จรต อสตร : คณคา สญญะ ในงานศลปะเสนผม Demeanor,Woman: Value, Sign in the Art of Hair

ถนอมนวล เดชาคนวงศ นกศกษาปรญญาเอก สาขาทศนศลปและการออกแบบ คณะศลปกรรมศาสตร

มหาวทยาลยบรพา

บทคดยอ

การศกษาวจยนเปนการวจยเนนการสราสรรคอยางเปนขนตอน( Practice-based Research) ศกษาคนควาขอมลภาคเอกสาร และศกษาผลงานศลปน ภาคสนาม มงเนนท าการวเคราะหผลงานศลปะของศลปนหญงรวมสมยทใชเสนผมเปนสอทางศลปะโดยใชแนวความคดของการสญเสยความงามจากเสนผม มการสอดแทรกเชอมโยง แนวความคด รปแบบ รปทรงทางสญลกษณทางสญญะความหมายในงานศลปะ โดยน าองคความรจากการศกษา วเคราะหผลงานของ อมหทย สวฒนศลป ท าใหทราบถงโครงสรางและแนวความคดขบวนการสรางสรรค ความหมายจากการถอดรหส ความหมาย และทฤษฎอยางมเหตผล จรตจงเปรยบไดดงรปแบบทางความคด บคลกพฤตกรรมทออกมาจากความเปนตวตนของศลปนน าเขาสผลงานศลปะ การใชเสนผมเปนสอวตถ เพราะเสนผมอาจมสวนสมพนธทซอนเรนกบความหมายของความเปนผหญง ศลปนจงมกน าเอาเสนผมมาเปนวสดจ าเพาะในการสรางสรรค การรบรทางอารมณ ความรสก ผานในรปแบบ รปทรง แนวความคดในงานศลปะรวมสมย โดยการใชเครองมอทผวจยใชในการเกบขอมล กงสมภาษณแบบโครงสรางและการใชทฤษฎรปทรง ทฤษฎสญญะวทยา ทฤษฎบคลกภาพ เขามาวเคราะหผลงานสรางสรรคภายใตแนวคด การสญเสยความงามจากเสนผม ผวจยไดน าการสญเสยเสนผมน ามาสรางสรรคผลงานโดย น าประสบการณ และสงทสะเทอนใจจากการสญเสยความงามจากเสนผม ถายทอดพลงอนซอนเรนในจตใจอนลกซง ผลของการศกษาขอมล และการทดลองสรางสรรคสรปไดวา คาความจ าเพาะของการสรางสรรคผลงานศลปะอยางมปจเจกลกษณ ท าใหวเคราะหถงขบวนการความคด อนมความละเอยดออนทางดานอารมณเขามาเชอมโยงดานแนวความคดเนอหาและวสด ซงถกถายทอดผานการกลนกรองทางความคดของศลปน โดยแสดงรปทรงทน าเสนผมมาสอสารในรปแบบทางสญญะ ผานขบวนการทางเทคนคทแตกตางกนไป จงท าใหเกดความหมายทาง สญญะ การตความในงานสรางสรรคจากเสนผมในมตตาง ๆ ถงแมวารปแบบผลงาน เนอหาแนวคดมความคลายคลงกน แตความหมายแอบแฝงภายในผลงานอยางมนยยะ ประกอบเปนชดการสนนฐานการสรางสรรค คอ 1. การตความหมายรปทรงกบแนวคด 2. โครงสรางสวนประกอบทางแนวคด 3. การถอดรหสความหมายทางสญญะในงานศลปะเสนผม

ค าส าคญ : จรต คณคา สญญะ การสญเสย เสนผม ศลปะ

Abstract This study employed the approach of Practice - based Research, aiming to analyze the artworks of contemporary female artists who used hair as the medium of the arts inspired by the loss of the beauty of hair. The works have implied the concepts, patterns, symbolic forms in meaning of the artworks. The knowledge acquired from the studies and analyzing the artworks of Imhathai Suwathansilp had helped the understanding in structure and concept of the creative process, decoded meaning, precise meaning as well as theories

rationally. Demeanor was considered as pattern of thoughts, personal characteristics and behaviors conveyed through the artworks. Hair was used as material which could relate secretly to the meaning of feminine. The artist often made use of hair as the medium for creativity, emotional perception and feeling through patterns, forms, and concepts in contemporary art. The instruments for collecting data of this studies were semi-structured interview, theory of Formalist, Semiotics, and Personality as the framework for analyzing the artworks under the concept of the loss of the beauty of hair. Researcher u tilized the loss of hair to create artworks through the concept experiencing the loss of the beauty of hair to express the hidden power in the deepened mind. The results of the studies and trial creations found that the creativity of artworks were performed individually. Such individuality described the creativity process which was vulnerable to connect with its concepts, subjectivity and materials. It was demonstrated from the artist’s considerate thinking by displaying forms that presented the hair to communicate semiotically via different techniques. Consequently, the meaning, symbol, and interpretation in the artworks took place in several dimensions. Although the pattern of artwork, the concept and the meaning were similar, there were hidden meanings within the artworks significantly which consisted of 3 assumptions: 1. Interpretation of forms and concept 2. The structure of concept’s component 3. Decoding the symbols of hair artworks. Keywords: Demeanor, Value, Symbol, Loss, Hair, ,Art

1. บทน า ความงามจากเสนผมเปนความปรารถนาของเพศหญงทกคน ทกชนชน ปรารถนาใหมเสนผมสขภาพด ยาว สลวย เงางาม เปรยบไดดงเปนตวบอกบคลกลกษณะของความเดนใหชวนประทบใจในครงแรกพบ เปนเสนหทบงบอกถงความเปนผหญง เพราะภาพลกษณของหญงงามสวนใหญมกจะผกตดกบเรอนผมอนยาวสลวยแทบทกยคทกสมย จนเปนคานยมทกสงคมและวฒนธรรมดงบทประพนธ ผหญงเลอโฉมในวรรณคดหรอภาพยนตรจนถงปจจบน ในดานศลปะ ศลปนกลมสตรนยม (Faminist) ไดน าเอาเสนผมมาใชในแนวคด และรปแบบ รปทรงในการแสดงออกทใชสอความหมายของศลปนทตางกนไป เสนผมในฐานะเซลลทตายแลว เปนตวบงบอกเรองราวในอดตและปจจบนเชอมโยงความสมพนธของชวตในหลายรปแบบของแตละวฒนธรรม ความเชอและเปนองคประกอบส าคญของความเปนผหญง ทางดานศลปะศลปนผหญงนยมน าประเดนเสนผมและน าตววสดจากเสนผมมาสรางสรรคผลงานหลากหลายรปแบบ และแนวความคดแฝงนยยะ สญลกษณรปทรงตาง ๆ ตามแรงบนดาลใจของศลปนทตองการจะสอสารความหมายทางศลปะ นยยะและหนาทของเสนผมจากประวตศาสตรเปนวตถของใชสอย เสอผาไวคอยปกคลมรางกายและเครองประดบ จนถงสงคมรวมสมยเสนผมกลายเปนการแสดงออกทางสญลกษณอยางหนงเพอสอสารความหมายในทางความหมายแฝงและความหมายตรง เพอสอถงความทกข - ความสข, การเกด - การตาย, อสรภาพ-ความชว ฯลฯ อยในงานศลปะ การแสดงออกของศลปนในงานศลปะมหลากหลายวธการ เทคนค ตางกนไปตามบคลก แนวความคด ความถนดในงานศลปะ มการผสมผสานกนในรปแบบของศลปะสอผสม (Mixed Media Art) เปนสอขามศาสตรทมการผสมผสานระหวางตวเทคนคและวสดอปกรณตาง ๆ เพอมาเชอมโยงใหเขากบงานศลปะสอสารใหตรงตามเจตนาของศลปนอยาง

มอตลกษณ บงบอกถงรปแบบสญลกษณ เพอสะทอนอารมณความรสกซงเปนตวบงบอกความเปนจรตนสยของการแสดงออกในงานศลปะ แนวความคดของผวจย เกดจากผลกระทบจากสภาวะเสนผมหลดรวมจากสาเหตภาวะรางกายไมปกต สงผลใหเกดความวตกกงวลจากการสญเสยเสนผมอนเปนทรกและหวงแหนของผหญงมความรกความสวยงาม ซงเสนผมนนเปนตวแทนความสวยงามภายนอกรางกายทสมพนธเหนเปนครงแรก เปนตวบงบอกถงบคลกภาพใหนาชวนมอง ท าใหขาดความมนใจ จงน าแรงบนดาลใจทมอยในจตใจภายในออกมาเปนก าลงในการตอสปมปญหารางกายทตองการแสดงออกเพอสอสารใหเหนถงพลงจตภายในของผหญงทมสภาวะการสญเสยเสนผมอนเปนทรก โดยถายทอดทางรปทรง วธการ ทางดานศลปะโดยใชเสนผมเปนตวสอวตถในงาน ในการศกษาวจยครงนผวจยมความสนใจทางดานการแสดงออกของ จรต อสตร : คณคา สญญะ ในงานศลปะเสนผม ภายใตแนวคด การสญเสยความงามจากเสนผม จะท าการวเคราะหแนวคดหลกโครงสรางของงานศลปะทน าเสนผมมาเปนสอในงาน เพอถอดความหมาย สญญะ รปแบบของรปทรงในการถายทอดทางแนวความคดเพอ สะทอนใหเหนถงแกนแทในการสรางสรรค โดยการน าแนวคดทฤษฎมาวเคราะหอยางมเหตผล และน าองคความรทไดมาบรณาการสรางสรรคผลงานศลปะอยางเหมาะสมของจรตภายในตวเองผานเนอหา รปทรงของผหญงอยางลกซง

2. วตถประสงคของการวจย 2.1 ศกษาขอมลภาคเอกสารทางดานเสนผม และงานศลปกรรมรวสมยทน าเสนผมมาสรางสรรค 2.2 วเคราะห ผลงานศลปนหญง อมหทย สวฒนศลปทสรางสรรคผลงานโดยใชเสนผม ภายใตแนวคด การสญเสยความงามจากเสนผม 2.3 สงเคราะหองคความรทงภาคเอกสาร และงานศลปะในการถอดรหส จรต อสตร : คณคา สญญะ ผานผลงานศลปะเสนผมเพอน าเขาสขบวนการสรางสรรค 2.4 สรางสรรคผลงานศลปะ จรต อสตร : คณคา สญญะ ในงานศลปะเสนผม ภายใตแนวคดการสญเสย โดยน าเสนผมมาสรางสรรค จ านวน 3 ชด เพอใหถงขบวนการวเคราะหสผลงานศลปะอยางสมบรณ

3. การทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ 3.1 ความหมายจรตในงานศลปกรรม (Mannerism) ความหมายจรต โดยทวไปหมายถง ความประพฤตของคน กรยาหรออาการ(พจนานกรมไทย -ไทย ราชบณฑตยสถาน) ความหมายในแงมมหลกศาสนา หมายถง สภาวะจตของคน แนวความคดเกยวกบประเภทของจตมนษย มรากฐานจากคมภรวสทธมรรค ความหมายจรตในงานศลปะ หมายถง การแสดงออกถงเอกลกษณของศลปนทท าใหทราบไดวาเปนของใคร ผานรปแบบงานสรางสรรคหรอแนวคดดานศลปะเพอสอใหคนดรบรถงการแสดงออกของศลปน จรตนยม (Mannerism) หรอ (Style) คอยคศลปะของจตรกรรม ประตมากรรม สถาปตยกรรม และการตกแตง เรมตงแตยคฟนฟศลปวทยา ป ค.ศ. 1520 ถงสมยบาโรก ป ค.ศ. 1600 ค านถกใชครงแรกโดยนกประวตศาสตรศลปะชาวเยอรมน เมอตนครสตศตวรรษท 20 เพอเปนการจดกลมศลปะและค าทใชแตกตางกนไปตามแตจะเปนศลปนผใดและเปนลกษณะศลปะชนดใด(ศพทศลปะ ราชบณฑตยสถาน)

มนษยเราแตละคนมระบบความคด ระบบมองโลกทแตกตางกน ถาเรามการวเคราะหจรตในการแสดงออกทางดานศลปะ จะเขาใจจตใจ ความรสก เขาใจอารมณพนฐาน และระบบความคดของตวศลปนนนไดดขน 3.2 จรต ทางการแสดงออกทางดานอารมณและความรสก หลกจตวทยาทวไปธรรมชาตของอารมณเกดขนมากมายอาจจะเปนความพงพอใจ ความโกรธ ความราเรง ความเจบปวด ความผดหวง เพราะตลอดเวลาทบคคลอยในสถานการณใดสถานการณหนง บคคลนนจะอยภายใตสงเรา (Stimulus) และประสบการณ (Experience) ซงอารมณในลกษณะดงกลาวนมอทธพลตอพฤตกรรมของบคคลนน โดยภาพรวมกลาวไดวา อารมณและแรงจงใจเปนกระบวนการทางจตวทยาอยางเดนชด ประกอบดวย 1.สภาวะการรคด (Cognitive States) 2.ปฏกรยาทางสรระ (Physiological Reactions) 3.การแสดงออกของพฤตกรรม (Expressive Bahavior) 3.3 อารมณในการแสดงออกทางศลปะ อารมณของแชคเตอร -ซงเกอร (The Schachter-Singer Theory of Emotion) อธบายแงมมของการควบรวมระหวางบทบาทของการกระตนทางสรระและองคประกอบทางการรคด แชคเตอร -ซงเกอร กลาววา เมอมสงเราหรอสถานการณกระตนเราใหเกดอารมณกอใหเกดการเปลยนแปลงทางสรระของอวยวะภายใน เพราะมนษยใชระบบการร การคด เพอตความหมายของสงเรา ระบบการร การคดนเปนปจจยหลกส าหรบการตดสนประสบการณทางอารมณ (จราภรณ ตงกตตภาภรณ, 2556, หนา 167) โดยสรปความเปนเพศคอการบงบอกความตางระหวางเพศชายและเพศหญงสวนอวยวะภายในจตใจ ไมสามารถบอกถงความแตกตางไดขนอยกบประสบการณตงแตในวยปฐมภมของแตละบคคล แตความจรงนนความตางกมทงขอดและขอเสย ตางฝายมและขาดกเพอมาสงทดแทน การวจยดานจตวทยาและวทยาศาสตรสขภาพกไดพฒนาศกษาอยางตอเนองเพอพฒนาดานสมองและการพฒนาบคลกตงแตวยเดก (http://www.eduzones.com , 2549) 3.4 เสนผมมความผกพนกบวธชวตของมนษย มนษยมความผกพนกบเสนผมมาตงแตก าเนดทกเชอชาต ศาสนา และมความสมพนธอนลกซงดวยความหมายในแงมมตางกน เสนผมไมไดหนาทแคปกปองรางกาย หรอใหความอบอนตอรางกายแคเพยงอยางเดยว มองยอนในอดตมนษยไดน าเสนผมมาเปนเครองประดบธรรมชาตทมคาหรอศนยกลางแหงจตวญญาณอนแสดงตวตน ดวยเหตนมนษยจงมความรสกผกพนกบเสนผมถอวาเปนการด ารงอยของชวต ยงเปนสญลกษณในการประกอบพธกรรมตาง ๆ ตงแตวยเดก โต มครอบครว และสนชวตหรอเปนสอเพอการแสดงเอกลกษณของเผาพนธ อดมการณ และศาสนา 3.5 บทบาทของเสนผมในงานศลปกรรม ในครสตศตวรรษท 1960 ศลปนไดเรมการเปลยนแปลงการสรางสรรคผลงานศลปะดวยการมงมนสรางผลงานเหมอนจรง หาคาความหมายตามจรงโดยใชวสดจรงเปนตวบอกในงานศลปะ อวยวะสวนตางๆ ไมวาจะเปนคนหรอสตวไดกลายมาเปนวตถทศลปนนยมน ามาใชเปนสอในการแสดงออกทางความหมาย โดยเฉพาะอยางยง “เสนผม” ซงเปนอวยวะสวนหนงของรางกายทสามารถสอความหมายและสาระไดหลากหลายรปแบบ ขนอยกบศลปนคนนนจะน าเสนอ แนวคด การตความหมาย แทนสญลกษณในการแสดงออก และแหลงทมาของผมวาอยในบรบทใดทจะน ามาถายทอดสผลงานศลปะ ตงแตอดตจนถงปจจบนศลปนไดน าเอาเสนผมมาใชกบงานศลปกรรมหลากหลายรปแบบขนอยกบการสรางสรรค และแมวาผลงานอาจสรางสรรคในยคเดยวกน หรอเปนผลงานประเภทเดยวกนหากวธการน าเสนอและจดมงหมายแตกตางกนไปในแงมม แนวความคด เทคนค รปแบบ ผลงานนนยอมสะทอนนยยะ สญลกษณทางความคดทตางกนเสมอ ดงจะเหนจากภาพผลงานทศลปนถายทอดโดยใชเสนผมเปนสอวตถในผลงาน

1. Robert Gober

ผลงานของโรเบรต กอเบอร (Robert Gober) แสดงแนวคดทางการแสดงออกของนยยะคอ ศลปนท าใหผชมเหนและเผชญหนากบการมสองบคลกในรางกายเดยว สวนอกนยหนงศลปนท าใหผชมสมผสกบการมสองเพศในรางกายดวยตนเอง โดยการใชขนจรงเพยงมอเดยวเปนสอในการแสดงออก ศลปนพยายามตงค าถามใหคนดคดตามในสงทศลปนแสดงออกทางรปทรงทมอยจรงในชวตประจ าวน แตสงทแฝงอยภายในงานการแสดงออกเพศทมการสะทอนความเปนตวตนของศลปนอยภายในผลงาน 2. Wenda Gu

ผลงานของกมกจะน าเสนอบนพนทขนาดใหญในลกษณะเปนอนสรณสถานหรออนสาวรยแหงชาตทมขนาดใหญโตมโหฬาร เพอสรางความตนตะลงใหกบผชมใหกาวเขาไปเปนสวนหนงของผลงาน ไดสมผสถงความยงใหญของมวลมนษยชาต ไมวาจะเปนการถก การผก การปก หรอการตดกาวเพอยดตดของเสนผมจ านวนมากไดถกหลอหลอมใหรวมเปนหนง ตวอยางผลงานศลปะตงแตศตวรรษท 19-20 ขางตนแสดงใหเหนวาแนวคด วธการแสดงออกของงานศลปะทใชเสนผมเปนสอบอกความหมาย ถงแมวาศลปนจะใชวสดเดยวกนในการสรางสรรค แตผลงานนนสรางสรรคคนละยคสมยแตเปนผลงานสอนยยะทตางกน หากวธการน าเสนอและจดมงหมายในการสรางสรรคแตกตางกนไป ผลงานนนยอมสะทอน

รปท 2 โรเบรต กอเบอร(Robert Gober) , wax and human hair, 1992. ทมา:

http://sokoisbarefoot.blogspot.com/2011/10/robert-gober.html

รปท 1 โรเบรต กอเบอร(Robert Gober) , Long Hair Cheese .1992-93. ทมา:

http://beyondtherealmsofdeath.wordpress.com/2013/04/05/response-to-art-outside-of-class/

รปท 4 Wenda Gu, United Nations- Canadian Monument: the Metamorphosis. 1998.ทมา:

http://www.wendagu.com/installation/united_nations/un_canada01.html

รปท 3 Wenda Gu, united nations- china monument: temple of heaven,1998.

ทมา: http://www.wendagu.com/installation/ united_nations/un_china01.html

นยยะ สญลกษณทตางกนเสมอทงในเรองวฒนธรรม สงคม การเมองและทแวดลอมของตวศลปนนน กมบทบาทความส าคญอยางยงตอการสรางสรรคงานศลปะ ศลปนไดใชวสด เสนผมเปนตวสอสารทางจนตนาการ ตามทศลปนจะถายทอด 3.6 ความพเศษของเสนผมในการน ามาท างานศลปะ เสนผมมความเปนเสนยาว สน ความหนา ความหยก และสสนทตางไปตามเชอชาต เนอหาทเชอมโยงกบเสนผม มหลากหลายประเดนขนอยกบตวศลปน แยกประเดนไดดงน 3.6.1 ดานรปแบบ ศลปนสามารถสรางสรรคผลงานทางรปแบบทซ ากน หรอมความคลายคลงกน ปรมาณจ านวนของชนผลงาน ขนอยกบการเชอมโยง แนวความคด การตความหมายทางสญญะ และวธการน าเสนอ 3.6.2 ดานเทคนควธการ ศลปน นยมใชในงานศลปะเสนผม คอ การถก การปก การมด การทอ การปะตด การอดเสนผมใหมความหนา การใสเสนผมในแกวหรอเรซน และงานภาพถาย ขนอยวาจะน าเทคนคแบบไหนเขามาเปนตวสอสาร ถอดความหมายของแนวความคดไดอยางสมบรณทสด 3.6.3 ดานแนวความคด ไมสามารถจ ากดแนวความคดทางดานศลปะไดอยางชดเจน เพราะงานศลปะเปดกวางเพอลองรบความคดอยางอสระ และมความเปนปจเจกลกษณของตวตนปรากฏอยในผลงาน 3.7 แนวคดทฤษฎ

รปท 5 การวเคราะหงานศลปะกบทฤษฎ

การน าหลกทฤษฎมาวเคราะหผลงานศลปะในงานวจยครงน ไดแก ทฤษฎสญญะ ทฤษฎบคลกภาพ ทฤษฎรปทรงเปนหลกเพอคนหาหวใจของกระบวนการสรางสรรคผลงาน การวเคราะหลกษณะ สญญะ โดยน า ทฤษฎสญญะ ของเดอ โซซร (กาญจนา แกวเทพ, 2554, หนา90) ใหความส าคญมากทสดคอการแยกภาษาออกมาจากการใชภาษาและวธการหาความรแบบโครงสรางนยมเปนการศกษาระบบความสมพนธทเชอมโยงสงทตองการสอสาร ซงวธการศกษาของโครงสรางนยมจะเรมโดยการสลายความเปนองคประธานของมนษย เนนการสนใจความหมายในระดบจตไรส านกกบสง

อารมณ ตความ ความรสก ความคด คดวเคราะห ประสบการณ ความเขาใจ จนตภาพสมมต

วเคราะหสญญะ วเคราะหรปแบบการสรางสรรค

สงเคราะหขอมลสองคความรทางดานศลปะ

สรางสรรคงานศลป

วเคราะหทฤษฎสญญะ ทฤษฎบคลก ทฤษฎรปทรง

วเคราะหเนอหา

อารมณ ตความ ความรสก ความคด คดวเคราะห ประสบการณ ความเขาใจ จนตภาพสมมต

สญญะ

ตาง ๆ ทศกษาเปนสวนยอยเพอน ากลบมาศกษาดความสมพนธระหวางหนวยยอยกบหนวยใหญ ใหเกดความส าคญกบตวเชอมเพอศกษาโครงสรางนยมทจะมองสงทตองการในรปของสญญะ ตองการคนหารหสทก าหนดความหมายของโครงสราง ทฤษฎบคลกภาพ อลเฟรด แอลเลอร (กว ศรเวศร, 2543, หนา43) มเปาหมายของบคคลทชทางพฤตกรรมในปจจบนของมนษย จดมงหมายในชวตเพอบรรลถงความสมบรณแบบ การกาวไปสความสมบรณแบบตอชวตใหเกดความรสกต าตอยมปมดอย ดงนนมนษยจงตองการดนรมจากปญหาตาง ๆ เพอสงทดทสดจงน าทฤษฎนมาวเคราะหในแนวทางความคดดานความหมายตรงและความหมายแฝงเปนการสะทอนใหเหนถงรปแบบการแสดงออกทเปนการแสวงหาความหมายของชวตและความตองการมชวตอย ทฤษฎรปทรงนยม ไคล เบลล และโรเจอร ฟรายด (จ ศรนวาสน, 2534, หนา37)ใหคณคาของศลปะทรปทรงนยยะโดยปฏเสธเนอหา หรอเรองราวในภาพถอวางานศลปะนนเปนอสระและเปนสงทมคาโดยตวเอง เพราะเกดขนจากการประกอบกนของเสน ส รปราง รปทรง พนผว และพนทวางซงมนยยะใหเกดอารมณพเศษทน าเราออกหางจากอารมณปกตในชวตประจ าวนได โดยไมตองเกยวพนกบเนอหาเรองราวหรอจดมงหมายใด ๆ ศลปะทแทจรงตองเปนสากลและเปนอมตะซงรปทรงแหงนยยะเทานนทใหคณสมบตนได เพราะรปทรงแหงนยยะเปนสงทอยเหนอกาลเวลาและสถานททเปนสงทมอยในผลงานศลปะในทกยคทกสมย ผวจยจะท าการวเคราะหผลงานศลปนผหญงทท างานจากเสนผมทเกดจากความสญเสย ดวยกรอบแนวความคดและทฤษฎ ดงทไดจากการศกษาภาคเอกสารอนประกอบดวยทฤษฎรปทรงนยม ทฤษฎสญญะวทยาและทฤษฎบคลกภาพ ซงมรายละเอยดดงตอไปน

แนวคดและทฤษฎ รายละเอยดในการวเคราะหงานศลปะ

ทฤษฎรปทรงนยม

เปนการหาหลกเกณฑการวเคราะหในเรอง 1. สญลกษณ ทางการสอสารความหมายในงานศลปะ 2. นยยะ แอบแฝงทางความคดของศลปนทมตอผลงาน 3. การสอความหมายหรอสญญะตาง ๆ ทสรางความพงพอใจหรอกระตนความรสกจากจนตนาการจากผชม 4. ความรสกทมตอผลงานศลปะ เพอหาความหมายทางความคด

ทฤษฎสญญะ การใชทฤษฎเพอแนวความคดในดานความหมายตรงและความแฝง เปนการสะทอนใหเหนถงรปแบบการแสดงออกทเปนการแสวงหาความหมายของชวตและความตองการมชวตอย 1. หาความหมายและการใชความหมายในงานศลปะ 2. ความหมายมากกวา ความหมายขนตน เพอหาความหมายเชงซอนหรอสญญะ 3. วธการใชสญญะในงานศลปะ 4. เพอหาการใชสญญะในการสอความหมาย วถชวต ความเชอ อดมการณ จงตองศกษาเพอหาการสอความหมายในการขยายความ

ทฤษฎบคลกภาพ บคลกภาพเปนสงบอกความสมพนธสอดคลองกนของวถชวต (Style of life ) หรอเรยกวา การวางแผนชวต (Life plan ) หรอ การมโนภาพน าทาง (Guiding image) เพอหาเปาหมายทมเอกลกษณในการด าเนนการน าไปสเปาหมายของตนเอง

ตารางท 2 แนวคดและทฤษฎการวเคราะหผลงานศลปะ

4. ขอบเขตการวจยน าเขาสงานสรางสรรค 4.1 โดยการวจยครงนใชเกณฑในการวเคราะหผลงานศลปนหญงทท างานจากสอวตถเสนผม มแนวคดภายใตการสญเสยความงามจากเสนผม โดยน าเสนผมมาสรางเปนผลงานใหเกดพลงทแอบแฝงภายในจตใจทสะทอนความงามของผหญงในแงมมตาง ๆ 4.2 โดยการวจยในครงนจะใชการเทยบเคยงสอวตถจากเสนตาง ๆ ทสอความหมายในแนวคดการสญเสยมารวมวเคราะหขอมล 4.3 คดสรรคผลงานศลปะจากศลปนทเปนทยอมรบหรอเปนทรจกระดบนานาชาต การทศลปนจะเลอกใชสอวตถทตนเองมความถนดและความสนใจน ามาใชกบผลงานศลปะนน วตถนนจงถอเปนนยยะแฝงความซอนเรน แนวคด ใหตรงตามจนตนาการของศลปนซงวตถทเลอกมาใชนนอาจมความหมายทแตกตางกนไปตามประสบการณ วฒนธรรม สงแวดลอม และบรบทดานตาง ๆ เพอสอใหเหน สญลกษณ การแทนคาความหมายของงานศลปะ ออกมาเปนภาษาภาพทมปฏสมพนธระหวาง จนตนาการของศลปน กบ ผลงานสรางสรรค สงผานมาในรปของการแสดงออกทางงานศลปะเพอสอความหมายใหผชม

5. ระเบยบการวจย 5.1 การก าหนดกลมตวอยาง กลมตวอยางทน ามาวจยครงน วธการเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling) ใชหลกเกณฑโดยเลอกศลปนผหญงใชเสนผมเปนสอวตถในการสรางสรรคมแนวคดการสญเสยความงามจากเสนผม สรางสรรคผลงานมากกวา 5 ปขนไป และยงคงท างานสรางสรรคอยในชวงยอนหลง 10 ป คอ 2547-2557 , 2003-2013 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557

ตารางท 1 การจ าแนกกลมตวอยางศลปนทสรางสรรคงานจากเสนผมภายใตแนวความคดการสญเสยความงามจาก เสนผม 5.2 เครองมอทใชในการวจย งานวจยนไดรวบรวมขอมลดานหนงสอ บทความ วทยานพนธ งานวจย เอกสารทเกยวของ ลกษณะของเครองมอวจยใชทฤษฎเปนเครองมอ และแบบสมภาษณค าถามปลายเปด น าค าถามทไดเขาส การวจยเปนแบบกงโครงสราง โดยมผเชยวชาญประเมนคณภาพเครองมอจ านวน 3 ทาน และ ผวจยจะท าการวเคราะหผลงานศลปนผหญงทท างานจากเสนผมทเกดจากความสญเสย ดวยแนวความคดและทฤษฎ คอ ทฤษฎรปนยม ทฤษฎสญญะ และทฤษฎบคลกภาพ วเคราะหผลงานศลปะสรางสรรคจากเสนผมของศลปน

ถนอมนวล เดชาคนวงศ

อมหทย สวฒนศลป

6. วธการด าเนนงานวจย

รปท 6 แผนภมวธการด าเนนการวจย

การก าหนดแนวความคด (Concept) จากประสบการณสวนบคคลของผวจย

ภายใตแนวความคดการสญเสยความงามจากเสนผม

เครองมอในการวจย - การบนทก

- การสมภาษณเชงลกศลปน - การส ารวจขาวของเครองใชของผหญงทเกยวของกบ

เสนผม

สงเคราะห + สรางภาพผลงาน (Idea Sketch)

ปรบปรงแกไข ผเชยวชาญดานศลปะ

จ านวน 3 คน

ประเมนภาพรางผลงาน

ผาน

ไมผาน

สรางสรรคผลงาน

ทฤษฎ งานศลปกรรม

เรมตนงานวจย

ศกษาความส าคญของเสนผม ผานภาคเอกสารและผลงานศลปกรรม

สรปผล อภปรายผลและขอเสนอ

วเคราะหการประเมนผลงานสรางสรรค

เผยแพรโดยจดนทรรศการ แสดงงาน

7. ผลการวเคราะหผลงานศลปน 7.1 สญลกษณ รปทรง สญญะทแสดงออก อมหทย สวฒนศลป เปนศลปนและอาจารยสอนในมหาวทยาลย ไดกลาวถงวธการท างานวา ค านงถงคณสมบตของเสนผมตองมคณภาพทดเบาบางและยงคงเปนเสนผมทนาทะนถนอมในผลงาน ตองการความพเศษของความเบาบางใหปรากฏในงานไมตองการความนากลวภายในงาน ผลงานของอมหทยใชเทคนคในการถกเสนผมผานรปทรงความทรงจ าของครอบครว และรปทรงธรรมชาต ซงเปรยบการมองงานศลปะเปนการบนทกความทรงจ าเรองราวในชวต

รปท 7 Veil No.2, 2008 ทมา: อมหทย สวฒนศลป

สวฒนศลป

รปท 8 Grow Old, 2008-2010 ทมา: อมหทย สวฒนศลป

รปท 9 Cherish, 2009 ทมา: อมหทย สวฒนศลป

รปท 11 My father's pillow, 2008 ทมา: อมหทย สวฒนศลป

รปท 12 Last phrase from my dad, 2008 ทมา: อมหทย สวฒนศลป

รปท 10 My father's pigtail, 2006 ทมา: อมหทย สวฒนศลป

7.2 สญญะทสอความหมายทางการสญเสย ผลงานของ อมหทย ไดแสดงเนอหาจากประสบการณสวนตวภายในครอบครว และเปนการบนทกเรองราว ซงกมลกษณะแอบแฝงทางความรสก การแสดงชนผลงานมสวนขยายความหมายภายในงาน โดยการอาศยวสดอน มาเชอมโยงแนวความคด อาทเชน ผลงานชอ My father’s pillow กลองสขาวลกษณะคลายโลงศพทน างานหมอนของพอวาศลปนตองการสอทมความหมายแอบแฝงของการสญเสยทางจตใจ ผลงานชอ Cherish มการแสดงออกของความรสกของแมทตองสญเสยสาม โดยน าหมอนของแมมาขยายความหมาย เสนผมทถกถกและมหนมาถวงเปรยบไดกบลก ๆ และชนผลงานชอ My father’s pigtail เปนการเนนย าค าสอนของพออธบายสายสมพนธทเชอมตอกนระหวางพอ เมอจากไป ผลงานชอ Last phrase from my เปนการบนทกความทรงจ าโดยวธการปกเสนลงกบตวหนงสอทพอพยายามเขยนในเวลาทพอสอสารกบลก ๆ เวลาททานปวย 7.3 วเคราะหงานศลปน Yayoi Kusama ผลงานของ ยาโย มแนวคดเกยวกบการสะเทอนใจจากอาการปวยทางจต มองเหนสงรอบตวเปนลายจดและลายตาขาย ศลปนมประสบการณจากการท ารายตวเองมาถายทอดตามแนวคดสรางสรรคผลงานโดยมเนอหาเกยวกบการท าซ า ความไมสนสด การแสดงออกของพลงทแฝงภายในจตใจ ยาโยไดศกษาบทกวและบทประพนธจงน ามาถงการตความหมายทางแนวคดและใชสญญะในผลงานศลปะ มมมองทเกยวกบจตใตส านกของมนษย เรองเซกส และการตอสเพอสทธสตร ลายจดในผลงานเปรยบเสมอนดวงอาทตย ซงเปนแสงสวางและความหวงของชวตเปรยบดงจนทราแสนงดงาม สงบนงแตนาพศวงและยงเปนหนทางสความเปนนรนดร การใชรปทรงทมขนาดใหญ การท าซ าของรปทรงเพอเนนย าการแสดงออก จงท าใหเกดเปนพลงทแอบแฝงภายใน และท าใหผชมรบรถงการแสดงออกของศลปนทมการประทะดวยสายตาอยางนาสนใจ ในการวเคราะหผลงานศลปนทง 2 ขางตน ผวจยอธบายเปรยบเทยบในเขาใจถง สหวทยาการทางการวเคราะหหาความเชอมโยงทางดานศลปะ อนมองคประกอบเกยวของเชอมโยง กบการสรางสรรคงานศลปะใหมการแปรรป เปลยนคาทางการน าเสนอรปและความหมายแบบตาง ๆ กนไป กอใหเกดรปความหมายและภาษาทางการเหน การไดยน การเคลอนในศลปะลกษณะแบบใหม ๆ แปลก ๆ ทนาสนใจ (สชาต เถาทอง , 2558, หนา 27) ผลงานของทง 2 เกดจากการน าประสบการณสวนตวมาถายทอดเปน ผลงานอยางมปกเจก และมความหมายแอบแฝงในงานศลปะแนวความคดของ

รปท 14 Accumulation, 1963 ทมา : http://www.moma.org/collection/

object.php?object_id=96440

รปท 13 Flowers that bloom at midnight, 2010

ทมา:http://interactive.qag.qld.gov.au/ looknowseeforever/works/flowers/

ศลปน ทงทเปนความหมายตรงของรปทรบรดออก และความหมายแฝงทมองไมรดไมออกหากซอนอยเบองหลง จงเปนการผสมผสานขามศาสตรหรอหลากหลายแหลงความร เพอการแสวงหาค าตอบดวยวธการตาง ๆ ในการแสวงหาทางการสรางสรรค 7.4 เสนผมถกน ามารอยเรยงใหเกดจนตภาพกอนน าเขาสกระบวนการวเคราะหใหเกดผลงานสรางสรรคภาพ ดงน

รปท 15 แผนภมขยายแนวคดจากเสนผม จากการวเคราะหเสนผมสการเชอมโยงดวยบรบท อนประกอบดวย เรองของกายภาพในเชงรางกาย การขยาย

ความหมายจากความรสกสวนตว ค าพดหรอวล และเวลา เปนตวก าหนดการบนทกความทรงจ าหรอพลงแอบแฝงภายในเสนผม เพอน าสการสรางสรรค บงบอกถงจรตในการแสดงของศลปนกบชนผลงาน ในงานวจยไดถอดรหสขนตอนในการคดในการสญเสยความงามจากเสนผม ดงน

รปท 16 แผนภมขนตอนในการคดในการสญเสยความงามจากเสนผม

ศกษาขอมล ศลปน + งานศลปะ

ศกษาปจจยสญเสยความงามจากเสนผม - สญญะ - วธการแสดงออก - รปแบบ - เทคนค - แนว Concept

สงเคราะหแนวความคด สญเสยความงามจากเสนผม

จนตนาการ สรางสรรค

แผนภม การวจย จรต อสตร : คณคาความงามในงานศลปะ เสนผมสงานสรางสรรคการเชอมโยงเสนผมในงานศลปะ ภายใตการสญเสยความงามจากเสนผมมการสรางแบบภาพรางกบวสดเพอทดลองแนวความคดสรางสรรค ตวอยางดงน

เสนผม

เชงกายภาพของรางกาย

เวลา

ความหมายทางความรสก

วล

7.5 ผลงานสรางสรรค “จรต อสตร : คณคา สญญะ ในงานศลปะเสนผม”

ผวจยน าการสญเสยเสนผมมาเปนแรงบนดาลใจในการสรางสรรคผลงานทบงบอกถงความเปนผหญงผานสญลกษณรปทรง ความหมายของผหญง โดยน าวสดสงของทมคณคาทางจตใจหรอความหมายทมการแอบแฝงความคดมาเชอมโยงกบแนวคดในงานศลปะ ซงในชดท1 ไดท าการทดลอง ผานการวเคราะหภาพราง และปรบแกออกมา ทง3 ชน และน าแนวความคด ( Concept) ผสมผสานออกมา ดงน จรต ภายในผลงาน คอการถายทอดพฤตกรรม การชอบท าใหสงทตนเองมความถนด แสดงออกโดยไมขดเขน ผวจยพยายามแสดงภาพลกษณของผหญงทมความรกสวยรกงาม โดยใชเสนผมและเทคนคการปก เยบ ทเปนตวแทนความเปนผหญงผานทางรปแบบสญญะ คณคาทางสญญะ คอ สญญาลกษณทางรปทรงทการจากการวเคราะหหาคาความจ าเพาะในงานศลปะ ผวจยเลอกใช สงของใชสอยของผหญงมาสอความหมาย เพอสะทอนใหเหนคณคาความงามในผลงาน ผวจยไดยกตวอยางผลงานทง 3 ชน คอ สรอยคอ หวผม เสอชนใน ลวนเปนของใชทผหญงตองใชกบรางกายอยางถะนถนอม ละเอยดออน ทงลกษณะของเสนผมและจตใจทมพลงแอบแฝงในการสอความหมายของการสญเสยความงามจากเสนผม จงกอใหเกดคณคา ความงามในรปแบบของงานศลปกรรมอยางมอตลกษณของผวจย

8. ผลสรปการวจยและอภปรายผล ผลสรปการวจยนเปนสวนหนงของการศกษาวจยกงโครงสรางในสวนของเนอหาเอกสารและศกษางานศลปะ วเคราะหหาสญญะของ รปทรงเพอสอความหมายในแนวคดทางศลปะอยางม เอกลกษณในผลงานศลปะทใชแนวความคดทเกดจากตวศลปนถายทอดบคลกการแสดงออก ลกษณะรปทรงท เกดจากการคดสรางสรรคเฉพาะตว เพอสอสารความหมายในงานเขาใจถงขบวนการวจยอยางมขนตอนการคนหา แบบเปน 2 สวน ดงน 8.1 ผวจยไดน าขบวนการทางแหลงขอมลตาง ๆ และทฤษฎมาวเคราะห เขาสขบวนการสรางสรรคศลปะผลงานภายใตแนวคด การสญเสยความงามจากเสนผมในมตของแนวความคด เพอคนหาสญลกษณ รปทรง คณคา สญญะทเกดจากแนวความคดอยางมหลกการ เพอน าเขาสขบวนการพฒนาภาพรางและผลงานสรางสรรคอยางมขอมลจากการศกษาทงภาคเอกสาร และสมภาษณศลปน งานศลปะ จงน ามาวเคราะหหาความพเศษงานศลปะของผวจย 8.2 ในการสรางสรรค ผวจยน าภาคเอกสาร และผลงานศลปนกบงานวจย มาวเคราะห และไดสรางจนตภาพสมมต เพอนสะทอนความคดและการแสดงออกน าทางไปสผลงาน เปนความรสกนกคด สวนตนของศลปน ซงเปนประเดนส าคญในการวจยศลปะ ทตองอธบายขบวนการถายทอดการรบรและการเรยนรผานรปความหมายทางภาษา ทแฝงมาในรป

รปท 18 Comb hair No.2 , 2015

ทมา : ถนอมนวล เดชาคนวงศ

รปท 17 Necklace heart No.1 , 2015

ทมา : ถนอมนวล เดชาคนวงศ

รปท 19 underwear No.3 , 2015

ทมา : ถนอมนวล เดชาคนวงศ

ความหมาย ทงทรบรไดทางตรงและทางออม การวจยพบวา ตองมความยดหยนระหวางภาษาจากตวหนงสอซงเปนนามธรรมสง น าเขาสภาษาศลปะทตองอาศยประสบการณสนทรยศลป มาวเคราะหซงเปนศาสตรคนละขวจงตองอาศยคณสมบต บคลกลกษณะ ความหมายเชงสงคมวฒนธรรม ความเชอ ความศรทธา และบรบทดานตาง ๆ เขามาผสมผสานกนเพอใหเกดความสอดคลองของธรรมชาตศลปะและงานวจยอยางสมบรณ

เอกสารอางอง ก าจร สนพงษศร. (2556). สนทรยศาสตร หลกปรชญาศลปะ ทฤษฎทศนศลป ศลปะวจารณ. กรงเทพฯ : ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.(พมพครงท2) สเชาวน พลอยชม. (2534). สนทรยศาสตร ปญหาและทฤษฎวาดวยความงามและศลปะ. กรงเทพฯ : ส านกพมพ มหามงกฏราชวทยาลย. (พมพครงท2) ศาสตราจารย ดร.ศรเรอน แกวกงวาน. (2551). ทฤษฎจตวทยาบคลกภาพ. กรงเทพฯ : ส านกพมพหมอชาวบาน. (พมพครงท15) รองศาสตราจารย สชาต เถาทอง. (2537). ศลปวจารณ. กรงเทพฯ : พมพทโอ.เอส.พรนตง เฮาส พระพงษ กลพศาล - นพนธ ทวกาญจน – ทวเกยรต ไชยยงยศ. (2533). ทศนะทางศลปะ และศลปศกษา. ภาค พฒนาต าราและเอกสารวชาการ หนวยงานศกษานเทศก กรมการฝกหดคร “ทศยทร”แปล. (2536). พลง จตใตส านก(ฉบบปรบปรง). สมทรปราการ. พมพทเฟองฟา พรนตง จ ากด จราภรณ ตงกตตภากรณ. (2556). จตวทยาทวไป. กรงเทพฯ : ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย จณญญา เตรยมอนรกษ. (2554). ศลปะสมยใหม:ความรฉบบพกพา. กรงเทพฯ : ส านกพมพ Openworlds จรพฒน พตรปรชา. (2545). โลกศลปะศตวรรษท 20. กรงเทพฯ.เมองโบราณ ธรยทร บญม. (2552). โลก Modern&Post Modern. กรงเทพฯ.สายธาร อภภา ปรชญาพฤทธ. (2554). หลงสมยใหมนยมและการอดมศกษา. กรงเทพฯ.อนทภาษ อทธพล ตงโฉลก. (2550). แนวทางการสอนและสรางสรรคจตรกรรมขนสง. กรงเทพฯ: อมรนทร พรนตง แอนด พบลเคชน เปมกา จฬาธนานนท. (2555). เสนผม : สอศลปะในงานศลปกรรมรวมสมย. วทยานพนธปรญญาศลปะ มหาบณฑต สาขาวชาทศนศลป ภาควชาทฤษฎศลป บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ศาสตราจารย สชาต เถาทอง. (2558). นทรรศการศลปะ : ภาพสะทอนตวตนศาสตราจารยสชาต เถาทอง ใน โอกาสเกษยณราชการ 65 ป. กรงเทพฯ: อมรนทร พรนตง แอนดพบลเคชน กาญจนา แกวเทพ. (2544). ศาสตรและสอแหงวฒนธรรมศกษา. กรงเทพฯ: เอดสนเพรสโปรดกส. (2552). การวเคราะหสอ: แนวคดและเทคนค. กรงเทพฯ: ภาพพมพ. จ ศรนวาสน. (2534). สนทรยศาสตร ปญหาและทฤษฎวาดวยความงามและศลปะ. แปลและเรยบเรยงโดย สเชาวน พลอยชม. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย กว ศรเวศร. (2531). วธวดคาบคลกภาพและเชาวนอารมณ. กรงเทพฯ : เอกซเปอรเนท.

ภาคภาษาองกฤษ Archer,Michel and Other. Mona Hatoum. London:Phydon, 1997. Chicago,Judy. Frida Kahlo:face to face. New YorK :Prestel, 2010.

Chebel,Malek. 100 000 Years of Beauty. Paris: Babylone, 2009. Ingo F.,Walther. Art of the 20th century. Koln: Taschen, 1998 Lyn,Susan. The History of Hair. London: JW Publications, 2005.