ฟ้าต ่า แผ่นดินสูง...

ฟาต�า แผนดนสง ทภฏาน

พระศรธวชเมธ (ชนะ ธมมธโช)รองผอ�ำนวยกำรวทยำลยพทธศำสตรนำนำชำต

ท�าไม....ภฏาน

ชอ ภฏำน (Bhutan) จำกกำรคนหำทมำในวกพเดยวำมำจำกค�ำสมำสในภำษำสนสกฤต ภ-อฏฏำน

อนมควำมหมำยวำ “แผนดนบนทสง” (ในภำษำฮนด สะกด भटान ถอดเปนตวอกษรคอ ภฏำน)

(ไดยนชอเรยกเปนภฐำน เชน จำก ฯพณฯ เชอรง ทบเก นำยกรฐมนตรประเทศภฏำนเองและเจำของ

ภำษำบำงคนเรยกชอวำภฏำน จงขอถอเปน ๒ มตในทน แตขออนญำตใชเขยนวำ “ภฏำน” หมำยถง

ดนแดนฟำต�ำ แผนดนสง ทเครองแตงกำยของผหญงเรยกวำคระ เมองหลวงชอกรงทมภ เมองทยงไมม

สญญำณไฟจรำจรใช ถำถงเวลำเรงดวนจรำจรคบคงมำก จะมเจำหนำทต�ำรวจเขำมำท�ำสญญำณใชมอ

โบกซำยขวำหนำหลง บำนเมองมแบบแผนผงเมองบงคบใหสรำงตกรำมบำนชองไดควำมสงไมเกน ๔-๕

ชน (ไมนบชนลำง (ground floor) ทสรำงลงใตดน จะกชนกได) บำนชองทกหลงตองไดรบใบอนญำต

จำกเทศมนตรออกแบบสรำงแบบสถำปตยแบบภฏำนชดเจน

สตวประจ�ำชำตชอทำคน ดจะเปนสตวประหลำดเพรำะหวเปนวว กบเทำเปนแพะ ชำวภฏำน

นบถอพระพทธศำสนำแบบวชรยำนมธงมนต ๕ ส (ดน น�ำ ลม ไฟ ไม) สงกอสรำงของวดวำอำรำม

ทพบเหนทวไปเรยกวำ โซง เปนลกษณะกงวดกบปอมปรำกำรทหำร เปนทพ�ำนกพระสงฆบวกกบ

ทวำกำรอ�ำเภอ ใชเปนศนยรำชกำร ถำมพระภฏำนใหแนชด กไดค�ำตอบวำ “โซงกำ เปนหนวยงำนทใช

ภำษำรำชกำร ทอยในกองบญชำกำร เปนหนวยบรหำรงำนรำชกำรบำนเมองตงอยดำนหนำ สวนดำนหลง

เปนเขตพระสงฆ” รวมเรยกวำ “โซง” (Dzong) ในธนบตรทกชนดของประเทศภฏำนดำนหนำม

พระมหำกษตรย สวนดำนหลงเปนรปภำพของโซงเมองตำงๆ เชน ธนบตร ๑ น เปนกษตรยพระองคท

๔ พระนำมวำพระเจำจกม สงห (Singye) วงชก ดำนหลงเปนปำโรโซง, ธนบตร ๑๐ น เปนกษตรย

พระองคปจจบน ดำนหลงเปนรปภำพปำโรโซง, ธนบตรทระลก ๑๐๐ น เปนกษตรยพระองคท ๕

พระนำมวำพระเจำจกม เคซำร นมเกล วงชก เปนธนบตรทระลกในพธอภเษกสมรสเมอป ๒๐๑๑ (พ.ศ.

๒๕๕๔) ดำนหลงเปนรปภำพพนำคำโซง, ธนบตรชนด ๕๐๐ น เปนกษตรยพระองคท ๑ ดำนหลงเปน

พนำคำโซง เปนตน อตรำแลกเปลยนหนงนเทำกบหนงรป ใชแทนคำกนได (หนงดอลลำรสหรฐเทำกบ

๖๐ น คอรำวเทำกบ ๓๐ บำทไทย)

04. �� (49-70).indd 49 28/4/2559 10:10:02

50 สารนพนธพทธศาสตรบณฑต ประจำาป ๒๕๕๙

ท�าไมกรงทมภ หรอ ทมพ

วดส�ำคญประจ�ำเมองในเมองทมภ ปรกตมพระสงฆอยประจ�ำจ�ำนวน ๕๐๐ - ๖๐๐ รป แตในบำง

ชวงฤดกำล ทำนยำยไปปฏบตธรรมทเมองพนำคำรำว ๑๐๐ รป พนำคำโซงจดเปนเมองสวยมำกทสด

แหงหนง เคยเปนเมองหลวงเกำ มประชำกรอยหนำแนนทสดรำว ๑ แสนคน ในบรรดำพลเมองทงหมด

ของภฏำนทมกำรส�ำรวจแลวบอกวำมประชำกรทงประเทศรวมกนตวเลขต�ำกวำ ๗ แสนคนเอง โซงเมอง

พนำคำนเคยใชเปนทอภเษกสมรส ซงแสดงถงควำมศกดสทธและเปนเมองคลำสสกมำกทสดแหงหนง

มภำพจตรกรรมฝำผนงงดงำม มองเหนรปภำพของกษตรยททรงใชภษำพำดพระสอสเหลอง ผำพนคอ

ของภฏำนบงบอกถงฐำนะต�ำแหนงหนำทกำรงำนทแตกตำงกนไป ตนเสำภำยในวดแตละตนมองดอรำม

งำมตำ ภำยในอำคำรโซงสวยงำมประทบใจ

นกเดนทำงกอนจะไปกรงทมภ จะบนมำลงทสนำมบนนำนำชำตชอเมองปำโร กอนจะตรงไปกรง

ทมภได หลงจำกลงเครองบนทเมองปำโรแลวทำงรฐบำลไดจองเตรยมทพกไวทกรงทมภทประกำศให

เปนเมองหลวงเมอป ค.ศ.๑๙๖๑ (พ.ศ.๒๕๐๔) ในวนรงขนมก�ำหนดกำรพำชมเมองหลวงเกำชอเมอง

พนำคำ ในระหวำงเดนทำงจะพกเยยมชมเจดยรอยแปดทจดกงกลำงทตงอย ระหวำงสองเมองคอ

กรงทมภและเมองพนำคำ จดทเรยกวำ “โดซลำพำส” ทมเจดย ๑๐๘ องค (บำงต�ำรำนบเจดยได ๑๑๐

องค) เปนจดทสำมำรถมองเหนเทอกเขำหมำลยสวยงำมมำกอกแหงหนง ในโปรแกรมจดไวใหเปนวนท

สองทจะไปเทยวชมจดผำนโดซลำพำส

พระพทธศำสนำสำยวชรยำน เนนปญญำควบคกบเมตตำ ไดสอบถำมพระภฏำนวำดอรจ (dorji)

คออะไร ทำนอธบำยวำเทำกบ “วชระ” เพรำะเปนพระสำยวชรยำน วชระยอดเพชรเทำกบปญญำของ

ผชำย ขอใหมปญญำแกไขปญหำไดดจดงสำยฟำฟำด ทำนพดเสรมตอไปวำ “ระฆง” เทำกบควำมเมตตำ

แสดงถงเพศหญง วชระในภำษำองกฤษใหควำมหมำยวำ สำยฟำแลบ (Thunderbolt) ทใดมปญญำท

นนใหมเมตตำคกนไป สถำปตยกรรมบำนเมองทพบเหนเปนแบบภฏำน สงเกตดหนำตำงเปนลกษณะ

ไมเหมอนทอนแหงใดในโลก ประกอบเปนสองบำนหนำตำงหรอสำมบำนกแลวแต แตตองเปนแบบของ

ภฏำนไดรบอนญำตผงบำนเมองจำกส�ำนกงำนเทศบำลกอน แมแตอำคำรบำนเรอนทรฐบำลจดสรำง

กยงตองมลกษณะแบบเดยวกน ดเปนคฤหำสนสวยงำมเปนแบบเดยวกนทงบำนทงเมอง ตอไปภำยหนำ

คงไดขนบญชเปนมรดกโลก (world heritage)

04. �� (49-70).indd 50 28/4/2559 10:10:03

51ฟาต�า แผนดนสง ทภฏาน

ในรฐธรรมนญภฏำนไดก�ำหนดตรำกฎหมำยใหกษตรย เมอพระชนม ๖๕ พรรษำตองสละ

รำชสมบต แตกษตรยพระองคทส ยนยอมพระทยสละรำชสมบตกอนบรรลถง ๖๕ พรรษำ เพอมนใจวำ

พระรำชโอรสของพระองคสำมำรถขนครองรำชยไดดวยควำมเปนธรรม ประเทศภฏำนประสบผลส�ำเรจ

ในเรองควำมสขมวลรวมประชำชำต (GNH: Gross National Happiness) มำก เกดขนจำกพระกษตรย

พระองคทสทสละรำชสมบตพระองคนนเอง

สายการบนภฏานเปนสำยกำรบนเอกชน (Private) เพงเปดด�ำเนนกำรหลงจำกสำยกำรบน

ดรกแอร (Druk Air) ทเปนสำยกำรบนของรฐบำลไมนำน ภฏำนแอรบนเหนฟำใชเวลำรำว ๒ ชม.

ถงเมองกลกตตำ ประเทศอนเดยกอน จำกควำมทรงจ�ำเกำๆ สนำมบนกลกตตำชอวำดมดม (Dam Dam

International Airport) พยำยำมมองหำปำยชอวำเปลยนแปลงไปอยำงไรหรอไม แตมองไมเหนปำยชอ

สนำมบนเปนองกฤษเลย นงพกรออยบนเครองบนจนเวลำ ๙.๔๐ น. (เวลำไทย) ลองเชคดเวลำอนเดย

เพง ๘.๑๐ น. เอง เครองบนแวะลงจอดพกทอนเดยรำว ๒๕ นำท เพอสงและรบผโดยสำร เปนครงแรก

ทรอคอยอยบนเครอง ปรกตเขำจะใหลงจำกเครองบนไปกอนในกรณเปลยนเครองทเรยกวำทรำนซท

(Transit)

ยอนอดตไปหนหลง ขำพเจำเคยเดนทำงมำกลกตตำ ๒ ครงๆ แรกมำทองเทยวเมอฤดกำล

มหำวทยำลยมทรำสปดเทอมกำรศกษำในป ๒๕๒๗ มหวหนำคณะทวรคอพระมหำวนจ รำชวงศพำไป

ตะลยเมองแขกขนไปเทยวถงเมองดำรจลง มมคคเทศกชออำฟงและชลลำ น�ำเทยวอยำงจใจ ยงจ�ำไดวำ

ชลลำเปนคนมำจำกเมองสกขม ผวขำวคลำยคนจน นบถอพระพทธศำสนำสำยวชรยำนไดชใหดภเขำ

แคงเชงจงคำ (Kanchenjunga) ทสงอนดบสำมของโลก สงถง ๘,๕๗๖ เมตร เทอกเขำลกนตงอยใน

ประเทศอนเดย สวนภเขำสงอนดบหนงคอภเขำเอเวอรเรส (Mt. Everest) สงถง ๘,๘๔๘ เมตร

เปนเทอกเขำหมำลยอยในประเทศเนปำล ใจลองลอยไปนกถงเนนเขำเสอ (Tiger Hill) ทดำรจลง

ยำมพระอำทตยขนทอแสงในชวงเชำและก�ำลงจะตกเหลยมเขำในยำมเยน ชำงเปนภำพทงดงำมมำก

กอรปกบบรรยำกำศชำวพทธผมจตใจงดงำมมำกจนถงทกวนน ไดสมผสเหนวถชวตแบบธเบตเปน

ครงแรก ทดำรจลง.... เหนชำวพทธหนำตำแบบธเบตเดนนบลกประค�ำ หมนระฆง ผหญงสะพำยลกนอย

ไวขำงหลง อกมอจงลกนอยอกคนเดนไปวดกน ยงจดจ�ำไดวำมวดแหงหนงทมพระศำกยมน ทหนำผำก

ของพระองค วำดงเดมมเมดเพชรกอนโตประดบตดอยทพระนลำฏของพระองค แตในสมยองกฤษ

เขำมำปกครองอนเดย ไมรวำใครมำแอบลกขโมยถอดเอำเพชรเมดงำมนนไป เสยงพดออกมำวำเดมเปน

04. �� (49-70).indd 51 28/4/2559 10:10:03


เพชรแทๆ นบวำเปนชะตำกรรมของพระพทธศำสนำในอนเดยยคลำอำณำนคม ครงสดทำยทมำเยอน

เมองกลกตตำอกครง คอมำขนเครองเดนทำงกลบประเทศไทย บนเดยวดวยสำยกำรบนไทย ขนเครอง

ไทยเปนครงแรกในชวตในป ๒๕๒๙

จำกเมองกลกตตำไปสนำมบนนำนำชำตเมองปำโรใชเวลำอกรำว ๑ ชม. เครองบนจงรอนลง

มกปตนเพยง ๘ คนในโลกน ทสำมำรถขบเครองบนลงภฏำนได สงเกตเหนวำกปตนตองใชฝมอมำก

ขบบนไปในระหวำงซอกเขำตำงๆ เดมเคยไดยนวำไมมเครองเรดำรจบ แตเครองอปกรณเรดำรไมชวย

อะไรไดเลย และเครองขบอตโนมตกยงใชไมไดเชนกน ตองใชฝมอเองบวกกบประสบกำรณทองถน

ถงจะมเครองมอสรำงเรดำรขนมำ แตคงชวยอะไรไมไดมำกนก ตองอำศยประสบกำรณของกปตน

อยำงเดยวทจะน�ำผโดยสำรสเปำหมำยเปนทำงรอดปลอดภยได เพรำะเรดำรส�ำรวจดในแนวสงจำก

ภำคพนดน แตนตองบนอยำงหนงเจมสบอนด ๐๐๗ ยงไมมสำยกำรบนใดและนกบนสญชำตใด

ในโลกทสำมำรถน�ำเครองบนขนลงได ยกเวนคนทองถนภฏำนเทำนนทตองใชประสบกำรณพเศษ

เพรำะพนสนำมบนแหงชำตปำโรมพนทใหวงขนลงได ๒ กม. แลวตองหกเลยวบนไปตำมซอกเขำ

นเปนกำรบนทเสยงอนตรำยของโลกแหงหนง ภฏำนมสำยสมพนธทดกบประเทศไทย เพรำะเปดสำย

กำรบนกบประเทศไทยเปนครงแรก ดจะเชอมสมพนธไมตรมำเมอ ๒๖ ป ทแลว เคยเหนหนงสอฉลอง

๒๕ ป เมอป ๒๕๕๗ สนำมบนปำโรไมมไฟฟำประดบ ไมมกำรบนในชวงกลำงคน เปนหนงใน ๑๒

สนำมบนทอนตรำยทสดในโลก เคยไดยนวำสนำมบนกำฐมณฑเปนสนำมบนอนตรำยสดโหดในโลกแลว

เมอน�ำมำเทยบกบสนำมบนปำโรแลวตองยกนวใหกบชำวภฏำน

พระพรหมบณฑต อธกำรบด มจร อธบำยค�ำวำ “ภฏำน” วำ รำกศพทมำจำก “โภต กบ อนต”

แปลวำ “ทสดของพวกธเบต หรอปลำยธเบต” ประเทศเขำมชอวำ “แผนดนมงกร” ภำษำทองถนวำ

ดรกยล (DrukYul) หมำยถง แผนดนมงกร (Dragon Land) แตเมอพวกชำวตะวนตกตอนเขำมำท�ำ

04. �� (49-70).indd 52 28/4/2559 10:10:05


แผนทเขยนเปนชอประเทศวำภฏำน (Bhutan) อนทจรงตองเขยนเปน “Bhaotant” แปลวำ “ดนแดน

หมำลยตอนใต” เพรำะเปนค�ำทมำจำกค�ำแปลของค�ำองกฤษวำ “Southern Himalaya” คนไทย

บำงคนถอดชอประเทศนเปน “ภฐำน” บำง เพรำะเปนค�ำเดยวกน ขนอยกบกำรออกเสยงสงต�ำ

มำกนอยเพยงไร เขำวำคนองกฤษใชเรยกชอนขนมำกอนเปนชำตแรก ตอนทจดท�ำแผนทนนเอง

แตบำงคนกวำ “ภ-ฏำน” เปนสองค�ำ ยงถกเถยงกนอย ขอใหพจำรณำดเองเถด วำจะเปน ภฏำน หรอ

ภฐำน

มก�ำหนดกำรเขำพบทำนประธำนศำลสงสด (Chief Justice of Bhutan) ทส�ำนกงำนกระทรวง

ยตธรรมทเพงสรำงใหม หลงจำกนนเขำจดโปรแกรมใหไปเขำพบทำนอดตประธำนศำลสงสดชอ

นำยโสนม ทบเก ซงถอกนวำมบทบำทสงสงมำก เพรำะเปนผยกรำงรฐธรรมนญฉบบภฏำนจ�ำนวน ๓๕

มำตรำ มทมงำนเชนทำนอดตโฆษกรฐบำลและนกธรกจมชอวำดำโช ฟำสซง (Dasho Passang) ซงเปน

ผทเดนทำงไปถวำยกำรตอนรบทสนำมบนนำนำชำตเมองปำโร เมอแรกพบกน ทำนบอกวำ “พระพทธ-

ศำสนำในภฏำนไมไดเขำมำตรงๆ จำกอนเดย แตเปนพระพทธศำสนำสำยวชระ ดงค�ำวำ ดอรจ (Dorji)

แปลวำ “วชระ” ทำนยงเนนวำ “พระพทธศำสนำในประเทศภฏำน มำจำกธเบตจำกทำงเหนอ ลองลง

ใตมำเรอยๆ จำกทศเหนอทำงเมองปำโรเขำมำถงเมองพนำคำ เปนตน สวนอกปลำยสำยหนงของธเบต

ขนไปจนสดเทอกเขำหมำลย แลวตอขนไปผำนเทอกเขำอลไต จนถงประเทศมองโกเลย นเปนสำย

วชรยำนของธเบต”

สอดคลองกบค�ำพดของอธกำรบดทวำ “เมอมหำวทยำลยนำลนนำถกเผำท�ำลำยลมสลำยลงแลว

มพระสงฆทหนเขำปำไปคอมำทำงธเบตกอน พวกพระเหลำนมควำมรในศลปวทยำกำรตำงๆ เมอตงตว

ไดแลวกน�ำพระพทธศำสนำกลบไปเผยแผทประเทศภฏำนซงเปนสวนใตของเทอกเขำหมำลย”

เมอลงจำกเครองบนทเมองปำโรไดรบกำรตอนรบจำกชำวภฏำนดวยผำขำวคลองคอ “ผำขำว

ไหมเหนยวแนน ขอใหมสำยสมพนธเหมอนกบผำไหมทคลองคอน (Silk = compassion)” ผำขำวไหม

ไดแสดงถงควำมสำมคคกลมเกลยวกน สวน “สำยแอก (Yoke)” มควำมหมำยเทำกบ “ควำมยตธรรม”

ส�ำนกงำนศำลตองมควำมยตธรรม สงคมจงจะอยรอดปลอดภย ควำมยตธรรมของกฎหมำยบำนเมอง

และกฎศลธรรมเชนควำมเชอในเรองกฎแหงกรรม ท�ำดไดด ท�ำชวไดชว เปนตน มเสยงผำนโสตประสำท

เขำมำวำ “ควำมยตธรรมไมม ควำมสำมคคไมเกด”

04. �� (49-70).indd 53 28/4/2559 10:10:05


จำกสนำมบนแหงชำตเมองปำโร ระยะเสนทำง ๔๕ กม. ถนนหนทำงคอนขำงด ใชเวลำรำว

๑ ชม.เศษ กมำถงกรงทมภได คณะเรำตรงเขำไปเยยมทำนประธำนศำลสงสด (Chief Justice Minister)

ชอวำดำโช เชอรง วงชก (Dasho Tshering Wangchuck, Chief Justice of Supreme Court)

ซง ฯพณฯ ใหขอมลวำ “รฐบำลภฏำนในปจจบนม ๑๑ กระทรวงโดยกระทรวงยตธรรมเปนหนงในนน

ส�ำนกงำนใหมเขำเพงสรำงเสรจม ๔ เสำ หมำยถงนโยบำย ๔ ขอใหญ คอ กำรพฒนำแบบยงยน, ทะนบ�ำรง

ศลปวฒนธรรม, รกษำสงแวดลอม, และธรรมำภบำลมควำมโปรงใส นอกจำกนยงตองมค�ำพพำกษำใน

คมภรมรณะ (book of dead) ผสมอยดวย เพอสอนใหคนเชอกฎแหงกรรม” ทตวอำคำรตกส�ำนกงำน

หลงใหม เขำออกแบบใชเสำไมแกนจนทนสลกมงกรมกลนหอมดจนเขำมำแตะจมก มงกรหมำยถง

ประเทศภฏำนเพรำะเขำถอวำเปนแผนดนมงกร สถำปตยกรรมมงเนนอนรกษของเกำ ตนแมแบบ

ในกำรกอสรำงน�ำมำจำกวดศกดสทธแหงหนง กอนจะไปถงอำคำรตกหลงใหมน ไดเดนทำงผำนรฐสภำ

ซงมแมน�ำ ๒ สำยไหลมำบรรจบกน กรงทมภมภเขำ มน�ำและดน ทส�ำนกงำนศำลสงสดแหงนรฐบำล

อนเดยเปนผออกทนสนบสนนทนคำกอสรำงใหทงหมด ซงแสดงถงสำยสมพนธทภฏำนมควำมใกลชด

สนทสนมกบประเทศอนเดยมำกกวำประเทศจน โดยไมตองหวำดระแวงซงกนและกน ทำนรฐมนตร

กระทรวงยตธรรมคนใหมเรยนจบกฎหมำยจำกดำรจลง ประเทศอนเดย พดภำษำองกฤษไดด ในหอง

รบรองมพระบรมฉำยำลกษณของพระบำทสมเดจพระเจำอยหวของไทย วำงไวตรงดำนททำนอธกำรบด

นงคกบทำนรฐมนตรกระทรวงยตธรรม เขำตอนรบดวยน�ำชำใสเนย และขำวสวยใสถวยนอย ถอวำ

เปนกำรใหเกยรตอยำงสงสดแกแขกตำงบำนตำงเมอง

ทำนรฐมนตรกระทรวงยตธรรม พดเนนย�ำบอยครงวำ “ในกำรสรำงตกหลงหนง ภฏำนใชหลกกำร

๔ อยำง คอมงกำรพฒนำแบบยงยน ทะนบ�ำรงมรดกทำงวฒนธรรม รกษำสงแวดลอม และมควำม

โปรงใส ทเรยกวำมหลกธรรมำภบำล” สงเกตดชำวภฏำนไวผมสน ยกเวนพระจ�ำพวกหนงทอยบำน

ไมตองท�ำงำน ไวผมยำว ซงเขำเรยกวำ “ฤๅษ” พวกฤๅษนมอยรำว ๑ พนรป ในภฏำนมขอบงคบส�ำหรบ

ฤๅษทพกอำศยอยตำมบำน วำตองเขำปฏบตกรรมฐำนเปนเวลำยำวนำน ๓ ป ตดตอกน เรยกวำ

เปนพระในบำน (Home monk) คกบพระในวด (Monastic monk) ทำนรฐมนตรกระทรวงยตธรรม

ไดกลำวสรรเสรญทำนอดตประธำนศำลสงสดคอทำนโสนมทเปนผเขยนรำงรฐธรรมนญและเปลยน

สมบรณำญำสทธรำชย (Absolute Monarchy) เปนระบอบรฐธรรมนญ น�ำเอำรฐธรรมนญมำจำก

ทกประเทศ แลวกลนกรองเหลอเพยง ๕๐ ประเทศ กลนกรองอกชนหนง ยอยลงมำเรอยๆ วำจะใช

04. �� (49-70).indd 54 28/4/2559 10:10:05


ศรลงกำดวย แตกเปลยน เลอกเอำสวนทดทสดในโลกมำใช เชนแยกพระออกจำกรฐ ไมใหพระไปใชสทธ

โหวตเสยงเหมอนประเทศไทย

อธกำรบดไดกลำวเชญใหรฐบำลภฏำนเดนทำงไปรวมงำนวสำขบชำโลกทประเทศไทย และกลำว

ประวตยอนหลงวำเมอ ๑๕ ปทแลว องคกำรสหประชำชำตไดรบรองใหวนวสำขบชำเปนวนส�ำคญ

ของโลก จดงำนใหญมำแลวเปนเวลำ ๑๒ ป แตเมอ ๒ ปทแลวไปจดในประเทศเวยดนำมเพยงครงเดยว

เรำจะจดงำนวสำขบชำโลกทไทยอก โดยมพธเปดงำนทมหำวทยำลยมหำจฬำลงกรณรำชวทยำลย

ทวงนอย และไปจดงำนตอทส�ำนกงำนยเอนในกรงเทพฯ เปำหมำยผเขำรวมประชมจ�ำนวน ๒ พน

กวำคนจำก ๘๐ ประเทศทวโลก จงขอเชญและนมนตผแทนรฐบำลและพระสงฆภฏำนไปรวมงำน

ดงกลำว เหตผลทไปจดทยเอน เพรำะยเอนประกำศใหสภำสำกลวนวสำขบชำโลก (ICDV) มฐำนะเปน

ทปรกษำพเศษ (special consultant status) ของยเอน ในปนไดมโอกำสพบอดตประธำนศำลสงสด

ทกรงเทพฯ จงตองกำรสำนสำยสมพนธทำงดำนศำสนำระหวำงสองประเทศเรำใหแนนแฟนยงขนไป

ทำนไดกลำวยอนหลงวำเมอสองปทแลว มนำยกรฐมนตรศรลงกำขนเครองบนไปรวมประชมท

ประเทศไทย และปทแลวรองนำยกรฐมนตรพมำกเดนทำงไปรวมงำนวสำขบชำโลกดวยเชนกน

มหำวทยำลยมนสตมำก ๒-๕ หมนคน มทงพระและฆรำวำสเขำเรยนรวมกน มวทยำลยพทธศำสตร

นำนำชำต (IBSC) นสตมโอกำสไดศกษำทงวทยำศำสตรและปฏบตกรรมฐำน (pure science and

Meditation)

หลงจำกพดคยและเลยงน�ำชำเสรจ กลงไปเดนดสภำพแวดลอมของส�ำนกงำนศำลสงสด ทเขำ

คยวำเปนวดผดงควำมยตธรรม (Temple of Justice) ประเทศภฏำนตำมรฐธรรมนญประกำศให

พระพทธศำสนำเปนศาสนาประจ�าชาต เพรำะเขำไมมศำสนำครสตและอสลำม มจดเดนจดแขงอก

อยำงหนงโดยไมเคยตกเปนเมองขนของอำณำนคมใดมำกอน รฐธรรมนญภฏำนเอำแบบมำจำก

หลำยประเทศ เชน ศรลงกำและประเทศไทยเปนตน เลอกสรรเอำเฉพำะสวนทดเทำนน เชน ไมให

04. �� (49-70).indd 55 28/4/2559 10:10:07


พระไปออกเสยงลงคะแนนโหวตได เอำแบบมำจำกประเทศไทย เขำถอหลกใหแยกระหวำงพระกบรฐ

(separation of monks and state) คณะเรำไดพดคยแลกเปลยนแนวควำมคดหลกธรรมำภบำล และ

ตรำวชระ ๑๖ แง ทแสดงถงคณธรรม ๑๖ ประกำร ตรำธรรมจกรและฉตรทอยภำยในกฎหมำยเดยวกน

สวนตวมงกร เรำทรำบแนชดวำหมำยถงประเทศภฏำน ทเปนลกหลำนของชนเผำมงกร ทตงประเทศ

อยในระหวำงขวมหำอ�ำนำจทงสองคออนเดยกบจน ซงถอวำเปนประเทศทใหญมประชำกรตนๆ

ของโลก ดงนน กำรจะรกษำอตลกษณของภฏำนไวได จงไมใชเรองงำยๆ มฉะนนจะสญหำยเขำ

กลบเมฆไป รฐบำลภฏำนจงสงเสรมใหเดกเปดสำยตำกวำงและไกล ใหใฝสงสงไปเรยนถงเมองนอก

แลวใหกลบมำชวยพฒนำประเทศภฏำน ทกคนตองมจตส�ำนกกลบมำสรำกเหงำของตนเอง

ทบำนพกของทำนโสนม อดตประธำนศำลสงสด ไดพดคยกนถงเรองทจะมกำรสมมนำเกยวกบ

กฎหมำยทพระพทธเจำทรงบญญตไว เขำเสนอใหมผแทนจำกศรลงกำ ๖ คนทมควำมช�ำนำญในดำน

กฎหมำยเขำรวมประชมกลมดวย ซงทำง มจร กไมขดของจดใหตำมประสงค

อธกำรบดพดถงหลกธรรมำภบำล (Good Governance) วำเปนหลกธมมำธปไตยททำนใหควำม

สนใจเปนพเศษ โดยเฉพำะเรองควำมสขมวลรวมของประชำชน (เรยกยอๆ วำจเอนเอช (GNH) ซงทำง

ประเทศภฏำนม ๗ เสำหลกประชำธปไตย และทำนไดพดถงหลกปรชญำเศรษฐกจพอเพยงของในหลวง

เปรยบเทยบกบจเอนเอช (GNH) ของภฏำนวำ “เมอรอยปทแลว ในหลวงรชกำลท ๕ มพระรำชด�ำร

จดใหมกำรสมดลยระหวำงใหมกบเกำ แตผคนในยคนนตำมไมทนแนวควำมคดของพระองค จนมำ

แยกขำดจำกกนในสมยรชกำลท ๖ พระสงฆจดหลกสตรกนเอง รฐเองตอมำกหนมำจดกำรศกษำกนเอง

จงไปกนคนละทศละทำง ไรเปำเหมำยชดเจน แตในหลวงรชกำลท ๕ เคยมพระวสยทศนมำกอน

ทรงท�ำเหมอนกบประเทศภฏำนในขณะน แตผคนตำมไมทนนโยบำยของพระองค พระองคตองกำร

ใหมกำรพฒนำแบบสมดลย (balanced development) ไมใชมงแตพฒนำทำงดำนวตถ (focus on

material development) ซงเปนทำงโลก (Secular) ฝำยเดยว เพรำะในโลกปจจบนแมแตชำว

ตะวนตกเองกยงตองกำรใหมกำรพฒนำทำงจตใจควบคกนไป คอใหมกำรพฒนำทงวตถและจตใจ

(material and spiritual development) ไปพรอมกน”

เมอไดยนฝำยภฏำนพดถงคมภรมรณะ (book of Dead) ซงไดรบอทธพลมำจำกศำสนำพรำหมณ

ทสอนใหเชอเรองกฎแหงกรรม (ประเดนนนำสนใจมำก ในธเบตมควำมเชอเรองน มหนงสอพมพ

สงตพมพออกมำเผยแพร คงจะเหมอนกบจตรกรรมฝำผนงในกมพชำ หรอในไทยกนกถงหนงและละคร

04. �� (49-70).indd 56 28/4/2559 10:10:07


เรองพภพมจจรำช) ทำงหนวยงำนรำชกำรภฏำนยนยนขอมลวำมพระเณรในประเทศภฏำนอยตำมวด

ใหญๆ ถง ๖๐๐ - ๗๐๐ รป แตไปอยเมองพนำคำเสยรำว ๑๐๐ รป ในชวงน จงเหลอเพยงแค ๕๐๐ รป

ทวดทมภโซง ซงเปนทงพระรำชวง-วด-ส�ำนกงำนขนทะเบยนเปนประชำกร (Registration for

citizenship) โซงคอวดบวกกบทวำกำรอ�ำเภอนนเอง

กอนสนสดแสงตะวนวนแรกในภฏำนทกรงทมภ ทำงกำรไดจดใหมกำรแสดงวฒนธรรมพนเมอง

นำฏศลปเขำดสวยงำมออนชอยด เขำบอกวำเนอเพลงทขบรองเปนเนอรองทพระลำมะเปนคนแตง

ขนเอง และใหแบบกำรฟอนร�ำ พระสงฆภฏำนยงมบทบำทมำกในดำนกำรสงเสรมศลปวฒนธรรม คณะ

ไดอยชมจนเกอบหมดรำยกำรจงเดนทำงกลบทพกทเลอเมอรเดยน สรปขำวงำนจำกฝำยประชำสมพนธ

ไดจำกคณสมหมำย สภำษต ดงน“พระพรหมบณฑต,ศ.ดร. อธการบด มจร ไดรบอาราธนาใหเดนทาง

เยอนภฏานอยางเปนทางการเพอศกษาและแลกเปลยนขอคดเหนดานการพระพทธศาสนาระหวางไทย

และภฏาน โดยไดรบการถวายการตอนรบอยางดยง โดยเบองตนไดเขาพบ Mr. Lyoapo Tshering

Wangchuk ประธานศาลฏกาของภฏาน จากนนไดพบปะกบ Mr.Sonam Tobgye อดตประธาน

ศาลฎกาของภฏาน ซงเปนผวางนโยบายส�าคญของประเทศและยกรางรฐธรรมนญของภฏานทน�า

พนฐานดานพระพทธศาสนาเปนตนแบบแหงรฐธรรมนญและกฏหมายปกครองภฏาน พรอมกนน

ไดแลกเปลยนขอคดเหนดานพระพทธศาสนาและการศกษา พรอมเชญเขารวมการเฉลมฉลอง

วนวสาขบชาโลกทประเทศไทยในชวงเดอนพฤษภาคมทจะถง”

04. �� (49-70).indd 57 28/4/2559 10:10:07


ท�าไมพนาคา

กำรเดนทำงไปเมองหลวงเกำชอเมองพนำคำ เปนเสนทำง ๗๑ กม. จำกกรงทมภ ใชเวลำ ๒ ชม.

ครง ถง ๓ ชม. ไปฉนเพลกนทเมองนน ภำคบำยถำมโอกำสอำจจะเขำเฝำสมเดจพระสงฆรำชหรอ

พระระดบรองสงฆรำชทวดพนำคำโซง แลวจงเดนทำงกลบกรงทมภ

ใชเวลำวำงใหเปนประโยชน ขำพเจำเดนเทำส�ำรวจกรงทมภพบโรงแรมแหงหนง มปำยเขยนวำ

Hotel Kalingha แปลเปนไทยคอโรงแรมกำลงคะ ยงนกวำเปนชอเมองในอนเดยหรอไง ? แตมคคเทศก

บอกวำ Kalingha เปนค�ำในภำษำภฏำน ๒ ค�ำ คอ กำลง แปลวำ Place บวกกบ คะ แปลวำ Happiness

รวมควำมแปลวำ “เปนสถำนทแหงควำมสข” ถอวำเปนกำรศกษำดงำนดำนภำษำศำสตรอกทำงหนง

อกชอหนงทพบบอยมำกคอ Dashi แปลวำ “โชคด, ฤกษงำม”

เมอพดถงโรงแรมกำลงคะ (Hotel Kalingha) อดคดไมไดวำ ฤำภำษำภฏำนจะเหมอนกบภำษำไทย

เชน กนขำว ไมใช “ขำวกน” ดงนน จงเหนค�ำวำโรงแรมอยขำงหนำชอ เดนไปดวงเวยนจรำจรทยง

ไมตดตงไฟสญญำณจรำจรเหมอนเมองหลวงทวไป เดนขนำนไปกบถนนทพกดำนบน เหนลำนกวำงทม

หอนำฬกำตงอย แสดงวำเปนสญลกษณส�ำคญ นำจะเปนสญลกษณ (Landmark) ของกลำงกรงทมภ

ปรกตเขำจะมทวำกำรเมอง (Town Hall) เปนสญลกษณในยำนแถวน มตกทไดรบรำงวลดเดนชนะเลศ

สงสยวำจะเปนแหลงตรงลำนสแควตรงนกระมง หรออยใกลๆ กบบรเวณแหงน กรงทมภเปนเมอง

ขนำดเลก เดนไปสดทำง เหนรปภำพกษตรยพระองคท ๕ คอพระเจำจกม เคซำร นมเกล กบพระมเหส

ตงอยหลำยแหงในตวเมอง เดนยอนกลบขนไปตำมถนนสำยบนอกเสนทำงหนง แลวกลบเขำทพก

กอนจะออกเดนทำงโดยรถยนตตำมนดหมำยไปยงเมองพนำคำในเวลำ ๘.๒๐ น. ถำเปนวนอำทตยไมม

งำนตำมทองถนน ภฏำนเขำหยดใหสมำชกอยกบครอบครวกน จงไมมงำนตำมทองถนน ถำเปนวน

ธรรมดำ บำงจดบำงชวงของกำรเดนทำงตองรอคอยเปนชวโมง ดงนน กำรเดนทำงไปชมเมองพนำคำ

ในวนอำทตย นบวำดทสด

รถออกจำกทพกแลววงผำนสนำมกฬำแหงชำต (National Stadium) ขำมสะพำน ลดเลำะออก

ไปนอกเมอง พอออกจำกกรงทมภ จะไตขนเขำลกแลวลกเลำ จ�ำไดคอเขำบอกวำมโซงเกำแกมำกทสด

ในภฏำน แตถกไฟไหมไปเมอไมนำนมำน เปนทนำเสยดำยมำกจรงๆ มองเหนแมน�ำสำยเลกๆ ไหลอย

ดำนลำง โซงอยทไหนกตองมแมน�ำทนน ภฏำนเขำมน�ำดจรงๆ อำคำรโซงจะสรำงบนเนนเขำเพอเปน

ปอมปรำกำรทหำร โซงแปลวำ ปอมหรอปรำกำร (Fortess) มลกษณะประกอบดวย ๒ สวน คอ เปนท

04. �� (49-70).indd 58 28/4/2559 10:10:08


อยของพระสงฆและเปนศนยรำชกำรเปนทวำกำรอ�ำเภอ เรยกวำเปนศนยรำชกำร (Administration

center) เปนทอนวน (two in one) เปนวดทมพระสงฆอยประจ�ำ เปนสวนของฆรำวำสทเปนขำรำชกำร

มำท�ำงำนประจ�ำ คงเหมอนกบพทธมณฑลทมต�ำหนกสมเดจพระสงฆรำช และเปนหนวยงำนสนองงำน

คณะสงฆ มโซงเกำแกมำกแหงหนงใชเปนสถำบนฝกกำรบรหำร (Management academy) วำใคร

เรยนจบทไหนมำกตองเขำมำฝกงำนทสถำบนแหงนเปนเวลำหนงปกอน จงจะไปท�ำงำนทอนไดจดเปน

มำตรฐำนของเขำ

ในกงทำงระหวำงกรงทมภเมองหลวง กบพนำคำเมองหลวงเกำแหงแรก มวดซงมเจดย ๑๐๘ องค

เขำอธบำยวำเหมอนลกประค�ำม ๑๐๘ ลก คอเปนพทธคณ ๔๕ ธรรมคณ ๓๘ สงฆคณ ๕๔ ถำนบเจดย

ตรงกลำง และเจดยใหญขำงลำงดวยจะเปน ๑๑๐ องคพอด เจดยรอยแปดเปนทบรรจอฐของพระสงฆ

รปส�ำคญๆ ท�ำใหยอนนกถงในวนทำยกอนเดนทำงกลบไทย ทไดยอนกลบมำเมองปำโรอกครง ไดไป

เยยมวดเกำแกทสดแหงหนงชอ “วดคซ” ในหองเจำอำวำส ทแรกนกวำมอฐของพระเกบรกษำไวเปน

ตๆ ไดไปยนบงสกลอทศถวำยให ท�ำใหฉกคดขนมำใหม เพรำะทรำบในภำยหลงวำ “ไมใชอฐหรอก

แตเปนพระไตรปฎกทเกบอยในตตำงๆ ตำงหำก”

ทตรงวดเจดย ๑๐๘ น ถอวำเปนจดสงจำกน�ำทะเลถง ๓,๐๐๐ กวำเมตร เปนประเพณของสมเดจ

พระสงฆรำชของภฏำนทมต�ำแหนงเรยกชอเปนทำงกำรวำ “เจ เคนโป (Je Khenpo)” แปลวำ

“Supreme Knowledgable ผรทกอยำง หรอสพพญญ” พระองคจะประทบอยทกรงทมภเปนเวลำ ๖

เดอน ในชวงฤดรอน และไปประทบพกอยเมองพนำคำอก ๖ เดอนในชวงฤดหนำว ต�ำแหนง เจ เคนโป

เทำกบต�ำแหนงสมเดจพระสงฆรำชของไทยเรำ สมเดจพระสงฆรำชภฏำนมรองสมเดจ ๔ รป มหนำท

รบผดชอบงำน ๔ ดำน คอดำนกำรศกษำ ดำนดแลกำรแสดงวฒนธรรม ดำนกำรเผยแผและวจยงำน

ตำงๆ และดำนอนๆ ทเหลอทวไป สอบถำมเขำถงจ�ำนวนวดและพระสงฆทวประเทศภฏำนวำมเทำไร

เขำวำทกหมบำนจะมวดอยำงนอย ๑ วด ประเทศภฏำนม ๒๐ จงหวด (district) เทยบเทำกบจงหวด

ของไทยเรำ จงหวดหนงม ๗ บลอค (Block)ๆ หนง ม ๔ หรอ ๕ หมบำน ค�ำนวณวำมวดทงหมดมำกกวำ

๗,๐๐๐ วด ทงประเทศนำจะมพระภกษอยถง ๗,๐๐๐- ๑๐,๐๐๐ รป ในจ�ำนวนประชำกร ๗ แสนคน

ของเขำ นบวำเปนเปอรเซนสงมำกทเดยวบนเนอท ๓๘,๓๙๔ ตำรำงกโลเมตรของประเทศภฏำน

ในระหวำงเดนทำงทองเทยว ไดสงเกตเหนสถปลกษณะเหมอนบำนหลงเลกๆ ทชำวบำนสรำงไวใน

ระหวำงทำง ขำงในมจกรหมนปน เสกท�ำน�ำมนต ใหใชดมกนได บำงหมบำนมธงพดปลวสะบด ถำปลว

04. �� (49-70).indd 59 28/4/2559 10:10:08


ไสวหนงรอบกเทำกบใหพรแกผเดนทำงผำนใหโชคดมชยหนงครง นบจำกจดโดซลำพำส จดเจดย

รอยแปดองคนแลว จะเปนทำงลงจำกเขำ มองเหนเสนทำงไปเมองพนำคำ เพงมำถงไดครงทำง

หำยใจลกๆ ไว เพรำะรถตองวงไตเขำและวงเลำะไปเรอยๆ ทวทศนสวยงำม ท�ำใหตนเตน เสนทำง

ยงกวำกำรเดนทำงจำกเมองโคลมโบ ประเทศศรลงกำไปเมองหลวงเกำเมองแคนดเสยอก เรยกวำ

ไปเมองแคนดเปนระดบชนประถม แตเสนทำงไปเมองพนำคำเปนระดบชนมธยม แตถำเดนทำงไป

เหยยบถงธเบตไดจะเปนเสนทำงระดบชนอดมศกษำ

ไดสอบถำมเขำวำ พนำคำ แปลวำอะไร เขำวำ “พนำ” คอแมน�ำ ๒ สำยๆ หนง เรยกแมน�ำสำยหญง

(เมตตำ) ไหลผำนหนำวด มสะพำนขำมไปอกฝำกหนง อกสำยหนงเปนแมน�ำชำย (ปญญำ) เมอทงสอง

สำยไหลมำบรรจบพบกนทหลงวด กลำยเปนแมน�ำสำยเดยว เหมอนอกษรตววำย (Y) เปนสำมงำม

ฉะนน ระยะทำงทเรำเดนทำงเขำไปวดหรอโซงพนำคำทมองเหนแมน�ำดำนลำงแลวกลำยเปนสำยเดยว

สวนค�ำวำ “คำ” แปลวำเนนเขำ (Hill) ปรกตโซงจะสรำงขนบนทเนนเขำ มแมน�ำไหลผำนดำนลำงเสมอ

เคยฉกคดวำถำจะสรำงสนำมบนในเมองนใหได กตองสรำงบนแมน�ำนแหละ อธกำรบดกลำววำ

“ในโลกนมกปตนภฏำนทขบเครองบนไดเพยง ๘ คน เทำนน กปตนตองไปบนฝกหดทประเทศไทยและ

สงคโปรกอน สวนกปตนสญชำตอนๆ ไมกลำบนมำภฏำน เพรำะตองใจกลำบำบน กลำขบบนระหวำง

ซอกเขำได ลำนสนำมบนยำวแค ๒ กม. แลวตองหกเลยวหลบภเขำใหไดโดยใชเวลำเพยง ๑๕ วนำทใน

กำรตดสนใจปฏบตกำร ถำใจไมถง ใจไมแกรงพอ กไมตองมำ ตงแตเรมเปดสนำมบนแหงชำตเมองปำโร

มำเปนเวลำรำว ๒๐ ป ยงไมเคยเกดอบตเหตขนเลย จำกฝมอกำรบนของกปตนชำวภฏำน”

04. �� (49-70).indd 60 28/4/2559 10:10:08


ไดเรยนรค�ำในภำษำภฏำนเพมอก เชน “Singye” คอ “สงห” นนเอง ค�ำวำ “จกม” แปลวำ

ผปรำศจำกควำมกลว (fearless, no fear)” สวนชอเมองปำโร (Paro) กแปลวำ ไมตองกลวเหมอนกน

ค�ำวำ กรงทมภ (Thimphu) แปลวำ หนหรอแผนดนจมน�ำ (sinking stone) เพรำะวำมหนจมลงดน

ทกวนๆ ยงปรำกฏหนใหญ ตงอยทหนำวดแหงหนงทจมลงดนไปในเมองแหงน ทเขำแยกศพทเปน

“ทม (Thim)” เทำกบ จมลง (sink)” และ “ภ (Phu)” เแปลวำ หน, ภเขำ, แผนดน

ไดสอบถำมเขำอกวำ พนำคำ (Punakha) มำจำกค�ำวำอะไร ค�ำตอบวำมำจำกค�ำวำ พนำ (Puna)

แปลวำ เนน, กองดน (pile up, hill) ลกษณะเปนเนนเขำ บวกกบค�ำวำ คำ ( kha) แปลวำ สถำนท

(place) นนเอง ขยบถำมตรงเขำประเดนใหญอกท เพอใหมนใจยงขนจำกหลำยๆ เสยง วำ “ภฐำน”

แปลวำ อะไร? มคคเทศกทพนเพเปนคนทำงตะวนออกทมชำงอยในแถบบำนเทอกเขำแหงนน อธบำย

บอกวำ เปนค�ำทคนอนเดยเรยกกนมำกอน มำจำกค�ำวำ “ภ กบ ฐำน” ฐำนตรงกบค�ำวำ “สถำน”

นนแหละ นนกเปนอกควำมคดเหนหนง เพรำะเปนพนทมภเขำ คนอนเดยไมมภเขำเชนน จงเรยกวำ

ภฏำน ถำจะเขยนเปน “ภฐำน” กคงไดมง ตองฝำกไวไปคนดทำงรำกศพทภำษำศำสตรใหดกอน

กอนจะถงเมองพนำคำ มองภเขำไปอกลกหนงไดเหนส�ำนกแมช เขำวำมหวหนำแมชดแลกนเอง

บำงคนยงตดใจในรำกศพทตำงๆ อย บอกวำ ค�ำวำ ภ กด, “โบหรอเบำ” กด เขำมควำมหมำยแตกตำงกน

เรองนไดสอบถำมพระสงฆนกวชำกำรใหเขำเขยนใหด วำดรกยล (Drukyul) มำจำกสองค�ำ คอ “ดรก

แปลวำ มงกร และ ยล แปลวำ แผนดน” เปนภำษำภฏำน รวมควำมวำ แผนดนมงกร (Land of Dragon)

มำจำกศพททองถนวำ “เภำตนตะ”(Bhoutant) ซงชำวตะวนตกแปลวำ Southern Himalaya คอ

เทอกเขำหมำลยทำงใต ขำพเจำอยำกจะถอดเปน โพ+อนต แปลวำ เปนแผนดนทสดของชนเผำ “โภ

ทแปลวำ ผเจรญ” สรปวำ ฐำน จะตรงกบค�ำวำ “สถำน” ในค�ำวำ ปำกสถำน ทตงของชนเผำปำก

หรอไม?

เมองพนำคำมประชำกรรำวหนงหมนคน ประเทศภฏำนเพงเปดประเทศเมอป พ.ศ. ๒๕๐๓

(ค.ศ. ๑๙๖๐) เมอเดนทำงถงวดพนำคำโซง คณะสงฆภฏำนใหกำรตอนรบเปนอยำงดยง พำเขำไปยงหอ

สวดมนต นมนตใหอธกำรบดท�ำพทธบชำ ถำมองจำกดำนนอกมำจะเหนหอสง ๓ หอ หอดำนหลงสด

คอหอสวดมนตทคณะเรำเขำไปท�ำพทธบชำกน ดำนหนำหอเปนลำนกวำง เปนทประกอบอภเษกสมรส

ของกษตรยภฏำน ถดไปอยดำนหลงเรยกวำวด หอหลงนเขำเลำวำเปนหลงเดยวทรอดจำกถกไฟไหม

ถอโอกำสเดนขนไปดบนชนสอง มองลงมำขำงลำงกเหนเขำกนฉำกเหมอนเปนทประกอบพธตำงๆ

04. �� (49-70).indd 61 28/4/2559 10:10:08


ถดไปเปนหอสงสดเปนทอยของพระสงฆ ไดขนไปส�ำรวจถงชนสงสด พบพระรปหนงใจดเปดหองใหด

มรปของอดตเจำอำวำสหรอพระรปส�ำคญ และรปภำพทสวยงำมมำก เขำวำชนบนสดเปนทปฏบตธรรม

ของผสถำปนำประเทศภฏำนทด�ำรงต�ำแหนงเปนทงกษตรยและสมเดจพระสงฆรำช พระองคเดนทำง

มำจำกธเบต มต�ำแหนงเปน “ทะไลลำมะ” แปลวำ “มปญญำดจทองทะเล” ทำนยงนงปฏบตธรรม

ยงไมยอมละสละสงขำรไปจำกโลกน แตผคนยงเกบไวเปนควำมลบสงสด ทกๆ เชำมคนน�ำอำหำรไป

ถวำยพระองคเปนแนวปฏบตและควำมเชอของเขำ พระประมขทำนทเปนสงฆรำชและทมำจำกธเบตน

มพระนำมวำทำนซบตรง งำวง นมเกล (Shabdrung Ngawang Namgyel) (พ.ศ.๒๑๓๗-๒๑๙๔)

(ค.ศ. ๑๕๙๔-๑๖๕๑) พระองคยงนงปฏบตสมำธอยบนหอสงหลงน กลำวกนวำหลงจำกพระองค

สนพระชนมไปเปนเวลำนำนถง ๑๕๐ ปแลว จงมกำรประกำศใหประชำชนไดรบทรำบอยำงเปนทำงกำร

เพรำะพระองคเปนผมำบกเบกทเมองพนำคำ จงเปนเหตผลหนง วำผจะไดรบกำรสวมมงกฎใหเปน

พระรำชำหรอในกำรอภเษกสมรสของเจำชำยเจำหญงกตองเดนทำงมำประกอบพธทวดนกน

ทดำนหนำในบรเวณโซง-วด มองเหนตนโพธใหญ มองดสถปทรงแบบภฏำน เหนมแคสถปเดยว

ภำยในวดพนำคำโซง แตมตนโพธใหญตนหนงอยหลงเจดย อำยของวดนบได ๔๐๐ กวำป แตกผำน

กำรบรณปฏสงขรณมำหลำยครง เมอเขำบรณะกรกษำรปทรงแบบเดมเอำไว นบวำนำสรรเสรญยง

ดำนหลงสดเปนโรงครวส�ำหรบเลยงอำหำรพระสงฆ จดอนอนญำตใหถำยรปไดหมด ยกเวนภำยใน

หอสวดมนตเทำนน ทเขำหำมถำยรป โดยเฉพำะดำนพระประธำนดเขำจะหำมเดดขำด เปนกฎทเขำ

รกษำไวด ภำยในตรงกลำงมพระศำกยมนประทบนงเปนประธำน ดำนซำยมอของพระศำกยมนเปนรป

04. �� (49-70).indd 62 28/4/2559 10:10:08


ของกษตรยโพธสตวพระนำมวำซบตง นำวง นมเกล อกดำนหนงอธกำรบดบอกวำ เปนพระครปทม-

สมภวะ ประทบนงอยบนดอกบว เปนพระพทธเจำพระองคท ๒

ในขณะทคณะ มจร มอบของทระลกกนนน ถอโอกำสเดนประทกษณส�ำรวจดวยสำยตำตนเอง

รอบหนง ทดำนหนำมแทนบชำทพวกเรำไดสวดมนตและประกอบพธถวำยพระแกวมรกตไวทวด

พนำคำโซงทมสถำนะเทยบเทำกบวดพระศรรตนศำสดำรำมของไทยเรำ พระสงฆทรบสงของกลำววำ

จะตงพระแกวมรกตบชำไวดำนหนำแทนนจนกวำทำนเจ เคนโป สมเดจพระสงฆรำช จะออกมำจำก

ปฏบตกรรมฐำน เสยดำยทไมสำมำรถเกบภำพจตรกรรมรปภำพได เพยงเหลอบตำดภำพหนงกอนจะ

เดนออกจำกประตหอสวดมนต เพงดปรำกฏวำเปนภำพพทธประวต ทดออกเพรำะเปนภำพก�ำลง

ตดพระเมำล เหนเจดยอยขำงบน จงทรำบวำเปนเหตกำรณทตดพระเมำฬ แลวเอำพระเกศำไปบรรจไว

ในเจดยจฬำมณบนสวรรค

พระสงฆทวดแหงนมจ�ำนวน ๓๐๐ รป ในระบบกำรศกษำภฏำนถำเรยนบำลใชเวลำถง ๑๙ ป

ในวนนมทำนรองสงฆรำช ๒ รปมำถวำยกำรตอนรบ เมอเสรจจำกกำรส�ำรวจวดอยำงลกซง เพรำะไมม

อะไรตองรบรอน เดนไปทวเกอบหมดวด ไปไหวพระทวดดำนหนำ ไหวพระศำกยมน เดนประทกษณ

รอบหนง เหนยกษเจำแมกำลวำงไวดำนหลงพระศำกยมน พระรปหนงมำแสดงพระสำรรกธำตใหด

และกระซบบอกวำถำสนใจจะขอถวำยใหไปทไทย ไดเดนเลำะเลยบแมน�ำ ดตนไมศรตรง (Jackrarandra)

ชมควำมงำมภำยนอกโซง ค�ำนวณนบควำมสงของปอมปรำกำรสงเทำตก ๕ ชน สวนสงรำว ๒๑ เมตร

สวนหอสงสดเทำกบตก ๖ ชน เขำใชกรรมวธใชหนเปนเสำเขมฝงลกลงไป ๓ เมตร แลวกอหนวำงซอน

เรยงกนขนไป ระหวำงชองใชดนเหนยวเปนสวนผสมและประสำนใหเปนเนอเดยวกน ไมใชปนซเมนต

ผสมเลย เปนเทคนคทในกำรกอสรำงบำนเรอนกยงใชวธนอยไดเปนรอยๆ ป ทวดนมหวหนำศำลอ�ำเภอ

(District chief Justice of Phunakha) ทำนหวหนำไดเขำมำเปนมคคเทศกพเศษพำเดนชมวดตลอด

แลวเดนมำสงทรถอกดวย

ผเดนทำงมำเทยวภฏำน มระเบยบวำตองจำยคำมำอยวนละ ๒๕๐ เหรยญสหรฐใหแกกำร

ทองเทยว (Tourism Council of Bhutan) เขำเนนคณคำสงใหผลกระทบนอย (high value low

impact) ซงในชวงเยนอธกำรบดกพดถงเรองนทบำนของอดตโฆษกรฐบำล ชอทำนดำโช ปำสซง ผเคย

เดนทำงไปเมองไทยและฮองกงเปนคนแรกของประเทศภฏำน ทำนปำสซงเปนนกธรกจ สำมำรถพดได

๗ ภำษำ ไปเมองไทยครงแรกเมอป พ.ศ. ๒๕๑๐ (ค.ศ. ๑๙๖๗) ทำนยำยมำตงบำนเรอนหลงปจจบนท

04. �� (49-70).indd 63 28/4/2559 10:10:08


กรงทมภน ในป พ.ศ. ๒๕๐๓ (ค.ศ. ๑๙๖๐) ในยคทยงไมมผคนมำอยอำศยกนมำกนก ทำนเปนผบกเบก

และเลำวำ เคยเหนเสออำศยอยในแถบบรเวณน เรยกวำเปนผบกเบกยคแรกๆ ในกรงทมภ ในชวงระยะ

ทเปดประเทศภฏำนใหมๆ ทำนมน�ำใจดมำกไปตอนรบคณะเรำตงแตสนำมบน ไดรวมเดนทำงพำไปชม

เยยมวดพนำคำโซง

วนนไมมโอกำสไดพบสมเดจพระสงฆรำชชอทำนเจ เคนโป (Je Khenpo) อำย ๖๑ ป เพรำะพระองค

ไปปฏบตกรรมฐำนอยทภำคตะวนออกเปนเวลำ ๖ เดอน โปรแกรมในพรงนเชำไมมรำยกำรเขำเฝำ

กษตรยพระองคท ๕ (พ.ศ. ๒๕๔๙-ปจจบน) (ค.ศ. ๒๐๐๖-ปจจบน) เพรำะพระองคเสดจลงประทบอย

ทำงใตใกลกบชำยแดนอนเดย กษตรยภฏำนท�ำงำนหนกตองผลดเปลยนหมนเวยนไปพบปะและประทบ

อยกบประชำชน ถำพระองคประทบอยในกรงทมภ คณะ มจร คงมโอกำสไดเฝำแนนอน เพรำะพระองค

เปนคนเรยบงำย

ในดำนรำยไดของประชำกรของภฏำน สวนใหญมำจำกผลผลตสงไฟฟำใหอนเดยเปนอนดบหนง

ไฟฟำสรำงรำยไดใหประเทศมำก และกำรทองเทยวเปนอนดบสอง นกทองเทยวตองจำยเงนใหแกกำร

ทองเทยวภฏำนคนหนงตอวนหนงจำยใหจ�ำนวน ๒๕๐ เหรยญสหรฐ (รำว ๘,๐๐๐ บำทไทย) เนนคณคำ

สงผลกระทบต�ำ (High value low impact) นกทองเทยวซ�ำเหมำโดยเฉพำะพวกฮปปสบกญชำมำอย

ไดยำกมำก กำรทองเทยวภฏำนถอเปนรำยไดอนดบสอง รองจำกผลตกระแสไฟฟำทสงใหอนเดย

สนคำอนดบสำมคอพวกผลไมตำงๆ แตเขำใชเศรษฐกจพอเพยงจรงๆ แบบครบวงจร ไมโลภมำก เชน

กำรทองเทยวแรกเปดใหคนนอกเขำประเทศไดปละ ๒,๐๐๐ คน ขยำยมำ ๒๐,๐๐๐ คน และปจจบน

๑ แสนคนตอป โดยไมเขำมำท�ำลำยวฒนธรรมของเขำ และเลอกเอำนกทองเทยวทมคณภำพจรงๆ

04. �� (49-70).indd 64 28/4/2559 10:10:09


มก�ำลงเงนเทยว ไมเอำฝรงขนก หรอนกทวรซ�ำเหมำทไมมจดหมำยปลำยทำง เพรำะกลวผลกระทบ

ตอสขภำวะของประชำกรภฏำน

เทยวชมอะไรในเมองหลวง กรงทมภ

จดแรกสนำมกฬำแหงชำต (National stadium) ไปชมสงกอสรำงเวลำจดงำนใหญๆ ทบรรจคน

ไดถง ๓๐,๐๐๐ คน มสนำมกฬำยงธน เยยมชมพระพทธลลำ ซงรฐบำลไทยมำชวยสรำงใหในป ๒๕๕๕

ลกษณะเหมอนพทธมณฑล ใกลๆ กนนนมสวนรำชำภเษก เปนจดนงชมววไดงำมจดหนง

จดทสอง เจดยอนสรณแหงชำตโชเตน (National Memorial Choeten) ทตงอยในรศมมองเหน

ไดจำกทพกเลอเมอรเดยน ดำนในมแผนปำยดำนหนำเขยนบอกวำสรำงเมอป พ.ศ. ๒๕๒๒ (ค.ศ. ๑๙๗๙)

โดยสมเดจพระรำชนพระนำมวำ พนทโช โชเดน วงชก (Queen Phuntsho Choden Wangchuck)

เพอเปนอนสรณถงพระกษตรยดรกพระองคท ๓ ททรงพระนำมวำ พระเจำจกม ดอรจ วงชก (พ.ศ.

๒๔๗๑-๒๕๑๕) (ค.ศ. ๑๙๒๘-๑๙๗๒) (สมเดจพระอยกำในพระเจำจกม กษตรยภฏำนองคปจจบน)

ไดเดนหมนวงลอระฆง เดนรอบประทกษณเจดย สงเกตดพระพทธรปองคหนหนำไปทศตะวนออกเรม

จำกทศตะวนออกดำนลำงลงมำมทำวจตโลกบำลเพรำะเหนมพณถอในมอ ไดเดนวนประทกษณด

ทำวจตโลกบำลทถอดำบ (ทศใต) ถอรม (ทศตะวนตก) เปนตน เพอดขอแตกตำงกน ภำยในทำงเขำเจดย

ปดประตไว เขำเปดใหเขำไปไหวพระภำยในไดเฉพำะในวนพระ มผคนศำสนกชนไปไหวพระกนมำก

ภำยในเจดยนวำมพระพทธรป ๓ องค องคกลำงเปนพระศำกยมน ดำนขวำมอเปนพระครปทมสมภวะ

นงบนดอกบว ทจะมำบงเกดเปนพระพทธเจำพระองคท ๒ สวนดำนซำยมอเปนพระกษตรยผกอตง

ประเทศ ซงเปนทงผน�ำชำตและผน�ำศำสนำ มพระนำมวำ ทำนจบตง นำวง นมเกล ลกษณะกำรวำง

พระพทธรปเหมอนกบพระพทธรปวดพนำคำโซง มรปเขยนพระพทธเจำใหเหนทประตทำงเขำ ทประต

ดำนในมรปภำพวำดของพระมญชศร (พระผทรงปญญำ) อยตรงกลำง ดำนซำยเปนพระอวโลกเตศวร

(พระเมตตำ) ดำนขวำคอพระวชรปำณ (ควำมกลำหำญ ทนำจะหมำยถงกษตรย) สวนกำรประดษฐำน

พระพทธรปบนแทนของประเทศญปน สงเกตเหนมพระไวโรจนะตงอยตรงกลำง ซำยมอเปนพระศำกยมน

พทธเจำ ขวำมอเปนพระเภสชคร อธกำรบดปจฉำวสชนำวำ “ในภฏำนมควำมเชอวำพระพทธเจำ

เมอสนพระชนมไปแลว ศำสนกจะบชำใครเลำ ? จงเชอในเรองพระครปทมสมภวะ เพออยดแลโลก

รวมกนกบพระมญชศร (พระปญญำ) เพอใหทงสองพระองคอ�ำนวยอวยพรใหแกมวลมนษย ทมำ

กรำบไหวขอพรใหสมฤทธผลได”

04. �� (49-70).indd 65 28/4/2559 10:10:09


จดทสำม พระพทธรปองคใหญ เรยกวำ จดพระพทธเจำ (Buddha Point) ทชำวสงคโปรและ

ฮองกงรวมลงทนกนสรำง จำกทพกสำมำรถมองขนไปเหนพระสงใหญถง ๕๑ เมตร มพระนำมวำ

พระศำกยมน แตชอในภำษำภฏำนวำ “โดรเดนมำ” เอำตนแบบมำจำกพทธคยำ เปนองคทอยในเจดย

พทธคยำ ทคนไทยเรยกวำ “พระพทธเมตตำ” ถอวำเปนพระพทธรปทดจะใหญโตทสดในภฏำนในขณะน

แตสรำงยงไมเสรจเรยบรอยด ทหนำผำกฝงเพชรเมดใหญไว ชำงไทยและอนเดยรวมมอกนท�ำงำนกอสรำง

ใชกระเบองโมเสกทสงตรงมำจำกยโรปสเหลองสวยงำม คงทนถำวร ถำสรำงเสรจเรยบรอยด คงสวยงำม

มำก เปนจดทองเทยวทสอง รองจำกวดทมภโซง ไดเดนชมสงกอสรำงใหญโตของพระพทธรปองคน

ชมววทมองลงไปขำงลำงสวยงำมมำก เสรจแลวกออกเดนทำงไปยงสวนสตวเพอดทำคน สตวประจ�ำชำต

ภฏำน

ทสวนสตว ดำนปำกทำงเขำ มสตวทำคนตวเลกๆ จ�ำลองอย ๒ ตว ตงอยหนำประตปำกทำงเขำ

เมอเขำไปแลวไดอดหนนซอสนคำชำวทองถน เปนผำพนคอมำ ๓ ผนๆ ละ ๔๐๐ น ตอลงมำจำกรำคำ

๕๐๐ น โดยใชเงนรปทมอยซอไดพอด แมคำชำวภฏำนบอกวำ ถำไปซอทอนรำคำตกผนละ ๘๐๐ น

ทเดยว แตเหนวำเปนผำฝำย (cotton) และตองกำรสนบสนนคนทองถนใหเกดควำมภำคภมใจในสนคำ

ทองถนตนเอง ถอวำเปนกำรใหก�ำลงใจกน สรำงชมชนใหเขมแขง ในวนทมำดทำคนทสวนสตวเปด

เปนครงแรกน แปลกใจทเขำไมมคำเกบผำนประต เมอเขำไปดภำยในมบำนทำสสวยงำม คงเปนบำน

เจำหนำทดแลสวนสตว เขำชมทำคนเปนสตวประจ�ำชำต ทมอย ๒๔ ตว เพงตำยไปตวหนง จงเหลอ ๒๓

ตว และลกทำคนอก ๖ ตว ลกษณะของทำคนคอชอบอยบนทสงจำกระดบน�ำทะเล ๔,๐๐๐ เมตร

ตวและเขำเปนวว กบเทำเปนแพะ กนหญำและใบไมทวไป ตวใหญขนำดนองๆ ววหนอยหนง เวลำมน

เดนลกษณะสำมขมนำกลว เหมอนกำรเดนของหม

ท�าไมเมองปาโร

จำกเมองหลวงยอนกลบไปเมองปำโร ใชเวลำเดนทำงรำว ๑ ชม. เพรำะเสนทำงถำเทยบกบ

เสนทำงทไปเมองพนำคำแลวตำงกนลบลบ เปนเสนทำงดตลอด รถวงเลยสนำมบนนำนำชำตปำโร

เพอเยยมชมปำโรโซง และล�ำธำรน�ำใสสะอำด จอดแวะชมอำรทแกลเลอร (art gallery) ของธเบต

นดหนง จดนถอวำเปนจดสวยงำมมำกควรคำแกกำรชม เหนธำรน�ำไหลทกลำวกนวำ ถำเดนเกำะตด

แมน�ำสำยนลงไปทำงตะวนตกเรอยๆ จะไปถงดนแดนธเบต ทเขำเลำวำ คนธเบตใชเสนทำงสำยน

เดนเขำมำเผยแผพระพทธศำสนำวชรยำนถงทภฏำน บำงครงกเขำมำรกรำนประเทศ มกำรตอสรบรำ

04. �� (49-70).indd 66 28/4/2559 10:10:10


ฆำฟนกนในดำนกำรเมอง แตในทำงดำนศำสนำ มรองรอยของพระลำมะจำกธเบตเดนทำงเขำมำเผยแผ

พระพทธศำสนำวชรยำนในแถบเทอกเขำแหงน เมอเดนทำงตอไปอกนด แลวรถวงลดทองนำเขำไปยง

วดเกำแกแหงหนง มชอวำ “วดคซ” เปนวดเลกๆ แตอำยเปนพนป ทพระธเบตมำสรำงไวในยคแรกๆ

ของกำรเขำมำเผยแผพระธรรมวนย ภำยในมหอสวดมนต มเรองเลำขำนสบตอมำวำ อดตเจำอำวำส

วดคซองคหนงเขำมำนบไหวพระพทธเจำภำยในหองแบบอฏฐำงคประดษฐ-กำรกรำบประกอบดวย

องคแปดประกำร ใชเวลำ ๓ ป ๓ เดอน ๓ วน จนมรองกระดำนทเหยยบเปนบมลกลงไป ทำนเปน

พระธเบตกรำบไหวใชหนำผำกจรดพน จดเปนวดเกำทสดแหงหนงในเมองปำโร พยำยำมมองหำ

ทำวจตโลกบำลในรอบๆ บรเวณวดนไมเจอ พระพทธรปในวดคซเปนลกษณะแบบมหำยำนของจน

มพระอวโลกเตศวร (เจำแมกวนอมพนมอ) อยทงสองขำง มพระประธำนเปนพระศำกยมน ดำนหลงม

ตพระไตรปฎกอย ๓-๔ ต ขำงตพระไตรปฎก ดำนในหนงมทบชำ เหนพมไทยทคนไทยน�ำมำถวำยเปน

พทธบชำ พมไทยเปนลกษณะแสดงถงนจจงทอยำกใหเทยงแทแนนอนถำวรตลอดไป ตงคกบสงท

ชำวธเบตท�ำถวำยเปนหนำขนมทโรยเคกขำงบน ท�ำอยำงสวยงำม แตจะละลำยไปทแสดงถงอนจจง

ไมเทยงแทถำวร ชำวธเบตบอกวำเขำดใจเมอจะไดกลบมำสรำงขนมเคกถวำยใหม ภำยในหองมรปภำพ

เกำๆ ตดอย มแผนกระดำนปพนแผนใหญรองรบ มธงหอยระยำประดบ ถดไปอกหองหนงมพระครปทม-

สมภวะ ประทบนงบนดอกบวเปนพระประธำน ทขำงๆ ดำนหนำมพระประมขสงฆและกษตรยในมอถอ

คทำ เทยบเทำกบทะไลลำมะเปนทงพระสงฆรำชและหวหนำรฐ ทมพระนำมวำ ทำนซบดรง งำวง

นมเกล ดำนขำงทอยลกเขำไป เปนทำนพระธเบตเรยกวำทำนอำจำรยรนโปเช ผน�ำพระพทธศำสนำ

เขำมำเผยแผในภฏำนเปนครงแรก เขำเลำใหฟงวำยงมวดธเบตเกำทสดทสรำงโดยพระธเบตเหลอ

อยบำง แตอยในเมองอนๆ เพรำะในสมยกอนนนยงไมมพรมแดนกนขวำงเปนพรมแดนประเทศดงใน

ปจจบน ทำนรนโปเช เดนทำงมำจำกธเบตมำจำกทำงทศตะวนตก เขำมำยงภฏำนในดนแดนทศ

ตะวนออก น�ำพระพทธศำสนำเขำมำเผยแผหลกธรรมค�ำสอน เขำไปทำงทศตะวนออกไปเรอยๆ ถำเรำ

เดนสวนขนไปทำงทศตะวนตกเรอยๆ เสนทำงรถจะสนสดลง ใชเทำเดนตอไปอกสก ๒ วน โดยเกำะตำม

แมน�ำสำยน จะไปถงดนแดนหลงคำโลกดนแดนธเบตได สวนครปทมสมภวะมสภำพเหมอนพระโพธสตว

เพรำะจะเปนพระพทธเจำพระองคท ๒ ถำมเขำวำเปนพระอรยเมตไตรยใชไหม เขำวำไมใชเปนคนละ

องคกน

เมองปำโรเปนเมองสปปำยะและสะดวกใกลกบชำยแดนธเบต ทเพงตกเปนของจน ยงไมม

เสนทำงรถยนตไปถงได ภฏำนเปนเขตกนชนระหวำงจนกบอนเดย ภฏำนจะพฒนำประเทศและเสนทำง

04. �� (49-70).indd 67 28/4/2559 10:10:10


ใดๆ ตองเหลอบตำดอนเดยกอน ทส�ำคญตองไมกระทบควำมสมพนธกบอนเดย ดนแดนแถบนหนำวเยน

ยะเยอกมำกเมอเดนทำงเขำไปทำงทศตะวนตกเรอยๆ กจะหนำวยงขน เหมอนค�ำพดทวำ ยงสงยงหนำว

ชะเงอชมรงเสอ

เมอมโอกำสพอชมวววดทกซงจำกทไกลๆ ใหไปจดทดำนหลงทเปนดนแดนธเบต หลงคำโลก

จะมองเหนโซงเกำแกทส�ำคญมำกทสดอยไกลโพน นนเปนดนแดนทำงธเบต เมอเกดกำรสรบกนระหวำง

ภฏำนกบธเบต จ�ำเปนตองมปรำกำรปองกนตนเอง มองเหนรองแมน�ำทไหลจำกเหนอลงมำ ถำเดนไป

เขำบอกวำใชเวลำอก ๒ วนกจะถงประเทศธเบตเปนจดทใกลทสด ในวนหนงมนษยปรกตเดนไดรำว ๔๐

กม. ในดนแดนแถบน แตถำมสมภำระมำกๆ กตองใสหลงอฐเดนทำงไป วดทกซงเปนจดทมถนนไปถง

หลงจำกนนกตองเดนไปเชนกน คนธเบตและภฏำนมกำรตดตอคำขำยกน มวฒนธรรมทำงศำสนำ

รวมกน ถำเดนตำมแมน�ำสำยนไป บำงทตองปนเขำบำง อำกำศจะเบำบำง หำยใจไมคอยออก เวลำเดน

ขนไปจะรสกเหนอยหอบ หำยใจไมคอยทน ในแงภมศำสตรจดใกลเมองกำซำ (Gasa) ทอยใกลกบลำซำ

เมองหลวงของธเบตมำกทสดนน เขำบอกใหปนขนเขำขำมทจดโดชลำพำส ทอยระหวำงเมองพนำคำ

กบกรงทมภนนแหละ ขำมไดกถงหลงคำโลกได แตเสนทำงตองเดนออมมำทำงทศตะวนตกโดยผำนเมอง

ปำโรนเขำไป ถำเดนเลำะตำมแมน�ำทไหลลงมำเปนเขมทศน�ำพำไปถงหลงคำโลก หวนคดนกถงแมน�ำ

โขงจำกจงหวดชงไหทไหลลงใตผำนยนนำนททอดยำว ๔,๐๐๐ กม. ทมำจำกเทอกเขำหมำลยทอยใน

ธเบต ณ ล�ำธำรน�ำดำนลำงนอยในจดทน�ำไหลมำจำกธเบตพงมำทำงตะวนออก แตมนคงจะเชอมโยงกบ

แมน�ำโขงทมสำขำมำกมำย แลวไหลลงไปเรอยๆ ไปบรรจบลงทปำกอำวเวยดนำม เสนทำงนคงเปนอก

เสนทำงหนงทพระพทธศำสนำสำยวชรยำนพงลงไปสทำงดนแดนภำคเหนอของประเทศไทย รวมทง

ดนแดนทอยตดตอกน ตำมล�ำน�ำแมน�ำโขงทไหลมำจำกธเบต

04. �� (49-70).indd 68 28/4/2559 10:10:10


มองดปำโรโซง ทเปนปอมปรำกำรทปองกนประเทศดำนเขำเมองภฏำน ขำศกศตรมำกใชเปน

ปอมตอสขวำงกอนหนมำตอสกนได ถำขำศกสำมำรถเขำยดปอมโซงทเปนศนยบญชำกำรรบไดสก ๕

ถง ๖ ปอม ผคนกเรมขวญเสย ตกเปนฝำยเสยเปรยบ ขวญหนดฝอ ปำโรโซงจดเปนโซงทสรำงเปนอนดบ

ท ๒ หรอท ๓ ในประเทศ โซงแหงแรกเรยกชอวำ “ซมโตขะโซง” ตงอยใกลๆ กรงทมภ ทรำบวำเพงถก

ไฟไหมไปเมอเรวๆ น แตทขำงบนปำโรโซงนเปนพพธภณฑสถำนแหงชำตทมสงของควรแกกำรชม

ลำกอนประเทศภฏำน ซงเปนประเทศสดทำยในโลกทเพงอนญำตใหมสถำนโทรทศนทมชองเดยว

มรำยกำรทมสำระเพยบ เชน สวดมนตไหวพระ กำรแสดงวฒนธรรมกำรฟอนร�ำ วถชวต กำรศกษำ

ทเนนภำษำองกฤษ มภำพยนตรไทยอนเดย ในขณะทบำนเรำเรยกวำกำรพฒนำทง ๔ ดำน มกำร

พฒนำกำย พฒนำสงคม พฒนำจต พฒนำปญญำ พดแตภำคทฤษฏ น�ำไปปฏบตไมคอยได ในขณะท

ภฏำนขำมพนพรมแดนใชหลกปรชญำพทธ ม ๔ เสำหลกใหญ คอพฒนำยงยน อนรกษมรดกทำง

วฒนธรรม ธ�ำรงรกษำสงแวดลอม ธรรมำภบำล ทเขำเอำหลก ๒ ขอตนมำขยำยเปน ๙ ขอยอย ประกำศ

เปนนโยบำยของชำต ท�ำใหเปนจรงเปนจงมำได เชน สขภำวะ ทเรยกวำ Psychological well-being

มตวชวด มควำมสขกบครอบครว มเวลำอยดวยกน ไปเขำวดสวดมนตไหวพระ รฐสงเสรมใหเชอเรอง

กฎแหงกรรม เพอปองกนทจรตคอรปชน ใชศลธรรมน�ำกฎหมำย ประเทศไทยถำยอนยคไปในอดตทเคย

สอนเรองไตรภมพระรวง แตปจจบนหำยไป สขภำวะทใหทกคนพกผอนนอนหลบ ท�ำงำนวนละ ๘ ชม.

หยดงำน ๒ วนโดยเฉพำะวนอำทตยใหอยกบบำนอยกบครอบครว รำนคำทหยดวนอำทตยไมได กให

หยดวนจนทรหรอวนองคำรแทน แลวแตละเมองจะก�ำหนดวนโดยใหปวงชนมสวนรวมในกำรตดสนใจ

ทำงดำนสงเสรมวฒนธรรม ใหมคณะนำฏศลปทเขำถอวำมควำมส�ำคญมำก มกำรสงเสรมและพฒนำ

ตลอด กำรกอสรำงตองมผงแบบกอสรำง ตองไดรบอนญำตกอน รฐใหเงนสนบสนนอำคำรสถำนทของวด

อนรกษปำไม รฐธรรมนญก�ำหนดให ๖๐% เปนปำไม ซงตอนนเขำท�ำไดถง ๗๐% แลว แตเขำมงหมำย

ใหมปำไมถง ๘๐% โดยใหมกำรใชไมอยำงประหยด รกษำสงแวดลอมเชนแมน�ำล�ำธำร สตวปำ มกำร

ดแลอยำงด ถอวำเปนมรดกทมคณคำ รวมทงดำนศำสนำกใหควำมส�ำคญมำกเชนกน

ชำวภฏำนไมหวกระหำยเงนทองรำยไดทเกดขนจำกกำรทองเทยว เขำระมดระวงมำก ก�ำหนดให

นกทองเทยวตำงชำตเขำประเทศภฏำนไดปละไมเกน ๑ แสนคน และจะมำล�ำพงไมได ตองอำศยบรษท

ทองเทยวจดกำร ก�ำหนดใหใชจำยเงนวนละ ๒๕๐ ดอลลำร จำกประเทศไทยถำ ๔ วน กตกคำใชจำย

รำว ๕ หมนบำท ตกวนละ ๑ หมนบำท ใหจำยเงนแกกำรทองเทยวเขำกอน และกำรทองเทยวจำยให

บรษทอกทหนง

04. �� (49-70).indd 69 28/4/2559 10:10:10


ถำมกำรทจรต ปำไมจะหมดไป เขำจงตองมธรรมำภบำล คนระดบกษตรยไปถงสำมญชนตองม

ธรรมำภบำล ท�ำใหไมมกำรทจรต เพรำะไมรวำจะเอำเงนไปท�ำไม เพรำะเขำไมมสงฟมเฟอย กำรศกษำ

รฐคมหมด คนไปเรยนเมองนอกใหกลบมำชวยพฒนำประเทศ ก�ำลงจะสรำงมหำวทยำลยใหญทสด

รฐก�ำหนดนโยบำยทด เนนภำษำองกฤษ เรองนอธกำรบดปรำรภวำวทยำลยพทธศำสตรนำนำชำต

ตองจำงอำจำรยทดทสด เพอดงใหคนมำศกษำ ลงทนไปแลวตองใหคมคำทสด

ประวตศำสตรภฏำน ๑,๐๐๐ ป ก�ำลงรอคอยทกคนใหมำสมผสวถพระพทธศำสนำแบบวชรยำนกน

ลองไปเทยวชมกนสกครงหนง จะเปนบญมำกในชวต

04. �� (49-70).indd 70 28/4/2559 10:10:14

ฟ้าต ่า แผ่นดินสูง...

Documents