ธรรมความงาม ความจร งตามธรรมชาต เพ...

พระไพศาล วสาโล กลางใจ

ธรรมกลางปา

สข

พระไพศาล วสาโล

กลางใจ

ธรรมกลางปา

สข

2 ธ ร ร ม ก ล า ง ป าส ข ก ลา ง ใ จ

ค�าปรารภ

ธรรมนนมอยทกหนแหง มไดจ�ำกดอยแตในวด คมภร หรอค�ำเทศนำ เทานน แตมสถานทบางแหงทเออใหเราเหนธรรมไดงายขน เชน ปาเขา ล�าเนาไพร ทงนเพราะความสงบสงดชวยนอมใจเราใหสงบ สามารถ เหนกายและใจตามความเปนจรงไดชดขน ขณะเดยวกนวฏจกรของ ธรรมชาตรอบตว กแสดงสจธรรมใหเราเหนอยตลอดเวลา เพยงแคท�าใจใหวาง อยกบปจจบน ธรรมกปรากฏใหเหน ผานตนไม สายน�า ขนเขา และสงสาราสตว

เมอพาตวมาอยทามกลางปาเขา เรายอมมอาจพงพาความสขและ ความสะดวกสบายซงมอยอยางครบครนจากชวตในเมองไดอกตอไป นนคอโอกาสทเราจะไดเรยนรและเขาถงความสขจากชวตทเรยบงาย รวมทงความสขจากใจของเรา ความสขนนมอยแลวกลางใจเรา แตคน สวนใหญไมตระหนก เพราะมวเพลดเพลนกบความสขจากวตถสงเสพภายนอก วถชวตทดงจตออกนอกตวตลอดเวลา จนรสกแปลกแยกกบ ตวเอง ยงท�าใหผ คนตดขาดจากความสขดานใน อนเปนความสข ทประณตลกซง ผลกคอผคนพากนพงพงวตถสงเสพจนขาดอสรภาพ ตอเมอตระหนกและสมผสไดถงความสขกลางใจ เราจงจะมอสรภาพ อยางแทจรง

3พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

การหาเวลาปลกตวมาอยกลางปาเพอเปดใจสมผสธรรมและความ สขภายใน เปนการใหรางวลแกตนเองอกอยางหนง ทเรามพงมองขาม ทงนเพอเปดทางใหเราเรยนรทจะมความสขในทกท เหนธรรมในทก สถาน ถงตอนนน ไมวาอะไรจะเกดขนแกเรา ใจกเปนปกตอยได เพราะ เหนถงความเปนธรรมดาของมน ถงแมจะเปนความเจบปวย ความ พลดพรากสญเสย หรอความตายกตาม

หนงสอเลมนมทมาจากค�าบรรยายของขาพเจาในชวงทชาวชมรม กลยาณธรรม ซงน�าโดยคณหมออจฉรา กลนสวรรณ มาปฏบตธรรมอยางเขมขนในหบเขากลางปาภหลง อนเปนทตงของวดปามหาวนระหวางวนท ๒๖-๓๐ เดอนมกราคม ๒๕๕๗ เปนชวงเวลาทหลายคน ไดกลบมาอยกบตวเอง และเผชญหนากบอารมณตางๆ หลายอยาง รวมทงความกลว โดยเฉพาะในยามค�าคนทตองนอนอยแตผเดยวใน เตนท แตเมอจตเรมสงบเพราะมสตเปนเครองรกษาใจ กสมผสไดถง ความสขจากความตนร ซงหากรกษาไวอยางตอเนองกสามารถปลก ปญญาเพอสองสวางน�าทางชวตสอสรภาพจากความทกขได

ขออนโมทนาคณหมออจฉรา และชาวชมรมกลยาณธรรม ทเหน วาค�าบรรยายดงกลาวมประโยชน ควรจดพมพเพอเผยแพรเปนธรรมทาน แกผสนใจ และขอขอบคณคณสดารตน แกวแท ทเขยนภาพประกอบ อยางงดงาม ถายทอดบรรยากาศระหวางการปฏบตธรรมในปา ซง ผอานสามารถสมผสไดไมยาก และขออนโมทนาบรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ�ากด (มหาชน) ทอนเคราะหจดพมพเพอแจกเปนธรรมทานในครงน

๑๐ พฤษภาคม ๒๕๕๘


ค�าน�าของชมรมกลยาณธรรม

ชวต..ตำงตองตอส ดนรนเพอควำมเจรญกำวหนำและควำมรำบรน ปลอดภย ทงหนาทการงาน สขภาพ สมพนธภาพ และการพฒนาดานจตใจ เปนตน เราลวนมสวนส�าคญ มคณคา ในสงคมนอยใหญทเรามสวนรวม ถงแมวาแตละคนอาจมเปาหมายและมมมองตางกนไป แตสงหนงทแนนอน คอทกชวตปรารถนาความสขความเจรญ และความราบรนเรยบรอยในทกดาน ทชวตตองสมพนธ แตการเกยวของกบสงตางๆ ลวนไมอาจเปนไปตามใจเรา หวง ในทกๆ ดานลวนแลวแตเหตปจจยหลากหลาย ชวตจงตองประสบความ ผดหวง พลดพรากสญเสย ตามราคาของความยดมนถอมนทเราผกไว โดยเฉพาะอยางยงการเกยวของปฏสมพนธกบผคน อาจเปนเหตส�าคญท ท�าใหบางคราวชวตจะรสกเหนอยลา ออนพลงไปบาง

ทกคนจงควรตองมโอกาสได “ชารตแบตชวต” เปนระยะๆ เพอเตมเตม ประสทธภาพรอบดาน และยงเปนโอกาสดใหเราถอยออกมามองดภาพรวม ของชวต ทบทวนบทบาทหนาท และใหรางวลรปนามนไดมโอกาสเขาถง ความงาม ความจรงตามธรรมชาต เพอประจกษแจงในสจจธรรม ทามกลาง ธรรมชาตอนบรสทธบาง อนจะน�ามาซงความสขทไมมโทษ ทงนแตละทาน คงม “เซฟเฮาส” ทอบอน ปลอดภยส�าหรบพกใจเพอชารตแบตชวตและ ดทอกซอารมณแตกตางกนไป ทแหงนนยอมเปนทรกในยามทระลกถงและ อบอนปลอดภยในความทรงจ�าส�าหรบเราเสมอ ส�าหรบขาพเจาแลว “ภหลง” คอบานหลงนน ยามทเราออนลา และตองการพกหรอถงเวลาถอยออกมา


จากวงวนชวตเดมๆ มาฝากกายใจใกลชดธรรมชาต เพอใหบอกสอนสจธรรม เตอนใจใหก�าลงใจเราบาง เราเลอกทจะมารอนแรมพกพงอยในราวปา ทามกลางแมกไมสายธารและรตตกาลทวเวกสงบสงดของพงไพร ดวยความ เมตตาของพระอาจารยไพศาล วสาโล ปยาจารยทเคารพศรทธายง ทาน ใหเวลาและโอกาสแกคณะศษยชาวชมรมกลยาณธรรมเสมอมา รวมทงทาน ยงถอโอกาสพกเกบตวภาวนากบพวกเราตลอด ๔-๕ วนเตม ไมทอดทงเราไว ล�าพง เวลาแค ๕ วนทกฏ ๑๑ หบเขาปาภหลง พวกเราไดใชเวลาอยางม คณคายง ปลกตวออกมาจากสงคมเมองทคนเคย ตดขาดจากเทคโนโลยและ การสอสาร เปนอยเรยบงายแตสปปายะ มาเผชญความจรงแหงสจจธรรม ของชวต เผชญหนากบอารมณหลากหลายของตนเอง ทกค�าเชา พระอาจารย จะแสดงธรรมชทางปญญา ดวยเนอหาทเกอกลการปฏบตและมตวอยาง หลากหลายททนสมย ทกเวลาทนน พวกเรากไดอยกบตวเองเตมท โดยม ธรรมชาตรอบตวเปนครทเมตตาและจรงใจอยางยง

เราและคณะไดอาศย “ภหลง” เปนบานทางธรรมมาหลายปตดตอกน เพอเตมพลงชวตและใกลชดครสอนธรรมทยงใหญคอธรรมชาตของราวปา ถงแมเวลาอนมคายงไดผานมานาน ความรสกทงดงาม เปนอสระและความ ทรงจ�าตางๆ ยงประทบอยไมรลม จรงอย สมองคนเราอาจจะจ�าอะไรได ไมนาน ตอเมอทกเรองราวสมผสถงใจแลว ยอมประทบความรสกตางๆ ไว เนนนานเหมอนมชวตขนมาทกครงยามระลกถง เหนออนใดคอธรรมอน ประเสรฐจากความเมตตาของครทพวกเราไมเคยปลอยใหลอยหายไปใน สายลม ทกครงทกลบมา จงไดรวบรวมพระธรรมเทศนาอนทรงคณประโยชน น�ามาจดพมพเปนหนงสอ ซงหนงในนนคอ ธรรมกลางปา สขกลางใจ เลมน ขอขอบคณเพอนๆ ทชวยถอดความ เรยบเรยง จดรปเลม และนองรก สดารตน แกวแท ทเขยนภาพประกอบใหอยางงดงาม สามารถสอความสอ


บรรยากาศใหบทธรรมราวกบมชวตจรง กราบนมสการขอบพระคณพระ อาจารยทเมตตาอนญาต และยงสละเวลาตรวจทานตนฉบบให และกราบ ขอบพระคณพสาวผเปยมเมตตา-คณเมตตา อทกะพนธ แหงบรษทอมรนทร พรนตงแอนดพบลชชง จ�ากด (มหาชน) ทอนเคราะหในการจดพมพเปน ธรรมทานดวยจตแหงเมตตา

“ชวตแสนสน แตธรรมนนยนยาว” การเรยนรชวตนน เราเรยนกน ไมจบงายเลย แตองคประกอบส�าคญคอธรรม ทกคน ทกสง ลวนถกเลอก เขามาเพอเปลยนแปลงและสอนบทเรยนอะไรสกอยางใหเราเสมอ ไมวาจะ เปนเรองเลกๆ นอยๆ หรอยงใหญเพยงไร บางคนอาจท�าใหโลกนสวางไสว บางคนอาจท�าใหโลกของเราพงทลาย แตสดทายแลว...เราจะตองขอบคณ ทกคนทสอนใหเราเรยนร ขอบคณทกสงทท�าใหโลกของเราเปลยนไป และ ท�าใหเราเปลยนแปลง ขอเชญชวนทกทานหาโอกาสปลกออกมาจากชวต เพอมารจกชวตใหชดๆ โดยการใกลชดธรรมชาต เปนการชารตแบต เสรม พลงชวตใหมชวา เพอท�าชวตใหยงมคาทงประโยชนตนและประโยชนทาน ในเวลาอนแสนสนของลมหายใจ ในนามชมรมกลยาณขอนอบนอมอานสงส แหงธรรมนนอมถวายเปนอาจรยบชา เนองใน ๕๘ ปแหงชาตกาลของ พระอาจารยไพศาล วสาโล (วนท ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๕๘) พระมหาเถระ ผอทศตนเพอประกาศพระศาสนธรรมสสงคมเพอยงประโยชนแกพหชน อยางอาจหาญมนคงเสมอมา ในนามคณะศษยดวยความเคารพบชาเหนอ เศยรเกลา

กราบขอบพระคณและอนโมทนาบญอยางยงทพญ.อจฉรำ กลนสวรรณประธานชมรมกลยาณธรรม

๑๗ พฤษภาคม ๒๕๕๘

สารบญ

สงทนากลวทสด

มตนเปนเกาะ มตนเปนทพง

รเฉยๆ

รทกข พนทกข

อยกเปนสข ตายกไปด

ปฏบตแบบไมท�า

เหนอโลก พนสมมต

พนทกข เมอเหนธรรม

๙

๒๙

๔๕

๖๓

๘๓

๑๐๗

๑๒๗

๑๔๗


สงทนากลวทสด

กอนอนขอกลำวตอนรบหมอจมกบคณะทไดมำปฏบตธรรมท วดปามหาวน บรเวณตรงนเราเรยกวากฏ ๑๑ เปนบรเวณทเราจะ ไดปลกวเวกเพอการภาวนา

แตกอนทนบรรยากาศไมคอยเออตอการภาวนาเทาไร เพราะ เปนบรเวณทมไฟไหมซ�าซาก ตนไมถกท�าลายไปมากทเดยว ศาลา หลงนสรางขนเพอใชในการฟนฟปาเมอ ๒๐ ปทแลว คอตงแตป ๒๕๓๘ เราสรางศาลาหลงนขนเพออ�านวยความสะดวกในการปลกปา


มเพอนๆ จากอสสมชญมาชวยกนปลกปาตงแตป ๒๕๓๗ แตกอนเรา เรยกตรงนวาปาอสสมชญ เพราะมแปลงปลกปาของชาวอสสมชญ อย ทางวดกบชาวบานไดชวยกนปองกนไฟปาปแลวปเลา จนกระทง สามารถยนเอาไวได เปนผลท�าใหตนไมโตจนสงทวมหว และเรม จะฟนคนสภาพปา กลายเปนสถานททเออตอการปฏบตธรรม มคณะของชมรมกลยาณธรรมโดยการน�าของคณหมอจมเปน คณะแรกทมาใชทนในการภาวนาเมอ ๓-๔ ปทแลว หลงจากนน กมคณะอนเขามาใชเพอการภาวนาตดตอกนเรอยมา ไมวาจะ เปนเครอขายพทธกาหรอคณะเจาหนาทโรงพยาบาลจงหวดเลย รวมทงมกลมเลกกลมนอยเขามาใชในชวงเวลาสนๆ ดวย

จะวาไปแลวทนยงไมเรยกวาสปปายะ เพราะยงขาดอะไรอก หลายอยาง แตในแงของความสงบ ความรมรนจากธรรมชาต ทน มมากพอสมควร สถานทแบบนพวกเราบางคนอาจจะไมคนกบ การมาคางแรม โดยเฉพาะอยในเตนท อกทงยงเปนการคางแรม ตามล�าพง คนทไมคนกบการอยปาอาจจะกลว อาจจะวตกกงวล วาจะมสตวทเปนอนตรายหรอเปลา หรอคดไปไกลถงขนวาจะม อมนษยมารบกวนรงควาน ขอบอกวาทนไมมอนตราย สตวทจะ เปนอนตรายกตวเลกมาก เชน พวกเหบ แตกมนอย สตวใหญหรอ สตวเลอยคลานทจะเปนอนตรายกมอยบาง แตถาเราระมดระวงก


จะปลอดภย อยางเชนเวลาเราเดนตอนกลางคนกเปดไฟฉาย เมอ เราอยในเตนทกปดใหมดชด อยาไปวตกกงวลวาจะมอนตรายใดๆ ไมวาจากสตวรายหรอจากคน

เวลำคำงแรมแบบนสงทนำกลวทสดไมใชอะไรเลย แตคอใจ ของเรำ ใจของเรำนแหละทนำกลวทสด เพรำะมนสำมำรถจะปรง แตงอะไรตำงๆ ไดรอยแปดพนเกำ สงทเปนธรรมชาตธรรมดา ใจ เรากอาจจะปรงแตงใหเปนความนากลว อยางคณะทมากางเตนท คางคนทนเมอวาน มคนหนงบอกวานอนไมคอยหลบ เพราะไดยน เสยงรองเรยกหาแมตลอดเวลา แม แม แม นมนเปนความปรง แตงของใจ คอสตวมนรอง แตเขาปรงไปวาเปนเสยงรองหาแม

ตอนทอาตมามาอยวดปาสคะโตใหมๆ เมอ ๓๐ กวาปกอน วนแรกทมาถงมพระเตอนวาเวลาไดยนเสยงรองกลางค�ากลางคน เหมอนกบเสยงผหญงรองโอยๆ อยาไปตกใจ มนคอเสยงอเหน ทจรงอาจจะไมใชเสยงรองโอดโอยดวยซ�า แตใจหรอหของเรามน ปรงแตงใหเปนเสยงรองของคน ใจของเราสามารถปรงแตงเสยง ธรรมชาต เสยงลม เสยงใบไมกรอบแกรบใหกลายเปนเสยงท นากลวได บางทแคเสยงหนเดนเหยยบใบไมแหง กอาจไดยนเปน เสยงฝเทาคนเดนอยรอบกฏกได ยงถาเรากลวกยงคดปรงแตง


ไปใหญวาเปนเสยงคนหรอเปนเสยงผกนแน แตถาเรามาพบความ จรงกคงจะอดข�าไมไดวา ออ เปนหนนเอง แตเปนเพราะใจของเรา ขาดสตหรอนกปรงไปในทางรายอยกอน จงปรงแตงไปวาก�าลงม สงนากลวเกดขนกบเรา

ฉะนนเมอใดกตามทเขามาคางแรมอยในปาอยางทเราจะ เรมตนกนในคนน กขอใหเราตระหนกวาในปาไมมอะไรนากลว เวลาเกดอะไรขนมา กอยาเพงสงจตออกนอก ใหกลบมาดใจของ เรา วาใจของเราก�าลงปรงแตงไปหรอเปลา ทจรงบางคนอาจจะ ไมไดปรงแตงไปมากมายอะไร แตจๆ มนมความกลวเกดขน เพราะ เราไมคนกบความมด หรอไมคนกบการอยคนเดยว การมความ กลวเกดขนกเปนแบบทดสอบใหเราไดกลบมาดใจวาเรารเทาทน อารมณและความกลวทเกดขนกบใจหรอเปลา คนเราสวนใหญทกข เพราะความคด เมอใดกตำมทเรำมควำมทกข โดยเฉพำะควำม ทกขใจเมออยในสถำนทแหงน กขอใหรวำมนเปนเพรำะควำมคด ของเรำ ควำมคดทปรงแตง ควำมคดทเตลดเปดเปงไป เมอเรำ รทนควำมคด มนกหยดปรงแตง แลวกลบมำเปนปกต

สงทอยำกจะแนะน�ำกคอ เมอกลบไปทเตนทหรอจดพกแรม ใหพยำยำมท�ำควำมคนเคยกบสถำนทนนเสมอนวำเปนบำนเรำ


ถาหากวาเราท�าความคนเคยกบสถานทแลว ความอนใจความมนใจ ในความปลอดภยกจะมมากขน แตถาเราไมท�าความคนเคยกบ สถานท ใจกจะปรงแตงจนเกดความหวาดระแวงไดงายๆ พยายาม มองใหเหนวาสถานททเราไปกางเตนทคางแรมมขอดอยางไรบาง


อยามองเหนแตขอเสย บางคนอาจจะรสกวาจดกางเตนทของฉน ไมดเลย สจดกางเตนทของคนอนไมได คดแบบนจะท�าใหเรารสก ไมพอใจกบจดกางเตนทของเรา ตรงนเองทจะท�าใหเราขาดความ มนใจ หรอขาดความรสกอบอนในสถานท เมอใดกตามทเรามความ มนใจ มความอนใจในสถานทแลว การปรงแตงไปตางๆ นานาก จะลดลง

อยางไรกตามอาจจะมความกลวเกดขนไดส�าหรบคนทไมคน กใหถอหลกวาเมอมความกลว สงทเราควรท�าไมใชการกดขมหรอ หนออกจากสถานทนน หลายคนพอกลวกจะหน ท�าใหความกลว นนตามหลอกหลอนเรา บางคนไมหนแตกลบไปกดขมแทนซงก เปนสงทไมควรท�าเชนกน สงทควรท�ำกคอเมอเรำกลวตรงไหนกให เรำอยตรงนน อนนพระพทธเจำสอนเอำไวจำกประสบกำรณชวงท พระองคยงเปนพระโพธสตวบ�ำเพญธรรมเพอกำรตรสร พระองค กเคยกลว กลวจนขนลกในยามค�าคนเมออยล�าพงคนเดยวในปา เวลาสตวปายองเขามา หรอกงไมแหงตกลงเพราะนกยงหรอถกลม พด พระองคกรสกกลว แตพระองคไดพบวาเมอกลวในอรยาบถใด กใหอยในอรยาบถนน หรอกลวตรงไหนกใหอยตรงนน แลวความ กลวกจะคอยบรรเทาลง มนบรรเทาลงเพราะอะไร เพราะเมอเรา คนเคยกบมน รจกมนด เรากจะพบวามนไมมอะไรทนากลว


ความกลวเกดขนเพราะความหลง ความไมร แตพอเราม ความรมความเขาใจหรอมความคนเคยกหายกลว มาร กร เปน นกวทยาศาสตรทมชอเสยงมาก พดไวนาสนใจวา “โลกนไมมอะไร ทนากลว มแตสงทตองท�าความเขาใจ” คอพอมความเขาใจหรอม ความรในสงนน ความกลวกจะหายไป

ฉะนนการทเราไดพบดวยตวเองวาสถานททเราอยนน แทจรง แลวปลอดภยไมมอะไรนากลว กท�าใหเราหายกลวไปเอง หรอเรา พบวาไมวาอยในอรยาบถใดมนไมมอะไรทนากลว ความกลวกจะ หายไปเอง ไมตองกดขม ไมตองหน อกวธหนงทชวยไดมำกคอ มสตเหนควำมกลว เมอมควำมกลวเกดขนกดมน อยำปลอยให มนครอบง�ำใจ รบรถงควำมกลวทเกดขน หรออาจจะกลบมา ดกายวา เวลากลว กายเปนอยางไร ลมหายใจเปนอยางไร เกรง ไหม หวใจเตนเรวไหม ดกายแลวกกลบมาดใจ จะชวยไดเยอะ ทเดยว การทใหพวกเรามาคางแรมในทแบบน กเพอใหเราไดมาฝก ดใจของเรา ฝกรบมอกบอารมณตางๆ เรยนรทจะเผชญหนา แทนท จะเปนฝายหนมนตะพดตะพอ

ทจรงควำมกลวเปนเพยงอปสรรคเลกนอยเทำนน ในระหวำง กำรปฏบตธรรมน เรำจะพบวำมปญหำอนตำมมำอกมำกมำย นน


คออารมณตางๆ ทรบกวนจตใจ เชน ความเบอ ความงวง พวกน เปนสงทตองเกดขน โดยเฉพาะเมอเรามาอยในสถานทแบบน มน ไมมอะไรทจะเราจตใจ ไมมสงใหมๆ ใหสมผส ไมมแสงส ไมมสง ลอเราเยายวน เจอแตสงซ�าๆ เดมๆ ความเบอกยอมเกดขนเปน ธรรมดา หรอไมกงวงไปเลย ทงหมดนลวนแลวแตเปนการบานเพอ ใหเราเรยนรทจะอยกบมน หรอจดการกบมนอยางถกตอง เราจะ ไดเรยนรอะไรหลายๆ อยางเกยวกบตวเองจากการทไดมาหลกเรน


ในสถานทแบบน อนนเปนควำมตงใจของอำตมำทอยำกใหพวกเรำ ซงเปนผทสนใจเรองสมำธภำวนำอยแลว แทนทจะไปภำวนำในกฏ อยำงทเคยท�ำ กลองมำอยในสถำนทแบบนดบำง

ส�าหรบคนทคนเคยกบทแหงนแลว กเชอวายงมอะไรใหมๆ ใหไดเรยนรเพอชวยใหเราเขาใจตวเองมากขน มทกษะในการ จดการกบอารมณตางๆ ไดดขน ส�าหรบคนใหมกไดเรยนรอารมณ พนฐาน โดยเฉพาะทพดไวแลวคอความกลว หรอความรสกไม มนคงปลอดภย ขอใหตระหนกวาถงทสดแลวมนเปนปญหาทใจ ของเราเอง ถาเราไมรทนใจของเรา เรากจะตกอยในอ�านาจของ อารมณตางๆ โดยเฉพาะความกลวและการปรงแตงตางๆ ใหกลบ มาตงสตใหด กลบมาดใจของเรา อยาสงจตออกนอก หรอหากวา มนยงปรงแตงไมจบไมสน กอาจเปนตวชวยใหจตกลบมาแนบแนน อยกบลมหายใจกได

หลวงพอชำ สภทโทเคยเลาไววา สมยทเปนพระหนมทาน เคยไปธดงคในปาคนเดยว คราวหนงไดปกกลดอยในปาทลกมาก ตกกลางคนขณะนงภาวนากไดกลนสาปเสอ มนอยใกลมาก ทาน ไมเคยเหนเสอหรอไดกลนสาปเสอมากอน แตพอไดกลน สญชาต- ญาณกบอกเลยวานคอเสอ ความกลวเกดขนทนท รสกกระสบ


กระสาย แตพอตงสตไดกกลบมาตามลมหายใจ ปรากฏวาจตมน ใหความรวมมอเปนอยางด จตแนบแนนอยกบลมหายใจ ไมหนไป ไหนเลย เพราะมนรวาถาจตสงออกนอกเมอไร กจะนกถงเสอแลว ความกลวกจะเลนงาน ความกลวบบบงคบใหจตไมสงออกนอก ปรากฏวาตอนนนสมาธของทานดมาก เพราะจตแนบแนนอยกบ ลมหายใจ มาเปดตาอกทกปรากฏวาใกลรงแลว ทานนงสมาธเปน เวลานานหลายชวโมง สมาธทานดมาก จตใหความรวมมอเปน อยางด เพราะมนไมกลาสงออกนอก ทไมกลาสงออกนอกเพราะ กลวเสอนนเอง

อนนเปนวธหนงในการรบมอกบความกลว หรอเปนการใช ความกลวใหเกดประโยชน คอใชเปนตวกระตนหรอผลกดนใหจต มสมาธ เพราะฉะนนถำเรำเปนนกภำวนำ เรำตองฉลำดในกำร ใชประโยชนจำกทกอำรมณทเกดขน ใชสต สมำธ รวมทงปญญำ ในกำรรบมอกบอำรมณทรบกวนจต ขอฝากเอาไวใหพวกเรา เอาไปพจารณาหรอไปทดลองปฏบต ในระหวางทเรามาอยทน เรามเวลาอยทนไมนาน กขอใหเราใชเวลาทมอยอยางเตมท สวน เรองอนๆ เรากคอยๆ เรยนรกนไป


อยากจะเชญชวนใหฝกปฏบตเจรญสตตามแนวหลวงพอเทยน หลวงพอเทยนทำนใชหลกสตปฏฐำน ๔ โดยอำศยกำรเคลอน ไหวของกำยเปนหลก ขณะทท�ำกลมตำดวย เพรำะทำนไม ตองกำรใหนกปฏบตตดสงบ หลำยคนหลบตำแลวกจะตดสงบ ไดงำย พอตดสงบการยกจตสวปสสนากจะเนนชา ทานอยากให ผปฏบตขามความสงบไป เพอเกดความรสกตว และเอาความ รสกตวไปใชในการเจรญวปสสนา การเจรญสตทหลวงพอเทยน แนะน�ากคอการใหมความรตวดวยอรยาบถ ๒ แบบ คอ การยกมอ สรางจงหวะ และการเดนจงกรม

อรยำบถแรกคอกำรยกมอสรำงจงหวะ ใหนงในทาขดสมาธ หรอพบเพยบ หรอจะนงเกาอกได เปดตา ทอดสายตาไปขางหนา พอประมาณ สกหนงเมตร มอวางคว�าไวบนเขา เรมตนดวยการ พลกสนมอตงขนบนเขาขวา และยกขน เอามอมาวางไวททอง พลกมอซายตงขนบนเขา ยกขนมาประกบกบมอขวา เลอนมอขวา มาทหนาอก ผายออก วางลงบนเขา แลวคว�ามอลง เลอนมอซาย มาทหนาอก ผายออก วางลงบนเขา แลวคว�ามอลง

ระหวางทท�าเราไมตองพากยในใจวายกมอ วางมอ เราเพยง แครสกตว รสกเวลามอเคลอนไหว รสกเบาๆ ไมถงกบเพง แคร


รเบาๆ ถำเรำเพงมนกไมใชควำมรสกตว มนจะเปนกำรรเฉพำะจด ถาเรารสกตว เวลาเรายกมอกจะรวามอยก อนนเรยกวารกาย แตเราจะรกายไดไมตอเนอง เพราะสกพกใจกจะเผลอคด พอคด ใจมนกลอย พอใจลอยกไมรวาก�าลงยกมอ มอยกอยแตใจไมรวา ยก อยางนเรยกวาไมรกาย ลมสต หรอวาจตไมไดอยกบปจจบน จตไปอยกบความคด เรองทเราคดฟงซานจนท�าใหไมรกาย หรอ ไมรตว มกหนไมพนเรองในอดตและอนาคต เมอใดกตำมทเรำฟงซำน เรำไมไดอยกบปจจบนแลว วธกำรของหลวงพอเทยนกคอ เมอใจเผลอคดไปกใหรทนควำมคดนน รแลวไมตองท�ำอะไรกบ ควำมคด ใหกลบมำรสกวำมอเคลอนไหว ตอนทคดใจมนไมรสก แลวนะวามอก�าลงเคลอนไหว มนไมรสกตว แตพอเรามสตกลบมา อยกบปจจบนกจะรบรวาก�าลงยกมอ หลวงพอเทยนใชค�ำวำ ให รสกๆ เวลำยกมอ

กำรเจรญสตมหลกงำยๆ วำตวอยไหนใจอยนน ตวอยตรงน ใจกอยตรงน ไมใชใจไปทบาน ใจไปนกถงลก ใจไปนกถงงาน อนนน เรยกวาใจไมอยกบเนอกบตว การเจรญสตมหลกขอแรกคอตวอยไหน ใจอยนน ขอทสองกคอรกำยเคลอนไหว เหนใจคดนก อนนเพมขน มาหนอย รกายเคลอนไหวกคอ เมอยกมอกรสกวามอก�าลงยกขน เมอเดนกรสกวาก�าลงเดนอย พอใจมนเผลอคดนกกเหนความคดนก


เหนแลวมนกจะวาง แลวใจกจะกลบมารกายทก�าลงเคลอนไหว เวลาเรายกมอกรสกวามอก�าลงยก รสกเบำๆ อยำไปเพง เพราะ ถาเราเพงมนกไมใชความรตวทวพรอมหรอความรสกตว มนกลาย เปนการจดจอเฉพาะจด ใครทท�าแลวพบวาความรสกมนชดเปน เสนตอเนอง อนนแสดงวาเพงแลว หลวงพอค�าเขยนทานเปรยบ เทยบวาถาความรสกมนเปนเสนตอเนองเหมอนกบเหลกเสนนไมใช ความรสกตวแลว ควำมรสกตวจะเปนขณะๆ เหมอนหวงทเรยง รอยกนเปนโซ เหลกเสนกบโซนนตางกนมาก ท�าไมถงไมควรเพง เพราะถาเพงแลวมนจะไมเปนความรสกตวทวพรอม ท�าไปนานๆ กจะเครยด ท�าไปนานๆ กจะปวดหว จะแนนหนาอก เพราะวามน เปนการบงคบจต จตกจะตอส ดนรน ยงไปบงคบจตเรากยงเหนอย

อรยำบถทสองคอกำรเดนจงกรม ขณะทเดนใหเกบแขนไว กบตว จะอยขางหนาหรอวาไขวหลงกได เดนประมาณ ๓ เมตร ทอดตาไปขางหนาประมาณ ๑ เมตร เมอเดนสดทางแลวกกลบตว ทแรกใหกลบตวไปทางดานขวากอน เมอเดนไปสดทางกกลบตว ดานซาย หรอจะกลบตวทางซายกอนแลวคอยกลบทางขวากได แตอยาเดนกลบตวทางเดยวกนตลอด เพราะจะท�าใหมนหวไดงาย ระหวางทเดนกรสกตวกบการเดน ใจไมไปจดจอหรอเพงอยทเทา บางคนไมอยากใหจตฟงซานกจะไปเพงทเทา นคอปญหาของนก


ปฏบต พอเรมปฏบตกเรมบงคบจต พอบงคบจตกมปญหาขนมาเลย เพราะจตมนตอตาน ในการปฏบตเราจะไมบงคบจตใหหยดคด หรอหามคด มนจะคดกได แตถาคดกรวาคด ถาไมคดกรวาไมคด สงบกรวาสงบ ไมสงบกรวาไมสงบ หลวงพอค�ำเขยน สวณโณ ทำนใชค�ำวำ “คดดกชำง คดไมดกชำง” แครเฉยๆ อยำไปบงคบ ควำมคด

ทงสองอรยาบถนถอเปนอรยาบถหลก สวนอรยาบถรอง เชน เวลาเรานงพก กใหคลงนวหรอกระดกนวไปดวย อยาอยนงๆ พยำยำมสรำงอรยำบถเพอเปนกำรฝกสตใหท�ำงำน จะเรยกวาเพอ ใหมทส�าหรบจตมาเกาะกได เพราะถาจตไมมทเกาะ ไมมทพงมน กจะฟงไปนนไปน วธนเอาไปใชกบอรยาบถอยางอนกได เชน กน ขาว อาบน�า ถฟน ลางหนา มสตอยกบการท�ากจเหลานน เวลา ถฟนหากใจลอย รตวเมอไรกใหกลบมาอยกบการถฟน ลางหนาก รสกตว รสกเวลามอสมผสกบใบหนา แตไมตองถงกบเพง เวลาเรา เดนกลบไปทเตนท เรากรสกตวไปดวย ท�าอะไรกใหมสต ใหรสก ตว หลวงพอเทยน จตตสโภทานสอนวาแมกระทงกะพรบตาหรอ กลนน�าลายกใหร รโดยทไมไดไปเพงมน หรอดกดมน มนเกดขน แลวคอยไปร นอกจากทวามาแลว จะรลมหายใจกได เวลานงเลน วางๆ กรลมหายใจเขาออก มนจะท�าใหเกดความตอเนองของสต


ผปฏบต ระหวางการเดนจงกรม ถาไมไดรทเทา แตรทอาการเคลอนไหว รสวนอนของรางกายกไดใชไหมพระไพศำล ใช ทจรงใหรทงตว ความรสกตวทวพรอมคอ รทงตว แตสวนทเดนกวาสวนอนคอสวนทเคลอนไหว เชนเทาทก�าลงเดน หรอมอทก�าลงยก คนสวนใหญตอนทไมปฏบตใจกลอย แตพอเรม มาปฏบต กจะเหวยงมาอกดาน คอบงคบจต แตการปฏบตของ หลวงพอเทยน ไมใชเปนการปลอยใจและกไมใชการบงคบจต ไมใช ทงการเผลอและการเพง แตเปนการวางจตไวกลางๆ คอรทกอาการ ของกายและใจ ไมบงคบจต แตรวาจตก�าลงท�าอะไร หรอใชค�าวา รกำยเคลอนไหว เหนใจคดนก

ผปฏบต รการเคลอนไหวเทาอยางเดยวหรอทงขาพระไพศำล ทงตวเลย แตตรงขาหรอเทาจะชดกวา เพราะเทา สมผสพน ขากเคลอนไหว ผทปฏบตใหมอาจจะสงสยวาจะวางใจ อยางไรด เปรยบไปกเหมอนกบเวลาเราหดขจกรยานใหมๆ เราท�า อยางไรกลม เพราะเราไมร วาจะทรงตวอยางไรใหพอด แตข ไปนานๆ กจะรวาทรงตวอยางไรจงจะสมดล ไมลมซายลมขวา ในท�านองเดยวกน ผทเจรญสตแบบหลวงพอเทยน ใหมๆ กไมรวา จะทรงใจอยางไรใหพอดๆ คอถาไมฟงซานกเพงเลย มนจะเหวยง ไปทางใดทางหนง แตพอท�าไปนานๆ กจะเรมรวาทรงใจอยางไร


จงจะพอด คอรสกตว ไมเผลอและไมเพง ไมปลอยใจลอยแตขณะ เดยวกนกไมบงคบจต ท�าไปเรอยๆ กจะสามารถวางใจไดถก

ผปฏบต แลวจะชวยใหเกดความสงบไดอยางไร ตางกบคนทนงสมาธแลวสงบอยางไรพระไพศำล ความสงบมสองอยาง อยางแรกสงบเพราะร การ เจรญสตตามแนวของหลวงพอเทยนคอการร กายเคลอนไหว รใจคดนก พอรวาเผลอคดกจะออกจากความคด จตกลบมาอยท กาย กลบมาอยทการสรางจงหวะ หรอกลบมาอยทการเดน ถาม สตรทนควำมคดบอยๆ ควำมคดฟงซำนจะนอยลง จตกจะม ความสงบเพราะวาไมมความฟงซานรบกวน แบบนเรยกวำเปน ควำมสงบเพรำะร

ควำมสงบอกแบบคอ สงบเพรำะไมร สงบเพรำะตดกำรรบร สงภำยนอก เชนปดตา จะไดไมเหนภาพตางๆ หรอวาอยในหอง ทเงยบ อยในหองแอร เพอไมใหมเสยงรบกวน พยายามไมใหม การรบรใดๆ เพราะถามการรบร ไมวาทางตา ห จมก จะท�าใหใจ กระเพอม อนนสงบเพราะไมร หรอสงบเพราะตดการรบร ถาเรา ตามลมหายใจและจตเราแนบแนนอยกบลมหายใจ มนกเปนความ พยายามทจะไมไปรบรอะไร แตกำรเจรญสตตำมแนวทำงของ


หลวงพอเทยน ตำกเปด หกไดยน ควำมสงบทเกดขนจะไมถงขน ฌำน ไมเหมอนกบกำรนงหลบตำตำมลมหำยใจ ซงสำมำรถสงบ ไปถงขนฌำนได ตงแตฌำน ๑ ถงฌำน ๘ กได แตหลวงพอ เทยนตองกำรใหขำมควำมสงบแบบนไป โดยเนนใหมสตทรวดเรว ฉบไว เพอใชท�ำวปสสนำอนจะกอใหเกดปญญำ

ผปฏบต อยางนกเปนวปสสนาญาณพระไพศำล ปญญาทเกดขนจากวปสสนาเรยกวาวปสสนาญาณ การเจรญสตแบบหลวงพอเทยนจะน�าไปสภาวะทรแจงดวยปญญา ลวนๆ โดยไมไดสรางพลงจตตามแนวสมถะ การปฏบตสายวดปา มกจะมงสรางพลงจตแบบสมถะและสรางพลงปญญาควบคกน หาก หลดพนกเรยกวาอภโตภำควมตต หมายถงผหลดพนทงสองสวน คอมทงพลงจตและปญญาควบคกน นอกจากมปญญาเหนแจงใน ไตรลกษณแลว ยงไดสมาบต ๘ อกทงมอภญญา มความสามารถ พเศษทางจต แตกำรปฏบตแบบหลวงพอเทยนจะเนนปญญำ วมตตอยำงเดยว สวนเรองคณวเศษทำงจตนนไมเอำ เพรำะ ไมชวยในกำรหลดพนจำกทกข

ผปฏบต แนวหลวงพอเทยนกบแนวทหลวงพอปราโมทยสอน ม สวนคลายกนไหม


พระไพศำล คลายกน คอถงทสดกกลบมำดเรองจต หลวงพอ เทยนสดทายทานกมาดจตเพอเหนความจรงของรปนาม แตหลวงพอ เทยนไดคดรปแบบส�าหรบการสรางสตเพอรกายรใจ เรมตนจำก กำรรกำยกอน ปฏบตแบบมรปแบบ อำจำรยปรำโมทยทำนไมได เนนเรองกำรรกำย ใหมำดจตเลย แตกใหรกำยเปนพนฐำนเอำไว ดวย เวลำจตไมไดคดอะไรกใหดกำยไปเหมอนของหลวงพอเทยน

ผปฏบต การรตว มแนวหนงใหก�าหนดวารหนอ คดหนอ แตใน แนวของหลวงพอเทยนไมมการก�าหนดพระไพศำล ไมมบรกรรมใดๆ ทงสน

ผปฏบต ผมเจอกบตวเองเมอคนคอสภาวะทวามนร มนรกคอวา คดครงหนง สอง สาม ส รไปเรอยๆ แตกเหมอนกบมนไหลไป จนบางทรสกไมแนใจวามนรหรอมนหลงกนแน มนคดขนมา มน รแลวกดบ รแลวกดบ แต ณ เวลานน คอเขาใจวาถาร สตควรจะ ตงมนพอสมควร แตสภาวะทเกดขนมนคดและมนรวาคดแลวมน กดบ มนคดแลวมนกดบ และมนกคดขนตลอดไมแนใจวาร ตว หรอเปลาพระไพศำล จรงๆ ถาเปนสต ความรตว ความระลกได เมอรแลว กจะวางไปเอง เวนแตวาเรองทคดหรออารมณทเกดขนรนแรงมาก


ถำสตเรำยงออน มนกเหมอนกบรถทพงแรง แลวเรำแตะเบรค ครงแรก รถกยงไมหยด ตองแตะเบรคหลำยๆ ครงกวำมนจะ หยด ทคณเลามานนเกดขนไดเพราะความคดมนแรงและสตยงออน รแลวกยงคดตอ ตองรถๆ หลายๆ ครงมนถงจะหยด

ผปฏบต ตองเหยยบเบรคหลายครงพระไพศำล ใช เหมอนกบกองไฟทก�าลงลกโพลง เราสาดน�า นอยๆ เขาไป มนกราลงเพยงชวคร ไมนานกลกอก เมอเราสาดน�า เขาไปอก ไฟกซาลง แตมนกจะลกขนมาใหม เพราะน�านอย เราก ตองสาดน�าอก ตองสาดตดตอหลายครงกวาไฟจะดบ นนคอสภาวะ ของความคดหรออารมณทแรง และสตเรายงออนอย

ผปฏบต แตไมใชสภาวะทหลงอะไรใชไหมครบพระไพศำล ไมใช แตจะเรยกวาหลงกได เพราะการทจตฟงซาน แบบนน กคอความหลง รแลวกหลงใหม คอเมอไหรกตามทฟง ซาน นนกคอหลงแลว พอเรามสตความหลงกหาย ความฟงซาน หรอการปรงแตงกหยด แลวกหลงใหม เพราะวาสตมนเปนขณะๆ อยางทพดไวเมอสกคร


มตนเปนเกาะมตน

เปนทพง

อำกำศหนำวแบบน เรำควรจะวำงใจใหถก ถำเรำวำงใจไมถก ไมเพยงแคหนาวกาย แตยงจะหนาวใจดวย ไมเพยงแคทกขกาย แตยงจะทกขใจดวย ควำมทกขใจเกดจำกกำรทจตมนงอแง ตโพย ตพำย โวยวำย หรอตอตำนผลกไสไมยอมรบสงทเกดขน เรา สงเกตใจของเราหรอเปลาวาใจเปนอยางไร เมอตองเจอกบอากาศ หนาวเฉยบแบบน มนจะมความรสกปฏเสธผลกไส เปนอาการของ


โทสะ ทำทของใจแบบนเองทซ�ำเตมเพมควำมทกขใหกบเรำ คอ ไมใชแคทกขกายอยางเดยว แตทกขใจดวย ใหเรารเทาทนอาการ ของใจทไมปกต

ทจรงเราสามารถใชประโยชนจากความหนาวทเกดขนได หากใชไมเปน มนกเลนงานเรา แตถาเราใชเปนกท�าใหจตใจของ เราพฒนาขน อยางนอยๆ กท�าใหมความอดทน ท�าใหมความ เขมแขงในจตใจ ความอดทนน ถาเราอดทนแบบกดฟน มนกยง ทกขอย แตถาเราวางใจใหเปน ลองใชความหนาวเปนเครองฝก สตของเรา ทจรงสตกเรมตนจากการทเราเหนใจทงอแง โอดโอย เหนใจทตอตานผลกไส เพยงแคเราเหนมนกเปนการฝกสตแลว ก คอมาดจต กอนจะดจตกดกาย กายรสกอยางไรกบความหนาว บางทตวเกรง มอเกรง เทาเกรง เกรงไปทงตว ตวหอ เกรงโดย ไมรตว เกรงไปนานๆ จนเมอยลา ดกายแลวกมาดใจ

ใจของเรากอนทจะบนตโพยตพาย สงเกตเหนไหมวามน จดจออย ทไหน บางทมนจดจออย ตรงทหนาว สวนทไมมผา ปกคลม ถาเราลองเลอนจตของเรามาอยสวนทอบอน ทมผาหม ผาคลมไว ความรสกกเปลยนแปลงไป พอใจไปอยทนว ทมอ ท หนากหนาวเกดทกขเวทนา และเมอตดอยกบทกขเวทนานน กปรง


แตงเปนอารมณ เปนความไมชอบ เปนอาการโทสะเลกๆ ลองวาง ใจมาอยททอบอนกจะรสกวาทกขเวทนารบกวนนอยลง ลองฝกด ใจของเรำมนกแปลก ททสบำยมนมกจะไมสนใจ มนจะไปสนใจ สวนทไมสบำย ทงทมนอำจจะเปนแคสวนนอย สวนทอบอนกบ สวนทสบายมมากกวา มนเปนสวนใหญของรางกาย แตวาใจกลบ ไปสนใจแตสวนเลกสวนนอยทเปนทกข

อนนเปนนสยของใจเรำกวำได คอชอบเพงเลงในแงลบ ไป จดจอสงทเปนทกขมำกกวำสงทเปนสข เวลายอนระลกถงเหต การณในอดต ผคนมกจะจ�าความทกขไดมากกวาความสข ใคร ทท�าใหเราเจบช�าน�าใจ เราจะจ�าเขาไดดกวาคนทท�าความสขให แกเรา คนทโกงเงนเราไปเราจะจ�าเขาไดแมน แตคนทเออเฟอ เกอกลใหเงนชวยเหลอเรา เราอาจจะจ�าไดไมแมน นเปนอาการ ของจตทชอบเพงเลงในแงลบ รวมไปถงวาเวลาสญเสยอะไร ใจกจะ จดจองจดจออยกบสงทเสยไป มากกวาจะใสใจกบสงทมอย สงทม มากมายเทาไรมนไมรบร ไปรบรอยแตสงทเสยไป สงทหายไป สง ทถกโกง อนนเปนนสยของจตทถกสะสมมา เรำกตองรทนอำกำร ของจตอยำงนและสรำงนสยใหม หรอสรำงทำงเดนใหมใหแกจต จำกจตทชอบเพงเลงในแงลบ ในสงทเปนทกข ในแงรำย กฝกให จตนเดนไปในทำงทเปนบวก


จำกจตทชอบผลกไสตอตำนสงทเกดขนแลวเปลยนแปลง อะไรไมได เรำกสรำงนสยใหมใหกบจต คอเปนจตทยอมรบสงท เกดขนแลว สำมำรถทจะอยกบมนได ในเมอมนเกดขนแลว เรา กตองเรยนรทจะอยกบมนอยางเปนปกต หรออยอยางผาสกใหได หรอเปลยนจากนสยจตทชอบผลกไส ชอบโกรธ มโทสะ มาเปน จตทมเมตตา มกรณา จากจตทชอบมองอะไรในแงลบ กเปลยน มามองในแงบวก ทเคยจดจองสงทหายไป สงทเสยไป กมาจดจอ กบสงทมอย อนนตองอาศยสตทรทนพนเพหรอทางเดนของจต เราสามารถสรางทางเดนของจตใหมได คอการสรางนสยใหม ใหกบจต เมอเรำฝกจตใหวำงใจไปในทำงบวก ในทำงทเปนกศล ซ�ำแลวซ�ำเลำ กเหมอนกำรขดรองน�ำ ท�ำรองน�ำใหมใหลกขน เรอยๆ สดทำยน�ำกเปลยนเสนทำงจำกทำงเกำมำสทำงใหม

เราสามารถฝกจตไดดวยการอยทามกลางความหนาวแบบน ไดฝกสต ไดดกายดใจ อนนเปนสวนหนงของประสบการณทเราจะ ไดพบจากการมาคางแรมในปา การมาอยในสภาพแบบนมนท�าให เราไมอาจพงพาวตถสงของนอกตวตางๆ ไดมาก ไมเหมอนเวลา เราอยบาน เรามวตถสงของมากมายเปนเครองคมภยใหเรารสก ปลอดภย อนใจวาไมมอนตรายมารบกวน ท�าใหความกลว หรอ ความรสกทเปนอกศลตางๆ ไมเกดขนกบจตใจ แตพอเรามาอยใน


สถานทแบบน จะเจอปญหาตาง ๆ มากมาย เรมตงแตความหนาว ถาอยบานกอนกวาน แตทนมเพยงแคเสอผา หรอเตนทบางๆ ท ปกปองเราจากความหนาว แลวกยงมสงอนอกมากมายทจะท�าให เรารสกไมมนคงปลอดภย คอท�าใหเราเกดความทกข

ทผานมาเราอาศยวตถเปนเครองอ�านวยความสะดวก หรอ อ�านวยความสขใหแกเรา เปนสงทจะชวยท�าใหเกดความรสกมนคง ปลอดภย การอยในสถานการณแบบนนท�าใหเราไมคอยไดเรยนร ในการพงพาจตใจของตนเองเทาไร เราพงพาวตถสงของ เรมตงแต บาน ก�าแพง และสงตางๆ อกมากมาย แตมำอยตรงนเรำตอง เรยนรทจะพงพำตนเองไมวำจะเกดอะไรขนตองอำศยใจอยำง เดยว ไมมอยำงอนทดไปกวำนอกแลว


เราอยกลางปา อาจเจอสงสาราสตวตางๆ ไดมากกวาเวลา อยบาน ท�าใหเกดความกลว เราจะใชใจรบมอกบความกลวอยางไร ตอนอยทบานความกลวอาจจะไมเลนงานจตใจของเราเลยเพราะม วตถ มก�าแพง มบาน แถมยงมผคนอยใกลตว เวลานอนบางคนก อาจจะไมเคยนอนคนเดยว หรอไมเคยนอนแบบหางไกลผคนมาก เทาน ทนเราไมสามารถจะพงพาผคนหรอสงตางๆ ไดเตมท สถาน การณอยางนเองทเราจะไดหนมาพงตนเองหรอพงพาจตใจของ ตน เมอตวเราเขามาอยใกลกบธรรมชาต สงสาราสตวกสามารถ จะเขามาสมผสตวเราไดงายขน เมอเกดความกลว เราจะรบมอ กบความกลวอยางไร จะหนกหนไมไดกตองใชใจรบมอจดการกบ ความกลว เอาสตเขามาดใจ มาดความกลวทเกดขน หรอเรยนร ทจะอยกบความกลวจนกระทงเหนวาจรงๆ แลวไมมอะไรนากลว อยกบความกลวจนกระทงความกลวไมสามารถเลนงานจตใจเราได คอเหนมนแตไมเปนมน

กำรเหนกบกำรเปนนนแตกตำงกน การเหนความหนาว กบ การเปนผหนาว กตางกน เวลามความทกข ลองใชสตเหนความ ทกข แตไมเปนผทกขเสยเอง หรอเวลามความกลวเรากเหนความ กลว แตไมเปนผกลว เหนมนเกดขน ตงอย และดบไป เราใชสต ในการฝกใจใหเหนไมเขาไปเปน สถานการณแบบน สภาพแบบน


ไมเพยงแตจะท�าใหเรารจกพงตนเองเพอรบมอกบความกลวเทานน แตยงท�าใหเรารจกพงใจในการเขาถงความสขไดดวย

ตอนทเราอยบานอยในกรง เราอาศยวตถสงของตางๆ เปน เครองอ�านวยความสขใหแกเรา จนบางทกตกเปนทาสของมน จะ มความสขกตอเมอมวตถสงของมาปรนเปรอ ถาขาดสงเหลานน กไมมความสข เรากลายเปนผพงพาสงภายนอกเพอจะมความสข แตมาอยอยางนเราไมสามารถอาศยวตถสงของตางๆ ได เพราะ มนมนอย ควำมสขจะไดมำจำกไหน กมำจำกจตใจของเรำ ใจท มสต ใจทมสมำธ ใจทเปนหนงเดยวกบธรรมชำต กสำมำรถให ควำมสขกบเรำได


มนษยเราตองการความสขเปนเครองหลอเลยง เหมอนกบ ตนไมทตองการน�า แตเราจะเอาความสขจากไหนมาหลอเลยงจตใจ เพอพากเพยรท�าสงยากใหส�าเรจ หรอกาวขามอปสรรคได คน สวนใหญอาศยวตถเปนเครองอ�านวยความสข จนกลายเปนคนท ตดวตถ ถาไมมวตถกไมรวาจะมความสขไดอยางไร แตทจรงแลว ควำมสขอยทใจเรำ ตนธำรแหงควำมสขอยทใจ แตเรำไมรจก เพรำะเรำไมคอยไดสนใจศกษำหรอเขำถงจตใจของเรำจนพบ ควำมสข แตมาอยในสถานทแบบนซงแทบไมมอะไรเลย เราตอง ฝกใจเพอเขาถงความสขอกชนดหนง ไมอยางนนจตใจกจะเหยว แหง การมาอยในสงแวดลอมแบบน ชวยใหเรารจกพงพาจตใจ ของเรา ท�าใหเราไดเหนศกยภาพของจตใจของเรา วามนสามารถ จะใหทงความมนคง ความอบอนและความสขแกเราได ไมมอะไร อนทจะเปนทพงไดดเท าน อยางทพระพทธเจาเคยตรสกบ พระอานนทวา “จงมตนเปนเกาะ มตนเปนทพง”

มตนเปนเกาะ มตนเปนทพง หมายถงการมธรรมเปนเกาะ มธรรมเปนทพง ไดแก สต สมาธ ปญญา และอนๆ อกมาก อนน จะท�าใหเราอยไดอยางเปนปกตทามกลางโลกทผนผวนไมแนนอน ทพระพทธเจาตรสประโยคนกบพระอานนท กเพราะพระอานนทม ความเศราเสยใจเมอรวาพระสารบตรไดดบขนธและปรนพพานไป


แลว เสยใจเพราะทานใกลชดกบพระสารบตร และพระสารบตร กเปนคนส�าคญ พระพทธเจาถามพระอานนทวา “สารบตรไปแลว เอาศลขนธ สมาธขนธ ปญญาขนธ วมตตขนธ หรอวมตตญาณ- ทสสนขนธ ไปดวยหรอ” พระอานนทกตอบวา “หามได ทาน พระสารบตรไมไดพาขนธเหลานนไปดวย”

หลงจากนนพระองคกชใหพระอานนทเหนวาความพลดพราก จากของรกของชอบใจทงหลายเปนสงทตองเกดขน ไมมใครหนพน การตงจตปรารถนาวาขอใหสงนนๆ อยาไดมอนเปนไปเลยนน ยอม มอาจส�าเรจได แลวพระองคกตรสวา “จงมตนเปนเกาะ มตนเปน ทพง อยามสงอนเปนทพง” จากนนกขยายความวา ให “มธรรม เปนเกาะ มธรรมปนทพง” ทงนดวยการพจารณาตามหลกสตปฏ- ฐาน ๔ นนคอใหสตเปนเครองรกษำใจ จนสำมำรถมตนเปน ทพงได

ถาเรายงอยทามกลางความสะดวกสบาย อยทามกลางวตถ สงของ อยทามกลางผคนมากมายทสามารถใหความสขสบายกบ เราได เรากจะไมตระหนกถงความส�าคญของการพงตนเอง หรอ เรยนรทจะพงตนเอง เราไมไดตระหนกวาจรงๆ แลวการพงตนเอง การมตนเปนเกาะ มตนเปนทพง หรอการมธรรมเปนเกาะ มธรรม


เปนทพง ส�าคญทสด หลายคนอยกบวตถ อยกบทรพยสมบต และ อยกบผคนจนไมสามารถหลกหนจากสงนนได เวลาทตองอยคนเดยว กอยไมได รสกวาการอยคนเดยวเปนเรองเลวรายเหลอเกน ทงท มตรทดทสดกคอตวเราเอง

คนทกวนนแมปากบอกวารกตวเองๆ แตไมไดรกตวเองอยาง แทจรง เพราะเวลาอยกบตวเองกทนไมได ทนอยกบตวเองไมได จะ ตองดนรนออกไปเจอผคน ออกไปเสพ ออกไปแสวงหาความสข จากวตถ หาความมนใจ ความปลอดภยจากทรพยสมบตตางๆ การกลบมาอยกบตวเองถอเปนเรองเลวรายมาก พออยกบตวเอง กรสกทกขทรมาน อยางนกนาเสยดายเพราะเขาขาดโอกาสทจะ ไดเรยนรการเปนมตรกบตวเอง หรอคนพบวาตนเองเปนมตรท ประเสรฐทสด แตมาอยทนเราจะไดเรยนรการเปนมตรกบตวเอง เรยนรทจะรกตวเองอยางแทจรง สามารถทจะมความสขไดเมออย คนเดยว ใหมๆ กอาจจะรสกวามนเปนเรองล�าบาก ถงกบทรมาน ทเดยวทจะตองมาอยกบตวเอง จตใจกร�ารองทจะออกไปหาผหาคน ออกไปพดคยสนทนา ออกไปหาความสข ความอบอน ความมนคง ปลอดภยจากวตถ ทงทสงเหลานนมนเปนของชวคราว เปนสงท หาความแนนอนอะไรไมไดเลย


แมกระทงคนทเราคดวาจะเปนทพงใหกบเราได กไมสามารถ จะเปนไดอยางแทจรง อยางเชนพระสารบตรซงเปนอครเสนาบด แหงกองทพธรรม พระอานนทมศรทธาในทานมาก สดทายกพบวา พงพาไมได เพราะพระสารบตรทานปรนพพานไปเสยแลว พอเจอ แบบนเขากเสยใจ แตเมอใดกตามทเราเรยนรทจะมตนเปนทพง แม ครบาอาจารยจะละโลกนไป หรอผนแปรไป ใจเรากไมทกข ครบา อาจารยจะสกหาลาเพศไปจตใจเรากไมหวนไหว ไมมอาการอยาง ทเราเหนเมอปทแลว ผคนเสยใจเมอครบาอาจารยของตนสกหา ลาเพศไป พอเสยใจผดหวงแลวกเลยโกรธ กลาวโทษครบาอาจารย อนนเปนเพราะมวพงพาคนอน มวพงพาสงภายนอกมากเกนไป จน กระทงมองไมเหนความจรงหรอธรรมดาของสรรพสง วาไมมอะไร ทยงยน เปนทพงพาของเราไดอยางแทจรงหรอตลอดไป มแต จตใจ หรอมแตธรรมะ มแตตวเรำทจะเปนทพงได

มาอยทน มาอยอยางน เราจะไมคอยไดมโอกาสรบรเรอง โลกภายนอก สญญาณโทรศพทกไมม เปนโอกาสทจะไดมาอยกบ ตวเองอยางแทจรง ภารกจการงานตางๆ กไมม บางคนมการงาน ทรดตว บางคนมภาระเลยงดลก เลยงดพอแม แตพอมาถงตรงน ภาระตางๆ กท�าไมไดแลว ดงนนขอใหเราวางภาระตางๆ ลง ไม ตองหวงกงวล ตอนนกจอยางเดยวทตองท�าคอการอยกบตวเอง


การเจรญภาวนา แมกระทงอาหารเรากไมตองหงหา ไมตองท�าเอง เปนการสละพนธะตางๆ เหตการณบานเมองหรอเหตการณโลกจะ เปนอยางไร ตอนนเรากไมจ�าเปนตองรบร หรอไมสามารถรบรได

บางคนตอนอยกรงเทพฯ กมความรสกเปนหวงบานเมอง รสกวาตองท�าอะไรตออะไรมากมาย บางทถงกบรสกวาบานเมอง ขาดเราไมได แตทจรงแลวถงแมไมมเราอยสกคนโลกกยงหมน ตอไป ครอบครวทเรารกกยงสามารถจะอยได ผคนทเรารกเราหวงใยกยงสามารถอยได เพราะฉะนนอยาไปหวง แตบอยครง การไมมภาระการงานตางๆ กลายเปนการสรางความทกขใหแก ผคน ไมใชเพราะเขาเปนหวงผคน หรอเปนหวงงานการ แตเปน เพราะเขาใชงานการเปนเครองหนตวเอง ไมวำงำนนนจะยงใหญ แคไหน บำงครงกท�ำเพอหนตวเอง ครนตองกลบมำอยกบตวเอง กจะทรนทรำย มหลายคนทเปนพอคาแมคาท�างานทงชวต แตพอ เวลาชราถงเวลาพกกพกไมได อยากจะท�างาน มานกดอาจจะไมใช เพราะความรกงานหรอเพราะความหวงครอบครว แตเปนเพราะ ไมสามารถจะอยกบตวเองได ยงถาเกดเจบปวยขนมาเพราะความ ชรากจะกระสบกระสาย ถาไมไดออกไปท�างานจะรสกทรมานมาก อนนนาสงสารมากทเดยว


คนทเสพตดงานหรออาศยงานเปนการหนตวเอง พอตองอย กบตวเองจรงๆ กอยไมได เกดอาการกระสบกระสายทรนทราย อนนเพราะเขาไมไดฝกเรยนรทจะอยกบตวเอง จนกระทงไมสามารถ เปนอสระจากงานการตางๆ ได ไมสามารถเปนอสระจากพนธะ ตางๆ ได พวกเรากคงจะมอาการแบบนเหมอนกนเพราะเปนความ คนเคยหรอเปนนสยไปแลว แตถาเราไมเรยนรทจะอยกบตวเอง ตอไปเรากจะเปนคนทขาดผคน ขาดงานการไมไดเลย ถาไมได ท�างาน ไมไดเจอผคนเมอไร กแทบจะลงแดง เพราะฉะนนเมอเรา มาถงตรงนแลว กใหเราวางพนธะตางๆ วางเรองราว เหตการณ บานเมอง ภารกจตางๆ ลงไป ใหถอวำโลกนสำมำรถจะอยไดโดย ไมมเรำ แตสวนใหญแลวคนเรำมองไมเหนควำมจรงอนนเพรำะ มควำมส�ำคญมนหมำยในตวเองมำก เหนควำมส�ำคญของตวเอง มำกเกนไป

ไมวาเราจะเคยมภารกจการงานส�าคญถงขนเปนเรองความ เปนความตายตอนนกเปนโอกาสดทจะวางมนลง ไมมงำนอะไร ส�ำคญเทำกบกำรภำวนำทเรำก�ำลงท�ำอยขณะน ไมมอะไรทส�ำคญ เทำกบกำรทเรำอยกบปจจบน อยกบกำยและใจอยำงแทจรง เพราะสงทเราก�าลงท�านเปนการเจรญรอยตามพระพทธองค เวลา ทเรานงภาวนาอยอยางน เราก�าลงอยในอรยาบถเดยวกนกบท


พระพทธองคไดทรงบ�าเพญกอนทจะตรสร อยในอรยาบถเดยวกน กบพระอรหนตสาวกมากมาย ทไดบ�าเพญกอนทจะไดรแจง และ สงทเกดขนตามมานน มคณคามหาศาล สามารถปลดเปลองจตใจ ของผคนใหเปนอสระได ถาเราไดพบไดสมผสกบสภาวะเชนนน แมประพมพประพายกจะท�าใหเรามพลงมากมายในการชวยเหลอ เกอกลผอนใหไดพนจากความทกข ใหเขาถงความสขทแทจรง

การภาวนาจงเปนงานทส�าคญทเราตองใสใจ อยาคดวาสงท เราท�ามนดอยไปกวาภารกจอนทเราไดทงมา ไมวำอะไรจะส�ำคญ แคไหน ตอนนกไมส�ำคญเทำกบกำรภำวนำ หรอกำรไดอยกบตว เองเพอคนพบวำ ตนเปนทพงของตวเองอยำงแทจรง ท�าใหเราม ธรรมะเปนเกาะ มธรรมะเปนทพงอยางแทจรง

เราฝกจตใหวางใจไปในทางบวก ในทางทเปนกศล

ซ�าแลวซ�าเลา กเหมอนการขดรองน�า ท�ารองน�า

ใหมใหลกขนเรอยๆ สดทายน�ากเปลยนเสนทาง

จากทางเกามาสทางใหม


รเฉยๆ

ครงหนงเทวดำไดสนทนำกบพระพทธองค เทวดำถำมวำพระพทธ องคบรรลธรรมขามโอฆะไดดวยวธใด พระพทธองคตอบวา “เรา เองเมอไมพก ไมเพยร จงขามโอฆะได” เพราะถาพกกจะจม ถา เพยรกจะลอย เพราะไมพกและไมเพยรจงขามโอฆะ คอพนทกขได อนนฟงดกเขาใจยากหรออาจจะเกดความสงสยดวยซ�า เพราะ พระพทธเจาสงเสรมความเพยรมาก พระองคเคยตรสวาบคคล ลวงทกขไดเพราะความเพยร อยางไรกตามทพระองคตอบเทวดา


อยางนนเปนอปมาอปไมย มค�าอธบายในคมภรอรรถกถาวา “พก” หมายถงกามสขลลกานโยค คอการหมกมนในกามสข สวน “เพยร” หมายถงอตตกลมถานโยค คอการทรมานตน พกและเพยร ถอ เปนสดโตงทงสองทาง

อยางททราบกนดแลววากามสขลลกานโยคกด อตตกลมถา- นโยคกด ลวนแตเปนทางสดโตง ในเรองนครบาอาจารยบางทาน ขยายความวา พกหมำยถงกำรปลอยใจลอยไปตำมกเลส สวนเพยร กหมำยถงกำรพยำยำมกดขมกเลสเอำไว เปนสดโตงทงสองทาง ทางสดโตงนนมความหมายหลายแง อยางทเราคนเคยกนกคอ กามสขลลกานโยค กบ อตตกลมถานโยค แตยงมความหมายทมาก ไปกวานนอกเชน ความเชอแบบสสสตทฏฐ คอเหนวามตวตนทเทยง อนนกสดโตง สวนความเชอตรงขาม คออจเฉททฏฐ คอความคดวา มตวตนทขาดสญ อนนนกเปนสดโตงอกทางหนง ในแงของการ ปลอยวางจตใจ ทางสดโตงกหมายถงเมอมผสสะทนายนดมา กระทบ ใจกพลอยยนดจนเคลม หลงใหลไปกบผสสะ เรยกวากาม- สขลลกานโยค หรอเวลามอะไรมากระทบท�าใหเกดทกขเวทนา ก จอมจมอยในทกขเวทนานน อยางนเรยกวาอตตกลมถานโยค เมอ มความหมายแบบน ทางสดโตงกเรมใกลตวเรามากขน หรอไมเรา กเคยพลงพลาดเขาไปในทางสดโตงทงสองนนมาแลว


ถาเรามองวา อตตกลมถานโยค หมายถงการทรมานตนแบบ ฤๅษชไพร อนนนเปนเรองไกลตว พวกเราคงไมมใครท�าอยางนน แตถาเรามองวาอตตกลมถานโยค หมายถงการปลอยใจจมอยใน ความทกข ไมยอมถอนออกมา เวลามความผดหวง เศราเสยใจ หรอความโกรธกปลอยใหใจจมอยในอารมณนน อนนกไมตางจาก การทรมานตน หรอการหมกมนอยในทกข กนอาหารอรอย ฟง เพลงไพเราะใจกเคลม หรอพอนกถงความสนกสนานตอนไปเทยว กบเพอนหรอครอบครว ใจกเคลมคลอย ลอยฟอง อยางนกเรยกวา กามสขลลกานโยคได มนเปนทางสดโตงสองทาง ซงคนทวไปท�า อยบอยๆ มสขกเพลนอยในสข พอมทกขกจมอยในทกข และเวลา จมอยในทกขกไมอยากออก บางคนเวลาโกรธถงขนพยาบาท เพอน มาแนะน�าใหเขาใหอภย ใหแผเมตตา กลบโกรธเพอนทแนะน�า เพราะอยากจะรกษาความโกรธเอาไว ทนถนอมความโกรธเอาไว ใครมาแนะน�าใหคลายความโกรธ กลบไมชอบ ไมพอใจทเขาแนะน�า อยางนน นนแสดงวาหวงแหนความโกรธ ทงทความโกรธมนท�าให ทกข จนกนไมไดนอนไมหลบ แตกยงอยากจะโกรธตอไป

ความเศราเสยใจกเหมอนกน เวลาเศราเสยใจเพราะคนรก ตายจากไปกอยากจะจมอยในความเศรานน มเพอนหวงดชวนไป เทยว ไปเปดหเปดตา ไปเปลยนบรรยากาศเพราะไมอยากใหจม


อยในความทกขกไมยอมไป อยากจะนงจมจอมอยในความเศรานน อนนเปนความพงพอใจทจะอยกบความเศรา เราสงเกตไหมวาคนท เศรา คนทอกหก เขาชอบฟงเพลงแบบไหน เขาฟงเพลงเศราๆ ใชหรอไม ยงอยากจะจมดงลงไปในความเศรา ทงทกนาจะรวา ความเศราท�าใหเกดความทกข แตกยงยนดทจะจมอยในความเศรา ไมตางจากฤๅษชไพร หรอพวกโยคทรวาตะปมนเจบ แตกยงอยาก จะนอนบนตะปใหมนทมแทงหรออดอาหารจนรางกายผายผอม

ฉะนนการจมอยในความทกข จมอยในอารมณเศราหมอง กถอวาเปนทางสดโตงอยางหนง ครนเรามาปฏบตธรรม ใจกจะ เหวยงไปสดโตงอกทางหนง แตกอนตอนทยงไมปฏบตกปลอยใจ ลอยไปตามความอยาก แตพอมาปฏบตกพยายามบงคบใจ กดขม ความคดและความอยากเอาไว อนนกเปนทางสดโตงอยางหนง เราตองระวง

กำรเจรญสตคอกำรวำงใจอยบนทำงสำยกลำง โดยเลยง ทำงสดโตงทงสองทำง ปลอยใจลอยกไมใช บงคบควบคม ควำมคด หรอกดขมอำรมณกไมใช ตำมกเลสกไมใช ตำนกเลส กไมถก เพราะยงตานกยงหลงเขาไปในกเลสนนไดงาย ยงพยายาม กดขมความโกรธความกลว มนกยงไดชองเลนงานเรา พอเผลอ


มนกครอบง�าใจ ท�าใหโกรธมากขน ท�าใหกลวมากขน เพรำะกำร ผลกไสหรอกำรตอตำนกเปนกำรยดตดอยำงหนง

สงเกตไหมเวลาเราโกรธอะไร เกลยดอะไร ใจกจะนกถง สงนนอยบอยๆ เวลามอเราถกของเหมน เชน ปลารา น�าปลา เรา ไมชอบเพราะมนเหมน เราอยากจะก�าจดออกไป เราลางมอ เชดมอเสรจแลวกอดไมไดทจะเอามาดมใชไหม ถามกลนกลางใหม ลางเสรจกเอามาดมอก รวามนเหมนแตกยงดมแลวดมอก เพราะวา ไมชอบมน ยงไมชอบกยงยดตด มนเหวยงไปอกทาง เพราะฉะนน ควำมไมชอบ ควำมผลกไส ควำมปฏเสธจงเปนควำมยดตด อกแบบหนง

กำรเจรญสตเปนกำรรกษำใจหรอวำงใจอยในทำงสำยกลำง ไมพลดหลงเขำไปในทำงสดโตงทงสองทำง ทำงสำยกลำงคอทำง ทมงตรงเขำสควำมถกตอง ไมไขวควำและไมผลกไส หลวงพอ ค�าเขยนพดบอยๆ วา เวลาเจรญสต “คดดกชาง คดไมดกชาง” หมายถงวา คดดกไมไปเคลมคลอยกบมน คดไมดกไมไปผลกไส มน หลวงพอเทยน ใชค�าวารเฉยๆ รซอๆ กคอดมนเฉยๆ แคร กพอแลว คดดกไมตองพยายามรกษามนใหอยนานๆ คดไมดก ไมตองไปผลกไส ค�าวาไมพกไมเพยรกมความหมายแบบเดยวกน


คอเหนสงตำงๆ ทเกดขนกบกำยและใจโดยไมผลกไส พอไม ผลกไส กท�ำใหสงบ ท�ำใหอำรมณนนดบไป

เคยมคนถามหลวงปดลย อตโล วาท�าอยางไรจงจะตดความ โกรธได หลวงปตอบวา “ไมมใครตดใหขาดไดหรอก มแตรทน เมอรทนมนกดบไปเอง” อนนนาคดนะ ไมมใครตดความโกรธใหขาด ได คอถงแมวาบางครงดเหมอนวาเราจะตดความโกรธใหขาดได หรอกดขมใหมนหายไปได แตทจรงมนไมไดหายไปไหน มนแอบ ซอนตวอยในมมมด และคอยโผลมาตอนเราเผลอ นกปฏบตหลำยคน เวลำท�ำสมำธภำวนำจะพยำยำมบงคบจต เชน เวลำมควำมโกรธ ควำมหงดหงดกกดมนเอำไว ซงกไดผลในชวงสนๆ แตพอเผลอ เมอไรมนกพงขนมำใหม เหนไดจากคนทท�าสมาธภาวนาหลายคน เวลาโกรธจะโกรธแรงมาก เพราะเขาไมรจกจดการกบความโกรธ อยางถกตอง เขาใชวธการกดขมมนเอาไว มนกซกซอนอยขางใน รอวนระเบด


มโยมคนหนงเลาใหฟงวา เขาเปนกรรมการพทธสมาคม และ จดการอบรมวปสสนากรรมฐานเปนประจ�า เขาสงเกตวาบางคน เวลาท�าสมาธภาวนากดสงบด แตพอท�าสมาธเสรจ ลงมาจากหอง ประชม จะขบรถกลบบาน ปรากฏวารถออกไมไดเพราะมรถ คนอนจอดซอนอย เขาโกรธมาก โวยวายดงลน ทงๆ ทเมอคร ยงอยในอาการส�ารวมสงบ อนนเรยกวำท�ำสมำธ แตอำจจะไมได เจรญสตกได มสมำธแตไมมสต หนกไปในทำงกดขม พอมอะไร มำกระทบ หรอเจอเรองทไมพอใจ อำรมณทถกกดเอำไวก ไดชองระเบดออกมำ จนกระทงกลายเปนความโมโหถงกบตอวาดาทอออกมา

หลายคนเวลาเจรญสตใหมๆ ไมรวธ กพยายามหามความคด ดเหมอนไดผล ท�าใหสงบ แตพอจะนอนความคดออกมาจนฟงเลย อาตมากเคยเปน แตกอนไมรวธเจรญสต หลวงพอเทยน ทานสอน วาใหรเฉยๆ รซอๆ แตตวเองกยงพยายามกดขมความคด โผล ขนมาเมอไรกกดมนเอาไว ท�าไปไดสองอาทตย พอเขาอาทตยทสาม มวนหนงความคดมนหายไปเลย แตกลบรสกหนกๆ ตอๆ แปลกใจ วาความคดมนหายไปไหน มนออกมานอยมากแตท�าไมไมรสกเบา กลบรสกหนกๆ ปรากฏวาคนนนพอจะเขานอนกฟงมาก ความคด ทถกกดเอาไวพรงพรออกมาจนนอนไมหลบ อนนเปนเพราะเราไป กดขมมนเอาไว


เคยมกำรทดลองใหอำสำสมครท�ำกจกรรมอยำงหนงกอน นอน โดยแบงเปนสองกลม กลมแรกใหนกถงนสยหรอการกระท�า บางอยางของตนทไมชอบ และพยายามกดขมมนเอาไว กลมทสอง ไมตองท�าอะไร แครบรเฉยๆ ไมตองกดขมมน ปรากฏวากลมแรก จะฝนฟงมากกวากลมทสอง และฝนถงสงทตนไมชอบอยากกดขม มน การทดลองนชใหเหนวายงพยำยำมกดขม มนกยงผดยงโผล ไมยอมหำยไป

มคนหนงนอนละเมอมาก เพราะมความเครยดจากทท�างาน กลางคนกเกบเอาไปฝน จนนอนละเมอ ละเมออยางรนแรง เขาก พยายามจะไมละเมอ กอนนอนกตงใจไววาจะไมละเมอ ปรากฏวา ยงละเมอใหญเหมอนคนทนอนไมหลบ พอตงใจจะนอนใหหลบ ดวยการบงคบจตไมใหฟงปรากฏวามนกลบฟงมากขน ยงอยาก นอนใหหลบ มนยงไมหลบ เพราะยงกดขม มนกยงตอตาน ดงนน กำรกดขมควำมคดหรออำรมณนนไมใชวธกำรทไดผลในระยะยำว ทหลวงปดลยบอกไววาไมมใครตดความโกรธใหขาดไดกเพราะ เหตน สงทควรท�าคอ เพยงแตรทนมน เหนมนเกดขน ตงอย เดยว มนกดบ เพราะความโกรธเกดขนเมอเราหลง เมอไรกตามทเรา มสต รตว ความหลงกหายไป หรอตงอยไมได


เราคงไดเรยนเรองปฏจจสมปบาทมาแลว เมอมผสสะ กจะ เกดเวทนา จากนนกจะปรงแตงเปนตณหา อปาทาน ภพ ชาต ฯลฯ อยางไรกตามสงทจะท�าใหเวทนาไมปรงแตงเปนตณหานนมอย นนคอมสต อาจมสตตอนเกดผสสะ เมอเกดผสสะแลวมสต เวทนา ทางใจกไมเกด หรอถงแมตอนนนสตมาไมทน เกดผสสะแลว มเวทนาเกดขน แตกสามารถมสตในขนนได คอรทนเวทนา เมอ มสตเหนเวทนา มนกจะไมปรงแตงเปนตณหา อปาทาน เพราะเมอ มสต มความรตว การหลงปรงแตงเปนตณหาอปาทานกเกดขน ไมได สตจงเปนเหมอนแสงสวางทสาดสองเขาไป ท�าใหความมด หายไป เราจงไมตองท�าอะไรมากไปกวาการเหนหรอรเฉยๆ เมอม ความเครยดหรอความฟงซานเกดขน กแคเหนหรอรเฉยๆ

มบางคนสงสยวาทงๆ ทเหนความคดแลวแตท�าไมมนไมหยด หรอทงๆ ทเหนความโกรธแลวท�าไมมนไมหายโกรธ ค�าตอบอาจ เปนเพราะคนทถามนนไมไดเหนหรอรเฉยๆ ไมไดเหนดวยใจท เปนกลาง คอไมรงเกยจ ไมผลกไส ไมคดทจะท�าอะไรกบความคด หรออารมณเหลานน แคดเฉยๆ แตสวนใหญไมไดดหรอรเฉยๆ ใจ จะแฝงความไมพอใจ ความไมชอบอารมณเหลานน อยากผลกไส มน เชน ตอนทเหนความโกรธ กมความรสกลกๆ วา ไมชอบความ โกรธ อยากใหความโกรธนนดบไป พอเหนความฟงซานกมความ


อยากใหความฟงซานนนดบไป พอมความรสกแบบนน ใจกจะ กดขมอารมณเหลานนโดยไมรตว ท�าใหมนยงอาละวาดมากขน

เปรยบเหมอนกบมกองไฟกองหนง เราอยากจะดบไฟ ถา เอาน�าทเจอดวยน�ามนไปดบหรอสาดใสมน มนจะดบไหม มนกลบ ลกโพลงขนมาแรงขน แตถาเราเอาน�าบรสทธสาดใสกองไฟ ถาน�า มปรมาณมากพอ กสามารถดบกองไฟกองนนได สตทเราใชด หรอรทนอารมณนน ตองเปนสตทบรสทธ คอแครเฉยๆ ใจตอง เปนกลางตอสงทเหน ไมมความรสกลบ ปฏเสธ หรออยากจะ ผลกไสมน นความหมายของค�าวารซอๆ รเฉยๆ คออะไรทดก ไมไขวควำ อะไรทไมดกไมผลกไส เวลำเรำเจรญสต กใหรเทำทน ทำทของจตดวย ไมเพยงแตรวำมอำรมณหรอมควำมคดเกดขน ในใจเทำนน แตสำมำรถทจะมองเหนใจของตนวำเปนกลำง ตอธรรมำรมณทเกดขนนนไหม ธรรมารมณกคอความคดและ อารมณทเกดขนในใจ นกปฏบตสวนใหญพอปฏบตถงจดหนงก รทนความคด แตไมเหนความรสกทอยากจะผลกไสความคดนน เราตองมองใหเหนความรสกดงกลาวดวย

นกปฏบตหลายคนพอเหนความหงดหงดเกดขนกไมพอใจ พอมความโกรธเกดขนกไมพอใจ นกสงสยวาเราปฏบตมาตงนาน ท�าไมยงมความโกรธอย คนทคดแบบนในใจสวนลกกพยายาม


กดขมควำมโกรธเอาไว มความรสกตอตานความโกรธ หรอจะ เรยกวาเปนโกรธซอนโกรธกได เหนโกรธตวแรกกจรง แตไมเหน โกรธตวทสอง แตถาเราหมนดใจของเราบอยๆ เวลามความโกรธ เกดขนแลวใจร สกตอตานความโกรธนน เรากจะร ทนอาการ เหลานน ใหหมนรทนควำมโกรธทงสองตว

มนมโกรธซอนโกรธ มคดซอนคด เชนเวลามความคดเกดขน แทนทจะเหนเฉยๆ กกลบมความคดซอนขนมาวาท�าไมถงคด อนน เรยกวาคดซอนคด หลำยคนเหนคดตวแรกแตไมเหนคดตวทสอง ตวทสองมนละเอยดกวำ หรอสำมำรถหลอกเรำไดงำยกวำ เรา ตองสาวไปใหเหนตวคดตวทสอง หรอวาโกรธตวทสองทซอนเขามา อยางนถงจะท�าใหการเหนดวยสตทวถงอยางแทจรง

ปญหำทแทจรงของคนเรำและนกปฏบต ไมไดอยทวำม อำรมณใดเกดขน หรอมอะไรมำกระทบ แตอยทเรำรสกอยำงไร ตออำรมณหรอสงทมำกระทบ เชน เวลามเสยงดงเกดขน เสยง ไมใชปญหาสงทเปนปญหากคอใจทไมชอบเสยงนน คนททกขใจ หรอรสกหงดหงดเวลาเสยงดง จรงๆ แลวตวกำรไมไดอยทเสยงดง แตอยทควำมรสกตอตำนไมชอบใจเสยงนนตำงหำก เหมอนกบ ทพดตงแตวนแรกแลววา ความหนาวไมเปนปญหามากเทากบใจ


ทรสกตอตานความหนาว ปจจยภำยนอกไมส�ำคญและกอปญหำ มำกเทำกบใจทตอตำนผลกไส

เรองนกท�านองเดยวกบลงทมอถกกะป ลงมนเกลยดกะปมาก พอมอถกกะป มนกจะเอามอถตามตนไม ถกบหน ถกบเปลอกไม เพอใหกลนกะปหายไป แตกลนกะปมนแรง ถอยางไรกลนกยงอย ตราบใดทมนยงไดกลน มนกไมเลกถ มนถ ถจนกระทงนวและ มอเปนแผล เลอดไหลซบๆ บางทเปนแผลใหญ แมเจบกยงไมหยด ถ ค�าถามกคอ อะไรท�าใหลงเลอดไหล อะไรท�าใหลงเปนแผล หลายคนตอบวากะป ทจรงไมใชกะป กะปไมท�าใหเลอดไหล แต ความเกลยดกะปตางหากท�าใหลงเลอดไหล เพราะพอมนเกลยด กพยายามถๆ เพอก�าจดกลนกะป กะปไมเปนปญหามากเทากบ ความรสกเกลยดกะป

นไมใชปญหาของลงเทานน เปนปญหาของคนดวย เพราะ เวลามอะไรมากระทบไมวาจะเปนความหนาว ความรอน หรอเสยง แลวเราเกดทกขขนมา ทแรกกเกดทกขเวทนำทำงกำย แตสวนใหญ มกจะมทกขเวทนำทำงใจตำมมำดวย ทกขเวทนำทำงใจเกดจำกใจ ทตอตำนผลกไสนนเอง ควำมรสกตอตำนผลกไสบำงครงอนตรำย กวำสงทมำกระทบดวยซ�ำ สงทมากระทบนนกอปญหานอยกวา


ความรสกตอตานผลกไส เดกสาวหลายคนทกขมากกบการมสว สวไมไดท�าใหเกดความทกขอะไรมาก ไมไดท�าใหเจบปวย เพยงแต มนท�าใหดไมสวยอยางทคาดหวงเทานนเอง มนไมไดท�ารายใคร เลย แตพอรสกเกลยดสว กท�าใหทกขถงกบกนไมไดนอนไมหลบ บางคนกลมใจมากถงกบฆาตวตายเพราะสว ทจรงจะบอกวาฆา ตวตายเพราะสวกไมถก ทถกคอฆาตวตายเพราะความรงเกยจสว ตางหาก สวไมท�าใหฆาตวตาย แตความรงเกยจสวท�าใหฆาตวตาย ได ดวยเหตนเองจงอยำกพดวำสงทเรำรงเกยจนนไมนำกลวหรอ ไมอนตรำยเทำกบควำมรสกรงเกยจตอสงนน

ในอเมรกามผหญงหลายคนคดวาตวเองอวน และมความทกข กบความอวนมาก จงพยายามลดความอวน ดวยการกนยาลด ความอวน และท�าอะไรตออะไรอกมากมาย แตน�าหนกกไมลด คนเหลานเปนทกขกบมน ไมไดทกขกายแตทกขใจ หลายคนท�า อยางไรรไหม กนพยาธตวตด เพราะเหนวาคนทมพยาธรางกายจะ ผายผอม เขาอยากผอมอยางนนบางกเลยกนพยาธ พยาธตวตด อาจท�าใหถงตายได ถามนเพมปรมาณมากๆ คนทท�าแบบน คด แบบนมเยอะ ในฮองกงมเปนรอย ในอเมรกากมไมนอย เขาไป หาซอพยาธจากทางอนเทอรเนต พยาธเหลานจะถกบรรจอยใน แคปซล จงกนงาย ราคาคงแพง ถามวากนแลวผอมมย กผอม


อยางทตองการ แตอนตรายมาก ค�าถามกคอ เขาใชอะไรคด เขา ท�าอยางนนไดอยางไร ท�าอยางนนไดกเพราะรสกรงเกยจความ อวนอยางรนแรง ถงกบท�าในสงทเปนอนตรายตอรางกายตวเอง ความอวนไมใชปญหามากเทากบความรงเกยจความอวน

ลองโยงไปถงความเจบไขไดปวย เชน มะเรง จรงๆ แลวมะเรง ไมไดอนตรายมากเทากบความรสกเกลยดกลวมะเรง บางคนเพยง แครวาเปนมะเรงระยะตนเทานน ถงกบกนไมไดนอนไมหลบ ซมเซา ไมมชวตชวา หมดอาลยตายอยาก ทงทมนไมไดท�าใหรางกายเจบ ปวยขนาดนน แตเปนเพราะใจทกลว ใจทตอตานผลกไสมะเรง กเลยท�าใหอยเหมอนตาย

ทงหมดนกเพอจะชใหเหนวา เวลามผสสะเกดขน มอะไรมา กระทบหรอมความคดหรออารมณใดๆ เกดขนทใจ สงนนไมใช ปญหามากเทากบความรสกตอตานผลกไส สงทควรท�ำกคอ พอม ควำมฟงซำนเกดขน เรำกดมนเฉยๆ ดมนดวยใจทเปนกลำง ท�ำใหไมทกข แตถาเกดไมชอบ อยากจะผลกไส อยากจะกดขม กจะปฏบตดวยความทกขดวยความเครยด สดทายกทอและเลกปฏบต


ค�าวารเฉยๆ จงส�าคญมากทงในแงของการท�าใหใจสงบ และ ท�าใหเกดปญญา เพราะเมอรเฉยๆ ดโดยปราศจากอคต ไมวา ฉนทาคต โทสาคต โมหาคต หรอภยาคต เมอดโดยปราศจากอคต กจะเหนความจรง วปสสนำเกดขนไดจำกกำรเหนควำมจรง หรอกำรเหนตำมควำมเปนจรง จะเหนตำมทเปนจรงไดกตองไมม อคต แตถามอคต มความรสกบวกหรอลบ ชอบหรอชงกแลวแต กจะท�าใหเหนไมตรงตามความเปนจรง การเกดความสวางอนเปน จดมงหมายของวปสสนากไมเกดขน

ฉะนนกำรรเฉยๆ รซอๆ นน ส�าคญทงในแงของการท�าใหเกด ความสงบ และเกดความสวาง เปนวธกำรส�ำคญส�ำหรบทงสมถะ และวปสสนำ แตเปนสมถะทไมไดเกดจำกกำรตดกำรรบร เชน ไปอยในหองพระ อยในหองแอร หรออย ในทเงยบๆ แตเปน ควำมสงบทเกดขนทำมกลำงผสสะทมำกระทบ หรอเปนควำมสงบ เพรำะร คอรทน รแลววำง ไมใชเพรำะไมร หรอไมรบรสงใดๆ

สตเปนพนฐาน เปนเครองมอส�าคญทท�าใหใจสงบ และท�าให จตสวางหรอเกดปญญา ดวยเหตนเราจงควรหมนเจรญสต โดย ฝกทกษะในการรเฉยๆ รซอๆ รโดยทไมมความรสกชอบหรอชง หรอไมใหคากบมน ไมใหคาในทน หมายถงไมใหคาทงบวกและลบ


เพราะถาใหคาเปนบวก กท�าใหเกดฉนทาคตได แตกยงดกวาการ ใหคาเปนลบ เพราะถาเราใหคาเปนลบ กเกดโทสาคต หรอภยาคต เกดความเกลยดหรอกลวขนมา จตใจกจะเรารอน

อาตมาไปพทธคยาเมอสองสามเดอนกอน ระยะหลงมคนไป พทธคยากนมากจนพลกพลาน เสยงดงอกทก เพราะคนทไปกมก จะไปสวดมนต บางคณะไมไดสวดปากเปลาแตใชไมโครโฟนดวย โดยเฉพาะกลมคนไทยเวลาเดนประทกษณกจะสวดอตปโส มเครอง ขยายเสยงพรอม เสยงดงมาก พระทเบตกไมเบา สวดเสยงดง แต ปรากฏวาทงทเสยงดง คนพลกพลาน กลบมหลายคนนงภาวนา อยางสงบรอบตนพระศรมหาโพธ รอบเจดยพทธคยา ทจรงถาพด


ถงความดง ทนนกดงไมนอยกวาตลาดหรอรมถนน ถาวดความดง เปนเดซเบลแลวคงพอๆ กน ถำใครไปนงสมำธอยกลำงตลำด จตใจคงจะรมรอนหงดหงด แตท�ำไมคนทนงสมำธในพทธคยำ ถงไดนงสงบ ไมใชเพรำะเขำไมไดยนเสยงอกทก แตเปนเพรำะ เขำไมมควำมรสกลบตอเสยงเหลำนตำงหำก

คนทนงภาวนาอยรอบเจดยพทธคยายอมรสกวาเสยงเหลานน เปนเสยงของศรทธา เปนเสยงสวดมนต จงใหคำในทำงบวก แตถา เปนเสยงรถมอเตอไซต เสยงรถยนต เสยงจอกแจกจอแจในตลาด กมกใหคำในทำงลบ ท�าใหไมชอบ พอไมชอบแลว แมเสยงจะดง นอยกวาทพทธคยากคงจะหงดหงดไมนอย

ควำมรสกตอสงทมำกระทบนนส�ำคญมำกกวำสงทมำ กระทบ ไมวำจะกระทบทำงตำ ห จมก ลน กำย หรอใจ กำรรเฉยๆ คอทงไมชอบและไมชง ไมใหคำทงในทำงลบหรอบวก แคด หรอรเฉยๆ ตำมทเปนจรง นเปนทกษะทส�ำคญของกำรเจรญสต กำรท�ำสมำธภำวนำ และสำมำรถจะน�ำใชในกำรด�ำเนนชวต ใหปกตใหผำสกได แมจะเจออะไรตออะไรมำกมำยมำกระทบ กตำม


รทกขพนทกข

ตอนท�ำวตรเรำไดสำธยำยขอควำมตอนหนงวำ “เรำทงหลำยเปนผทถกความทกขหยงเอาแลว เปนผทมความทกขเปนเบองหนา แลว” เพยงเทานกคงเหนวา พทธศาสนาไมไดมองชวตหรอมองโลก ในแงดเทาไร คอไมวาเราจะมความปกตสข มสขภาพด มความ เจรญกาวหนาในการงานเพยงใด แตเบองหนาเรานนมความทกข รออยแลว และทจรงมนกอยในตวเราตลอดเวลา และรอทจะแสดง ตวออกมา


ความทกขทอยเบองหนาเรานนไดแก ความแก ความเจบ ความพลดพรากสญเสยและทสดกคอความตาย อนเปนสงทเรา หนไมพน มบทพจารณาอกบทหนงทกลาววา “เรามความแกเปน ธรรมดา จะลวงพนความแกไปไมได มความเจบไขเปนธรรมดา จะลวงพนความเจบไขไปไมได มความตายเปนธรรมดา จะลวงพน ความตายไปไมได เราจะตองพลดพรากจากของรกของชอบใจ ทงหลาย” ทงหมดนถาไมเกดขนตอนนกตองเกดขนในวนขางหนา นคอความทกขทรอเราอย แตขอความทอนตอมาทสาธยายวา “ท�า ไฉนการท�าทสดแหงกองทกขทงสนน จะพงปรากฏชดแกเราได” ตรงนบงชวา แมพทธศำสนำไมไดมองโลกในแงด แตกมองโลก อยำงมควำมหวง คอแมจะมควำมทกขรออย แมจะถกควำมทกข หยงเอำแลว แตเรำกยงมควำมสำมำรถทจะพนทกขได

ยามทประสบเจอทกขเรากพบสขได ดงทพระพทธเจาตรสวา “ผมปญญา แมประสบทกขกยงหาสขพบ” หาสขพบทไหน กพบท ใจนนเอง ไมใชทไหนเลย ถงแมจะเจบปวย แกชรา หรอพลดพราก สญเสยกยงพบสขได อยางนเรยกวามองชวตอยางมความหวง นน หมายความวา “แมความเกดกเปนทกข แมความแกกเปนทกข แม ความตายกเปนทกข” อยางทเราเพงสาธยาย แตเกดมาแลวไมทกข กได แกแลวไมทกขกได ปวยแลวไมทกขกได


พระพทธเจาหรอพระอรหนตทงหลาย ลวนเปนผทถกความ ทกขหยงเอาแลว แตทานกสามารถพนทกขได แมทานจะแกชรา เจบปวย แตทานกเปนสขได เพรำะควำมแก ควำมเจบปวยนน เปนเรองของกำย ใจไมจ�ำเปนตองทกขตำมกได สวนกำร พลดพรำกจำกของรกของชอบใจกเปนเรองนอกตว ไมวาจะเปน ทรพยสมบต ชอเสยง ฐานะ ต�าแหนง ภาพลกษณ แมกระทง คนรก ความพลดพรากเหลาน ไมสามารถท�าใหใจเปนทกขได เรา สามารถยกใจใหอยเหนอความทกขได

มองในแงนแมพทธศาสนาไมไดมองโลกในแงด แตกมองโลก อยางมความหวง แมความทกขรออยขางหนามากมายเพยงใด เรา กสามารถกาวขามไปได หรอสามารถยกจตใจใหอยเหนอความ ทกขเหลานนได คงเหลอแตความทกขทางกาย ความเสอมสลาย ทางทรพยสมบต ชอเสยงเกยรตยศ ฐานะต�าแหนง สงเหลานคอ โลกธรรมซงตองเปนไปตามกฎไตรลกษณ คอเกดขน ตงอย ดบไป เมอมทรพยกยอมมการเสอมทรพย มยศกยอมมการเสอมยศ ม สรรเสรญกยอมมนนทา มสขกยอมมทกข ในความหมายของ ความสขหรอความทกขอยางโลกๆ ทเกดจากการเสพ ทเกดจาก การมการได เพราะมแลวมนกหมด ดงนนสขทเกดจากการมจง ไมเทยง เพราะสงเหลานนในทสดกยอมเสอมสลายไป แตมนษย


เรามศกยภาพทจะยกจตใหอยเหนอสขทกขแบบนได เปนสขท ไมตองพงพงการเสพ ไมตองพงพงเวทนา

การทคนเราจะยกจตใหอยเหนอทกขนน ท�าไดอยางไร อยาง แรกกคอตองรจกทกขกอน ถาเรารจกทกขอยางแจมแจง หนทาง แหงการพนทกขกจะปรากฏแกเรา เพราะเมอเรารจกทกขอยาง ลกซงกจะพบวา อะไรคอเหตแหงทกข การคนพบวาทกขมสาเหต จากอะไร กเปนการเฉลยอยในตวแลววาจะไมทกขไดอยางไร ในควำมทกขกมค�ำตอบของกำรพนทกขอย เหมอนสวตชไฟฟา สวตชไฟฟาทใชปดกบเปดนนเปนอนเดยวกน สวตชทท�าใหเกด ความมดกสามารถท�าใหเกดความสวางได รกญแจทใชลอคประต กเปนรเดยวกบทใชเปดประต เปดหรอปดกอยทรเดยวกน มดหรอ สวางกมาจากสวตชเดยวกน ความทกขกบความไมทกขกอยดวยกน

ทนเราจะรจกทกขไดอยางไร ไมมทางอน ตองเจอทกขเทานน เราจะไมมทางรจกทกขอยางแจมแจงรอบดานถาเราไมเจอทกขดวย ตนเอง ถาคดแตจะหนทกขกจะไมมทางรจกทกขไดเลย ดงนนจง ไมสามารถคนพบหนทางแหงการพนทกขได และทแยกคอไมวาจะ พยายามหนทกขอยางไร ในทสดเรากตองเจอทกขวนยงค�า แตพอ เจอแลวหากไมรจกทกข ไมรวาจะออกจากทกขไดอยางไรกโดน


ทกขนนเลนงาน เชนเมอปวยกายกตามมาดวยความโศก ความ ร�าไรร�าพน ความไมสบายใจ ความคบแคนใจทนท

คนทกวนนพยายามหนทกข คดวาหนแลวจะพน แตไมได ตระหนกหรอลมไปวาทกขนนอยกบตวอยแลว ดงขอความในบท สวดมนตทวา “เราทงหลายเปนผทถกความทกขหยงเอาแลว” มน ตดตามเราไปตลอดเวลา เพราะมนหยงลงในตวเราแลว ทงในยาม ทเรามความสข มสขภาพด มความส�าเรจ พระพทธเจาตรสวา “ความแกมอยในความหนมสาว ความเจบไขมอยในความไมมโรค และความตายกมอยในชวต” ในขณะทยงหนมสาวเรามความแก อยในตวแลว ในรางกายทมสขภาพดกมความเจบปวยอยแลว และ ในขณะทมชวตอย ความตายกเกดขนอยแลวทกวนาทเพยงแตยง ไมปรากฏอาการใหเหนชดหรอแสดงตวออกมาอยางเตมทเทานน

ในทกขณะรางกายของเรามความแกเกดขนตลอดเวลา ทจรง แมกระทงเดกแรกเกดกถอวาแกเมอเทยบกบเดกทอยในทอง ความ เจบปวยกเกดขนกบรางกายทมสขภาพด เพยงแตยงไมแสดงตว หรอไมมอาการปรากฏใหเหน ขณะทเราเดนเหนอยางแคลวคลอง รสกวาสขภาพดนน โรคภยบางอยางอาจจะก�าลงกอตวอยแลวกได เชนโรคหวใจ โรคมะเรง โรคเบาหวาน โรคเหลานเปนเพยงตวอยาง


อนนอยนดทอาจก�าลงเกดขน หรอเกดขนแลวแตยงไมแสดงอาการ ใหรบรวาเจบปวย บางคนเปนมะเรงแตยงไมรวาเปนมะเรง กยง ท�างานไดตามปกต กวาจะรวาเปนมะเรงกเขาสระยะทสอง ระยะ ทสามแลว อนนเรยกวาความเจบปวยมอยในความไมปวย ความ ตายกเชนเดยวกน ทกขณะทเรามชวตอยมนกมความตายเกดขน ตลอดเวลา มเซลลตางๆ ในรางกายของเราตายวนละหาหมนถง แสนลานเซลล มทงตายเพราะแก และตายเพราะผดปกต นคอ สงทเกดขนอยตลอดเวลา ความตายเกดขนกบเราทกลมหายใจ เพยงแตมนยงไมลกลามมากพอจนถงขนท�าใหเราหมดลม หวใจ หยดเตนหรอสมองหยดท�างาน แตวนนนกตองมาถงในทสด

แมวาคนเราจะตองแก เจบ และตาย แตเรากสามารถรกษา ใจไมใหเปนทกขได แกกเปนสขไดคอสขใจ ปวยกยงสขได มใจ เปนปกตได เวลาตายกเหมอนกน ถาเราศกษาพทธศาสนาอยาง รอบดานกจะมความหวงวาเราสามารถพนทกขได หรอเราสามารถ เผชญกบทกขได โดยทใจไมทกขตามไปดวย กำรพนทกขเกดขนได จำกกำรทเรำรจกทกข เรำรจกทกขไดกเพรำะวำเรำเจอทกข ถำ ไมเจอทกขกไมมทำงรจกทกข แตเจอทกขกตองเจอใหเปน เพราะ ถาเจอไมเปนมนกเปนทกข พระพทธเจำสอนวำเมอเจอทกขกให เหนทกข ถำไมเหนทกข แตกลบไปเปนทกข อนนเรยกวำพลำดทำ


คนสวนใหญเวลำเจอทกขกเปนทกขทนท ไมไดเหนทกข

ทกขคอสงทตองก�าหนดร เปนกจในอรยสจ ๔ ชาวพทธ จ�านวนมากเขาใจอรยสจ ๔ เพยงระดบเดยว คอเขาใจวา ทกข สมทย นโรธ มรรคคออะไร แตไมรวาพระพทธเจาสอนมากกวา นนวา กจทพงท�ากบอรยสจ ๔ คออะไร กจในอรยสจ ๔ เปนสงทส�าคญมาก แครวา ทกข สมทย นโรธ มรรคคออะไร เทานยง ไมพอ ตองรวาจะเกยวของกบความจรงแตละขออยางไรดวย

กจในอรยสจ ๔ นน ขอแรกคอ ทกขเปนสงทตองรหรอ ก�ำหนดร ค�ำวำก�ำหนดรหมำยถงกำรรใหทวถง ทานใชค�าวา “ปรญญา” จะร ไดกตองเหนกอน คอเหนวามนเกดขน นคอ ความหมายเบองตนของค�าวารทกข เมอมความโกรธกรวาโกรธ ม ความเครยดกรวาเครยด มความเศรากรวาเศรา คนจ�านวนมาก เวลาโกรธ เวลาเครยดจะไมรตว บางคนถกเพอนทกวาเธอก�าลง เครยดนะ ก�าลงโกรธนะ กไมพอใจ เถยงกลบวาฉนไมเครยด ฉน ไมโกรธ เหมอนคนเมาทไมรตววาเมา แตกยงเถยงวาฉนไมไดเมา อนนเปนเพราะความหลง เพราะความไมรตว เวลาเกดความทกข คนจ�านวนมากไมรวาทกขเกดขนแลว ความโกรธ ความเครยด เกดขนแลว


มนกศกษาคนหนงโตเถยงกบอาจารยเกยวกบเรองการฝก งาน ซงเปนกจกรรมทตองท�าในปสดทายของนกศกษา ตวเอง อยากไปฝกงานกบองคกรชาวบานในภาคอสาน สวนอาจารยอยาก ใหไปฝกงานกบหนวยราชการ สดทายกไดขอสรปวาไปฝกงานกบ หนวยงานทชวยเหลอชาวเขาในเชยงใหม แตพอไปถงเชยงใหม กลบพบวาอาจารยใหนกศกษาไปฝกงานกบกรมประชาสงเคราะห ซงผดขอตกลง นกศกษาจงโกรธมาก ครนคดถงแตเรองนทงคน วนรงขนอาจารยอกคนหนงมาเยยม นกศกษาจงตอวาอาจารยอาจารยพยายามอธบาย นกศกษากไมฟง ยงตอวาไมหยด ม ชวงหนงอาจารยพดกบนกศกษาวา “ตอนนควเธอผกเปนโบวเลย” ไดยนเชนนนกศกษากไดสต รตววาก�าลงโกรธจนหนานวควขมวด พอรตววาโกรธ ความโกรธกหายไปเลย แตกอนหนานนไมรตวเลย วาก�าลงโกรธ

ถามทกขแลวไมรวาทกขเกดขน กจะยงจมอยในความทกข โดยไมรตว อยางนเรยกวาอตตกลมถานโยค หรอการทรมานตน แบบหนง เพราะเปนการซ�าเตมตนเอง แถมยงพอใจทจะอยกบ ความทกข ไมยอมออกมา เวลาโกรธหรอเศรากอยากจมอยใน ความเศรา ใครมาแนะน�าใหใหอภยกไมพอใจเขา ใครมาชวนไป เทยวจะไดหายเศรา กไมพอใจเขา แตพอมสตเหนทกข รทกข จต


กหลดจากความทกขทนท นคอความหมายเบองตนของค�าวารทกข

รทกขประกำรตอมำกคอรวำทกขเกดขนกบกำยใจ ไมใชเรำ ทกขแตเปนกำยทกขหรอใจทกข คนสวนใหญเวลาโกรธ กคดวา ฉนโกรธๆ เวลาเจบกคดวาฉนเจบๆ เวลาปวดกคดวาฉนปวดๆ คดวามตวฉนเปนผทกข อนนยงไมเรยกวารทกขอยางแทจรง ถาร ทกขแทจรงกจะเหนวาทก�าลงทกขอยนคอกำยทกขไมใชฉนทกข ทก�าลงโกรธอยนคอใจโกรธ ไมใชฉนโกรธ มนไมมตวเราเปน ผโกรธ แตเพรำะควำมไมรจงปรงตวเรำขนมำเปนผโกรธ เปน ผปวด อนนถาไมมสตกไมเหน ถามสตกเหนวา ทปวดคอกายปวด ไมใชฉนปวด ทโกรธคอใจโกรธ ไมใชฉนโกรธ

การเจรญสตท�าใหเหนวา ไมมเราเปนผ ทกข ขณะเดน จงกรม ถาไมมสตกจะส�าคญมนหมายวาฉนเดน แตพอมสตกจะ เหนวาทเดนนนคอรป ไมมตวเราเปนผเดน ทคดนนคอใจ ไมใช ฉนคด ความยดมนวาเปนเราเปนของเราจะเจอจางหรอละลาย หายไป เพราะเหนวามแตรปกบนาม มแตกายกบใจเทานนทท�ากจ ตางๆ ไมมตวเราเปนผกระท�า มแตรปเดน ไมมฉนเปนผเดน ขณะ เดยวกนเวลาทกขกเหนวากายทกขหรอใจทกข เวลาใจเครยด ใจ โกรธกเหนวาไมใชเราเครยด เราโกรธ เรยกวาเหนทกขตามความ เปนจรง


ควำมคดหรอควำมส�ำคญมนหมำยวำฉนทกข ยงไมใชกำร เหนทกขตำมควำมเปนจรง ตองเหนไปถงขนวำกำยทกขหรอใจ ทกข เมอเหนไปอกขนกพบวาความทกขมนเกดขนกบกาย อาศย กายเปนทเกด ความทกขเกดขนกบใจ อาศยใจเปนทเกด เชน เวลาเจบปวด กเหนวาความปวดมนเกดขนกบกาย ทกขเวทนา อาศยกายเปนทเกด สวนกายนนไมรรอนรหนาวอะไรดวย ใน ท�านองเดยวกนเวลาเกดความเครยด ความโกรธ กเหนวามน เกดขนทใจ อาศยใจเปนทเกด แตมนไมใชอนเดยวกบใจ เราเรม จะเหนละเอยดขนวา ความเครยดหรอความโกรธกอนหนง ใจก อนหนง หรอเมอมความปวดกเหนวา ความปวดกอนหนง กาย กอนหนง ใจกอนหนง กายปวด ใจไมปวดกได เรมเหนขนธแยก ออกมาทละสวนๆ แตกอนเหนรวมๆ จนหลงไปวาฉนปวด ฉน เครยด แตพอรทกขไดละเอยดขน กจะเหนวา ทกขเวทนาหรอ ความปวดกอนหนง กายกอนหนง แตมนไปเกดกบกาย ความ โกรธ ความเครยดกอนหนง ใจกอนหนง แตมนไปเกดกบใจ

จะเหนอยางนไดตองอาศยสต สตจะท�าใหเหนละเอยดขน แยกออกมาเปนสวนๆ กายกอนหนง จตกอนหนง อารมณก อนหนง เวทนากอนหนง พอเหนวาความโกรธกอนหนง ใจกอนหนง คราวนใจกไมทกขแลว เวลาเราเหนความโกรธ เราจะรสกเลยวา


เบาและเยนขนมาทนท คอเหนความโกรธเกดขน แตใจไมทกขตาม ไปดวย แตถาไมเหนกเหมอนกบใจนอยทามกลางกองเพลง ถก ความโกรธเผาลน แตพอเหนความโกรธกเหมอนกบใจถกดงออกมา จากกองเพลง เกดระยะหางระหวางใจกบกองเพลงแหงความโกรธ

เวลาเราอยใกลๆ กองไฟ เราจะรสกรอน ยงถาอยกลางกอง ไฟกยงรอนมากจนทนไมได แตพอเรากาวเดนออกมาจากกองเพลง อยหางจากกองเพลง จะรสกรอนนอยลง ในท�านองเดยวกนเวลา เรำเหนอำรมณ เหนวำมนเปนแคสงทเกดขนกบใจ แตเปนคนละ สวนกบใจ เพยงแคนกชวยลดควำมทกขไปไดมำก เพยงแคเหน วำใจโกรธไมใชเรำโกรธ เหนวำควำมเครยดเกดขนทใจ ไมใชฉน เครยด เพยงแคนกชวยไดเยอะ

มนกปฏบตคนหนงเปนนกศกษา มาปฏบตทสคะโตไดสอง สามวน วนหนงกไปปรกษาหลวงพอค�าเขยนวา “หลวงพอ ท�า อยางไรด หนเครยดจงเลย” หลวงพอไมตอบ แตบอกวาทถามมา ยงถามไมถกใหถามใหม เธอกหยดคดสกพกแลวพดขนวา “หน เหนความเครยดมนเยอะเหลอเกน” ตอบแบบนแสดงวาเรมเขาใจ แลว มนตางกนนะระหวาง “หนเครยด” กบ “หนเหนความเครยด” ถาหนเครยดแสดงวาหนเปนผเครยดแลว หนเปนตวเครยดเขาไป


แลว แตถาหนเหนความเครยดกแสดงวาเหนทกข รทกข ในระดบ หนง แตถาดตอไปกจะเหนวาความเครยดมนเกดขนกบใจ ไมใช ใจเครยด ตอไปกจะเหนวาความทกขมนเกดกบกาย เกดกบใจ หรอเกดกบขนธ อาศยขนธเปนทเกด เรยกวาเหนรปกบนาม กาย กบใจ ถาเราเหนตรงนการออกจากทกขกงายขน เพราะจะเหน ตอไปวาททกขเกดขนกบขนธกเพราะความยดมนถอมน จงแบก ทกขเอาไว ทกขมนมอยกจรง แตถาไมแบก กไมเปนอะไร เหมอน กบกอนหน กอนหนมนหนกกจรง แตถาเราไมแบกเอาไว กไม เหนอย ไมทกข


จะขอใหกอนหนมนเบาเปนไปไมได เพราะผดธรรมชาต จะไป เรยกรองวาหนอยาหนก ไฟอยารอน หนามอยาแหลมกปวยการ สงทเราตองท�ากคอ อยาไปแบกหน อยาไปถอถานแดงๆ หรอ อยาไปแตะหนามแหลม มเสยงดงเกดขน แตถำใจเรำไมไปยดกบ เสยงนนเรำกไมทกข ปญหำเกดขนเมอเรำไปแบกมนเอำไว ไป ยดมนเอำไว

“ขนธทงหาเปนของหนกเนอ การสละของหนกทงลงเสยเปน ความสข” เปนอกตอนหนงทเราไดสาธยายตอนท�าวตร เมอไมแบก กอนหนหนก ไมถอถานกอนแดงๆ ไมเดนไปเตะหนามแหลม ก ไมทกขความทกข ไมไดเกดจากกอนหนแตเกดจากการแบกมนเอาไว ความทกขไมไดเกดจากไฟ หรอถานกอนแดงๆ แตเกดจากการถอ มนเอาไว แตผคนมกจะไมตระหนกตรงน จงแบกกอนหนไว แลวก บนกนดากอนหนวาท�าไมมนหนกๆ กอนหนอยาหนกไดไหม ขณะท ถอถานกอนแดงๆ กบนวาท�าไมมนรอนๆ หยดรอนเสยท เปนไป ไมได เหมอนกบเราบอกรางกายนวาอยาแกไดไหม มนสงไมได อยทวาเราจะแบกมนเอาไวไหม ถาไมอยากทกขกอยาไปแบกมน อยาไปยดมนกบมน มนแกกแกไป มนปวยกปวยไป แตใจเราเปน อสระ


รางกายของเราเหมอนของหนก เหมอนหน เหมอนกองไฟ คอมนเตมไปดวยทกข สกวนหนงกตองเสอมสลายไป มนเปนสงท พรอง ไมสมบรณ เตมไปดวยสงเสยดแทง ขดแยงอยภายใน นคอ สภาวะทเกดขนกบกายของเรา เกดขนกบทรพยสมบตของเรา เกด ขนกบทกอยางทเราเกยวของ อยทวาเราจะเกยวของกบมนอยางไร ถาเราไปยดมนเรากถกมนเลนงาน จะไปเรยกรองใหมนไมหนก ใหมนไมรอน เปนไปไมได แตถาเราเหนธรรมชาตของมน รวา มนเปนตวทกข เปนของหนก ขนแบกมน เรากทกข พอรเทาน ใจกปลอยใหมนหลดไปเอง ไมอยากแบกมนเอาไวแลว

ถาเหนจรงๆ วาทกขเพราะถอ ทกขเพราะแบกของหนก ทกข เพราะไปยดเอาไว กจะปลอยมนทนท เหมอนกบวาเราหลบละเมอ แลวไปก�าสงหนงเอาไวเพราะคดวาเปนทอง แตพอตนมาแลวพบวา มนคอถานกอนแดงๆ เรากจะปลอยทนท ไมก�าอกแลว หรอเหมอน กบวาเราเคยคดวาหบทก�าลงแบกอยนเปนหบใสธนบตรนบรอยลาน แตพอรวาในนนเปนแบงคกงเตกทงนน ไมมคาอะไรเลย แบกไปก หนกเปลาๆ เทานแหละ เรากจะวางมนลงหรอทมมนทงทนท

พระอรหนตทานบรรลธรรมหลดพนจากความทกขกเพราะ ทานเหนความจรงอยางแจมแจง บางทานตองผานความเจบปวด


อยางเชนพระตสสะทปวยดวยโรคทใครๆ พากนรงเกยจ มแผล พพองเตมตว น�าเหลองไหลสงกลนเหมน จนกระทงเพอนพระ ดแลไมไหว จงทงไป พระพทธเจาตองเสดจมาดแลเอง เชดเนอตว ให เอาจวรไปซก เชดคราบสกปรก อจจาระ ปสสาวะ จนกระทง พระตสสะสขสบายขน แตทกขเวทนากยงมอยและแรงกลาขนเรอยๆ เพราะเปนระยะสดทายแลว พระพทธเจาไดตรสเทศนาธรรมสนๆ วา “รางกายนไมเทยง เมอปราศจากวญญาณ และถกคนละทง กจะนอนทบพนแผนดน เหมอนทอนไม หาประโยชนมได” อนน คอบทสวดทพระใชบงสกลเปน พระตสสะทานพจารณาตามท พระพทธเจาตรส กเหนวารางกายนเปนทกข ไมนายดถอเลย เมอ รเชนนกปลอยวางสงขาร จตกหลดพน เปนพระอรหนตพรอมๆ กบทสนใจพอด เรยกวาสนกเลสและสนใจไปพรอมๆ กน ทงน เพราะทานเหนแจมแจงวาสงขารเปนทกขมาก ไมนายดถอเลย อนนเรยกวาเหนดวยปญญา เมอปญญาเกด จตกปลอยวางและ หลดพนในทสด

การเหนนนมสองระดบ คอเหนดวยสต กบเหนดวยปญญำ เมอมสตเหนความโกรธ กวางความโกรธ ใครกตามเมอรตววา ก�าลงโมโห ความโมโหกจะบรรเทาลง คอวางลงเลย นเรยกวา ปลอยวางเพราะเหนดวยสต สวนเหนดวยปญญา คอเหนวาสงขาร


ไมเทยง เปนทกข เหมอนไฟ เหมอนของรอน เหมอนสงทคร�าครา แมขางนอกดด แตขางในผพง พงพาอาศยไมได เหมอนกบเสาทด แขงแรง แตขางในกลวงเปลาเพราะโดนปลวกกดกนจนพรอมจะพง ไดตลอดเวลา คนสวนใหญไมรกไปพง พอพงมนไดไมนานมนกหก พงครนลงมา ลมคว�าคะม�าหงาย กเจบปวดไปตามระเบยบ แบบน แลวจะไปโทษเสาวาท�าไมเสามนเปนอยางนไดไหม ทจรงมนเปน เพราะความไมรของเราตางหาก ไมรวาเสานมนเปราะ ผ เปนท พงพงใหไมได เปนความโงของเราเอง

เปนเพรำะเรำไมมปญญำเหนควำมจรงของสงทงปวงวำ มนเปนสงทพรอมจะผพงตลอดเวลำ ไมสำมำรถเปนทพงพงใหกบ ใครได แมแตตวมนเองมนยงเอำตวไมรอด พงพงตวเองกไมได แลวมนจะเปนทพงพงของใครไดอยำงไร เมอใดทเรำมปญญำ เหนควำมจรงอยำงน กไมเอำใจไปผกตดพงพำสงใด ไมยดตด ถอมนกบอะไร เกดกำรปลอยวำงอยำงแทจรง

การเหนดวยปญญากคอการเหนวาสงทงปวงเปนทกข ดง ภาษตของพระพทธเจาวา “สพเพ สงขารา ทกขา สงขารทงปวง เปนทกข” ความหมายหนงกคอทกสงลวนถกบบคนดวยความเกด และความเสอมสลาย มความขดแยงในตว จงคงอยในสภาพเดม


ไมได อกแงหนงคอมนสามารถทจะบบคนผทยดถอมน คอถาไป ยดตดถอมนมนเมอไร กจะเปนทกขเพราะความผนผวนเสอมสลาย ของมน ถาไปยดถอมนกจะทกขใจเมอมนแปรปรวนไป อนนเรยก วาถกมนบบคน คอตวมนเองกถกบบคนจนเอำตวไมรอด แลวมน ยงบบคนคนทไปยดถอมนอกดวย เมอเรามปญญาเหนเชนน จตก จะปลอยวาง ไมยดถอมนตอไป ถงตอนนแหละเราจะเปนนายมน อยางแทจรง คอใชมนใหเกดประโยชนโดยทไมถกมนบบคน เลนงานเอา เชนใชรางกายนใหเกดประโยชน ถงเวลาเจบปวยก ไมทกข เศรา เสยใจ ขณะเดยวกนทรพยสมบตทมอยกใชใหเกด ประโยชน ถงเวลามนเสอมหรอหายไปกไมคบแคนใจ ไมร�าไรร�าพน แตตราบใดทเราไมเหนความจรงเชนน กเรยกวาไมรทกข หาก ไมรทกขอยางน การทจะมความสขอยไดในโลกนกเปนไปไดยาก

รทกขมควำมหมำยหลำยระดบ ถงทสดกคอรวำทกอยำง เปนทกขไปหมด ทแรกกแครวาทกขก�าลงเกดขนกบเรา ตอมา กรวาทกขเกดขนกบกายกบใจ กายทกข ใจทกข ไมใชเราทกข ตอมา กรวาทกข ไมวาทกขเวทนาหรออารมณทบบคนเผาลนใหเปนทกข นนอาศยกายกบใจเปนทเกด ทกขเวทนา กบ กาย และใจนนเปน คนละอนกน ตอไปกรไปถงขนวาอะไรๆ กเปนทกขไปหมด ถก บบคน ทนอยในสภาพเดมไมได ไมมอะไรทจะใหความสขแกเรา


ไดอยางแทจรง และเมอรถงขนนใจกปลอยวางทกสง เมอรทกข อยางแจมแจงแลว ตณหาอปาทานกหมดไป นนแหละกคอหนทาง แหงการพนทกข

จะเหนไดวาการท�ากจในอรยสจเพยงขอเดยวกน�าไปสสมทย มรรค และนโรธไดในทสด หลวงพอค�าเขยนพดอยเสมอวา ในทกข มความไมทกข ในทกขมหนทางแหงการพนทกขอย ทานถงกบ บอกวา “เหนทกขกพนทกข” เพราะรวาทกขคออะไร รวาทกขเกดจากอะไร และเหนวาทกอยางเปนทกขทงนน กปลอยวางทนท จตเปนอสระ ความพนทกขบงเกดขนไดดวยเหตน

ปญหาทแทจรงของคนเราและนกปฏบต ไมไดอย

ทวามอารมณใดเกดขน หรอมอะไรมากระทบ

แตอยทเรารสกอยางไรตออารมณหรอสงทมา

กระทบ


อยกเปนสขตายกไปด

กำรเจรญสตไมใชของฟมเฟอย เปนของส�ำคญทเดยวส�ำหรบการด�าเนนชวต ไมใชเพยงแคใหมความสขเทานน บางครงยงเปน ปจจยส�าคญในการด�าเนนชวตใหอยรอดได บางครงคนเราจะเปน หรอตายกขนอยกบวามสตหรอไมมสต

เคยไดอานและดหนงเรองราวของคนๆ หนง ทถกจบโดย ไมเปนธรรม ถกกลาวหาวาฆาเมยและถกลงโทษจ�าคกตลอดชวต ถกสงไปกกขงบนเกาะทไกลโพนคลายๆ ตะรเตา อยอยางทกข


ทรมานมาก เขาพยายามหนเกอบจะส�าเรจแตกถกจบทกครง ตอนหลงโดนลงโทษขงเดยวในคกมดเปนเวลา ๕ ป สวนใหญไมม ใครรอด ทไมรอดไมใชเพราะวาขาดอาหารหรอวาปวยกาย แตวา เพราะคลมคลงเปนบาจนตาย

ชายคนนนรกตตศพทของคกมดนด ดงนนเมอเขาอยไปอย ในคกซงแคบขนาดราวสองเมตรคณสองเมตร สงแรกๆ ทเขาท�า คอ เดนนบกาวกลบไปมา เหมอนการเดนจงกรม แตเขาเปนฝรง ไมรจกการเดนจงกรม เขารแควาจะตองก�ากบจตใหเปนสมาธ ไมเชนนนจตกจะฟงซาน สะเปะสะปะ วาวน เกดความกลว ความ วตกกงวล ความตนตระหนก คดถงอดต คดถงอนาคต ความคด นนเองทจะท�ารายเขา เพราะฉะนนเขารวาวธทจะอยรอดไดกคอ รกษาใจใหสงบ ไมวาวน จงใชวธเดนนบกาวอยในคกแคบๆ เดน กลบไปกลบมา ท�าอยางนไมใชเปนอาทตย แตท�าเปนเดอนเปนป อนทจรงความเปนอยทางกายกล�าบากอยแลว อาหารกไมคอย พอเพยง บางทหวถงขนตองกนแมลงสาบ แตสงทนากลวทสดกคอ จตใจทวาวนทสามารถท�าใหเปนบาและตายได

ไดพดตงแตวนแรกแลววาสงทนากลวทสดไมใชงเงยวเขยวขอ ไมใชสงสาราสตว แตคอจตใจของเรา ในสถานการณอยางนน


จตใจพรอมทจะเปนบาได เขารวานคออนตรายทสามารถเกดขน กบเขาได เขาจงเดนจงกรมอยางนตลอดเวลาทอยในคก สดทาย เมอครบ ๕ ปเขากเอาชวตรอดมาได รางกายผายผอม ฟนฟางหก เกอบหมดเพราะไมเจอแสงแดดทจะใหวตามนด ผมขาวโพลน จตใจกเกอบจะเปนบา แตไมถงกบคลมคลง พศดกประหลาดใจ เพราะไมเคยมใครรอดจากคกมดนไดเลย

สดทายเขากดนรนจนเปนอสระ มคนเอาเรองราวของเขามา ท�าเปนหนง พวกเราอาจจะเคยไดด หนงเรอง “ปาปญอง” นสราง จากเรองจรง อาตมาไดดหนงเรองนตอนทยงเปนนกเรยน อดนก ไมไดวาถาตวเองอยในสถานการณอยางนนจะท�าอยางไร แคนกใจ กกระเพอมแลว เพราะเปนคนกลวทแคบ เคยนกวาตวเองถกขงอย ในกระโปรงรถทปดมดสนท แลวรถกแลนไปไหนไมร แคคดก กระสบกระสายแลว แตเพรำะคดนนเองจงท�ำใหกระสบกระสำย ตองพำใจกลบมำอยกบปจจบนจงจะเปนปกต ดหนงเรองนแลว ท�าใหรสกวา การเจรญสตหรอการท�าสมาธเปนเรองความเปน ความตายเลยทเดยว จะอยหรอตายกขนอยกบวาจตนมสตและ สมาธหรอไม

จรงอยมนอยคนทตกอยในสถานการณแบบน แตการตกอย ในสถานการณทคบขนสามารถเกดกบเราไดตลอดเวลา บางกรณ


กกนเวลาไมนาน แตสามารถตดสนชขาดไดวาจะอยหรอไป เชน เกดไฟไหมในอาคาร ผคนตองวงหนหาทางออกจากอาคาร ใคร ทไมมสตกมกวงตามผคนไป การวงตามฝงชนไปนนอนตรายมาก เพราะถาวงไปเจอทางตนฝงชนกจะหนกลบมา พอฝงชนหนกลบ คนทตามมาขางหลงกกลายเปนอยขางหนา ถาหนไมทนกอาจโดน เหยยบตายได มค�าแนะน�าส�าหรบคนทเจอเหตการณอยางนวา อยา วงตามฝงชนไป ใหเขาวงไปกอน ถาเขาวงแลวไมกลบมา แสดงวา เขาเจอทางออกแลว เราคอยวงไปทางนน แตถาเขาไมเจอทางออก เขากจะวงกลบมา ระหวางทรอกตองยนชดก�าแพงเอาไว อยาไปยน กลางทาง เพราะอาจโดนเหยยบได

หลายคนแมมความรเรองน แตพอไฟไหมจรงๆ กตกใจ ผคน เฮไปไหนกตามไปดวย แลวกถกเหยยบตาย หรอบางคนอาจเคยร มาวาเวลาไฟไหมอาคารขณะทอยในหอง อยาจบลกบดประตดวย มอเปลา เพราะลกบดจะรอนมาก แตเมอเผชญเหตการณจรงหาก ไมมสตกอาจเผลอจบลกปดเอาไดเพราะความกลว อยากจะรบหนไฟ ใหเรวๆ

ในท�านองเดยวกนคนทประสบอบตเหต ขบรถตกลงไปใน คน�า ขณะทรถจมลงไปในค คนทตกใจกพยายามดนประตออกแตก


ดนออกไมได เพราะความดนน�าขางนอกมนสงกวาขางในมาก คน ทไมมสตกพยายามดน ดนไมออกกตกใจ ผรแนะน�าวาใหตงสตดๆ แลวคอยๆ ลดกระจก สมยกอนกระจกรถเปนแบบหมนไขลงได พอ ลดกระจก น�ากไหลเขามา สกพกความดนของน�าในรถกบขางนอก กใกลเคยงกน ถงตอนนนถาดนประตออกไปกจะเปดออกได คนท จะท�าอยางนไดตองมสต หากไมมสตกตายคารถไดเหมอนกน เพราะตนตกใจไมรวาจะท�าอยางไร

ทจรงยงมสถานการณทดนากลวนอยกวาน แตกสามารถ ชเปนชตายไดถาหากไมมสต อยางเชน เมอสองสามปกอนม นกศกษาไปกนเหลาแถวรามอนทราจนเมามาย ขณะขบรถกลบ บานปรากฏวาปวดฉ กออกจากรถไปฉตรงคน�ารมทาง พอดเกด อาเจยนขนมา ขณะทกมตวอาเจยน พระสมเดจฯ ทหอยคออยเกด ตกลงไปในค ดวยความเสยดายเขากระโดดลงไปในคเพองมหา พระสมเดจฯ เพอนหามแตเขาไมฟง ปรากฏวาจมน�าตาย ถา นกศกษาคนนนมสต กอาจจะยบยงชงใจไมลงไป แตเพราะความ เมาและความเสยดายพระเครอง จงไมทนยงคด กรณนถาเขา มสตกรอดตาย อาจจะเสยพระเครองไปหรออาจจะไมเสยกไดถา งมดๆ แตเพราะไมมสตกเลยตาย


มบางสถานการณทสามญมากกวาน เชนขบรถ หากมหมา วงตดหนา ถาไมมสตรถกอาจจะคว�า หรอรถแหกโคง พงชนเสา ไฟฟาตายได แตถามสตกจะรวาในสถานการณนนควรจะตดสนใจ อยางไร

คงจะเหนแลววาสตเปนเรองส�าคญมากถงขนชเปนชตาย ไดทเดยว ทจรงเพยงแคอยในบานไมไดออกไปไหน เวลาใชเครอง ไฟฟา ถาไมมสตเอามอเปยกๆ ไปเสยบปลก กอาจถกไฟดดตายได หรอเดนลงบนไดถาไมมสตกอาจตกลงมาหวฟาดพนตายได สตจง ส�าคญตอความอยรอดของเราทกคน มนไมใชสงฟมเฟอยหรอเกน จ�าเปน ถงแมวาจะมชวตรอดได แตถาอยดวยความทกข ดวยความ เศราเสยใจ ทกขเพราะรสกผด เพราะความโกรธ ความพยาบาท หรอเพราะความอาลยอาวรณ อารมณเหลานสามารถจะท�ารายจตใจ ท�าใหอยรอนนอนทกข บางคนถงกบทนไมไหว ตดสนใจฆาตวตาย

ชวตในยคปจจบนน กำรมสตส�ำคญมำก เพรำะทกวนนผคน ทกขเพรำะควำมคดมำกกวำเรองอน ไมใชทกขเพราะไมมอาหาร กน ไมใชทกขเพราะขาดปจจยส ไมใชทกขเพราะท�างานเหนอยยาก สวนใหญทกขทงๆ ทมชวตสะดวกสบาย แตกยงกลมใจ วตกกงวล กนไมไดนอนไมหลบ นนเปนเพราะความคดทปรงแตงไปตางๆ


นานา หรอเพราะเสยใจในสงทผานไปแลว หรอวตกในสงทยงมา ไมถง เชน พอรตววาเปนมะเรงกท�าใจไมได มพยาบาลคนหนง ไปตรวจรางกาย หมอกอ�าองทจะบอกผล พยาบาลจงบอกหมอวา บอกมาเลยๆ ฉนรบได หมอจงบอกวาคณเปนมะเรงตบ จะอยได ไมเกนสามเดอน พยาบาลคนนนชอกเลย ทงทดแลคนปวยมา สามสบป แตพอมนเกดขนกบตวเองกท�าใจไมได หายหนาไปเลย ไมมาท�างาน ซมอยกบบาน อยไดประมาณยสบกวาวนกตาย ท


ตายไมใชเพราะกอนมะเรงในตบมนลกลามรวดเรวกวาทหมอ พยากรณ แตเปนเพราะใจทตนตระหนกวตกกงวลนนเอง

มนกธรกจคนหนง เปนชายวยกลางคน เลนเทนนสเปนประจ�า วนหนงไปตรวจสขภาพประจ�าป หมอบอกวาคณหวใจรว เขาตกใจ มาก เพราะตามความเขาใจของเขา หวใจรว กคอหวใจเปนร เวลา หวใจเตนเลอดจะพงกระฉดออกมา แบบนกตายส ทจรงหมอตงใจ จะบอกเขาวาลนหวใจรว แตหมอพดไมครบ อนนเปนปญหาการ สอสารของหมอทเกดขนทวไป เพราะไมเขาใจความรสกของคนไข ทจรงคนทลนหวใจรวกยงสามารถอยไดอยางปกตสข สามารถ ออกก�าลงกายไดดวยซ�า ไมใชเรองคอขาดบาดตายทเดยวนก แต พอนกธรกจคนนเขาใจวาหวใจของตวรว เขากใจเสย หลงจากนน แคสองวนเขากลมทรด ตองเขาโรงพยาบาล อยโรงพยาบาลได ไมกวนกเขาหองไอซย แลวกไมออกมาอกเลย อนนเรยกวาไมไดตาย เพราะลนหวใจรว แตตายเพราะใจทตนตระหนก ใจทหวาดกลว ซงเกดจากการปรงแตงเกนเหต

ถาเขามสต อาการจะไมลกลามขนาดน เพราะจตจะไม ปรงแตงในทางเลวราย สตชวยใหจตกลบมาอยกบปจจบน แม ไดยนขอมลมาผดๆ สตกชวยใหใจเปนปกต และยอมรบความจรง


ทเกดขนได แทนทจะตโพยตพาย โอดโอย คร�าครวญ กจะมา พจารณาวาเราจะท�าอะไรไดบางเพอชวยบรรเทาผลกระทบ เมอ เจบปวยกตองรกษา แตวาจตใจกตองดแลดวย จะเหนไดวาเพยงแค ไมมสต ความหวาดหวน ตนตระหนกกครอบง�าจตใจไดงาย แลว ท�ารายรางกายเรา หรอท�าใหมพฤตกรรมทเปนอนตรายตอตวเอง

สตทมอยในชวตประจ�าวนของเรานน ไมเพยงพอทจะรบมอ กบเหตรายทเกดขนแบบปจจบนทนดวน คนธรรมดามกคดวาฉน มสตอยแลว ท�าไมตองฝกสตอก สตทมนนพอเพยงส�าหรบการ ด�าเนนชวตประจ�าวนทไมมเหตราย ไมมเรองมากระทบมาก ถา ชวตราบรนความสมพนธกลมเกลยว ไมมเรองรายเกดขน สตเทาท มอยของคนทวไปกเพยงพอในการด�าเนนชวตใหเปนสขตามอตภาพ แตชวตคนเราใชวาจะราบรนเหมอนทางทโรยดวยกลบกหลาบ บางชวงกขรขระ มเหตรายเกดขนโดยไมคาดคด บางทไมไดเกดขน กบตวเอง แตเกดขนกบคนทรก

มแมคนหนงเลาใหฟงวาหลายปกอนลกชายอาย ๑๕ ป ขอ ไปเรยนตอทประเทศอนเดย แมอายยงนอยแตแมเหนวาลกเปน คนมความรบผดชอบ ใฝรใฝเรยน ไปอนเดยนาจะไดประโยชน อยางนอยกไดไปเรยนภาษา จงอนญาตใหลกไป ลกไปอนเดยได


ไมกเดอนปรากฏวาจมน�าตาย แมทงเสยใจทงรสกผด โทษตวเอง วามสวนท�าใหลกตาย เพราะวาเปนคนอนญาตใหลกไป เธอเอาแต ต�าหนตวเองวานาจะหามลก ถาวนนนฉนหามลกไมใหไป ลกกจะ ยงมชวตอย เธอทงเสยใจทลกตายและรสกผดทอนญาตใหลกไป จนเกอบเสยศนยไปเลย แตละวนผานไปดวยความทกขทรมาน จนกระทงเพอนมาชวนใหไปปฏบตธรรม

เมอไดฟงธรรม เธอกเขาใจความจรงของชวตวา คนเราเกด มาแลวกตองตาย ความพลดพรากสญเสยเปนธรรมดาของทกชวต คนเรามกรรมเปนของตว บางคนอายยน บางคนอายสน ลวนแลว แตเปนผลแหงกรรม เมอรเชนนกท�าใจยอมรบความตายของลกได ขณะเดยวกนการเจรญสตกชวยใหรบมอกบความรสกผดได เมอ ความรสกผดเกดขนกดมน ไมกดขม ไมผลกไส แตกอนพยายาม กดขมมน พยายามไมนกถงความตายของลก แตอะไรกตามทเรา พยายามกดขมมนกยงผดโผล พอโผลมาทไรกรสกเสยใจวาตวเอง มสวนท�าใหลกตาย แตพอมสต ความรสกผดกคอยๆ บรรเทาลง ไป จนกระทงในทสดมนกเลอนหายไป ท�าใหเธอสามารถยอมรบ ความสญเสยลกได ไมเพยงเทานนเธอยงพบกบความสงบ ความ โปรงเบา อยางทไมเคยปรากฏมากอน ชวตของเธอสงบเยนเปนสข กวาตอนทลกยงมชวตดวยซ�า เธอจงรสกขอบคณลกทท�าใหแมพบ


ธรรมะ เธอพดวาความตายของลกเปนสงทคมคามาก เพราะท�าให แมไดพบธรรมะ ไดพบกบความสงบอยางทไมเคยพบมากอน

ความตายของลกนนยงใหญเสมอส�าหรบแมทกคน แตมนก สามารถจะกลายเปนสงททรงคณคาได เพราะท�าใหแมไดมาพบ ธรรมะ สต สมาธ ภาวนา ท�าใหเธอหลดพนจากความทกขและมา พบกบชวตทดกวาเดม ตรงกบทพระพทธเจาตรสวา “ผมปญญา แมประสบทกขกยงหาสขพบ” พบทไหน พบทใจ ใจทมสตปญญา

ปญญากคอการเหนความจรง เขาใจความจรงของชวต แต กอนเธอไมอยากนกถงความตายของลก แตเดยวนนกถงกไมได เสยใจอะไรแลว ไมใชเพราะไมรกลก ยงรกลกอย แตเมอนกถงแลว กไมไดรสกเสยใจหรอรสกผดอกตอไป และนคอสงทสามารถจะ เกดขนไดกบคนเราแมตองสญเสยคนรกกตาม

คนเปนอนมากแมวามชวตทราบรนมาตลอด แตมาถงบางชวง เวลากอาจเกดเหตพลกผนขนได ชวตของทกคนสามารถจะเกด ภาวะเชนนไดทกเวลา ไมใชเพยงแคความพลดพรากสญเสยคนรก แตยงรวมถงสญเสยของรก บางคนไฟไหมบานทงหลง แทบจะกลาย เปนบา ถาหากไมเรยกสตกลบมาใจกอาจจะเตลดสดก คณยาย


คนหนงท�าแหวนมรกตหลนลงบนพน คนใชกไมรกวาดทงลงถงขยะ แหวนวงนเปนของรกของหวงมาก พอรวาหายกเสยใจจนลมปวย อายแปดสบปแลว แตท�าใจไมได เพราะมความยดตดถอมนมาก คณยายคงไมเคยเจอความสญเสยอยางนมากอน มาเจอตอนแก จงไมมประสบการณ ไมรวธรบมอกบความสญเสย ไมรวธท�าใจ จงปวยหนกจนพระซงเปนหลานตองมาเยยม ตอนไดขาวครงแรก นกวายายเปนโรคราย มาถงจงรวาปวยเพราะเสยใจทสญของรก ของหวง


ความเจบปวยกเหมอนกนสามารถจะเกดขนกบใครกได สามารถจะเกดขนกบเราไดตลอดเวลา คนจ�านวนมากมชวต สขสบายด แตพอรวาปวยเปนมะเรงท�าใจไมได ตโพยตพายวา ท�าไมตองเปนฉน บางคนไมอยากอย อยากจะตาย เพราะมนเจบ มนปวดทรมานเหลอเกน เพราะฉะนนคนทไมไดเจรญสต ไมได เจรญสมาธภาวนา พอเจอเหตการณแบบนกอาจเพลยงพล�า หรอ ตกมาตายไดงาย นเปนเพราะความประมาท ไมคดวามนสามารถ เกดขนกบตวเองกได แตถาเราฝกสตอยเสมอ เจอเหตการณแบบน อาจเสยศนยอยพกหนง ไมนานกจะตงสตได และแทนทจะปลอยใจ ใหจมอยกบความทกข ความเศราโศก กจะดงจตออกมาจากอารมณ เหลานน และพจารณาวาเราจะรกษารางกายอยางไรด

แตบางคนใจไมฟนเลย เพราะวาหลงวนอยในความคด จม อยในอารมณ อยางพยาบาลคนทเปนมะเรงตบ เธอไมสามารถ ดงจตออกมาจากความเศราความวตกกงวลได ความทกขใจจง ซ�าเตมความทกขกาย ท�าใหสขภาพรางกายย�าแย จนตายเรวกวา ทหมอประเมน นเปนตวอยางทชวาคนเราทกขเพราะความคดมาก กวาทกขเพราะเหตอนเสยอก แมจะเจบปวยแตถามสตรกษาใจใหด กสามารถจะมความสขได เจบปวยกยงยมได กยงมความสขได เพราะปวยแตกาย ใจไมปวย


เมอ ๒-๓ วนกอนมคนมาทอดผาปา มผหญงอายราวสามสบ ปเศษ มาสนทนาเรองธรรมะ คยไปคยมาเธอกบอกวาเธอเปน มะเรงระยะสดทาย แตเธอดเหมอนปกตมาก เธอเลาวาไดฟงค�า บรรยายของอาตมาในยทบ กอาศยธรรมะนแหละชวยใหรกษาใจได ถงแมบางครงจะรสกแย เวลาไปหาหมอแลวหมอบอกวาอาการ ไมดขน หรอไมตอบสนองตอยา เธอกใจเสย แตสกพกกตงสตได อาศยธรรมะโดยเฉพาะสตชวยประคบประคองใจ พอถงเวลาท อาการลกลามจนกระทงเกดความเจบปวด เกดทกขเวทนา บางครง ถงจดทแมแตยาระงบปวดกเอาไมอย มอรฟนใหไปเตมทกยง รสกเจบปวดอย อนนเปนปญหาทเกดขนกบคนปวยจ�านวนมาก ถง ตอนนนจะท�าอยางไร กตองอาศยใจอยางเดยว

คณหมออมราไดพดถงคนไขชายคนหนงทเปนอาจารยแพทย อายประมาณสสบปเศษ เปนมะเรงลามไปถงกระดกปวดมาก ตอน ไปเยยม คนไขนอนไมไดเลยตองนงตลอดเวลานงแบบงอกองอขง มเหงอผดเมดโตๆ ปากซด ความรทมชวยอะไรไมไดเลย เงนทอง ทมกไมสามารถจะชวยบรรเทาความเจบปวดได เพราะยาระงบปวด ทใหกเตมทแลว ใหมากกวานนไมได คณหมออมราจงแนะใหเขา ท�าสมาธ หายใจเขาลกๆ หายใจออกยาวๆ บรกรรมพทโธไปดวย คนไขไมเคยท�าสมาธมากอน แตกท�าตามทคณหมออมราแนะน�า


ทแรกคณหมอคดวาคนไขปวดมากขนาดนแลวไมเคยท�าสมาธเลย คงท�าไดไมเกนหานาท แตปรากฎวาหานาทกแลวคนไขกยงนง หลบตาท�าสมาธ สบนาทผานไปกยงนงท�าสมาธอย ยงนงกยงด นงจนกระทงหลงตรง พอเปดตาขนมาครบหาสบนาท ปากกเปน สชมพ เหงอเมดโตๆ กหายไป รสกดขนมาก ความเจบปวดทเลา ไปมาก อนนเปนเพราะอ�านาจของสมาธทท�าใหความเจบปวด บรรเทาลง เรยกวามอานภาพดกวายาระงบปวดเสยอก

คณหมออมราแปลกใจวาคนไขคนนไมเคยนงสมาธเลยแต ท�าไมนงไดนานขนาดน ทงๆ ทปวดมาก กไดค�าตอบวาเวลาท�างาน เขามสมาธมาก กเอาสมาธทใชกบงานมาใชกบการตามลมหายใจ กชวยใหความปวดบรรเทา ทวาความปวดบรรเทาน สวนหนง เปนเพราะลมปวด คอปกตถาไมมอะไรใหจตท�า จตกจะปกตรง กบบรเวณทปวด อยางทเมอเชามคนหนงพดวาเวลาเหยยบกอนหน มนเจบ จตกไปปกอยตรงเทาทเจบ ทกขเวทนามนมแรงดงดดมาก คนไขคนนปวดกระดกมาก จตกปกตรงอยทความปวดกท�าให ยงปวด แตพอท�าสมาธ ดงจตมาทลมหายใจ จตกรบรความเจบ ปวดนอยลง จนกระทงถงจดหนงกลมปวด จงไมรสกทกขทรมาน


ทจรงสมาธยงมขอดอกอยางหนง คอพอจตสงบแลวรางกาย จะหลงสารบางตวออกมา สารเหลาน เชน โดพามน เอนโดรฟน มนชวยบรรเทาความปวดได สมาธไมไดชวยใหลมปวดเทานน แต ยงมผลบรรเทาปวดไดดวย มนมผลตอระบบประสาทจรงๆ อนน เรยกวาใชสมาธบรรเทาปวด

บางคนกใชสตบรรเทาปวด มคนหนงเปนมะเรงทล�าไส ปวด มาก ยากเอาไมอย ทรมานมากทเดยว แตเนองจากเคยเจรญสต มากอน พอไดสตขนมากเอาสตนนมาใชในการดความปวด คนไข คนนบอกวาสตดงจตมาไวทหวไหล แลวดทองทปวด จตเหน ความปวดทเกดขนกบกาย ความปวดกายยงมอย แตใจไมไดปวด ตามไปดวย เพราะเหนความปวดโดยไมไดเขาไปจมอยในความปวด แตพอเผลอสตเมอไรจตเขาไปรวมกบกายกปวดมากจนทรมาน เพราะไปเอาความปวดของกาย หรอความปวดของทองมาเปน ความปวดของใจดวย พอมสตกดงจตออกมาจากกาย บางคนเรยก วาแยกกายกบจตออกจากกน แตทจรงคอการเหนกายกบเวทนา นนเอง เอาจตเปนผเหน เหนกายทปวด เหนเวทนาทเกดขน แต ไมเปนผปวด นเปนวธหนงในการรบมอกบความปวด ทเราตอง เรยนรหรอฝกใหมทกษะในทางนบาง เพราะเหตการณแบบน สามารถเกดขนกบเราไดทกเมอ


กำรดเวทนำเปนทกษะส�ำคญทจะชวยใหเรำเผชญควำมเจบ ปวดหรอทกขเวทนำได อยำคดวำเรำจะหนทกขเวทนำไปไดตลอด แมวำทกวนนเรำมเทคโนโลยมำกมำย แตทกขเวทนำทำงกำยก สำมำรถเกดขนกบเรำได บางอยางเปนทกขเวทนาทพอทนไหว แตบางอยางกสดทจะทนได แตถาเรามสต กชวยใหจตไมทกขไป กบกายได อยางทพระพทธเจาสอนนกลบดาวา “ทานพงส�าเหนยก วา ถงกายของเราจะมโรครมเรา แตใจของเราจกไมมโรครมเรา เลย” นนคอแมกายจะปวย พงรกษาใจอยาใหปวยดวย อนนเรา ทกคนท�าไดถาหากวามสตหรอมสมาธในระดบหนง ปวยแตกาย ใจ ไมปวย การใชสตในการดความปวดแตไมเปนผปวดเปนสงส�าคญ มาก เมอเราตกอยในสถานการณอยางนนกจะทกขแตกาย ใจ ไมทกขตาม

เราตองเรยนรทจะอยกบความทกขโดยไมเปนผทกข แมจะ พยายามหนความทกขตะพดตะพอกหนไมไดตลอด การอยกบ ทกขเวทนาโดยใจไมทกขนนตองอาศยการเจรญสต โดยใชสตใน การรบมอกบทกขเวทนาแบบออนๆ เชนอยกบความเบอ เวลาเรา ปฏบตธรรม มกจะมความเบอความเซงมารบกวน พวกนกอใหเกด ทกขเวทนาเชนกน แมจะไมรายแรงเมอเทยบกบความเจบปวด เพราะโรคภยไขเจบ แตเรากตองเรยนรทจะอยกบมนใหเปน มนจะ


เบอกเบอไป เราแคดมน แตไมเปนผเบอ เมอความโกรธเกดขน ใจกเหนมน ไมเปนผโกรธ ไมยดตดถอมนวาความโกรธเปนเรา เปนของเรา ความโกรธเกดขน แตใจไมรอนตาม ความหงดหงด เกดขน ใจไมทกขตาม ความเครยดเกดขน แตใจไมทกขไปดวย อนนท�าไดดวยการเจรญสต คอดมนหรอรเฉยๆ

กำรเจรญสตเปนวธกำรทตำงจำกสมำธ สมำธเปนกำรเอำจต มำจดจออยกบสงใดสงหนง เมอรสกเบอกเอาจตไปจดจออยกบ เสยงเพลง เสยงนก ตนไม หรอการวาดรป กท�าใหลมความเบอ ไปได อนนเปนงานของสมาธ ใชเมอตองการเปลยนอารมณไป จดจอสงอนแทน แตสตเปนอกวธกำรหนง คอดหรอเหนเฉยๆ ไมเขำไปเปน เหนมนเกดขน และเมอไมยดมนถอมนกบมน ไมปรง แตงตอเตมมน มนกดบไป เหมอนไฟทไมมเชอไมมฟนกดบมอด ไปเอง ทกขมนอยไมนำนอยแลว แตเปนเพรำะใจไปยดมนเอำไว เปนเพรำะใจปรงแตงตอเตมมนถงอยตอเนองเปนชวโมง เปนวน บำงทกเปนอำทตย และทใจไปยดมนกเพรำะไมรตว เหมอนกบคน ทแบกหน ทงๆ ทเหนอย เปนทกข กยงแบกเอาไว นนเปนเพราะ ไมรตว


ท�านองเดยวกบคนทเจอไฟไหมบาน เหนอะไรใกลตวกขน ออกไปกอน บางทกแบกตเซฟ แบกโองน�า ซงเปนของทหนกมาก แตกแบกวงหนออกจากบานอยางสบาย ตอนนนไมรสกหรอกวาหนก เพราะความกลวมนครอบง�าใจจนกระทงลมตว แตยงวงกยงเหนอย ครนหนมายงทปลอดภย หายกลวแลว จงรสกวาหนก รตววา แบกตเซฟหรอโองน�า พอรเทานนกวางมนลงทนท ความยดมน ถอมนเกดขนเพราะความไมรตว ทงๆ ทยดแลวทกข ทงๆ ทแบก แลวทกขกยงยดเอาไว แตพอรตวเมอไรกวางเองไมตองมใครสง

ถงทสดแลวนอกจากความแก ความเจบปวย และความพลด พรากแลว ความตายกเปนอกสงหนงทเราทกคนตองเจอ เมอหน ความตายไมพนกตองพรอมเผชญหนากบมน ยอมรบควำมตำยวำ เปนธรรมดำของชวต แมจะมควำมกลวเกดขนกใหร วำกลว มสตเหนควำมกลวเกดขน ตงอย ดบไป เมอถงทสดของชวต กยงจ�ำเปนตองเอำสตมำใช เพอใหเรำเผชญหนำกบควำมตำย ไดดวยใจสงบ เพอท�ำใหใจนเปนกศล ไมหมนหมอง ไมตน ตระหนก สตมความส�าคญมากส�าหรบการรบมอกบความกระสบ กระสาย รวมทงความทกขทเกดขนกบกาย อะไรเกดขนกมสต ดมน สตจะชวยรกษาใจใหเปนปกต สามารถปลอยวางสงตางๆ ได หาไมกไปสคตไดยาก


วชำสดทำยทตองใชเมอเรำจะตำยคอกำรเจรญสต ความกลว กด ความรสกผดกด หรอนมตทเปนอกศลกด บางทมนกโผลขนมา หากไมรทนจตกจะแสสาย ถกอารมณเหลานรบกวน ส�าหรบคนท ไมมพนฐานการเจรญสตกอาจจะนอมจตอยกบสงทเปนกศล เปน ทตงแหงศรทธา เชน พระรตนตรย บทสวดมนต หรอความดท ไดท�า ทงนเพอใหจตเปนกศล ถาตายกจะไดไปสคต

อกวธหนงกคอกำรมสตรบรทกอยำงทเกดขน รแลววำง แมกระทงเวลาเกดความวาวน กระสบกระสาย วตกกงวล กมสต รทน เหนมนเฉยๆ เหนแลวกจะวางไดเอง มความกลวเกดขนกร แลววาง ไมตองยดอะไรทงสน คนทเปนนกภาวนาจะไมปรารถนา การไปเกดในสคตภพ แตม งทการหลดพนเลยทเดยว ถาม งท สคตภพกใหนอมจตอยกบพระรตนตรยหรอความดทไดท�า บญ กศลทไดบ�าเพญ หากจตสดทายเปนกศล กจะไปสคต อาจเกดเปน เทวดา แตถาหากปลอยวางทกอยางไมยดตดถอมนในสงใด ท�า อยางททานอาจารยพทธทาสพดคอ “ตกกระได พลอยกระโจน” หมายความวา ไมหวงหนาพะวงหลง ขางหลงกไมหวงไมเสยดาย ขางหนากไมกลว ไมกงวล ปลอยวางทกอยาง เมอพระพทธเจา เสดจไปเยยมผใกลตาย นอกจากพระองคจะแนะน�าใหเขามศรทธา มนคงในพระรตนตรยและตงมนในศลแลว อกสงหนงทพงท�าคอ


ปลอยวางทงหมด ไมวาจะเปนพอแม บตร สามภรรยา กามคณ ๕ หรอทรพยสมบต รวมทงสวรรคชนใดกไมปรารถนา ปลอยวาง ทงหมด

จะปลอยวางอยางนไดตองอาศยสตควบคกบปญญา ตอนท หลวงปดลยไปเยยมพระลกศษยรปหนงซงชรามากใกลจะมรณภาพ ทานกแนะน�าสนๆ วา “เมอถงเวลาทจะตาย ใหท�าจตใหเปนหนง


แลวหยดเพง ปลอยวางทงหมด” จะท�าอยางนไดตองอาศยสต อยางมาก วชาสดทายทเราจะตองใชกคอการเจรญสต อาตมาจง ย�าตงแตตนวาการเจรญสตเปนเรองส�าคญมาก ส�าคญถงขนความ เปนความตาย แมถงเวลาทจะตองตาย สตกยงส�าคญอยางยง เปน ตวชขาดวาจะไปสคตหรอทคต หรอจะไปลงเอยทไหน ถาสตเจรญ ไดอยางเตมท จนเกดปญญาเตมรอบ แจมแจงในไตรลกษณ จต กสามารถหลดพนไดขณะทก�าลงจะสนลม อยางทพระอรหนต หลายทานบรรลธรรมตอนทก�าลงจะสนใจ เรยกวา ชวตสมสส คอ สนอาสวะไปพรอมกบสนชวต

ฉะนนจงอยาดแคลนสต ไมวาจะเปนการด�าเนนชวตใหอยรอด หรอการด�าเนนชวตใหมความสข หรอการเผชญกบความเจบปวย ความพลดพรากหรอแมแตความตาย กตองอาศยสตเปนพนฐาน ทงสน สงทเราท�าอยนมความส�าคญมาก ตองอาศยความเพยรใน การสะสม กอราง สรางสตใหเจรญงอกงาม แมจะนาเบอ แมจะม อปสรรคมากมาย แตอานสงสหรอผลพวงทจะเกดขนตามมาจาก สตทเราสรางนนมหาศาลจนถงวนสนลมทเดยว


ปฎบตแบบไมท�า

กำรปฏบตธรรมนน มทงท�ำและกไมท�ำ ท�ำกเชนท�ำควำมดให ถงพรอมอยางทเราเพงไดสาธยายกน ไมท�ากคอไมท�าความชว ไมใชแคระดบศลเทานน แตยงมความหมายรวมไปถงการภาวนา ดวย การภาวนาบางอยางกคอการไมท�า อยางเชนการเจรญสต เปนเพยงแคการดเฉยๆ ดกายและใจตามความเปนจรง อะไร เกดขนกบกายกแคดหรอรเฉยๆ อะไรเกดขนกบใจ กแคดหรอ รเฉยๆ ไมตองไปท�าอะไรทงสน ไมตองตดความโกรธ ไมตอง กดขมความคด แคเหนเทานนกพอแลว


การดหรอการรเฉยๆ ทจรงมนนาจะงายเพราะไมตองท�าอะไร เลย การดกายหรอดใจกเปรยบเหมอนเรานงอยรมน�า แลวกดแมน�าเลอนไหลผานไป อะไรตอมอะไรทลอยมาตามน�า ดหรอชว สวยหรอนาเกลยด กแคดเฉยๆ อะไรทสวยทดกไมตองไปยดอยาก ใหมนอยนานๆ หรอเกยวเอามาเปนของเรา อะไรทนาเกลยด ไมนาด เชน ขยะหรอหมาเนาลอยน�ามากไมตองไปท�าอะไรกบมน ไมตองไปผลกไสไลสง การทไมตองท�าอะไรเลย ดเหมอนเปนวธ ทงายมาก แคดเฉยๆ เหมอนคนทยนอยบนชายหาด มองดคลน ซดสาดเขาฝง ไมวาจะเปนคลนเลก คลนใหญ พอซดเขาฝงแลว มนกเลอนหายไป มนนาจะงาย แตมนกลบกลายเปนเรองยาก ส�าหรบคนสวนใหญ เพราะนสยของคนเราอยเฉยไมได เหนอะไร ทสวยงามกอยากจะเขาไปยดครอง

เปรยบเหมอนเราเหนเรอเปลาล�าใหญสวยงามผานมา เรา รสกอยากได ทนปลอยใหมนลอยผานไปตอหนาตอตาไมได กตอง วายน�าไปหามนเพอลากเขาฝง แตเรอกล�าใหญ น�ากเชยว มแตจะ ลอยไปตามกระแสน�า แตเปนเพราะเราอยากไดมนมาก กตองท�า ทกวถทางเพอลากมนเขาฝง เหนอยกเหนอย สดทายกท�าไมส�าเรจ เพราะสกระแสน�าไมไหว กตองปลอยใหมนผานเลยไป ในท�านอง เดยวกนเมอเหนอะไรทไมสวยงามกอยากจะผลกไส ถาผลกไส


ไมไหวกพยายามหนหาง การท�าเชนนนท�าใหเหนอย แตเรากอด ไมไดทจะท�าอยางนนครงแลวครงเลา นคอสงทเกดขนกบใจเรา เมอมความคดหรออารมณตางๆ เกดขน

กระแสจตของเราไมตางจากกระแสน�า มนไหลเลอนไปเรอยๆ ในระหวางนนกมความคด อารมณตางๆ เกดขน สงเหลานนลวน แลวแตไมเทยง มนลองลอยแปรเปลยนไปเหมอนลอยไปตามกระแส น�า ทจรงเราไมตองท�าอะไร เราแคดมนเฉยๆ ในทสดมนกจะลบ หายไป แตเปนเพราะวาเราอยเฉยไมได จงพยายามยดครองมน เมอท�าไมส�าเรจกผดหวงเสยใจ สวนอารมณทเปนอกศลทไมชอบ เรากอยากจะผลกไส ผลกไสเทาไรกไมยอมหายไปสกท ยงผลกไสก ยงเหนอย แตสดทายมนกลอยผานไปของมนเอง เพราะธรรมชาต ของมนเปนอยางนน ทจรงเพยงแคดเฉยๆ กพอแลว ไมตองท�า อะไรเลย แตนสยของเรามนอดไมไดทจะตองท�า ถาไมผลกไส ก ไขวควา สงดกอยากไขวควายดครอง สงไมดกอยากผลกไส บางท การอยเฉยๆ เปนวธทชาญฉลาดกวา แมกระทงในเวลาทมภยมา

หลวงพอล ธมมธโรเลาวา ครงหนงทานไปธดงคในปา เจอ ผเฒาสองสามภรรยา สองคนนนไดเลาวาวนหนงก�าลงหาของปา อย จๆ กมหมตวใหญมาประชด แมเฒารบวงหนปนขนตนไมทน


สวนพอเฒาวงหนไมทนจงถกหมท�าราย แกพยายามสแตสไมไหว เพราะหมตวใหญกวามาก ขณะทโรมรนพนตอยนนแมเฒากตะโกน วา ใหนอนหงายเหมอนคนตาย อยากระดกกระดก พอเฒาไดยน กไดสต ลมตวลงนอนแผ นงไมกระดกกระดกเหมอนคนตาย พอ หมเหนเชนนน กหยดตะปบ หมจะท�าอยางไรกบแก แกกไมตอบโต มนดงขา ดงหวของแก เอาปากดนตว แกกท�าตวออนไปมา ระหวาง นนกบรกรรม “พทโธ” เพอคมสตไมใหตนตกใจ พอหมเขาใจวา แกตายแลว กเลยเดนจากไป จงรอดตาย


พอเฒารอดตายเพราะอยนงๆ ไมตอสและไมหน แตคนเรา เวลาเจอภยอนตรายกอดไมไดทจะตองท�าอะไรสกอยาง ถาไมหน กส ถาสไมไหว หรอหนไมได กผลกไสตอตานอยในใจ ทงทบางครง การอยเฉยๆ นแหละดทสด แตการทจะอยเฉยๆ ไดตองมสต เพราะ ความกลวจะกระตนใหเราตองท�าอะไรสกอยาง อยเฉยๆ ไมได ถา ไมสกหน อนนเปนปฏกรยาของมนษยเวลาเจอภย แตถามปญญาก จะรวาบางครงสกไมได หนกไมพน ทางเดยวทตองท�าคออยเฉยๆ การอยเฉยๆ นาจะเปนวธทงายแตมนกลายเปนวธทยาก เพราะมน ตองทวนกระแสสญชาตญาณ รวมทงทวนกระแสกเลสดวย

พวกเรากเหมอนกน เวลาเจรญสตกใหดหรอรเฉยๆ เวลาม อะไรเกดขนโดยเฉพาะความคดและอารมณทเกดขนในใจ แตวา ใจเรามกอยเฉยไมได มกจะตองท�าอะไรสกอยางกบความคดหรอ อารมณเหลานน เชน ผลกไส หรอไมกพยายามควบคมจตไมใหคด เรองนนเรองน หรอกดขมกเลสเอาไว จงท�าใหมปญหาตามมา เพราะวาจตมนไมชอบถกบงคบ ยงหามกยงขดขนตอตาน ขณะ เดยวกนตวความคดและกเลส มนอยากใหเราเขาไปโรมรนพนต กบมน มนจงลอหลอกใหเราเขาไปกดขมมน หรอเขาไปท�าอะไร สกอยางกบมน ถาเราเชอ เรากจะตกอยในกบดกของมน คด เรองนนเรองนไมเลกรา


เมอมความคดเกดขนขณะท�าสมาธ เราไมชอบมน จงพยายาม ผลกไสกดขมมน สดทายกกลายเปนวาใจเราตดหนบพวพนอยกบ ความคดนน เหมอนกบวามนมกาวเหนยว มแรงดงดด สดทาย กเลยถกมนลากถลถกงไป ทแรกตงใจวาจะเลนงานมนแตสดทาย กลบหลงกลมน อยในอ�านาจของมน อนทจรงเราไมตองท�าอะไร เลย แคดมนเฉยๆ เหนมนเกดขน ไมนานมนกจะดบไป การดเฉยๆ หรอเพยงแครเฉยๆ นนมอานภาพมาก

ในพระไตรปฎกมเรองเลาเกยวกบมารทมากอกวนผประพฤต ธรรม ตงแตพระพทธเจาลงมาถงพระอรหนต ภกษ ภกษณ มาร มากอกวนหลายรปแบบ บางทกปลอมตวมาพดจาชกจงใหคลาย ความเพยร เชน มาพดกบภกษณทท�าความเพยรอยวาทานยงสาว อย ไปหาความสขทางโลกกอนเถอะ แกแลวกคอยมาปฏบตธรรม เปนการไดประโยชนจากโลกทงสอง คอโลกของฆราวาสและโลก ของบรรพชต ตอนสาวกหาความสขจากโลกฆราวาสดวยการเสพ กาม พอแกแลวคอยมาหาความสขจากโลกแหงบรรพชต ฟงดกม เหตผลด นาคลอยตาม บางทมารกมาหลอกใหกลว เชน ท�าให เกดแผนดนไหว หรอปลอมตวเปนพญาชางเปนงใหญ มาขใหกลว จะไดเลกปฏบต


แมกระทงพระพทธเจา เมอครงบ�าเพญความเพยร กยงมมาร มารงควาน เชน ชวนใหพระองคกลบไปบ�าเพญทกรกรยา มคราว หนงมากลาวกบพระองควา ทานสงสมบญกศลมามากแลว จะท�า ความเพยรไปท�าไม พระองคกตอบกลบไปวา พระองคไมมความ ตองการบญแมแตนอย แตปฏบตเพอความหลดพน แตกมหลาย กรณทเมอมารมาหลอกพระองค พระองคกบอกใหมารรวาพระองค รทนแลว โดยกลาวทกแควา “มารผมบาป” เพยงเทานมารกตกใจ อทานวา “พระพทธเจาทรงรจกเรา พระสคตทรงรจกเรา” เมอร วาหลอกไมส�าเรจ มารกยอมแพ หายตวไป จะเหนไดวาพระองค ไมไดใชฤทธเดชอะไรกบมาร เพยงแคบอกใหรวาพระองครทนมาร แลวเทานน มารกยอมแพ

คราวหนงพระสมทธบ�าเพญเพยรอย มารกมาหลอกใหกลว ดวยการท�าใหแผนดนไหว พระสมทธตกใจจนเลกปฏบต กลบไป ยงเชตวน แลวทลเรองนใหพระพทธเจา พระองคไดฟงกรวาเปน อบายของมาร จงแนะน�าพระสมทธวาเมอเกดเหตการณแบบน กใหพดไปเลยวา “มารผมบาป เรารจกทาน” พระสมทธกเชอ กลบไปบ�าเพญเพยรทเดม มารเหนกท�าใหเกดแผนดนไหวอก คราวนพระสมทธกบอกกบมารตามทพระพทธเจาแนะน�า พอมาร รวาพระสมทธรทนแลวกเสยใจ อทานวา “พระสมทธรจกเราแลว” จากนนกลาถอยกลบไป


จะเหนไดวาเพยงแคการรทนกมอานภาพมากพอทจะท�าให มารลาถอยกลบไปได ไมตองใชฤทธเดช ไมตองตอสหรอโรมรน พนตกบมาร แคบอกใหมารรวาเรารทนเทานกพอแลว มำรในทน กหมำยถงกเลสทปรงควำมคดและอำรมณตำงๆ ท�ำใหเกดควำม ทอ ควำมกลว คลำยควำมเพยร หรออำจจะรวมถงอำรมณอกศล ตำงๆ ทท�ำใหเปนทกข เครองมอส�ำคญทจะเอำมำรบมอกบสง เหลำนกคอ สต ไดแกกำรรเฉยๆ แครวามนเกดขนทใจกพอแลว ไมตองไปท�าอะไรกบมน ไมวามนจะมากอกวนอยางไรกตาม ขนาด พระโมคคลลานะ มารกเคยมากอกวนท�าใหปนปวนททอง ทแรก ทานไมรวาเปนเพราะอะไร ครนหยงจตดกรวาเปนฝมอของมาร ทานกพดกบมารอยางเดยวกนวา “มาร เรารจกทาน ทานอยาคด วาเราไมรจกทาน” พอมารรวาพระโมคคลลานะรทนกเสยใจ หน จากไป ความโกรธ ความโลภ ความหงดหงด ความรสกผดตางๆ กเชนกน ทนททเรารวามนมา มนกลาถอยไปไมตางจากมาร

เวลามความคดและอารมณอกศลเกดขน แคร ทนเฉยๆ ก พอแลว ไมตองท�าอะไร การดกด การเหนกด การรทนกด อนน เปนงานของสต คนสวนใหญเวลาเกดอารมณอกศลขนมามกจะ อยเฉยไมได พยายามกดขมมน ยงกดขม มนกยงตาน ยงส หรอไม กหลบไประบายออกทางอน ผชายคนหนงพบวาตวเองมพฤตกรรม


แปลกๆ คอเวลาเจอศาลพระภมทไร มความรสกอยากไปท�าลาย เขาไมเขาใจวาเปนเพราะอะไร ความโกรธเกลยดศาลพระภมเกดขน โดยไมเขาใจวามนเกดขนไดอยางไร สดทายกไปปรกษาจตแพทย จตแพทยกใหเขาเลาประวตใหฟง

ตอนหนงเขาเลาวาเขาเปนคนทมความขดแยงอยางรนแรง กบพอ ถกพอดดาวากลาวเปนประจ�า มคราวหนงพอดาเขาอยาง รนแรง ดเหมอนจะลงไมลงมอดวย เขาโกรธมากอยากจะตอบโต ดวยการตอยพอแตกหามใจเอาไวได เหตการณครงนนท�าใหเขา รสกผดมาก เพราะรวามนเปนสงทไมสมควรท�า คนดไมควรเกลยด พอหรออยากท�ารายพอ เขาจงพยายามกดขมความโกรธเกลยด พอเอาไว ไมยอมรบวาตวเองมความรสกแบบนกบพอ ปรากฏวา ความโกรธเกลยดพอไมไดหายไปไหน มนถกกดอยในจตไรส�านก แลวไประบายออกทศาลพระภมแทน เพราะศาลพระภมเปนเหมอน


ตวแทนของพอ คอเปนทเคารพและดมอ�านาจ ในเมอโกรธเกลยด พอหรอท�ารายพอไมได กไปออกทศาลพระภมแทน

กรณนแกไดดวยการทเจาตวยอมรบวามความโกรธเกลยด พอ ไมปฏเสธ ไมผลกไส และไมตองกดขมความรสกดงกลาว แค ยอมรบและดมนเฉยๆ แคเหนมนเฉยๆ เรยกวาไมตองสนใจมนเลย กได มนเกดขนกปลอยมนไป ไมตองท�าอะไรกบมน กจะพบวา ในทสดมนกจะดบไปเอง ในทางตรงขามยงไปกดขมมน มนกยง รงควานหรอผลกดนใหเรามอาการประหลาดวปรตพสดาร

มคนหนงมอาการคลายจตหลอน ทแรกกไมรวาเปนจตหลอน คอเหนคนๆ หนงกเขาไปพดคยจนกระทงสนทสนม แลวคนนนก ชกชวนใหเขาท�าอะไรแปลกๆ เขากท�าตามเพราะคนเคยสนทสนม ตอนหลงถงมารวานนไมใชคนจรงๆ แตเปนภาพหลอนทจตปรงแตง ขน ตอมาเมอเหนภาพหลอนนนอกเขากพยายามผลกไสไลสง พอ ผลกไสไมไป เขากเขาไปปลกปล�ากบมนเลย คนอนเหนกแปลกใจวา เขาท�าอะไรอย กลงอยในสนามหญาอยคนเดยว เหมอนก�าลงส กบใครอย ทจรงในความรสกของเขา เขาก�าลงสกบคนๆ นนอย แตพบวาท�าอยางไรมนกไมยอมไป


ตอนหลงเมอไดปรกษาปญหานกบจตแพทย กรวาสงทควรท�า คออยาไปสนใจมน มนจะมาใหเหนกอยาไปสนใจ ไมตองไปเออออ หอหมกเหมอนตอนแรก และกไมตองไปผลกไสไลสงอยางทท�า ตอนหลง กแคเฉยๆ ไมสนใจไมน�าพา ภาพหลอนกพยายามชกชวน ขอรองวงวอนใหเขาหนมาพดคยดวย ครนเขาไมสนใจ มนกพดจา ดาทอเพอใหเขาโกรธจะไดผลกไสไลสง ซงกจะท�าใหเขาตกอย ใตอ�านาจของมน แตเขากหกหามใจ ไมสนใจมน ไมเคลมคลอย และไมผลกไส แครวามนมาแลวกพอ สดทายมนกคอยๆ เลอนหาย ไปจากใจของเขา

อนนเปนวธกำรเดยวกบสต สตคอแครวำมอะไรเกดขนในใจ แตไมท�ำอะไรกบมน ไมสนใจ แมมนจะเปนความคดทวเศษ มเสนห เรากไมสนใจ ไมเออออกบมน แคเหนมนกพอ ในท�านองเดยวกน มนจะเปนความคดทนารงเกยจแคไหน กแครเฉยๆ หลายคนพอ เจรญสตมากๆ จะเจอความคดและอารมณทนาเกลยด เชน ความ โกรธ ความเหนแกตว ความพยาบาท พอมนเกดขนในใจกรสกผด รสกแยวาท�าไมฉนมความคดแบบนน ยอมรบมนไมได กพยายาม กดขมอารมณเหลานนไว ทจรงมนเปนเรองธรรมดามากทอารมณ แบบนจะเกดขนกบเรา เพราะเรายงเปนปถชนอย มองอกแงหนง มนเปนอบำยของกเลสทอยำกจะลอหลอกใหเรำเขำไปพนตกบมน


ขนเรำท�ำเชนนนเรำกหลงกลมน เจอแบบนเรำกแครเฉยๆ ไมตอง ไปสนใจมนกพอแลว

มหลายคนมาปรกษาอาตมาวาท�ายงไงด เพราะมกจะมค�าพด จวงจาบพระรตนตรยดงขนในใจ บางทกจวงจาบพอแม ดาทานอยาง รนแรงในใจ บางคนสวดมนตไปไดสกพกกมเสยงต�าหนดาทอ พระพทธ พระธรรม พระสงฆ เขารสกแยกบตวเองมาก วาท�าไม ถงมความคดทชวรายแบบน พยายามกดขมเทาไรกไมส�าเรจ อาตมาจงแนะน�าไปวาไมตองท�าอะไรกบความคดหรอเสยงเหลานน แครวามนมอยกพอ ไมตองไปสนใจมน อยาไปคดกดขม อยาไป ท�าอะไรกบมน หากกดขมมนมนกยงไดใจ ยงรงควานหนกขน

คนทมปญหาแบบนมกคดวามแตตวเองเทานนทคดแบบน จงรสกวาตวเองชวรายเหลอเกน แตทจรงมคนคดแบบนเยอะมาก เพยงแตเขาไมกลาเลาใหใครฟง เพราะรสกอบอาย พออาตมาเอา ค�าถามแบบนขนเฟซบค หลายคนกเขยนมาเลาวา ฉนกเปน หน กเปน ผมกเปน มเยอะทเดยว แสดงวาเหตการณแบบนกไมได เปนเรองพเศษพสดารของใครคนใดคนหนง แตเปนเรองทเกดขน กบคนจ�านวนมากทเดยว โดยเฉพาะคนทตดด ยงอยากเปนคนด อยากท�าตวใหเรยบรอย ความคดแบบนกยงโผลออกมา จะวามน


เปนมารทจะมาชวนใหหลงทางกได เปนอบายของมารทไมอยาก ใหเราเจรญกาวหนาในทางธรรม หรออาจจะเปนเพราะความตดด ท�าใหมความรสกลบตอความคดทไมด พอมความคดไมดเกดขน ในใจกพยายามกดขมมน ยอมรบไมไดวาฉนมความคดแบบนอย ทงทมนเปนธรรมดา พอกดขม มนกมแรงตาน อยาลมวาแรงกด เทากบแรงสะทอน

สงทตองท�าในกรณอยางนกคอไมท�าอะไรเลย ไมตองท�าอะไร กบความคดเหลานน ปลอยมนไป ไมโมโหโกรธามน ไมเกลยดมน และไมรสกผดกบตวเองดวย แครเฉยๆ มนกจะคอยๆ เลอนหาย ไป นเปนพลานภาพของการรเฉยๆ รโดยทไมตองไปท�าอะไร มน สามารถทจะจดการกบอารมณ หรอความคดทเปนอกศลได

อยำไปดแคลนกำรรเฉยๆ หรอสกแตวำร รโดยไมตองท�ำ อะไร รโดยไมน�ำพำอะไร อยำงไรกตำมเอำเขำจรงๆ มนเปนเรอง ยำก อยำงทพดตงแตแรก เพรำะคนเรำทนอยเฉยๆ ไมได มนอด ไมไดทจะตองท�าอะไรสกอยาง ยงใฝธรรมอยากจะขดเกลาจตใจ ตนเอง กยงทนไมไดกบความคดแยๆ แบบน รสกวามนเปนความคด ทสกปรก เปนความคดทชวราย ตองจดการกบมน พอมความรสก วานเปนความคดทชวราย ใจกเปนลบกบมนทนท ท�าใหอยาก ผลกไสก�าจดมน


ทนททความคดแบบนเกดขนกเปนทกขแลว เพราะใจใหคา เปนลบกบสงนน แตถาเราวางใจเปนกลางๆ ถอหลกวา คดดกชาง คดชวกชาง หลวงพอค�าเขยนทานพดย�าไวหลายครง คดดกชาง คดชวกชาง อยาไปท�าอะไรมน แคเหนเฉยๆ รเฉยๆ หรอถำรสกวำ ดทไรเหนทไรกอดไมไดทจะเขำไปพนตกบมน กลองไมใหควำม สนใจมน เวลำมควำมฟงซำนเกดขน กใหกลบมำรกำย เอำกำย เปนฐำน วธนกชวยได วธนไมไดมประโยชนแตเฉพำะในเรองกำร ภำวนำเทำนน ในชวตประจ�ำวนกชวยไดมำก

มเพอนคนหนงเลาวา วนหนงลกชายเกดอารมณด ไปเดด ดอกไมมาใสแจกน ดอกไมมสองส สเหลองกบสแดง เดกคนน แยกดอกไมสองสออกจากกน ดอกสเหลองกใสไวในแจกนหนง ดอกสแดงกใสไวในอกแจกนหนง แลวเอาไปใหยา ยากขอบอก ขอบใจ แตพอเดกไมอย ยากเปลยนเอาดอกสเหลองและสแดงมา ผสมในแจกนเดยวกน พอหลานมาเหนกไมพอใจ โกรธ โวยวาย บอกใหยาเปลยนกลบใหเปนเหมอนเดม แตตอนนนยาไมอยแลว อยแตแม เดกโวยวายมาก อาละวาดเลย แมกบอกวาเดยวแมท�าให เดกกไมยอม จะตองใหยามาท�า คอเปลยนใหเปนเหมอนเดม แม บอกวายาไมอยแมท�าเองกแลวกน เดกกไมยอมจะใหยาท�า แมบอก วางนเดยวยากลบมาจะบอกยาให เดกกไมยอมจะเอาเดยวนนใหได เจอแบบนแมชกมน�าโห


ตอนแรกแมอยากจะดลกวาท�าไมท�าตวแบบน ท�าไมพดไมฟง เอาแตใจตว แตกตงสตได รวายงตอวาลก กยงเพมโทสะใหกบลก ดงนนแทนทจะดดาวากลาวลกเธอกใชน�าเยน พดกบลกดๆ วา ลก โกรธยาใชไหม เดกตอบวาใช แมถามวา ลกโกรธยาทเอาดอกไม ของลกไปสลบกนใชมย เดกตอบวา ใช แมถามตอวา ลกโกรธมาก เลยใชไหม เดกตอบวาโกรธมาก แมจงถามตอวา ลกโกรธเทาไหร โกรธเทาน เทาน หรอเทาน วาแลวกเอามอผายออกเหมอนกบ วาโกรธเทาฟาเลย เดกกตอบวาโกรธเทาฟาเลย แมจงบอกลกวา เดยวยากลบมา แมจะบอกยาใหวาลกโกรธยาเทาฟาเลย

ปรากฏวาพดเทาน ความโกรธของเดกกลดวบลง แลวกหยด พยศเลย สกพกกวงออกไปเลนขางนอกเหมอนกบวาไมมอะไรเกดขน ความโกรธของลกหายไปทนท เปนเพราะอะไร อนนเปนเพราะวา แมท�าใหลกไดเหนความโกรธของตว ไดรวาตวเองก�าลงโกรธ สงท แมท�าเปนเหมอนกบกระจกสะทอนใหเดกไดเหนความโกรธของตว พอเดกเหนความโกรธทเกดขนในใจ ความโกรธกดบวบเลย คอเดก


เกดสตขนมา สตท�าใหเหนความโกรธ เมอความโกรธถกเหน มน กจะดบไป อนนเปนธรรมชาตของอารมณทงหลาย ความโกรธนน เราไมตองกดขมมน เพยงแคเหน หรอรทนมนดวยสตมนกหายไป เดกโกรธเพราะมความหลง พอมสต มความรสกตว ความหลง หายไป ความโกรธกตงอยไมได

มเดกชายคนหนง อายประมาณสขวบ เปนคนกลวโปะมาก เวลาพออมลงโปะเพอนงเรอขามแมน�า เดกจะกลวมาก ดนสดฤทธ เพอใหพอพาออกจากโปะ พอกพยายามพดกบลก ใชเหตผลกบ ลกวา อยากลว ลกอยกบพอแลว พออมลกไวแนน ลกไมตองกลว เดกกยงกลว โวยวาย ดนไมหยด เปนอยางนประจ�า พอกไมรจะ แกปญหานอยางไร พอไดฟงเรองราวของเพอนทเพงเลาเมอสกคร เขากสนใจวามนจะชวยไดจรงหรอ

วนหนงเขาอมลกชายลงโปะ ลกกดนเหมอนเคย รองโวยวาย พอกพดกบลกวา ตอนนลกกลวใชมย ลกตอบวา ใช พอถามตอวา กลวมนเปนยงไง ตอนนหวใจเปนยงไง เดกตอบวา หวใจมนเตนเรว พอถามถงรางกายสวนอน เดกกตอบวาตอนนตวเกรง ขนลกเลย ทนพอถามถงความรสกวา แลวใจเปนยงไง เดกตอบวา ใจมนกลว มนหนก พดคยสกพกเดกกนง หยดดน เสรจแลวกปลอยมอออก


จากตวพอ แลวกลงมาวงเลนบนโปะ กลายเปนวาเดกไมกลวโปะแลว ความกลวมนหายไปเลย

สงทพอท�ากคอท�าใหลกไดเหนความกลวของตว ไดดกายดใจ กายเปนอยางไร ใจเปนอยางไร แครหรอเหนมน ความกลวกหายไป เพราะฉะนนอาตมาจงพดวา กำรด กำรร กำรเหนเฉยๆ นนมน มพลงสำมำรถปลดเปลองอำรมณตำงๆ ออกจำกใจได แตเคลดลบ อนนผ คนไมคอยตระหนกเทาไร สวนใหญจะพยายามกดขม ตอตาน เชน เวลาเดกกลวกบอกลกวาอยากลวๆ พอเดกโกรธกบอก วาอยาโกรธๆ หรอแมกระทงเวลาเกดขนกบตวเองกท�าอยางนน เหมอนกน อนนนเปนวธหนงแตไมใชวธทดทสด วธทดกวานนคอ การมสตดมน เหนมน รเฉยๆ โดยไมตองท�าอะไร

การทเรามาเจรญสตกเพอฝกทกษะแบบน ฝกเพอใหมนสย ทจะรเฉยๆ เหนอยางทมนเปน ไมตองท�าอะไรกบมน ไมตองตคา วาดหรอชว เพราะถาตคาวาดกอยากจะยดครอง ถาตคาวาชวก อยากจะผลกไส ใหเหนอยางทมนเปน ไมใชเหนตามทเราอยากจะ ใหมนเปน วางใจเปนกลาง ไมตคา ไมตดสน ฝรงกใชวธนเรยกวา แขวนกำรตดสน ฟงอาจเขาใจยากสกหนอย ทจรง กคอกำรวำงใจ เปนกลำงนนเอง ไมมองวาดหรอชว ซงกเปนวธทจะชวยใหเรา


เหนสงตางๆ ตามความเปนจรง จนกระทงไดเหนถงสภาวะทเปน ปรมตถของมน

การตดสนอารมณตางๆ วาดหรอชว บวกหรอลบ อนนยง เปนสมมตอย แตถาเราเหนจนกระทงวามนเปนแคสภาวธรรมท เกดขน ความโกรธกบความเมตตาทจรงกเปนธรรมเหมอนกน และ กตกอยภายใตกฎไตรลกษณเหมอนกน ความเมตตาทเกดขนในใจ กสอนธรรมได ความโกรธทเกดขนในใจกสอนธรรมใหกบเราได เชนกน เชน สอนเรองไตรลกษณ สอนใหเหนวามนไมจรง มน ไมเทยง มนไมใชตวตน การเจรญสตเมอถงจดหนงกตองยกระดบ เปนวปสสนา คอการเหนสงตางๆ ตามทเปนจรง โดยไมมการ ใหคา ไมตดสนตามสมมต

แตประโยชนทจะเกดขนกบเรากอนถงตรงนน คอท�าใหเราอย เหนออารมณได ไมปลอยใหมนมารงควานจตใจ จนเกดความ รมรอน เกดความรสกบบคน แคเหนมน ดมน มนจะเกดขนก ชางมน จะมองมนวาเปนเพอนกได เปนเพอนหรอแขกทมาเยยม อยากจะเขามากเชญ เราไมผลกไส เราไมท�าอะไรกบเธอทงสน

มนกปฏบตคนหนงเปนฝรง ชอแจค คอรนฟลด เขยนหนงสอ ไวเยอะมาก เขาเคยมาบวชทเมองไทยแลวกไปอยทสวนโมกขกบ ทานอาจารยพทธทาสบาง อยทวดหนองปาพงกบหลวงพอชาบาง


มคราวหนง ตอนนนภาวนาใหมๆ เกดความกลวมาก พยายามท จะกดขมความกลวกไมส�าเรจ พยายามใชเหตผลวากลวอะไร ท�าไม ถงกลวกไมไดผล จงรสกแยมากทมาปฏบตแลวยงกลวอย และ รสกทอกบการปฏบตวาท�าอยางไรความกลวกไมหายไป แตถง จดหนงเขาไดสตแลวกพดกบตวเองวา ถามนจะกลวอยางนไป ตลอดชวตกชางมนฉนไมสนใจแลว พอวางใจแบบน ความกลวก ลดวบไปเลย เขารสกแปลกใจมาก และไดเรยนรวาพอยอมรบมน และไมท�าอะไรกบมน เสมอนวามนเปนอาคนตกะทจรเขามา มน กคลายพษสงลงไปทนท

อำรมณทงหลำยถำเรำเหนมนเปนศตร มนกจะเปนศตร กบเรำ ถำเรำผลกไสมน มนกจะตอส แตถำเรำเหนมนเปนแค อำคนตกะทจรเขำมำและไมผลกไสไลสงมน ขณะเดยวกนกไมท�ำ ตำมอ�ำนำจของมน คอเปนกลำงๆ อยเฉยๆ มนกจะคลำยพษสง ลง รงควานเรานอยลง แทนทจะเปนศตรกกลายเปนเพอนบานท รเวลา ออ...ยงสกพกกรวาถงเวลาทตองไปแลว มนไปเองโดยท เราไมตองขบไสไลสงมนเลย

การรเฉยๆ ไมตองท�าอะไรจงเปนวธการทเราไมควรมองขาม ไมวาจะเปนนกภาวนาหรอไมกตาม


เหนอโลกพนสมมต

หนำผำตรงนเปนจดทชำววดและอำคนตกะอยำงพวกเรำมำ เยยมเยยนบอยๆ จะเรยกวาเปน Amazing Unseen อยางหนงของ เทอกเขาบรเวณนกได สวนใหญกจะมากนตอนแดดรมลมตก มา ดพระอาทตยตกดน จงมใครไมรตงชอวาผาสนธยาวไล ตอนหลง กกรอนมาเหลอแคผาศรวไล คนอนเขาเจอมากอนแลว แตอาตมา เพงมารจกแถวนเมอประมาณป ๒๕๓๓ ตอนนนมาส�ารวจปา เดน ผานแถวกฏ ๑๑ แลวกเดนขนเขาไปตรงบรเวณทเรยกวาซบเมก ตรงนนมล�าหวยล�าธารอย น�าทเราใชทกฏ ๑๑ กมาจากซบเมก


แตกอนพระทวดไปคางแรมตรงนนบอยๆ เพอส�ารวจ ตรวจ ปา เพราะมคนมาลกตดไม ดกสตวบอยมาก ชวงป ๒๕๓๓ มการ ลกลอบตดไมในปาภหลงมาก เขาตดไมแลวกทงไมทแปรรปแลว ลงมาจากหนาผาตรงใกลๆ ซบเมก ทกวนนกยงเหนรองรอยอย เปนแนว เขาจะทงไมลงไปกอน แลวตามไปเกบทขางลาง อาตมา กบพระสองรปกส�ารวจมาจนถงหนาผาน อยากรวาเปนอยางไรก เดนลงไปจนกระทงถงเกอบจะถงบานคน แตกอนมบานเลกๆ อย เรยกวากดทก แลวกคอยๆ เดนไตหนาผาขนมา เหนอยมากทเดยว ตอนนนไตขนมากไมรเรองอะไรทงสน แตพอมาเจอหนาผา ไมใช ตรงนแตใกลๆ กน แถวนมชะงอนผาสวยๆ หลายจด พอขนมาถง ขางบนกหายเหนอย เพราะบรรยากาศสวยและธรรมชาตกสงบ รสกเยนสบาย ความรสกมนเปลยนไปเลย

ตอนทขนมาเหนอยมาก แตพอขนมาถงหนาผากหายเหนอย จตใจรสกโปรงโลง ตอนหลงถงไดรวามทางทจะมาถงจดนไดดวย วธทงายกวานนอยางเชนทางทเรามา มเสนทางทลดตรงเขาวดเลย กม เวลาพวกเราขนมาบนหนาผาไดเหนทศนยภาพเบองหนานแลว รสกวาจตใจโปรงเบา ความหนกอกหนกใจทอาจจะมกดเหมอนวา รวงหลนหายไป เพราะบนทสงเราเหนอะไรไดกวางไกล บรรยา- กาศของธรรมชาตชวยนอมใจเราใหสงบได อนนเปนลกษณะเดน ของสถานททเปนยอดเขา


ถาเราไปทะเลกไดความรสกแบบหนง แตถาเราขนมาบน ยอดเขาโดยเฉพาะตรงหนาผา กจะไดความรสกอกอยางหนง คอ ความรสกทเบาโลง เพราะเราไมเพยงแตเหนพนดนขางลางทกวาง ไกล บางทเรายงเหนทองฟาไดถนดถนดวย อาจจะเปนเพราะเหตน กได สถานทศกดสทธทางศาสนาจงมกอยบนทสง สถานททคน นยมจารกไป มกหนไมพนการขนไปบนเขา อยางเชน ดอยสเทพ ซงสมยกอนกตองเดนกนเปนวนๆ ทพมากมพระธาตอนทรแขวน


ตองเดนขนเขาเหมอนกน ประเทศศรลงกากไมมทไหนจะเทยบเทา ศรปาทะหรอสรปาทะ ซงเปนภเขาทมลกษณะเดนมาก คลายๆ ปรามด ทดอยสเทพเปนเทอกเขา แตศรปาทะเปนภเขาทยอดสงชน เหมอนปรามด ตรงยอดมพนทแคบๆ อยกนไดสบายๆ คงไมเกน สองรอยคน อาตมานกเปรยบเทยบกคงจะใหญกวาศาลาวดของ เราไมมาก

เมอสองอาทตยทผานมาอาตมามโอกาสเดนขนไปถงยอด ศรปาทะเปนครงทสอง ทนนถอวาเปนสถานทศกดสทธของชาว ลงกา เพราะมรอยพระพทธบาทอย ขนาดประมาณ ๑๕๐ เซนต- เมตร คณ ๗๕ เซนตเมตร ไมทราบวามาไดอยางไร แตชาวลงกา เชอวาพระพทธเจาเคยเสดจมาประทบพระบาททน ตอนหลงกกลาย เปนสถานทศกดสทธของคนศาสนาอนดวย เชน ชาวครสตกเชอวา อดมและอฟ เมอถกไลออกจากสวรรคกมาเหยยบตรงนกอน

ยอดเขาศรปาทะน ฝรงเรยกวา อดมสพค (Adam’s Peak) พค (Peak) แปลวายอดเขา ศาสนาอสลามกเชอวาพระโมฮมหมด มประวตทน เพราะส�าหรบชาวลงกาแลว ทนเปนบรเวณทอยใกล สวรรคมากทสด ทภฏานกมตกซงหรอวาวดถ�าเสอ อยสงมาก และแนนอนตองเดน ตองปนปายขนไป คนโบราณถอวาสถานท


ศกดสทธอยบนยอดเขา เพราะเปนจดทใกลกบสวรรคมากทสด หรออาจจะเชอวาเพราะมช มพลงงาน ในแงของชาวพทธ สงท สงสดยอมหมายถงอดมคตสงสดของชาวพทธไดแกนพพาน ของ ชาวครสตกคอพระเจา เพราะฉะนนสถานทศกดสทธทางศาสนา จงสถตยอยบนยอดเขา และเปนประเพณทศาสนกชนตองจารก ขนไปเยอน

การจารกตองใชความเพยรพยายามมาก ยงสมยกอนไมม รถยนต ไมมการตดถนนหนทาง จงถอเปนการบ�าเพญบารมท ส�าคญอยางหนง ชาวลงกานยมเดนขนศรปาทะประมาณเทยงคน หรอวาตหนง ตสอง ถาคนแกหนอยกตองเทยงคนเพอจะไดไปถง ยอดเขาตอนย�ารง พอดกบพระอาทตยก�าลงขน ซงสวยงามมาก ชาวลงกาถอวาเปนสรมงคล เพราะเหมอนกบเปนการเรมตนชวต ใหม ละทงชวตทเศราหมอง ล�าบากยากแคนไวขางหลง พระอาทตย ขนตอนเชาไมใชเปนแคนมตหมายของวนใหม แตมนยงเปน นมตหมายของชวตใหมดวย ยงไดมาท�าบญถงศรปาทะดวยแลว ก เรยกวาไดบ�าเพญบญทจะอ�านวยใหชวตเจรญกาวหนา

ชาวลงกาเดนขนเขาแตละวนประมาณวานบหมนคน เพราะ ขนาดกลางค�ากลางคน อาตมาเรมเดนตอนตสอง เฉพาะคนทขน


กเปนพน คนทลงกเปนพนเหมอนกน และกไปออกนบนยอด ทยน แทบจะไมมเพราะทกคนตางกรอทจะไดเหนพระอาทตยขน แตถง แมไมไดขนไปตอนย�ารง จะขนไปตอนไหน ตราบใดทยงมแสงกจะ รสกปต อมเอบ จตใจโปรงโลงเบาสบาย อยำงทบอกไวแลววำ สงทอยบนยอดสงสดนนเปนเครองหมำยของอดมคต ส�ำหรบ ชำวพทธกคอนพพำน เพรำะฉะนนธรรมเนยมประเพณทไป จำรกบญใหไปถงยอดเขำ อำจจะเปนแบบฝกหดใหผคนสรำง ควำมเพยร เพอบรรลถงจดหมำยสงสดของชวตคอนพพำนกได

เราทกคนเมอขนไปถงยอดเขาจะรสกไดวาจตใจโปรงโลงเบา สบายมากแลว แตหากวาจตใจไดยกระดบสงขนตามไปดวย กยอม พบกบความสขทวเศษกวานนหลายเทา ประเพณจารกขนเขา ไมใช เพยงแคการพาตวขนไปบนเขาเทานน แตยงมความหมายทลกขน ไปอก คอเชญชวนใหยกจตใจขนสง จนถงสงสด ซงกคอนพพาน นนเอง ธรรมเนยมหรอความคดนไดแปรรปมาเปนสถปบาง เปน เจดยบาง ซงลวนแลวแตเปนสงทมยอดสง และมสงทอยเหนอยอด นน ถาเปนเจดยไทยเขาเรยกวานพศล อนนนกเปนตวแทนของ นพพานเหมอนกน คนโบราณมกเอาความหมายของธรรมะในทาง พทธศาสนา ไปใสเปนสญลกษณไวในเจดย ซอนอยในสถปบาง ใน ศาสนสถานบาง แมกระทงโบสถวหารกซอนความหมายทางธรรม


เอาไว โดยเฉพาะอดมคตทางศาสนา

ถาหากวาใครมก�าลงวงชากควรหาโอกาสจารกขนไปถง ยอดเขาใหได ถาเปนภาคกลางกคอพระพทธบาททสระบร ซง สมยกอนกถอวาเปนเรองทไปไมงายเลย แตไปแลวกสนก เปนการ สรางความเพยร ไมใชความเพยรเพอไปใหถงยอด ถงสถานท ศกดสทธเทานน แตเปนการตระเตรยมสรางความพรอม สราง ความเพยรเพอไปใหถงอดมคตสงสดของชวตคอนพพาน ซงเปน ความสงบเยนอยางยง การทเราไดขนมาถงยอดเขา และไดเหน ทศนยภาพทกวางไกล ไดประสบความโปรงโลง เบาสบาย ภาวะ ดงกลาวจะวาไปแลวกคอหนงตวอยางหรอประพมพประพายของ พระนพพาน เพราะเปนภาวะทเหนอทกข ไรสงเศราหมองใดๆ อยางไมมอะไรเปรยบได

เมอไรกตำมทเรำมำถงยอดเขำ หรอมำถงหนำผำแลว พง ตระหนกและท�ำใจของเรำใหนอมไปในทำงพระนพพำนมำกขน เกดปณธำนทจะยกจตใหสงขนไป จนกระทงอยเหนอโลก จนจต เขำถงโลกตรธรรม ซงกคอจตทอยเหนอโลกนนเอง เมอจต ยกระดบสงทจะเกดขนกคอ ความสงบ ความเบาสบาย เบาสบาย มากกวาทเราร สกอย ในขณะนหลายเทานก ดวยเหตนจงเกด


เปนประเพณในหมชาวพทธทชกชวนกนขนไปเคารพบชา สกการะ สงศกดสทธทอยบนยอดเขา แตในหมชาวพทธไทยธรรมเนยมน หายไปแลว เราไมมประเพณการจารกขนไปดวยน�าพกน�าแรง ของตวเอง เพอทจะขนไปสถานทศกดสทธทางศาสนา แมแตดอย สเทพเดยวนกมรถราขนไปอยางสะดวกสบาย พระพทธบาททสระบร คนกไมคอยสนใจกนแลว เดยวนมแตธรรมเนยมของการไปท�าบญ เกาวด ซงกไมไดใชความเพยรพยายามมากนก เพราะนงรถตดแอร ไปตลอดทาง เรยกวาไมไดสรางบญบารมเทาไรเลย


เมอขนไปบนทสง นอกจำกจะไดควำมรสกโปรงโลงเบำสบำย แลว ทศนยภำพหรอมมมองตอโลกกจะเปลยนไปดวย เวลาเรา อยบนทสงอยางนเราจะเหนคนทอยขางลาง แตมองไมออกเลยวา ใครเปนคนรวย ใครเปนคนจน ใครจบปรญญาเอก ใครจบประถม ใครเปนชาวพทธ ใครเปนชาวครสต ใครเปนคนไทย ใครเปนคน พมา เรยกวาสมมตทตดมากบผคนละลายหายไปเลย รเพยงแตวา จดเลกๆ ขางลางเปนคนเทานนเอง ความเปนพทธ เปนไทย เปน ฝรงไมมความหมายอกตอไป และถาอยสงขนไปอกกแยกไมออก แมกระทงวาเปนมนษยหรอเปนสตวดวยซ�า ยงอยสงขนไป เสน แบงประเทศเรากจะมองไมเหนวาตรงไหนไทย ตรงไหนพมา เรา จะเหนผนแผนดนทวโลกเปนผนเดยวกน มองไมเหนแมกระทง เสนแบงวาตรงไหนเอเชย ตรงไหนยโรป เสนแบงพวกนไมมความ หมายอกตอไป ถงตรงนนเราจะเหนชดวามนเปนแคเสนสมมต ทไมมอยจรง

เมอเรำขนสงไปเรอยๆ สงทเรำเหนกคอควำมจรงทหลดจำก สมมตทละชนๆ จนสมมตเหลำนไรควำมหมำยไป ยงถาอยสงขน ไปจนถงชนบรรยากาศ อยางนกบนอวกาศ กจะพบวาแทจรงนน โลกทงโลกเปนหนงเดยวกน ไมมเสนแบง ไมมพรมแดน สงสมมต ทแบงแยกมนษยออกจากกน แบงแยกประเทศออกจากกนนนเลอน หายไปหมด


ยงไปกวานน ถาหากวาจตของเราเขาถงภาวะทเปนโลกตระ เรากจะไปพนสมมตท เหนอกวานนขนไปอก ทกวนนคนเรา ตดสมมตมาก ไมใชตดแควาเปนพทธ ครสต มสลม ไทย พมา หากยงตดสมมตเรองความเปนคนรวย คนจน คนมการศกษา คน ไมมการศกษา เกดการแบงชนวรรณะ ดถกดหมนเหยยดหยามกน รวมทงการใหคากบสงของตางๆ เชนถาเปนเงนทองกมคา ถาเปน กอนหนกไมมคา มนษยเราหลงสมมตมาก จนกระทงคดวาสมมต คอความจรง แตถำเรำยกจตขนสง จตทเปนโลกตระกจะรวำ สมมตนนไมใชควำมจรงแท มนเปนแคสงทก�ำหนดขนมำเพอ ประโยชนในบำงแงบำงดำนเทำนน

กำรอยเหนอโลกยงหมำยถงกำรอยเหนอโลกธรรม สงท เรยกวาโลกธรรมกคอ ความส�าเรจ ความลมเหลว ความมยศ ความเสอมยศ เหลานเปนสมมตของโลก คนทไมรกถกสมมตเขา ครอบง�า สขหรอทกขไปตามอ�านาจของโลกธรรม มลาภ มยศ กดใจ พอเสอมลาภ เสอมยศกเสยใจ ผคนหนความทกขไมพน เพราะยงตดอยในโลกธรรม ยงตดอยในสมมต เพราะไปใหคา กบมนมาก แตถำหำกวำเรำสำมำรถยกจตขนสง จนกระทงเหนวำ สมมตนนเปนแคสงทใชเรยกขำนกน เปนชอทใชเรยกหนวยรวม ของสงตำงๆ เปนตวตนสมมตทจตปรงแตงซอนทบควำมเปนจรง เรำกจะไมหลงยดกบสมมตนน


สมมตทมอทธพลตอคนเรำมำกทสดกคอควำมเปนตวเรำ ของเรำ เปนตวตนทสรำงขนมำและปลอยใหมนครอบง�ำจตใจเรำ คงจะไมมสมมตอะไรทจะมอทธพลผลกไสคนใหทกข หรอหลงวน อยในวฏสงสำรมำกเทำกบสมมตเรองตวตน เรองตวเรำของเรำ

แตคนเรากสามารถทจะกาวขามหรออยเหนอสมมตนนได การเจรญสตเปนวธพนฐานในการท�าใหเราเหนความจรงชนดท ทะลสมมต หรอวาอยเหนอสมมต เวลาเราเดนอยางมสต กจะเหน วาทเดนนนเปนรป เวลามความคดปรงแตงเกดขน สตกจะท�าให เหนวาทคดนนเปนนาม ไมมเราผคด กำรเจรญสตเปนวธกำรท ท�ำใหเรำเหนควำมจรงตำมทมนเปน โดยไมมสมมตเขำมำขวำงกน เพยงแคกำรเหนวำแทจรงแลวไมมตวเรำอย สงทเปนตวเรำ แท จรงแลวมแครปกบนำม กำยกบใจ อนนเปนควำมจรงทส�ำคญมำก ซงจะเกดขนไดจำกกำรเจรญสต

สตปฏฐาน ๔ ประกอบดวย กายานปสสนา เวทนานปสสนา จตตานปสสนา ธมมานปสสนา คอการเหนกายในกาย เหนเวทนา ในเวทนา เหนจตในจต เหนธรรมในธรรม มความหมายไดหลาย แง เชนหมายถงเหนกายนอยในกายใหญ เวลาเราดลมหายใจ ก เหนลมหายใจวาเปนสวนหนงของรางกายทงหมด เวลาเหนสข


เวทนากเหนวามนเปนสวนหนงของเวทนา ทมทงสข ทงทกข ทง อทกขมสข หรอเหนสวนยอยในทามกลางสวนใหญกได แตทส�ำคญ กคอกำรเหนในแงทวำ เหนกำยวำเปนกำย ไมใชเหนกำยวำ เปนเรำ เหนเวทนำวำเปนเวทนำ ไมใชเหนเวทนำวำเปนเรำ เหน จตวำเปนจต ไมใชเหนจตวำเปนเรำ เหนราคะวาเปนราคะ ไมใช เหนราคะวาเปนเราหรอของเรา

การเจรญสตชวยใหเหนความจรงอยางทมนเปนนนนาจะเปน เรองงายๆ แตความหลงกท�าใหจตปรงแตงวามตวตนซอนขนมา ไปส�าคญมนหมายกายวาเปนเรา เหนเวทนาวาเปนเรา เวลาเดน ถาไมมสตกคดวาฉนเดน ทจรงไมมฉนเปนผเดนเลย มนมแตกาย เปนผเดน เวลาไมมสต ถามความปวดเกดขน กไมเหนความปวด แตจะมการปรงแตงตวกขนมาเปนผปวด เวลามความคดเกดขนก ไมไดเหนวาความคดเกดขนในใจ แตมนไปยดมนส�าคญหมายวา ฉนคด ฉนเครยด ฉนโกรธ มตวกเกดขนจากการปรงแตงของจต แลวเรากหลงยดวามตวตนอยางนจรงๆ ตวตนสมมตทสรำงขนน แหละทผลกดนใหเรำเปนทกข

ไมมอะไรทจะมอทธพลตอจตใจของคนเรำมำกไปกวำควำม รสกเปนตวเรำของเรำ เวลาเพอนเงนหาย โทรศพทหาย เราไมรสก


อะไร เราอาจจะแนะน�าเขาดวยซ�าวามนเปนของนอกกาย แตถา เปนเงนหรอโทรศพทของเรา มนกลายเปนเรองใหญขนมาทนท คนอนเขาจะเจบปวยอยางไร เราไมคอยรสกวาเปนเรองส�าคญอะไร เลย แตเพยงแคเราปวดฟนปวดหวเทานนกกลายเปนเรองใหญ ขนมาเลย ไมใชแคตวเรำเทำนน อำจจะเปนลกหลำนของเรำ เพยงแคประทบตรำวำเปนของเรำเทำนน หำกอะไรเกดขนกบ เขำ กสะเทอนไปถงจตใจของเรำทนท

มพยาบาลคนหนงเลาใหฟงวา เมอประมาณป ๒๕๔๐ เกด อบตเหตครงใหญทราชบร รถโดยสารชนกบรถไฟกลางเมอง ตาย ไปยสบกวาคน ตอนทไดขาวนนประมาณสโมงเยน เธอนกในใจ ดวยซ�าวา ดเหมอนกน คนลนประเทศแลว ตายไปบางกด แตหนง ชวโมงถดมา พอรวาหนงในยสบคนทตายนนคอหลานชายของเธอ เธอถงกบเขาทรดเลย ทงเสยใจทงรสกผดทไปคดอกศลอยางนน ท�าไมตอนทไดฟงครงแรกเธอไมรสกอะไร กเพราะเธอคดวาคน ทตายไมไดเกยวของอะไรกบเรา ไมใชลกของเรา ไมใชเพอนของเรา แตพอพบวาหนงในนนเปนลกหลานของเรา มนกท�าใหทกขมาก เหนไหมวา ควำมแตกตำงระหวำงควำมรสกวำเปนเรำเปน ของเรำ กบไมใชเรำไมใชของเรำนนมมำกทเดยว


คนทกวนนเปนทกขเพราะความส�าคญมนหมายนมาก นขนาด เกดขนกบคนอน ยงทกขถงเพยงน ถาเกดขนกบตวเอง ความส�าคญ มนหมายวาเปนเราเปนของเราจะท�าใหทกขสกเพยงใด อยางเชน เวลาเจบปวย แทนทจะเหนวาแคกายเทานนทปวย คนสวนใหญจะ รสกวาฉนปวย ผลกคอไมใชกายเทานนทปวย ใจกปวยดวย การ ไมเหนความจรงทวามนไมมตวเรา มนมแตกายกบใจนน ท�าให คนทกขมาก ทกขในทนหมายถงทกขใจ ไมไดปวยแคกายแตปวย ไปถงใจดวย แตเมอใดกตามทเหนวามเพยงแคกายเทานนทปวย ถาเหนอยางน ใจกไมรสกทกขรอนอะไร

อำจำรยก�ำพล ทองบญนม เคยเลาใหฟงวาตอนทพการใหมๆ ทกขมาก พการเมออาย ๒๔ ป ตอนนนเปนครพละ สอนนกเรยน วายน�า กระโดดน�าผดทาหวไปกระแทกกบพนสระ ท�าใหพการ ตงแตคอลงมา ชวตหมดอนาคตไปเลย รกษาอยางไรกไมหาย ตอนนอาจารยก�าพลก�าลงเขยนหนงสออตชวประวต เพอนอาตมา ไปสมภาษณแลวมาเขยน คดวาคงจะออกในเรวๆ น เปนหนงสอ ทนาสนใจ อาตมาอานแลวสมผสไดถงความรสกทกขทรมาน ของอาจารยก�าพลชวงทพการใหมๆ แมพยายามดนรนหาหมอ ทกประเภทกไมดขน ทกขทงกายและใจ จนกระทงรแนชดวารกษา ไมหายกยงทกขขนไปใหญ ชวตเหมอนกบรอวนตาย เพราะพงพา


ตวเองไมคอยได ตองอาศยพอแมปอนขาว พาเขาหองน�า ท�าอะไร ใหทกอยางสารพด

หลงจากผานไปนานนบสบปกเรมหนมาสนใจธรรมะ อาน หนงสอธรรมะมากขน อานแลวกสบายใจ แตพอเลกอานกทกขอก กเลยสนใจจะปฏบตธรรม พอทราบวามแนวปฏบตแบบหลวงพอ เทยน กเขยนจดหมายไปปรกษาหลวงพอค�าเขยน เพราะรวาทาน เปนศษยหลวงพอเทยน ขอค�ำแนะน�ำวำตนเองรำงกำยพกำรจะ ปฏบตธรรมไดอยำงไร หลวงพอค�ำเขยนกเขยนจดหมำยตอบกลบ ไปวำ ถำเดนจงกรม นงสรำงจงหวะไมได ใหพลกมอไปมำกแลว กน พลกมอกใหรวำพลก ถำใจมนคดกใหรทน ใหรวำทพลกนน เปนรป ทคดนนเปนนำม ปฏบตใหเหนรปกบนำม กำรเจรญสต เปนกำรถลงใหเหลอแตรปกบนำม หลวงพอทำนใชค�ำวำ ถลง คอแยกยอยจนเหลอแตรปกบนำม

อาจารยก�าพลกปฏบตตามค�าแนะน�าของหลวงพอค�าเขยน อยบนเตยงกพลกมอไปมา จนกระทงถงจดหนงกเหนชดเลยวา ท พลกไปมาคอรป ทคดนนคอนาม เหนชดเลยวาสงทเกดขนมนเปน แครปกบนาม พอเหนปป จตสวางวาบเลย เหนชดเลยวาทพการ นนมเพยงกาย แตใจไมไดพการ หลงคดอยตงนานวาฉนพการ


พอคดแบบนกทอ จตใจกแย รสกทกข แตพอเหนความจรงซง แสนจะธรรมดาสามญวา จรงๆ แลวทพกำรคอกำยพกำร แตใจ ไมไดพกำรดวย อำจำรยก�ำพลบอกวำจตกลำออกจำกควำมทกข คอลำออกจำกควำมพกำรเลย กำยยงพกำรอย แตใจไมพกำร แลวใจสบำยและเปนอสระ เพรำะเหนควำมจรงวำ ทจรงแลว ไมใชตวฉนทพกำร เปนเพยงกำยทพกำร เปนเพยงรปทพกำร


กำรเหนควำมจรงวำมนไมมตวเรำ มแตรปกบนำม มแต กำยกบใจนส�ำคญมำก มนเปนกำรทะลทะลวงสมมตทท�ำใหเหน ควำมจรง และท�ำใหเปนอสระจำกควำมทกขทเกดกบกำย หำก สำมำรถอยเหนอสมมตเรองตวตนได กถอวำเปนควำมเปลยน แปลงทยงใหญมำก มอำนสงสมำก มนสำมำรถท�ำใหเรำเจอทกข โดยทใจไมทกขได

มเรองเลาวา หลวงปบดดา ถาวโร สมยทยงมชวตอย (หลวงป บดดาทานมรณภาพไป ๒๐ ปแลว ตอนทมรณภาพอาย ๑๐๑ ป) ตอนนนทานกคงประมาณ ๘๐-๙๐ ป ทานและหมคณะไดรบนมนต ไปฉนอาหาร ปรากฏวาอาหารมพษ อาเจยนกนทงคณะ อาเจยน กนอยางรนแรงมาก พระหนมทไปดวยกอาเจยนจนหมดแรง นอน หมดสภาพ แตหลวงปบดดายงสามารถนงคยกบโยมได คยสกพกก อาเจยนใสกระโถน แลวกนงคยตอ ทานบอกวาอยากจะใหก�าลงใจ โยม เพราะโยมเสยก�าลงใจมาก ตงใจจะท�าบญ แตกลบจะไดบาป กพดใหก�าลงใจโยม โยมกแปลกใจวาพระหนมๆ อาเจยนจนนอน หมดแรง แตหลวงปบดดายงคยกบโยมได จงสงสยวาหลวงปบดดา ไมเปนอะไรหรอ ทานกอธบายใหฟงวา “รำงกำยเรำนมนสกแตวำ เทำนน ธำต ๔ มนถกยำเมำ ยำเบอ มนกแสดงอำกำรตำงๆ นำนำ สวนจตใจมนไมไดถก กเลยไมเปนอะไร เหตเพรำะกำยกบใจมน


คนละเรอง รวมกนไมได” ทานแสดงใหเหนชดเลยวาททกขนน กายทกข แตใจไมไดทกขดวย

อกคราวหนงทานไปผาตดนว ผาเสรจพกใหญทานกบอกวา “คอยยงชวแลว ไมเปนไรแลว” หมอและพยาบาลกแปลกใจเพราะ ทานเพงผาตดเสรจเมอสกครนเอง คนอนผาตดนอยกวาทาน ยง แสดงความเจบปวดมากกวา หลวงปท�าอยางไรถงไมเจบ หลวงป บดดาตอบวา “รางกายของหลวงปกเหมอนกน ท�าไมมนจะไมเจบ แตจตใจตางหากทไมไดเจบปวยไปกบรางกายดวย” ททานพดอยางน ไดเพราะทานเหนความจรงวา มนมแตรปกบนาม มแตกายกบใจ ทานไมไดไปส�าคญมนหมายวามตวเรา มของเรา คนธรรมดาซงยง หลงอยในสมมต กยดมนวามตวกของก เวลาปวดจงรสกวาฉนปวดๆ ไมสามารถทจะแยกออกไปไดวาทปวดจรงๆ คอกายไมใชใจ

หลวงปบดดาเปนตวอยางของคนทเหนความจรงขนปรมตถคอจตของทานอยเหนอสมมตแลว โดยเฉพาะสมมตเรองตวตนทานรความจรงระดบปรมตถสภาวะวา แทจรงแลวมแตรปกบนามเทานน การทเราเหนความจรงอยางน ถงแมเปนความจรงขนพนฐาน แตกส�าคญมากทจะท�าใหอยเหนอทกขได จตใจกจะ โปรงโลงเบาสบาย มอะไรเกดขนอนเปนธรรมดาของสงขาร ไมวา


จะเปนความแก ความเจบ ความพลดพราก แตใจกไมไดทกขรอน ไปดวย อนนเปนคณสมบตของจตทพวกเราควรจะพากเพยรเพอ ทจะไปใหถง

แมวาการปนเขาเพอไปกราบสงศกดสทธ จะใชเวลาและความ เพยรนอยกวาการพฒนาจต หรอการยกจตใหอยเหนอโลก เพอ เขาถงสภาวะทเปนโลกตรธรรม แตวาความเพยรทเกดขนจากการ ปนเขาเพอเคารพสงศกดสทธนน สามารถจะเปนเสบยง เปนพนฐาน ส�าคญในการปฏบตธรรมเพอบรรลถงโลกตรธรรมได นเปนสวนหนง ของการบ�าเพญบารมทจ�าเปนส�าหรบการพฒนาจตใจ เพราะฉะนน เมอเราขนมาบนหนาผาอยางนแลว กขอใหเรานอมใจสโลกตรภาวะ ภาวะทอยเหนอโลก และบ�าเพญเพยรเพอเขาถงสภาวะดงกลาว ไมวาจะมอปสรรคมากมายเพยงใดกตาม


พนทกขเมอเหนธรรม

เชำนเรำมำท�ำวตรใตแผนฟำทมแสงดำวระยบระยบ รอบตวของเราเปนปา ขางหนาเปนภเขา อกไมนานพระอาทตยกจะโผล ขนมาจากสนเขา เรยกวาเราอยทามกลางธรรมชาต มธรรมชาต แวดลอมเราโดยไมมอะไรมาขวางกน ไมมอาคาร ไมมผนง ไมม หลงคา มสายลมพดมากระทบผวกาย ไดสมผสกบธรรมชาตอยาง เตมท


ทจรงไมใชแคธรรมชาตเทานนทแวดลอมเรา ธรรมะกอยรอบ ตวเราเชนเดยวกน ไมใชแคอยรอบเทานน แตหยงลกเขาไปในทกอณ ของกายและใจเรา บางครงอาจจะมบางสงบางอยางขวางกนเรา จากธรรมชาต เชน อาคาร บานเรอน แตไมมอะไรสามารถขวาง กนเราจากธรรมะได เพราะธรรมะนนแทรกซมไปทกอณของกาย และใจ ทจรงกายใจของเรากเปนธรรมะอยางหนง เปนธรรมะใน ความหมายของสภาวะ ธรรมะยงหมายถงค�าสอน หรอความจรง ทปรากฏแสดงอยในทกสง ไมวารปธรรม หรอนามธรรม

พวกเราชาวพทธคนกบค�าวาธรรมะ ในแงทหมายถงค�าสอน ค�าสอนของพระพทธเจามมากมาย โบราณาจารยรวบรวมไวถง ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนธ แตถาจะสรปงายๆ กเหลอแคสอง คอ ค�าสอนเกยวกบความด และค�าสอนเกยวกบความจรง หรอจะพด ใหสนกวานนกคอความด กบความจรง ความด เรยกวาจรยธรรม ความจรงเรยกวาสจธรรม

ธรรมในพทธศำสนำแยกไดเปนสองอยำงเทำนน คอจรย ธรรมและสจธรรม จรยธรรมคอความดเปนสงทตองท�า ถาอยาก มความสขกตองท�า ตองท�าจงจะมชวตทผาสกและเจรญงอกงามได สวนสจธรรมคอความจรง เปนสงทตองเหนหรอเขาถง การปฏบต


ธรรมถากลาวอยางยอๆ กมแคสองเทานน คอท�าความด และเหน ความจรง ท�าความด ไดแก การใหทาน การรกษาศล รวมทงการ ภาวนาทท�าใหคณภาพจตเจรญงอกงาม เชน มเมตตา มความ เพยร มขนต มความอดทน ซงลวนท�าใหจตใจออนโยน นมนวล เออเฟอตอการท�าความด แตเทานนยงไมพอ เราตองฝกจตใหเหน ความจรงดวย ความจรงนนมมากมาย อาจจะเรยกวาไมนอยกวา ดวงดาวทอยบนฟากฟา หรอทอยในจกรวาลน

พระพทธเจาเคยเปรยบความจรงทงหลายในโลกน เหมอน กบใบไมในปา คราวหนงพระพทธองคไดประทบทปาประดลาย


และหยบใบไมมาก�ามอหนง ตรสถามพระสาวกวาใบไมในมอของ พระองคกบใบไมในปา อนไหนมมากกวากน พระสาวกกตอบวา ใบไมในปามมาก ใบไมในก�ามอพระองคมนอย พระพทธองคก ตรสวา ธรรมะทพระองคสอนกเหมอนกบใบไมในก�ามอ นอยกวา ความจรงทงหลายในโลกและจกรวาลน ความจรงมมากมายนบ ประมาณไมได มหาศาลมาก แตความจรงทพระพทธเจาเอามา สอนนมเพยงนอยนด เชน ความจรงเกยวกบรปนาม ความจรง เกยวกบกฎแหงกรรม ความจรงเกยวกบเหตแหงทกข คอปฏจจ- สมปบาท ความจรงทเกยวกบการดบทกข คอปฏจจสมปบาทฝาย นโรธวาร รวมทงความจรงเกยวกบไตรลกษณ

จะวำไปแลวมควำมจรงไมกอยำงทเรำควรเปดใจใหเหน ถำเรำท�ำควำมดแตไมสำมำรถเปดใจใหเหนควำมจรงอยำงทวำ มำ กยงหนควำมทกขไมพน หรอยงไมสำมำรถยกจตเหนอ ควำมทกขได กยงตองทกขตอไป ถงแมวำกำรท�ำควำมดนนจะ ชวยใหเรำมควำมทกขนอยลง มควำมสขมำกขน แตกไมสำมำรถ ชวยใหเรำพนทกขไดอยำงแทจรง คนทท�าความดมามาก กยง มความทกขอย อาจจะทกขเพราะท�าความดแลว ไมมคนเหน ม ความนอยเนอต�าใจทถกต�าหน มความแคนเคองทถกตอวาดาทอ หรอเปนทกขเมอลมปวย มคนจ�านวนไมนอย ท�าความด สราง


บญกศล เพราะมความเชอวาจะท�าใหมอาย วรรณะ สขะ พละ คอมอายยน ไมปวยไข ชวตมแตความเจรญ แตพอเจบปวยกท�าใจ ไมได ตโพยตพายวาท�าไมตองเปนฉน ฉนอตสาหท�าความด ท�าไม ฉนถงตองเปนมะเรง อนนเปนตวอยางของคนทแมท�าความดแลว กไมใชวาจะพนทกข ยงถำท�ำควำมดดวยควำมเชอวำท�ำควำมด แลวจะไมมทกข กยงทกขเขำไปใหญ

มชายคนหนงท�าบญใหทานรกษาศลตงแตยงหนม เพราะ มความเชอวาท�าแลวชวตจะมแตความสขความเจรญ อายยน รอดพนจากโรคาพยาธ แคลวคลาดจากภยอนตราย แลววนหนง กพบวาตวเองเปนมะเรง เขาท�าใจไมได ไมใชเสยใจเทานน แต ยงมความโกรธเคอง รสกเหมอนถกโกหกหลอกลวง ถกหกหลง เอาแตตดพอวา ท�าไมฉนท�าบญแลวถงตองลมปวย ท�าไมบญกศล ไมชวยฉนเลย ท�าไมท�าดแลวตองมาเจอทกขภยแบบน เขาแคนเคอง มาก แสดงความกาวราวตอหมอและพยาบาลเพราะท�าใจไมไดกบ สงทเกดขนกบตน กลายเปนวาไมเพยงแคปวยกาย แตยงปวยใจดวย เพราะวาวางใจผด ตอนตายเขากตายไมสงบเพราะรสกผดหวง ทตองมาเจอเคราะหกรรมแบบน ทงๆ ทท�าความด รกษาศล มาตลอด


อนนเปนเพราะเขาไมตระหนกถงความจรงทวาคนเราไมวา จะเปนใครกตาม รวยหรอจน เดกหรอผใหญ พระหรอโจร กหน ความเจบปวยและความตายไมพน แตถาตระหนกถงความจรงท วาความแก ความเจบปวยหรอความตายกด เปนธรรมดาของชวต เปนความจรงทไมมใครหนพน กจะท�าใจยอมรบได และจะไม ตโพยตพายซงกลายเปนการซ�าเตมรางกายใหย�าแยลงไป อนนเปน ตวอยางวาท�าความดอยางเดยวยงไมพอ ตองฝกใจหรอเปดใจให เหนความจรง เหนความจรงเกยวกบไตรลกษณคอ อนจจง ทกขง อนตตา ตระหนกวาในทสดแลวคนเรากไมอาจหนความเจบปวย และความตายไดพน รวมไปถงความพลดพรากสญเสยดวย เปน เพราะคนเราไมเหนความจรงตรงน ดงนนแมท�าความดกยงทกข

ในสมยพทธกาล มหญงผหนงชอนางกสาโคตม เปนคนฉลาด เปนคนทท�าความดมาตลอด เปนผใฝธรรม แตพอลกตายกท�าใจ ไมได ไมยอมรบวาลกตาย อมลกไปใหใครตอใครชวยปลกใหฟน ทกคนกสายหวไมสามารถชวยเธอได พยายามบอกเธอวาลกเธอ ตายแลวเธอกไมยอมฟง จนกระทงมคนแนะน�าใหไปหาพระพทธ- เจา พระพทธองคเหนอาการของเธอแลวกรวาสอนธรรมะไปตอนน ใจกไมเปดรบ เพราะจตใจทวมทนดวยความเศราโศกเสยใจและ ความหลง เหมอนกบน�าทเตมแกว แกวมน�าอยเตมนน เตมอะไรไป


กไมรบ พระองคจงบอกเธอวา พระองคสามารถชวยเธอไดถาหาก เธอไปหาเมลดผกกาดจากบานทไมมคนตายมาใหพระองคได

เธอดใจมาก เขาไปในเมองทนทเพอขอเมลดผกกาด บาน ไหนๆ กมเมลดผกกาด แตเมอถามวามคนตายในบานไหม กปรากฏ วามคนตายทกบาน คนสมยกอนเขาตายทบาน ไมไดตายทโรง พยาบาล หลงจากทถามบานแลวบานเลา สดทายเธอกเหน ความจรงวาความพลดพรากสญเสยเปนธรรมดาทเกดขนกบ ทกครอบครว ทกคนลวนสญเสยคนรกทงนน เธอกเลยท�าใจ ยอมรบไดวาลกตายแลว จงเอาลกไปเผาทปาชา แลวกลบมาเฝา พระพทธเจา คราวนพระองคแสดงธรรมสนๆ วา “มฤตยยอมพา เอาคนผมวเมาในลกและสตวเลยง ผมใจของอยในอารมณตางๆ เหมอนหวงน�าใหญยอมพดพาเอาชาวบานทหลบใหลไป ฉะนน” นางกสาโคตมไดพจารณาตาม ปญญาเกด กบรรลธรรมเปนพระ โสดาบน

กำรเหนควำมจรงเปนสงส�ำคญมำกส�ำหรบนกปฏบตธรรม ถาหากท�าแตความดแตไมเปดใจเหนความจรงกยงตองถกความ พลดพราก ความเจบปวย รวมทงความตายคกคาม เลนงานบบคน ไมใชแคกายเทานน แตยงบบคนจตใจดวย เมอยอมรบความจรง เหนความจรงแลว แมเจอความพลดพรากสญเสย ใจกสงบได


มผหญงอกคนหนงชอนางมลลกา เปนภรรยาของพนธละ เสนาบด พนธละเปนโอรสของเจามลละแหงแควนมลละ แตม ความนอยเนอต�าใจในหมพระญาต จงอยกบพระเจาปเสนทโกศล ซงเปนเพอนทเคยไปเรยนทส�านกตกศลาดวยกน มความสามารถ ทางการทหารมาก เมอมาอยกบพระเจาปเสนทโกศลกไดรบความ ไวเนอเชอใจใหเปนเสนาบดคใจ แตตอนหลงพระเจาปเสนทโกศล เกดความระแวงเพราะหเบาเชอค�ายยงของคนใกลชด วาพนธละ จะยดอ�านาจ กเลยหลอกไปฆา โดยสงใหไปปราบโจรทชายแดน แลวหาคนซมโจมต ซงกส�าเรจ พนธละกบลกชาย ๓๒ คนถกฆา ตายไมเหลอสกคน

ขาวนมาถงนางมลลกาในเชาวนทก�าลงเลยงพระ มพระ สารบตร พระโมคคลลานะเปนประธาน เมอนางเปดอานจดหมาย และรวาเกดอะไรขน นางกไมไดมสหนาผดปกต ยงคงท�างานตอ คอถวายอาหารเลยงพระ ในชวงนนเองคนใชของนางเกดท�าถาด ใสเนยใสตกแตกตอหนา พระสารบตรจงพดปลอบใจนางวา ของ ทแตกไดกแตกไปแลวอยาเสยใจไปเลย นางมลลกาจงกลาวกบ พระสารบตรวา เมอกมคนสงขาวมาใหดฉนวา สามและลกชายทง ๓๒ คนถกฆาตาย ดฉนยงไมเสยใจเลย เมอถาดเนยใสตกแตก ดฉนจะเสยใจท�าไมเจาคะ


นางมลลกาเปนผทมธรรมะ นางเหนวาความตายเปนธรรมดา ของทกชวต ความพลดพรากจากคนรกเปนสงทไมมใครหนพน เมอเหตรายนนเกดขนกบตนกยอมรบได นางมลลกาไมใชนกบวช แตมความเขาใจในธรรมะอยางมาก เมอเหนความจรงในเรอง อนจจงของชวต กสามารถรกษาใจเปนปกตไดยามเกดความพลด พรากสญเสย

ดงนนกำรฝกใจใหเหนควำมจรงเปนกำรปฏบตธรรมท ส�ำคญ ชวยใหเรำสำมำรถอยในโลกทผนผวนแปรปรวนไดโดยท ใจไมทกข เมอเราไดเหนความจรงในเรองไตรลกษณแลว กท�าให เรามทาทและวางใจเกยวกบสงตางๆ ไดอยางถกตอง เมอมอะไร เกดขนกบเรา ใจกเปนปกตได ไมตองรความจรงถงขนเปนพระ อรยเจากได แมเปนปถชน แตถาเปดใจยอมรบความจรงเหลาน อยเสมอ กสามารถทจะอยกบความทกข ความพลดพรากสญเสย ไดโดยใจไมทกข

เมอกไดเลาถงคนทท�าบญมามาก รกษาศลมาเยอะ แตพอ เจบปวยแลวกท�าใจไมได อยดวยความทกขและตายดวยความ ทรมาน อกคนหนงจะเรยกวาตรงขามกนกได เขากนเหลา สบบหร ส�ามะเลเทเมา มครอบครวกหยาราง ลกตองไปอยกบเมย วนหนง


พบวาตวเองเปนมะเรงทหายยากมาก คอมะเรงทใบหนา มนกดกน แกม จมกและปากจนเปนแผลใหญ มะเรงชนดนเจบปวดมาก หมอ ทไดรบมอบหมายใหมาเยยมไขผปวยคนน ตอนทไดขาววาตองมา หาเขากหนกใจ เพราะคนทเปนมะเรงชนดนจะมปญหาทางจตใจมาก ทงซมเศรา ทงอารมณรนแรง ในอเมรกาคนทเปนมะเรงชนดน ฆาตวตาย ๑ ใน ๔ เพราะตองแยกตวขาดจากผอน ออกไปเจอแดด กไมไดเพราะแสงจะท�าใหเจบปวดมาก ตองเกบตวอยในบาน ใครๆ กไมอยากมาเยยม เพราะเหนแผลแลวกกลว เวลาอยในบานตอง ปดหนาตาง ปดมานเอาไวเพอไมใหแดดสอง สภาพแบบนท�าให จตใจย�าแยจนหลายคนตองฆาตวตาย

ตอนทรวาตองไปเยยมคนไขคนนหมอกหนกใจ แตพอไปถง กแปลกใจ เพราะคนไขไมไดหดหซมเศราหรอกาวราวอยางทหมอ คด เขาโอภาปราศรยกบหมอด ทนททเจอกนครงแรกเขากทกทาย ไตถามทกขสขของหมอ เขาดอารมณด คยไปคยมา เขากเลาให ฟงถงประวตของตนวา ตอนหนมๆ ส�ามะเลเทเมาอยางไร เมอเปน มะเรง เขาจงยอมรบไดวามนคงเปนผลจากการใชชวตแบบน แต เหตผลส�าคญทท�าใหเขายอมรบสงทเกดขน ไมตโพยตพาย กคอ ชวงทปวยนน เขาไมมอะไรท�า จงเปดโทรทศนดฆาเวลา ชองทเขา ดเปนประจ�าคอ CNN ซงมกมขาวภยพบต ภยธรรมชาต แผนดน


ไหว น�าทวม สงคราม อาชญากรรม โรคระบาด ทพภกขภย เปน ประจ�า เขาดไปๆ กไดคดวาความทกขนนเปนธรรมดาของมนษย ทงโลก ไมมใครทจะหนความทกขไปไดพน ไมวารวยหรอจนกตอง เจอทกขทงนน เมอเหนเชนนเขากไดคดวา ควำมทกขควำมเจบปวย ของเขำเปนสวนหนงของควำมทกขของมนษยทงโลก

นาสนใจมาก เขาดขาวแลวไดธรรมะ ไดขอคดแลวกโยงมาส ชวตของตวเอง จงไดเหนความจรงวาความทกขเปนธรรมดาของ มนษยทกคน จงยอมรบมะเรงทเกดขนกบตวได ไมตโพยตพาย เขาเลาวาทกวนนมความตงใจอยางเดยวคอมชวตอยใหนานทสด เพอจะไดมเวลาอยกบลก เพราะไมเคยไดอยใกลชดลกเลย หมอ บอกวาเขาจะอยไดไมเกน ๔-๖ เดอน แตเขากอยไดเปนป แลว กจากไปอยางสงบ

ตอนทยงมชวตกไมไดตโพยตพาย ทรนทราย ตอนตายกจาก ไปอยางสงบ ซงตรงขามกบคนแรกทอาตมาเพงพดถง อะไรท�าให ชายคนทสองสามารถยอมรบและอย กบความเจบปวยไดโดย ไมทรนทราย ไมโกรธเคอง ไมทกขทรมาน นนกเพรำะเขำเหน ควำมจรงวำควำมทกขเปนธรรมดำของมนษยนนเอง


ไมวาความไมเทยงของชวต หรอความทกขกตาม เพยงแค เราเหนสองขอน คออนจจงกบทกขง มนกชวยพยงจตใจไดมาก ในยามทตองประสบเคราะหกรรม ยงถาเหนไปถงอนตตาดวยแลว กท�าใหปลอยวางสงทงปวงไดเลย เพราะไมมอะไรทเราสามารถยด เปนเราเปนของเราไดเลยสกอยาง เมอเหนความจรงเกยวกบรปนาม กายใจ หรอเหนความจรงเกยวกบไตรลกษณ คอ อนจจง ทกขง อนตตา เรากสามารถอยอยางเปนสขทามกลางความผนผวน ปรวนแปรทเกดขนตลอดเวลา

แตในขณะทเรายงไมเหนความจรงดงกลาวอยางแจมแจง การระลกถงความไมเทยงของชวตอยเสมอกส�าคญมาก เพราะจะ ชวยเตอนใจใหเราขวนขวาย พากเพยร พยายาม ในการฝกใจ เพอ เหนความจรง หรอสจธรรมของชวต อยางทเราไดสาธยายปจฉม โอวาทของพระพทธเจาเมอสกคร การระลกถงความไมเทยงของ ชวต ชวยเตอนใจใหเราไมประมาท กระตนใหขวนขวายในการ ปฏบตธรรม ไมใชแคท�าความดเทานน แตยงควรฝกใจใหเหนความ จรงดวย ถำหำกวำเครำะหกรรมหรอควำมผนผวนแปรปรวนยง ไมเกดขนกบเรำกอยำเพงตำยใจ พงตระหนกวำสกวนมนจะตอง เกดขนกบเรำ รวมทงระลกถงควำมตำยทจะเกดขน ซงเรยกวำ มรณสต เมอระลกเชนนแลวกจะท�าใหเกดความตนตว พงระลกอย


วาเรองแบบนสามารถจะเกดขนกบเราไดตลอดเวลา ทแรกอาจ จะเกดขนกบคนทเรารก หรอคนทเรารจกกอน แตตอไปกจะเกด ขนกบเราเอง

เมอวานตอนทไปหนาผา อาตมากเพงไดขาววาอดตแมชทวด ตายกะทนหนดวยอบตเหต อายยงไมถงสสบป เมออาทตยทแลว เธอยงสงขอความมาบอกวา ชวงนวาง อยากจะถอดเทปธรรมะให อาตมา ชวยสงไฟลไปใหเธอหนอย อาตมากตอบไปวา เมอกลบถง วดแลวจะสงไปให พอมาถงวดกไมมเวลาจะท�าใหเธอ จนเวลาผาน ไปเกอบสบวน ตงใจวาเสรจการภาวนาของพวกเราแลวจะเลอกไฟล สงใหเธอ ปรากฏวาสายไปแลว เพราะวาเธอจากไปแลว เพงสง ขอความสนทนากนไมถงสบวนนเอง สวนแมของเธอกบอกวาเพง อยกบเธอไมกชวโมงกอนตาย ผานไปไมกชวโมง คนทเหนหนากน กจากไปเสยแลว บางทแคเหนหลดๆ กตาย สงนย�าเตอนวา ความตายเกดขนไดตลอดเวลา

การระลกถงความตายอยเสมอวา นอกจากความตายเปน สงทแนนอนแลว มนยงสามารถเกดขนกบเราไดทกเมอ การระลก เชนนจะท�าใหเราเกดความขวนขวาย ความขวนขวายอยางนภาษา บาลเรยกวา สงเวช สงเวชคอความรสกกระตนใจ ท�าใหตนตว


เรงเราทจะศกษาปฏบตธรรม จะผดผอนทอดธระไมได ตองรบท�า สงเวชเปนธรรมทส�าคญมาก ชวยกระตนใจใหเราไมปลอยเวลา ลวงเลยไปโดยเปลาประโยชน กระตกใหเรงท�าความเพยร ทงการ ท�าความดและการฝกใจใหเหนความจรง รจกหยบฉวยเอาเหต การณตางๆ รอบตวมาเตอนใจใหเหนความจรงของชวต เวลาดขาว กไมไดดเพอความอยากรอยากเหน แตนอมเขามาเปนเครองเตอนใจ ใหเหนถงความไมเทยงของชวต หรอนอมเอามาใสตววาสกวนหนง เรากจะเปนอยางคนทเปนขาว

ขาวสารตางๆ นนถาดเปนเรากเหนความจรงได อยางคนไข มะเรงใบหนาทพดถงสกครน เขากไมไดเขาวด ไมไดอานหนงสอ ธรรมะ แตกไดเรยนธรรมจาก CNN อยางนเรยกวาม โยนโสมน- สการ ธรรมมอยรอบตวเรา แสดงใหเราเหนอยตลอดเวลา อยทวา เราจะเปดใจเหนธรรมหรอเปลา

หลวงปมนเคยพดวา “ธรรมนนมอยทกหยอมหญาส�าหรบผท มปญญา” ทานไมไดเรยนสง แคนกธรรมโท แตกสามารถรธรรม เขาถงสจธรรมอยางแจมแจง และสอนธรรมทลกซงได จนกระทง พระทเรยนสงๆ จบมหาเปรยญกแปลกใจวาทานเรยนรธรรมได อยางไร สมเดจพระราชาคณะองคหนงคอสมเดจพระมหาวรวงศ


(อวน ตสโส) สงสยเรองนมาก เคยถามหลวงปมนวาทานรธรรม ไดอยางไรในเมออยแตในปา ไมมต�ารา ทานกตอบดวยขอความ ขางตน หลวงปมนทานเรยนธรรมจากธรรมชาต ทงธรรมชาต ภายนอกและธรรมชาตภายใน

พวกเราอาจจะไมคอยไดอยทามกลางธรรมชาตแวดลอม เทาไร เพราะวาเปนคนเมอง แตในเมองกมธรรมสอนใจเราได ตลอดเวลา รวมทงสงทเกดขนกบชวตของเราดวย เวลาถกต�าหน ถกตอวา ถกใสราย นกเปนธรรม หรอสอนธรรมใหแกเราไดใน เรองโลกธรรมทไมแนนอน เงนหายของหาย กสอนธรรมใหเรา เรองความไมเทยง สอนวาไมมอะไรทเปนของเราอยางแทจรง ทกอยางมาอยกบเราเพยงแคชวคราว ความเจบปวยกสอนเราเรอง ทกข ของเสย บานตองซอมกสอนเราเรองทกขเหมอนกน ธรรม มอย รอบตว เหตการณตางๆ สอนธรรมใหกบเราตลอดเวลา ไมวาอนจจง ทกขง อนตตา ไมวาเรองรปนาม อยทวาเราจะเปดใจ เหนธรรมหรอเปลา

นอกจากการเปดใจทามกลางสงแวดลอมทสอนธรรมให แกเราแลว การทเราใหเวลาส�าหรบการฝกจต เจรญสต เจรญ วปสสนากเปนสวนส�าคญ มนเปนทางลดทชวยใหเราเหนความจรง


โดยเฉพาะความจรงของกายและใจ การเจรญสตกคอการเหน ความจรงนนเอง ไมไดท�าอะไรมากไปกวาเหนความจรงทเกดขน กบรปนาม เกดขนกบกายใจ การเหนความจรงไมตองเรยนมาก กได ถาเฝาดความเปนจรงทเกดในปจจบนอยางตอเนอง ทงทเกด ขนกบกายใจ และทเกดขนกบสงรอบตว ดกายกบใจกเหนธรรมได ดสงรอบๆ ตวอยางฉลาดกเหนธรรมไดเหมอนกน บางทานกบรรล ธรรมโดยทไมไดเหนกายและใจดวยการนงวปสสนา แตเกดจาก การพจารณาเหนความไมเทยงของสงรอบตว บางทานบรรลธรรม ไดจากการพจารณาความไมเทยงของดอกบวและนอมเขามาใสตว จนเหนถงความไมจรงของชวตตน

สมยพทธกาลมพระรปหนงชอทานจฬปนถก ทานเปนคนท จ�าอะไรไมคอยได แมแตคาถาหนงบท ใชเวลาสามเดอนกยงจ�าไมได จนถกพชายไลใหไปสก เมอทานไปขอสกกบพระพทธเจา พระองค กยบยงและแนะน�าใหภาวนาดวยการลบผาขาวและบรกรรมไปดวย วา “ผาเปอนฝน” ลบไปๆ ผาทขาวกคล�าลง เมอจตเปนสมาธแลว ทานกเหนวาสงขารของทานกเชนเดยวกบผาผนน คอไมเทยงเลย เมอนอมเขามาใสตวเชนนกเหนชดในความเปนอนจจงของสงขาร รวมทงเหนโทษของกเลสทท�าใหจตใจเศราหมอง ทานจฬปนถก พจารณาผาขาวแลวกเหนความจรงของกายและใจทาน ปญญาก แจมแจง บรรลธรรมเปนพระอรหนต


กำรพยำยำมเหนธรรมจำกสงรอบตวเปนเสมอนกำรบำน เปนกจส�ำคญอนหนงทเรำควรท�ำเพอไปใหถงกำรพนทกข ม นพพานเปนทหมาย เหมอนกบทนกเดนทางมดาวเหนอเปน ทศหมาย ดาวอนๆ ในฟากฟาไมยอมอยนง เคลอนทไปเรอย ขนเอา เปนทหมายกท�าใหหลงทางได แตถาเรามดาวเหนอเปนเครอง ก�าหนดแลว กแนใจไดวาจะไมหลงทศ คนจ�านวนไมนอยเดน ผดทางเพราะวา มวไปเอาชอเสยง เงนทองอะไรตออะไรมาเปน จดหมายปลายทาง แลวกเลยหลงทางไป พวกเราชาวพทธหากม พระนพพานเปนทหมาย ยอมชวยใหเดนตรงทางได แมจะยงไมถง แตกไปถกทศทางแลว อยางไรกตามไมวำจดหมำยปลำยทำง ของเรำจะไกลแคไหน กอยำลมอยกบปจจบน เดนทำงไกล แม จดหมำยจะอยไกลเมอเรมตนเดนทำงกใหใจอยกบปจจบนดวย

ตอนทอาตมาขนเขาศรปาทะกระลกถงค�าแนะน�าของผรทวา เวลำเดนอยำจดจออยทยอดเขำ ใหสนใจพนดนใตฝำเทำ และเดน ไปทละกาว มชาวเขาคนหนงแนะน�าวาใหเดนชาๆ แตอยาหยด ค�าแนะน�าของสองคนนเปนประโยชนมากในการขนเขาศรปาทะ ท�าใหขนไปไดโดยไมคอยเหนอยเทาไหร แถมยงใชเวลานอยดวย ทแรกกไมมนใจวาจะขนไหว เพราะขนครงทแลวกเกอบจะสบปมา แลว และคราวนขนตอนตสอง ไมไดนอนเตมท อากาศกหนาว แต


กสามารถขนจนถงยอด รสกแปลกใจทใชเวลานอยกวาเมอเกาปท แลวดวย ไมถงสามชวโมงกถงยอด และรสกวาเหนอยนอยกวาดวย

ตอนทเดนกไมไดสนใจยอดเขาหรอจดหมายเลย สนใจแตขน บนไดทอยขางหนา กาวเทาเหยยบขนไปทละขนๆ เดนอยางชาๆ ไมเรงรบ คนอนเขาเดนแซงไปกอน กชางเขา เราเดนไปชาๆ ของ เรา แตปรากฏวาสามารถเดนไปไดโดยไมตองหยดพก ปรากฏวา คนทเดนไปเรวๆ ไมนานกตองพก ในทสดเรากเปนฝายแซงเขาไป เปนเพราะเดนชาๆ ใจอยกบปจจบน ไมเรงไมรบ แตไมหยด ไม กงวล ไมพะวงถงจดหมาย หำกแนใจวำเดนถกทำงแน ในทสดก ตองเดนถงจดหมำยปลำยทำงจนได โดยทไมเหนอยเทำไร เพรำะ วำใจอยกบปจจบนนนเอง

ในการปฏบตธรรม จดหมายของเราอาจจะอยไกลมากคอ พระนพพาน หรอความพนทกข แตเมอเลอกเอาพระนพพานเปน จดหมายแลวกขอใหแนวแน เสนทางนนมอยแลว พระพทธเจา ทรงบอกเสนทางและมอบแผนทใหเราแลว จากนไปกอยทการ เดนของเรา เมอรเปำหมำยทชดเจนแลว เวลำเดนกขอใหอยกบ ปจจบน อยำพะวงหรอกงวลวำเมอไรจะถง เดนไปเรอยๆ ไมตอง รบ ไมตองหกโหม แตขอใหเดนไมหยด อยางทพวกเราไดท�าใน ชวงหลายวนทผานมา


หลวงพอเทยนพดอยเสมอกบลกศษยวา “ท�ำเลนๆ แตท�ำ จรงๆ” ท�าเลนๆ คอ ไมสนใจเปาหมาย จะถงกชาง ไมถงกชาง ปลอยวางความอยากลงเสย จะผดจะพลาดกไมเปนไร สวนท�า จรงๆ คอท�าไมหยด นเปนหลกการปฏบตธรรมทส�าคญ ทใชได กบการท�างานทางโลกดวย ท�าเลนๆ ท�าไปเรอยๆ ไมตองรบ แตท�า ไมหยด ถาหกโหม อยากจะใหส�าเรจไวๆ กอาจจะไปไมถงจดหมาย อาจจะเพลยงพล�าเสยกอน อยางเชนพระโสณโกฬวสะ ทานตงใจ ปฏบตมาก พยายามเรงท�าความเพยร จะเอาใหได เดนจงกรม ทงวน เดนจนเทาแตก เดนไมไดกคลานเอา จนกระทงทางจงกรม มเลอดเปนทาง ขนาดนนกยงไมบรรลธรรม จงรสกทอ อยากเลก ปฏบต จนกระทงพระพทธเจาเสดจมา และอปมาถงพณสามสาย เพราะพระโสณะเคยเปนผช�านาญในการดดพณ พระพทธเจาตรส วาสายพณถาขงตงเกนไป เวลาดดพณเสยงจะเพราะหรอไม พระ โสณะกตอบวา ไมเพราะ พระเจาขา พระองคถามตอวา สายพณ ทขงหยอนเกนไป เวลาดดพณเสยงจะเพราะหรอไม พระโสณะก ตอบวา ไมเพราะเชนเดยวกน พระองคถามอกวา สายพณทขงพอด เวลาดดพณ เสยงจะเพราะหรอไม พระโสณะตอบวา เพราะ พระเจาขา แลวพระองคกตรสแนะน�าใหพระโสณะมความเพยรแตพอด ในทสดพระโสณะกบรรลธรรมเปนพระอรหนต


ความเพยรทพอดนน มค�าเรยกวา “วรยสมตา” เมอท�าความ เพยรแตพอด ไมท�าแบบหกโหม ขณะเดยวกนกท�าไมหยด ในทสด กสามารถบรรลถงจดหมายปลายทางได กำรปฏบตธรรมของ พวกเรำตอนนจดหมำยกมแลว เสนทำงกมแลว เหลออยทกำร เดนและกำรวำงใจทถกตอง ดงค�ำทวำ “ท�ำเตมทแตอยำซเรยส”เตมทในทนไมไดหมายถงความมงมนจะเอาใหได แตหมายถง


การท�าไมหยดแตวางใจอยกบปจจบน ไมเครงเครยดหรอคดแตจะเอาใหได

ตอนนพระอาทตยใกลจะขนแลว ทองฟาใกลจะสวางแลว เมอ ชวโมงทผานมายงมด แตตอนนเรมสวางแลว กหวงวาชวตจตใจ ของพวกเราจะคอยๆ สวางอยางน แลวกสวางแจมแจงในทสด เหมอนกบเวลากลางวน จตใจของเรา ชวตของเรำอำจจะเคย มดมำกอน แตถำเรำปฏบตธรรม ท�ำควำมเพยร ในทสดกจะพบ กบควำมสวำง สวำงเพรำะมปญญำเหนควำมจรง ขอใหการ ปฏบตธรรมทผานมาของเราเปนทน เปนเสบยง ส�าหรบการได พบกบความจรง ท�าใหจตใจสวางอยางทก�าลงจะเกดขนกบ บรรยากาศรอบตวเราน

ทายทสดนกขออางองคณพระศรรตนตรย อ�านวยอวยผลให พวกเราทกคนเจรญดวย อาย วรรณะ สขะ พละ เพอเปนพลวปจจย ในการท�าความเพยรใหถงพรอม เจรญดวยศล สมาธ ปญญา ไมเพยงแตถงพรอมดวยการท�าความดเทานน แตสามารถเหน ความจรงไดอยางแจมแจง จนจตหลดพนจากความทกข เขาถง ความสขเกษมศานต มพระนพพานเปนทหมายดวยกนเทอญ

ชมรมกลยาณธรรมหนงสอดล�าดบท ๓๑๘

สพพทำนง ธมมทำนง ชนำตกำรใหธรรมะเปนทำน ยอมชนะกำรใหทงปวง

www.visalo.orgFacebook : พระไพศาล วสาโลFacebook : Phra Paisal VisaloFacebook : วดปาสคะโต ธรรมชาต-ทพกใจ

www.kanlayanatam.com

จดพมพโดย ชมรมกลยาณธรรม ๑๐๐ ถนนประโคนชย ต�าบลปากน�า อ�าเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ ๑๐๒๗๐ โทรศพท ๐-๒๗๐๒-๗๓๕๓ และ ๐-๒๗๐๒-๙๖๒๔

ถอดค�ำบรรยำย นองทพย

เรยบเรยงควำม Paa Kengภำพปก / ภำพประกอบ Loluta Yeeปก / รปเลม คนขางหลง พสจนอกษร ทมงานกลยาณธรรมอนเครำะหกำรพมพโดย บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ�ากด (มหาชน) ๖๕/๑๖ ถนนชยพฤกษ (บรมราชชนน) เขตตลงชน กรงเทพฯ ๑๐๑๗๐ โทร. ๐-๒๔๒๒-๙๐๐๐

พมพครงท ๑ พฤษภาคม ๒๕๕๘ จ�ำนวนพมพ ๔,๐๐๐ เลม

พระไพศาล วสาโล

กลางใจสขธรรมกลางปา

ความรสกตอสงทมากระทบนนส�าคญมากกวาสงทมากระทบ

ไมวาจะกระทบทางตา ห จมก ลน กาย หรอใจการรเฉยๆ คอทงไมชอบและไมชงไมใหคาทงในทางลบหรอบวกแคดหรอรเฉยๆ ตามทเปนจรง

นเปนทกษะทส�าคญของการเจรญสตการท�าสมาธภาวนา

และสามารถจะน�าใชในการด�าเนนชวตใหปกตใหผาสกไดแมจะเจออะไรตออะไรมากมายมากระทบกตาม

www.visalo.orgFacebook : พระไพศาล วสาโล

Facebook : Phra Paisal VisaloFacebook : วดปาสคะโต ธรรมชาต-ทพกใจ

www.kanlayanatam.com

ธรรมความงาม ความจร งตามธรรมชาต เพ...

Documents