาญโดยเฉพาะในเร�องการศกษาหรอประสบการณของผ เช�ยวชาญท�มาใหความเหนน �น เพ�อทดสอบความนาเช�อถอ23

4.4.2 เหตคดคานพยานผเช�ยวชาญในคดอาญา ตามกฎหมายไทยไดวางหลกเก�ยวกบการคดคานพยานผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �งไว

ในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 129(2) ประกอบมาตรา 15 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ซ�งมาตรา 129(2) ดงกลาวมสาระสาคญวาผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �งน �นอาจถกคดคานได แตมไดบญญตวากรณใดบางท�จะนามาเปนหลกเกณฑในการพจารณา การคดคานพยานผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �งน �น อาจใชหลกการพจารณาท�วา การใดๆท�อาจสงผลตอความเปนกลาง (impartiality) และเปนเร�องการขดแยงทางผลประโยชน (conflict of interest) ซ�งทาใหพยานผ เช�ยวชาญไมอาจปฏบตหนาท�อยางอสระ ปราศจากอคตไดแลว เหตน �นกควรท�จะเปนเหตในการปฏเสธพยานผ เช�ยวชาญน �นจากการใหความเหนในคดได ซ�งนาเหตคดคานผพพากษา

21โสภณ รตนากร, อางแลว เชงอรรถท� 7, น. 389. 22John W.Strong, McCormick on Evidence, 5th ed (St.Paul.Minn.: West publishing

Co, 1999), p. 26. 23Graham G.lilly, An Introduction to the Law of Evidence (St.Paul.Minn.: West

publishing Co, 1978), pp.399.

98

มาใชกบการคดคานพยานผ เช�ยวชาญในคดอาญาโดยอนโลม ซ�งมนกกฎหมายหลายทานไดใหความเหน ดงน �

ศาสตราจารยโสภณ รตนากร ไดใหความเหนวา เน�องจากผ เช�ยวชาญท�ศาลต �งมใชพยานท�ฝายใดฝายหน�งจดหามา ผ เช�ยวชาญควรจะวางตวเปนกลางเชนศาล จงอาจมการคดคานทานองเดยวกบการคดคานผพพากษา โดยนาเหตแหงการคดคานผพพากษาตามมาตรา 11,12 มาใชโดยอนโลม24

ศาสตราจารยคณต ณ นคร ไดใหความเหนทานองเดยวกนวา ผ เช�ยวชาญอาจถกคดคานได และแมจะไดทาความเหนแลวกถกคดคานได เหตคดคานคอเหตอยางเดยวกบเหตคดคานผพพากษาเพราะผ เช�ยวชาญเปนผชวยศาล25

เหตในการคดคานน �นเปนไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 11 อาจพจารณาได ดงน �

(1) พยานผ เช�ยวชาญมสวนไดเสยเก�ยวของอยในคด26 หมายถงกรณท�พยานผ เช�ยวชาญน �นเปนผ เสยหายในคด หรอมสวนไดเสยในผลแหง

คด และตองเปนการเก�ยวของกบคดน �นโดยตรงและสวนไดเสยน �นตองไมไกลเกนกวาเหตและไมใชการคาดหมายวาจะมสวนไดเสย

(2) พยานผ เช�ยวชาญมสมพนธใกลชดกบคความฝายใดฝายหน�ง27 การมความสมพนธเปนญาตกบผ เสยหายหรอจาเลยในคด เม�อมขอเทจจรงท�มความ

เส�ยงตอความไมเปนกลางในการทาหนาท�ของพยานผ เช�ยวชาญแลว ยอมถอเปนเหตคดคานผ เช�ยวชาญได กลาวคอ การมความสมพนธเปนผบพการหรอผ สบสนดานไมวาช �นใดๆไมวาจะชอบดวยกฎหมายหรอไมกตาม แตกยอมมความผกพนทางจตใจทาใหเกดความเส�ยงและมแนวโนมท�จะเกดอคตและความไมเปนกลางในการใหความเหนได

การเปนญาตทางสายโลหตหรอญาตพ�นอง หรอเปนลกพ�ลกนอง จะนบเพยงสามช �นเทาน �น

24โสภณ รตนากร, อางแลว เชงอรรถท� 7, น. 491. 25คณต ณ นคร, กฎหมายวธพจารณาความอาญา, น. 233. 26ดประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 11(1) 27ดประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 11(2)

99

การเปนญาตเก�ยวพนทางการแตงงาน นบเพยงสองช �น รวมถงการมความสมพนธในทางญาตในกรณอ�นท�มความเส�ยงตอความไมเปนกลาง ถาปรากฏวาคสมรสหรอญาตทางสายโลหตของพยานผ เช�ยวชาญในคดดงกลาว มคดพพาทอกคดหน�งกบคความฝายใดฝายหน�งในคดหรอกบญาตทางสายโลหตคความผน �น28 กรณดงกลาวอาจเกดความลาเอยงหรออคตได

(3) มความสมพนธในลกษณะท�ใกลชดกบผ เสยหายหรอจาเลย เปนความสมพนธใกลชดในลกษณะอ�น ท�ไมใชความสมพนธในลกษณะญาตพ�นอง

กลาวคอ พยานผ เช�ยวชาญเปนผ แทนโดยชอบธรรมหรอเปนตวแทนของฝายผ เสยหายหรอ

จาเลย29 พยานผ เช�ยวชาญเปนเจาหน �หรอลกหน � หรอเปนนายจางของคความฝายใดฝาย

หน�ง30 เน�องจากพยานผ เช�ยวชาญอยในสถานะท�ไมเปนอสระเพราะการมความสมพนธในลกษณะใดลกษณะหน�งกบคความ

พยานผ เช�ยวชาญเคยเปนทนายความของฝายใดฝายหน�งในคด31 จากเหตคดคานท�กลาวมาแลวขางตน ถอวาเปนเหตท�มสภาพเส�ยงตอความไมเปน

กลาง อาจมอทธพลตอการใหความเหนของพยานผ เช�ยวชาญใหเกดความลาเอยงเขาขางฝายใดฝายหน�ง ซ�งเปนการขดกนระหวางผลประโยชนสวนตนและผลประโยชนสวนรวม ทาใหการปฏบตหนาท�ของพยานผ เช�ยวชาญไมอาจเปนไปโดยอสระและเปนกลาง ความเหนของพยานผ เช�ยวชาญน �นจงมไดเปนไปโดยชอบ ซ�งจะทาใหเสยความยตธรรมไป ซ�งสอดคลองกบหลกกฎหมายเยอรมนท�สามารถคดคานพยานผ เช�ยวชาญไดดวยเหตเชนเดยวกบการคดคานผ พพากษา ซ�งหลกกฎหมายของเยอรมนมความเครงครดในการท�จะหามหรอปฏเสธบคคลท�มสวนไดเสยในคดและมความเส�ยงอยางรายแรงตอการปฏบตหนาท�ของผ ท�อยในกระบวนการยตธรรม รวมถงพยานผ เช�ยวชาญซ�งเปนผ ชวยศาล เพราะมความเปนไปไดอยางมากท�ผ น �นจะเกดอคต (bias) ตอคความฝายใดฝายหน�ง และการใหความเหนของพยานผ เช�ยวชาญน �นจะถกสนนษฐานวาไมอาจจะเปนกลางไดเลยแมผน �นจะรบรองและแสดงออกเชนน �นกตาม

28ดประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 11(6) 29ดประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 11(4) 30ดประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 11(7) 31ดประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 11(5)

100

ผ เขยนเหนวาการคดคานพยานผ เช�ยวชาญตามมาตรา 129(2) จงหมายถงพยานผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �ง เน�องจากพยานผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �งมใชพยานท�คความฝายใดฝายหน�งกลาวอางมาเปนพยานของฝายตน แตเปนบคคลท�ศาลพจารณาเหนควรแตงต �งใหทาหนาท�ในการชวยเหลอศาล จงควรท�จะตองมความเปนกลางและไมมสวนไดเสยเพ�อเปนหลกประกนใหแกคความท�จะไดรบการพจารณาคดโดยปราศจากอคตท �งปวงและมความเช�อม�นในกระบวนการยตธรรม การคดคานพยานผ เช�ยวชาญจงถอเปนมาตรการหน�งของกระบวนการตรวจสอบและกล�นกรองพยานผ เช�ยวชาญโดยเปนสทธคความท�ตรวจสอบถงความเหมาะสมท�จะทาหนาท�โดยชอบ

4.5 แนวทางการรบฟงพยานผเช�ยวชาญจากคาพพากษาฎกา

- แนวทางการรบฟงพยานผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �ง โดยศาลถอวาพยานผ เช�ยวชาญนาเช�อถอ

คดฆาตกรรมแพทยหญงผสพร บญเกษมสนต ฎกาท� 2236/2550 ถอเปนกรณท�พยานผ เช�ยวชาญมความสาคญมากในการใหความเหนประกอบการวนจฉยคดของศาล เพราะศาลเหนวาความเหนของพยานผ เช�ยวชาญอยบนพ �นฐานของความรความเช�ยวชาญ และประสบการณ ถงแมจาเลยจะปฏเสธแตจากพยานพฤตเหตแวดลอมและการใหความเหนของพยานผ เช�ยวชาญทาใหสามารถลงโทษจาเลยได

สาหรบลายมอช�อผตายในจดหมายฉบบแรกเจาพนกงานตารวจสงไปตรวจท�กองพสจนหลกฐานเปรยบเทยบกบลายมอช�อท�แทจรงของผตาย ปรากฏวาลายมอช�อดงกลาวมใชลายมอช�อของผตายเจาพนกงานตารวจกองพสจนหลกฐานเขาตรวจคนอาคารวทยนเวศน พบคราบโลหตบรเวณหองน �าในหองพกเลขท� 318 และพบช �นเน �อลกษณะคลายเน �อมนษยจานวนหน�งในบอพกส�งปฏกล (บอเกรอะ) จงยดไปตรวจพสจนวาคราบโลหตและช �นเน �อท�ตรวจพบมด เอน เอ แบบเดยวกบผตาย เจาพนกงานตารวจจงดาเนนคดแกจาเลยเพ�มเตมฐานฆาผตายโดยไตรตรองไวกอนและฐานซอนเรน ยาย หรอทาลายศพเพ�อปดบงการตายหรอเหตแหงการตาย จาเลยเขามอบตวและใหการปฏเสธทกขอหา สรปแลวพยานหลกฐานท�โจทกท �งสองนาสบมาแมสวนใหญจะเปนพยานพฤตเหตแวดลอมกรณ แตกมความสอดคลองตองกน และมเหตผลตอเน�องเช�อมโยงกนเปนลาดบ เม�อพจารณาประกอบกบพฤตการณอนเปนขอพรธหลายประการของจาเลย

กรณท�แมจาเลยจะไมไดรบสารภาพแตมพยานหลกฐานแนนหนา โดยศาลรบฟงพยานผ เช�ยวชาญท�ใหความเหนจากการตรวจพสจน

101

คาพพากษาฎกาท� 5865/2543 คดน �ปรากฏวาโจทกมพยานหลกฐานท �งพยานบคคล พยานวตถและพยานพฤตเหตแวดลอมแนนหนาม�นคงโดยเฉพาะอยางย�งเลอดซ�งตดอยท�กางเกงช �นในตวท�จาเลยสวมใสในขณะท�จาเลยถกจบกมในวนเกดเหต แมผตายและจาเลยจะมเลอดหมเอบเชนเดยวกนแตผ ชานาญการพเศษสถาบนนตเวชวทยา สานกงานแพทยใหญ กรมตารวจไดตรวจสารพนธกรรมแลวพบวาเลอดท�ตดอยท�กางเกงช �นในของจาเลยดงกลาวม DNA HLA DQ oc ชนด 1.2, 1.2 ตรงกบผตาย จงฟงไดวาเปนเลอดของผตาย การท�กางเกงช �นในของจาเลยมเลอดของผตายมาตดอยไดเชนน � เปนขอบงช �ใหเหนวาคนรายท�พาผตายไปกระทาชาเราจนชองคลอดฉกขาดและฆาผตายจะเปนใครอ�นไปไมไดนอกจากจาเลยแมโจทกไมมประจกษพยานรเหนเหตการณท�เกดข �น แตศาลกไดอาศยพยานหลกฐานของโจทกดงกลาวเปนขอสาคญในการวนจฉยช �ขาดขอเทจจรงและพพากษาลงโทษจาเลยไดโดยไมมความจาเปนตองอาศยคารบสารภาพของจาเลยอก

คาพพากษาศาลฎกาท� 209/2545 การใหความเหนของพยานผ เช�ยวชาญในการเช�อมโยงขอเทจจรง

เม�อนารถจกรยานยนตของผตายและรถยนตกระบะของจาเลยมาเปรยบเทยบรองรอยท�เกดข �นแลวสามารถเขากนได และจากการตรวจสอบของผ เช�ยวชาญตามหลกวชาการทางวทยาศาสตรพบวา เศษสฟาท�ปลายคนเบรกรถจกรยานยนตและท�คอปกเส �อท�หนาอกของผตายมลกษณะและคณสมบตนาเช�อวาเปนสฟาชนดเดยวกบสฟาของรถยนตจาเลย แมจะไมสามารถบอกย�หอสไดกมใชขอพรธ แตการท�จาเลยอางวานารถไปซอมปะผแลวซ �อสมาพนเองกลบเปนพรธ เพราะรถมรอยซอมขางขวาเพยงดานเดยวเทาน �น จงมน �าหนกรบฟงไดม�นคงวาจาเลยกระทาโดยประมาทเปนเหตใหผ อ�นถงแกความตาย - กรณท�เปนคาทาระหวางคความในคดแพงการรบฟงพยานผ เช�ยวชาญจากการท�คความอางมาน �นสามารถทาไดโดยการตกลงกน เชน

คาพพากษาฎกาท� 5506/2549 โจทกและจาเลยตกลงทากนวา หากผ เช�ยวชาญไปตรวจสอบความเสยหายของอาคารของโจทกแลวมาเบกความประกอบการรายงานวา ความเสยหายของอาคารโจทกท�ไดรบเกดจากการกระทาของจาเลย จาเลยยอมแพและยอมจายคาเสยหายใหโจทกตามความเสยหายท�ผ เช�ยวชาญรายงาน หากผ เช�ยวชาญรายงานวาความเสยหายของโจทกไมไดเกดจากการกระทาของจาเลยโจทกยอมแพ การท�ผ เช�ยวชาญทาความเหนตอศาลวา ไดไปตรวจสอบอาคารพพาทแลวความเสยหายเกดจากการเพ�มน �าหนกของอาคารพพาท คาเสยหายของอาคารของโจทกเปนเงน 850,000 บาท และผ เช�ยวชาญมา

102

เบกความประกอบการรายงานวา อาคารพพาททรดตวเกดจากการตอเตมของจาเลย ดงน �น ผลการตรวจสอบอาคารพพาทของผ เช�ยวชาญจงตรงตามคาทาแลว สวนท�ผ เช�ยวชาญมไดทารายละเอยดรายงานเร�องความเสยหายน �น เม�อตามคาทาไมปรากฏวาคความไดตกลงกนใหผ เช�ยวชาญทารายละเอยดเร�องความเสยหาย จงเปนเร�องนอกเหนอคาทา จาเลยจะยกข �นเปนขออางเพ�อปฏเสธวากรณไมเปนไปตามคาทาไมได เม�อผลการตรวจสอบอาคารของผ เช�ยวชาญสมประโยชนแกโจทกตามคาทา การท�ศาลช �นตนไมสบพยานตอไป และพพากษาใหจาเลยเปนฝายแพคดจงชอบแลว

และคาพพากษาฎกาท� 12183/2547 โจทกจาเลยทากนวา ใหศาลสงลายมอช�อของจาเลยในสญญาก กบตวอยาง

ลายมอช�อของจาเลยไปใหผ เช�ยวชาญตรวจพสจน ถาผ เช�ยวชาญลงความเหนวาลายมอช�อในสญญาก เปนลายมอช�อของจาเลยจรง จาเลยยอมแพคด ถาไมใชลายมอช�อของจาเลย โจทกยอมแพคด ศาลสงเอกสารดงกลาวไปใหผ เช�ยวชาญทาการตรวจพสจนแลว ผ เช�ยวชาญลงความเหนวา นาจะเปนลายมอช�อของบคคลคนเดยวกน ดงน � ความเหนของผ เช�ยวชาญเปนการยนยนหรอทานองยนยนวาเปนลายมอช�อของจาเลยตรงตามคาทาของโจทกจาเลยแลว จาเลยจงตองเปนฝายแพคด

จากคาพพากษาฎกาแรกเหนไดวาในคดแพงศาลยอมรบคาทาของคความ แมในเร�องพยานผ เช�ยวชาญ ศาลไมตองสบพยานตอไปซ�งเปนไปตามคาทาท�คความตกลงกน และฎกาท�สองเม�อโจทกจาเลยตกลงทากนใหถอเอาผลการตรวจพสจนของผ เช�ยวชาญกองพสจนหลกฐานเปนขอแพชนะ กตองถอเอาความเหนดงกลาวเปนขอแพชนะของคด

แตในคดอาญาใชหลกการดาเนนคดท�เรยกวา “หลกการตรวจสอบ” คความจงทากนไมได และถอวากระบวนการพจารณาคดเปนหนาท�ของเจาพนกงานและศาลท�ตองตรวจสอบขอเทจจรงในเร�องท�กลาวหา วามขอเทจจรงอยางไร ซ�งตองพสจนดวยพยานหลกฐานเสมอจนกวาจะส �นสงสย คารบตามขอตกลงหรอคาทาไมอาจนามาใชในคดอาญาได เพราะในคดอาญาคความจะตกลงกนหรอทากนใหศาลรบฟงขอเทจจรงอยางใดอยางหน�งหรอตกลงเปล�ยนแปลงวธการสบพยานกนหาไดไม32 - ศาลอาจจะไมแตงต �งพยานผ เช�ยวชาญกไดหากเหนวาไมจาเปน

32 โสภณ รตนากร, อางแลว เชงอรรถท� 7, น. 136.

103

ฎกาท� 2627/2525 การตรวจบคคล วตถ สถานท� หรอการต �งพยานผ เช�ยวชาญยอมเปนดลพนจของศาล เม�อเหนเปนการสมควร ดงท�บญญตไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 99, 129 ประกอบดวยประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 15 มใชเปนการบงคบใหจาตองกระทาเสมอไป ท �งน �ยอมข �นอยแกพฤตการณของคดแตละคดไป - กรณท�คความอางผ เช�ยวชาญมาเปนพยานฝายตนเอง

3528/2536 ในทางปฏบต การแตงต �งผ เช�ยวชาญยอมเปนเร�องจาเปนอยางย�งสาหรบทนายความท�จะตองพจารณาและตรวจสอบวาผ เช�ยวชาญท�คความฝายหน�งขอใหศาลแตงต �งน �น จะตองเปนบคคลท�วางตวเปนกลางอยางแทจรง และมคณสมบตความร ความชานาญตลอดจนประสบการณเปนท�นาเช�อถอได ท �งการจดสงเอกสารหลกฐานตาง ๆ ไปใหผ เช�ยวชาญตรวจพสจนกจะตองถกตองครบถวนตามมาตรฐานในการตรวจพสจน ท �งน �เพ�อจะไดมโอกาสเสนอคาคดคานไวต �งแตตน อยางไรกตามหากเหนวาผลการตรวจพสจนของผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �งไมนาเช�อถอดวยประการใด ๆ คความอกฝายหน�งซ�งมสทธท�จะนาพยานมาสบในภายหลง อาจจะอางผ มความรเช�ยวชาญมาเปนพยานฝายตนเพ�อใหความเหนหกลาง ความเหนของผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �งไดตามมาตรา 99 วรรคสอง ท�บญญตวา บทบญญตแหงมาตราน �ไมตดสทธของคความในอนท�จะเรยกบคคลผ มความรเช�ยวชาญมาเปนพยานฝายตนได ดงน � การดาเนนกระบวนพจารณาความของทนายความอยางรอบคอบทก ข �นตอนและสอดคลองกบแนวทางตามท�กฎหมายกาหนดกยอมแสดงใหเหนถงการรกษาผลประโยชนของคความอยางแทจรง - กรณท�ศาลต �งพยานผ เช�ยวชาญทาการตรวจและใหความเหนตามมาตรา 14 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ถงความสามารถรบรของผถกกลาวหา

คาพพากษาฎกาท� 87443/2544 จากการตรวจสขภาพจตของจาเลยพบวาพดไมชด ตอบชาไมรซายขวา จากการ

ตรวจข �นตน พบวาปญญาออน หากไมไดรบการฝกฝนการจะรบรวาส�งใดถกหรอผดจะรบรไดนอยกวาคนปกต การสานกวาผดหรอถกน �น ถาเปนส�งใกลตวอาจจะรบรได เชน ทาของแตก หรอทารายรางกายซ�งถาไมมใครบอกวาส�งน �นผด คนท�มระดบไอควดงกลาวอาจจะไมรบรวาส�งดงกลาวน �นถาทาลงไปแลวจะผด และพยานไดตอบคาถามคานของผแทนโจทกดวยวา คนระดบไอคว 77 เม�อเทยบกบคนปกตท�วไปจะอยในระดบเดกอายต �งแต 5 ขวบ ถง 10 ขวบ ในกรณจาเลยตดตนไมจาเลยจะรบรวากาลงตดตนไมอย แตหากไมมใครบอกวาการท�ตดตนไมน �นผดกฎหมาย จาเลยกไมอาจรได

104

การใหความเหนของพยานผ เช�ยวชาญในการตรวจจตน �น จะตองไมเปนการตดสนแทนศาลวาจาเลยมความผดหรอไมมความผดหรอจาเลยทาในขณะท�จรตวกล แตตองเปนการใหความเหนในเชงใหความรแกศาลบนพ �นฐานความชานาญของผ เช�ยวชาญวาจากการตรวจจาเลยมอาการเชนใด และมความเหนวาอยางไร และหากผ เช�ยวชาญใหความเหนในลกษณะท�เปนการวนจฉยช �ขาดหรอใหความเหนในประเดนท�เปนขอตดสน กมไดมบทบญญตใดวาศาลจะตองเช�อตามน �นหรอตดสนตามน �น ยงคงเปนหนาท�ของศาลในการรบฟงและช�งน �าหนกพยานหลกฐานอ�นประกอบดวย

4.6 เอกสทธEและความคมกนพยานผเช�ยวชาญในคดอาญา

เอกสทธU (privilege) หมายถง สทธหรอความคมกน (right or immunity) ซ�งใหเปนพเศษแกบคคลหน�งย�งกวาบคคลอ�น หรอหมายถงการยกเวนใหปลอดพนภาระอนใดอนหน�ง ซ�งบคคลอ�นโดยท�วไปไมมโอกาสไดรบสทธน �33 เอกสทธUของเจาหนาท�หรอหนวยงานของรฐ คอ สทธพเศษท�จะไมถกฟองรองกลาวหาในทางใดๆ ตอเจาหนาท� หรอ หนวยงานของรฐอนเน�องมาจากการปฏบตหนาท�

ความคมกน (immunity) หมายถง เสรภาพหรอการปลอดจากภาระหนาท�ความผกพน หรอการเปนอสระจากการตองรบโทษ

ดงน �น เอกสทธUหรอความคมกนของพยานผ เช�ยวชาญกคอ การท�พยานผ เช�ยวชาญจะไดรบความคมกนจากการถกฟองรองเปนคดแพงหรออาญา สบเน�องมาจากการใหการหรอใหความเหนเปนลายลกษณอกษรแกศาล เม�อคความฝายใดอางบคคลใดเปนพยานผ เช�ยวชาญ พยานผ เช�ยวชาญจะตองมาเบกความตอศาลในฐานะพยาน

จากแนวความคดท�วา “พยานควรใหการในคดโดยปราศจากความเกรงกลวท�จะถกดาเนนคดในภายหลง” ตามหลกกฎหมายองกฤษ พยานผ เช�ยวชาญสามารถเบกความถงความเหนของตนเก�ยวกบมาตรฐานทางวทยาศาสตรท�ใชในการทดสอบเพ�อยนยนถงความถกตองแทจรงในบทสรปความเหนของตน เพ�อใหคณะลกขนหรอผพพากษาสามารถเขาใจถงหลกฐานตางๆ ท�คความย�นเขามาในคด พยานผ เช�ยวชาญเปนพยานท�สาคญในคดบางประเภท เชน คดท�มความเก�ยวโยงกบแพทยและวทยาศาสตร ซ�งการใหความเหนของพยานผ เช�ยวชาญตองอยบน

33 ยทธนา สวรรณววฒน, “เอกสทธUและความค มกนตามกฎหมายรฐธรรมนญ,”

(วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2525), น. 1.

105

พ �นฐานของความรของตนท �งหมดหรอบางสวน ไมใชความรท�วไปท�ผพพากษารอยแลว ดงน �นพยานผ เช�ยวชาญจงไดรบสทธUมากกวาพยานบคคลท�วไปในการเบกความถงความเหนหรอขอวนจฉยของตน และพยานผ เช�ยวชาญไดรบความคมครองโดยไมตองรบผดอนเน�องมาจากความประมาทเลนเลอหรอความผดฐานหม�นประมาทสาหรบคาเบกความของพยานผ เช�ยวชาญในช �นศาล นอกจากน �พยานผ เช�ยวชาญจงไดรบการคมครองในการถกฟองรองคดแพงอนเน�องมาจากการจดทารายงานนตเวช ศาลในประเทศองกฤษไดยดถอหลกกฎหมายวาดวยการคมครองพยานผ เช�ยวชาญจากความรบผดท �งทางแพงและทางอาญาอยางเครงครด34

ในกฎหมายไทยมไดมบทบญญตชดเจนท�ใหความคมกนพยานผ เช�ยวชาญอยางของประเทศองกฤษ พยานผ เช�ยวชาญในคดอาญามหนาท�ใหความเหนเปนพยานในเร�องท�เก�ยวของกบประเดนแหงคดเพ�อใหศาลประกอบการวนจฉยช �ขาดน �น หากคความท�ไดรบผลรายจากการใหความเหนดงกลาว ไดรบความเสยหายตอรปคด คความน �นอาจฟองรองพยานผ เช�ยวชาญฐานเบกความเทจในการพจารณาคดของศาล หรอการฟองเปนคดแพงฐานละเมดเน�องจากไดทาหนาท�ผดพลาด บกพรองหรอประมาทเลนเลอทาใหคความเสยหาย แตการท�พยานไดมาใหความเหนดวยความสตยจรงและทาหนาท�โดยสจรต ยอมตองไดรบความคมกนจากการดาเนนคดอาญาในฐานะพยานท�มาเบกความในคดอาญาและยงไดรบความคมกนทางแพงในความเสยหายอนเกดจากการใหความเหนน �น ซ�งเปนหลกการท�วไปเก�ยวกบความคมกนพยานบคคลท�จะตองไมถกฟองรองดาเนนคดจากการใหความเหนท�ไดกลาวไวในระหวางท�เบกความตอศาลหรอจากเน �อหาในรายงานความเหนท�ไดย�นไวตอศาล ท �งน �โดยมวตถประสงคเพ�อใหพยานผ เช�ยวชาญใหการไปตามความเปนจรงโดยมความอสระและไมตองมความเกรงกลวใดๆ35 จงจะบรรลวตถประสงคในการคนหาความจรงในคดอาญา ซ�งผ เขยนเหนวาพยานผ เช�ยวชาญยอมตองไดรบความคมกนในการใหความเหนอยางอสระโดยไมควรท�จะตองกงวลเร�องความรบผดทางแพงหรอทางอาญา หากไดใหความเหนดวยความสจรต ปฏบตหนาท�ดวยความรอบคอบตามระเบยบหรอขอปฏบตตางๆ จงควรท�จะมบทบญญตในเร� องการค มกนพยานผ เ ช�ยวชาญในการใหความเหนเพ�อเปนหลกประกนใหพยานผ เช�ยวชาญ

34เธยรพร วงศกาแหงหาญ, “Expert witness immunity has outlived its usefulness,”

บทบณฑตย, เลม 64, ตอน 1, น. 76-77 (มนาคม 2551). 35 ธนกร วรปรชญากล, “การรบฟงพยานหลกฐานประเภทตางๆ” ดลพาห, เลม 1 ปท� 52,

น. 150-151 (ม.ค.-เม.ย. 2548).

106

และเม�อใหความค มกนพยานผ เช�ยวชาญแลว กรณท�พยานผ เช�ยวชาญน �นทาความเหนโดยไมสจรต กฎหมายของไทยกมไดมบทลงโทษแตอยางใด เพยงแตศาลจะไมรบฟงพยานน �นหรอไมใหน �าหนกแกพยานผ เช�ยวชาญน �น โดยการท�ศาลจะรไดวาความเหนน �นไมถกตองกตอเม�อคความอกฝายท�เสยหายไดถามคานพยานน �น หรอเปนการท�คความอางพยานผ เช�ยวชาญเขามาในคดเพ�อทาความเหนสนบสนนขออางขอเถยงของตนและเปนการโตแยงกนดวยพยานหลกฐาน เน�องจากศาลจะวางตวเปนกลางเพ�อมใหคความฝายใดไดเปรยบหรอเสยเปรยบกน ศาลจะวางตวเฉย(passive) และจะเปนผช�งน �าหนกพยานผ เช�ยวชาญของท �งสองฝายเอง โดยผานกระบวนการสบพยานและถามคาน

4.7 วเคราะห 1. สถานะและบทบาทผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �งและผ เช�ยวชาญท�คความอางมาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

บทบาทของพยานผ เช�ยวชาญคอการมาใหความเหนเม�อศาลหรอคความตองการความชวยเหลอหากมประเดนใดท�จาเปนตองใชความเช�ยวชาญเปนพเศษซ�งเปนเร�องท�นอกเหนอความรความสามารถของศาล และผ เช�ยวชาญตองมคณสมบตเพยงพอ

การท�คความอางพยานผ เช�ยวชาญในฐานะพยานบคคลท�มาใหความเหนเปนการท�อางมาเพ�อสนบสนนขออางของคความ แตพยานผ เช�ยวชาญของศาลเปนการใหความเหนในลกษณะเสรมความรความเขาใจแกศาล พยานผ เช�ยวชาญตองเปนผ มคณสมบต และความรเช�ยวชาญในสาขาท�ตนไดศกษามาอยางแทจรง การใหความเหนตองมหลกเกณฑและเหตผลท�ถกตอง มความเท�ยงตรง แมนยา สามารถอธบายไดโดยมหลกการหรอทฤษฎรองรบ อยางไรกตาม หากมสาเหตใดๆท�ทาใหพยานผ เช�ยวชาญถกปฏเสธหรอถอนตว พยานผ เช�ยวชาญกสามารถเปล�ยนตวไดเพราะพยานผ เช�ยวชาญไมจาตองเปนผประสบพบเหนเหตการณหรอขอเทจจรงในคดมาโดยตรง แตเปนการรบทราบขอเทจจรงมาภายหลงและไดทาการตรวจสอบตามความรความสามารถของตนโดยคณสมบตและความรความเช�ยวชาญเปนส�งสาคญในการทาความเหน มใชเพยงตวบคคลใดบคคลหน�งโดยเฉพาะ ดงน �นพยานผ เช�ยวชาญจงสามารถเปล�ยนตวได

ประเทศไทยมผ เช�ยวชาญอยสองลกษณะ คอ พยานผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �งน �นอยในสถานะท�เปนผชวยของศาล ไมใชบคคลท�มา

ใหขอเทจจรงเก�ยวกบคด แตใหความเหนจากพ �นฐานความรความเช�ยวชาญของตน โดยการทาความเหนตามท�ไดรบมอบหมายจากศาล โดยหลกตองมาเบกความประกอบความเหน แตตาม

107

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 243 วรรคสองท�แกไขใหม บญญตใหพยานผ เช�ยวชาญไมตองมาศาลกได หากมเหตจาเปนหรอคความไมตดใจซกถามผ เช�ยวชาญน �น ศาลจะรบฟงความเหนเปนหนงสอดงกลาวได

พยานผ เช�ยวชาญท�คความอางมาอยในสถานะพยานบคคลท�ไมไดมาใหขอเทจจรงท�เก�ยวของกบคดโดยตรง แตเปนเร�องท�ใหความเหนในสาขาท�พยานมความรเช�ยวชาญโดยอาศยขอเทจจรงท�พยานรบรมาภายหลง จงตองมาเบกความประกอบความเหนเสมอเพ�อเปดโอกาสใหศาลหรอคความฝายตรงขามไดซกถามและตรวจสอบผ เช�ยวชาญไดโดยเปดเผย การท�พยานผ เช�ยวชาญไมมาเบกความประกอบในศาล ทาใหคความไมอาจซกถามเพ�มเตมได

ตามระบบกฎหมายซวลลอว ศาลมอานาจแตงต �งพยานผ เช�ยวชาญมาใหความเหนในสถานะท�เปนผชวยของศาล เชนเดยวกบของประเทศไทย แตมการแบงสถานะอยางชดเจน เชน ในประเทศเยอรมน พยานผ เช�ยวชาญ (expert) เปนผชวยของศาล โดยใหความเหนตอศาล แตไมตองมาเบกความประกอบ โดยไดรบมอบหมายงานจากศาลและตองทารายงานเปนลายลกษณอกษร สวนพยานบคคลผ มความรเช�ยวชาญ (expert witness) คอผ เช�ยวชาญท�คความอางมาเปนพยานในสถานะท�เปนพยานบคคลจะตองมาเบกความประกอบการใหความเหนและอาจถกซกถามหรอถามคานได คลายกบกรณของประเทศไทยท�พยานผ เช�ยวชาญท�คความอางมาตองมาเบกความในศาลในฐานะท�เปนพยานบคคล แตพยานผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �งจะไมถกถามคานอยางในประเทศไทย เพราะถงแมตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเยอรมนจะบญญตใหมการถามคานได แตประเทศเยอรมนเปนการดาเนนคดอาญาโดยรฐ โดยทกองคกรมหนาท�ในการคนหาความจรงรวมกน จงไมมการใชวธการถามคานเพ�อทาลายน �าหนกอยางเชนในระบบคอมมอนลอว

สวนของประเทศฝร�งเศส พยานผ เช�ยวชาญจะมาจากบญชของศาลสง และมสถานะเปนเจาหนาท�ของศาล โดยผพพากษาจะเปนผแตงต �งพยานผ เช�ยวชาญและเปนผมอบหมายงานใหผ เช�ยวชาญ เชนเดยวกบประเทศเยอรมน และสามารถแตงต �งไดมากกวาหน�งคนหากเหนวาจาเปน และไมเปนการตดสทธคความในการอางพยานผ เช�ยวชาญของตน

ตามระบบกฎหมายคอมมอนลอว การอางพยานผ เช�ยวชาญมกจะเปนเร�องของคความ มใชของศาล ผ เช�ยวชาญจะถกอางเขามาในสถานะพยานบคคลมาใหความเหนสนบสนนขออางขอเถยงของตน เปนการตอส กนดวยพยานหลกฐานของคความ ในประเทศองกฤษและอเมรกา พยานผ เช�ยวชาญถกนาเสนอโดยคความทาใหมขอเสยคออาจเกดความลาเอยงใหกบพยาน เพราะพยานผ เช�ยวชาญถกคความเลอกและจายคาตอบแทนเพ�อมาใหความเหน โดย

108

อาจจะไมไดเปนผ เช�ยวชาญท�ดท�สดแตเปนผ เช�ยวชาญท�สามารถใหความเหนแกฝายตนไดเปนประโยชนแกคความท�สด ในประเทศอเมรกามการแกไขปญหาโดยบญญตกฎหมายใหศาลสามารถต �งพยานผ เช�ยวชาญไดตาม FRE 706 แตการใชอานาจตามมาตราน �แทบจะไมเกดข �นเลย การนาพยานเขาสกระบวนพจารณาจงยงเปนเร�องของคความ ในประเทศองกฤษม Criminal Justice Act 2003 มาตรา 127 ท�อนญาตใหพยานผ เช�ยวชาญปฏบตงานในฐานะผชวยของศาลโดยไมตองมาเบกความในศาล แตโดยหลกแลวผ เช�ยวชาญยงตองมาเบกความในศาลเพ�อสนบสนนขออางของคความฝายตนโดยวธการถามคาน 2. ท�มา

พยานผ เช�ยวชาญของศาล มาจากบญชพยานผ เช�ยวชาญของศาล ซ�งการขอข �นทะเบยนของพยานผ เช�ยวชาญน �น มวธการตามขอบงคบประธานศาลฎกาวาดวยผ เช�ยวชาญของศาลยตธรรม พ.ศ.2546 หากเปนผ มคณสมบตตามน �นจงจะสามารถข �นทะเบยนได แตการคดคานการขอข �นทะเบยนเปนพยานผ เช�ยวชาญของศาลในช �นน � ไมมหลกเกณฑท�ชดเจนวาการคดคานใหทาวธใดหรอภายในเวลาเทาใด และเหตของการคดคานจะเปนเร�องใดบาง ผ เขยนคดวาในข �นตอนน �ควรจะเปนการคดคานในเร�องคณสมบตหรอความรความสามารถซ�งผ ท�จะสามารถพสจนหรอคดคานไดจะมเฉพาะผ เช�ยวชาญดวยกนเทาน �นถงจะรวาใครมความสามารถในเร�องน �นจรงหรอไมเพราะมการแยกเปนสาขาตางๆของความเช�ยวชาญ ทาใหในข �นตอนน �จากการศกษาไมเคยมผ ใดใชสทธในการคดคานการขอข �นทะเบยนผ เช�ยวชาญของศาลเลย นอกจากน �บคคลท�จะมสทธคดคานกไมมหลกเกณฑในการคดคานหรอตองแสดงเหตแหงการคดคานเชนใด ในทางปฏบตข �นตอนน �จงไมมการตรวจสอบและกล�นกรองพยานผ เช�ยวชาญท�มประสทธภาพ ซ�งอาจสงผลตอความเช�อม�นในตวพยานผ เช�ยวชาญ โดยกระบวนการท�เปนการตรวจสอบพยานผ เช�ยวชาญของศาลน �นจะเร�มเม�อศาลไดแตงต �งพยานผ เช�ยวชาญแลว

ผ เช�ยวชาญท�คความอางมาเปนพยาน คความสามารถอางพยานผ เช�ยวชาญของตนไดอยางอสระ เพ�อสนบสนนขออางของตน ทาใหเกดขอสงสยวาพยานน �นเปนบคคลท�มความรเช�ยวชาญในดานน �นจรงหรอไม สวนกระบวนการท�จะพสจนพยานผ เช�ยวชาญของคความน �นเปนไปตามกระบวนการในการสบพยานและการถามคาน 3. กระบวนการตรวจสอบและกล�นกรอง

การคดคานพยานผ เช�ยวชาญท�ศาลต �ง คอ การคดคานผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �งดวยเหตท�พยานผ เช�ยวชาญน �นมสวนไดเสยหรอมอคตหรอมสวนเก�ยวของกบคความในคด จงไมอาจทาความเหนในคดน �นไดอยางเปนกลาง ดวยเหตคดคานเชนเดยวกบผพพากษาคอ การท�พยาน

109

ผ เช�ยวชาญมสวนไดเสยเก�ยวของในคด หรอมความสมพนธใกลชดกบคความฝายใดฝายหน�ง หรอมความสมพนธในลกษณะท�มอทธพลตอการปฏบตหนาท�ทาใหเกดความสงสยในความเปนกลางหรอผ เช�ยวชาญมผลประโยชนทบซอนเก�ยวของในคด คความจงควรมสทธในการคดคานพยานผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �งได ซ�งจะเปนการตดผ เช�ยวชาญออกไปต �งแตแรกเพราะพยานผ เช�ยวชาญสามารถเปล�ยนตวได พยานผ เช�ยวชาญท�ศาลต �งมสถานะเปนผชวยเหลอศาลเสมอนการใหความรแกศาลในเร�องท�ตนมความเช�ยวชาญซ�งสามารถใหความกระจางแกศาลได พยานผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �งน �จะตองมาเบกความในศาลและคความอาจจะซกถามหรอถามคานไดเพ�อเปนการตรวจสอบคณสมบตและความเหนผ เช�ยวชาญ และคความสามารถเสนอพยานผ เช�ยวชาญของตนมาใหความเหนโตแยงได ซ�งเปนการตรวจสอบหรอถวงดลพยานผ เช�ยวชาญของศาลโดยคความและหากศาลยงเหนวาความเหนของผ เช�ยวชาญยงไมเพยงพอศาลกมดลพนจท�จะต �งพยานผ เช�ยวชาญเพ�มเตมจนกวาศาลคดวาเพยงพอตอการวนจฉยคดแลว เพ�อเปนการคนหาความจรงโดยความรวมมอของศาลและผ อยในกระบวนการพจารณาคดซ�งมหนาท�ในการอานวยความยตธรรม

เปรยบเทยบกบกฎหมายเยอรมน พยานผ เช�ยวชาญตามกฎหมายเยอรมนอาจถกคดคานไดเชนเดยวกบการคดคานผพพากษา มการใหสทธคความในการคดคานพยานผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �ง ในเร�องการคดคานดวยเหตท�เกรงวาจะเกดอคตและจะกระทบตอความเปนกลางของผ เช�ยวชาญโดยประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของเยอรมนมการบญญตไวโดยชดแจงวาใหนาเหตคดคานของผพพากษามาเปนเหตคดคานพยานผ เช�ยวชาญ ซ�งเหตดงกลาวกคลายกบของประเทศไทยในเร�องการเกรงวาจะเกดอคต หรอความลาเอยงและจะกระทบกระเทอนตอการใหความเหนของพยานผ เช�ยวชาญของศาล หรอมความสงสยวาจะเกดความไมเปนกลาง ดงน �เพ�อเปนหลกประกนสทธของคความท�จะไดรบการพจาณาดวยความเปนธรรม แตของประเทศไทย มความเหนของนกกฎหมายใหนาเหตคดคานผพพากษาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใชโดยอนโลม แตมไดบญญตไวชดเจนอยางในประเทศเยอรมน

พยานผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �ง คความมสทธท�จะคดคานได เพราะถอวาเปนผชวยศาลจงตองมความเปนกลางและตองพจารณาถงการขดกนระหวางผลประโยชนสวนตวและผลประโยชนสวนรวม โดยใหคความสามารถคดคานตอศาลไดวาผ เช�ยวชาญท�ศาลแตงต �งดงกลาวมความไมเหมาะสมดวยเหตใด ความเปนกลาง มอคตหรอการมความสมพนธท�ใกลชดกบคความ ซ�งมความเส�ยงตอความไมเปนกลางในการใหความเหนได เม�อศาลเหนวาการคดคานน �นมมลเหตท�เพยงพอ ศาลจะเปล�ยนตวพยานผ เช�ยวชาญกได จะเหนไดวาการคดคานพยานผ เช�ยวชาญน �น

110

สามารถกระทาไดต �งแตกอนมการพจารณา ซ�งจะทาใหคความไมตองเสยเวลาในเปล�ยนตวพยานผ เช�ยวชาญในภายหลงซ�งเวลาอาจจะลวงเลยไปนานแลวทาใหการพจารณาตองลาชาไป ไมเปนไปดวยความรวดเรวและเปนธรรม รวมถงคาใชจายในการท�คความจะตองเสยในการจางพยานผ เช�ยวชาญท�ตนเช�อถอหรอไวใจซ�งตองใชคาใชจายมาก ซ�งหากคความมทนทรพยพอท�สามารถจะจายไดแลวกจะตางกนกบคความท�ไมสามารถทาได

การคดคานพยานผ เช�ยวชาญเปนกระบวนการถามคาน (cross-examination) โดยการเปดโอกาสใหคความท �งสองฝายไดมโอกาสซกถามหรอถามคานพยานผ เช�ยวชาญของอกฝายท�อางมา แตจะคดคานวาไมใหนาพยานผ เช�ยวชาญน �นเขามาไมได เพราะเปนสทธในการตอสคด ถามใหนาเขามาเลยจะเปนการตดสทธในการตอสคดของคความ

กระบวนการถามคานจะมความสาคญในการคนหาความจรงในประเทศท�ใชระบบกฎหมายคอมมอนลอว กลาวคอ พยานผ เช�ยวชาญในองกฤษและอเมรกาซ�งโดยมากเปนผ เช�ยวชาญท�คความอางมาเปนพยาน จงตองมวธการท�จะนาสบถงความสามารถในการใหการในฐานะพยานผ เช�ยวชาญ ดวยการใชกระบวนการถามคานท�เรยกวา “voir dire” ใหคความฝายตรงขามอาจถามคานถงความสามารถและคณสมบตของผ เช�ยวชาญได และในประเทศอเมรกาจาก คด Frye และ Daubert ทาใหมหลกในการรบฟงพยานผ เช�ยวชาญวาตองมการยอมรบกนโดยท�วไปวาวธการน �นเช�อถอได และตองมการทดสอบความนาเช�อถอของพยานผ เช�ยวชาญกอนรวมถงตองมความเก�ยวของกบประเดนท�มการพจารณาอยดวย

จากท�มการแกไข มาตรา 243 วรรคสอง ใหพยานผ เช�ยวชาญสามารถทาความเหนเปนหนงสอได เวนแตมเหตจาเปน หรอคความไมตดใจซกถามพยานผ เช�ยวชาญน �น ศาลจะใหรบฟงความเหนเปนหนงสอดงกลาวโดยผ เช�ยวชาญไมตองมาเบกความประกอบกได ทาใหพยานผ เช�ยวชาญไมตองมาเบกความประกอบความเหนแตสงเปนรายงานใหศาลและคความได เปนการไมเหมาะสมเน�องจากหลกการดาเนนคดอาญาตองเปนหลกการตรวจสอบ การท�พยานผ เช�ยวชาญไมมาเบกความในศาลทาใหคความไมสามารถซกถามเพ�มเตมหรอถามคานพยานผ เช�ยวชาญได ซ�งเปนวธการทาใหความจรงปรากฏตามระบบการตอส กนดวยพยานหลกฐาน จะมการถามคาถามท�เปนการทาลายน �าหนกพยานผ เช�ยวชาญของอกฝาย ทาใหผ เช�ยวชาญน �นไมมความนาเช�อถอหรอการถามคาถามเพ�อจะดภมความร ความเช�ยวชาญของผ เช�ยวชาญน �น และการไดรบคาตอบแทนสงเปนพเศษกมกเปนคาถามท�ทาลายน �าหนกพยานผ เช�ยวชาญเน�องจากมกจะทาใหผ เช�ยวชาญเกดความลาเอยง การมาเบกความตอหนาศาลในการพจารณาคดอาญาของพยานผ เช�ยวชาญจงมความสาคญ