1

ระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบบหรเขาส

การบ าบดเพอเลกบหร

Management system of smoking cessation service in

chronic non-communicable disease patients

(รหสโครงการ 59-01-09)

ไดรบทนสนบสนนจาก

ศนยวจยและจดการความรเพอควบคมยาสบ (ศจย.)

2

กตตกรรมประกาศ

งานวจยระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบบหรเขาสการ

บ าบดเพอเลกบหร ส าเรจดวยดจากความรวมมอของหลายภาคสวน

ขอขอบคณ ศนยวจยและจดการความรเพอควบคมยาสบ (ศจย.) ทใหทนสนบสนน

งานวจยในครงน นบเปนอกกาวทส าคญในการด าเนนงาน ในระดบประเทศอยางเปนรปธรรม

ขอขอบคณ กลมตวอยางบคลากรทด ารงต าแหนงเปน คณะกรรมการบรหาร หรอ ผ

ปฏบตหนาทใหบรการเลกบหร หรอ ผทปฏบตหนาทเกยวของกบการใหบรการเลกบหร และ

กลมตวอยางผปวย ทเขารบบรการในคลนกเลกบหรจากโรงพยาบาลทอยในสงกดกระทรวง

สาธารณสขในจงหวดพะเยา จ านวนทงสน 8 แหง ไดแก โรงพยาบาลพะเยา โรงพยาบาลภกาม

ยาว โรงพยาบาลเชยงค า โรงพยาบาลดอกค าใต โรงพยาบาลจน โรงพยาบาลปง โรงพยาบาล

แมใจ และโรงพยาบาลเชยงมวน ทอนเคราะหขอมลในงานวจย

ขอขอบคณ นกวจย นกวชาการทเขารวมในขนตอนการเกบขอมลงานวจย การ

วเคราะหขอมลในงานวจย ใหค าแนะน าแลกเปลยนเรยนรประสบการณในการใหบรการเลก

บหร เพอหาแนวทางของระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบบหร

เขาสการบ าบดเพอเลกบหร ตลอดจนเปนแนวทางในการศกษาวจยในประเดนอน ๆ ทเกยวของ

ตอไป

ดร.ภญ. อดณฐ อ านวยพรเลศ

คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยพะเยา

มถนายน 2560

3

ค าน า

การวจยเรอง ระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบบหรเขาส

การบ าบดเพอเลกบหร มวตถประสงคเพอศกษาระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไม

ตดตอเรอรงทสบบหรเขาสการบ าบดเพอเลกบหรในโรงพยาบาล ภายในจงหวดพะเยา โดย

ระบบการบรหารจดการทศกษาจะประกอบดวย การคดกรอง การใหค าแนะน า การประเมน

การบ าบด และการตดตาม ศกษาในรปแบบงานวจยเชงคณภาพ (Qualitative observation

study)

คณะผวจยไดท าการศกษางานวจยเรองน เนองจากในปจจบนยงคงมทสบบหรในสงคม

จ านวนมาก โดยพษภยของบหรนนกอใหเกดโรคนานปการ นอกจากการสบบหรจะกอใหเกด

โรคแกตวผสบเองแลว ยงสามารถกอโรคไปยงผไดรบควนบหรมอสองและมอสาม ซงการสบ

บหรจะมความเสยงตอการเสยชวต และเพมระดบความรนแรงของโรคในผทเปนโรคไมตดตอ

เรอรงทยงไมสามารถเลกบหรไดอกดวย ดงนน คณะผวจยจงสนใจทจะศกษาระบบบรหาร

จดการบรการเลกบหรในการน าผปวยโรคไมตดตอเรอรงเขารบการบ าบด

คณะผวจยตองขอขอบคณ คณาจารยผรวมงานวจย ผใหขอมล และผเชยวชาญทกทาน

เปนอยางสง ทกรณาใหค าแนะน าเพอแกไข ใหขอเสนอแนะตลอดการท างาน คณะผวจยหวง

เปนอยางยงวางานวจยฉบบนจะเปนประโยชนตอผทอาน หรออาจจะน าไปประยกตตอยอดใน

การศกษาวจยในอนาคตได

4

บทคดยอ

วตถประสงค เพอศกษาระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบบหร

เขาสการบ าบดเพอเลกบหรในโรงพยาบาล

วธการศกษา เปนการศกษาวจยเชงคณภาพ เกบขอมลจากการการสมภาษณเชงลกแบบกง

โครงสราง ใชเวลาประมาณ 30 นาท สถานทศกษา ไดแก โรงพยาบาลในสงกดกระทรวง

สาธารณสขในจงหวดพะเยา ซงมบรการเลกบหรจ านวนทงหมด 8 แหง กลมตวอยาง

ประกอบดวย บคลากรทางการแพทยทปฏบตงานเกยวของกบคลนกเลกบหร และผปวยทมารบ

บรการในคลนก ขอมลทศกษาประกอบดวย ขอมลทวไป และรายละเอยดระบบการใหบรการ

เลกบหรของโรงพยาบาล การวเคราะหขอมลดวยวธการวเคราะหเนอหา (content analysis) ม

การตรวจสอบขอมลดวยวธ Data triangulation และ Methodology triangulation รวมกบการ

ยนยนความถกตองของขอมลหลงการตความสรปผล (Member Checking) เพอใหขอมลมความ

นาเชอถอครบถวนทงดานความเทยงตรง

ผลการศกษา การใหบรการเลกบหรของโรงพยาบาลทเขารวมการศกษานทงหมดเปนไปอยาง

ทวถง และมแนวทางปฏบตแนะน าผปวยใหเลกบหรตามหลกการเวชปฏบตทแนะน า ซงเปนไป

ตามบรบทของโรงพยาบาลแตละแหง ผเขารบบรการมความพงพอใจในการเขารบบรการ

อยางไรกตาม ในระบบการสงตอผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบบหรเขาสการบ าบดเพอเลกบหร

ยงมอปสรรคเรองการตดตามผปวยเพอวดผลส าเรจของการเลกบหร และขาดตวชวดในการวด

ประสทธภาพของคลนกทเปนมาตรฐานเดยวกน

สรป ผลการศกษานชวยใหนกวจย และบคลาการทางการแพทยในจงหวดพะเยา มความเขาใจ

เกยวกบระบบการบรหารจดการของคลนกเลกบหรในผปวยโรคไมตดตอเรอรงมากยงขน และ

น าผลการวจยไปปรบปรงพฒนาใหการท างานในคลนกเลกบหรในโรงพยาบาลไดดมากขน

5

ABSTRACT

Objectives: To study of management system of smoking cessation service in chronic non-

communicable disease patients

Methods: This was a qualitative observation study by 30 minutes face-to-face interview

utilizing a semi-structured questionnaire. We studied in chronic non-communicable disease

patients accessed and healthcare providers working in smoking cessation clinics in 8 public

hospitals in Phayao which were registered with Ministry of Public Health in Phayao

province. The information had been from recording during interview, taking notes and

documents include general information, procedure of smoking cessation service. Data

Triangulation and Methodology triangulation were used to analysis contents and Member

checking was used to be accurate and reliable of information.

Results: All of hospitals thoroughly had servicing for smoking cessation service. Their work

flow followed to the smoking cessation guideline but some processes were adapted on their

own for being suitable to socio-cultural context. Every patient satisfied in smoking cessation

service. However, Management system of smoking cessation service in chronic non-

communicable disease patients had obstacles about patient tracking with assessment

smoking cessation outcome and lacking of same standard key Performance Indicators.

Conclusion: This study will lead to a better understanding of how to Management system

of smoking cessation service in chronic non-communicable disease patients. Further study

using participatory method might help to improve smoking cessation performance in

community hospitals.

6

สารบญ

บทท หนา

1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา………………………………………………….……..…………9

วตถประสงคของการวจย........................................................................................11

ขอบเขตของการวจย…………………………………………………………………………………….……….…..11

นยามศพทเฉพาะ………………………………………………………………………………………….……….…..11

กรอบแนวคด………………………………………………………………………………………………………..…..13

ประโยชนทจะไดรบจากการวจย……………………………………………………………….….…..………14

2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ…………………………………………………..…………...………….15

3 วธด าเนนการวจย

ประชากรและกลมตวอยาง……………………………………………………………………….………………32

เครองมอทใชในการวจย…………………………………………………………………………….…..………..34

การทดสอบคณภาพเครองมอ ………………………………………………………………………….…….34

การวเคราะหขอมล…….……………………………………………………………………...…………………….36

4 ผลการวเคราะหขอมล

บคลากรทางการแพทย ………………………………………………………………………….….…….……….37

ผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบบหร…………………………………………………………….…….….…….92

5 บทสรป

สรปผลการวจย………………………………………………………………………………………..….………….117

การศกษาในอนาคต……………………………………………………………………….…………..…………..117

7

สารบญ (ตอ)

บทท หนา

บรรณานกรม……………………………………………………………………………………………………………………….…118

ภาคผนวก………………………………………………………………………………………………………….……………………125

8

สารบญตาราง

ตาราง หนา

1 แสดงขอมลทวไปของบคลากรทางการแพทย..............................................................38

2 แสดงบรเวณจดทมการคดกรองการสบบหร..............................................................45

3 แสดงรปแบบการบนทกขอมลของแตละโรงพยาบาล..................................................47

4 แสดงขอมลทบนทก...................................................................................................48

5 แสดงวธการ/สอใหค าแนะน าเพอใหผปวยเลกบหร (ขอมลจากบคลากร).....................51

6 แสดงรายการยาทเกยวของกบการเลกบหร (ขอมลจากบคลากร)...............................58

7 แสดงรปแบบการตดตามผลการเลกบหร...................................................................58

8 แสดงระยะเวลาการตดตามผล..................................................................................59

9 แสดงแหลงขาวประชาสมพนธบรการเลกบหร............................................................70

10 แสดงตวชวดผลส าเรจของคลนกบรการเลกบหร......................................................87

11 แสดงขอมลทวไปของผปวยทเขารวมการศกษา.........................................................94

12 แสดงระยะเวลาในคลนกบ าบดเพอเลกบหรทงหมดแตละครง...................................97

13 แสดงบคลากรในแตละกระบวนการในการใหการบ าบดเพอการเลกบหร...................97

14 แสดงประเดนในการใหค าแนะน าเพอใหผปวยเลกบหร............................................100

15 แสดงวธการ/สอใหค าแนะน าเพอใหผปวยเลกบหร (ขอมลจากผปวย)......................100

16 แสดงรายการยาทเกยวของกบการเลกบหร (ขอมลจากผปวย)................................106

17 แสดงระยะเวลาทใชตดตามผลในแตละครง.............................................................106

18 แสดงแสดงระบบการตดตามผปวย.........................................................................107

19 แสดงชองการประชาสมพนธ..................................................................................109

20 แสดงแหลงขาวประชาสมพนธ................................................................................110

9

บทท 1

บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา

การสบบหรเปนภยคกคามอยางหนงทสงผลตอสขภาพคนทวโลก ซงในแตละป

มอตราการเสยชวตทมสาเหตมาจากบหรประมาณ 6 ลานคนตอป นอกจากนผเสยชวต

มากกวา 5 ลานคนมาจากการสบบหรโดยตรง และมผเสยชวตมากกวา 6 แสนคนท

เสยชวตจากควนบหรมอสอง ซงผทสบบหรทวโลกมมากกวา 1 พนลานคน โดยรอยละ

80 ของผทสบบหรอาศยอยในกลมประเทศทก าลงพฒนา ท าใหประเทศเหลานนตอง

รบภาระหนกจากคาใชจายดานสาธารณสข จากการเจบปวย และเสยชวตทมาจากการ

สบบหร [1] นอกจากนยงท าใหผทสบบหรเสยชวตกอนวยอนควร อกทงสงผลตอภาระ

คาใชจายภายในครอบครวทเพมขน และยงเพมภาระแกระบบบรการของโรงพยาบาล

จากการใชจายเพอดแลดานบรการสขภาพ องคการอนามยโลกไดประมาณความ

เสยหายทางเศรษฐกจจากการสบบหรทวโลกเปนมลคาถง 500 พนลานเหรยญสหรฐ

ตอป ท าใหเปนอปสรรคส าคญตอการพฒนาเศรษฐกจทกประเทศทวโลก [2]

จากการรายงานสถานการณการสบบหรในประเทศไทย โดยส ารวจพฤตกรรม

การสบบหรและดมสราของประชากรไทยในผทมจากส านกงานสถตแหงชาตป พ.ศ.

2554-2557 พบวาจ านวนประชากรทมอายตงแต 15 ปขนไป มอตราการสบบหรลดลง

จากรอยละ 21.4 เปนรอยละ 20.4 แตสถานการณยงคงนาเปนหวง เนองจากมจ านวนผ

สบบหรถง 11.4 ลานคน เพศชายลดลงจากรอยละ 41.7 เปนรอยละ 40.5 ในขณะทเพศ

หญงมแนวโนมสบบหรเพมขนจากรอยละ 2.1 เปนรอยละ 2.2 และเมอแบงตามอาย

พบวา ประชากรกลมอาย 25 – 40 ป มผทสบบหรรอยละ 24.3 ซงเปนกลมทมอตรา

การสบบหรมากทสดเมอเทยบประชากรชวงอายอน ๆ [3] ยงไปกวานนการตดบหรถอ

วาเปนโรคเรอรงซงเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของโลก นอกจากจะท าใหผสบบหร

มสขภาพทรดโทรมแลวยงเปนสาเหตของการเสยชวตจากโรคทสามารถปองกนได สวน

หนงนนเนองมาจากควนบหรประกอบดวยสารเคมมากกวา 7,000 ชนด [4] ซงสวน

ใหญเปนสารพษทกอใหเกดการเปลยนแปลงทางพนธกรรม (mutagenic) และสารกอ

มะเรง (carcinogen) [5] นอกจากนยงสงผลใหเกดโรคไมตดตอเรอรง ไดแก โรคมะเรง

10

โรคหวใจและหลอดเลอด โรคระบบหายใจเรอรง และโรคเบาหวาน เปนตน [6] และโรค

ดงกลาวเปนปญหาทส าคญทางปญหาสาธารณสขในหลายประเทศทวโลก

นอกจากนผลกระทบของบหรไมใชเปนเพยงปญหาดานสขภาพของผสบเทานน

แตยงเปนปญหาของสงคมทสงผลตอคณภาพชวต ขอมลรายงานคณภาพชวต

ประชาชนจงหวดพะเยา พ.ศ. 2558 โดยการส ารวจจากประชาชนในจงหวดพะเยา

จ านวน 346,254 คน คดเปนรอยละ 93.71 ตวชวดทมปญหามากทสดในดานการ

ปลกฝงคานยมไทย ล าดบทหนงคอ คนในครวเรอนไมสบบหร พบวาตวชวดนไมผาน

เกณฑ จ านวน 21,786 คน คดเปน รอยละ 7.01 จงเหนไดวาปญหาการสบบหรใน

จงหวดพะเยาเปนปญหาส าคญทตองไดรบการแกไขอยางเรงดวน [7] ซงจะตองรวมกน

พจารณาถงมาตรการปองกน ควบคม และด าเนนการอยางจรงจง เพอลดจ านวนการ

เสยชวตดวยโรคทเกยวเนองกบการสบบหร แมวาทางภาครฐจะไดมการสงเสรมและ

รณรงคใหลด ละ เลก การสบบหร โดยสนบสนนใหมการจดตงโครงการโรงพยาบาล

ปลอดบหรเพอเปนศนยกลางการแกปญหาบหรและสขภาพระดบชมชน และมการน า

แนวทางเวชปฏบตองหลกฐาน การบ าบดโรคเสพยาสบในประเทศไทย ฉบบปรบปรง

พ.ศ. 2555 ทไดอางองโมเดล 5A จาก แนวทางเวชปฏบตในการรกษาผสบและผทตด

บหร ค.ศ. 2008 (Treating Tobacco Use and Dependence 2008 Update, Public

Health Service, U.S.) [8] เขาสงานประจ าในทกฝายของสถานพยาบาลและมสวนใน

การรบผดชอบหนาทรวมกน รวมถงมโครงสรางการด าเนนงานระบบบรหารจดการ

คลนกเลกบหร และการพฒนาระบบคลนกเลกบหรอยางเขมแขง ซงนาจะท าใหคนสบ

ทงผปวยเขาสระบบชวยใหเลกบหรไดมากขน แตระบบบรการเลกบหรยงมปญหาและ

อปสรรคหลายประการ โดยเฉพาะระบบระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไม

ตดตอเรอรงทสบบหรเขาสการบ าบดเพอเลกบหรในอดตทผานมา มปญหาในดานการ

เขาถงบรการพบวา ผปวยทไดรบการคดกรองแลวกลบไมไดรบค าแนะน าใหเลกบหร

จากบคลกรทางการแพทย ผปวยไดรบการคดกรองและค าแนะน าใหเลกบหรแตผปวย

ไมไปท าการบ าบดทคลนกเลกบหรหลงจากทมการสงตอ ท าใหผปวยเขาถงบรการเลก

บหรยงคงมปรมาณนอยหรอหายไปจากระบบการบรหารจดการในคลนกเลกบหร [9]

นอกจากนปญหาและอปสรรคของโรงพยาบาลในแตละแหงจะขนอยกบบรบทของแต

ละสถานท ท าใหมกระบวนการด าเนนภายในสถานบรการแตตางกน ในขนตอนการ

ปฏบตตาม 5A ในขนตอน A1:Ask คอการคดกรองผสบบหร A2:Advise การให

ค าแนะน าในการเลกบหร A3:Assess การประเมนการตดบหรและความพรอมในการ

11

เลก A4:Assist การชวยเหลอในการเลกบหรโดยการสงตอผปวยเขารบบรการเลกบหร

ตลอดจนปญหาดาน A5:Arrange การตดตามผเขารบบรการกเปนหนงในปญหาส าคญ

ในการตดตามผลการรกษา [10, 11] อกทงในปจจบนยงมขอมลทไมเพยงพอวาระบบ

บรการเลกบหรทเหมาะสมนนควรมลกษณะอยางไร ซงในจงหวดพะเยายงขาดขอมล

เกยวกบวธการพฒนาการเขาถงระบบบรการเลกบหรทมประสทธผลของในแตละ

โรงพยาบาล

ผวจยจงไดเลงเหนถงความส าคญของปญหาดงกลาว และมความสนใจใน

การศกษาระบบการระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบ

บหรเขาสการบ าบดเพอเลกบหรอยางลกซงและเขาใจถงระบบการบรหารจดการทเออ

ใหผปวยโรคไมตดตอเรอรงเขาถงระบบบรการเลกบหรทเหมาะสม ตลอดจนศกษา

ปญหาและอปสรรคทพบในแตละบรบทของโรงพยาบาล ซงขอมลจากการศกษาจะเปน

พนฐานน าไปสการพฒนาระบบระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไมตดตอ

เรอรงทสบบหรเขาสการบ าบดเพอเลกบหร และน าไปประย กตใชปฏบตจรงให

สอดคลองกบบรบทของผปวยจงหวดพะเยาไดอยางมประสทธภาพ

วตถประสงคของการวจย

1 เพอศกษาระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบบหรเขาส

การบ าบดเพอเลกบหรในโรงพยาบาล

2 เพอศกษาการเขาถงบรการของผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบบหรเขาสการบ าบดเพอ

เลกบหรในโรงพยาบาล

ขอบเขตของการวจย

การสงเกตและการสมภาษณแบบกงโครงสรางโดยผใหขอมลประกอบดวย

บคลากรทางการแพทย และผปวยโรคไมตดตอเรอรงทไดรบบรการเลกบหร โดยเนอหา

ในการสงเกตและการสมภาษณจะเกยวของกบการศกษาระบบการบรหารจดการใน

การน าผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบบหรในการเขาสการบ าบดเพอเลกบหรใน

โรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสขในจงหวดพะเยาในชวงเดอนมถนายน พ.ศ.

2559 ถงเดอนมถยายน พ.ศ. 2560

นยามศพทเฉพาะ

โรคตดตอไมเรอรง (Non-communicable disease:NCD) คอ โรคมะเรง

โรคหวใจและหลอดเลอด โรคเบาหวาน โรคปอดอดกนเรอรง และโรคหด [12]

12

ยาสบ หมายความวา ยาสบตามกฎหมายวาดวยยาสบ และผลตภณฑอนใดทม

สวนประกอบของใบยาสบหรอพชนโคเชยนาทาแบกกม (NICOTIANATABACUM) ไมวา

จะใชเสพโดยวธสบ ดด ดม อม เคยว กน เปาหรอพนเขาไปในปากหรอจมก หรอโดยวธ

อนใดเพอใหไดผลเปนเชนเดยวกน (พ.ร.บ.ควบคมยาสบ) [13] แยกไดเปนผลตภณฑ

ยาสบชนดมควน (Smoked tobacco) ไดแก

1 บหรโรงงาน อาท บหรซอง, บหรซกาแรต เปนตน โดยบหรโรงงานครอบคลม

ทงบหรทมและไมมกนกรอง และทงจากแหลงผลตทเปนโรงงานภายในประเทศ

2 บหรมวนเอง

การบ าบด [10] คอ การบ าบดเพอเลกบหร ซงมขนตอนการปฏบตตามหลก 5A

โดยในขนตอน A1:Ask คอการคดกรองผสบบหร A2:Advise การใหค าแนะน าในการเลก

บหร A3:Assess การประเมนการตดบหรและความพรอมในการเลก A4:Assist การ

ชวยเหลอในการเลกบหรโดยการสงตอผปวยเขารบบรการเลกบหร ซงอาจไดรบทงการ

ใหค าปรกษา ยา สมนไพร หรอการรกษาทางเลอกอนๆ ในการบ าบดเพอเลกบหร

A5:Arrange การตดตามผเขารบการบ าบด

การบรหารจดการ [14, 15] คอ การวางแผน (Planning) การจดการองคกร

(Organizing) การสงการหรอการอ านวยงาน (Leading/Directing) และการควบคม

(Controlling) ซงมความสมพนธโดยตรงกบทรพยากรขององคกร คอ บคลากรทาง

การแพทยและผเขารบบรการเลกบหร (Man) งบประมาณในการใหบรการคลนกเลก

บหร ( Money ) วสดอปกรณรวมไปถงยาทใชในคลนกเลกบหร ( Material ) และวธการ

หรอการจดการในคลนกเลกบหร ( Method / Management )

การเขาถงบรการ [15] คอ วธการ หรอกระบวนการเขาถงบรการเลกบหร

โรงพยาบาลของผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบบหรสนสดการสนทนา

13

กรอบแนวคด

14

ประโยชนทจะไดรบจากการวจย

ท าใหทราบถงสถานการณปจจบนของจงหวดพะเยาในการระบบการบรหาร

จดการในการน าผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบบหรเขาสการบ าบดเพอเลกบหรใน

โรงพยาบาล ปญหา อปสรรคทเกดขน รวมทง ประเดนเออใหเกดความส าเรจในการ

บรหารจดการเพอใหผปวยเขารบบรการเลกบหรทเหมาะสม เพอน าขอมลและปญหาท

เกยวกบระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบบหรสะทอน

กลบไปยงโรงพยาบาลนน ๆ อนจะกอใหเกดการพฒนาระบบการบรหารจดการและม

การวางแผนรวมกนอยางเหมาะสมในแตละบรบท เพอใหผปวยโรคไมตดตอเรอรงทม

ปญหาในการสบบหรเขารวมบรการเลกบหรไดอยางทวถงมากยงขน ตลอดจนผลจาก

การวจย จะไดน าไปประยกตใชปฏบตจรงในบรบทของผปวยจงหวดพะเยาไดอยางม

ประสทธภาพ เปนรปธรรมและมความสอดคลองในการเพมประสทธภาพในการ

ควบคมยาสบในพนทตอไป

15

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

1. ประเภทของบหร

“ผลตภณฑยาสบ” พระราชบญญตควบคมยาสบ พ.ศ. 2535 หมายถง ยาสบ และ

ผลตภณฑอนใดทมสวนประกอบของใบยาสบหรอพช Nicotianatabacum ไมวาจะใชเสพโดยวธ

สบ ดด ดม อม เคยว กน เปาหรอพนเขาไปในปากหรอจมก หรอโดยวธอนใดเพอใหไดผลเปน

เชนเดยวกน [16] โดยแบงเปน 2 ชนด คอ

1. ผลตภณฑยาสบชนดมควน (smoked tobacco)

1.1 บหรโรงงาน (manufactured cigarettes) อาจรจกในชอเรยกอนทมความหมาย

เดยวกน อาท บหรซอง บหรซกาแรต เปนตน โดยบหรโรงงานครอบคลมทงบหรทม

และไมมกนกรอง ทงจากแหลงผลตทเปนโรงงานภายในประเทศ

1.2 บหรมวนเอง (hand-rolled cigarettes หรอ roll your own: RYO) เปนบหรทผสบ

สามารถมวนไดดวยตนเองหรอมวนโดยเครองมวนบหร โดยมยาเสนหรอยาเสนปรง

เปนสวนประกอบภายในและหอหม หรอมวนดวยวสดทหางาย อาท กระดาษ ใบตอง

ใบจาก ใบมะกา ใบบว เปนตน

1.3 ผลตภณฑยาสบชนดมควนอน ๆ (other smoked tobacco)

1.3.1 บหรซการ ในพระราชบญญตยาสบ พ.ศ. 2509 หมายถง ใบยาแหงหรอ

อด ซงมวนดวยใบยาแหง หรอยาอดบหรซการทมจ าหนายในประเทศสวนใหญ

ผลตจากประเทศอเมรกาและประเทศแถบยโรป ไดแก ประเทศเดนมารก

เนเธอรแลนด และองกฤษ

1.3.2 ไปป เปนกลองสบบหรทมเบาส าหรบใสยาเสนไปป สวนมากท ามาจาก

ของตนไมทแขงแรงและทนความรอนได อาจท าจากซงขาวโพดหรอพลาสตกท

ทนความรอนไดด

1.3.3 ยาสบทสบผานน า ไดแก บาราก ฮกกา ชชา การสบควนยาสบผานน า

จะตองมอปกรณการสบควนฯ หรอทเรยกวา เตาบาราก และตวยา ซงม

สวนผสมของใบยาสบกบสารทมความหวานเชน กากน าตาล หรอน าผง และมก

มการเตมแตงกลนหอมของผลไม เชน สตรอเบอรร แอปเปน และสมนไพรบาง

ชนด เปนตน

16

1.3.4 อน ๆ เชน บหรขโย ซงเปนบหรพนเมองทนยมมากในภาคเหนอของ

ประเทศไทย เปนตน

2. ผลตภณฑยาสบชนดไมมควน (smokeless tobacco)

ผลตภณฑยาสบกลมน สวนใหญเปนการน ายาเสนหรอยาเสนปรงมาใชใน

รปแบบตาง ๆ อาท การอมหรอจกยาฉนทางปากใชเคยวหรอใชเปนสวนผสมของหมาก

พล การสดยานตถทมสวนผสมของยาสบใชสดทางจมก และการเคยวยาเสน เปนตน

อกทงรวมถงบหรอเลกทรอนกสและบหรไฟฟา [17]

โดยควนบหรทเกดจากการเผาไหมบหรนน แบงได 2 ประเภทคอ ควนทสบ

(mainstream smoke) และควนทเกดจากการเผาไหมโดยไมไดสบ (sidestream smoke)

ควนบหรทงสองสวนนจะประกอบดวยสารเคมทคลายคลงกนแตจะมปรมาณทแตกตาง

กน โดยทวไปแลวพบวาสารเคมทอยในควนบหรทไมไดสบโดยตรงจะมมากกวาสวน

ควนบหรทผานเขาสปาก เนองจากมการกรองดวยเสนยาสบและกนกรองในบหรกอน

เขาสปากของผสบบหร ดงนนผทอยใกลชดผสบบหรมโอกาสไดรบสารพษจากควนบหร

มากกวาผสบ 2-5 เทา [18]

การไดรบสารพษจากควนบหรแบงออกเปน 3 ประเภท คอ

บหรมอหนง Firsthand smoke (FHS) คอ ผทสบบหรซงจะไดรบควนบหร

โดยตรง ควนบหรทไดรบม 2 ทางคอ 1. ควนทสบ 2. ควนทเกดจากการเผาไหมโดย

ไมไดสบ ซงจะไดรบสารพษจากควนบหร

บหรมอสอง Secondhand smoke (SHS) คอผทไมสบบหรแตอยในสงแวดลอมท

มคนสบบหรจงไดรบควนบหรและมสทธเปนโรคทเกดจากการสบบหรไดเชนเดยวกบผท

สบบหร โดยทมาของการรบควนบหรมาได 2 ทางคอ 1. ควนทเกดจากการเผาไหมโดย

ไมไดสบ (sidestream Smoke) 2. ควนซงเกดจากหายใจออกของผทสบบหร (exhaled

mainstream smoke)

บหรมอสาม Thirdhand smoke (THS) คอสารพษจากควนบหรยงคงตกคางอย

ตามก าแพง เพดาน พนผวของสงของภายในบาน พรม โซฟา ผามานภายในทพกอาศย

ของผสบบหร รวมถงตดตามบรเวณ ซอกเลบ เสนผม รองฟน ผวหนง ของตวผสบบหร

เอง ซงเปนอนตรายตอผสมผสและเปนอนตรายอยางยงตอทารกและเดก [19]

2. โทษของบหร

โดยในบหร 1 มวน ประกอบดวย ใบยาสบ กระดาษทใชมวน และสารเคมหลายรอย

ชนดทใชในการปรง แตงกลน และรส เพอลดการระคายเคองและท าใหบหรนาสบ [20]

17

โดยสารส าคญทอยในใบยาสบและบหรทกประเภทไดแก นโคตน (nicotine) ในบหรหนงมวนจะ

ประกอบดวยนโคตนประมาณ 0.1- 2.8 มลลกรม นโคตนสามารถแพรเขาสกระแสเลอดได

อยางรวดเรว และใชเวลาประมาณ 10-15 วนาท หลงสบในการเขาสสมอง และยงสามารถแพร

ผานโครงสรางกนระหวางเลอดและสมอง (blood brain barrier) ไดอกดวย [5] นโคตนทเขาส

รางกายสวนใหญจะไปจบทปอดและบางสวนถกดดซมเขาสกระแสเลอด นโคตนสวนใหญถกเม

ทาบอไลท (metabolite) ทตบ และประมาณรอยละ 70 ของนโคตนในกระแสโลหตจะถกเมทา

บอไลทเปลยนเปนโคตนน (cotinine) โดย cytochrome P450 และ aldehyde oxidase นโคตน

ออกฤทธตอระบบประสาท เมอเสพในขนาดทต านโคตนออกฤทธโดยการกระตน nicotinic

subtype ของ acetylcholine receptors กลไกทท าใหเกดการเสพตดเชอวาเกดจากการกระตน

ระบบโดพามน (dopamine) ท าใหเกดอารมณแหงความสข นอกจากนนโคตนยงมผลกระตนใหม

การหลงนอรเอพเนฟรน (norepinephrine) และเอพเนฟรน (epinephrine) ซงท าใหตนตว

กระปรกระเปรา มสมาธมากขน ลดความรสกซมเศรา ผเสพยงอาจรสกวา อารมณดขน และ

ท าใหความตงเครยดลดลง เพมอตราการเตนของหวใจ ความดนโลหต และอตราการหายใจ

รวมทงเพมปรมาณของน าตาลกลโคสในกระแสเลอดท าใหรสกมความสข แตหลงจากนนมการ

เปลยนแปลงไปเปน สารนโคตนนซงยงคงอยในกระแสเลอดนานถง 48 ชวโมง และเมอระดบ

นโคตนในเลอดลดลงจะกระตนใหเกดการอยากสบบหรมวนตอ ๆ ไป จนมผลท าใหเกดการเสพ

ตดบหรตามมา เนองจากเมอผปวยหยดสบบหรปรมาณสารสอประสาทเหลานจะลดลง ท าให

อารมณแหงความสขของผสบหายไปและเกดอาการถอนนโคตน ไดแก กระวนกระวาย หงดหงด

งาย ไมมสมาธ หวบอย เปนตน [16] ดงนนผสบบหรจงยงคงตองการสบบหรตอไปเรอย ๆ เพอ

บรรเทาอาการถอนนโคตน

เมอมการจดบหรสบ การเผาไหมจะท าใหเกดควนบหรซงประกอบดวยสารเคมมากกวา

7,000 ชนด [4] ซงเปนสารพษทกอใหเกดโทษตอรางกาย เชน นโคตน เปนสารทมลกษณะ

คลายน ามน ไมมส รอยละ 95 ของนโคตน ทเขาสรางกายจะไปจบอยทปอด บางสวนจบอยท

เยอหมรมฝปาก และบางสวนถกดดซมเขากระแสเลอด [22] มผลโดยตรงตอตอมหมวกไต ท า

ใหมการหลงสารเอพเนฟรน กอใหเกดภาวะความดนโลหตสง หวใจเตนเรว หลอดเลอดแดงหด

ตว และอาจหวใจวายได มการเพมของไขมนในเลอด เสนเลอดในสมองตบ และอาจท าใหเกด

แผลในกระเพาะอาหารได

ทาร (น ามนดน) มลกษณะเปนละอองของเหลวเปนยางสน าตาลเขมคลายน ามนดบรอยละ

50 ของทารจะจบอยทปอด ท าใหเซลลของปอดไมท าสามารถเคลอนไหวไดตามปกต เมอ

18

รวมตวกบฝนทสดเขาไปจะยงอยในถงลมปอด ท าใหเกดการระคายเคอง เปนสาเหตของการไอ

เรอรง กอใหเกดมะเรงปอด และถงลมโปงพอง

สารจ าพวกกรดและฟนอล ท าใหเกดการระคายเคองตอเยอบผว และรบกวนการท างาน

ของขนเลก ๆ ในจมก สารจ าพวกอลดไฮดและคโตน สารเหลานกอใหเกดการระคายเคองตอ

เยอบผวของระบบทางเดนหายใจ สารจ าพวกโพลไซคลกอะโรมาตกไฮโดรคารบอน ตวทพบ

มากทสดในควนบหรคอ เบนโซ-(เอ)-พยรน ซงเปนสารกอมะเรงอยางรายแรง

สารจ าพวกกาซตาง ๆ ไดแก คารบอนมอนอกไซด เปนกาซทมความเขมมากในควน

บหรเกดจาการเผาไหมของใบยาสบ จะขดขวางการล าเลยงออกซเจนของเมดเลอดแดง ท าใหผ

สบบหรไดรบออกซเจนนอยลงกวาปกต ไมต ากวารอยละ 10-15 ท าใหหวใจตองเตนเรวกวา

ปกต เพอสบฉดเลอดไปเลยงรางกายใหเพยงพอ มการปวดหว คลนไส กลามเนอแขนและขาไม

มแรง ไนโตรเจนไดออกไซด เปนสาเหตส าคญของโรคถงลมโปงพอง เพราะท าลายเยอบ

หลอดลมสวนปลายและถงลม แอมโมเนย มฤทธระคายเคองเนอเยอ ท าใหแสบตา แสบ

จมก หลอดลมอกเสบ เกดอาการไอ และมเสมหะมาก ไฮโดรเจนไซยาไนด เปนกาซทกอใหเกด

อาการไอ มเสมหะ และหลอดลมอกเสบเรอรง อกทงสารพษชนดอน ๆ ไดแก สารเคมก าจด

แมลง เชน พาราไธออน ซงตกคางมาจากใบยาสบ และโลหะหนกบางชนด เชน สารหน

นอกจากนอาจพบสารกมมนตภาพรงส เชน เรเดยม โปโลเนยม [18] ซงสารพษทไดกลาวไป

ขางตนกไดกอใหเกดโรคตาง ๆ ดงน โรคมะเรง โดยทพบมากทสด ไดแก โรคมะเรงปอด เกด

จากสารมพษในบหร คอ ทารหรอน ามนดน ประกอบดวยสารเคมหลายชนดทมคณสมบตเปน

สารกอมะเรงจบตวสะสมอยในถงลมปอด ท าใหเกดการระคายเคอง เปนสาเหตของการไอและ

มเสมหะ และกอใหเกดโรคมะเรงปอด อตราการตายดวยโรคมะเรงปอดในผสบบหรเมอ

เปรยบเทยบกบผไมสบบหร มอตราสวนสงกวาถง 10:1

โรคหวใจและหลอดเลอด ทเกดจากสารนโคตนในบหรทเปนสารพษและมฤทธเสพตด

ท าใหไขมนชนดไมดในเลอดสงขน ความดนเลอดเพมขน หวใจเตนเรวขน เกดการระคายเคอง

ตอกลามเนอหวใจ และเกดภาวะหลอดเลอดทวไปหดตว ท าใหเกดโรคเกยวกบหลอดเลอดหวใจ

และความดนโลหตสง พบวาอตราการเปนโรคหวใจขาดเลอดในชายทสบบหรจะมมากกวาใน

ชายทไมสบบหรประมาณรอยละ 60-70 นอกจากนการสบบหรยงท าใหเกดหลอดเลอดใน

สมองอดตนเปนอมพาต หลอดเลอดตามแขนขาอดตนเปนแผลตามผวหนงจากการขาดเลอด

และมการสะสมของไขมนตามผนงของหลอดเลอดขนาดกลางและใหญ ความรายแรงของพษน

เทยบไดกบการไดรบสารไซยาไนด แตเหตทผสบบหรไมเสยชวตทนท เพราะสบเขาไปทละเลกท

ละนอย แตรางกายเผาผลาญนโคตนทรบเขาไปคอนขางเรว และขบออกจากรางกายตลอดเวลา

19

ท าใหระดบนโคตนในรางกายไมสงพอทจะท าใหผสบบหรเสยชวตไดทนท แตอาจเสยชวตหากม

การสะสมเปนระยะเวลานาน

โรคหลอดลมอกเสบเรอรงและถงลมโปงพองเปนโรคทพบบอยมากในผชายมากวา

ผหญงและสาเหตส าคญทสดของการเกดโรคนกคอ การสบบหร ผปวยจะมอาการไอเรอรง ม

เสมหะ เหนอยงาย ซงโรคถงลมโปงพองนไมสามารถรกษาใหหายขาดได ผปวยจะมอาการ

เหนอยจนรบกวนการด าเนนชวต ไมสามารถท ากจกรรมในชวตประจ าวนบางอยางได โดย

สาเหตหลกเกดจาก ทารหรอน ามนดนทอยในบหร รวมกบสารเคมอกมากมาย

และหากมารดาสบบหรระหวางตงครรภจะมผลตอเดกทารก โดยท าใหทารกมขนาด

เลกกวาปกต น าหนกตวเดกเมอแรกเกดต ากวาเดกทมารดาไมสบบหร ระยะเวลาการตงครรภ

สนลง มผลท าใหเดกคลอดกอนก าหนด และมโอกาสเสยชวตไดมาก อตราการแทงสงขน และ

เรยนรชากวาปกต โอกาสทจะเกดโรคแทรกซอนระหวางตงครรภและคลอดบตรเพมขน หรอม

ความพการแตก าเนด อกทงการหลงน านมจะลดคณภาพของน านม โดยอาจมสารเคมซงไม

จ าเปนทตองการไปสเดกได [22]

นอกจากนการสบบหรยงท าใหสมองเสอมสมรรถภาพ หนาเหยวยน แกเรว เปนโรค

เหงอก ฟนด า มกลนปาก เลบเหลอง นวเหลอง เสอมสมรรถภาพทางเพศได อกทงบหรเปน

ปจจยเสยงทสงผลตอผปวยในกลมโรคไมตดตอเรอรงใหมความรนแรงของโรคยงขน ซงจาก

การส ารวจกลมผปวยโรคไมตดตอเรอรงซงถอเปนปญหาใหญทก าลงทวความรนแรงขนเรอย ๆ

3. กฎหมายทเกยวของกบบหร

บหรจงเปนปญหาส าคญในสงคม ท าใหมบญญตกฎหมายทวาดวยการควบคม

ผลตภณฑยาสบของประเทศไทยเพอใชควบคมการเขาถงบหร โดยนบตงแต พ.ศ. 2535 จนถง

พ.ศ. 2559 ไดใชพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 เพอจ ากดการกระท า

เกยวกบบหรตาง ๆ ไมใหมชองทางในการยวยเยาวชนหนาใหมใหมจ านวนเพมขน ซงม

สาระส าคญ เชน หามขายหรอใหผลตภณฑยาสบแกเดกอายไมครบ 18 ป เดดขาด หามขาย

สนคา หรอใหบรการโดย แจก แถม ใหผลตภณฑยาสบ รวมทงการหามขายผลตภณฑยาสบ

โดยแจก แถม ให แลกเปลยนกบสนคาอน หรอใหบรการอยางอน หามโฆษณาผลตภณฑยาสบ

ผานสอตาง ๆ เชน การแสดงชอ หรอเครองหมายของผลตภณฑยาสบในโทรทศน วทย

หนงสอพมพ นตยสาร รวมทงสออน ๆทใชเปนการโฆษณาได เปนตน [16]

พ.ร.บ. ควบคมผลตภณฑยาสบ และ พ.ร.บ. คมครองสขภาพผไมสบบหร พ.ศ. 2535

เปนกฎหมายทควบคมการผลตภณฑยาสบและคมครองสขภาพผไมสบบหรของประเทศไทย

โดย พ.ร.บ. ควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 มประเดนทส าคญ เชน หามมใหจ าหนาย ขาย

20

แลกเปลยนหรอใหผลตภณฑยาสบแกผทมอายไมครบสบแปดปบรบรณ ผลตภณฑยาสบทจะ

ขายไดจะตองมสวนประกอบตามมาตรฐานทก าหนดในกฎกระทรวง หามมใหขายผลตภณฑ

ยาสบทมไดแสดงฉลากตามทก าหนดในมาตรา 12 บนหบหอผลตภณฑยาสบ [16] และ พ.ร.บ.

คมครองสขภาพผไมสบบหร พ.ศ. 2535 มประเดนทส าคญ เชน หามมใหผใดสบบหรในเขต

ปลอดบหร ซงหากผใดทสบบหรในเขตปลอดบหรจะมโทษปรบไมเกนสองพนบาท [22]

ถงแมวาจะมการประกาศกฎหมายออกมานานแลวนน แตใน พ.ศ. 2557 ประเทศไทยกยงคงม

ผทสบบหรเปนจ านวนมากถง 11.4 ลานคน [3]

ใน พ.ศ. 2558 ทผานมา ไดมการราง พ.ร.บ. ควบคมผลตภณฑยาสบฯ ฉบบใหมขนมา

เพอปรบปรง พ.ร.บ. ควบคมผลตภณฑยาสบ และ พ.ร.บ.คมครองสขภาพผไมสบบหร พ.ศ.

2535 ฉบบเกาทใชมานานกวา 23 ป ซงขอกฎหมายนนลาสมย ไมครอบคลมผลตภณฑยาสบ

รปแบบใหม และไมทนตอกลยทธการตลาดของบรษทบหร อกทงไทยยงมขอผกพนทตองปฏบต

ตามอนสญญาควบคมยาสบขององคการอนามยโลกในการปรบปรงกฎหมายใหสอดคลองกบท

อนสญญาก าหนด โดยราง พ.ร.บ. ฉบบใหมน ไมมประเดนใดท เปนการกดกนทางการคา หรอ

ขดตอกฎกตกาการคาโลก แตหากมผลบงคบใชจะชวยลดจ านวนเยาวชนไทยทจะตดบหรใหมป

ละ 1 แสนคน ใหมจ านวนลดลงได ซงจากการวจยพบวา หากปองกนเดกไทยไมใหตดบหรได 1

คน จะประหยดคารกษาโรคและลดความสญเสยทางเศรษฐกจอนๆ ไดคนละราว 156,000 บาท

ดงนน หากปลอยใหเดกสบบหรเพมปละ 1 แสนคน จะเกดการสญเสยมากถง 15,600 ลานบาท

[13]

ส าหรบสาระส าคญของ ราง พ.ร.บ. ควบคมผลตภณฑยาสบฯ ฉบบใหม ไดปรบปรง

นยามค าวา "ผลตภณฑยาสบ" ใหครอบคลมไปถง บาราก บารากไฟฟาและบหรอเลกทรอนกส

มการก าหนดอายขนต าของผทจะซอผลตภณฑยาสบจากเดม 18 ป เปน 20 ป หามแบงขาย

ผลตภณฑยาสบแยกเปนมวน และหามขายผานรปแบบของ พรตต รวมถงหามขายในสถานท

ตางๆ เชน วด สถานบรการ สาธารณสข สถานศกษา สวนสาธารณะ นอกจากนยงมมาตรการ

หามโฆษณาในรปแบบเปนผสนบสนนการประกวด การแขงขนรวมทงหามโฆษณาผานสอ

สงพมพ โทรทศน ภาพยนตร เครอขายคอมพวเตอร และยงก าหนดหามไมใหด าเนนกจกรรมใน

ลกษณะใหการอปถมภหรอการสรางความรบผดชอบของธรกจตอสงคมอกดวย ขณะเดยวกน

ยงเพมเตมอ านาจหนาทของพนกงานเจาหนาทในการยดหรออายดผลตภณฑยาสบ ถายภาพนง

ภาพเคลอนไหว บนทกเสยง และออกใบสง รวมไปถงเพมอตราโทษใหสงขนเชน การสบบหร ใน

เขตปลอดบหร จากเดมมโทษปรบไมเกน 2,000 บาท เปลยนเปนมโทษปรบไมเกน 5,000 บาท

เปนตน [12]

21

4. แนวทางการรกษา

จากปญหาการสบบหรและผลเสยตอสขภาพ ท าใหทวโลกไดเลงเหนความส าคญของ

ปญหาดงกลาว และไดจดท าแนวทางการรกษาและการปองกนเพอใหลด ละ เลก การสบบหร

โดยจากแนวทางเวชปฏบตในการรกษาผสบและผทตดบหร ค.ศ. 2008 (Treating Tobacco Use

and Dependence 2008 Update) [8] ซงเปนแนวทางจากประเทศสหรฐอเมรกาทใชกนอยาง

แพรหลายทงใน ออสเตรเลย แคนาดา ชล ญปน โปรตเกส สวตเซอรแลนด และประเทศอนๆ

ใหขอมลทนาเชอถอในการแนะน าแนวทางการรกษาและใหค าปรกษาผตดบหรอยางม

ประสทธภาพ โดยกลาววาการเสพตดบหรถอเปนโรคเรอรง เนองจากมโอกาสกลบมาสบซ า

และตองใชความพยายามเปนอยางมากในการเลก ซงการทจะท าการรกษาไดอยางม

ประสทธภาพจะตองอาศยการการบงคบจตใจของผสบเองดวย อกทงในสถานพยาบาลตองให

ความส าคญและมระบบดแลคดกรองผสบบหร เพอบรหารจดการเขาสการรกษาอยาง

เหมาะสม ในการรกษาแพทยควรใหก าลงใจและค าปรกษาแกผปวยในการเลกบหร โดยให

ค าปรกษาทมประสทธภาพควรใหค าปรกษาแนะน าแบบยอโดยใชระยะเวลาไมเกน 3 นาท และ

วางแผนการรกษาโดยใชระยะเวลาประมาณ 30 นาท การใหค าปรกษามทงการใหค าปรกษา

เปนรายบคคล เปนกลม และใหค าปรกษาผานทางโทรศพท โดยผใหค าปรกษาอาจเปนแพทย

พยาบาล เภสชกร ทนตแพทย บคลากรทางการแพทย ซงควรมทกษะในการใหค าปรกษาทด

หากผปวยไมเตมใจและไมมความพยายามทจะเลก ผใหค าปรกษาจะตองใหแรงกระตนเพอจง

ใจใหผสบบหรสนใจทจะเขารบบรการเลกบหรเพมมากขน โดยแนวทางการรกษาทชวยใหผปวย

เลกสบบหรไดใช หลกการ 5A คอ

Ask สอบถามประวตการเสพผลตภณฑยาสบทกชนด

Advise แนะน าใหผเสพเลกเสพยาสบทกชนดโดยเดดขาด

Assess ประเมนความรนแรงในการเสพตดและความตงใจในการเลกเสพ

Assist บ าบดอยางเหมาะสมเพอใหเลกเสพไดส าเรจชวยใหเลกบหรโดยใช 5R

(Relevance Risks Rewards Roadblocks Repetition) เพอสรางแรงจงใจและสง

ตอไปยงคลนกเลกบหรหรอหนวยใหค าปรกษาเพอเลกบหร

Arrange follow up การตดตามผลการเขารบบรการเลกบหร ใหก าลงใจและ

ประคบประคองใหเลกสบบหรไดอยางถาวร

โดยในประเทศไทยไดน าแนวทางปฏบตในการรกษาผสบและผทตดบหร ค.ศ. 2008

(Treating Tobacco Use and Dependence 2008 Update) มาปรบใชเชนเดยวกน โดยไดออกเปน

แนวทางเวชปฏบตองหลกฐาน การบ าบดโรคเสพยาสบในประเทศไทย (ฉบบปรบปรง พ .ศ.

22

2555) [10] ซงเปนเครองมอในการสงเสรมคณภาพของบรการดานสขภาพทเหมาะสมกบ

ทรพยากรและเงอนไขของสงคมไทย และไดน าไปแปลเปนภาษาองกฤษ และเผยแพรใหประเทศ

ตางๆ ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต 11 ประเทศ น าไปใชและปรบเปลยนใหเขากบประเทศ

ของตน

ส าหรบแนวทางนเปนแนวทางส าหรบบคลากรทางการแพทย เพอเปนแนวทาง

มาตรฐานใหบคลากรในแตละสาขาวชาชพน าไปใชในการบ าบดผปวยทเสพยาสบไดอยางม

ประสทธภาพและมาตรฐาน โดยในแนวทางไดน าหลกการ 5A มาใชเปนมาตรการในการคนหาผ

เสพยาสบและด าเนนการบ าบดใหบคคลเหลานนสามารถเลกเสพไดส าเรจ ไดมการแบง

แนวทางเวชปฏบตออกเปนส าหรบแพทย พยาบาล ทนตแพทย เภสชกร นกเทคนคการแพทย

และนกกายภาพบ าบด เพอใหเหมาะสมกบบรบทการปฏบตงานของแตละวชาชพ เพอใหม

ประสทธภาพในการบ าบดผปวยทสบบหร โดยไดมการน าแนวทางไปประยกตใชและจดตงขน

เปนหนวยงานหรอคลนกอดบหรทเหมาะสมกบบรบทของพนทนน ๆ [10] ในสวนของเครอขาย

วชาชพแพทยในการควบคมการบรโภคยาสบไดจดตงโครงการ “เครอขายคลนกฟาใส” ขนเพอ

กระตนใหเกดความเขมแขงในระบบบรการเลกบหร โดยเนนการสรางเครอขายการรกษาและ

บรการตงแตในระดบชมชน ตามเจตนารมณขององคการอนามยโลกทตองการใหการรกษาเพอ

เลกบหรนนเกดขนทบรการสาธารณสขแบบปฐมภม ในโครงการนจะพฒนาใหเกดความ

เชอมโยงของบรการสาธารณสขตงแตในระดบทองถน ต าบล อ าเภอ จงหวด ภมภาคและ

ระดบประเทศ เปนล าดบชน ทงนโครงการจะไดพฒนาศกยภาพของบคลากรทเกยวของใหม

ความรและทกษะตามมาตรฐานการรกษา นอกจากนยงปรบปรงระบบการใหบรการใหกระชบ

รดกม และมประสทธภาพสงขน พรอมสนบสนนเวชภณฑชวยเลกบหรใหแกผตดบหรและ

คาตอบแทนใหแกบคลากรผปฏบตงาน อกทงจะไดสามารถเกบขอมลในระบบบรการเลกบหร

ทวประเทศไดอยางครอบคลมดวยมาตรฐานเดยวกนระดบชาต ทงนเครอขายคลนกฟาใสยงม

เปาหมายทจะลดจ านวนประชากรทสบบหรในปจจบนและสรางชมชนปลอดบหรทมอากาศหรอ

สงแวดลอมปลอดควนบหร เพอเสรมสรางสขภาพและลดคาใชจายในการรกษาโรคทเกยวเนอง

จากการสบบหร อนจะสงผลดตอเศรษฐกจของประเทศไทยในระยะยาวอกดวย [24]

ในแนวทางปฏบตของประเทศออสเตรเลย [25] พบวามระบบดผปวยทสบบหร เรมจาก

การสอบถามผปวยทกคนเกยวกบประวตการสบบหรวาสบหรอไม หากผปวยในกลมทไมเคยสบ

เลยจะไดรบการตรวจสอบสถานะการสบบหรทก 5 ป และไดรบการจดบนทกวาเปนผไมสบ

บหร ในผปวยกลมทเคยสบบหรแตเลกไดจะไดรบการยนยนสถานะการสบวาเปนผทเลกสบบหร

ไดแลว โดยมการใหค าแนะน าไมใหกลบไปสบและการสนบสนนใหเลกสบบหรตอไป สวนผปวย

23

ในกลมทยงสบบหรอย จะไดรบการประเมนความพรอมในการเลกสบบหรซงแบงเปน 3 กลม

คอ กลมแรกเปนผปวยทไมพรอมเลกบหร ผปวยกลมนจะไดรบขอมลประโยชนของการเลกบหร

และค าแนะน าการชวยเหลอบหรเมอผปวยพรอม สวนกลมทสองเปนผปวยลงเลท จะเลกสบ

บหร ผปวยกลมนจะไดรบการสรางแรงจงใจในการเลกสบบหร การคนหาอปสรรคของการเลก

สบบหร และกลมทสามเปนผปวยทพรอมจะเลกสบบหร ผปวยกลมนจะไดรบการยนยนความ

พรอม การวางแผนในการเลกสบบหร การรกษาดวยยา และทางวาจาคยเกยวกบการกลบมา

สบบหรซ า ซงผปวยในกลมทสองและกลมสามเมอผานกระบวนการชวยเลกบหรเสรจแลวจะ

ไดรบการสงตอไปยงระบบ Quitline เพอท าการตดตามผลการรกษาตอไปและปองกนการ

กลบมาสบอก โดยมกลยทธทงเชงรบและเชงรก เชน การใหผปวยโทรเขามาปรกษาและการโทร

ตดตามผลการรกษาของผปวย ซงระบบ Quitline ยงมการน าไปใชในประเทศ นวซแลนด

สหราชอาณาจกร สหรฐอเมรกา อกดวย

สวนแนวทางเวชปฏบตการใหบรการบ าบดเลกบหรในสหราชอาณาจกร ไดน าแนวเวช

ปฏบตองจากหลกฐานการใหบรการเลกบหร ค.ศ. 2008 [26] มาประยกตพฒนาแนวทางเวช

ปฏบตการบรการเลกบหรและการสงตอผสบบหร ค.ศ. 2014 [27] ซงแนวทางการบ าบดรกษา

โรคเสพยาสบมบรบทการใหค าแนะน า และยาทใชรกษาคลายกบบรบทแนวทางเวชปฏบตของ

ประเทศไทย โดยแนวทางเวชปฏบตมความโดดเดนในเรองของการสงตอใหผปวยใหเขารบ

บรการ การใหค าแนะน าและสงตอทสนกระชบ (very brief advice) ประกอบดวยกระบวนการ

สอบถาม (ask) การใหค าแนะน า (advice) และการปฏบต (act) หากพบวาเปนผทสบบหรจะ

ไดรบการบนทกขอมลทวไปลงในฐานขอมลอเลกทรอนกส จากนนจะมการสงขอมลไปยงระบบ

การสงตอแหงชาต (National Referral System) โดยผสบจะไดรบการจดหาใหเขารบบรการเลก

บหรในสถานบรการเลกบหรทใกลบานจากการระบเลขรหสไปรษณย ซงผลลพธของ

กระบวนการสงตอผสบเพอเขารบบรการดงกลาว พบวาจ านวนผสบเขาถงบรการเลกสบบหร

เพมขนไดอยางมนยส าคญ

ในประเทศแคนาดา มตนแบบของระบบบรการเลกบหรในโรงพยาบาลคอ Ottawa

model [28] ไดน าแนวทางในการบ าบดรกษา 5A เพอเลกบหร (ask advise assess assist

arrange) และมกรอบแนวคดคอ RE-AIM (Reach Efficacy Adoption Implementation

Maintenance) ซงบคลากรทางการแพทยทปฏบตงานจะไดรบการฝกอบรมในการใชโปรแกรม

เลกบหรกอน เพอใหสามารถใหค าแนะน าและปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ โดยขนตอน

การรบบรการการเลกบหรจะมการคดกรองผสบบหรทมารบการรกษาในโรงพยาบาล และม

การบนทกประวตการสบบหรในผปวยแตละราย ผปวยทสบบหรทกคนจะถกสงตอเพอรบ

24

ค าปรกษาและค าแนะน าเพอเลกบหร พรอมทงก าหนดวนเลกสบ ตลอดจนการใชยาเพอชวย

เลกบหรอยางเหมาะสม อกทงมการตดตามการรกษาอยางตอเนองเปนระยะเวลา 6 เดอน

ตดตามการรกษาผานระบบโทรศพท interactive voice response (IVR) คอ TelASK Quit

Manager โดยผปวยจะไดรบขอมลทสงทางอเลกทรอนกส มแอปพลเคชนในการชวยเหลอให

ค าปรกษาเพมเตมไดอยางสะดวกเพอปองกนการกลบมาสบบหรซ า ซงมตวชวดประสทธภาพ

ของระบบเลกบหรคอ จ านวนผปวยทไดรบค าปรกษา จ านวนผปวยทไดรบการชวยเหลอเลก

บหร จ านวนผสบบหรทไดรบการตดตามผล อกทงมการเชอมตอกบสถานพยาบาลระดบปฐม

ภม และมการสงตอโปรแกรมการเลกบหรใหไปปรบใชในระดบชมชน เพอใหมการเขาถงบรการ

เลกบหรทเพมมากขนและสามารถใหการบ าบดรกษาอยางมประสทธภาพ [29]

5. สถานการณการสบของโลก และประเทศไทย

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา ในป พ.ศ. 2557 มประชากรทวโลกทสบบหรกวา

1 พนลานคน คดเปนรอยละ 20 จากจ านวนประชากรทกลาวมามจ านวนผสบบหรเพศชาย

ประมาณ 800 ลานคน อตราการสบบหรของประชากรในประเทศพฒนาแลว มอตราทลดลง

โดยเฉพาะผสบบหรเพศชาย ในขณะทอตราการสบบหรของประชากรในประเทศก าลงพฒนาม

อตราทเพมสงขนเรอยๆ รวมไปถงประเทศทมรายไดตอประชากรระดบกลางหรอต า เชน

ประเทศจน มอตราการสบบหรของประชากรทสงเชนกน จากการส ารวจปรมาณและความ

เขมขนในการสบบหรในแตละประเทศ พ.ศ. 2557 พบวา 10 ประเทศแรกทมปรมาณและความ

เขมขนในการสบบหรสงทสด ไดแก จน (2.57 ลานลานมวนตอป) รสเซย (0.32 ลานลานมวน

ตอป) สหรฐอเมรกา (0.28 ลานลานมวนตอป) อนโดนเซย (0.24 ลานลานมวนตอป) ญปน

(0.19 ลานลานมวนตอป) เยอรมน (0.11 ลานลานมวนตอป) อนเดย (0.1 ลานลานมวนตอป)

ตรก (0.09 ลานลานมวนตอป) เกาหลใต (0.08 ลานลานมวนตอป) และเวยดนาม (0.08 ลาน

ลานมวนตอป) ตามล าดบ [30]

ส าหรบสถานการณการสบบหรของประเทศไทยจากรายงานการส ารวจพฤตกรรมการ

สบบหรและการดมสรา ของประชากรทมอายตงแต 15 ขนไป พ.ศ. 2557 โดยส านกงานสถต

แหงชาต พบวา จ านวนผสบบหรคอ 11.4 ลานคน คดเปนรอยละ 20.7 จากประชากรในประเทศ

ไทย โดยในประชากรกลมอาย 15–24 ป มผทสบบหรจ านวน 1,413,737 คน คดเปนรอยละ

14.7 ประชากรกลมอาย 25–40 ป มผทสบบหรจ านวน 3,889,682 คน คดเปนรอยละ 24.3

ประชากรกลมอาย 41-59 ป มผทสบบหรจ านวน 4,400,561 คน คดเปนรอยละ 22.9

ประชากรกลมอายมากกวาหรอเทากบ 60 ป มผทสบบหรจ านวน 1,659,466 คน คดเปนรอย

25

ละ 16.6 โดยประชากรกลมอาย 25–40 ป เปนกลมทมอตราการสบบหรมากทสดเมอเทยบ

ประชากรชวงอายอนๆ [3]

ประเดนปญหาทส าคญคอ การบรโภคยาสบตอผลกระทบในดานสขภาพ จาก

การศกษาในตลอด 50 ปทผานมาไดมการศกษาพษภยของบหร พบวาการสบบหรเปนสาเหต

ของมะเรง และโรครายแรงตางๆ เชน โรคเบาหวาน โรคหลอดเลอดสมองและหวใจ โรคถงลม

โปงพอง และโรคความดนโลหตสง เปนตน [6] ยงไปกวานนจากการศกษาพฤตกรรมและปจจย

เสยงส าคญทเปนสาเหตของภาระโรคและบาดเจบ พ.ศ. 2552 ในประเทศไทย พบวาปจจยเสยง

ในการบรโภคยาสบนบเปนปจจยเสยงทส าคญทท าใหเกดการสญเสยปสขภาวะเปนอนดบ 2

รองจากปจจยเสยงดานการดมแอลกอฮอล [31] โดยผลจากการสบบหรเปนสาเหตของการ

เสยชวตของคนไทยปละ 42,000-52,000 คน เฉลยวนละ 115 คน หรอชวโมงละ 6 คน ซง

เสยชวตจ าแนกตามโรค จากมะเรงปอด 9,979 คน มะเรงหลอดอาหาร 2,396 คน มะเรงชนด

อนๆ 3,944 คน โรคหวใจและหลอดเลอด 7,907 คน โรคถงลมโปงพอง 10,472 คน โรคหวใจ

อนๆ 2,400 คน และโรคอนอนทเกดจากการสบบหร 4,130 คน [32]

นอกจากนการบรโภคยาสบยงสงผลตอการสญเสยทางเศรษฐศาสตรจากโรคทเกดจาก

การสบบหรในหลายประเทศทว โลก ซงการสบบหรกอใหเกดผลคาใชจายทางตรงทาง

การแพทย และคาใชจายทางออมทางการแพทย และการสญเสยผลตภาพจากการขาดงานของ

ผปวย องคการอนามยโลกไดประมาณความเสยหายทางเศรษฐกจจากการสบบหรทวโลกเปน

มลคาถง 500 พนลานเหรยญสหรฐตอป [2] ผลดงกลาวท าใหเปนปญหาและอปสรรคตอการ

พฒนาเศรษฐกจทกประเทศทวโลก ในประเทศไทยไดมการศกษาผลกระทบของการบรโภค

ยาสบตอเศรษฐกจ พบวาคาใชจายทงหมดทเกดจากความสญเสยทางเศรษฐศาสตร เทากบ

52,189 ลานบาท (เฉลย 29.39 บาทตอบหร 1 ซอง) คดเปน 0.54% ของ GDP โดยคดเปน

คาใชจายทางตรงทางการแพทยเทากบ 10,137 ลานบาท (20%ของคาใชจายทงหมด) คาใชจาย

ทางออมทางการแพทยเทากบ 1,063 ลานบาท (2%) การสญเสยผลตภาพจากการขาดงานของ

ผปวยเทากบ 370 ลานบาท (0.7%) การสญเสยผลตภาพจากการขาดงานของผดแลผปวย

เทากบ 147 ลานบาท (0.3%) และการสญเสยผลตภาพ จากการตายกอนวยอนควรเทากบ

40,464 ลานบาท (77%) โดยคาใชจายทเกดจากความสญเสยทางเศรษฐกจนคดเปน 13% ของ

คาใชจายทางดานสขภาพทงหมด และ 73% ของงบประมาณทางดานสาธารณสข ขอมลน

แสดงใหเหนถงภาระทผปวยและรฐบาลตองแบกรบคาใชจายตางๆ ตลอดจนความสญเสยจาก

โรคอนเนองมาจากการสบบหรและการสมผสบหรเปนจ านวนมาก [33]

26

นอกจากผลกระทบดานสขภาพและทางเศรษฐกจแลว การสบบหรยงเปนปญหาของ

สงคมทสงผลตอคณภาพชวต ซงจากขอมลรายงานคณภาพชวตประชาชนจงหวดพะเยา ป พ.ศ.

2558 โดยการส ารวจประชาชนในจงหวดพะเยา จ านวน 346,254 คน คดเปนรอยละ 93.71

ตวชวดทมปญหามากทสดในดานการปลกฝงคานยมไทย ล าดบทหนงคอ ตวชวดวาคนใน

ครวเรอนไมสบบหร พบวาไมผานเกณฑ จ านวน 21,786 คน คดเปน รอยละ 7.01 จงเหนไดวา

ปญหาการสบบหรในจงหวดพะเยา [7] เปนปญหาส าคญทตองไดรบการแกไขอยางเรงดวน ซง

จะตองรวมกนพจารณาถงมาตรการปองกน ควบคม และด าเนนการอยางจรงจง เพอลดจ านวน

การ เสยชวตดวยโรคทเกยวเนองกบการสบบหร

นอกจากนยงมโรงพยาบาลในประเทศไทยทไดจดตงระบบบรการคลนกเลกบหรขน

และเปนโรงพยาบาลปลอดบหรตนแบบ ซงไดมการไปถอดบทเรยนของโรงพยาบาลปลอดบหร

ตนแบบพบวา โรงพยาบาลอนทรบร จงหวดสงหบร โรงพยาบาลทวไปขนาด 218 เตยง เรมตน

โครงการดวยแนวคดการเปนโรงพยาบาลปลอดบหร 100% ประกอบกบทโรงพยาบาลม

หนวยงานทรบผดชอบสายงานดานการปองกนยาเสพตดและสงเสรมสขภาพจตของวยรนท

แผนกจตเวชของโรงพยาบาล โดยโรงพยาบาลไดท าโครงการปองกนยาเสพตดใหกบโรงเรยน

และชมชนอยแลว แตยงไมไดน ามาปฏบตทโรงพยาบาล ดงนนจงเปนจดเรมตนของการท า

โครงการ โดยในสวนบคลากรทสบบหรไดมขอตกลงกนวาจะไมสบบหรในเวลาท างานและอยใน

บรเวณโรงพยาบาล และมแกนน าโครงการมาจากทกฝายงานท าใหไมเปนการเพมภาระงาน

ใหกบฝายใดฝายหนงและท าใหเกดเปนระบบการท างานภายในทเขมแขงมากยงขน บคลากรทก

คนของโรงพยาบาลอนทรบรไดรบการอบรมแนวทางการสงเสรมการเลกสบบหรโดยใชแนวทาง

5A ทผสมผสานไปกบงานประจ าทกหนวยงาน จดท าแผนกจกรรม 5A และระบบการบรหาร

จดการใหเหมาะสมกบลกษณะงานของตน มการจดระบบขอมลการด าเนนงานชวยใหเลกบหร

การใหความรผรบบรการ การด าเนนงานของหนวยงานตางๆทกสนเดอน มการประชม

คณะท างานแกนน าทกวนจนทรทสองของเดอน เพอแลกเปลยนขอมล ใหการชวยเหลอซงกน

และกน รวมทงสรปผลการด าเนนงาน รวบรวมปญหาอปสรรค การแกไข และวางแผนปรบปรง

พฒนางานตอไป ขอดของระบบโรงพยาบาลอนทรบรคอ การทแกนน าของแตละฝายทหามานน

คดเลอกมาดวยความสนใจหรอความสมครใจหรอความชอบทจะท างานดานการเลกบหร

ดงนนจงท าใหแผนการด าเนนโครงการสามารถด าเนนไปไดอยางเขมแขงและมประสทธภาพ

รวมถงการน าหลก 5A และระบบการบรหารจดการไปปรบใชใหเหมาะสมกบแตละฝาย จะยง

ชวยเพมประสทธภาพของระบบมากขน และท าใหเปนโรงพยาบาลปลอดบหร 100% และเปน

โรงพยาบาลทท างานเชงรกสถานศกษา ชมชน และวด

27

โรงพยาบาลบางบอ จงหวดสมทรปราการ โรงพยาบาลทวไป ขนาด 90 เตยง มการ

พฒนาและการด าเนนงานโรงพยาบาลปลอดบหรตนแบบ และการน าทกษะ 5A เขาสงาน

ประจ าเพอชวยเหลอผตดบหร มจดมงหมายเพอใหโรงพยาบาลบางบอมนโยบาย และมาตรการ

ทเปนลายลกษณอกษรในการด าเนนการเปนโรงพยาบาลปลอดบหร 100% มจดระบบการคด

กรองผตดบหรโดยเจาหนาททกหนวยงานโดยมการวางแผนเพอท าความเขาใจกบเจาหนาทท

ปฏบตงาน และมหลกการในการประสานงานน าเขาสระบบการบ าบดอยางมขนตอน รวมถงม

การประเมนผลการบ าบดอยางเปนรปธรรม มการประชาสมพนธโครงการและการพฒนา

ความรความเขาใจแกเจาหนาททกระดบในเรองระบบการท างาน และการใชทกษะ 5A ในการ

ชวยเหลอผตดบหร มการจดระบบการคดกรองผปวยทตดบหรและระบบการดแลผปวยในใน

กลมโรคเรอรง รวมถงจดระบบการบ าบดอยางเพยงพอ โดยมการวางแผนในการประเมนผล

งานอยางเปนรปธรรม ซงขอดของระบบในโรงพยาบาลบางบอ คอ การทโรงพยาบาลมแนวคด

ทน าทกษะ 5A เขาสงานประจ า โดยไมเปนการเพมภาระหนาทใหแกเจาทมากเกนไป และมการ

ใสใจใหเจาหนาทท างานอยางมความสข มการจดอบรมเจาหนาทในการท าความเขาใจ เพอ

ปรบทศนคตของเจาหนาท ทมตอผตดบหร ท าใหเจาหนาทเกดความเขาใจตอผตดบหร สงผลให

เกดพฤตกรรมการตกเตอนแบบเขาใจ ในสวนของปญหาทพบคอ ปรมาณผปวยทมารบบรการม

ปรมาณมาก ประกอบกบเวลาทมจ ากด การท าขนตอน A1 และ A2 ท าใหไมสามารถสอบถาม

ไดทกราย ผลทไดจงไมเปนไปตามคาดหวง อกทงผรบบรการตองการการบรการทรวดเรว จงไม

สามารถซกถามใหค าแนะน า ชกจงไดครบถวน การเกบขอมลทงบนทกลงระบบคอมและท า

แบบสอบถามดวยซงเปนการท างานหลายอยางในเวลาเดยวกนท าใหไมสะดวก9

โรงพยาบาลพนสนคม จงหวดชลบร โรงพยาบาลทวไปขนาด 120 เตยง มการพฒนา

คลนกเลกบหรเพอรองรบระบบโดยในระยะแรกงานบ าบดบหรเปนงานทไมคอยชดเจน แตเมอม

การวางระบบการคดกรองโดยใชทกษะ 5A เขาสงานประจ าในเจาหนาททกหนวยงาน ท าใหเกด

ระบบการคดกรองขนอยางชดเจนและมคลนกฟาใส ซงเปนคลนกบ าบดยาเสพตดจงตองมการ

จดตารางเวลาเพอรองรบผทตองการเลกบหรอยางเพยงพอ มโครงสรางแผนการด าเนนงาน

ตามกรอบ 5A ของทกหนวยงาน แกนน าและบคลากรของโรงพยาบาลมความมนใจและให

ความรวมมอทกหนวยงานทเกยวของกบผรบบรการมการน า 5A เพอสงเสรมการเลกสบบหร

เขาสงานประจ า มเครองมอบนทกแบบคดกรองผปวยนอก สตกเกอรสญลกษณตดเวชระเบยน

แบบบนทกการดแลผปวยใน แบบบนทกของคลนกอดบหร และแบบการบนทกการตดตามผล

มระบบการตดตามทชดเจน โดยมการตดตามหลายชองทาง คอ ทางโทรศพท จดหมายการนด

มาพบทคลนก มจ านวนครงในการตดตาม 6 ครงในระยะ 1 ป ก าหนดนด 1 สปดาห, 3, 6, 9

28

และ 12 เดอน เปนตน แตเนองจากวาหลายหนวยงานไมมเวลาเพยงพอในการปฏบตตามแนว

ทางการเลกบหรไดอยางครบวงจร 5A เขาสงานประจ าทงหมดไดเนองจากงานประจ ามภาระ

งานมากอยแลว จงมแนะน าการเลกบหรท า 2A เฉพาะบางหนวยงาน ซงจะประเมนผปวยในก

จะมในหนวยงานบรการนนมขอค าถามเรองพฤตกรรมการสบบหรอยแลว ถาไมสามารถบ าบด

ไดจะสงมายงคลนกอดบหร ดงนนจงไมเปนการเพมภาระงานใหแกงานทท าเปนประจ า ฝายงาน

หนงทไดพฒนาระบบสนบสนนใหผปวยเลกบหรอยางครบวงจรในตวเองกคอ ฝายงานแพทย

แผนไทย ไดสรางระบบแบบครบวงจร 5A โดยใชวธการชวยใหเลกบหรดวยสมนไพรหญาดอก

ขาว ซงเปนผลตภณฑทผลตโดยโรงพยาบาลเองผปวยหรอญาตทเขาสกระบวนการมทงทสง

ตอมาจากฝายอน และจากกลมผทมารบบรการนวดหรออบสมนไพร คนเหลานจะไดรบ

ค าแนะน าอยางใกลชดตลอด 3 สปดาห ทใชชาสมนไพรหญาดอกขาวชงดมควบคไปกบการ

ปฏบตตวในดานตางๆ เพอชวยลดอาการอยากสบบหร จากนนทางฝายงานแพทยแผนไทย จะ

ท าการตดตามอยางตอเนอง 3 ระยะ เพอสนบสนนทงดานวชาการและก าลงใจใหเลกจนส าเรจ

โดยไมตองสงกลบไปทงานยาเสพตดและจตเวช [9]

โรงพยาบาลหนคา จงหวดชยนาท โรงพยาบาลทวไปขนาด 30 เตยงมพนฐานการเปน

โรงพยาบาลโดดเดนดานการสรางเสรมสขภาพ และประกาศตวเปนโรงพยาบาลปลอดบหร

100% มการจดระบบสงเสรมใหเลกบหรเขาสงานประจ า โดยน าหลก 5A มาเปนแนวทางการ

ออกแบบระบบงานแตละสวน ใหเกดการบรณาการเรองการแกปญหาบหรและการชวยใหเลก

บหรเขาสงานประจ า โดยมการสงตองานขามฝายอยางมประสทธภาพ มนโยบายเนนหนกไปท

การท างานเชงรก ถงขนทหวงใหกลมเสยงและผปวยสามารถเลกบหรส าเรจ จงมการออกแบบ

ระบบการตดตามอยางเขมขน และมการเสรมดวยการใหความร โดยมเจาหนาทจากคลนกเลก

บหรออกไปใหความรแกผมารบบรการทแผนกผปวยนอก ทกวนจนทรและวนศกร มการจด

บอรดใหความรถงพษภยของบหร ทงทหนาคลนก และจดอนๆ ทงในและนอกโรงพยาบาล

รวมทงการจดนทรรศการในวาระพเศษตางๆทเอออ านวยตอการท างานเชงรกเชนน ท าให

จ านวนผขอใชบรการคลนกอดบหรของโรงพยาบาลหนคาสงกวาทกปทผานมา และมการขยาย

กจกรรมลงสชมชนโดยผาน 11 ต าบลในเขตรบผดชอบของโรงพยาบาล และอก 11 โรงเรยน

เพอใหเปนโรงเรยนปลอดบหร ยงมงานทขยายไปสสถานอนามยในเขตพนทรบผดชอบ 15

แหง เพอผนกก าลงเปนเครอขายสถานบรการปลอดบหร ขอดของระบบคอแพทย พยาบาลและ

เจาหนาททกคนใหความส าคญกบประวตการสบบหรของคนไข เพอใหการชวยเหลอ มการน า

ทกษะ 5A เขาสงานประจ าของทกหนวยงานและมคมอดแลผสบบหรประจ าทกหนวยงาน มการ

น างานบหรเขาเปนงานประจ าของคลนกจตเวชและยาเสพตด และมการจดท าทะเบยนเกบ

29

ขอมลของผใชบรการทกราย เปดใหบรการเปนประจ าทกวนท าการ แตยงมขอจ ากดคอภาระ

งานทตองท าหลายดาน ท าใหผเกยวของ โดยเฉพาะอยางยงผทมบทบาทหลกในการผลกดน

งานประสบปญหาในการจดเวลาใหสมดลระหวางงานอน ๆ กบงานในเรองน บางครงตอง

ท างานนอกเวลาหรอตดตามผลกดนงานไดไมตอเนองเตมท [9]

โรงพยาบาลอบลรตน จงหวดขอนแกน โรงพยาบาลทวไปขนาด 30 เตยง ซงไดมการ

จดตงคลนกอดบหรขน แลวจงด าเนนการพฒนาระบบการบรการส าหรบใหความรและสงเสรม

การเลกบหรใหกบบคลากรและผรบบรการ เชน บคลากรไดรบการอบรมแนวทางการสงเสรม

การเลกสบบหรโดย 5A ทผสมผสานไปกบงานประจ า มแผนกอสรางคลนกปลอดบหรแยก

ออกมาจากแผนกอน มบคลากรทใหค าปรกษาอยางชดเจน นอกจากนการท างานจะเนนไปใน

ดานการประสานกบชมชน ซงจะเนนการท างานเชงรกในการเขาถงผปวยโดยการทบคลากรของ

โรงพยาบาลจะออกไปปฏบตงานในชมชน ทงการตดตามผปวยทบาน การท างานสรางเสรม

สขภาพ การปองกนโรคควบคไปกบท างานรวมแกนน าชมชน เชน อาสาสมครสาธารณสข

ประจ าหมบาน ทผานมาโรงพยาบาลอบลรตนใชกลไกของแกนน าชมชนทวานเปน “ขอตอ” ท

ส าคญในการขยายแนวคดและแนวทางปฏบตเพอเสรมสรางสขภาพไปสชมชนทวทงอ าเภออบล

รตน ท างานเชงรกเพอสนบสนนใหประชาชนชาวอบลรตนหางไกลจากพษภยบหรกไดรบการ

ผนวกเขามาเปนสวนหนงของเนอหาการท างานในสวนของการชกชวนใหคนเลกสบบหรนน

ผลงานในการใหค าปรกษารายบคคล สามารถท าใหมผลเลกบหรได 48 คน รายกลม 23 คน

และมการเลกบหรในชมชน 8 คน ซงถอวาผลทไดนาพอใจมากแตอยางไรกตามการจดตงคลนก

เลกบหรมปญหาและอปสรรคในการด าเนนการอนเนองมาจากการขาดบคลากรทท างานเตม

เวลา บคลากรหลายคน ยงขาดทกษะและความมนใจในการท างาน ขาดหองเฉพาะในการให

ค าปรกษาเลกบหร และหนวยงานมงานประจ าอยแลวและมภาระมาก ดงนนหากจะท าให

โครงการเลกบหรประสบผลจ าเปนตองปรบปรงวธด าเนนการตาง ๆ เชน เพมคน ทรพยากร

และความรวมแรงรวมใจจากทกฝาย [9]

โรงพยาบาลชยภม จงหวดชยภม โรงพยาบาลศนย ขนาด 614 เตยง ไดมการจดตง

โครงการบรณาการดแลผปวยสบบหรในคลนกโรคเรอรง ซงมการพฒนารปแบบการใหบรการ

เลกบหรทแฝงไปกบระบบบรการทมอยแลวในงานประจ าในคลนกหวใจและหลอดเลอด คลนก

เบาหวาน คลนกจตเวช คลนกความดนโลหตสง คลนกจตเวช คลนกความดนโลหตสง และ

คลนกปอดอดก น เรอร ง โดยใ ชแบบบนทกขอมลซกประวตคลนกฟา ใส มการวด

คารบอนมอนอกไซดในปอด โดยใชเครองเปา smokerlyzer และการสมภาษณ ใชแนวทางการ

ใหบรการผปวยเลกบหร โดยใชเทคนค 5A และมเอกสารแผนพบในการปฏบตตน ซงพบวาการ

30

ชวยใหผสบบหรไดส าเรจ ตองปรบวธคดและเขาใจเกยวกบสภาพการสบบหรทสอดคลองกบ

ธรรมชาตของพฤตกรรมการสบบหร ซงรปแบบการบ าบดดแลทตอเนองการใหค าปรกษา

ส าหรบผตดบหรตองการเสรมสรางก าลงใจ เพอท าใหผสบบหรยอมรบค าแนะน าตาง ๆ ดงนน

การดแลผสบบหรในโรคเรอรงควรมการท างานเปนทมและรปแบบการใหบรการท าใหม

ประสทธภาพมากขน โดยรปแบบการใหบรการเลกบหรทแฝงไปกบระบบบรการทมอยแลวใน

งานประจ า ในคลนกโรคเรอรงตาง ๆ มขอดคอการเพมความสะดวกและโอกาสการเขารบ

บรการการเลกบหร แตอยางไรกตามการทระบบจะประสบความส าเรจไดจะตองมการท างาน

เปนทม ดงนนจงตองอาศยความรวมมอของบคลากรในคลนกโรคเรอรงตาง ๆ ทใหความส าคญ

กบการคดกรองเพอใหแนวทางการบรการผปวยเลกบหรอยางเหมาะสม จงจะท าใหระบบ

ดงกลาวมประสทธภาพเพมมากขน [34]

ซงจากขอมลนโยบายจากส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) ทไดให

ความส าคญการดแลผปวยในระบบหลกประกนสขภาพใหไดรบสทธประโยชนใหกบผทมภาวะ

ตดบหรและตองการจะเลกบหร อกทงมการสนบสนนการจดบรการเลกบหร เนองจากผล

ส ารวจของเครอขายวชาชพแพทยในการควบคมการบรโภคยาสบ คลนกฟาใสพบวา จากการ

ส ารวจพฤตกรรมผสบบหรรอยละ 60 คดอยากเลกสบกวาครง เคยเรมเลกแตเลกไมได ดงนน

การสนบสนนใหเลกสบบหรถอเปนเรองส าคญทจะตองท าควบคไปกบการรณรงคไมสบบหร ซง

เครอขายวชาชพแพทยไดเรยกรองใหบรรจสทธเพอสนบสนนใหประชาชนเลกสบบหรเขาไป

รกษาโรคทเกดจากการสบบหรทกสทธ ทงระบบสวสดการขาราชการ ระบบหลกประกน

สขภาพ และระบบประกนสงคม รวมทงบรรจยาเลกบหรไวในบญชยาหลกแหงชาตดวย ซง

ผปวยทอยในระบบหลกประกนสขภาพถวนหนามสทธในการเขารบการรกษาดงกลาวทงหมด

[35] อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ยงไดรวมมอกบกระทรวงสาธารณสข และ

ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) กอตงศนยบรการเลกบหรทาง

โทรศพทแหงชาตขน (Thailand National Quitline) หรอ 1600 สายเลกบหร เนองจากการตด

บหรสวนหนงเปนเรองทางพฤตกรรมและการคด จงเชอวาการท าใหผทโทรเขามาท 1600 ม

กระบวนการคดใหมและปรบเปลยนพฤตกรรมดวยตนเอง รวมถงการประเมนสภาพสงคม

ครอบครว และคนหาวธทดทสดทจะชวยผสบได จากนนตองใหผสบสรางค ามนสญญากบ

ตวเอง โดย Quitline จะใหบรการทงสวนของนโยบายเชงรบ (reactive) คอการรบสาย และ

นโยบายเชงรก (proactive) คอการโทรกลบ หลงจากวนทผสบไดก าหนดวนเลกบหร (quit date)

เพอการประคบประคองและตดตามผล นอกจากนยงมการท างานทเชอมตอกบเครอขายตาง ๆ

เพอการชวยเลกบหร โดยมการประสานความรวมมอโดยการสงตอและสงกลบผทตองการเลก

31

บหรทงจากโรงพยาบาล คลนก รานยา สถานประกอบการและเครอขายอน ๆ เพอชวยใหคน

ไทยเลกบหรอกดวย [36]

6. ปญหาของระบบหรอคลนกเลกบหรทมในปจจบน

จากการทบทวนวรรณกรรมดงทไดกลาวมา พบวาขอมลระบบการใหการรกษาผสบ

บหรในโรงพยาบาลของจงหวดพะเยายงมไมชดเจนมากนก ทางกลมผวจยจงไดมงท าการศกษา

ขอมลเกยวกบการส ารวจระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบบหร

เขาสการบ าบดเพอเลกบหรในโรงพยาบาลจงหวดพะเยา เพอน าขอมลสงตอไปยงหนวยงานท

รบผดชอบ ใหเปนแนวทางในการพฒนาระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไมตดตอ

เรอรงทสบบหรเขาสการบ าบดเพอเลกบหรใหเพมมากขนในจงหวดพะเยา

ซงงานวจยการส ารวจระบบระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไมตดตอเรอรง

ทสบบหรเขาสการบ าบดเพอเลกบหรเปนงานวจยเชงคณภาพ ผวจยจงไดมการจดท าเครองมอ

การวจยขนเพอรวบรวมขอมลทงานวจยตองการ โดยเครองมอการวจยทใชในงานวจยนคอ

แบบสอบถามขอมลทวไปของผใหขอมล แบบสมภาษณเชงลก (แบบกงโครงสราง) ลกษณะการ

บรการในคลนกเลกบหร แบบบนทกการสงเกตสถานท ซงมแนวทางการเกบรวบรวมขอมล คอ

วธการสมภาษณจากผใหค าตอบโดยตรง (face to face interview) เปนวธการทผวจยจะไป

สมภาษณผใหค าตอบและบนทกค าตอบลงในแบบสอบถาม และวธการสงเกตการณ โดยการ

สงเกตโดยตรงจากเหตการณหรอสภาพแวดลอมบรเวณคลนกเลกบหร และจดบนทกไวโดยไม

มการสมภาษณ อกทงค าถามในงานวจยยงมทงแบบปลายปดและแบบปลายเปด [37-39]

32

บทท 3

วธด าเนนการวจย

ประชากรศกษาและกลมตวอยาง

สถานทศกษา

โรงพยาบาลทมบรการเลกบหรในสงกดกระทรวงสาธารณสขในจงหวด

พะเยาจ านวน 8 แหง ประกอบดวย

1. โรงพยาบาลทวไป จ านวน 2 แหง ไดแก

1. โรงพยาบาลพะเยา มจ านวนเตยงผปวย 400 เตยง

2. โรงพยาบาลเชยงค า มจ านวนเตยงผปวย 231 เตยง

2. โรงพยาบาลชมชน จ านวน 6 แหง ไดแก

1. โรงพยาบาลดอกค าใต มจ านวนเตยงผปวย 80 เตยง

(ขนาดกลาง)

2. โรงพยาบาลจน มจ านวนเตยงผปวย 54 เตยง

(ขนาดเลก)

3. โรงพยาบาลปง มจ านวนเตยงผปวย 36 เตยง

(ขนาดเลก)

4. โรงพยาบาลแมใจ มจ านวนเตยงผปวย 34 เตยง

(ขนาดเลก)

5. โรงพยาบาลเชยงมวน มจ านวนเตยงผปวย 30 เตยง

(ขนาดเลก)

6. โรงพยาบาลภกามยาว มจ านวนเตยงผปวย 30 เตยง

(ขนาดเลก)

ประชากรศกษา

1. บคลากรทางการแพทย

2. ผปวยโรคไมตดตอเรอรงทไดรบบรการเลกบหร

กลมตวอยาง

1. บคลากรทางการแพทย โรงพยาบาลละอยางนอย 2 คน จ านวน 8 แหง

รวมอยางนอย 16 คน

33

2. ผปวยโรคไมตดตอเรอรงทไดรบบรการเลกบหร โรงพยาบาลละอยาง

นอย 2 คน จ านวน 8 แหง รวมอยางนอย 16 คน

เกณฑการคดเลอกเขารวมการศกษา

1. เกณฑการคดเลอกโรงพยาบาล

คดเลอกโรงพยาบาลทมการบรการเลกบหรในสงกดกระทรวง

สาธารณสขในจงหวดพะเยา จ านวน 8 แหง ประกอบดวย

โรงพยาบาล 2 ระดบไดแกโรงพยาบาลทวไป จ านวน 2 แหง และ

โรงพยาบาลชมชน จ านวน 6 แหงซงประกอบดวยโรงพยาบาลชมชน

ขนาดกลาง 1 แหงและขนาดเลก 5 แหง

2. เกณฑการคดออกโรงพยาบาล

คดออกโรงพยาบาลทไมมบรการเลกบหรและไมอยในสงกดกระทรวง

สาธารณสขในจงหวดพะเยา

3. เกณฑการคดเลอกบคลากรในการใหขอมล

การเลอกบคคลกรจะใชการคดเลอกดวยวธการเลอกแบบเจาะจง

(Purposive sampling) เบองตนผวจยก าหนดไวใหมบคลากรอยางนอย

จ านวน 2 คน เปนผใหขอมลสมภาษณ โดยมเกณฑการคดเลอก ดงน

- เปนบคลากรทด ารงต าแหนงเปนคณะกรรมการบรหารอยในคลนก

หรอบรการเลกบหร เปนระยะเวลาอยางนอย 3 เดอน และ/หรอ

- เปนบคลากรทปฏบตหนาทจรงอยในคลนกหรอบรการเลกบหร

เปนระยะเวลาอยางนอย 3 เดอน

4. เกณฑการคดออกบคลากรในการใหขอมล

- บคลากรทไมยนยอม หรอไมเตมใจในการใหขอมล

- บคลากรทไมสามารถสอสารไดอยางเขาใจ

5. เกณฑการคดเลอกผทมารบบรการ

การเลอกผทมารบบรการจะใชการคดเลอกดวยวธการเลอกแบบ

เจาะจง (Purposive sampling) เบองตนผวจยก าหนดไวใหมผทมารบ

บรการอยางนอย จ านวน 2 คน เปนผใหขอมลสมภาษณ โดยมเกณฑ

การคดเลอก ดงน

- มอาย 20 ปขนไป

- ผทเปนโรคไมตดตอเรอรงทมารบบรการเลกบหร

34

- เปนบคคลทสามารถสอสารไดอยางเขาใจ

6. เกณฑการคดออกผทมารบบรการ

- ผมารบบรการทไมยนยอม หรอไมเตมใจในการใหขอมล

- บคลากรทไมสามารถสอสารไดอยางเขาใจ

การคดเลอกกลมตวอยาง

การคดเลอกกลมตวอยางจะใชวธการ Purposive sampling คอ การ

เลอกตวอยางแบบเจาะจง โดยจะเลอกตวอยางโดยไมอาศยความนาจะเปน

นกวจยก าหนดคณลกษณะของตวอยางใหเหมาะสมกบวตถประสงคของการวจย

มการตงเกณฑในการคดเลอกตวอยางเขา และการคดเลอกตวอยางออก ตวอยาง

ทไดจงเปนตวแทนของกลมทเขาเกณฑทตงไวเทานนซงอาจไมใชตวแทนทดของ

ประชากรเปาหมายได [40]

เครองมอทใชในการวจย

แบบสอบถามขอมลทวไปของผใหขอมล

แบบสมภาษณเชงลก (แบบกงโครงสราง) ลกษณะการบรการในคลนกเลกบหร

แบบบนทกการสงเกตสถานท

การทดสอบคณภาพเครองมอ

1. การทดสอบความตรง (Validity) ประเภทความเทยงตรงเชงเนอหา (Content

Validity) เปนการตรวจสอบเครองมอวามความเปนตวแทน หรอครอบคลมเนอหา

หรอไม โดยพจารณาจากตารางวเคราะหเนอหา หรอตรวจสอบความสอดคลอง

ของเนอหากบจดประสงคทก าหนดไว ผานการพจารณาของผเชยวชาญในศาสตร

นน ๆ จ านวน 3 คนเพอลงขอสรป

2. เกณฑการคดเลอกผเชยวชาญในการประเมนความตรงของเครองมอวจย39

- ส าเรจการศกษาการศกษาไมต ากวาปรญญาโทในสาขาวชาท

เกยวของกบงานวจยบหร และ/หรอ

- เปนผทมความรและเ ชยวชาญทางดานวชาการในสาขาวชาท

เกยวของกบงานวจยบหร และ/หรอ

- เปนผทมความรความช านาญและมประสบการณในการท างานวจย

บหร และ/หรอ

- เปนผทมความช านาญตามสายงาน สาขาวชาชพ หรอในทางปฏบต

เกยวของกบบหร และ/หรอ

35

- เปนผทมชอเสยงเปนทยอมรบในสาขาวชาทเกยวของกบงานวจย

บหร

3. เลอกใชการทดสอบความเทยงตรงเชงเนอหา โดยใชดชนความสอดคลอง

ระหวางขอค าถามกบวตถประสงค (Index of item objective Congruence: IOC)

ทมเกณฑในการพจารณาใหคะแนน ดงน

ให +1 เมอแนใจวาขอค าถามมความสอดคลองกบวตถประสงค

0 เมอไมแนใจวาขอค าถามมความสอดคลองกบวตถประสงค

-1 เมอแนใจวาขอค าถามไมมความสอดคลองกบวตถประสงค

น าคะแนนของผเชยวชาญมาหาคาดชนความสอดคลอง

∑

เมอ = ความสอดคลองระหวางวตถประสงคกบ

แบบสอบถาม

∑ = ผลรวมของคะแนนการพจารณาจากผเชยวชาญ

= จ านวนผเชยวชาญ

โดยก าหนดเกณฑการพจารณาระดบคาดชนความสอดคลอง ของขอค าถามท

ไดจากการค านวณจากสตร ทจะมคาอยระหวาง 0.00 ถง 1.00 มรายละเอยด

ของเกณฑการพจารณา ดงน

มคา IOC ตงแต 0.5 ขนไป คดเลอกขอค าถามนนไวใชได แตถาไดคา IOC

ต ากวา 0.5 ควรพจารณาแกไขปรบปรง หรอตดทง [41,42] เมอมขอค าถามท

ไดคะแนนต ากวา 0.5 จะน าขอค าถามมาปรบปรงโดยปรกษากบผเชยวชาญ

เพอขอค าแนะน าและน าขอเสนอแนะมาปรบปรงแกไข แลวน ากลบไปให

ผเชยวชาญพจารณาใหม โดยในขอค าถามขอนน จะปรบปรงแกไขได 3 ครง ถา

แกไขปรบปรงครบ 3 ครงแลวยงคงไมผานการพจารณาจากผเชยวชาญจะ

พจารณาตดขอค าถามขอนนทง

4.การทดลองใชเครองมอวจย กบกลมประชากรการวจยจ านวน 10 คน (Pilot

study) ซงแบงเปนบคลากรทางการแพทยจ านวน 5 คนและเปนผทมโรคไม

ตดตอเรอรงและมพฤตกรรมการบรโภคยาสบจ านวน 5 คน ซงกลมททดลองใช

36

เครองมอวจยจะไมใชกลมตวอยางส าหรบงานวจยแตจะมลกษณะเหมอนกบ

กลมตวอยางในงานวจย

การตรวจสอบขอมล

การตรวจสอบขอมลใชวธการตรวจสอบโดยการสมภาษณ และการสงเกตแบบไมมสวน

รวม โดยใชการตรวจสอบขอมลแบบสามเสา (Triangulation) [43] โดยจะตรวจสอบดวยวธ Data

triangulation เปนการศกษาประเดนเดยวกนแตจะใชขอมลทไดมาจากบคคลหลายคน โดย

ตรวจสอบขอมลในการวจยพรอม ๆ กบการเกบขอมล เนองจากจะท าใหทราบวาขอมลทไดมา

นนเปนความจรงหรอไมมากนอยเพยงใด และวธ Methodology triangulation เปนการใชวธการ

เกบขอมลตงแต 2 วธขนไปในการเกบขอมลทศกษาในประเดนเดยวกน โดยในโครงงานวจยใช

วธการเกบขอมลคอ แบบสอบถามขอมลทวไปของผใหขอมล แบบสมภาษณเชงลก (แบบกง

โครงสราง) การบรการในคลนกเลกบหร และแบบบนทกการสงเกตสถานท [44] ดงนนผวจยจง

น าวธการตรวจสอบแบบสามเสามาใชเพอใหไดขอมลทถกตองสอดคลองตรงความเปนจรงมาก

ทสด และท าใหขอมลมความนาเชอถอมากยงขน

การทขอมลยงไมอมตว ระยะเวลา ความเปนมอใหมของนกวจย แตทางผวจยไดท าการ

แกไขท าการยนยนความถกตองของขอมล (Member Checking)โดยใหบคลากรทางการแพทย

ผใหขอมลมาประชม มการเผยแพรผลการศกษา และซกถามขอมลเพมเตม ในเวลาทตางกน

แตเรองเดยวกน วาเรองราวเปนไปในแนวทางเดยวกนหรอไม ซงเปนการตรวจสอบความ

นาเชอถอของขอมลใหครบถวนทงดานความเทยงตรงและความเชอมนของขอมล

การวเคราะหขอมล

1. การวเคราะหขอมลเชงพรรณนา โดยจะเปนขอมลทวไป เชน เพศ อาย รายไดตอเดอน

คาตอบแทนพเศษ ระยะเวลาในการท างานในคลนกเลกบหร จ านวนมวนบหรทสบตอวน เปน

ตน จะแสดงผลเปน จ านวน (รอยละ)

2. การวเคราะหเนอหา (content analysis) ผวจยไดน าเอาขอมลทไดจากการ สมภาษณ

สงเกต บนทก มาวเคราะหเนอหา โดยท าการถอดเทปตามประเดนทตงวตถประสงคไวเพอให

สามารถตอบขอสงสยและวตถประสงคทก าหนด

37

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล

บคลากรทางการแพทย

โรงพยาบาลทเขารวมการศกษาเปนโรงพยาบาลทมบรการเลกบหรในสงกดกระทรวง

สาธารณสขในจงหวด จ านวนทงสน 8 แหง โดยเปนโรงพยาบาลโรงพยาบาลทวไป จ านวน 2

แหง และโรงพยาบาลชมชน จ านวน 6 แหง ซงประกอบดวย บคลากรทางการแพทยทเขารวม

การศกษาครงนมจ านวนทงสน 19 คน สวนใหญเปนเพศหญงจ านวน 17 คน (รอยละ 89.47)

เพศชายจ านวน 2 คน (รอยละ 10.53) และ มอายระหวาง 24-58 ป (เฉลย 44.21 ป SD=8.62)

โดยประกอบดวย พยาบาลวชาชพจ านวน 17 คน (รอยละ 89.47) เภสชกร จ านวน 1 คน (รอย

ละ 5.26) นกจตวทยาคลนก จ านวน 1 คน (รอยละ 5.26) จากภาพรวมการศกษา

จากตารางท 1

บคลากรทางการแพทยทเขารวมการศกษาในครงน มต าแหนงในงานคลนกเลกบหร

ดงน คอรองผจดการคลนกฟาใส จ านวน 1 คน (รอยละ 5.26 ) เภสชกร จ านวน 1 คน (รอยละ

5.26 ) ผบ าบด จ านวน 15 คน (รอยละ 78.96 ) และเปนผมสวนเกยวของกบการสงตอผปวย

เขาคลนก จ านวน 2 คน (รอยละ 10.52 )

ประสบการณในวชาชพ พบวาบคลากรทางการแพทยท เขารวมการศกษา ม

ประสบการณในวชาชพ ≤ 10 ป จ านวน 4 คน (รอยละ 21.05) มประสบการณในวชาชพระหวาง

11-20 ป จ านวน 4 คน (รอยละ 21.05) และมประสบการณ ≥ 21 ปขนไป จ านวน 11 คน (รอย

ละ 57.9)

ประสบการณในการท างานคลนกเลกบหร พบวาบคลากรมประสบการณ ≤5 ป

จ านวน 9 คน (รอยละ 47.36) มประสบการณระหวาง 6-10 ป จ านวน 3 คน (รอยละ 15.8)

และมประสบการณ ≥ 11 ป ขนไป จ านวน 5 คน (รอยละ 26.32) และไมไดท างานในคลนกเลก

บหรแตมสวนเกยวของในการสงตอผปวยโรคไมตดตอเรอรงเขาสการบ าบดในคลนกเลกบหร

จ านวน 2 คน (รอยละ 10.52)

ระดบการศกษา พบวา บคลากรมระดบการศกษาปรญญาตร จ านวน 14 คน (รอยละ

73.68) รองลงมามระดบการศกษาปรญญาโท จ านวน 5 คน (รอยละ 26.32) มรายไดระหวาง

10,000- 15,000 บาท/เดอน จ านวน 1 คน(รอยละ 5.26) รองลงมามรายไดระหวาง 20,001 –

30,000 บาท/เดอน จ านวน 6 คน (รอยละ 31.58) และมรายไดระหวาง 30,001- 40,000 บาท/

38

เดอน จ านวน 6 คน (รอยละ 31.58) และมรายไดระหวาง 40,001- 50,000 บาท/เดอน จ านวน

6 คน (รอยละ 31.58) คนท างานในคลนกเลกบหรสวนใหญไมไดมรายไดนอยและพบวามเพยง

1 โรงพยาบาลทไดรบคาตอบแทนพเศษในการปฏบตหนาทในคลนกเลกบหร (รอยละ 5.26)

ตารางท 1 ขอมลทวไปของบคลากรทางการแพทย

ขอมลลกษณะทวไป จ านวน (คน) รอยละ

เพศ

ชาย 2 10.53

หญง 17 89.47

รวม 19 100

อาย (ป)

21-30 1 5.26

31-40 6 31.58

41-50 8 42.1

51-60 4 21.06

อาชพ

แพทย 0 0

พยาบาล 17 89.48

ทนตแพทย 0 0

เภสชกร 1 5.26

นกเทคนคการแพทย 0 0

นกกายภาพบ าบด 0 0

นกจตวทยาคลนก 1 5.26

ต าแหนงในงานคลนกเลกบหร

รองผจดการคลนกฟาใส 1 5.26

เภสชกร 1 5.26

ผบ าบด 15 78.96

ผมสวนเกยวของกบการสงตอผปวยเขาคลนก 2 10.52

39

ขอมลลกษณะทวไป จ านวน (คน) รอยละ

ประสบการณในวชาชพ (ป)

0-10 4 21.05

11-20 4 21.05

21-30 11 57.9

ประสบการณงานคลนกเลกบหร (ป)

0-5 9 47.36

6-10 3

5

2

15.8

11-15

ไมไดท างานในคลนก

26.32

10.52

ระดบการศกษา

ปรญญาตร 14 73.68

ปรญญาโท 5 26.32

รายได (บาท)

นอยกวา 10,000 0 0

10,000 – 15,000 1 5.26

15,001 – 20,000 0 0

20,001 – 30,000 6 31.58

30,001- 40,000 6 31.58

40,001 – 50,000 6 31.58

มากกวา 50,000 ขนไป 0 0

คาตอบแทน

ได (จากคลนกฟาใส) 1 5.26

ไมได 18 94.74

40

นโยบายเกยวกบโรงพยาบาลปลอดบหร

องคประกอบโรงบาลปลอดบหร

- ดานนโยบายหามจ าหนายและหามสบในโรงพยาบาล

บคลากรทางการแพทยใหสมภาษณวาโรงพยาบาล 8 แหง มนโยบายหามจ าหนายบหร

ในโรงพยาบาลและหามสบบหรในโรงพยาบาล

ตวอยางประโยค เชน

0211-24-818 “ตองไมจ าหนาย หรอวางบหรขายในโรงพยาบาล”

0411-1-27 “ประกาศเปนโรงพยาบาลปลอดบหร ทกจดในโรงพยาบาลหามสบบหร”

0712-2-42 “นโยบายการหามสบบหรมอยคะ แตวาในเรองของการจ าหนายเคาจะไมมการ

จ าหนายบหรในโรงพยาบาลอยแลวคะ โรงพยาบาลกไมม รานคากไมมเลย”

อยางไรกตามมบคลากรทางการแพทยทใหสมภาษณ จ านวน 6 คน ใหขอมลวา

โรงพยาบาลยงไมถอวาเปนโรงพยาบาลปลอดบหร 100% เนองจากยงคงมผปวยหรอญาต

ผปวยแอบสบบหรภายในโรงพยาบาล

ตวอยางประโยค เชน

0111-12-400 “หามแนนอนคะ 2,000 บาท มคะ เพราะเราสมครเขาโรงพยาบาลปลอดบหรซง

เราจะเรยนรเรองพรบ. เรองกฎหมายเนยแตในความเปนจรงแลวเนย ถาเราไปดในอาณา

บรเวณมการสบอยคะ พกเลยไมกลาไปบอกวาโรงพยาบาลเราปลอดบหร 100%”

0112-6-195 “เคาจะจดพนทนะทวาสบไดสบไมไดใหกบญาต แตคนไขนกไมใหสบแตมบางท

แอบสบ”

0511-5-170…172 “(รพ.ปลอดบหรแสดงวาตองมนโยบาลหามจ าหนายหามสบในรพ.อยแลว

เนาะ) เจา…(แลวมนหามไดจรงๆกอคะ) บจรงจง มทหามสบ แตมจดสบบหรอยหนารพ.ถาเปน

นอกเวลายามจะชวยหามได แตในเวลายามบะวางกหามบะได เขาจะแอบไปลกสบใตตนไม

(ภายในโรงพยาบาล)”

0711-5-177 “ในโรงพยาบาลกจะเหนสบบาง เวลาทเคามาอาจจะมอยแตตอนนกมนอยเพราะ

เคาเรมรกนละวาโรงพยาบาลเปนเขตปลอดบหร”

- ดานการมระบบบรการชวยใหบคลากรและผมาใชบรการเลกสบบหร

บคลากรทางการแพทยใหสมภาษณ ไดใหขอมลวาโรงพยาบาลทง 8 แหง มระบบ

บรการชวยใหบคลากรและผมาใชบรการเลกสบบหร

ตวอยางประโยค เชน

41

รหส 0112-2-51 “(การสงเสรมใหบคลากรในโรงพยาลทยงสบบหรอยเลกบหรไหมคะ) ม

เพราะเคามตรวจสขภาพประจ าปอยแลวนะ ถาพบวาสบเคากจะสงมาใหเลกบหรทคลนก”

รหส 0513-1-29 “(เปนมบรการชวยบคลากรทสบบหรกอคะ ชวยเลกอะคะ) กอ เขากอจะ

แนะน าหยงอมากกวา คอบางทานทสนใจกอเขาคลนกได แตโดยมากสวนใหญกมาเขาโฮงบาลน

พอรวามนโยบายการบะสบบหรในโรงพยาบาล โดยมากเจาหนาทกจะเลกกนไปเองอะ คอ

เหมอนปรบเปลยนพฤตกรรมเอง”

รหส 0811-2-36 “เปนกม เปนหออดบหรเพราะเฮามคลนกโรคปอด เปนหอ สงเสรม เปน

สนบสนนนะ เวลาไปประชมอบรมอะหยง เปนสนบสนนการจดตงรณรงคเลกบหรใน

โรงพยาบาลยงอนะ”

นอกจากนยงมบคลากรทางการแพทยใหสมภาษณ จ านวน 2 คน ไดใหขอมลวาหลงจาก

ใหการบ าบดแกบคลากรและผมาใชบรการสามารถเลกสบบหร จากนนไดน าบคคลเหลานนมา

เปนบคคลตนแบบในการเลกบหร

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0211-7-212 “กมการประชาสมพนธรณรงค เพอใหเจาหนาทไดลดเลกบหรเขามาสการ

บ าบด เจาหนาทเปนแบบอยางนะคะ”

รหส 0611-2-36 “(ถาบคลากรทานใดสบอยเรากจะชวยบ าบดใชไหมคะ) กคอจะบ าบด และท า

เปนบคคลตนอยาง ตนแบบไปใหความรกบคนทยงไมเลก หรอลดการสบลง”

- ดานการมนโยบายและประกาศเปนลายลกษณอกษร

บคลากรทางการแพทยใหสมภาษณ ไดใหขอมลวาโรงพยาบาลมนโยบายและประกาศ

เปนเอกสารทมลายลกษณอกษร

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0811-2-49 “(ละนโยบายตรบมานรบมาเปนลายลกษณอกษรเลยกะคะวาโฮงพยาบาล

ของเฮาเปนโฮงพยาบาลปลอดบหร) ชาย รบรตงแต ผอ านวยการมหนงสอมา เอาไปแปะไวทก

หอง วามอะไรบาง”

- ดานการจดสภาพแวดลอมในโรงพยาบาลใหปลอดบหร

บคลากรทางการแพทย ใหสมภาษณ ได ใหขอมลวา โรงพยาบาลไดมการจด

สภาพแวดลอมในโรงพยาบาลใหปลอดบหร โดยการตดปายหามสบบหร ปายโรงพยาบาล

ปลอดบหร การส ารวจกนบหรในโรงพยาบาล รวมไปถงการตงโทษและการปรบเมอมการสบ

บหรภายในโรงพยาบาล แตกยงไมสามารถควบคมการสบบหรในโรงพยาบาลของผปวยและ

ญาตได 100 %

42

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0312-3-89 “นอกจากนโรงพยาบาลมโครงการเรองการส ารวจกนบหรในโรงพยาบาล

ดวย แลวกมปายบอกวาทนเปนโรงพยาบาลปลอดบหรดวย หามสบบหรในโรงพยาบาลถาเจอก

จะมการจบและปรบ”

รหส 0412-1-33 “โรงพยาบาลจดเปนเขตปลอดบหร แตแถวขางๆนกยงมคนแอบสบบหรอยนะ

คะ คอเคากพยายามสบบหรนอกโรงบาล ยนหนาออกนอกรวไปคะ ตลก แตหลงๆกไมคอยมละ

คะ คออยางถาเราไมสบไดกลนนดเดยวเรากจะร พอไดกลนเรากอาจไปบอกวาตรงนมคนไข

หอบหด มปาย มรณรงคใหไมสบบหร มทกอยาง”

รหส 0513-1-26 “ตดปายไวตามจดตางๆ บะวาจะเปนหนาโฮงบาล หนาหองน า ตามอาคาร

ตางๆ เกยวกบการบะสบบหรอเนาะ รวมถงแถวบานพกตวยครบ”

- ดานผบรหารและบคลากรไมสบบหรในโรงพยาบาลและตอหนาสาธารณะ

บคลากรทางการแพทยใหสมภาษณ ไดใหขอมลวากอนหนาทจะมนโยบายนขนมา

บคลากรกจะสบบหรทนทเมอตองการ แตเมอโรงพยาบาลไดรบนโยบายนเขามา บคลากรสวน

ใหญกจะไมสบเมอมาท างานทโรงพยาบาล

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0411-2-33 “แตเจาหนาทบางสวนแอบเอา แตสมยกอนนมนไมแอบนะสบเลย แตพอม

นโยบายแบบนออกมา กจะแอบๆถาเจาหนาทเคาตดนะ แตญาตเรากบอกเคาได หลายๆคนกร

วาเขามารพ.สบบหรไมไดนะ คนไขนกจะมทเคา admit นะ ไปสบนอกรวกม (หวเราะ)”

รหส 0711-1-33 ในสวนของ ของคนเดมทสบบหรเรากบอกวาถาสมมตยงสบบหรอย ถาอยาก

เลกเรากแนะน าใหเคามาเขาคลนกเลก และกถาคนไหนยงไมเลกหรอเลกไมไดกในโรงบาลเวลา

มาท างานเรากจะหามสบ”

- ดานการมกจกรรมรณรงคกบชมชนดานบหรและสขภาพ

บคลากรทางการแพทยใหสมภาษณ ไดใหขอมลวาทางโรงพยาบาลหรอกลมงานคลนก

เลกบหรไดออกไปจดกจกรรมรวมกบชมชนในการใหความร และจดกจกรรมเกยวกบบหรและ

สขภาพใหแกประชาชนในชมชน รวมไปถงการไปเปนวทยากรใหความรแกองคกรอนๆ

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0112-2-53 “(มการไปจดกจกรรมในชมชนใหมการเลกบหรไหมคะ) ถาเกยวกบเรองบหร

เภสชยงไมไดไป พพยาบาลทคลนกเลกบหรจะไปเปนเชงรกในโรงเรยน ทไดขาวลาสด สถาน

ประกอบการ ราชทณฑ แตพเคาจะขอไปเปนวทยากรอบรมมากกวา พเคยไปเปนวทยากรใหกบ

นสตพยาบาลทม.พะเยา และบคลากรแกนน าในการเลกบหรของจงหวด”

43

รหส 0511-2-36 “เจา อยางวนงดสบบหรโลกทจะถงนเฮาจะไปจดทกาดนดคลองถม หรอไป

จดรวมกบโรงเรยน ไปใหความรในโรงเรยน ใหละออนเขาประกวดกน รวมกบหมรพ.สต.เวลา

เขาตองการวทยากรเฉพาะ ปเขาจะจบเฉพาะทางแตละดานบะเหมอนกน ปคนนนจบจตวทยา

ครอบครว ปคนนจบจตเวชเฉพาะทางดานยาเสพตดเลย”

- ดานนโยบายเลอกรบผทไมสบบหรเขาเปนบคลากร

บคลากรทางการแพทยใหสมภาษณ ไดใหขอมลวาโรงพยาบาลไดมนโยบายเลอกรบผท

ไมสบบหรเขาเปนบคลากร โดยหากผสมครงานคนไหนสบบหร ทางโรงพยาบาลกจะไม

พจารณารบผสมครคนนนเขามาท างาน สวนบคลากรเดมของโรงพยาบาลหากตรวจสอบพบวา

สบบหร กจะชกชวนใหบคลากรมาเขารบบรการเลกบหรในคลนกเลกบหร

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0611-2-32 “ใชคะ คอผทมาใหมทสมครใหม ถามเรองเกยวกบสรา หรอยาเสพตดทก

ชนดเนยคะ จะไมรบ หรอถาท างานแลวมประวต เรากจะเขาสระบบการบ าบดรกษาใหหาย ก

คอยงใหโอกาสหมายความวา เจาหนาทเกาทยงสบบหรอยอะคะ แตถารายใหมเราจะไมรบ”

รหส 0711-1-33 “อาๆ ใช คนทเรารบใหม เรากบอกวาใครมปญหาเรองของยาเสพตด เรากจะ

มการตรวจสอบประวตเรองของยาเสพตด สรา บหร และในสวนของ ของคนเดมทสบบหรเราก

บอกวาถาสมมตยงสบบหรอย ถาอยากเลกเรากแนะน าใหเคามาเขาคลนกเลก และกถาคนไหน

ยงไมเลกหรอเลกไมไดกในโรงบาลเวลามาท างานเรากจะหามสบ”

ขนตอนการท าโรงพยาบาลปลอดบหร

บคลากรทางการแพทยใหสมภาษณ ไดใหขอมลวาการท าโรงพยาบาลปลอดบหรเรมจาก

การท าใหในโรงพยาบาลเปนบรเวณปลอดบหรกอนเพอใหการรกษาคนไขในโรงพยาบาลม

ประสทธภาพสงสด โดยอาจเกดจากการประชม พดคยกนในโรงพยาบาล หรอมองคกร

ภายนอกมาชวยสนบสนนการเปนโรงพยาบาลปลอดบหร โดยไดมการแตงตงคณะท างานของ

โรงพยาบาลดแลเกยวกบการดแลงานบหรในโรงพยาบาล หลงจากนนโครงการโรงพยาบาล

ปลอดบหรกขยายสชมชน โดยขยายไปยง รพ.สต. เพอใหชมชนปลอดบหร

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0212-2-50 “ตนเหรอคะ เจาๆ ตอนแรกกคอ จากตวาคนไขเขามาในคลนกตงสรากบบหร

เนอะ เรมตนจากมนนอย อา ถาตพะเยานเปนจงหวดตอนดบหนงของการดมสรา นะเจาเนาะ

เปนจงหวดทคนดมนกทสด แตเขามารบบรกานแตละป แตละปนอย กอเลยคยกนในกลมงาน

นะคะ กลมงานกอคอกลมงานจตเวชของเฮานะเจา มคณหมอซงเปนหวหนา หวหนากลม

งานเฮานะเจาวา เฮาจะยะจะใดตจะหอคนเขามาอยใน อาในการฮกษาของเฮาหอนกตสด นะคะ

44

กอเลยลงในเรองของชมชนนกขน จะเจาเนาะ ชมชนกคอสวนมากจะไปประชาสมพนธในทก

สถานอนามยเวลาทไปประชม อสม.ป…เปนจะไปประชาสมพนธ เรองของคลนกเลกบหรกบสรา

พรอมกนเนาะเจาเนาะ หอ อสม. เปนไดฮ เปนแนะน าคนเขามานะคะ อม นะคะ แลวเสรจ พอม

โฮงบาลจะอขนมา เฮานาจะขยายเครอขายเปนโฮงบาลตวย เพราะวาจากตนอนโรงบาล

เพราะวาวนจนทรกบวนองคารตอนบายสองคนจะไป ราววอร ดเพอจะตดตามคนไข ทม

อบตเหตหรอวาเจบปวยจาก สราหรอบหร เพอจะเขาสคลนกเฮา จากกานไปเยยมกคอ มนจะม

ภกามยาวเยอะ มดอกค าใตเยอะ เนาะเจา เนาะ ซงเปนความจรงภกามยาวเปนอ าเภอ อา บะ

ใหญแตมคนไขเยอะ กอเลยวาวางแผนกนมาเปดตนทกวนพธ มาครงแรก กอประชาสมพนธ

กอน ตดตอตางสาธารณสขอ าเภอ เนาะคะเนาะ สสอ.ภกามยาว ดวยกานแจงเจาหนาททกคน

เนาะคะเนาะ หรอวาแจง หมผน าวาเฮามคลนกตนมาเปดทกวนพธ แตฮสกวาเสยงตอบฮบ จะ

ไดเสยงตอบฮบทคอนขางดกวาโฮงบาลใหญ อม ในกานท คนเขามาบ าบด ตอแตละครงทเฮามา

คะ เจา”

รหส 0511-1-27 “มรพ.ปลอดบหรและกอ เรมแรกเนยมลนธรณรงคเรองการไมสบบหร เปนมา

ปพน จนท. กอน เฮากอรณรงคเรองการปลอดบหร หลงจากนนกอมการขยายระยะเวลาตอ

กอท าเปนรพ.ปลอดบหรขยายสชมชน ปเขาขยายไป รพ.สต. ใกลเคยง ทจรงเปาหมายของ

จงหวดคอทกพนทเนาะ แตเตาทปดตอนเนยะมนยงบะเตมท มอย 4-6 ทเทานนทเปน

ด าเนนการไดและมระบบสงคนไขมาหาเฮาเจา”

รหส 0611-1-23 “กคอจะมปายนโยบายตดทโรงพยาบาลเนาะ ทจรงๆปกตจะมปายท

โรงพยาบาล แตชวงนพายเนาะ กเลยจะมปายตามจดส าคญ OPD ER Ward ผปวยอะคะ เปน

นโยบายททานผอ านวยการรบทราบ แลวกคณะกรรมการบรหารบอรดใหญ รบทราบแตงตง

คณะท างานของโรงพยาบาลดแลเกยวกบการดแลงานบหรในโรงพยาบาลทงหมด จะมประชม

วาระตางๆในแตละทดวยอะคะ”

สรปภาพรวมโรงพยาบาลทง 8 แหง มนโยบายเกยวกบโรงพยาบาลปลอดบหร ซงในทาง

ปฏบตจรงยงไมสามารถปฏบตตามนโยบายไดทกขอ แตทกโรงพยาบาลกมบรการเลกบหรใหแก

บคลากรการแพทยและผปวย

บคลากรทเปนผรบผดชอบกระบวนการบ าบดเพอเลกบหรใน

ขนตอนการซกถาม (A1:Ask) ของโรงพยาบาลทง 8 แหง บคลากรทางการแพทยให

สมภาษณไดขอมลวาผทรบผดชอบหลกในกระบวนการบ าบดเพอเลกบหร คอ พยาบาล

45

จดคดกรองบรเวณใดบาง

บคลากรทางการแพทยใหสมภาษณไดขอมลวา ภาพรวมของโรงพยาบาล 7 แหง มจด

คดกรองผสบบหรทกจดใหบรการ มโรงพยาบาลเพยงแหงเดยว ทมจดคดกรองอยท OPD

เทานน และเปนทนาสงเกตวาในโรงพยาบาล 05 และ 08 ไดมการกลาวถงจดคดกรองผสบบหร

ท ER และ คลนกทนตกรรมตามล าดบ

ตารางท 2 บรเวณจดทมการคดกรองการสบบหร

รหสโรงพยาบาล ทกจด

ใหบรการ

NCD OPD IPD อนๆ

01

02

03

04

05 ER

06

07

08 คลนกทนตกรรม

กรณทผปวยสบบหร วธการสงตอเพอเขารบการใหค าแนะน าเพอเลกบหร

บคลากรทางการแพทยใหสมภาษณไดขอมลวา แนวทางการสงตอผปวยทสบบหรเขา

คลนกเลกบหร ม 3 รปแบบ ดวยกน แบบท 1 ผปวยเดนเขามารบบรการดวยตวเอง แบบท 2

ผปวยไดรบการสงตอมาจากคลนกตางๆ ในโรงพยาบาล (OPD IPD NCD ER) แบบท 3 ผปวย

ไดรบการสงตวมาจากหนวยงานภายนอก (รพ.สต.)

แบบท 1 ผปวยเดนเขามารบบรการดวยตวเอง เนองจากผปวยมความตองการเลกบหร

จงไดเขามาขอค าปรกษาทคลนกเลกบหร โดยมโรงพยาบาล 5 แหง (01 02 03 05 07) ทผปวย

มาเขารบบรการดวยตวเอง

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0513-2-54 “แตบางทกอจะมแบบ walk in เขามาเอง แบบวาอยากเลกบหร กอเลยมคน

แนะน าหอมาคลนกนเอย”

46

แบบท 2 ผปวยไดรบการสงตอมาจากคลนกตางๆ ในโรงพยาบาล (OPD IPD NCD ER)

จากการททกคลนกในโรงพยาบาลมการคดกรองดวยโปรแกรม HosXP ซงตองกรอกประวตการ

สบบหรของผปวย คลนกตางๆ ในโรงพยาบาลจงสามารถคดกรองผปวยทสบบหรและสงตอ

ผปวยเขารบบรการเลกบหรในคลนกเลกบหรได โดยมโรงพยาบาล 8 แหง (01 02 03 04 05

06 07 08) ทมการสงตอมาจากคลนกตางๆ ในโรงพยาบาล

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0411-2-45 “พยาบาลคดกรอง ละกจะมลงขอมลใน HosXP ขนตอนนนถาเคาเจอกจะ

brief advice ของเคาไป โดยทเคากไมไดไปอบรม 5A อะไรนนนะ สกขอหรอก เคากจะวาตามไป

อะไรนน มนจะชดเจนตรงท เพราะคนไขเจอโรค เวลาบอกสาเหตไรเงยะ สวนหนงถาเคาตามดก

หยดได กไมสงมา แตถาตามดแลวหยดไมไดกสงมาทเราคะ”

แบบท 3 ผปวยไดรบการสงตวมาจากหนวยงานภายนอก (รพ.สต.) บคลากรในคลนก

เลกบหรจากโรงพยาบาลไดประชมรวมกบส านกงานสาธารณสขอ าเภอ อาสาสมคร เพอแจง

เรองการสงตอผปวยทสบบหรเขารบการบ าบดในโรงพยาบาล โดยมโรงพยาบาล 2 แหง (02

07) ทมการสงตวมาจากหนวยงานภายนอก (รพ.สต.)

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0711-6-201 “ถารพ.สต.คดกรองเจอผปวยทเคาอยากเลกบหรแบบอยากไดยา เคาก

สามารถสงมาทนได แบบชวยเหลอกน เพราะยาจะมแตทโรงพยาบาลทเดยว ทรพ.สต.ไมม จะ

แคใหค าแนะน าอยางเดยว”

รปแบบบนทกขอมล

บคลากรทางการแพทยใหสมภาษณไดขอมลวา รปแบบการบนทกขอมลการสบบหร

ของโรงพยาบาลมหลายรปแบบ กลาวคอ บนทกในเวชระเบยน ตดสตกเกอรในเวชระเบยน

บนทกในระบบคอมพวเตอรตามรหส ICD-10 (F17) HosXP และรปแบบอนๆ โดยรปแบบการ

บนทกขอมลการสบบหรทไดรบการน าไปใชมากทสดคอ บนทกในระบบคอมพวเตอรตามรหส

ICD-10 (F17) รองลงมา คอ บนทกในเวชระเบยน HosXP และรปแบบอนๆ เชน ตรายางปม ใบ

คลนกบหร OPD card ตามล าดบ และไมมโรงพยาบาลใดเลยทบนทกขอมลการสบบหรของ

ผปวยดวยวธตดสตกเกอรในเวชระเบยน

ตารางท 3 รปแบบการบนทกขอมลของแตละโรงพยาบาล

47

รหส

โรงพยาบาล

บนทกใน

เวช

ระเบยน

ตด

สตกเกอร

ในเวช

ระเบยน

บนทกใน

ระบบ

คอมพวเตอร

ตามรหส

ICD-10 (F17)

HosXP รปแบบอนๆ

01

02 (ตรายางปม

ใบคลนกบหร)

03

04

05 (แบบคดกรอง)

06

07

08 (OPD card

ลายมอ)

ขอมลทบนทก

บคลากรทางการแพทยใหสมภาษณไดขอมลวา ขอมลทไดบนทกเมอคดกรองผปวยคอ

โรคประจ าตว ประวตการสบ ประวตการพยายามเลก และขอมลอน เชน Vital sign โดย

โรงพยาบาลทกแหงไดท าการบนทกขอมล โรคประจ าตว ประวตการสบ ประวตการพยายาม

เลก มโรงพยาบาล 5 แหง ทไดบนทกขอมลอน ๆ ดวยเชน Vital sign

ตารางท 4 ขอมลทบนทก

48

รหส

โรงพยาบาล

โรคประจ าตว ประวตการสบ ประวตการ

พยายามเลก

ขอมลอน เชน

Vital sign

01

02

03

04

05

06

07

08

การซกประวตการสบบหรของบคคลใกลชดของผปวยทเขารบบรการเลกบหร

โรงพยาบาลทกแหงมการซกประวตบคคลใกลชด โดยการซกประวตม 2 รปแบบ คอ

แบบท 1 การซกประวตญาตทมาสงผปวยโดยตรง (01 02 04 08) แบบท 2 การซกประวตญาต

ผปวยจากตวผปวยเอง (01 02 03 04 05 06 07 08) โดยเมอพบวาญาตหรอคนใกลชดของ

ผปวยสบบหร บคลากรทางการแพทยจะท าการชกจงใหญาตมาเขาคลนกเพอเลกบหรหรอฝาก

ผปวยไปชกชวนญาตใหมาเลกบหรดวย โดยถาหากญาตไมพรอมทจะเลก บคลากรทาง

การแพทยกจะบอกถงโทษของการสบบหร ประโยชนของการเลกบหร และชกชวนใหกลบมาวน

หลงเมอพรอมจะเลกบหร

ตวอยางประโยค

รหส 0512-2-54...58...60 “ในคลนกพอะถาม เพราะวาบางครงคนไขไมสบแตวายงมอาการ

ไอหรอวาเหนอยไมหายอะไรพวกเนยมนกตองดดวยวาคนรอบขางเคายงสบอย รเปลารวาเคา

สมผสควนอะไรจากทไหนรเปลา สวนใหญกจะซก โดยเฉพาะเดกทเปนหอบหดพวกเนยตองซก

ประวตบดามารดา พวกนถาสมผสควนบหรอาการมนจะไมดขน เรากจะแนะน าเคาไปดวย...มน

กตองใหค าแนะน าเนาะ แลวกดดวยวาเคาอยากเลกสบมย ถาอยากเลกกแนะน ามา...(กสง

ตอมายงทคลนกใชมย) แตวาถายงไมอยากเลกเรากแนะน าโทษของบหรไปกอน โทษกบลกของ

เคา คนขางตวของเคา อะไรประมาณน”

รหส 0813-6-200…202…204…206 “ถาม เพราะในแบบซกประวตจะมวาบคคลในครอบครว

มใครสบบหรกอ มโรคเรอรงกอ…(แลวถาสมมตวาเฮาปะเฮามวธจดการวาเฮาจวยเหลอจะใด

ผอง) หมายถงบคคลในครอบครวเนาะ...มอย แตสวนใหญถาคนไขตเปนปอจายตมา สวนใหญ

49

คนในบานเปนกบาสบ แตถาผหญงมาเนยกจะสบทงค กคอจวนมาทงค...เจา มนกมอยบากคน

เนาะเจา แตเหนคนไขตเปนสงมาจากเวชกรรมค จรงๆ สงมาคนเดยวแตวาไปชกชวนภรรยาเขา

มาเลก”

ในขนตอนการใหค าแนะน า (A2:Advise) พบวาพยาบาลปนผทใหค าแนะน าจ านวน 6

แหง แพทยและพยาบาล ใหค าแนะน าผปวยรวมกนจ านวน 1 แหง และอก 1 แหง เภสชกรและ

พยาบาลใหค าแนะน ารวมกน

สถานทใหค าแนะน า

โรงพยาบาลทง 8 แหง ใหขอมลวาจดใหค าแนะน าอยในคลนกเลกบหรเอง และม

โรงพยาบาล 3 แหง ทมการใหค าแนะน าท ณ จดคดกรองรวมดวยกอนสงมาทคลนกเลกบหร

ตวอยางประโยค ทกจดทมการถามซกประวตการสบแลวท าการแนะน า เชน

รหส 0111-3-90...92 “A1 A2 จะอยตรงพยาบาลจด screening ของจด OPD ทกจด ไมวาจะ

เปน med ศลย เดก...หนวยงานอนรวมทงวอรดดวยแค A1 A2”

รหส 0112-4-107…109 “คอเมอกอนถาพไมไดขนไปขางบนกจะมการ counseling ทหองยา…(ม

ผปวยสงมาเยอะไหมคะ) ถาเฉลยตอวนพขนไปท าประมาณ 9 โมง จนถงเทยง สงสดทคลนกจต

เวชประมาณ 14 เคส แตโดยรวมเนาะ แตถาเลกบหรทพเคสท าก 20 กวา ถง 30 โนนอะ ชวยได

เยอะหละ”

รหส 0313-3-89 “(แลวสถานตแนะน าหอเลกสบบหรนคอทกจด) คะ มทกจดเลยตมการคด

กรอง”

รหส 0512-1-29 “สวนใหญแลวถาเราเจอคนไขทสบบหร สวนใหญแลวพท างานอยผปวยนอก

กคอเราจะเจอดานหนาอยแลว เรากจะถามทกครงวาคนไขสบบหรหรอวาดมสราหรอเปลา ถา

คนไหนสบเรากจะแนะน าไปเลย โทษของการสบบหร จะไมเลกกแลวแตเคา แตวาในคลนกนโรค

หอบหดหรอวาถงลมโปงพองกคอเราแนะน าและโทษทกครง ละกสงคลนกอดบหร ตองดดวยวา

เคาอยากเลกจรงๆ รปลาวบางครงสบมานานไมอยากเลกรสกหงดหงดอะไรประมาณน กตอง

Advise ใหเปนครงๆ ไป คอยๆ ลดลงเอง”

ตวอยางประโยค ใหค าแนะน าทคลนกเลกบหรหรอคลนกจตเวช เชน

รหส 0211-7-233...235...237 “(พยาบาลทงหมดทเปนจดคดกรองคนไขใหเรา) คะ… (แลวถา

เคาเจอ กคลายกบเอามาตอ)...เอามาตอกสงมาทเรา…(กแนะน า) ทคลนกเลกบหร”

รหส 0813-3-96 “ถาเปนจดบรการอนเปนกหอแคขอมล อยากจะเลกกอ เหมอนมนมโทษม

พษภยจะใด ถาเลกแลวมนกจะมผลดตอสขภาพตอไปถาเปนตกลงตจะเลกกจะสงมาตน ตน

กอนจะแนะน าหอเลกกจะประเมนการตดนโคตนนนเนาะ ละกชกประวตเพมดความพรอมของ

50

เปน กอาศยหลกตวาเปน stage of change เพราะวาบางคนเขาบาไดตงใจอยางสมมตมาคลนก

โรคเรอรงหมอบอกวาตองไปอดบหร มหลายประเภทบางคนกถามาอยในหองกจะหนหนาไป

ทางประตปนนะ บาสนใจฟงเฮาจะตองสรางความตระหนก กคอจะตองนดมาหลายครงเจา บาง

ทจนกวาเปนจะคนเคย”

การด าเนนการบรการเลกบหร

โรงพยาบาลมการด าเนนการบรการเลกบหรโดยมบรการเลกบหรทกวน ตามเวลา

ราชการ 8.30 น - 16.30 น. จ านวนทงสน 4 โรงพยาบาล สวนอก 4 โรงพยาบาลทเหลอจะม

บรการเลกบหรเฉพาะวนตามทโรงพยาบาลนนๆ เปนคนก าหนดขนมา

ประเดนในการใหค าแนะน าเพอใหผปวยเลกบหร

ทกโรงพยาบาลไดใหค าแนะน าในประเดนเรองการใหขอมลเรองโทษของบหรตอสขภาพ

ทมความเกยวของกบผปวย รองลงมาคอประเดนเรองของเศรษฐกจทพบเพยง 2 โรงพยาบาล

และประเดนของบคคลใกลชด 1 โรงพยาบาล

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0511-7-238 “ปมองวาเราอยในรพ. เขาจะเนนเรองสขภาพนก เพราะมความนาเชอถอ

แตถาเรองตงคตองสรางสมพนธภาพกบคนไขในระดบนงแลวถงจะไปเนนเรองครอบครว

เศรษฐกจได”

รหส 0612-3-91…93 “ถาจากหมอสงมาเรองสขภาพเนาะ กอหอเปนอออกมาวาสบแลวเปน

จะใดพอง สวนใหญกอจะมอาการออกมาละ...ถามประเมนวา เปนคดวามผลตอสขภาพเปนจะ

ใดๆอเนาะ สวนใหญทเลกคอสขภาพ กบ มหลานนอยกอเลยอยากเลก”

รหส 0811-6-200 “โทษของบหรกคอสารพษในบหร โรคทเกยวของกบบหร ผลกระทบ

เศรษฐกจถาตวเอาตงสคณไปเตาอๆ ตงสตวเสยไปเตาใด”

โดยวธการทโรงพยาบาลเลอกใชประกอบกบประเดนทใหค าแนะน าคอ ทางวาจา แผน

พบ ผานวดทศน โปสเตอร ผลแลป และ สมดใหค าแนะน า ดงแสดงในตารางท 5

ตารางท 5 วธการ/สอใหค าแนะน าเพอใหผปวยเลกบหร (ขอมลจากบคลากร)

51

วธการใหค าแนะน า โรงพยาบาล (แหง)

ทางวาจา 8

แผนพบ 8

วดทศน 5

ผลทางหองปฏบตการ 3

โปสเตอร 3

สมดใหค าแนะน า 1

ปฏทน 1

สอโฆษณา 0

แอปพลเคชน 0

สออนเตอรเนต 0

ในขนตอนการประเมนความรนแรงในการตดบหร และความพรอมในการเลกสบบหร

(A3:Assess) มพยาบาลเปนผรบผดชอบเปนหลกทง 8 โรงพยาบาล แตมเพยง 1 โรงพยาบาลท

เภสชกรมาท าการประเมนผปวยรวมดวยโดยมาท าการประเมนสภาวะการตดนโคตนเพอใชเปน

ขอมลในการชวยเหลอผปวยในเรองการปรบขนาดยาไดอยางเหมาะสม

การสอบถามประเมนความพรอมของผเขารบบรการทจะเลกสบบหร

โรงพยาบาลทง 8 แหง มการสอบถามความพรอมกบคนไข โดย 4 แหง กลาวถงทฤษฎ

Tran theoretical model เปนเครองมอการประเมนความพรอมในการเลกของคนไข อก 4 แหง

ไมไดระบวาใชทฤษฎใดแตมการสอบถามความพรอมในการเลกบหร

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0111-4-101 “จะมแนวทางการส ารวจแรงจงใจ contemplate precontemplate อะไรอยาง

เงย ซงเนองจากพวกเรากจะหลงลม ถามนเมนเฉยเรากตองให intervention อยางเงยคะใหขอด

ขอเสย ถามนยงลงเลกตอง pro and con แตสมมตถามนตดสนใจได เราจะ give menu ให คณ

จะเลกทนทเลยมย หรอวาคณจะคอยๆเลก”

รหส 0212-4-145 “ (ละเฮาไดมการประเมนความพรอมวาผปวยอยากเลก อกอเจา ไดมการ

สอบถาม) ไดประเมนกอ อเนอะ ตงแตครงแรกกอคอการชกชวนจากตเปนมาตรวจทวไปเนาะ

คะเนาะ เจา ตอมาเฮากอประเมนตตรงฮน เนาะ ตองคอตองแลวแตเปนเหมอนกนกอบะได

บงคบ เออ กอเปนสงทเปนตดมาเมนละ”

52

รหส 0813-4-98 “ตนกอนจะแนะน าหอเลกกจะประเมนการตดนโคตนนนเนาะ ละกชกประวต

เพมดความพรอมของเปน กอาศยหลกตวาเปน stage of change”

ในกรณทประเมนแลวพบวาผปวยไมพรอมในการเลกบหร

บคลากรจะไดมการสรางแรงจงใจโดยใชแนวทาง 5R

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0211-14-461...464...466 “ถาเคายงไมสนใจมอะไรทยงกงวลอยพกอาจจะโปรยขอด

ขอเสยใหเคา...อาๆ แลวกถาเคาอยใน stage ลงเลเนาะ...ใหขอมลเชงบวกแกเคา ไมเปนไรถา

คดจะพรอม จะเลกเมอไหรกมา”

รหส 0313-4-152...154 “(ออ เทคนคทใชจงใจจะเหมอน 5r รเปลาครบ) คลายๆกน…หลกการ

counseling เบองตน ทกเรอง นาจะหลกเดยวกบ 5r”

พบวาม โรงพยาบาล 7 แหง ไดมการสรางแรงจงใจโดยพดเรองของ risk (ความสยง)

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0111-4-102 “ถามนเมนเฉยเรากตองให intervention อยางเงยคะใหขอด ขอเสย ถามนยง

ลงเลกตอง pro and con”

รหส 0511-4-119 “ปเขาจะแจกแผนพบ เปดวดโอ อธบายครอบครวเขาใจเพราะตวคนไข

อาจจะกลว จะมการนดมาแลวคนไขกอจะหายไปจะกลบมาแหมเตอตอนนอนรพ.”

พบวาม โรงพยาบาล 3 แหง ไดมการสรางแรงจงใจโดยพดเรอง reward

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0311-2-73 “เรากจะพดถงเรองขอดขอเสยกบโรคทเคาเปน วาจะเปนอยางไร แตสวน

ใหญคนแกมกจะสบแบบมวนสองมวนตอวน โดยเปนความเคยชนของเคา บางท เคากลดไมได

เนาะ”

พบวาม โรงพยาบาล 5 แหง ไดมการสรางแรงจงใจโดยพดถง repetition

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0611-5-146 “ถาคนไขไมพรอมกใหค าแนะน ากบแผนพบไป แลวเคากจะกลบไปคลนก

โรคเรอรง สวนใหญคลนกกจะถามตออก เคากถามวาเลกรยง ยงไมเลก อยากเลกมยกสงมา

อก แตสวนใหญกจะบงคบกนไปในตว ถาเขาสระบบการรกษากจะสงมา ถามาครงตอไปกจะ

โชวในนนวาเคยมาเลกแลว เรากจะงดให”

รหส 0711-3-107 “ถาสมมตเคายงไมพรอมเลก อยในขนลงเล เรากจะ จา จะใหในเรองของสข

ศกษาในการใหค าแนะน าเรองโทษ เรองพษภย ผลทจะเกดขน ถาเคายงไมพรอมกยงไมเปนไร

เรากนดครงตอไป อะ หรอวาบางทกอาจจะแนะน า เพราะถาเคายงไมพรอมบางทเคาบอกวาจะ

53

ไปลดเอง เรากจะแนะน าวธใหเคา เรากใหเคานดครงหนากได หรอถาเคาพรอมเมอไหรกคอย

มา”

พบวา โรงพยาบาล 3 แหง ไดมการสรางแรงจงใจโดยพดถงการตอรองเปาหมาย

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0513-3-106 “ถาสมมตวาบะพรอม ใจบะอยากเลก แตโดนสงมา กใหค าแนะน าไปกอน

ผลเสย โทษ ผลกระทบตอรางกายและโรคทคณเปน คอพยายามเนนเรองโรคประจ าตวของเขา

กอน แตปกอจะนดทก 2 อาทตยเหมอนเดม แตเลกไมไดไมเปนไร แตขอใหมาตามนด แตลอง

เอาไปท าดกอน ไมตองเลกนะแคลดลงกได แตลองเอาไปท าตามค าแนะน าดกอน พยายามชก

จง โนมนาวใหก าลงใจ วาท าไปแลวจะเกดผลดแบบนๆ นะ แลวกพยายาม Force เรองผลด

ผลเสยทจะเกดขน แตกมนะทตอนแรกบอกวาท าไมไดหมอ แตตอนนกเรมลดลงละ และกมเคส

ทเลกไมไดเลย มนมทกแบบเลย”

รหส 0813-4-98...102...104 “บางคนเขาบาไดตงใจอยางสมมตมาคลนกโรคเรอรงหมอบอก

วาตองไปอดบหร มหลายประเภทบางคนกถามาอยในหองกจะหนหนาไปทางประตปนนะ บา

สนใจฟงเฮาจะตองสรางความตระหนก กคอจะตองนดมาหลายครงเจา บางทจนกวา เปนจะ

คนเคย...ตามอนนกคอบาไดบงคบหอคนไขหยดเนาะเจา แตวาเหมอนเปนการชกชวนใหเลก...ม

แตเปนสวนนอย แตสวนใหญกเปนคนไขโรคเรอรงนก”

นอกจากนนกจะมบคลากร 1 คน พดใหก าลงใจ

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0412-3-96 “กพยายามใหค าแนะน าอยางดทสดอะคะ แตทงนเราตองบอกเคาวาเราชวย

คณทงหมดไมได คณตองดแลตนเองท าหรอไมท าอยทตวคณ แตพยายามใหก าลงใจ เพราะรวา

บหรมฤทธเสพตด คนทเลกไดทเดยวจบคอหกดบ ถาไมไหวจรงๆกเขาใจในความเปนสารเสพ

ตด เพราะถาหยดงายๆกไมมคนสบบหรแลวหละ เลกไปหมดแลวเนาะ”

และ 1 คน ใชการจายยาเขามาเกยวของ

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0112-4-129 “ถายงไมพรอมใหนดมาอก 2 อาทตย แตอยาใหนานเกน ถาเปน new case

อาทตยแรกกจะจายยาให 2 week แรก แลวตองมาประเมนละ”

ประเมนความรนแรงของการเสพตดสารนโคตน

โดยพบวามโรงพยาบาลใชการประเมนความรนแรงการเสพตดนโคตนโดยใช Heaviness

of smoking index 2 แหง

ตวอยางประโยค เชน

54

รหส 0111-3-97 “เราจะถามแค 2 อยางเทานนเอง ถามบหรมวนแรกตอนตนนอนกนาท กบ

ปรมาณเทานนคะ ซงถาตนปปสบปบนคอ dependence”

และมการใช Fagerstorm test ในการประเมนความรนแรงการเสพตดนโคตน 6 แหง

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0513-3-101 “(เจา แลวในสวนของขนตอนประเมนเนาะอายเนาะ เฮาไดมกานประเมน

ความพรอมในการเลกกอ แบบวามแบบประเมนหรอแคซกถามบะดาย) ถามบะดาย แตจะม

แบบประเมนการตดนโคตนอย กใชอนนนตวย พวก Fagerstorm”

รหส 0813-2-56 “กคอถาสมมตมากจะประเมนอนนเลย fagerstrom test เนาะ จนหอ

ค าแนะน ายงเอยเจา อนนเปนแบบฟอรมของคลนกในการซกประวตเฮากมาซกประวตซ า”

การประเมนประเภทการเสพตดบหร

มการประเมนประเภทการเสพตดบหร โดยโรงพยาบาลทง 8 แหง ไดท าการประเมน

การเสพตดทางจตใจ ทศนคต ความเชอ และสงคม พฤตกรรม ความเคยชน

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0811-6-231 “(ออ ละไดมการประเมนเพอหาประเภทการตด nicotine กอคะ เชน ตดทาง

สงคม ตดทางจตใจ) ประเมนกะๆ มนจะมทางสงคม ทางจตใจ 2 3 ดานอะเนาะ”

รหส 0112-2-61 “เราตองประเมนใหไดวาคนไขคนนเคาตดบหรเนองจากสาเหตใด ตดทางกาย

ตดทางจตใจ”

รหส 0611-3-67 “ถาเคาเครยดลดลงได การสบกจะเปนอะไรทลอกนได กคอเคากจะไมสบ

มาก แตถาคอเคาเครยดมากเคากจะสบเยอะ พอสบเยอะมนกจะเปนพวงตอโรคมาอก กเลย

ตองดทเคาพดมาวาเอะ ตวประเมนนโคตนกจะชวยไดประเมนวาตดหนง ตดนโคตน หรอตดทใจ

ตองด”

ในขนตอนการบ าบด (A4:Assist) มโรงพยาบาลจ านวน 4 แหง ทมแพทย พยาบาล และ

เภสชกร เปนผรบผดชอบ โรงพยาบาลจ านวน 2 แหงทม แพทย พยาบาล เปนผรบผดชอบ ม 1

แหง ทมแพทย พยาบาล และนกจตวทยา สวนอก 1 แหง มพยาบาลเปนผใหการบ าบดหลก

จดใหบรการในขนตอนการบ าบดเพอใหเลกสบบหร

โดยพบวาโรงพยาบาลทง 8 แหง มจดใหบรการในขนตอนการบ าบดเพอใหเลกสบบหร

ตงอยในคลนกจตเวช

รปแบบการใหค าปรกษาเพอบ าบดใหผปวยเลกสบบหร

รปแบบใหค าปรกษาทพบในการศกษาน ประกอบดวย 8 แบบ ไดแก แบบสงเขป (brief

intervention), แบบเขม (intensive counseling), แบบตวตอตว (face-to-face counseling), แบบ

55

กลม (group counseling),ทางโทรศพท (telephone counseling), ผานระบบอนเตอรเนตหรอ

ขอความสน(SMS & MMS), สงตอไป Quitline 1600 และอนๆ ซงแบบทมการใหบรการมากทสด

คอ รปแบบเขม (ตวตอตว) อกทงยงพบวาโรงพยาบาลทง 8 แหง มรปแบบการใหค าปรกษา

เพอใหการบ าบดผปวยเลกบหรในหลายรปแบบไดแก การใหค าปรกษาแบบสงเขป แบบเขม

แบบการใหค าปรกษารวมกบการใชยาเพอเลกบหร โดยมโรงพยาบาลจ านวน 8 แหง ทใหการ

บ าบดแบบตวตอตว ม 5 แหง ทใหการบ าบดแบบกลม และม 4 แหง ใหการบ าบดแบบตวตอตว

รวมกบรปแบบกลม โดยการใหค าปรกษาแบบกลมจะขนกบโอกาสพเศษ เชน วนงดสบบหรโลก

ในคลนกผปวย COPD การลงชมชน หรอการออกพนท

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0311-3-78...81 “ถาคดกรองเราจะคดกรองรวม แลวส าหรบคนทพรอมอยากจะเลกแลว

มาพรอมกนเยอะๆ เราจะใชระบบกลมนะครบ แลวกขนกบวาคนไขในชวงนนทมาจะเยอะหรอไม

คอมทงสอบแบบเลยครบ...มนกดทงสองแบบครบ ไมมอะไรดกวากน แตถาเปนแบบกลมแลว

ผปวยทเคาอยากเลกเปนคนแกเนาะ เคากจะชอบแชรกนเพราะบางคนสบแคมวนสองมวน เคาก

บอกวาเลกได มนกเปนแรงจงใจใหคนอนอยากเลกดวยครบ”

รหส 0412-1-10...14 “เราท าระบบ self help group ดวย คนไข COPD asthma ของเราคอวน

ศกรนะคะเพราะนดเจอหมอ ถา COPD หมอกจะสกรนคดแบบแยกประเภท pulmonary

function test อยแลว spirometry เพอแยกระดบของโรค COPD วาเปนระดบไหน แยกความ

รนแรงของโรคเบองตน...คอหลกๆ ทกครงทมาทน เรากจะซกประวตพวกสบบหรดมเหลา แลว

กถามเคสทสบบหรอย สวนใหญเรากจะท า self help group ถาใครทยงสบอยกจะใชเหมอน

เพอนชวยเพอนเนาะ กจะใหค าแนะน า ใหก าลงใจ ตกลงกนใหค ามนสญญากนวาจะเลก ถาเคา

ยอมรบวาเคาจะเลกเองได เรากจะไมสงไปทคลนดอดบหร แตถาเคาวาพยายามแลวหลายรอบ

แลว โอเคเคาพรอมทจะไปรวม แตสวนใหญถาเลกได เคากจะบอกวาเลกไดดวยตวเองนนแหละ

มสวนนอยทยงเลกไมไดตองพงน ายาชวยของคลนกอดบหร”

รหส 0511-2-50...57...59 “แลวแตเคส บางคน brief intervention สบนาทเปนอยางนอย หรอ

บางคนมปญหาซบซอน ปญหาครอบครว กอตองใชเวลามากกวานน เปนการหอค าปรกษา

รายบคคล การหอค าปรกษารายกลมนนเคยมแตบะบอย เพราะคนไขมาหยอดๆหยอยๆ คนไข

มกจะมาคลนกพเศษเปนนด ถาปเขานดมาท ากลมจรงๆจะนดกลมยาบามา เชนในเยาวชน แต

ถาเปนกลมกคอ เมอกอนเคยยะเปน focus group แตเจาหนาทเฮาเหนอย บะมคนชวย คนไข

เปนขาจร เชน เปนโรคไตวายระยะสดทายนอนบะหลบ ปเขาเลยปรบเปน brief intervention

แลวกอจายยา แลวใชหลก MI (Motivational interviewing) เสรจแลวกอหอเขามสวนรวมในการ

56

คย...บางเคสกอไดท ากลมรวมโตย...30-45 นาทขนไป แลวตองมลดเดอรผน ากลม ผชวยโตย

หนา ตองมหลายๆคน ตองเปนวนทมคลนกเฉพาะ แตปญหาของ รพช. คอคนไขนอย ยะกลมจะ

ดกวารายบคคล ไดอะหยงเยอะกวา แตคนท าตองผานการอบรมบะอนจะไปปนไปเผ”

รหส 0813-7-232…238 “มๆ เปนกลมกม เปนเดยวกม สวนใหญเฮาท าตนสวนใหญจะเปนราย

เดยวเนาะ เพราะวาสวนใหญคนไขบาไดมาพรอมกน ถามานกๆ กคอไปท าตปน หรอวาไปท าใน

ชมชนเหมอนกบไปท าการบ าบดแบบลมเนอะเจา ชวนหอสมาชกตมการใชจวนกนมาเลก เลก

พรอมกน…(แลวอนนถามความคดเหนเพมเตมหนาคะวาสองวธนมขอดขอเสยแตกตางจะใด

พอง) มนกจะดแบบรายเดยวเปนหอขอมล การเปดเผยขอมลเปนกจะเปนสวนตวเปนกจะกลา

หอขอมล แตถาไปท าแบบกลมขอเสยกคอบางคนบสนใจ บสนใจในการหอคย บางทเปนกกลว

คนอนวาอยางเอยเนาะ บากลาซกถาม แตวาขอดการท าแบบกลมจะดอยางกคอ เปนกจะซก

ชวนกนอเนาะอยางกบวา อยางเปนผดนดกยงเลกได”

สวนรปแบบการใหค าปรกษาแบบสงเขป หรอแบบเขม จะขนกบบรบท สถานการณ

ตามระยะเวลาความเหมาะสมของผปวยแตละราย และในการเขารบการบ าบดในครงแรกจะ

ไดรบการใหค าปรกษาแบบเขม

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0312-2-66...69...71...74 “สวนใหญถาคนไขมาจะเปนตวตอตวเนาะ แตถากรณทมา

จ านวนเยอะเราจะปรบมาใหเปนกลม แลวแตกรณไป...ทางโทรศพท ถาคนไขโทรมาเรากให

ค าปรกษานะ แตไมคอยมคะ จะมคนโทรมาสอบถามขอมลทจะเลกเรากบอกใหเคามาทคลนก

นะ...(แลวเราใหค าปรกษาแบบละเอยด หรอวาเปนแค brief intervention คะ) เราตองดคนไข

ดวยเนาะวาเคาพรอมในระดบไหน เคาตระหนกถงในระดบไหน เรากแนะน าวาเคาตองท า

อยางไรบางโดยจะดจากคนไขอกท เพราะถาใสไปเอยะแตเคาปฏเสธมนกไมไดอะไร”

โดยพบวามการกลาวถงการใหการบ าบดผานทาง Quitline 1600 ในผปวยจ านวน 3 คน

ทมาจากโรงพยาบาลชมชน แตวธการดงกลาวบคลากรจะเลอกแนะน าส าหรบผปวยบางรายท

เหมาะสมเทานน

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0511-7-249 “สวนใหญจะบะคอยมนะเจา สวนใหญจะมารพ.แลวเราแนะน าหอไปหาหมอ

อนามยมากกวา บะไดแนะน าหอโทร 1600”

รหส 0612-3-113 “(แลวไดมการแนะน า quit line 1600 กอเจา) ปแนะน าคนสองคนทเปนม

ความฮหนอยเนาะ”

57

รหส 0711-4-126 “แนะน าอยคะ ถาหากเคาตองการกใหค าปรกษาตรงนนได แตคนไขเคยบอก

วาเคยโทรไปแลว แตอะไรไมรแบบวามนชา ตดยาก ตดตอไมคอยได เคยเคาบอก เคามาแจงวา

ท าไมตดตอยาก”

บญชยาโรงพยาบาล รายการยาทเกยวของกบการเลกบหร

โดยสวนใหญผปวยจะไดรบน ายาบวนปากเพอใชในการเลกบหร รองลงมาจะเปนยา

Nortriptyline จ านวน 6 โรงพยาบาล ชาชงหญาดอกขาว จ านวน 4 โรงพยาบาล Vitamin C

จ านวน 3 โรงพยาบาล และยาอมมะแวง จ านวน 3 โรงพยาบาล

โดยโรงพยาบาลทมการจายยา Nortriptyline ใหกบผปวยนนจะเปนโรงพยาบาลระดบ

ทวไปเทานน และยงไมไดมการจดระบบการบรหารจดการใหมยาใชไดตลอด

ตวอยางประโยค

รหส 0111-6-185...192...194...197...199...202 “อนนเปนอายรแพทยคะ ทนการมาอยในมอ

ของหมอ med การใชยาจะคอนขางสบายมาก อยางคนไขทมเศรษฐานะรวยกจะได Varenicline

หรอถายงไงสมมตวาขนกลางกจะ Bupropion แต Varenicline เนยดมาก คนไขลมสบเลย แต

cost มนแพงไงคะ แตพอหลงจากครบ dose Varenicline นคนไขกลบมา relapse อก ตอนนนเรา

เพงเหนยาตวน เพงเคยใช รสกวาประสทธภาพมนสงมาก เรากจะบรการนะคะ ถาสมมตวา

คนไขอยากจะซอนะคะ เรากดลกบดเทลยาของบรษทเคาให ราคาจะถกกวาทเราไปซอ

เพราะวาเหมอนเคาเอาขายใหหมอ สงมาทนายแพทย หมอ med คนเนย กได ยามา ราคาเนย

คนละเรองเลยกบทขาย รวมทง Bupropion ดวย...(กคอดลกบอาจารยหมอ) เคาเปนหวหนา

กลมงาน...(เปนอายรแพทยดวยอะเนาะ แตไมมในบญชยาเนาะ) ไมมคะ ยาพวกนไมม สทธบตร

ประกนสงคม บหรเนยกตองเกบตงในการรกษานะคะ ฉะนนพวกนถามนเปน depress ปบ

วนจฉยหลกเปน depress...(ถงจะไดใชไหมคะ) ใช...มนโดยระบบของเราทมนตองคย ICD-10

ไปอะคะ ถาคนไขประกนสงคม บหร สรา เนยไมได คนไขตองจายเงน...(ออ งนทอยในบญชแลว

ไมตองจายเอง คอจะม Nortriptyline อยางเดยว ออม Nortriptyline รางจด มะแวงซอง และ

mouthwash ทจะใหไป) ใช”

รหส 0411-2-51 “สงจายยาพวก Nortrip มนของเรามนจะเปนยงไงหละ มนเปนเรองของเราท

เนย เราเปนพยาบาลจตเวชละก ดานจตเวชยอมรบวาโรงพยาบาลทวไปเนย เคายงคอหมอเรอง

ของอาการ ยา เรองการรกษา กยงไมคอยเทาไหร หมอบางคนกจะปฏเสธ กไมเชงวาปฏเสธ

อะเนาะ เพราะเราพดวาหมอปฏเสธการรกษาไมได เราใชค าวา โยน แตกไมโยนหรอกคะ เคาสง

มา”

58

ตารางท 6 รายการยาทเกยวของกบการเลกบหร (บคลากร)

โรงพยาบาล รายการยาทเกยวของกบการเลกบหร

01 Nortriptyline รางจด มะแวง น ายาบวนปาก Varenicline Bupropion-SR

02 Nortriptyline รางจด มะแวง มะขามปอม น ายาบวนปาก

03 ชาชงหญาดอกขาว น ายาบวนปาก

04 Nortriptyline น ายาบวนปาก

05 Nortriptyline vitamin C น ายาบวนปาก

06 Nortriptyline vitamin C น ายาบวนปาก

07 Nortriptyline น ายาบวนปาก

08 Vitamin C มะแวง น ายาบวนปาก

ขนตอนการตดตามผล (A5:Arrange to follow up)

สวนในขนตอนการตดตามผล (A5:Arrange to follow up) โรงพยาบาลทง 8 แหง ม

พยาบาลเปนผท าการตดตามหลก แตมโรงพยาบาลเพยง 1 แหงทมเภสชกรชวยท าการตดตาม

ผลรวมดวย

ตารางท 7 รปแบบการตดตามผลการเลกบหร

รปแบบการตดตาม จ านวน/โรงพยาบาล

นดตดตามทโรงพยาบาล 8

โทรศพท 7

SMS 0

ไปรษณย 2

อนๆ เชน

การฝากคนรจกไปตาม

ตดตามผานรพ.สต.

2

รปแบบการตดตามผลการเลกบหร โรงพยาบาลทง 8 แหงมการนดตดตามท

โรงพยาบาล รองลงมาคอตดตามทางโทรศพทพบ 7 แหง ตดตามทางไปรษณย 2 แหงและ

ตดตามรปแบบอนๆ 2 แหง คอมการฝากคนรจกไปตาม 1 โรงพยาบาลและ ตดตามผาน รพ.

สต. 1 โรงพยาบาล

59

ระยะเวลาการตดตามผล

ตารางท 8 ระยะเวลาการตดตามผล

โรงพยาบาล ระยะเวลาทใชตดตามผลในแตละครง

01 นดตดตามทก 2 สปดาห จนครบ 6 เดอน

02 นดตดตามทก 2 เดอน จนครบ 1 ป

03 กรณOPD: นดตดตาม 2 สปดาหในครงแรก และนดตดตามทก 1 เดอน

จนครบ 6 เดอน

กรณNCD: นดตดตามตามวนนดของคลนก NCD

04 กรณOPD: นดตดตาม 1 สปดาหในครงแรก และนดตดตามทก 1 เดอน

จนกวาจะเลกได

กรณNCD: นดตดตาม 1 สปดาหในครงแรก และนดตดตามตามวนนด

ของคลนก NCD

05 กรณOPD: นดตดตามทก 2 สปดาหจนเลกได และนดตดตามทก 1

เดอน จนครบ 3 เดอน

กรณNCD: นดตดตามตามวนนดของคลนก NCD

06 กรณOPD: นดตดตามท 1 สปดาห, 2 สปดาห, 1 เดอน และ 2 เดอน

กรณNCD: นดตดตามตามวนนดของคลนก NCD

07 กรณOPD: นดตดตามท 1 สปดาห, 2 สปดาห, 1 เดอน และ 1 ป

กรณNCD: นดตดตามตามวนนดของคลนก NCD

08 กรณOPD: นดตดตามท 2 สปดาห, 3 สปดาห, 1 เดอน และ 1 ป

กรณNCD: นดตดตามตามวนนดของคลนก NCD

จ านวนครงทใชตดตามผลสวนใหญจะตดตามอยท 4 ครง แตสวนใหญจะเรม สปดาหท

2 แลวตามจนไปจนครบ 6 เดอนหรอ 1 ป ในกรณเปนคนไข NCD รปแบบใชตดตามผลจะนดมา

ตามวนทคนไขมาตามคลนก NCD

60

ผลการตดตาม

ไมมการน าผลการตดตามการเลกบหรไดส าเรจหรอไมนน มาวเคราะหทางสถตเชง

ระบบเปนภาพรวม เปนเหตผลทท าใหบคลากรไมทราบวาสาเหตใดทคนไขหายไปจากระบบ

โดยสวนมากสงทบคลากรตดตามผลคอสามารถเลกบหรไดหรอไม หากผปวยไมสามารถเลกได

จะตดตามจ านวนมวนทสบ ถามอาการขางเคยงอาการขางเคยง/อาการไมพงประสงคจากการ

ใชยา รวมถงแกปญหาและอปสรรคทท าใหยงไมสามารถเลกบหรได ซงเหนไดวาบคลากร

ทางการแพทยขาดแนวทางการตดตามการเลกบหรของผปวยอยางเปนระบบ

การยนยนผลหลงการบ าบด

โรงพยาบาลทง 8 แหงไมมการยนยนผลการเสพตดบหรดวยเครองวดคารบอนมอน

นอกไซดในลมหายใจ และผลทางหองปฏบตการ

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0111-11-346 “ทเราไมถงขนวด เราไมมแลปโคตนน เราไมม สวนใหญเนย เรากจะใหเปน

สมมตวาอยางกรณทมาจากชมชนหรอ อยางเงยนะคะ ภายใน 1 ป หลงจากครบบ าบด เราจะ

chest film ให วาครบบ าบดแลวนะเลกบหรไดเดดขาดแลวนะ กจะ chest film ใหรววแลปให

หรอใหเปา PICO”

รหส 0511-5-141 “(แลวมการเปากาซคารบอนมอนนอกไซด หรอตรวจแลปวาเปนเลกไดกอ

คะ) มตรวจกาซแตเพงไดมายงบะใชเตอ”

กรณทผปวยสามารถเลกสบบหรไดมากกวา 1 ป

เนองจากการตดตามผลสวนใหญจะตดตาม ผปวยเพยง 6 เดอน จงยงไมมขอมลของ

การตดตามผลการเลกสบบหร ไดมากกวา 1 ป ในการศกษาน อยางไรกตามมโรงพยาบาล 3

แหงบอกวา มการตดตามไปมากกวา 1 ป หลงจากผานกระบวนการ 5A

กรณทผปวยไมสามารถเลกสบบหรได

เมอผปวยไมสามารถเลกบหรไดถง 1 ป และกลบมาสบ ผปวยเหลานจะกลบเขาส

กระบวนการใหค าแนะน าซ าอกครง มโรงพยาบาล 5 แหง มการใหก าลงใจ/จงใจใหเลก 2 แหง

มการตอรองการสบบหรใหลดจ านวนมวนทสบลง 3 แหง และสงตอไปยงทอนเพอเขารบการ

เลกบหร 1 แหง

ผปวยกลบเขาสกระบวนการใหค าแนะน าซ าอกครง ตวอยางประโยค เชน

รหส 0311-3-109 “มนกมหลายอยางเนาะ มบางรายทเคยเขาคลนกมาแลวแลวหายไปแบบ

ตดตามไมไดแลวสกพกเคากกลบมาใหม”

รหส 0511-4-150 “ถาเปนเลกบะได เฮากอหอค าปรกษาเหมอนเดม”

61

รหส 0611-7-210 “กใหกระบวนการเดม เคากจะมาโรงพยาบาลเนาะ หรอไปรพสต. สวนใหญ

คนทเลกไมไดตอมาจะมโรคทมากบบหร แตถายงไมมาจากบหรกจะเปนชวงรณรงคทเราจะเจอ

เคาอะคะ กจะเปนวงกลมกลบเหมอนเดม”

รหส 0711-5-160 “อา ใชคะ กจะใหการรกษาเหมอนเดม โดยผานขนตอนเหมอนเดม เหมอน

เปนวงลอ”

รหส 0811-4-123 “บเปนหยง ถาลด สามารถลดได อยางนอยชวงนงลดได ถานไดกมาแหม

ใหม เฮาเปนก าลงใจหอเขาอยางนอยเขามาลดอยชวงนงละ ตเฮาเปนแนวทางหอ บางคนเขาม

ปจจยของเขาเขามา เปนเครยด บางคนเปนกนเหลา ถากดใจไดกกลบมาแหมเนาะ มนมหลาย

เหตเนาะ ก กปลอยเปนไป แตเฮากหอก าลงใจเปน”

มการใหก าลงใจ/จงใจใหเลก ตวอยางประโยค เชน

รหส 0312-2-63 “เรากเคารพการตดสนใจของเคาเนาะ รบฟงเหตผลของเคาวาเพราะอะไร

แลวเราคอยพดวาแตถาเลกไดมนจะสงผลดตอตวเคาอยางไรบาง แตถาไมเลกจะมผลเสย

อยางไร เราแคชใหเหน แตเราจะไมบงคบเคานะ สดทายกใหเคาตดสนใจเอง”

มการตอรองการสบบหรใหลดจ านวนมวนทสบลง ตวอยางประโยค เชน

รหส 0112-7-210 “ใหก าลงใจ เคากจะขอบคณเราทกคนแหละ เพราะเราไดใหค าแนะน า

เปลยนแปลงชวตเคาไดไปในทางทดขน วาลดการสบบหรลงถงแมจะยงเลกไมไดกไมเปนไรอยาง

นอยกลดลงได จะเปนผลดตอเคาไง เพราะวาผลดผลไมดนนจะเกดขนกบคนไขไมไดเกดขนกบ

เราหรอก ไมรเคาหรอกวามนดไมด แตเสยงสะทอนทจะกลบคนมากจะมาจากการบอกเลาของ

คนไขของเราอกทนงกท าใหเรามก าลงใจในการท างานตอไป”

รหส 0211-20-662 “สวนมากกจะมคนแกคนเฒาเนาะ ทแบบวา ขอเตอะหมอ ปอกลดมาจะ

เปนสบปนละ ปอเหลอมวนเดยว ไวจดไวสบเรากบอกวางนกกนยาตอหนอ พจะออนยาไป

เรอยๆ เพราะวาให Nortripty ไปเรอยๆ ใหกอนนอนเนาะ”

รหส 0812-3-95...99…102 “มฮนคนถาจะอปอมานหนา อปอตงบามาเอา ตงบามาเปนบอก

เปนเลกบาได มนกมเพราะวาอาย 70-80 บางครงการหอค าแนะน าเฮาบอกวาเปนโรคนนโรคน

กอยมาถง 80 บางครงเฮากจนเหมอนกนหนา วาอปออยมาถง 80 บมโรคแทรกอหนา บางครง

กมนอยตคนไขเหมอนกน...นกคอเฮาออะหยงแลวหมดพษภยโทษ อะหยงวาการหอค าปรกษา

เปนจะมวธชวย บาทรมานอหนา เปนมาหนาแตเปนบอกวาตงทนบาได มา 2-3 รอบ มนตงบา

ได...(ออ แตเฮากพยายามชวยทกครงตเปนมา) ใช กบอกวาอนบาเปนหยง อนลดเนาะเฮากตอง

ใชเทคนค กเทคนคเปนกตงเลกบาได เปนกบอกกบเฮาตรงๆ”

62

สงตอไปยงทอนเพอเขารบบรการเลกบหร ตวอยางประโยค เชน

รหส 0813-9-289 “อนนถาบาไดแตๆ กคอสมมตวาเปนตองใชยาตวอนเฮาถงจะสงไปปรกษา

ตอกโรงบาลหนง กมคนไขจตเวชตสงไปอย เพราะเปนจะไดหอหมอปรบอยางอนบางท หงดหงด

นกบาสามารถจะเลกไดกสงไปอยางเอยเจา”

กรณทผปวยกลบมาสบซ าหลงจากเลกสบได (มากกวา 1 ป)

สวนใหญบคลากร 8 คน จาก 6 โรงพยาบาล ถาผปวยทเลกบหรไปไดแลว แลวพบวา

กลบมาสบซ ากจะน าเขาสกระบวนการบ าบดใหมอกครง ใหบคคลทรบผดชอบผปวยทเขารบ

การกษาทโรงพยาบาลมาจดการปญหาหลกของผปวยมากอน

ถาผปวยกลบมาสบซ ากจะน าเขาสกระบวนการบ าบดใหมอกครง

ตวอยางประโยคเชน

รหส 0111-7-211...218 “(กรณทมคนไข relapse เลกสบบหรแลวกลบมาสบใหม เรามการ

ปองกนดแลอยางไรบางอะคะ) ออ ไมเปนไรคะ เพราะพวกนธรรมชาตมนเปนโรคเรอรง คนใน

กลมงานเรารวาพวกนเปนคนไขจตเวชตองมการ relapse 10% 20% ฉะนนเมอไหรทเคา

relapse กลบมาเรากจะตงตนใหมเหมอนเดมเปนตามหนางานเราเหมอนเดม เรากไมวาอะไร

กน...แตเราจะระวงมากขนในคนไขทมน relapse หลายๆครง ฉะนนเภสชเคาจะพจารณา dose

ยาหรอดโรครวมให สวนใหญเปนพวกโรครวมมากกวา แลวพวกนนอาจจะ start ดวย

Nortriptyline 40 มลลกรม ไปเลยกเคยรกษามาแลว”

รหส 0112-7-215 “ตามเดมเรมใหมจะไมมการต าหน หรอดาคนไขเลย เรองบหร สรา ยาเสพ

ตด เราจะไมดาคนไข เราจะอยขางคนไข แนวทางของสวนปรงกคอวาคนไขพดจรงไมจรงแตเรา

จะอยขางคนไข โดยเฉพาะคนไขทางจตเราตองอยขางเคาวาทเคาพดมาถกไวกอน กนยาถกอย

แลว หมอใหรอบนไปกนใหมนา แตเราจะอยฝายคนไข”

รหส 0311-3-109 “เรากจะเหนวาเคามประวตวาไดถกคดกรองมาแลว เรากจะเรม

กระบวนการชวยเหลอใหเคาใหมตงแตแรกเลย”

รหส 0513-4-138 “เรากตองถามถงสาเหตหรอปญหาใหม แลวกท าเหมอนเดม คอวนเขา

คอรสแบบเดม”

รหส 0611-7-213 “เคากจะผานการคดกรอง สกรนมาใหมเนาะ กยงไมเลก ”

รหส 0612-2-57 “ครงกอนเปนหยงเปนกลบไปสบอก เฮาจะมแบบฟอรมซกประวต เฮากอจะ

ไปชวยเปนตรงจดนเลย สาเหตจากอะหยงเฮากอจะแกตรงนนเลย”

รหส 0711-5-160 “กจะใหการรกษาเหมอนเดม โดยผานขนตอนเหมอนเดม เหมอนเปนวงลอ”

63

รหส 0811-4-127 “(เจา ถากดใจไดกกลบมาหากนเนอ แตถานบดายกกลบมาหากนเนอ) ก

ชวน ชวนกลบมา ”

ใหบคคลทรบผดชอบผปวยทเขารบการกษาทโรงพยาบาลมาจดการปญหาหลกของ

ผปวยมากอน ตวอยางประโยค เชน

รหส 0411-10-321 “ใชคะ ตามปญหาทเคามา เรองบหรกวาชวยเหลอกนตอ แตสวนใหญทนท

กลบมากเพราะม complication แหละ ไมรนะ เรารสกวาเคามเจาภาพหลกอย ”

มโรงพยาบาล จ านวน 1 แหง ทยงเปดใหบรการเลกบหรไมถง 1 ป จงยงไมมมการวาง

แผนการจดการ ตวอยางประโยค

รหส 0211-20-678...680…682…688…690 “ไดท าการสอบถามแลวแตยงไดค าตอบ เพราะวา

รพ.ยงไมมแผนการจดการ”

รหส 0212-7-247...255 “(หนงปนะเจา แลวถาสมมตวาพอครบหนงปแลวเปนเลกไดแลวอะคะ

ตางโรงพยาบาลภซางมการยะหยงใด ปฏบตตอคนไข อยางใดอะคะ ฮองเปนเขามาชนชมหรอ

วากอปลอยเปนไปแลวบะตดตามแหมเลยอเจา หรอวาหยงใด) ออ กอคอตแตๆ ตรงนเฮามา

เปดบะถงหนงปเตอ...(แลวไดมกานคลายๆกบวางแผนไวกอเจาวา สมมตวาถงหนงปแลวจรงๆ

เฮาจะยะหยงใดตอไปเอยคะ หรอวาแคไปดตางหนา ตองดกอนวาจะยะหยงใดตอ) โอะ ยงบะได

วางแผนขนาดนนเตอ”

เวลาการบ าบด

ระยะเวลาทงหมดทใชในกระบวนการบ าบดเพอเลกบหร โดยภาพรวมพบวาใน

โรงพยาบาลทวไปมเวลาไมมากนกในการใหบรการบ าบดเพอเลกบหร ใชเวลาประมาณ 15 –

30 นาท แตในบางรายทมปญหาเปนกรณพเศษอาจใชเวลาไดมากถง 60 นาท บคลากรทาง

การแพทยจ านวน 8 คน จากทงหมด 19 คน พดถงเวลาโดยประมาณตงแตขนตอนการ

สอบถามคดกรองจนจบกระบวนการประมาณ 30 นาท ใชเวลามากหรอนอยขนกบภาวะการตด

บหรของผปวย รงพยาบาลระดบทวไปใชเวลาประมาณ 10-15 นาท โดยใชเวลามากสด 30

นาท แตในโรงพยาบาลชมชนใชเวลามากกวา 30 นาท อาจใชเวลาในกระบวนการบ าบด

มากกวาในโรงพยาบาลทวไป

การตดตามความตอเนอง

การตดตามความตอเนองในแตละกระบวนการบ าบดเพอเลกบหรไมไดระบไวอยาง

ชดเจน ท าใหขาดการวเคราะหขอมล จงไมทราบวาระหวางกระบวนการ A1 จนถง A5 มผปวย

ขาดความตอเนองในระหวางกระบวนบ าบดหรอไม

ตวอยางประโยค เชน

64

รหส 0311-2 -42...44...46 “สวนใหญกจะโทร แลวนดมาสวนของ NCD กจะนดมาตามนดของ

NCD กอนแลวคอยสงมานดทนดวย...กในผปวยทกรายทสบบหรไมวาจะกมวนกตามกจะสงมา

แลวมนจะมเสนสชมพตามทางเดน เคากจะสงมาใหเดนตามเสนสน...สวนใหญครงแรกจะมา

ตลอด แตครงตอไปเนยถาคนไขเคาไมอยากเคาจะบอกวาเคาเลกแลว มนจะพอมอยครบ”

บางโรงพยาบาลมระบบคอการคดกรองผานระบบคอมพวเตอร แตหลงจากผานจาก

การคดกรองแลวพบวาไมไดท าการตดตามผลความตอเนองตอ

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0111-2-48...49...53...55...56...58...61 “เคาจะตองมการสงตอผปวยโรคเรอรงเนย ใน

การเขาสระบบการบ าบด ถาหนจะดในเอกสารทพพมพให หนจะสงเกตวาคนไข NCD ทเขาส

ระบบเราอะนอยมาก...จรงมย...ใช เนยนะคะ หนจะสงเกตเลยนะคะวา N ในการทรกษาเราแค

34...นองคดดวาในคนไขเราตลอดปงบประมาณ COPD เนยมเยอะมาก คนไขโรค hypertension

กเยอะมาก แตคนไขพวกเนยทเขาสระบบการบ าบดเรามเพยงแค 6 รายเทานน...ถาแยกโรคนะ

ในคนไข NCD ทงหมดทมาบ าบดเนยในคลนกอดบหรมเพยง 34 รายคะ สวนหนงมนกคอคนไข

แลวมแอดมด อาการทางกายทเปน exacerbate อะไรของเคา...บหรไมใชชอยส แรกของการท

บ าบดนะ จะเปนคณหมอหรอใครสงมา อนนคอเปน คอ ละอกอยางหนงนะ สมมตวาพวกนมา

OPD...COPD มา OPD hypertension หรอ DM เนย ระยะเวลารอคอยเจอแพทยเนยจะนานมาก

สมมตวาเปน DM แลวจะเลกบหร เนยเสรจ visit ท med ขางลางการทเคาจะขนมาขางบนเพอ

มาตออก 1 visit เนยนนเปนอะไรทยากมาก”

รหส 0111-15-483 “(แลวตอนนนใครเปนคนตามอะคะ คนทรกษานอกคลนก) loss คะ กคอ

จายไปครงเดยวเลย เคากจะ monitor ใน OPD เคา มนรกษาไดทก OPD นะ med กรกษา

Nortrip นกมจาย ทก OPD แหละ แตมนไมใชเปนวนจฉยหลกวาเคามาดวย hernia แตเคาอยาก

เลก”

รหส 0612-2-46...51 “มนกอจะมทะเบยนไว อยางคลนกพเศษเปนจะคดกรอง 100% อยแลว

ถาสงมาเทาใดกอจะมทะเบยนอยทป มาทงหมดกคนจากคลนกอะหยงเฮากอจะโนตไว asthma

DM Hypertension อหนา หรอจากตกไหน ...ชวงกอนๆนะจะเยอะ แตเดยวนบะคอยมละ บะ

คอยมใครสบ คนสบกอลดลง คนทเหลอกอจะอายเยอะและสบบะกมวน จ านวนกอจะลดไป

เรอยๆ”

65

อกทงพบวามการท าการตดตามผลความตอเนองในแตละขนตอนของกระบวนการ แต

ไมไดมการสงตอขอมลในแตละขนตอนอยางชดเจน

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0112-5-156 “พจะตดตามการสบ และการใชยาของผปวย คอเคาจะคงขนาดน แตเราก

จะถามเคาวา พจะเขยนโนตไวเนาะ วาพตดตามดอะไร follow up อะไร pharmacist note ไว ก

จะถามวาเคาลดการสบลงไดมย เคาทานยาแลวมอาการขางเคยงอะไรมย ดมน าแลวมปสสาวะ

คงไหม ปากแหงคอแหงเยอะไหม อะไรอยางเงย งวงนอนมาก ไปท างานไมได ถาบางคนบาง

แหงคอแหงเยอะเคากมทหยดยาไปเอง เรากจะตดตามใหก าลงใจเขา”

ผลการศกษาพบวาไมมบคลากรเวลาในการตดตามความตอเนองในแตละขนตอนของ

กระบวนการบ าบด

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0511-2-65...69 “มการใชตราปม และมการ psychia note วาเลกบหรไดกเดอน แตไมม

เวลาเกบจ านวนคะ หมปเขาบะมเวลาท าขนาดนน สวนใหญจะท าเรองยาบา บหรมนเปนงาน

เสรม... มการโตย ออกใบนด ถาเวลาเขามาจะมการถามวาสบกอ ถายงสบอยเขาจะสงเขา

คลนกพเศษหรอมาหาปเขากจะสงมา recheck ซ าแหมรอบหนง ถามปญหาทางกายรวมดวยจะ

โทรศพทโตย เยยมบานสวนใหญจะเปนคนไข COPD ทตดเตยงมากกวาเคสบหรเฉยๆ เปนเคส

ทมาบะได”

บางโรงพยาบาลยงไมไดท าการตดตามความตอเนองในแตละขนตอนของกระบวนการ

บ าบดเพอเลกบหรอยางเปนระบบระเบยบ

ตวอยางประโยค เชน

รหส 03111-3-100 “(แลวเราไดมการบนทกท าสถตไวมยคะ วาตงแตเราจดตงคลนกมาม

จ านวนผทเขาคลนกเทาไหร แลวสามารถเลกไดเทาไหรแบบนคะ) ยงครบ เพราะเราเพงเรมท า

การปรบระบบ ในปทแลวเรายงไมไดท าเปนบนทกแลวมาเกบเราเปนสถตครบ เพราะเรายงไมร

วาตองท าการตดตามอยางไร แลวจะสรปผลสดทายของการบ าบดออกมาเปนอยางไร ปนเลย

มาวางระบบกนใหม ซงมนกจะมปญหานะครบ เพราะการนดบหรมามนยากมาก เราเลย

วางแผนกนวาจะท างานรวมกบรพสต.แลวคอยไปกรปยอยๆ ซงมนดจะโอเคกวา แลวใหรพสต.

ไปชวยตดตามแลวรวบรวมมาแลวเราคอยเขาไปจดการเรองขอมลและสถตทหลง อนนเราก าลง

คดอยครบ”

66

การอบรมเพอเพมทกษะในการใหบรการเลกบหร

ภาพรวมมการจดอบรมเพอเพมทกษะการใหบรการเลกบหรในทกโรงพยาบาล โดยการ

อบรมทพบม 2 รปแบบ ไดแก 1.เฉพาะบคลากรทปฏบตหนาทในคลนกเลกบหร 2. อบรมทง

องคกรภายในโรงพยาบาล

พบวามโรงพยาบาล 5 แหง ทมอบรมทง 2 รปแบบ คอ มการอบรมเฉพาะบคลากรทปฏบต

หนาท และทงองคกรภายในโรงพยาบาลทเกยวของกบบรการเลกบหร ไดแก โรงพยาบาล 01

02 03 05 06 07 โดยมองคกรทสนบสนนการอบรม เชน มลนธเพอการไมสบบหร ส านกงาน

สาธารณสขจงหวด (สสจ.)มหลายโรงพยาบาลทไดรบการอบรมจาก อ.กรองจต แตความ

ทนสมยของขอมลในการอบรมพบวามการอบรมนานมาแลว 5-6 ปทผานมาซงอาจจะไมมการ

อพเดทของขอมล และผลการใหบรการ

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0311-3-112...115 “(แลวบคคลกรทนไดมไปอบรมเกยวกบการเลกบหรบางมยคะ) กจะม

ของอาจารยกรองจตเนาะ ทเคามาทโรงพยาบาลมาใหความรทนเลยแตนานมาละนะ 5-6 ป

แลวนะ และไมนานมานกไปของโรงพยาบาลพะเยาครบ...เคามาอบรมใหทงโรงบาลเลยเกยวกบ

5A ครบ ของพะเยานจะเปนเกยวกบเรองยาชวยเลกเปนหลกเนาะ เพราะเคาใช Nortrip ในการ

เลกเนาะแตไปแคกลมงานบหรนะ”

รหส 0412-4-114...116...119 “(เคยไดรบการอบรมในการบ าบดเพอเลกบหรไหมคะ) ไมคะ

สวนมากจะเปนทางจตเวชทไปอบรมเฉพาะ…ตรงนไมไดจดคะ แตทโรงพยาบาลเหมอนเคยจด

จากโรงงานยาสบ ทอาจารยกรองจตมาอบรมเปนภาพรวมใหเจาหนาทของโรงพยาบาล…เมอป

ทแลว”

รหส 0612-4-138…140 “ปจ าชอบะได ทอาจารยกรองจตรจด รนท 4 จดทแพร เมอ 5-6 ป

ละ…(แลวทรพ.มการจดอบรมบคลากรเกยวกบการเลกบหรกอคะ) ตอนนนจดทรพ.นเลย 100%

สวนคนทตกคางกอจะสงไปทรพ.ทเปนจดเชนรพ.พะเยา”

รหส 0711-5-162...164...166 “ไดอบรมการใหค าปรกษาของมลนธเพอการไมสบบหรคะ...

นานแลวคะ จดทกรงเทพฯ …(แลวในสวนของโรงพยาบาลเองเนยคะ เราไดมการจดอบรมวา

เออ ประชาสมพนธใหเจาหนาท) มคะ ชวงทเราตงคลนกแรกๆ เราไดอบรมในสวนของเจาหนาท

คะ เชญอาจารยกรองจตมาอบรมใหเลย ทงในสวนของเครอขายและพยาบาล”

ในการจดการการประชมหรออบรมเพอเพมทกษะในการใหบรการเลกบหรขนนน จะ

ขนกบงบประมาณในการจดสรรของโรงพยาบาล โดยหากโรงพยาบาลระดบทวไปมการจด

อบรมขน โรงพยาบาลชมชนเขารวมการอบรมทจดขนดวย

67

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0511-4-152...154 “มอบรมรพ.ปลอดบหร เรอง BADI ไปอบรมเฉพาะทางและอบรม

ระยะสนๆ…(ไปอบรมจากหนวยงานไหนเจา) มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร รพ.แมขาย รพ.

พะเยารวมกบธญลกษณเอยะ”

รหส 0112-6-182 “กทสวนปรงตอนพไปเรยนเนาะ ทเหลอกเปนความรเดม อพเดทความรใหม

ถามจากตวผปวยเอง และเภสชทเคาเคยไปอบรมมาหรอทเคยท างานในคลนกเลกบหรมากอน

แตความรพวกนนกแคสวนหนง แตจะไดมาจากตวผปวยเองนนแหละทใหใหขอมลของเรา แลว

น ามา analyze อกทนง ความรทวไปนเราอานไดอยแลว อยทวาเราจะหยบมาใชกบคนไขคนนได

หรอไมเทานนแหละ”

นอกจากนยงไดรบความรในการอบรมมาจากทางแพทยสภา โครงการเครอขายคลนก

ฟาใส ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) เครอขายวชาชพพยาบาล

โรงพยาบาลธญลกษณ และ มหาวทยาลยเชยงใหม

ตวอยางประโยค จากโครงการเครอขายคลนกฟาใส เชน

รหส 0111-12-379 “อา จดคะ ปละครงโดยคณเภสชนหละ อาจารยบรรยาย เพราะวาเคากจะ

ใหทรคกบพยาบาลตาม ซงเคาจะรววเพยง A1กบ A2 เทานนแหละคะ ซงเคากคอนขางพอใจ”

รหส 0111-1-23...25...27 “โดยสเปกของคลนกฟาใสเนย เราจะตองไดรบเขาคอรสการอบรม

เปนเทรนนงของเคา ในการบ าบดรกษาบหร...มาจาก เออ ใชคะ มาจากแพทยสภา...ฟาใสเปน

ของแพทยสภา”

รหส 0111-11-365...370...372 “(counseling อะ เพราะเปนพยาบาล specialist เนาะ) ท าได

หมดทกคนคะ เพราะวาฟาใสคนเทรนใหเรา…(แลวทไปอบรมเกยวกบคลนกฟาใส หรอเรองบหร

บคลากรทไดไปอบรมนจะเปนบคลากรในจตเวชมยคะ) ใชคะ เฉพาะจตเวชคะ ทกปคะเคารยก

ใหไปรววความรเรองเกยวกบเนย ยา ตวยา การบ าบดใหมๆ ทกป...เคาเรยกไปทกป เราก

จะตองไปทกปเพอไปดเทรนในการรกษา พอดวาเราไมไดอยปฐมภมเนาะ เรากตองเอาเทรนใน

การรกษานนกลบมาใหอายรแพทยดวาตอนนมนเทรนเนนเรองยาน า บวก counseling แตโดย

สภาพความเปนจรงแลวใน OPD ทมคนไขเยอะแบบน การ counseling เปนเรองเปนราวนแทบ

จะไมคอยเจอ จะเจอในโรงบาลมหาลย แตการเพมปรมาณยา การไทเทรตยาโดยสหสาขา

ตางหากทเปนความส าเรจ อนนมสวนเพราะวาเคาเปนคนเชยวชาญเรองยา และเคาจะดวา

คนไขได ยาตวไหนๆมนอะไรกนดวย อนนคอสวนหนงทได แตถามา field เรา เรากจะรวามนม

mood นะ มนมอะไร สวนใหญมนกมา ดวยกนพวก mood กบ พวก dependence พวกนน”

68

ตวอยางประโยค จากโครงการเครอขายวชาชพพยาบาล เชน

รหส 0211-6-202..206 “พไปอบรมของ เครอขายวชาชพพยาบาลเนาะ ทเคาจดประชม

เครอขายในการรณรงคในการสราง สรางอะไรนะเรยกวารณรงคในเรองของการลดเลกการ

บรโภคสรา เออ บหรอะ เครอขายพยาบาลเครอขายวชาชพเนาะ มนกจะมนแหละ จดอบรมท

มหาลยแมฟาหลวง...ป 52 พกไปเนาะ กใชตวแทนไป 5 คน และกมงานยาเสพตดทไปคนหนงก

ไปชวยกนระดมวาเราจะมาท าโรงบาลปลอดบหรไดยงไง เนาะกจะน าหลก เรองของการ

ปรบเปลยน เรองของการดแลคนไขยงไง ใชหลก 5A มนกท างานตอเนองมาเรอยๆ ตงแตป 52

53 น สสส.มงบประมาณอะไรเขามาใหทางโรงบาลปลอดบหร กเชอมจากตรงนนมา กม 5 คน

นละทเปนตวรนแตวางานหลกๆ นกคอ คลนกยาเสพตดของพเปนคนท า การจดพนทเปนเขต

ปลอดบหร ประกาศอเนาะ”

รหส 0611-7-215...217...220...222...226...229 “(แลวบคลากรในคลนก ไดรบการอบรม

เกยวกบบหรอะไรบางไหมคะ) กจะเปนของยาเสพตดเนาะ มทงบหร เนยคะมอาทตยหนาท

กรงเทพ เปนเรองของบหรเลยนะ ...พจะไป หนงสอมา พก าลงตามหนงสออย คอผบรหารให

ความส าคญเนาะ กสวนกลางทางกระทรวงกใหความส าคญ คอทกปกจะมเรองของบหร ไมวา

ในระดบภาค จงหวด ในโรงพยาบาลของเรากจะมอบรมให...มนอยทตวโครงการอกทคะ สวน

ใหญกจะจดเปนเรองยาเสพตด กจะเรองบหรพวงมาดวย...(แลวพเปนผเขาอบรมหรอผวทยากร

คะ) สวนใหญเราจะเชญวทยากรแบบ professional มาใหความรเนาะ แตถาการใหค าแนะน า

กรณเคาม consult case กะใหค าแนะน าได แตถาจดอบรมกจะเชญวทยากรทเชยวชาญในดานน

สวนใหญกจะเปนอาจารยทอยในมลนธบาง กจะเชญมาใหความร...(แลวกอนหนานพไดเขารบ

การอบรมทอนไหมคะ) อบรมจากมลนธของธญลกษณ เรองบหร เปนการสรางแรงจงใจ การ

ปรบพฤตกรรม ของมลนธกจะเปนเรองของความร ผบ าบดจะตองผานกระบวนการใหความร

5A กอนเนาะ จงหวดกจดบอย โรงพยาบาลแมขายกจด...กจดแค 1 วน แตถาทมลนธของธญ

ลกษณ กบทจะไปกรงเทพนนจด 2-3 วน กจะบวกทกษะการใหค าปรกษาดวยกจะแอดไป

ดวยกน”

ตวอยางประโยค จากโรงพยาบาลธญลกษณ มหาวทยาลยเชยงใหม เชน

รหส 0513-4-140 “มๆ สวนของปนไปเรยนหลกสตรเกยวกบเวชปฏบตมา เปนหลกสตร 4

เดอนของยาเสพตดทกตว เมอปทแลวของธญลกษณกบมช.เปนรวมมอกนจดอบรมหลกสตรน

ขนมา”

69

หวขอและเนอหาในการจดอบรม

การอบรมการบ าบดบหรมกจะถกแทรกในการอบรมเกยวกบสงเสพตด สรา หรอจต

เวช ตวอยางประโยค เชน

รหส 0511-5-156…158…160…162 “(ไปอบรมบ าบดเลกบหรเปนหลก หรอ มหวขออนแทรก

คะ) หวขออนๆโตยเพราะใชไดกบหลายหวขอ เชน การเลกเหลา…(ระยะเวลาอบรมเมนกอคะ)

แลวแตโครงการ แตตองไปทกป ลาสดนกอไปของรพ.พะเยา…(เปนจะใดพองเจาการอบรม) ม

เชญจตแพทยของรพ.ล าพนมาอ…(สวนใหญคลนกเลกบหรจะรวมอยในคลนกยาเสพตด จตเวช

เนาะคะ) แมน จะแยกกนบะออก”

รหส 0611-7-215 “(แลวบคลากรในคลนก ไดรบการอบรมเกยวกบบหรอะไรบางไหมคะ) กจะ

เปนของยาเสพตดเนาะ มทงบหร”

บคลากรทางการแพทยทเปนตวแทนของโรงพยาบาลไปอบรมไดมาบอกเลา หรอจด

อบรมใหแกบคลากรทานอนๆภายในโรงพยาบาลตอ

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0111-12-379 “อา จดคะ ปละครงโดยคณเภสชนหละ อาจารยบรรยาย เพราะวาเคากจะ

ใหทรคกบพยาบาลตาม ซงเคาจะรววเพยง A1กบ A2 เทานนแหละคะ ซงเคากคอนขางพอใจ”

รหส 0211-8-261...263 “พกพยายามจดอบรมใหกบบคลากรแตละคลนกอยแลวเนาะ...อนน

ทงบหร สรานะ ทจดอบรมใหเคา”

กรณทบคลากรทางการแพทยทเปนผรบรบผดชอบในคลนกเลกบหรไมสะดวกทจะเขา

อบรมเกยวกบการใหบรการเลกบหร อาจศกษาจากเอกสารขอมลตางๆ จากทางโครงการ

เครอขายคลนกฟาใส เพอใหมความรทนสมยอยเสมอ

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0411-10-335 “กอนโนน เคยมอยมง แตสวนใหญทไปคอพคนกอน แตพอพอยสวนใหญก

ปฏเสธเคาหมด เอกสาร วารสาร ฟาใสเอามาให เรากอานพวกนนอย”

70

ประชาสมพนธ

โรงพยาบาลในจงหวดพะเยามชองทางการประชาสมพนธบรการเลกบหร ดงตอไปน

ตารางท 9 แหลงขาวประชาสมพนธบรการเลกบหร

แหลงขาวประชาสมพนธ รหสโรงพยาบาล

บคลากรแนะน าการบรการเลกบหรตอผปวยโดยตรง ทกโรงพยาบาล

แผนพบ 01 02 03 04 05 08

เสยงตามสายภายในโรงพยาบาล 03 04 05 06 07

การบอกตอปากตอปาก 02 05 06

การลงชมชน /ออกหนวย 05 08

สตกเกอร 02 03

ปาย 06 07

โปสเตอร 01

แจงหนวยงานสวนกลาง (สาธารณสขอ าเภอ) 02

เสยงตามสายภายในชมชน 02 03

ประสานงานกบ รพ.สต. และอสม. 02 04

ซงทกโรงพยาบาลมชองทางประชาสมพนธผานบคลากรแนะน าการบรการเลกบหรตอ

ผปวยโดยตรง เมอผปวยมาเขารบบรการ แตทกโรงพยาบาลไมไดมการประชาสมพนธรปแบบ

จดหมายประชาสมพนธ โทรศพทประชาสมพนธ วทย เวบไชตของโรงพยาบาล

12.งบประมาณ

ดานงบประมาณในการใหบรการเลกบหร พบวาสวนใหญงบประมาณของคลนกเลก

บหรมาจากงบประมาณงานยาเสพตด (ไมไดมงบของคลนกโดยตรง) และไดรบสนบสนนจาก

สาธารณสขจงหวด ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) มลนธเพอการไม

สบบหรจะใหการสนบสนนในดาน แผนพบ สอ โครงการเครอขายคลนกฟาใสในโรงพยาบาลท

ไดท าการเขารวม โดยพบวา มเพยงโรงพยาบาล 01 เพยงแหงเดยวทท าการเขารวมคลนกฟาใส

โดยจะไดรบคาตอบแทนซงงบประมาณนจะไดรบเขาหนวยงานเพอบรหารจดการคลนกเลกบหร

ตอไป

71

อยางไรกตามโรงพยาบาลทง 8 แหง ไมมการจายคาตอบแทนรายบคคลแกบคลากรผ

ปฏบตการในคลนกเลกบหร

งบประมาณจากโครงการเครอขายคลนกฟาใส ตวอยางประโยค เชน

รหส 0111-10-317...321...324 “คาใชจายดานยาเนยเนองจากวา บางทเรากแบงเงนของฟาใส

ทเราได เพราะวาอนนมนไมไดเขาเงนบ ารงนะ มนเขามาในบญช ของกลมงาน ทมพยาบาล 3

คน หวหนา 1 คน อะไรอยางเงย แลวกแบง แตทนยาพวกนทจายสวนใหญมาจากสรามากกวา

สราเนยงบเยอะเนองจากเปนงาน...แตงบสเปกของบหรเลยไมมหรอก...(อมไมม แสดงวาโรง

บาลเอง PTC เองกไมไดมาสเปกไวส าหรบยาบหรแนนอน แทบจะไมไดดใหเรา แตทเรามเอาไว

เนย ก อาจจะเกดจากเรามเงนจายตรงน เองตางหาก แลวของพวกนมนอยในบญชยา

โรงพยาบาลเรามยคะ) ไมอยคะ ไมมคะ”

รหส 0111-12-406...408...410...412 “(งบประมาณเรากมาจากคลนกฟาใสนะคะ) ใช…(แลว

งบประมาณทมาจากคลนกฟาใสนมาเยอะไหมคะ) แลวแตเรา ถาเราขยน รายเคสเยอะ กจะให

ไปตามรายเคส เคากไมใชวาใหมาเทานๆ นะคะ เราตองท าผลงานไปแลก…(แลวถาเราท ารายเคส

เนยหมายถงวาท าสดเคสนไดเคสละกบาทคะ) 100 บาทคะ...(รวมคายาแลวหรอคะ) เคาไมใช

คดคายาไงคะ”

รหส 0111-13-416...419...421...426...428...430...432 “แตเดยวนฟาใสเคายกเลกแบบ 100

บาทแลวนะ เคาใหคดแบบวาถามผรบบรการ 40 รายตอวน คณจะไดเรท 2,000-3,000 บาท

อะไรอยางเงย เคาจะไดเปนเงนกอน เปนเหมาให...แตกเปนหนวยงานทยงเออเฟอใหผปฏบต

อยางเงยคะ…(ออ หมายถงวาเปนอนอนอาจจะไมมเลยดวยซ า) อนอนเนยมนกจะเขาโรงบาล

หมด จรงๆฟาใสไมสนวาเงนเนยไปทไหนนะคะ ฟาใสใหเงนมาขอใหมผรบผดชอบเงน 3 คน แลว

บรหารจดการเงนในคลนกโดยไมยงเกยวกบเงนบ ารงโรงบาล ถาเราบรหารจดการดๆไดเยอะๆ

เหมอนทางภาคอสานไดเปนแสนๆเงย กเปนเงนของเคา แตพไมคอยขยนคยอะ กเลยไดหมน

กวาบาทอย ห แตกบอกเดกๆในแผนกวาเราจะตงเปาใหไดเปนแสน...(แลวเราอนนแอบถามแบบ

วากรายๆวาหมายถงวาเรากมแพลนจะเกบไวละกมาบรหารจดการในแผนกเรา) ใช เงนมนกจะ

เขาแผนกเรา...(แตโรงพยาบาลกยอม) โรงพยาบาลยอมคะ เพราะวาคลนกฟาใสเวลาเคาโอน

เงนมา เคาโอนเขาบญชคลนกฟาใส ซงเราท าบญชของคลนกฟาใสขนมา...(โดยตรง) คะ...(กคอ

เปนตงแตตอน sign ทนแลววา) ใชแลว อนนกเปนเสนหอยางนงของเคานะ เคาสปอนเซอรเรอง

งบใหเรา แลวเคายงเรยกพวกเราไปเทรนทกป ”

72

งบประมาณจากการท างานเรองยาเสพตดของโรงพยาบาล ตวอยางประโยค เชน

รหส 0211-15-520...522...524...526...528...530...532...534 “เออแลวพกจะซอรางจด...

รางจดทเปนของ อ.ย. เนยเนาะ...ของบรษททใชนน ใชงบประมาณของยาเสพตดไดมา...(ออ อน

นกคอเหมอนไมใชงบบหรโดยตรง) ออ ไมใชงบบหร...ใชงบของยาเสพตดทเคาจดสรรมาให...

สมมตวาปนเคาจดมาให 1 แสน...พกจะคยกบพคนนน ปนหมดละเดอ...อา ซอมาเพราะมนเปน

ตวชวย”

รหส 0313-7-249...251...253...255 “ของยาเสพตด…(แลวแบงมาหอบหร) เออนาจะเปน

จะเอยะ กองยาเสพตดเขามากองในสารเสพตด บหรจะอยโตยกน…เหลาบหรมนอยโตยกน ของ

ปาเขามนท าตงเหลาบหร…(แลวเฮากแบงงบมาจดสรร)อม”

รหส 0511-5-175...178 “มของงบบ าบดยาเสพตด โครงการตางๆ เงนบ ารงรพ. เงนของ

เครอขายสขภาพ เงนของ สสส. มเงนสนบสนนจากองคกรภายนอก…(แลวถาผปวยเปนมาฮบ

บรการนเปนเสยคาใชจายกอคะ) บะเสย ตามสทธการรกษาเปน บตรทอง หรอ เบกได”

รหส 0711-5-180 “งบประมาณในการใชในเรองของบหร กจะมงบของยาเสพตด ซงจะเปนงบ

ของจงหวดเคาสงมาให อาจจะมการจดการบรหารเรองของยาเสพตด รวมถงสราและบหร แลว

กสารเสพตดตวอน”

งบประมาณจาก สสส. สสจ. ตวอยางประโยค เชน

รหส 0513-4-145 “สวนมากจะเปนงบของจงหวดลงมา หอคลนกโดยเฉพาะตามปงบประมาณ

อมม บะแนใจวาจะเปนของบหรโดยเฉพาะนมกอ แตสรานม ตองถามงบแหมก าอะ วามของ

บหรโดยเฉพาะกอ เพราะปบะแนใจ ปวานาจะเปนงบเหลามากกวา งบบหรบะนาจะม”

รหส 0813-1-13...16...18…20…22…24…26…29 “ตางนเปนของโรงบาลเองเจา แตวางบกจะได

สนบสนนจากสสจ. กเพงมาไดปนหนาแตวาปกอนตท า โรงบาลปลอดบหรขยายสชมชนจะเปน

งบจากมลนธรณรงคเพอการไมสบบหร...แตหลงจากนนกเปนงบของโรงบาลเอง…(ไดมานกกอ

คา ของมลนธตเปนสนบสนนตอนแรก) 30,000 เจา...(อนนเปนหอเฮามาบรหารจดการเองหรอ

เปนมเกณฑอะหยงตเฮาตองมายะจะใดผอง) เกณฑคอวา คณจะตองจดสถานทหอเหมาะสมใน

การบ าบด...แลวกอมสถานทสงแวดลอม แลวกอมหนงสอ มสออะหยงตสนบสนนเฮา...(แลวอน

นเปนไดก าหนดระยะเวลาหอเฮากอ) ตอนนนคอ 1 ปเจา...คอหลงจากนนกบาไดงบสนบสนน

เนาะ แตเปนกจะมการตดตามอยางกบวาสนบสนนสอหอเฮาอเจา คอสงวารสารหรอวาสงสอต

เฮาตองการมา กคอวาขอไปตางเปนไดเดอเจา...(แลวจากนเปนงบจาก สสจ.ตมาแตน แมนกอ

เจา) เจา งบ สสจ. นคองบในการตดตามดแล ผผานการบ าบดแต แตก าลงหาเพงมาเนย แตก

คอกอนหนาฮนพอดวามาฮบนคอป 53 เปนโอนมาจากเวชกรรมเนาะเจา แตกอนหนาฮนตฮน

73

คอเวชกรรมกบคลนกโรคเรอรงเปนจะไดงบจาก สปสช. แตสวนนบาสามารถหอรายละเอยดได

เพราะวาบาฮหลกเนาะมนหลายปแลว”

- การน างบประมาณไปใช (ใชผลตน ายาบวนปาก ยาอมมะแวง) ตวอยางประโยค เชน

รหส 0813-9-307…311...313 “งบนเพงไดรบ แตกอนๆ คอรวมไง คอยาเราผลตเองเนาะตง ยา

น ายาบวนปาก และกยาอมกคอใชงบบ าบดเนาะ เพราะวาตนจะไดจดสรรจากงบยาเสพตดหอ

เฮากท าเปนแบบวาบ าบดยาและสารเสพตดเนาะ มนกเลยรวมไดวาหอเภสชไปซอยาอมบาแวง

...รวมจะอเอาเจา แลวกแผนพบกไดรบการสนบสนนถงเวลาเดยวอาทตยหนาเปนกสงมา...สวน

ใหญเปนจะสงมาหอหนา เพราะวาเปนจะขนท าเนยบไวเหมอนวาเฮาไปอนนของเปน กจะมาหอ”

จดแขงในการใหบรการ

จากการสอบถามความคดเหนจากบคลากรทางการแพทยจากโรงพยาบาลทง 8 แหง

ในดานจดแขงของแตละพนทใหบรการคลนกเลกบหรสามารถแยกเปนประเดนตาง ๆ ดงน

บคลากรมทกษะ มศกยภาพ มนใจและพรอมใหบรการบ าบดเพอการเลกบหร จากการ

ทผานการอบรมทกษะการใหค าปรกษาเลกบหร

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0111-14-449 “ผบรหารเคากจะสนบสนนเราในการทจะสงเราไปเทรนอะไรใหมๆการ

พยาบาลการดแล และอกอยางคอทมของเรา คอทมทผาน basic counseling มาหมดทกคนละ

ฉะนนเราไมตองไปตงตนใหม เออ ทมทผานการท า counseling เนยมนจะท าให การท างานดาน

บหรมนงาย คอเวลาเราจะ intervention กบเคสเนย เราจะรเลย ถามนลงเลเนย เมนเฉยเนย

แสดงวามอถอมนยงไมเสย ฉะนนเราแค give information มน เรากจะรสเปกคนไข ซง basic

counseling พวกนเราผานมาหมด เรากจะเดาๆไดวาตอนนอยใน stage ท 2 3 4 เรากจะให

intervention ไดถกกบ stage ของคนไข การประเมน stage of change ในตวคนไขทมารบบรการ

ทเราเนยถอเปนจดแขงของทน เราจะรวาผมารบบรการอยในจดไหน เรากไมใชรบรกษานะ ถา

เมนเฉยมากๆกอญเชญกลบบานไปกอน แตวาพยาบาลยนดถาคณจะกลบมาใหม”

รหส 0611-7-234 “จดแขงกคอเราเอาผปวยเปนศนยกลาง เหมอนกบวาบรณาการไปกบงาน

ประจ าของทกๆคนใหเหมอนกบวาเปนเรองททกคนสามารถท าได ไมใชวาคลนกเลกบหรอยาง

เดยว เจาหนาททกคนรบทราบนโยบาย ทกทกคอสามารถท า 2A สงมาใหเราได แลวกอกอยาง

มการสงตอจากรพสต. เปนระบบเครอขายเดยวกน มนกจะครอบคลม”

รหส 0612-5-162 “คอบคลากรของเฮาผานการอบรมหมดเนาะกอเลยเหนความส าคญวา

คนไขควรจะไดรบการบ าบดสบบหร โดยเฉพาะคลนก NCD จะเปนตวชวดอยแลวทตองถาม

และสงมาหาป และมเจาหนาททท างานดานนมานานท าใหรวาตองท าจะใด”

74

รหส 0811-7-275...277...279...281 “จดแขง นาจะทกจดตมจดคดกรอง...ละนองคนนนเขาก

พรอมตจะรบคนไขเลย ถาคนไขมา เพราะถาเกนบรบวนน พรงนคนไขเกดเปลยนใจบเลกจะยะ

ใดอะ...จดแขงคอ ทกๆตมการคดกรอง ละนองเขาพรอมรบคนไข เปนตงใจวนน วนนกตอง

พรอมหอบรการเปนเลย...(เฮาพรอมจะตงรบอเนาะ) ใช”

สถานทใหบรการมความพรอมในดานทรพยากร มจดการระบบบรหารในการบ าบด

เพอการเลกบหรทด และมคณภาพบรการ

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0112-6-201 “จดแขงกคอใครกไดสามารถ walk in เขามา กใหบรการทกคนนนแหละ

แลวกมนฟรเนาะเพราะอยในระบบการรกษาอยแลว พรอมจะใหความชวยเหลอหากผปวยม

ปญหาตองการความชวยเหลอ มยาสนบสนนให”

รหส 0711-5-184 “จดแขง จดเดนกอาจจะมในเรองของการใหการคดกรอง กคอคนไขทมารบ

บรการทโรงพยาบาลของเราทกรายกจะม Pop-up ขน เพราะฉะนนจะตองผานการคดกรอง

บหรทกรายวาสบมย ถาสบกจะถามวาอยากเลกมย ถาอยากเลกกจะแนะน ามาทคลนก อก

อยางกจะเปนการใหบรการภายในคลนก เนองจากเรากจะมยา มชาหญาดอกขาวให ถาสมมต

วาคนไขอยากไดยาชวยเลก เรากจะมบรการมคลนกตรงนอย”

รหส 0813-10-316…320…323 “จดแขงของเฮากนาจะเปนการน าสมนไพรมาใช แตวากบาได

เกบตวเลขชดเจนหนา วาไดผลกออเนาะ เพราะวาจากการสอบถามคนไขบอกวากนชาแลวเปน

จะใดผอง บางคนกวาเฉยๆ บางคนกวาดบาอยาก แตวากยงบามตวเลขชดเจน…กนาจะเปน

ค าแนะน าสวนใหญเฮาเนนหอเปนปรบเปลยนพฤตกรรมเฮาเอง กเหมอนกบวาเฮาสราง

แรงจงใจเนาะ ถาปฏเสธมาเฮาจะตองยะจะใด กคอตองปฏบตตามหลกการตเอาไปเฮยนมา...(5

R) ตามนนสรางแรงจงใจ”

สถานทใหบรการเออตอการเขาถงระบบบรการเพอการเลกบหร เนองจากระยะทาง

จากคลนกบ าบดโรคเรอรงไปยงคลนกเลกบหรไมหางไกลนก ท าใหเพมโอกาสการเขาถงบรการ

และจ านวนผมารบบรการมไมมากจนเกนไป ท าใหบคลากรมเวลาใหบรการบ าบดอยางเตมท

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0211-27-907...909...913 “กคอเฮาหอบรการมนใกลเนาะ ใกลพนท แลวกอคนไข

มารบบรกานยงบนกเตอ...ยงบาเยอะแยะเหมอนโรงบาลทนนเตอละกอเปนอะหยงตอยในน one

stop อยในนหองแลปหองหยง คอมนคอนขางจะสะดวกแหนะ คะ ทางสะดวกละคนไขบานก

ตอนนกาคอจดตวาการมา การหอบรกานของเฮาเนยระยะเวลาบาเมน รอคอยบาเมน...ถาเปน

75

มากคอ one stop service ในเนย บาตองไปตกนนเนอ ตกนเนอ ยงโรงบาลทนน คะ สงตอกน

เปนทอดๆ คนไขจะบาถง ลาเหยกอน กบการเดนไป”

บคลากรมความสมพนธใกลชดกบผปวย และการใหค าปรกษาเลกบหรมความยดหยน

สงผลใหเกดบรรยากาศทดในการบ าบด ผปวยมความสบายใจทจะเขารบบรการ

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0212-8-288…295 “จดแขงเหรอคะ จดแขงกอคอหนงอยในชมชนคอใกล ใกลตวใกลใจ

คนไข เนาะคะเนาะอนละกอเจาหนาทตอยนเปนเจาหนาท ทอยในพนทอยแลว อา จะฮจกกบ

คนไขในพนทเปนอยางด เฮาจะฮวาใครสบบะสบ บางทเปนฮอยละคนไขเดนมา เจาหนาทตนฮ

อยละ เปนกอจะแนะน าเฮา เนาะเจาเนาะ แลวแหม อนนงกอคอวา ระยะเวลาในการหอบ

รกานมนสน ยงกบตะเกยคนไข มากอสามารถตจะไปงานศพตอได ซงถาเปนตองไปโฮงบาล

พะเยาเนาะซงจะเปนสบกวากโล อาละกอระบบบรการแหมเกอบทงวนอแหนะ อา มนเปนอะห

ยงตเปน ยะหอเปนเขาถงเฮาไดยาก ตนเปนเขาถงเฮาไดคอนขางงาย ละกะความสมพนธ จ านว

นคนไขตอเฮากอคอมนจะนอยจะมความสมพนธกนคอนขางด...มเวลาหอเปน เจา เปนสามารถ

จะเลอกเมนบรกานของเปนได อา สมมตวาเดยวเดยวปดหนาผมบะไดมา ผมตดนนนนน อะถา

เอายาไปแหม แหมพธไดกอ หรอจะใดอแหนะ หรอวาปรมาณยาตหอสองเมดอเนาะปอกอ

ถาบะปออยากจะเพมหรออยากจะลด เฮาหอเปนเลอกเมนของเปนไดตวย

อม เปนแบบนน”

รหส 0812-7-209...215...217...220...222 “ขอดแหละ หนงกคอมคลนกหอชดเจนเนาะ แลวก

มเจาหนาทตเปนมความฮเฉพาะเรองนอแหนะ แลวกเปนคนตมอธยาศยดแหนะ คนไขมาแลว

เปนยอมมาอแหนะ และกกลวจะไดมาปะหมออแหนะ จดเดนของเฮาหนากคอคนรบผดชอบเฮา

มความฮและกอมมนษยสมพนธอนด มนเปนนโยบายเนาะ นโยบายตงแตตางบนละ บาหอสบ

บหรในสถานทราชการเนาะกคอเรองนกชวยไดนกหนา ท าหอคนนลดบหรไปนกเลย เพราะบา

ใจไปไหนกสบอเนาะ กคอท าหอบางครงถามาโรงบาลจะบาสบละ เออมนกชวยไดนกหนา ปวา

นโยบายนกาส าคญ...(นโยบายนกส าคญ เหมอนวาถามนยงเขมขน มนจะท าหอดขน) ใจๆ...(ตะ

กถามปคนนน เปนวา เออ การลดบหรนกเหมอนชวยลด cost ในการรกษาโรคเรอรง) ใจ COPD

มาครงหนงเนาะถาเปนเปน exacerbate กคอระยะสดทายแลวเนาะ เดยวกมาโรงบาล เดยวกมา

โรงบาล นนนะ cost สงหนา ยาพนตอง 2 อยางเนาะ...(ยาพนสเตรยรอยดกบขยายหลอดลม)

เออะ นนเนาะ ยาพน 2 อยาง...ขอดอยางอน ตวาขอดของโรงบาลเฮากคอ ทกจดกฮวาตนเฮา

บ าบดอแหนะ กท าหอมชองทางแนะน าเจาหนาทสามารถแนะน าบรการหอคนไขไดเขาถงบรการ

ไดดเนาะ”

76

ผบรหารเหนความส าคญ ใหการสนบสนนและสงเสรมทงดานระบบบรหาร บรการและ

ดานจตใจ

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0513-5-173 “(งบประมาณตางๆ แตถาเรารสาเหต วามาจากสบบหรปป กอาจจะลด

เรองพวกนลงได...แลวผบรหารเปนยนด) ยนดๆ เปนเหนความส าคญ มนสามารถลดตนทนได

ดวย เคากชอบ”

จดออนในการใหบรการ

ขาดความตอเนองในระบบการตดตามผปวย (A5) ท าใหผปวยมโอกาสเลกบหรไดส าเรจ

ของผปวยนอยลง โดยภาพรวมนนโรงพยาบาลทง 8 แหง มปญหาการตดตามการใหบรการเพอ

เลกบหรในพนทใหบรการจงหวดพะเยา

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0611-7-238...242 “จดออนกคอ ระบบการตดตาม ซงบางททกคนมงานประจ าเนาะ ก

จะใหโทรศพทตาม ใหจดหมายไป บางทจดหมายอาจไมไดรบบาง ทตดตามบางทโทรไปเคาก

เปลยนเบอรบาง กจะมปญหาในเรองของการตดตามอย แลวอกจดนงกเปนเรองของคนไขท

loss ไป …(แลวเราไดจดการยงไงคะ คนไขท loss ไป) เนยคะกใหเครอขายตามอกท แตพดยาก

เนาะ เพราะบหรนมนบางคนเคาไมอยากเลก ตอนแรกหมอบอกใหเลกกฮกเหมอยาก เลก แต

พอไปอยบานสงแวดลอมเนาะเจอเพอเจออะไร ตวควบคมมนกยาก เพราะฉะนนกคอมกลบไป

อยางเงยคะ”

รหส รหส 0711-2-55 “ในสวนของเรากจะขาดในสวนของการตดตาม เรายงท าไดไมเตมทใน

เรองของการตดตามเนองจากคนไข เพราะตวคนไขกเปนปจจยหลก”

รหส 0711-5-189 “ทมนมปญหากคงจะเปนในสวนของเรองการตดตามอะคะ หนงกอาจจะมา

จากคนไขอะเนาะทเคามาล าบาก ตดตามยาก เพราะวาจะมาตามนด ตามทเรานดอะ ท าไดยาก

สองบางทคนไขในเรองของแรงจงใจหรอวาเหนถงความส าคญนอย กจะเปนสวนหนงท าใหไมมา

ตามนดของเรา อกอยางกคอในสวนของเจาหนาท ทไมไดท าการตดตาม การตดตามทชดเจน

คอมแนวทางละแตมนท าไดยาก ชอทางการท าการตดตามมนท าไดยาก”

รหส 0712-5-185 “จดออน พวามนเปนเรองของการตดตาม เพราะพไปรอดระเบยนเกาเนย

ถงคนไขจะมประวตอยกจรง แตการตดตามเราไมไดท าเปน database โดยรวมเนาะ เลยยงไมร

วาคนไขมากครงแลว หรอเปนสเขยว เหลอง แดง อะไรเงย เรายงไมไดแบง rate คนไขออกเปน

อยางนน พวามนยงเปนจดออนทตองพฒนาตออยอะคะ ซงตอนนกก าลงท าใหมเนาะ เอาจรงๆ

แลวสงทเราตองปรบคอชวงมถนายนเปนตนไปทางผบรหารโรงพยาบาลของเราเคาจะปรบใหม

77

คลนกปรกษาคณภาพ อา เคากจะใหเราท า database ของคนไขเอาไว วาคนไขมากครง rate

คนไขเปนยงไง แลวเคาจะตองวดวาคนไขทเลกไมไดเพราะอะไรยงไง เคาจะมมาตรฐานนนมาจบ

อยคะ แตตอนนยงไมม”

รหส 0811-7-283…285…288 “จดออนนาจะเปนคนไขเนาะ ความตอเนองของคนไข...ตเฮา

ตามยาก ซงมนบตอเนองเพราะมนบเหนพษภยแต มนบเหมอนยาบาตสมองเปนเสอม แตมนก

เปนโรคตมนออนแอ มนนอย มนเปนโรคตคอยๆเปน…(เออ มนบเปนทนท ) มนบใชกนละชก

แงกๆ มนกอยไป”

รหส 0813-10-325 “ปญหาคอวามเรองของการตดตามเนยเจา ตวาบาคอยไดขอมลมากกวา

วาคนไขไดผลดจะใดอยางเอยะเจา หนงกคอบหรมนบาใชวาเปนบงคบ อแหนะ อยางเฮา

ท างานยาเสพตดยาเสพตดจะโดนบงคบโดยกฎหมาย คนไขจะตองมา follow-up เฮา ตามตเฮา

นด ถาบามามนกจะมขอหนงตเปนกฎลอกไว แตบหรมนกจะมเฮาตดตามบาไดเนองจากคนไข

เนยบาไดมาตามตเฮานด สวนใหญจะเปนโรคเรอรงหรอผสงอาย นดตามตเฮาก าหนดบาได”

ทรพยากรส าหรบการบ าบดเพอเลกบหรไมเพยงพอ (ยา สอหรออปกรณ)

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0311-4-131 “เราก าลงคดกนในทมวาอยากใหมยาเขามาชวยดวยครบ เพราะเหนวาทอนๆ

มการใช Nortrip ดวยครบ”

รหส 0312-3-77 “เมอกอนเรามชาชงและน ายาบวนปากเนาะ แตตอนนมนหมดไปเราเลยใหแต

ค าแนะน าแลวบอกวาใหไปอมมะนาวมนกสามารถชวยลดความอยากบหรลงได รวมถงใบ

มะละกอ และพวกสมนไพรทคนไขสามารถหาไดงายๆ รวมถงพวกลกอมตางๆ”

รหส 0312-3-101...104 “ถาเรามความพรอมในการรกษาเราคงท าอะไรไดมากขน เพราะคนไข

บางคนบอกวาพอเคาเลกสบแลวเคาจะหงดหงดเคาอยากไดยาเขามาชวย ซงเรากชวยเคาใน

ตรงนไมได...(แลวเราไดมการประสานงานกบสวนทเกยวกบยา วายาหมดนะอะไรแบบนมยคะ)

คะ เราไดมการแจงไปแลววายาหมด เราแจงไปในสวนของหองยาเนาะ แตหองยาเคากบอกวา

ยาหมดสตอก เคากไมไดจายมาให กยงไมมการไดรบยามาเพม”

รหส 0412-5-138 “เรองงบประมาณนไมเทาไหร กมบางแบบสอ อปกรณ อาจจะมไมพอ ถาม

พรอมกวานกอาจจะด”

บคลากรบางคนขาดความมนใจในการใหบรการเนองจากไมไดผานการอบรม และขาด

การพฒนาขอมลความรใหเปนปจจบน

ตวอยางประโยค เชน

78

รหส 0313-8-284…286 “(ละปญหาบคลากรเรองบมนใจ บพรอมหอค าปรกษา) กจะม เพราะ

มนกจะมทกคนไปอบรมมาทกจด คลายๆเปน brief สนๆ…แตบางคน อยางกบปา 5A 5R ปาบ

ไดไปมา counseling เบองตน ปากเลยศกษาไปคนเดยว บไดไป 5A 5R กบเปนนะ แตบางครง

นองเปนลาวนจนทร-ศกร เฮากท าเบองตนหอเปนได คดกรอง ละกเกบใบนหอเปน ความ

ตอเนองความตจะเปนเจาของงานมนยงนอยอย”

รหส 0612-5-165 “ถาเปนดานเจาหนาทกอคอมนบะคอยไดไปรเฟรชเนาะเรองบหร”

ยงขาดการวเคราะหขอมล และประมวลผล ท าใหขาดการวเคราะหปจจยสงเสรม และ

พฒนาระบบบรการทกอใหเกดการเลกบหรไดส าเรจ

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0411-12-382 “จรงดานการเกบขอมลเราไมไดบกพรอง แตเรายงไมไดน าขอมลทมมา

วเคราะหผล จรงๆเราตองวเคราะหอยางนอยทกๆ 3 เดอน แลวตองมขอมลไว ทเราท าทก 3

เดอนเพราะเราถกกระตน”

รหส 0412-4-132...136 “กจะมเรองการตดตามการประเมน กจะเปนหวงขางหนาตรง OPD

บางทเคาอาจจะไมคอยมเวลาและคนไขอาจจะรบ บางทแครอกรอนานแลวเนอะไมอยากไปตอ

ละ จะหวงตรงนนมากกวา เพราะตรงนบางทเปนแลวมตวอยางโรคใหเหนแลว การเลกจะงาย

กวาขางหนาทคนยงอาการไมหนกยงไมมอาการของโรค เคามาตรวจแลวสบบหรแลวกไมเหน

เปนอะไร...(เหมอนวาไมมโรคแทรกซอนทแสดงใหเหนชด เคากอาจจะไมตระหนกเทาคนทม

อาการมาแลว) ใช เพราะตรงนคอตรงปลายแลว”

จดใหบรการเลกบหรขาดก าลงคนในการใหบรการ

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0212-8-299...306 “จดออนของการหอบรกานตนแมนกอเจา กะคอเจาหนาทเฮามสอง

คนหลกเนาะ ถาเกดตดประชมตดอบรมตดหยงอแหนะ มาคนเดยวกอคอคอนขางจะมา

ล าบากหมอนกน ในการมาคนเดยว หรอวาฮบงานเหมอนกน ถามคายยาเสพตด ทงสองคนเปน

วทยากร เฮากอจะเลอนเวลาคนไขตดนกอบะได บรกาน กอจะเปนแหมตด เฮากอจะมแผน

ในกานหอบรกาน...(อา แลว อาไดมการจะมวางแผนแกไขปญหาหรอเพมบคลากรหรออะหยง

จะใดกอคะ ในกานท างาน เอยคะ) ออ เจา กะคอถาสมมตมนมาถงจดๆหนง ตวาเออ เฮามาบะ

ไดหลายๆอยาง อาจจะวางแผนกบกองกาง ประสานงานกบฝายกางพยาบาล เพอจะขอคน

มาจวยตรงน หนะเจาอเนาะ”

79

นโยบายของโรงพยาบาลจะเนนความส าคญในแตละหนวยงานโดยเปนองครวม ซงจาก

การสมภาษณพบวาโรงพยาบาลนนไมไดใหความส าคญเฉพาะเรองของการบ าบดเพอการเลก

บหรเพยงอยางเดยว แตยงรวมถงการบ าบดในเรองสขภาพจต สรา และยาเสพตดดแลควบคไป

ดวย ท าใหบางโรงพยาบาลขาดบคลากรทรบผดชอบดานบหรโดยเฉพาะ

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0411-10-324 “คอพก าลงมองอยางนนะวา เอม บหร โอเคเรามปญหาเรองของตวชวด

ตวเลขสวยๆนะ แตวาเราไมมปญหาเรองการตามคนไขหรอก แตถาถามในความรสกพลกๆ พ

มองวา เราไมไดเปนเจาภาพหลกมากอน เจาภาพเคาตองเหนความส าคญของการเลกบหร

เพราะบหรเปนสาเหต ท าใหโรคก าเรบ เพราะฉะนนเคากจะเปนคนตามแบงเบาภาระเราไป

นดนง เออ เยอะเลยแหละ”

รหส 0411-11-366 “อยทการตดตาม จะวาเวลาทเรามใหนอยกไมใชนะ เวลาเรากม ปญหา

การตดตามอยทการขาดคนรบผดชอบหลก คอบคลากรเรานอยอะนะ แคนนเอง เพราะวาเรา

ไมไดมการสงบคลากรมารบผดชอบดานนโดยเฉพาะ เคามาเรองของงานสขภาพจตยาเสพตด

โดยรวม”

พบวาการเลกบหรไมใชเปาหมายหลกในการท างาน บคลากรขาดความตระหนก เอา

จรงเอาจงกบการบรการบ าบดเพอเลกบหร เนองมาจากทกโรงพยาบาลทใหการบ าบดเลกบหร

จะอยในคลนกจตเวช ท าใหมการตงเปาหมายหลกในการท างานหลากหลาย

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0313-8-276...279 “ปาสงเกตมานเรองบหรมนไมคอยมใครเอาหยงจรงจง มนบเหมอน

เอดส สรา บหรเปนสวนหนงของสารเสพตด แตเฮาบไดโฟกส...มนโฟกสตรงนนอย ตรงฮนนอย

ละกอกานตเฮาจะลงไปหอเปนหยดบหรนะ มนเปนอะหยงตบงคบเฮาบอได”

อปสรรคและการด าเนนการแกไข

ผรบบรการหรอผปวยขาดนด ไมยอมมาเขามารบบรการทคลนกเลกบหร ดวยเหตผลตางๆ

เชน ไมมเวลา นดแลวไมยอมมา ไมมใครมาสงมาโรงพยาบาล และคาใชจายในการเดนทาง เปน

ตน

ขอเสนอแนะในการแกไข คอ จดคดกรองตองมการคดกรองทกครงทผปวยมาเขารบ

บรการ หาพบวาผปวยสบบหรหรอเคยเขารบบรการเลกบหรแลวขาดนด ควรมการ

ประสานงานกนระหวางหนวยงานเพอสงตอผปวยเขารบการบ าบด

ตวอยางประโยค เชน

80

รหส 0511-6-207...210 “มคนไขขาดนดเหมอนกน บะอยากมา บะมใครมาสง ระบบการร

เชคเฮากอมปญหาเหมอนกน เขามคนไขเลกบหรถอวาอยในมอเฮาละ แตกวาจะฮวาคนไขคนน

ขาดนดกอเมนละ บะไดอพเดทเปนปจจบน…(จากปญหาทผานมาเฮามการแกไขอยางใดพองคะ)

ปเขาแกไขตามสถานการณ แลวมการบรณาการงานทงเรองของแบบฟอรม การจดตาราง

คลนกตามบรบทของคนไข เชน ถาคนไขมาผดนดแลวในใบนดมาคลนกเลกบหรปเขากจะสงไป

ไปรบยาเบาหวานความดนโตย รปแบบอนๆบไดมหยงมากกวาน งานเฮาเหมอนเปนงานเลกๆท

เชอมกบงานอนๆมากกวาเนาะ สวน ER ถาคนไขเกยวกบยาเสพตด เครยดจะมระบบสงตอมา”

รหส 0611-8-245 “จากต วคนไข เอง เร อ งการตดตาม ระบบการตดตาม ”

รหส 0612-5-165 “แตถาเปนดานคนไขคอมนเปนเรองยากทเปนจะมาหาเฮาบอย หารถหา

หย ง ค อ เศรษฐก จ เป นก อบะค อยจะด ผ ส งอาย ก อต อ งห อล กหลาน เป นมาส ง ”

รหส 0711-2-55 “ในสวนของเรากจะขาดในสวนของการตดตาม เรายงท าไดไมเตมทในเรอง

ของการตดตามเนองจากคนไข เพราะตวคนไขกเปนปจจยหลก”

รหส 0811-8-283...285 “จดออนนาจะเปนคนไขเนาะ ความตอเนองของคนไข...ตเฮาตามยาก

ซงมนบตอเนองเพราะมนบเหนพษภยแต มนบเหมอนยาบาตสมองเปนเสอม แตมนกเปนโรคต

มนออนแอ มนนอย มนเปนโรคตคอยๆเปน”

รหส 0812-7-234...237 “(แลวจากอปสรรคหรอวาปญหาตางๆ เอยคะ เฮาจะมการแกไขจะ

ใด) แกไขกคอตอนนเนาะ กหอทางนเนาะ หอนดตามนเปนเลยแลวตางบนเวลาคดกรองกตอง

พยายามถามบหร ถายงเลกบาไดหรอวายงสบอบกตองสงมา กคอการแกไขตอนน อยาง

เอย…(ประสานกน หอความสะดวกมากขน) เจา ละกะหอทกจดเฝาระวงแนะ วาถาคนไขมาน โอ

ยงบาไดมาคลนกนเตอกสงมา มนจะบาได lost”

รหส 0612-5-165…175 “แตถาเปนดานคนไขคอมนเปนเรองยากทเปนจะมาหาเฮาบอย หารถ

หาหยง คอเศรษฐกจเปนกอบะคอยจะด ผสงอายกอตองหอลกหลานเปนมาสง...ถาเปนเรอง

การตดตามบะตองมารพ.กอได เนนหอเปนประสานเจาหนาทรพ.สต.เพราะคนไขชอบไป ใช

วธการโทรศพท สวนเรองเจาหนาทอาจจะตองศกษาความรเพมเตมเอง”

การประชาสมพนธการใหบรการเพอการเลกบหรยงไมทวถง ประชาชนบางสวนไม

ทราบวาโรงพยาบาลมการบรการเลกบหร ขอเสนอแนะในการแกไข คอ ตองมการ

ประชาสมพนธผานชองทางทเขาถงชมชนไดงาย เชน การประชาสมพนธผาน รพสต. ฝากผาน

อสม.ชมชนจากการตดตามเยยมบาน และการประชาสมพนธผานเสยงตามสายภายในชมชน

เปนตน

81

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0211-27-926 “(แลวอาจากเหมอนปญหาตวา คนนอยยงเอยะคะ เฮาไดมแบบวาตจะ

แกไขหรอด าเนนการพฒนาอะหยงจะใด เจาคะ) กมการประชาสมพนธฝากบอก เปอนบอก

เปอนเนาะ คนตมาเลกมาบ าบดเนย อา ไปชชวนไปแนะน าคนในชมชนตมการสบบหรปนอะ หอ

เขามาประชาสมพนธผานตางหนวยราชการเนาะ...ก านน ผใหญบาน ของอ าเภอหวหนาสวน

ราชการ แลวกประชาสมพนธโดยเจาหนาทตอยในโรงบาลเฮาตวย แลวกคนไขตมารบ

บรการเฮาบอกตอกนไปแลวกมถารพสต.อนๆ ตเปนจะจดอบรมอยางเอยะ เกยวกบบหรหนาคะ

เฮากไปอความฮสรางความเขาใจ ละกาประชาสมพนธไปในตว ในงาน”

รหส 0212-8-312 “ออ จดตอยากจะท าแหมอนนงกะคอ เรองของกานประชาสมพนธ หอมน

ทวถง หอนกขนกวานนะคะ เจาบางทเปนเรองของ กานบอกตอ หรอวากานตเจาหนาทฮแตวา

คอเจาหนาทตรงสวนของอนามยยงบะฮ มนบะสามารถตจะไปกระจายขาว เฮา อยากจะ

ประชาสมพนธหอนกขน อา หอคนไขเยอะๆตจะไดฮบฮขาวของเฮาในกานมาใชบรกานตนมาก

ขน ตอยากจะท าแหม แตๆ นะ”

รหส 0212-9-318…323 “ชาย ในกานแบบคดกรองคนไขมาหอเฮา หรอกานจดหาคนไขสงมา

หอเฮา หรออะหยงเอยเจา อยากจะ อยากจะท าตรงนหอเยอะขน แตมนขอจ ากดดวยเวลาพอง

ดวยงาน ดวยอะหยงหลายๆอยาง เฮาท าไดบะเตมท แตสงตอกนกอคอ เฮาอยากจะท าตรงนหอ

นกขน บางทวางแผนวาเฮาอยากจะไป สมมตตอนบายเฮาเขาไปแตละต แตละสอ. แตละสอ.ไป

ประชาสมพนธโครงกานเฮาตรงนอหนะ แตยงท าไดบะถงขนาดนนเตอ เหอะ...อบรม อสม.เรอง

นเหมอนกนอแหน เฮาหอความฮเปนละกอประชาสมพนธตวน กอมคนเขามา”

ในโรงพยาบาลขนาดทวไปยงขาดจตแพทยทเชยวชาญ ผใหค าปรกษาเพอจงใจใหเกด

การเลกบหร

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0112-7-219...223...226 “ขาดการ follow up สวนใหญอปสรรคมาจากตวคนไข จาดเรา

ไมคอยมหรอก เพราะมาทจตเวชนกมาไดตลอดอยแลว เพยงแตพพยาบาลเคาขอใหมาในวน

จนทร องคาร พธ เพราะตามหมอได แตถาวนอนจะไมมหมอใหมาสงยาให จดขอเสยอกอยาง

หนงคอการไมมจตแพทยทดแลคลนกนโดยตรง...ตอนนกมแพทยมาขอทนไปเรยนตอของ

โรงพยาบาลอก 2 ปกวากจะกลบมาประจ าทนละ นาจะท าใหการท างานดขน และเรองการ

ประสานงานระหวางหนวยงานนาจะดขน เพราะวามเฮดชวยประสานงานนาจะดขน...(แลวใน

สวนของคนไขทขาดการตดตามนเราจะแกไขหรอท าอยางไรไดบางไหมคะ หรอเปนสงทขนกบ

82

ตวเขา) ขนกบตวเขานะ เพราะวาเราจะไมบงคบใหเคามาเลกบหร เราอาศยความสมครใจ ก

เกบเปนสถตเคสทมาตามนด จะมแนวโนมทเลกบหรหรอลดบหรไดดขนกวาพวกทขาดนด”

รหส 0112-7-219...223...226 “ขาดการ follow up สวนใหญอปสรรคมาจากตวคนไข จากเรา

ไมคอยมหรอก เพราะมาทจตเวชนกมาไดตลอดอยแลว เพยงแตพพยาบาลเคาขอใหมาในวน

จนทร องคาร พธ เพราะตามหมอได แตถาวนอนจะไมมหมอใหมาสงยาให จดขอเสยอกอยาง

หนงคอการไมมจตแพทยทดแลคลนกนโดยตรง...ตอนนกมแพทยมาขอทนไปเรยนตอของ

โรงพยาบาลอก 2 ปกวากจะกลบมาประจ าทนละ นาจะท าใหการท างานดขน และเรองการ

ประสานงานระหวางหนวยงานนาจะดขน เพราะวามเฮดชวยประสานงานนาจะดขน...(แลวใน

สวนของคนไขทขาดการตดตามนเราจะแกไขหรอท าอยางไรไดบางไหมคะ หรอเปนสงทขนกบ

ตวเขา) ขนกบตวเขานะ เพราะวาเราจะไมบงคบใหเคามาเลกบหร เราอาศยความสมครใจ ก

เกบเปนสถตเคสทมาตามนด จะมแนวโนมทเลกบหรหรอลดบหรไดดขนกวาพวกทขาดนด”

โรงพยาบาลขาดงบประมาณในการจดชอยา

โรงพยาบาลบางแหงขาดยาทใชในการบ าบด จงท าใหการรกษาจะใชวธการบ าบดไมมการใชยา

บ าบดรวม มเฉพาะการพดจงใจเทานน ตวอยางประโยค เชน

รหส 0312-3-101...104 “ถาเรามความพรอมในการรกษาเราคงท าอะไรไดมากขน เพราะคนไข

บางคนบอกวาพอเคาเลกสบแลวเคาจะหงดหงดเคาอยากไดยาเขามาชวย ซงเรากชวยเคาใน

ตรงนไมได...(แลวเราไดมการประสานงานกบสวนทเกยวกบยา วายาหมดนะอะไรแบบนมยคะ)

คะ เราไดมการแจงไปแลววายาหมด เราแจงไปในสวนของหองยาเนาะ แตหองยาเคากบอกวา

ยาหมดสตอก เคากไมไดจายมาให กยงไมมการไดรบยามาเพม”

การตลาดบรษทขายบหรจงใจใหเกดผสบหนาใหมขนเรอยๆ โดยการแตงกลน แตงรส

ใหยวยวนใจ ท าใหผสบตดบหรไดงายขน แตเลกยาก ขอเสนอแนะในการแกไข คอ ตองมการ

พฒนาระบบจดการบรหาร ภายในคลนกเลกบหรใหมมาตรฐาน และใหการบ าบดอยาง

ครบถวนทกกระบวนการ ทงในเรองของอปกรณทสนบสนน และระบบบนทกความตอเนองใน

การรกษาผปวยเอง

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0411-11-370...373 “จะมองในแงเชงสงคมกคอ ตราบใดทบหรเปนยาเสพตดทถก

กฎหมาย แลวเจาของโรงงานบหรยงมการโฆษณา หรอมอะไรใหมๆ มากลนเยายวนใจทก

รปแบบอะ นนเปนอปสรรคใหญหลวงมโหฬารเลย คอมนซองาย…(จากปญหาการตดตามคะ พ

คดวาในอนาคตคดวาจะมการแกไขปญหาตรงนยงไงบางคะ) ถาพมองตอนน กตองขอบอกวา

ขอบคณทมากระตน คอของเรามไรมา ถามใครมาสนใจเรา เรากรสกเอะตาม เราขาดตรงนนะ

83

เรากมองวาเราคงตองแกอะ จดออนถาบอกวาในเรองเชงสงคมเราท าอะไรไมได แตในสวนของ

เราเอง กคยกบนองในแผนกวาลองเอาเครองเปาปอดมาดส เราอาจตองมาดมาทบทวน แลวคง

ตองคยกนในกลมงาน วาประเดนนเราขาดตรงนนะ เราจะอะไรยงไงไดบาง แตถาพมองลกจรงๆ

จะเปนเรองของระบบ ระบบการจดเกบขอมลวาจะยงไง เพราะการจะพง HosXP พงไดแหละแต

ตองใชเวลาในการไปด และการด HosXP ทงหมดเนย บางทตองพงศนยขอมล พงศนยคอม แลว

กออกมาแบบน นพเขาไปหา มนตองมเวลา”

ความกงวลใจในสถานทใหบรการเลกบหรเมอพดถง คลนกจตเวช บางคนยงมความคด

ในดานลบ ในการเขารบบรการเพราะยงมความเขาใจทผด เกยวกบ คลนกจตเวช อยมาก ซงคน

ทวไปมกมองวาคนทตองไปหาหมอจตเวชนนเปนคนมปญหาทางจต อาการสตฟนเฝอน พดจา

ไมรเรอง หรอทเรยกวาคนบา จงไมอยากมารบบรการเลกบหรขอเสนอแนะของผใหสมภาษณ

ในการแกไข คอ ตองสรางความเขาใจทถกตองเกยวกบคลนกจตเวช

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0511-2-46 “คนไขบางคนจะบะมนใจมาคลนกป บะไคอยากมาตกเหลอง (ตกสขภาพจต

จตเวช) แตถาคนไหนจะใดกอบะเลก คลนกพเศษจะประสานงานบอกปเขาวาขอสงคนไขมาปะ

หมปเขา”

รหส 0511-6-197 “บางคนบะอยากมาคลนกป เพราะชอคลนกบอกยหอ เพราะบะอยาก

เสยเวลาเมนเขาแคไคอยากไดยาความดนแลวกลบบาน เหมอนถกบงคบหอมาหองน”

ในพนทใหบรการเลกบหร (รพ.) เปนพนท ทมการเพาะปลกยาสบ เปนการเออให

ประชากรในพนทสบกนมาก

ตวอยางประโยค เชน

สภาพสงคม สงแวดลอม (พนท.ปลก จน)

รหส 0512-5-138...140...143...145...147 “พวาเปนพนทมากกวา เพราะพนทนเขาท ายาสบ

อ าเภอนเขาท ายาสบสวนใหญ...ชาวบานกจะสบกนเยอะ เรากท าอะไรเคาไมคอยไดเพราะมน

เปนอาชพของเคา มนกเลยเปนอ าเภอทมคนไขหอบหดแลวถงลมโปงพองเยอะ...นาจะอนดบ

หนงเลยนะ ถาเทยบกบประชากร…(แลวอาชพเกยวกบยาสบเปนอาชพหลกของคนในอ าเภอน

เลยหรอคะ) ใชสวนใหญเนาะ...ใช พนท อาชพเราจะไปยงเคาไมคอยได”

นโยบายดานการบรหารการเงนของโรงพยาบาล สงผลกระทบตอการใหบรการคลนก

เลกบหร เนองมาจากงบสวนใหญจะถกจดสรรใหคลนกยาเสพตดโดยภาพรวมมากกวา เพราะ

เปนกลมคนไขทมปรมาณมากกวา

ตวอยางประโยค เชน

84

รหส 0712-5-193 “ผบรหารเคากไมอะไรอยแลวเนาะ ถาเราเสนอไปวาตรงเนยส าคญนะ ตอง

ประกาศนา เคากโอเคกไดไมคอยมปญหาอะไร เรองงบนคาดเดาไมไดวาจะมามากหรอนอย แต

กสามารถใชในคลนกได แตกไมเยอะนะเพราะยงไมสามารถสงซอของเขาคลนกได คดด แตใน

การท าแผนพบ หนงสอ สตกเกอร ท าการตดตามนท าไดโอเค แตวามนกไมพอเทาไหรเนองจาก

เราตองท าการจดสรรใหคลนกยาเสพตดอนดวย พวกยาบา พวกสรา พวกนนกคอคนไขจะม

ปรมาณเยอะกวาคลนกบหร เงนจะถกผลกไปท าในดานนนมากกวา”

โอกาสในการพฒนา

สรางเครอขายการท างานรวมกบชมชน เชน การประสานการท างานรวมกบ รพสต.

ผาน อสม. ในการตดตามผปวยในชมชน ท าใหสามารถตดตามไดงายขน เขาถงไดมาก และ เกด

ความตอเนองในการรกษา

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0111-15-494...497...506 “แตบหรเนยอนทเราจะพฒนากคอในเรองของการตามนะคะ

อกอนนงทเราจะชวยเหลอคนไขไดกคอวายนระยะเวลาในการบ าบดใหสนขน…(เหมอนถายง

นานเคาจะยงไมอยากเขารวมหรอคะ) ยงนานยงจะท าใหมความรสกหลาย visit มนจะออนอก

ออนใจ ฉะนน เราตองการอะไรทมนชารจคนไขไดแบบ แลวกมคนตามให กคอการสรางใหรพ

สต.ตาม คอสงรายชอไปใหรพสต.ตามระบบเงยนะคะ ตามนายคนนๆหนอย สวนอนนเปนท

ผบรหารเราคดไวอย วาบางทเคามาตดตามงานบหรเราไมมการเชอมกบชมชน เอา เรากยกชอ

คนไขบหรไปใหชมชนตามให สวนใหญเรากจะตามแค 6 เดอนพอ นเราหนงเคามาอยกบเรา

ครบ บ าบด อา ของบหรนเราการนดไวท 4 ครงคะ ภายใน 4 เดอนจบนะ จบหนางานเราเลยปด

ปด job เราละเพราะภารกจเราท าหนางานใหจบ แตทนปญหากคอวาจะไมรวาเราตามแคเนยะ

เรากจะตามไดแค 4 เดอนทหนางานเรา แตหลงจากนนเราไมไดเออเฟอในการตามออกไปขาง

นอกอก...(ถาอยางรพสต.เนยคะ บางผปวย NCD ทเคาไมไดมารบยาทโรงพยาบาล เคาโอนไป

รบยาทรพสต. อนนนเรากจะไมรใชไหมคะ) ไมร ฉะนนเรากเลยจะรบทมนเปนหนางานของเรา

จรงๆ เราตกลงกนในกลมงานเมอตนเดอนเนยะ เราจะเอาใหอยกบเราภายใน 4 เดอนเนยเรา

ดแลครบภารกจ แตเรากคดวาเราจะเชอมอย”

การจดอบรมใหเจาหนาทในโรงพยาบาล หรอสนบสนนบคลากรผใหค าปรกษาหรอ

บ าบดไปอบรมเพอใหมทกษะ เพมศกยภาพ มความมนใจและพรอมใหบรการจงใจเพอเลกบหร

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0211-27-937…939…941…943…950 “ตอนนวางแผนวาขอมพยาบาลเฉพาะทางยาเสพ

ตดเพมขนแหมคนนง ตอนนเฮาจะสงปคนนนไปอบรม...เพราะปคนนน เนยอยอนามยมากอน...

85

ก าลงพงเขามาในปงบน มาประมาณเดอนมถนาอย เออเดอนยงแนะ ตผานมาเนย...ยงบาถงป

เตยเนาะปคนนนมา ก าลงจะสงปคนนนไปเทรนเรองของพยาบาลเฉพาะทางยาเสพตด...ใช เจา

กะปคนนนไปไดองคความรอะหยงมา ปคนนนกจะสามารถมาเปนตวหลกในงานอาจจะตอไป ป

คนนนมาอยนอเนาะ ปอาจจะอยปน อแนะคะ เปนผปฏบตงานหลก...เจา ก กคงจะมการ

ประชาสมพนธบอกตอกนไปเรอยๆ ตอนนพอเขามาแลวเนย สวนใหญต าบลหวยแกว มาทก

ต าบลนนแหละคะ แลวกสวนมากผน าอะหยงกมการประชมกนเนาะ เนนย าหอเปนบอกตอมน

งาน งานของเฮานถาอถงการเลกบหรเนย มนกอยตคนตวย ถาอถงคนรนใหมบาเดยวนอาจจะ

สบนอยลง นะคะ เนาะ แตวามนจะเหลอคนรนกลางๆ รนวยท างาน หรอวารนตสงอาย ซงบาง

คนเนยเปนกจะประกอบอาชพหยงเปนสวนใหญเนยคะละกอนเวลาตเขา กคอมาดวยโรคอะ

หยงเอย และเฮาจะสกด เฮาไปประชาสมพนธไปบอกกลาวเปน ชชวนเปนเขามาวามารบฟงเหย

กอน ถาบาเลกบาเปนหยง แตถาเมอใดคดเลกกะมามนเปนหยงตรอไดแหนะคะ มนบาใดเปน

ฉกเฉนหรออบตเหตอะหยงเอย ตมนนนนอกจากเกดโรค โรคเรอรงตหยง COPD มน มนลกลาม

ขนมากอหอเกดมผลกระทบตอชวต เปนกหนกแตเฮาพยายามจะสอดแทรกเขามากบโรคเนย

มนมสวนเกยวของกนหนา ถายงมพฤตกรรมการสบบหรอยเนยโรคความดนโลหตสงมนกม

ความรนแรงนกขนเนาะ กอหอเกดอมพฤต อมพาตอะหยงกอวาไป”

พฒนาระบบการบนทกขอมล เพอการวเคราะห หรอประมวลผลใหดยงขน

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0312-2-40 “จะมการบนทกลงในแบบฟอรมการคดกรองน แลวมสมดบนทกขอมลของ

คลนก แลวกมการบนทกลงโปรแกรม และก าลงคดวาจะท าระบบการจดท า Data เพอทวาทก

แผนกสามารถดงขอมลไปใชได เพราะทกวนนเราตองมานงคดใหเคาอยเลย...เราจะกรอกขอมล

ลงไปตามแบบฟอรมของโปรแกรม Hosxp เลยตรงชองของ social health มนจะมใหกรอกอยวา

ตองกรอกอะไรบาง เชน มาครงทเทาไหรแลว เมอวนทเทาไหร ไดรบอะไรไปบางแลว”

รหส 0312-3-107 “ตอนนทคดๆ กนอยกจะเปนเกยวกบพวกขอมล วาจะมการเกบขอมลแลว

จะน าขอมลมาวเคราะหผลเปนสถต ซงก าลงปรกษากนอย ในสวนของเรองการรกษากก าลงคย

กบแพทยและเภสชเรองการอยากจะใชยาเขามาชวยรกษาดวย และมแผนวาจะเปลยน

โครงสรางงานใหเปนทงเชงรกและเชงรบโดยจะเขาไปรวมมอกบชมชนอะไรดวย โดยจะมการท า

กจกรรมรวมกนพรอมกบการเกบขอมลและรวมกบกลมเวชปฏบตครอบครวอะไรดวย”

ตวชวดผลส าเรจ

ตวชวดพบทงหมด 6 แบบ ไดแก จ านวนคนคดกรอง จ านวนผเขารบบรการ อตราการ

สบลดลง อตราการเลกได จ านวนคนไขตดตามได และจ านวนบ าบดครบกราย โดยโรงพยาบาล

86

ทงหมดในจงหวดพะเยา มการใชตวชวดจากจ านวนอตราการเลกไดของผบ าบดมากทสดเปน

จ านวน 7 แหง รองลงมาจะเปนตวชวดจากจ านวนผเขารบบรการ จ านวน 5 แหง ล าดบตอมา

จะเปนจ านวนคนไขตดตามไดและอตราการสบลดลง อยางละ 3 แหง ตวชวดจากจ านวนคนคด

กรอง 2 แหง และตวชวดจากจ านวนบ าบดครบกราย จ านวน 2 แหง (ดงแสดงในตารางท 10)

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0111-11-366 “งนคนไข chronic disease ทสามารถกลบมาทเราได เรากตงตนการรกษา

ใหมกคอ จดวาเปนความ success ของเรา แลวเรากเลยไมไดวดจรง แตวาสวนใหญเวลาคนมา

ตามงานเคาจะดความส าเรจของการเลกบหร แตจรงแลวความส าเรจของเราคอการทยอดมน

อยไมหายไปไหน โทรได ตามได เรยกได”

รหส 0313-8-299...301...303 “ตววดรอยละคนตเขามารบบรการ จ าบไดละ...มเลกไดกบ

จ านวนผคดกรอง ถาจ าบผดหนา...ม 2 อน”

รหส 0611-3-84 “กดปรมาณของคนทมาเขารบบรการกคน แลวเราบ าบดไปแลวผลลพธเปน

อยางไรบาง กคอ เลกได ลดลง ภายใน 1 ปเงยคะ”

รหส 0612-5-182 “ตวชวดคอ บ าบดครบกราย บ าบดครบแลวไมกลบไปเสพซ ากราย นดท

ตดตามไดจนครบ1ปกราย ซงมนกอจะนอย”

87

ตารางท 10 แสดงตวชวดผลส าเรจของคลนกบรการเลกบหร

รหสโรงพยาบาล

ตวชวดผลส าเรจ

จ านว

นคนค

ดกรอ

ง

จ านว

นผเขารบบ

รการ

จ านว

นคนไขต

ดตาม

ได

จ านว

นอตร

าการสบ

ลดลง

จ านว

นอตร

าการเลกได

จ านว

นบ าบ

ดครบ

กราย

01

02

03

04

05

06

07

08

ประโยชนจากการมบรการเลกบหร

ประโยชนจากการมบรการเลกบหรภายในโรงพยาบาล พบวาท าใหลดภาระคาใชจายใน

การรกษาผปวยทมสาเหตของโรคทเกดจากการสบบหร ปองกนโรคแทรกซอนในผปวยทเกด

จากการสบบหร ลดการกลบเขามารกษาตวทโรงพยาบาลของ ( re-admission) ท าใหผปวยม

สขภาพและคณภาพชวตดขน อกทงลดผลกระทบในการสบบหรทมผลกระทบตอบคคลรอบ

ขาง

ลดภาระค า ใ ช จ า ย ในการร กษาผ ป ว ยท ม ส า เหต ขอ ง โ รคท เ ก ด จากการส บบ ห ร

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0112-7-244 “(แลวมประโยชนทโรงพยาบาลไดรบอยางไรบางคะ) ชวยลดอตราการ

เจบปวยและอตราการตายในการสบบหร readmit บอยใชไหม COPD หอบไรพวกนเพราะวาสบ

บหร บางคนกเปนโรคนอนไมหลบ สบบหรจด บางทกนอค ตองมาโรงพยาบาล การมคลนก

88

ใหบรการเลกบหรกชวยลดอตราการเจบปวยซ าซอน หรอวาโรคแทรกซอนลงไปได ลด

อยางเชนทบานพอสบบหรใชไหม กมเดกอยในบานดวย กลดอตราการเปนภมแพของลกหรอคน

ในบานกจะมสขภาพทดดวย จะเปนผลประโยชนทเรามองไมเหนแตพกจะถามเคานะวาบานอยก

คนยงไง มใครสบบางไมสบบาง เพราะวาถงคนทเลกทมาหาเรา แตคนทบานยงสบกจะยงไดรบ

นโคตนจากคนอนไปอาจไปกระตนใหสมองหลงสารมอาการอยากบหรไมหายสกท ทางทดกพา

คนทบานมาเลกดวย กมคนนงทเลกแลวดกมการพาคนทบานมาเลกดวย หรอบางคนกยงเลก

ไมไดกยงสบอยเหมอนกน บางคนเคากเลยงไมไดเพราะหนาทการงานของเขา สงคมเคาสบบหร

กน เพอน ไมใชเราไมบอกเคานะ แตมนท าไมได ตองเขาใจเคาดวย”

รหส 0411-12-392 “พวาประโยชนกตกอยทคนไข ออ คอคนไขกลมเปาหมายลดสบบหร กม

การบรการแบบน ภาวะโรคแทรกซอนกลดลง การรกษากลดลง หมายความวา การรกษาโรค

นนๆกลดลง อยาง COPD แทนทจะมา readmit บอยๆ ถาเคาหยดสบบหรได เคากไมตองมา

readmit บอย กลดงบประมาณ อนนคอประโยชนโดยตรงของโรงพยาบาลนะ ประโยชนโดย

ออมกพอประกาศเปนนโยบายพนทเขตปลอดบหรทงโรงพยาบาล กนะอยตรงไหนกสดหายใจ

ไดงายขน สามารถบอกญาตทมาสบบหรไดวามนโยบายอยางงนา ทงโรงพยาบาลไมมทสบละ

นะ แตกอนมเขตสบบหรทญาตเรอนพกคนไข แตตอนนไมมแลว อนนพวาเปนประโยชน พดถง

คลนกฟาใสอยกลม แลวงานบหรกเปนของ สสส. ดวยทเคาไฟทกนมา เปนงานทไฟทยากนะ แต

เคากพยายามนะ แตพวาถาไมมกลมนจะยงหนก พวาถาไมมกลมนมนจะไมเขาถงโรงพยาบาล

เลยนะ เคากยงไปไกลตว พอกลมพวกนมากจะพยายามดงโรงพยาบาลเขาไปท า กไปมง ไมไป

มง แตกยงดเนาะ ”

รหส 0512-5-156...159 “อยางนอยมนกลดตนทนอะไรหลายอยางทงยา ในกรณคนไขทมโรค

ถงลมโปงพองหรอวาหอบหดถาเคาเลกบหรได พวกนตวยากจะลดลง คาใชจายทางดาน

สขภาพกจะลดลง คณภาพชวตเคากจะดขน กจะมองประเดนตรงจดนมากกวา…(มองไปทตว

คนไขของเราไดประโยชน) ใช”

รหส 0513-5-177 “กอลดเรองคาใชจายในการรกษาโรคอนอเนาะ และมกระแสจากชาวบานม

กานบอกตอหอมาเลกบหรอนนคอผลพลอยไดอะเนาะ”

รหส 0612-5-184 “มนจะชวยลดตนทนการรกษาเนาะ อยางเชนคนไขเบาหวาน หดหอบ ถา

เปนเลกบหรไดเนยยาทเปนจะใชกอจะลดลง โรคแทรกซอนกอจะลดลง”

รหส 0711-6-220 “อยางนอยเนาะกเปนสวนของโรคเรอรง โรค NCD เราจะมปญหาในเรอง

ของการทคนไขมา readmit จากการทเคามานอนซ า มาบอยอะคะ เนยเปนตวชวดอยางหนงคอ

คนไขมปญหาในเรองของการสบบหร ซงถาสมมตวาลดตรงนได การกลบมานอน

89

โรงพยาบาลของคนไขกจะลดลง กคอคลนกกจะพยายามไปลดพวกน แลวกอกอยาง

กคอในเรองของนกสบหนาใหมทเคามโครงการทจะออกไปโรงเรยน เนยโรงเรยนเปดกจะ

ออกไปในเรองของสรา บหร เพราะเดยวนเรากจะใหความรในสวนของชน ม.ตนละ

โดยความส า เ ร จม นข นอย ก บ ป จจ ยหลายอย าง เลย โดยต วผ ป ว ย เปนหลก เลย ”

รหส 0712-6-206 “มนมประโยชนมากอยนะ คอวามนกดกวาทแบบวาคนไขตดบหรแลวสงผล

ตอโรคเรอรงเนาะ คอวามนตดปจจยได ถาสมมตวาเคาตดไดหรอเลกได ปจจยโรคตางๆมนกจะ

ดขนเนาะ แขงแรงขน เรองคาใชจายการรกษาของโรงพยาบาลกจะลดลงดวย ถาสมมตวา

อาการเคาดขน”

รหส 0813-11-361…365 “มนกจะเหมอนการลด cost ในการดแลคนไขแหมเนาะ เพราะวา

ประโยชนของเขาคอการลดการใชยาตวต อยางคนไข hypertension ถายงสบบหรอย เวลาความ

ดนขนหมอกเพมยาหอไปตกๆ แตบาไดดสาเหตวาเปนเปนอะหยงเนาะถงจะวามสงกระตน

เปนอะหยงผอง…(เหมอนกบวาเฮามาชวยในการแกปญหา) แลวกคอโรงบาลเฮาบาไดไปฮกษา

อนนนเพมกจะลดไป”

ปองกนโรคแทรกซอนในผปวยทเกดจากการสบบหร ลดการกลบเขามารกษาตวท

โรงพยาบาลของ (re-admission) ท าใหผปวยมสขภาพและคณภาพชวตดขน

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0311-4-139 “กไดประโยชนคอคนไขทมากคงสามารถลด ละ เลกบหรไปไดบางครบ ถง

บางรายจะเลกไมได แตลดไดเยอะกถอวาโอเค อยางนอยการด าเนนไปของโรคของผปวยกโอเค

ขน”

รหส 0312-4-116 “ลดปญหาโรคแทรกซอนของ NCD ลงไปได คนไขกจะสขภาพดขน สามารถ

คมความดนคมอาการของคนไขไดด แลวถาไมมโรคแทรกซอน การรกษากจะดขนและชวยลด

เรองของคาใชจายลงไปดวยคะ”

รหส 0313-8-305 “ถาอถงคลนกมนกมประโยชนตอคนไข แตคนไขจะรบไดแคไหน ทจรง

คลนกในโฮงบาล เบาหวานคลนก บหร เหลากท าเพอผลประโยชนกบเปน แตเปนจะรบไดแค

ไหน เหมอนตอายวาถามนบเจบแตๆ เปนบเขามาหาเฮาหรอก บหรนหนา บตองไปบอกเขาวาม

คลนกเลกบหร ละเขามาเนอ เขาบเขามาหรอ ยาก”

รหส 0412-5-149 “กชวยสงเสรมสขภาพ ลดความรนแรงของโรคอยางเงย อาการของคนไขก

จะดขนอยางคนไข asthma หอบหดจะเหนชด แต COPD จะมรอยโรคไปแลวโอกาสทจะเหน

ความแตกตางอาจมนอย แตถาเคสทยงสบไปตอเรอยๆ แลวจบทายดวย CA กจะเปนตวอยาง

ใหเพอนๆ ”

90

รหส 0511-6-224...228 “ท าหอคนไขไดรบบรการเปนองครวมมากขน เปน one stop service

ไมตองผานไปหาหมอ สะดวกรวดเรว แลวแตสไตลคนไข บางคนกอบะอยากมา บางคนกอชอบ

มาคลนก แลวเปนการสรางกระแสใหคนไขเหนความส าคญของการเลกบหร ละออนสบบหร

นอยลง…(ถาสมมตวาเปนมาบ าบดสราพรอมบหร จะบ าบดอะหยงกอนกน) บ าบดพรอมกน แต

ปจะหอเขาเลอกวาจะเอาอนไหนกอน อยางเหลานจะเลกงายกวาบหรเพราะเหลานกนเพราะ

เหงา แตบหรนมเรองสารนโคตนมาโตย บางคนบะไดกนบหรแลวเหมอนกนขาวบะอม ปเขาจะ

แนะน าหอกนบะนาว เอามาอมไวขางกระพงแกม หรอเอาบะขามเปยกมากนหอมนสมๆ ถาใจ

เขาไคอยากเลกแตโอกาสเลกจะคอนขางสง แตถายงหนมแนนจะบะเลกเตอขอแคลดกอน

เพราะเฮาตองปรบตามคนไข ตามบรบทเขา บางคนเปนคนไขจตเวชเขาสบนก เหมอนเปน

ความสขเลกๆของเขา เปนการระบายความเครยด เพราะฉะนนตองเอาตามคนไข คนไขเปน

ศนยกลาง อยางนอยๆกลดลงกยงด ใชหลกจงใจหอหนวา ถาสบแบบนไปแหมนอยจะบะด หรอ

ทาเขาวา กดกอวาสกวนจะตองใสเครองชวยหายใจเขาไปในปอด คนไขกอจะกลว ”

ของเราไดประโยชน) ใช”

รหส 0611-8-253...260 “กคอหนงทเจอคอตวคนไขทมารบบรการเนาะ สองเปน

สถานพยาบาลซงจะตองใหความส าคญในเรองสขภาพ บหรกจะเปนตวชวดเนาะ ถาหากเกดวา

มปญหาเรองบหรมาก กสถานบรการเรามาตรฐานเนาะ บหรกจะเปนตวชวยชวดในหลายๆงาน

แลวผลประโยชนกคอถาเราชวยกน กชวยกนทกงานอยแลวใหไดคณภาพมาตรฐานดวยอะคะ

สามคอญาต คอญาตกจะไดรบถาเคาเลกได ชมชน คอมนมผลกระทบ ถามคนสบหนงคนกม

ผลกระทบกวางไป ชมชนกจะไดรบประโยชนถาคนนงเลกได กคอจะเปนเครอขายใหญถา

คนๆนงเลกได ทส าคญเจาหนาทตวพเองกมความภาคภมใจเนาะ ถาเราบ าบดแลวคนๆนงเลก

ได หนงคนเลกไดกจะขยายไปเรอยๆ...(กเลกยากเนาะคะ) ใชเลกยาก แตกมคนเลกได คออาศย

หลายๆองคประกอบ เรากตองมามองปจจยวามตวไหนเราออน เรากจะปรบใหมนดขนตอเนอง

ไปเรอยๆ”

รหส 0712-6-206 “มนมประโยชนมากอยนะ คอวามนกดกวาทแบบวาคนไขตดบหรแลวสงผล

ตอโรคเรอรงเนาะ คอวามนตดปจจยได ถาสมมตวาเคาตดไดหรอเลกได ปจจยโรคตางๆมนกจะ

ดขนเนาะ แขงแรงขน เรองคาใชจายการรกษาของโรงพยาบาลกจะลดลงดวย ถาสมมตวา

อาการเคาดขน”

รหส 0812-8-246…251 “ประโยชนแหละ ประโยชนกบเจาหนาทอเนาะ กคอท าหอเฮาม

ชองทางหอคนไขเนาะ ละกะเจาหนาททกคนฮวา ออคนไขเนยมาคลนกนเนอ สามารถหอ

ค าปรกษา หอบรการคนไขไดเบองตน ถาส าหรบผปวยเนยปวาดมากเลยเปนจะฮตอแหนะ ฮ

91

แหลงวา ออวนนเฮาตระหนกแลว เฮาอยากลดอแหนะ เปนกสามารถมาได มเจาหนาทตม

ความรในเฉพาะทาง มยาหอเปนอยางเอแหนะคอบางครงกาใจอยางเดยวเนาะ มนอยตใจแหนะ

บางทมนบาปอ...ใจนหนาบางท บางทรางกายมนทรมานเนาะ ตองไดยาไดหยงหอเปนอแหนะก

คดวาดหนา ละกะจะลดการฮกษาต COPD เนาะ สดทายกคอนนเนาะบาหอม COPD รายใหม”

ลดผลกระทบในการสบบหรทมผลกระทบตอบคคลรอบขาง

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0611-8-253...260 “กคอหนงทเจอคอตวคนไขทมารบบรการเนาะ สองเปน

สถานพยาบาลซงจะตองใหความส าคญในเรองสขภาพ บหรกจะเปนตวชวดเนาะ ถาหากเกดวา

มปญหาเรองบหรมาก กสถานบรการเรามาตรฐานเนาะ บหรกจะเปนตวชวยชวดในหลายๆงาน

แลวผลประโยชนกคอถาเราชวยกน กชวยกนทกงานอยแลวใหไดคณภาพมาตรฐานดวยอะคะ

สามคอญาต คอญาตกจะไดรบถาเคาเลกได ชมชน คอมนมผลกระทบ ถามคนสบหนงคนกม

ผลกระทบกวางไป ชมชนกจะไดรบประโยชนถาคนนงเลกได กคอจะเปนเครอขายใหญถา

คนๆนงเลกได ทส าคญเจาหนาทตวพเองกมความภาคภมใจเนาะ ถาเราบ าบดแลวคนๆนงเลก

ได หนงคนเลกไดกจะขยายไปเรอยๆ...(กเลกยากเนาะคะ) ใชเลกยาก แตกมคนเลกได คออาศย

หลายๆองคประกอบ เรากตองมามองปจจยวามตวไหนเราออน เรากจะปรบใหมนดขนตอเนอง

ไปเรอยๆ”

รหส 0811-8-296…298…300…302 “ดกะ เพราะเฮาขครานเหมนบหร...เออ คนไขด เฮากะด

โตย เจาหนาตเฮาหนา มนหายใจผด แตคนไขบางคนกบไดหนา asthma copd ...ดตอคนไข

เจาหนาท ดตอญาต...บางคนกบใจชอบ ญาตกบใจชอบ”

เจาหนาทมความภาคภมใจ

รหส 0611-8-253...260 “กคอหนงทเจอคอตวคนไขทมารบบรการเนาะ สองเปน

สถานพยาบาลซงจะตองใหความส าคญในเรองสขภาพ บหรกจะเปนตวชวดเนาะ ถาหากเกดวา

มปญหาเรองบหรมาก กสถานบรการเรามาตรฐานเนาะ บหรกจะเปนตวชวยชวดในหลายๆงาน

แลวผลประโยชนกคอถาเราชวยกน กชวยกนทกงานอยแลวใหไดคณภาพมาตรฐานดวยอะคะ

สามคอญาต คอญาตกจะไดรบถาเคาเลกได ชมชน คอมนมผลกระทบ ถามคนสบหนงคนกม

ผลกระทบกวางไป ชมชนกจะไดรบประโยชนถาคนนงเลกได กคอจะเปนเครอขายใหญถา

คนๆนงเลกได ทส าคญเจาหนาทตวพเองกมความภาคภมใจเนาะ ถาเราบ าบดแลวคนๆนงเลก

ได หนงคนเลกไดกจะขยายไปเรอยๆ...(กเลกยากเนาะคะ) ใชเลกยาก แตกมคนเลกได คออาศย

หลายๆองคประกอบ เรากตองมามองปจจยวามตวไหนเราออน เรากจะปรบใหมนดขนตอเนอง

ไปเรอยๆ”

92

ผลการศกษาผปวยทเขารวมการศกษา

ผปวยทเขารวมการศกษามาจากโรงพยาบาลทมบรการเลกบหรในสงกดกระทรวง

สาธารณสขในจงหวดพะเยา จ านวนทงสน 8 แหง โดยเปนโรงพยาบาลระดบโรงพยาบาลทวไป

จ านวน 2 แหง และโรงพยาบาลชมชน จ านวน 6 แหง ซงประกอบดวย ผปวยโรคไมตดตอ

เรอรงจากโรงพยาบาลทเขารวมการศกษาครงนมจ านวนทงสน 30 คน สวนใหญเปนเพศชาย

จ านวน 24 คน (รอยละ 80.00) เพศหญงจ านวน 6 คน (รอยละ 20.00) และ มอายระหวาง

28-79 ป (เฉลย 58.35 ป SD=11.95 โดยมดชนมวลกาย (Body mass index) น าหนกนอยกวา

มาตรฐานจ านวน 8 คน (รอยละ 26.80) น าหนกปกตจ านวน 16 คน (รอยละ 53.10) น าหนก

เกน 3 คน (รอยละ 10.05) และอวน 3 คน (รอยละ 10.05)

เกอบกงหนงของผชวยทเขารวมงานวจย ประกอบอาชพ เกษตรกรรม จ านวน 13 คน

(รอยละ 43.29) รองลงมาไมไดประกอบอาชพ จ านวน 7 คน (รอยละ 23.33) คาขาย/เจาของ

กจการ จ านวน 7 คน (รอยละ 23.33) รบจางทวไป จ านวน 2 คน (รอยละ 6.70) และ

ขาราชการ/พนกงานรฐวสาหกจ จ านวน 1 คน (รอยละ 3.35)

มรายไดสวนตวตอเดอน นอยกวา 10,000 บาท/เดอน จ านวน 24 คน (รอยละ 80.00)

รองลงมามรายไดระหวาง 10,000- 15,000 บาท/เดอน จ านวน 3 คน (รอยละ 10.00) มรายได

มากกวา 20,000 บาท/เดอน จ านวน 2 คน (รอยละ 6.65) และมรายไดระหวาง 15,000-

20,000 บาท/เดอน จ านวน 1 คน (รอยละ 3.35)

ระดบการศกษา พบวาสวนใหญ ผปวยจบระดบการศกษาประถมศกษา จ านวน 18 คน

(รอยละ 59.96) มธยมศกษาตอนปลาย จ านวน 6 จน (รอยละ 19.99) ไมไดศกษา รอยละ 3

คน (รอยละ 10.00) มธยมศกษาตอนตน จ านวน 1 คน (รอยละ 3.35) ระดบ ปวส. จ านวน 1

คน (รอยละ 3.35) และปรญญาตร จ านวน 1 คน (รอยละ 3.35)

มโรคประจ าตวเปน โรคความดนโลหตสง จ านวน 11 คน (รอยละ 36.40) ถงลมโปง

พอง จ านวน 5 คน (รอยละ 16.75) เบาหวาน จ านวน 3 คน (รอยละ 10.00) หลอดเลอดและ

หวใจ จ านวน 4 คน (รอยละ 13.40) เบาหวานและความดนโลหตสง จ านวน 4 คน (รอยละ

13.40) ซมเศรา จ านวน 1 คน (รอยละ 3.35) เบาหวานรวมกบความดนโลหตสงและถงลมโปง

พอง จ านวน 1 คน (รอยละ 3.35) เบาหวานรวมกบความดนโลหตสงและไขมนในหลอดเลอด

ผดปกต จ านวน 1 คน (รอยละ 3.35)

สบบหรมาเปนระยะเวลานานมากกวา 40 ป จ านวน 18 คน (รอยละ 59.85) ระยะเวลา

10-20 ป จ านวน 5 คน (รอยละ 16.75) ระยะเวลา 21-30 ป จ านวน 5 คน (รอยละ 16.75)

ระยะเวลา 31-40 ป จ านวน 2 คน (รอยละ 6.65)

93

ผปวยทเขารวมการศกษานปจจบนสบทกวน จ านวน 17 คน (รอยละ 56.67) ปจจบน

สบเปนครงคราว จ านวน 3 คน (รอยละ 10.00) และปจจบนหยดสบ จ านวน 10 (รอยละ

33.33) ซงพบวาผปวยทกคนทหยดสบได มระยะเวลาทหยดสบบหรไดนอยกวา 1 ป

ประเภทบหรทผปวยสบเปนบหรซอง จ านวน 13 คน (รอยละ 43.33) บหรมวนเอง

จ านวน 10 คน (รอยละ 33.33) และบหรซองรวมกบบหรมวนเอง จ านวน 7 คน (รอยละ

23.34)

ผปวยทไมมบคคลใกลชดทสบบหรเลย จ านวน 18 คน (รอยละ 60.00) และผปวยม

ประวตของบคคลใกลชดทสบบหร จ านวน 12 คน (รอยละ 40.00) จ าแนกออกเปน 2 กลม

ไดแก คนในครอบครวสบบหร จ านวน 6 คน คนในสงคมสบบหร จ านวน 6 คน

เหตผลทผปวยเขามารบบรการเลกบหรเพอเลกบหร ไดแก มความกงวลในเรองของ

สขภาพจากโรคทเปนอย จ านวน 10 คน (รอยละ 33.05) มความกงวลในเรองของโรคภยทจะ

ตามมาจากการสบบหร จ านวน 7 คน (รอยละ 23.45) ไดรบการแนะน าใหเลกบหรจากทง

บคลากรทางการแพทย และคนทเคยมาใชบรการ จ านวน 5 คน (รอยละ 16.75) สงคมไม

ยอมรบ หรอรงเกยจจ านวน 4 คน (รอยละ 13.40) กงวลในเรองสขภาพบคคลใกลชด จ านวน 3

คน (รอยละ 10.00) และมความเบอหนายในการเสพสบบหร จ านวน 1คน (รอยละ 3.35)

ผปวยเคยเลกบหรโดยวธการหกดบ จ านวน 15 คน (รอยละ 50.00) คอยๆลด จ านวน

5 คน (รอยละ 16.69) ไมเคยเลกดวยวธใดๆ จ านวน 5 คน (รอยละ 16.96) ใชยาเพยงอยาง

เดยว จ านวน 3 คน (รอยละ 10.00) และใชวธการหกดบรวมกบการใชยา จ านวน 2 คน (รอย

ละ 6.62)

94

ตารางท 11 ขอมลทวไปของผปวยทเขารวมการศกษา

ขอมลลกษณะทวไป จ านวน (คน) รอยละ

เพศ

ชาย 24 80.00

หญง 6 20.00

รวม 30 100

อาย (ป)

21-30 1 3.35

31-40 0 0

41-50 7 23.33

51-60 9 30

61-70 7 23.33

71-80 6 19.99

เฉลยอาย 58.35 ป, S.D. 11.95

ดชนมวลกาย (Body mass index; kg/m2 )

น าหนกนอยกวามาตรฐาน (<18.5) 8 26.80

ปกต (18.5 - 24.9) 16 53.10

น าหนกเกน (25 - 29.9) 3 10.05

อวน (≥ 30) 3 10.05

อาชพ

ไมไดประกอบอาชพ 7 23.33

รบจางทวไป

คาขาย/เจาของกจการ

เกษตรกรรม

ขาราชการ/พนกงานรฐวสาหกจ

2

7

13

1

6.70

23.33

43.29

3.35

ระดบการศกษา

ไมไดศกษา 3 10.00

ประถมศกษา 18 59.96

มธยมศกษาตอนตน 1 3.35

มธยมศกษาตอนปลาย 6 19.99

95

ขอมลลกษณะทวไป จ านวน (คน) รอยละ

ระดบการศกษา

ระดบ ปวส. 1 3.35

ปรญญาตร 1 3.35

รายได (บาท)

นอยกวา 10,000 24 80.00

10,000 – 15,000 3 10.00

15,001 – 20,000 1 3.35

20,001 – 30,000 2 6.65

โรคประจ าตว

เบาหวาน 3 10.00

ความดนโลหตสง 11 36.4

หลอดเลอดและหวใจ 4 13.40

ซมเศรา 1 3.35

ถงลมโปงพอง 5 16.75

เบาหวาน+ความดนโลหตสง 4 13.40

เบาหวาน+ความดนโลหตสง+ถงลมโปงพอง 1 3.35

เบาหวาน+ความดนโลหตสง+ไขมนในหลอดเลอด

ผดปกต 1 3.35

ระยะเวลาการสบบหร (ป)

10-20 5

5

2

16.75

16.75

6.65

21-30

31-40

> 40 18 59.85

การสบบหร

ปจจบนสบทกวน 17 56.67

ปจจบนสบเปนครงคราว 3 10.00

ปจจบนหยดสบ 10 33.33

ประเภทบหรทสบ

บหรซอง 13 43.33

96

ขอมลลกษณะทวไป จ านวน (คน) รอยละ

บหรมวนเอง 10 33.33

บหรซอง+บหรมวนเอง 7 23.34

บคคลใกลชดของทานทสบบหร มหรอไม

ม 12 40.00

ไมม 18 60.00

ผใกลชดทสบ

คนในครอบครว 6 50.00

คนในสงคม 6 50.00

เหตผลในการเลกบหรในครงน

สงคมไมยอมรบ 4 13.40

สขภาพจากโรคทเปนอย 10 33.05

โรคภยทจะตามมาจากการสบบหร 7 23.45

เบอหนาย 1 3.35

ไดรบการแนะน า 5 16.75

หวงสขภาพบคคลใกลชด 3 10.00

วธการเลกบหร

หกดบ 15 50.00

คอยๆลด 5 16.69

ใชยา

หกดบ+ใชยา

ไมเคยเลกดวยวธใดๆ

3 10.00

2

5

6.62

16.96

97

ตารางท 12 ระยะเวลาในคลนกบ าบดเพอเลกบหรทงหมดแตละครง

รหสโรงพยาบาล ระยะเวลา (นาท)

01 20 ถง 30

02 10 ถง 30

03 10 ถง 15

04 15 ถง 40

05 30 ถง 60

06 5 ถง 60

07 10 ถง 30

08 10 ถง 30

ตารางท 13 บคลากรในแตละกระบวนการในการใหการบ าบดเพอการเลกบหร

รหส

โรงพยาบาล

ซกประวตคด

กรอง

ใหค าแนะน า ประเมนการ

ตดบหร

การ

บ าบด

การตดตาม

ผล

01 พยาบาล แพทย,

พยาบาล

พยาบาล พยาบาล พยาบาล

02 พยาบาล แพทย,

พยาบาล

พยาบาล พยาบาล พยาบาล

03 พยาบาล แพทย,

พยาบาล

พยาบาล พยาบาล พยาบาล

04 พยาบาล แพทย,

พยาบาล

พยาบาล พยาบาล พยาบาล

05 แพทย,

พยาบาล

แพทย,

พยาบาล

พยาบาล พยาบาล พยาบาล

06 แพทย,

พยาบาล

แพทย,

พยาบาล

พยาบาล พยาบาล พยาบาล

07 แพทย,

พยาบาล

แพทย,

พยาบาล

พยาบาล พยาบาล พยาบาล

08 พยาบาล แพทย,

พยาบาล

พยาบาล พยาบาล พยาบาล

98

บคลากรในแตละกระบวนการในการใหการบ าบดเพอการเลกบหรพบวาบคลากรทาง

การแพทยทมหนาทหลกสวนใหญจะเปนพยาบาล นอกจากนบคลากรทางการแพทยจะม

บทบาทสวนมากในการใหค าแนะน า

4 การซกถามถงเรองการสบบหรบคคลใกลชดผปวย

ผปวย จ านวน 19 คน จากโรงพยาบาลทง 8 แหง ใหขอมลวา บคลากรทางการแพทย

ซกถามถงการสบบหรของบคคลใกลชดผปวย และผปวย จ านวน 6 คน กลาววา โรงพยาบาล 5

แหง แตมผปวยรายอน จากโรงพยาบาลเดยวกนทไดรบการซกถามถงบคคลใกลชด

บคลากรมการซกประวตและสอบถามถงการสบบหรของบคคลใกลชด จ านวน 19 คน

(รอยละ 62.07) โดยบคลากรไดสอบถามถงเพอน คนในครอบครว ญาตพนอง หรอ คนท

ท างาน

ตวอยางประโยคสอบถามถงเพอน เชน

รหส 0121-8-274 “(เขาถามถงเรองของเพอนมยวา กลมสบกอกลมทเราคบอยสบมย เวลาเรา

ออกไปท าอะไรรวมกบคนอนเราสบกอ หรอวาเนย เหมอนพอวาเนย เขาหองน ากสบเนยเขา

ถามมย ตรงเนย) ออ (พยกหนา)”

ตวอยางประโยคสอบถามถงญาตกบคนใกลชด เชน

รหส 0421-2-41…43 “(แลวเคาไดถามวาคนทบาน คนใกลชดพอสบมย) ถาม…(แลวเปนไดให

ความชวยเหลออะไรเพมเตมไหม) หมอถามวา บานสบบหรกคน กคนเดยวเฉพาะผม มลกม

หลาน ม ลกหลานสบไหม ลกหลานเดยวนเคากไปมครอบครวของเขาหมด บางคนกสบบางคน

กไมสบ”

ตวอยางประโยคสอบถามถงครอบครว เชน

รหส 0122-5-166...168...170 “(เออมคนอนสบอกมย ญาตพนอง อะไรเงยคะ เคาไดถาม

เรามย) มๆ ครบ …ครบ แลวกมการถามถงคนในครอบครวดวย…(คะ วาเออคนอนกสบมย

อยางงใชมยคะ) ครบ ประมาณเนยครบ”

ไมมการสอบถามถงบคคลใกลชด จ านวน 6 คน

ผปวย 6 คน จาก 30 คน บอกวา ไมไดรบการถามถงบคคลใกลชด เรองการสบบหร

ตวอยางประโยคไมมการสอบถามถงบคคลใกลชด เชน

รหส 0321-2-43 “(เจา แลวเปนไดถามกอวาญาตพนองแมมใครสบบหรพอง) ออบะไดถาม”

รหส 0323-2-46 “(ตอนทเปนถามอายวาสบบหรกอ นเปนไดถามถงวาคนใกลชดของอาย

สบตวยกอ) ตอนนนบไดถาม”

99

รหส 0423-2-41 “(แลวเปนถามกอวาญาตยายมใครสบกอ) บะไดถามนะ ถามกายายคน

เดยว”

รหส 0622-2-74 “(ละเปนไดถามถงครอบครวเฮากอ เปอน คนในบานสบกอ) บไดถาม”

การแนะน า

- ประเดนการใหค าแนะน า

ผปวยจ านวน 22 คน ไดใหขอมลวาไดรบค าแนะน าจากบคลากรทางการแพทยใน

ประเดนเฉพาะเรองผลกระทบบหรตอดานสขภาพ

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0322-2-53 “ ครบ เคากวาเนาะวาถาเลกบหรได ความดนกจะปกต สวนเครองในตบไต

ปอดเปดอะไรจะแขงแรงขน”

ผปวยจ านวน 3 คน ไดใหขอมลวาไดรบค าแนะน าจากบคลากรทางการแพทยใน

ประเดนเรองผลกระทบบหรตอดานสขภาพ และดานเศรษฐกจของตนเอง

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0521-4-13 “เปนเรองโทษจะอเดอ สบกาเสยตงเพมเตมเนาะ มโทษแบบอกบรางกายเฮา”

ผปวยจ านวน 2 คน ไดใหขอมลวาไดรบค าแนะน าจากบคลากรทางการแพทยใน

ประเดนเรองผลกระทบบหรตอดานสขภาพของตนเอง และบคคลใกลชด

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0222-5-169...171 “เปนกอแนะน าวาไคหอเฮาเลกบหร เฮากอพยายาม เฮากพยามเลก

ขอเฮาเฮย...เออ เอา ใครอยากเลกบหรเขากจดยา ยาหอเฮย กอไปตามนนนะ”

ผปวยจ านวน 3 คน ไดใหขอมลวาไดรบค าแนะน าจากบคลากรทางการแพทยใน

ประเดนเรองผลกระทบบหรตอดานสขภาพของตนเอง บคคลใกลชด และเศรษฐกจ

ตวอยางประโยค เชน

รหส รหส 0421-3-77 “หมอกบอกวาเลกบหรมนมประโยชนหลายอยาง ผมกวามนมประโยชน

คอ 1.อยางนอยๆคอลดคาใชจาย 2.ไมเปนพษกบภรรยา ลกหลานอะไรทบาน ถาเลก แตกอยาง

วาแหละ ควนบหรท าใหลกๆหลานๆไดรบกลน มนไมด เปนอนตรายตอรางกาย ถาพอเลกได

พยายามเลก เคากแนะน า”

100

ตารางท 14 ประเดนในการใหค าแนะน าเพอใหผปวยเลกบหร

ประเดนทใหค าแนะน า จ านวน (คน) รอยละ

สขภาพของผปวย 22 คน 76.69

สขภาพของผปวย + เศรษฐกจ 3 คน 9.99

สขภาพของผปวย + สขภาพบคคลใกลชด 2 คน 6.66

สขภาพของผปวย + สขภาพบคคลใกลชด +

เศรษฐกจ

3 คน 9.99

รวม 30 คน 100

บคลากรทางการแพทยสวนใหญเมอพบเจอวาผปวยมการสบบหรอย มกจะให

ค าแนะน าในประเดนเรองของผลจากการสบบหรทท าใหเกดโรคในผปวย เฉพาะในประเดนดาน

สขภาพจะคดเปนรอยละ 77 ล าดบตอมาจะเปนประเดนดานสขภาพและเศรษฐกจ หรอ

ประเดนดานสขภาพตนเอง บคคลใกลชด และเศรษฐกจ คดเปนรอยละ 9.99 ล าดบสดทายจะ

เปนประเดนสขภาพของผปวยและสขภาพบคคลใกลชด คดเปนรอยละ 6.66

ซงเหตผลบคลากรทางการแพทยเลอกทจะแนะน าเฉพาะประเดนดานสขภาพของผปวย

ทมความสมพนธกบการสบบหร อาจเปนไปไดเนองจากการใหค าแนะน าในดานทผปวยม

ประสบการณจากตนเอง จนท าใหเกดความตระหนกถงโทษของบหรมากขน แตหากพด

นอกเหนอประเดนทไมมความสมพนธกบผปวย กอาจจะท าใหไมตระหนกถงพษภยของบหร

เทาทควร

ตารางท 15 วธการ/สอใหค าแนะน าเพอใหผปวยเลกบหร (ขอมลจากผปวย)

วธการใหค าแนะน า จ านวน (คน) รอยละ

ทางวาจา 19 63.37

ทางวาจา + แผนพบ + โปสเตอร 4 13.32

ทางวาจา + แผนพบ 3 9.99

ทางวาจา + วดทศน 2 6.66

ทางวาจา + สมดใหค าแนะน า + แผนพบ 1 3.33

ทางวาจา + สมดใหค าแนะน า + วดทศน 1 3.33

รวม 30 คน 100

101

จากการสมภาษณผปวยไดใหขอมลวาการแนะน าเกยวกบการเลกบหร พบวาบคลากร

ผใหค าแนะน าจะใชวธการใหค าแนะน าทางวาจาแกผปวยโดยตรงทกราย โดยพบวาสวนใหญจะ

ไดรบค าแนะน าทางวาจาเทานน จ านวน 19 คน (รอยละ 63.37) รองลงมาใชวธทางวาจา แจก

แผนพบ และสอโปสเตอร จ านวน 4 คน (รอยละ 13.32) ใชวธทางวาจาและใหแผนพบ จ านวน

3 คน (รอยละ 9.99) ใชวธทางวาจาและดวดทศน จ านวน 2 คน (รอยละ 6.66) ใชวธทางวาจา

สมดใหค าแนะน า และแจกแผนพบ จ านวน 1 คน (รอยละ 3.33) ใชวธทางวาจา มสมดให

ค าแนะน า และดวดทศน จ านวน 1 คน (รอยละ 3.33)

ดงนนภาพรวมโดยสวนใหญผปวยจะไดรบค าแนะน าโดยผานทางวาจาคยสนทนา โดย

ไมมสอใดๆประกอบ รองลงมาคอมการใหแผนพบโปสเตอรรวมดวย สวนการใชอนๆ วดทศน

นอยไมถงรอยละ 10

การประเมนผปวย

- การประเมนความพรอม

ผปวยโรคไมตดตอเรอรงทเขามารบบรการทคลนกเลกบหรไดรบการประเมนความ

พรอมในการเลกทกคน ผปวยทกคนไดใหขอมลวาบคลากรทใหการบ าบดจะมการซกถามวาม

ความพรอมทจะเลกบหรหรอไม

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0322-3-61 “(แลวทมาตรงนนเคาไดถามถงความพรอมในการเลกกบคณลงมยคะ) ครบๆ

เคากไดถามครบ ผมกพยายามครบทจะเลก ผมกจะพยายามลดครบ ทกวนนผมกลดละ”

รหส 0423-2-49 “(แลวเปนไดถามยายกอวาพรอมจะเลกสบกอ) เปนไดถามอย และยายกอ

บอกเปนตวยวายายไคอยากเลกบหร”

รหส 0721-3-94 “หมอกะถามวา มใครบงคบผอง มคนแนะน าหอเลยกอ บาม อยากจะเลก

โดยตวเฮาเอง”

- การประเมนความพรอม พบวาผปวยยงไมพรอมทจะเลก

ผปวยโรคไมตดตอเรอรงทเขามารบบรการทคลนกเลกบหร จ านวน 3 คน ไดใหขอมล

วาไมพรอมทจะเลก บคลากรจะมการโนมนาว ชกจงใหเหนถงโทษของบหรทเปนอนตรายตอ

สขภาพ บางครงอาจจะมการลดเปาหมายจากการทเลกบหรไดส าเรจ เปนการทจ านวนมวนสบ

ลดลง

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0521-5-156 “(ละการอบแรกๆ บาพรอมกากอยลดไปอเนาะ พอเอาแตกนเลย) เปนกะวา

เลกไดกเลกไปเลย เลก”

102

รหส 0722-6-196…198…200…202 “(ละตอนฮนปอไดตอบกอวาพรอมหรอบาพรอมจะเลก)

บอกวาเลกนคงจะเลกยาก แตผอนเนยได...(แลวหมอเปนวาใดผอง) เปนกะบาตอบกะยม...(แลว

เปนไดชกจงเฮาหอเลกอเกาะ) ครบ...(แลวเฮาบอกวาเฮาเลกบาไดแตเฮาลดได หมอเปนไดฮตอ

กอวาเลกเตอะ ชกจง) เปลกะบาวา”

รหส 0824-2-59 “เปนกอจงใจอยครบ วามนจะจวนเรองสขภาพ เรองอด ไอดขน หอลอง

พยายามเลกดหรอลดๆ การสบลงครบ”

- ขอค าถามในการการประเมนการตดบหร

ผปวยโรคไมตดตอเรอรงทเขามารบบรการทคลนกเลกบหร สวนใหญจะถกซกถามใน

ประเดน จ านวนมวนบหรทสบตอวน และหลงตนนอนตอนเชาคณสบบหรมวนแรกเมอไหร ซง

เปนจ านวนทงสน 19 คน ล าดบตอมาจะเปนค าถามเฉพาะวาหลงตนนอน ตอนเชาคณสบบหร

มวนแรกเมอไหร ผปวยไดรบการซกถามในขอค าถามน จ านวน 4 คน ผปวยถกถามเฉพาะขอ

ค าถามเกยวกบจ านวนมวนบหรทสบตอวน จ านวน 2 คน ถามเฉพาะคณสบบหรจดในชวโมง

แรกหลงตนนอนหรอไม จ านวน 1 คน และ บหรมวนไหนทคณไมอยากเลกมากทสด จ านวน 1

คน และถามขอค าถาม จ านวนมวนบหรทสบตอวน ควบคกบขอค าถามคณสบบหรจดในชวโมง

แรกหลงตนนอนหรอไม หรอควบคกบขอค าถามบหรมวนไหนทคณไมอยากเลกมากทสด อยาง

ละ 1 คน

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0222-7-209...222 “ตอนนถามวาเรองสบอยนะ ถามวาสบวนละกมวน เฮากตอบวาเออ

บางครงกสามมวน บางครงกสองมวน บางวนมนกบแนนอน บางวนกบาสบ บางครงกมวน เฮา

กตอบไปจะอกะ ”

รหส 0121-8-259...261...263...265...267 “(ตนเชามาเราเอาเลยกอ) ออ ลางหนา เขาหอง

นาม...ละออกมากอสบ…(ภายในแบบหานาท) คบ...ออกมาสบเลย…(เขาถามพอกอ ค าถามพวก

น) ถามกะ ”

รหส 0524-3-84 “(แลวเคาไดถามมยคะวา ตอนนนเราสบกมวนแลวสบมวนแรกเมอไหร) ไม

ครบ…(แลวกเคาถามมยวาเราจะสบมากชวงไหน) ถามครบ ”

รหส 0622-3-89…91“(ละเปนถามเกาะวาปอสบบหรกมวน มวนแรกหลงตนนอนเมอใด เปนได

ถามกอ) ถามวาอน มวนใดเลกยากตสด...มวนแรกนนเนาะ ”

รหส 0421-3-93…95 “(แลวพยาบาลเปนไดถามกอวา พอสบบหรวนละกมวน ตนมาแลวอยาก

สบเลยไหม) ถามเลยครบ …(เปนถามวายงไงบาง พอจ าไดบางกอ) ถามวาตนเจาขนมาสบไหม

ตงแตตนยงไมไดลางหนาแปรงฟน 1 มวนละ กอนทานขาวกบางครงกมวนเดยว

103

บางครงก 2 มวน ผมบอกรายละเอยดทานขาวเสรจอยางนอยก 1 มวนละตอนเชา วนหนงทานก

มวน กหลายมวน บางครงกแตละวนแตกอนก 2 ซอง ทงยาเสน ยามวน ”

รหส 0221-6-216…218 “(เปนกอถามเนาะวาคณลงสบกมวนอเนาะ ถามอยเนาะ) สบอย ถาม

อย…ถามวาวนนดดกมวน เวลาใดถงกนเยอะ ”

รหส 0223-3-83...85 “(ละทนเปนถามกอวาปอสบบหรกมวน) เปน 10 ปน …(เออ ถาม

ละเนาะ ถามกอวา มกจะสบตอนไหน มวนตยงบไดนมวนไหน) บอกเปนเลย ”

- การซกถามประเมนการเสพวาตด ภาวะเสพตดนโคตน ภาวะเสพตดทางจตใจ และภาวะ

เสพตดทางสงคมหรอความเคยชน

ผปวยโรคไมตดตอเรอรงทเขามารบบรการทคลนกเลกบหร จะไดรบการประเมนเสพวา

ตด ภาวะเสพตดนโคตน ภาวะเสพตดทางจตใจ และภาวะเสพตดทางสงคมหรอความเคยชน

โดยการประเมนซกถามในประเดนดงกลาวผปวยอาจไมทราบวาผปวยไดรบการประเมนจาก

บคลากรผใหการบ าบด ผลจากการสมภาษณผปวยโรคไมตดตอเรอรงทเขามารบบรการท

คลนกเลกบหร สวนใหญจะไดรบการประเมนภาวะการณตดนโคตน จ านวน 26 คน มสวนนอย

ทจะไดรบการประเมนเฉพาะ การประเมนภาวการณตดนโคตน รวมกบประเมนภาวะเสพตด

ทางสงคมหรอความเคยชน พบวาผปวยจ านวน 3 คนไดรบการประเมนภาวะดงกลาว และการ

ประภาวะเสพตดทางจตใจ รวมกบประเมนภาวะเสพตดทางสงคมหรอความเคยชนควบค พบวา

ผปวยเพยง 1 คน ทไดรบการประเมน

ตวอยางประโยคการประเมนภาวะการตดนโคตน เชน

รหส 0421-3-93...95...99 “(แลวพยาบาลเปนไดถามกอวา พอสบบหรวนละกมวน ตนมาแลว

อยากสบเลยไหม) ถามเลยครบ …(เปนถามวายงไงบาง พอจ าไดบางกอ) ถามวาตนเจาขนมาสบ

ไหม ตงแตตนยงไมไดลางหนาแปรงฟน 1 มวนละ กอนทานขาวกบางครงกมวนเดยว บางครงก

2 มวน ผมบอกรายละเอยดทานขาวเสรจอยางนอยก 1 มวนละตอนเชา วนหนงทานกมวน ก

หลายมวน บางครงกแตละวนแตกอนก 2 ซอง ทงยาเสน ยามวน...(แลวพอไดตรวจวดเครอง

เปาปอดไหม เปนมใหเปากอ) ไมม”

รหส 0422-4-103...107“(แลวเปนมค าถามประมาณวาคณลงสบบหรมวนแรกเมอใด สบวนละ

กมวน ตนเจามานสบเลยกอ) ถาม กลางคนกะสบ…(แลวนอกจากถามเขายงหอคณลงเปา

เครองอะหยงกอ เปาสมรรถภาพปอด) บาเปา แต X-RAY ปอด”

ตวอยางประโยคการประเมนภาวะเสพตดทางจตใจ ควบคกบการประเมนภาวะเสพ

ตดทางสงคมหรอความเคยชน เชน

104

รหส 0221-6-216…218…224…228...233...242...244...246...248...250 “(แลวก เปนกอถาม

เนาะวาคณลงสบกมวนอเนาะ ถามอยเนาะ) สบอย ถามอย ...ถามวาวนนดดกมวน เวลาใด

ถงกนเยอะ…(ละเปน เปนไดหอลงเปาเครองอะหยงกอทมนวดสมรรถภาพปอดอะหยงง) บาได

บาไดเปา…(แลวม มตรวจผลแลปอะหยงกอ ตรวจฉ ตรวจไดเลอด ตรวจอะหยงกอ) บตรวจเลย

...(ละเปนไดถามกอวา ญาตลงมคนสบเกาะ เปนถามลงเกาะ) เออ ถามอยกะ กะเปนบอกวาม

กะ มเยอะในบานฮนเพราะวามนกอเหมอนญาตกนหมด...(แลวเปนไดถามลงกอวา ลงกดจะใด

กบการสบบหรเอยะ ลงมความคดเหน คดเหนยงใดเอยะ) บอกวา ครงแรกกคอ อยากลอง

อยากฮอะเนาะ ตะกอน ก าเดยวมนกอเปน มนเปนอยตอารมณและจตใจแต...บางครงมนเหงา

มนเครยด มนเนยะเนาะ...มนอดอกอกใจ กนเหลาตวยหนา เวลากนเหลา กนเหลาตวยกสบตวย

อม บาเดยวมนตดเปนนสยเพละ...อา พยายาม คอยๆ เลก...(ปเปนกอถามเรองนแมนกอ)

ถามๆ”

ตวอยางประโยคการประเมนภาวะการตดนโคตน ควบคกบการประเมนภาวะ

เสพตดทางสงคมหรอความเคยชน เชน

รหส 0421-3-93...95...99 “(แลวพยาบาลเปนไดถามกอวา พอสบบหรวนละกมวน ตนมาแลว

อยากสบเลยไหม) ถามเลยครบ …(เปนถามวายงไงบาง พอจ าไดบางกอ) ถามวาตนเจาขนมาสบ

ไหม ตงแตตนยงไมไดลางหนาแปรงฟน 1 มวนละ กอนทานขาวกบางครงกมวนเดยว บางครงก

2 มวน ผมบอกรายละเอยดทานขาวเสรจอยางนอยก 1 มวนละตอนเชา วนหนงทานกมวน ก

หลายมวน บางครงกแตละวนแตกอนก 2 ซอง ทงยาเสน ยามวน...(แลวพอไดตรวจวดเครอง

เปาปอดไหม เปนมใหเปากอ) ไมม ”

การบ าบด

- จดบ าบด

ผปวยในแตละโรงพยาบาลลวนไดรบการบ าบดเพอเลกบหรทคลนกจตเวช ซงในบาง

โรงพยาบาลจะมการเปลยนชอจากคลนกจตเวชเปนคลนกทานตะวน

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0521-7-224…226 “คลนกอนน…(เปนฮองคลนกหยงนะปอ) คลนกทานตะวน…(เปนกบอก

หอเฮามาคลนกทานตะวนเอะกาปอ) ออ อกาจาดดแต”

- รปแบบใหค าปรกษา

ผปวยโรคไมตดตอเรอรงทเขามารบบรการทคลนกเลกบหรสวนใหญจะไดรบค าปรกษา

แบบเขม ลกษณะแบบตวตอตว เปนจ านวน 28 คน รองลงมาจะไดรบค าปรกษาแบบเขม

105

ลกษณะแบบกลม จ านวน 1 คน และไดรบค าปรกษาแบบเขม ลกษณะทงแบบตวตอตวหรอแบบ

กลม และ Quitline 1600 จ านวน 1 คน

ตวอยางประโยคการใหค าปรกษาแบบเขม ลกษณะแบบตวตอตว เชน

รหส 0121-9-296 “(ละตอนเขาใหพอคย ตอนคยรอบทแลว ทวาเออเราจะตดสนใจเลก เราคย

แบบทมหลายๆ คนทมาเปนพรอมเรา หรอวาเราคยคนเดยว คยสองตอสอกบเปน) สองตอ

สอง”

ตวอยางประโยคการใหค าปรกษาแบบเขม ลกษณะแบบกลม เชน

รหส 0222-7-236…238…240…242…244…246 “(แลวเวลาอกนน อ สะ กนสองคนกะวาม

หมตวย) หมอสองคนเนย...มนกอหมเดยวกน อยกนหลายคน…(ออ อเปนหมละ) อเปนหมละ

เปนกอถามแหมคนนง คนอนกอนงฟงฮน...อกคนหนงเขามาปป อกคนกอนงฟงฮน ยงตนองเขา

ไปตะกนะกะ ยงอนนะ...(อม แลวมอตวตอตวกอ) บล าม มนกออยตคน ถาบมคนเขาไปวงเขาไป

มนกอ มนกออกนตวตอตวกมอย บางครงเปนบางครงเอาะ...(ถาหมบนกกออตวตอตวอเนาะ)

อม”

ตวอยางประโยคใหค าปรกษาแบบเขม ลกษณะทงแบบตวตอตวหรอแบบกลม

และ Quitline 1600 เชน

รหส 0623-2-61…65 “เปนกลมกม ตวตอตวกอม…(แลวบอกวาม การโทรเลกบหร Quitline

1600 มกอ) มอย”

- ยาหรอสมนไพร ทใชในการบ าบด

ผปวยโรคไมตดตอเรอรงทเขามารบบรการทคลนกเลกบหรสวนใหญจะไดรบน ายาบวน

ปาก คดเปนจ านวน 13 คน รองลงมาจะมการชาชงหญาดอกขาว ซงสมนไพรในการเลกบหร

จ านวน 12 คน และสมนไพรอนเชน รางจด มะแวง ในการเลกบหร จากการตรวจสอบขอมล

พบวายาหรอสมนไพรทใหการบ าบดเพอการเลกบหรผปวยไดใหขอมลตรงกบบคลากรทให

สมภาษณทกประการ ดงแสดงในตาราง

106

ตารางท 16 รายการยาทเกยวของกบการเลกบหร (ผปวย)

โรงพยาบาล รายการยาทเกยวของกบการเลกบหร

01 Nortriptyline แคปซลรางจด มะแวง น ายาบวนปาก

02 แคปซลรางจด มะแวง น ายาบวนปาก

03 ชาชงหญาดอกขาว

04 Nortriptyline น ายาบวนปาก

05 vitamin C น ายาบวนปาก

06 ชาชง

07 น ายาบวนปาก ชาชง

08 มะแวง น ายาบวนปาก ชาชงหญาดอกขาว

A5 : Arrange follow up การตดตามผลการบ าบดของผสบบหร

ตารางท 17 ระยะเวลาทใชตดตามผลในแตละครง

โรงพยาบาล ระยะเวลาทใชตดตามผลในแตละครง

01 นดตดตามทก 1 สปดาห

02 นดตดตาม 1 สปดาหในครงแรก และนดตดตามทก 1 เดอน 2 เดอน

03 นดตดตามตามวนนดของคลนก NCD (เบาหวาน 3 เดอน)

04 นดตดตามทก 1 เดอน

05 นดตดตาม 1 สปดาหในครงแรก และนดตดตามทก 1 เดอน 2 เดอน 3

เดอน

06 นดตดตามทก 1 เดอน และ 1 เดอนครง จนถง 1 ป

นดตดตามตามวนนดของคลนก NCD (ความดน 3 เดอน)

07 3-4 วน

08 นดตดตามท 1 สปดาห 1 เดอน 3 เดอน

นดตดตามตามวนนดของคลนก NCD

จากแนวทางเวชปฏบตองหลกฐาน การบ าบดโรคเสพยาสบ ระยะเวลาในการนด

ตดตามผลการบ าบดทกราย ควรมการตดตามผลครงแรกภายใน 2 สปดาหหลงเขารบการ

บ าบด จากนนทก 2-4 สปดาห จนครบ 3 เดอน แลวจงนดตดตามทก 1-2 เดอนจนครบ 6

เดอน จากนนตดตามอยางหางๆ จนครบ 1 ปเตม จากการสมภาษณ ผปวยไมแนใจเรอง

107

ระยะเวลาทแนนอนเนองจากการนดผปวยไดเกดขนนานแลว แตผปวยยงสามารถประมาณ

ระยะเวลาได จงไดมการตรวจสอบขอมลจากผปวยเทยบกบขอมลจากบคลากร พบวามความ

ใกลเคยงกน ยกเวน โรงพยาบาล 01 ทผปวยใหขอมลวานดตตามทก 1 สปดาห แตบคลากรให

ขอมลวานดตดตามทก 2 สปดาห จนครบ 6 เดอน สวนโรงพยาบาลอนๆ คนไขใหขอมล

ใกลเคยงกบบคลากร โดยระยะเวลาทใชตดตามม 3 โรงพยาบาลทมระยะเวลาใกลเคยงกบ

แนวทางเวชปฏบต คอ 02 05 08 ทในชวงแรกจะนดผปวยภายในระยะเวลา 2 สปดาหหลงเขา

รบการบ าบด จากนนกนดทก 4-8 สปดาห และมอย 3 โรงพยาบาลทนดตดตามผปวยตามนด

คลนก NCD คอโรงพยาบาล 03 06 08 ซงการนดตดตามทมระยะเวลาการตดตามทเหมาะสม

ตามแนวทางปฏบต และการนดตรงกบคลนก NCD ท าใหผปวยรสกถงความสะดวกในการเขา

รบบรการคลนกเลกบหรมากยงขน

- รปแบบการตดตามผลการเลกบหร

โรงพยาบาลทกแหงมการนดตดตามผปวยทโรงพยาบาล มโรงพยาบาล 1 แหงไดมการ

โทรหาผปวยเพอเตอนเรองการนดกอนถงวนนด และมโรงพยาบาลอก 1 แหง ทมสมดนดจด

วนทนดครงถดไปใหคนไข

ตารางท 18 แสดงระบบการตดตามผปวย

รปแบบการตดตาม จ านวนโรงพยาบาล (แหง)

นดตดตามทโรงพยาบาล 8

โทรศพท 1

SMS 0

ไปรษณย 0

สมดนด 1

- การยนยนผลการเลกบหร

จากการสมภาษณพบวาไมมโรงพยาบาลใดทท าการยนยนผลการเลกบหร โดยการ

ตรวจวดกาซคารบอนมอนออกไซดในลมหายใจ การตรวจวดสารโคตนน (Cotinine) ในปสสาวะ

หรอน าลาย ตรวจวดสารไธโอไซยาเนต (thiocyanate) พบเพยงแตการซกถามพดคยกบผปวยวา

เลกไดหรอไม ดงนนจงสรปไดวาการตดตามการสบบหรของผปวยใชเพยงการตดตามทางวาจา

ไมไดยนยนจากการผลตรวจทางหองปฏบตการ

108

- การตดตามการสบบหรเลกไดมากกวา 1 ป

ในการศกษาครงนผใหขอมลทงหมดยงไมสามารถเลกบหรไดมากกวา 1 ป ดงนนขอ

ค าถามนผวจยจงยงไมสามารถท าการสรปได

- กรณทผปวยไมสามารถเลกสบบหรได ผปวยไดรบการใหค าปรกษาและความชวยเหลอ

จากบคลากร วธการทใชมากทสดคอ บคลากรใหค าแนะน าเรองโทษ/พษภยจากบหรทสมพนธ

กบสขภาพของผปวย รองลงมาจะคอวธการใหก าลง จงใจใหเลก ใหยา และใหชาชงหญาดอก

ขาว ตามล าดบ แตไมมผปวยรายใดทกลาววาบคลากรไมไดท าอะไรเลยหากผปวยไมสามารถ

บหรได

- กรณทผปวยสบซ าหลงจากเลกสบได ผปวยไดรบการใหค าปรกษาและความชวยเหลอจาก

บคลากรอยางไร

ในการศกษาครงนผใหขอมลทงหมด 30 คน ยงไมสามารถเลกบหรไดมากกวา 1 ป จง

ไมมผปวยรายไหนทเขาเกณฑกลบมาสบซ าหลงจากเลกสบได ดงนนขอค าถามนผวจยจงยงไม

สามารถท าการสรปได

- ขนตอน A 5 การตดตาม ผปวยอยากใหคลนกเลกบหรแกไขปญหาหรอพฒนาอะไรบาง

จากการสมภาษณถงประเดนทผปวยอยากใหคลนกเลกบหรแกไขปญหาหรอพฒนา

อะไร พบวามผปวยจ านวน 1 คนทอยากใหเพมชองทางในการโทรเตอนผปวยกอนถงวนนด

เนองจากมปญหาเรองการจดจ าวนนด มผปวยจ านวน 1 คนทอยากใหเพมการประชาสมพนธ

เขาถงผปวยใหมากขน มผปวยจ านวน 1 คนทอยากใหเพมการตดตามโดยใชวธการผาน

จดหมาย และมผปวยจ านวน 1 คนทอยากใหแกไขเรองระยะเวลาในการตดตามนนมระยะทหาง

เกนไป

ตวอยางประโยคเพมชองทางในการโทรเตอนผปวยกอนถงวนนด เชน

รหส 0522-3-116 “(แมอยากหอเปนพฒนาอะหยงกอ) อยากหอโทรนดย า เพราะวาผอวนนด

คนเดยวกมลม ชอบทเปนหอค าปรกษาอย”

ตวอยางประโยคเพมการประชาสมพนธเขาถงผปวยใหมากขน เชน

รหส 0421-4-131 "ผมกวาถาเปนไปไดกอยากใหหมอประชาสมพนธไปหายงพนองทอยตาม

บาน ลกๆ หลานๆ ทเคายงเลกไมไดใหมาบ าบด เพราะวามนเปนผลดตอสขภาพรางกาย เปน

ผลดตอคาใชจายกด เปนผลดตอมนจะไปกระทบกบลกๆหลานๆอยทบาน มนอนตราย"

รหส 0623-4-119 "อยากหอเปนเพมการประชาสมพนธหอคนอนร ใชแผนพบแจกเพมกได วา

ถาใครอยากเลกใหมาตรงนไดเองเลย"

ตวอยางประโยคเพมการตดตามโดยใชวธการผานจดหมาย เชน

109

รหส 0521-8-263...265 "(อยากหอเปนโทรหากอ นดถกอ) คอวาถาเปนมหยงจดหมายไป

หากะได...(อฮ ปอกคดวานาจะมจดหมายไปเตอนเฮา บอกเฮาตดตามวาเฮาเปนจะใด) อม"

ตวอยางประโยคเรองระยะเวลาในการตดตามนนมระยะทหางเกนไป เชน

0221-283...284...285...287...289 "(ออ วนนคณลงมา นด นด เปนนดคณลงแมนกอ

นดเตอตเตาใดละเจา) เปนตดครบ คอวาพธนกะไปหาแหมสปดาห เดยวนดหนาเปนแหมพธ...

(อนน อนนนดต นดครงตเตาไร) สาม...(นดครงตสามละกาคา ออ นดครงทสาม) แตในชวงป

ใหมมนปดนานหนอยเนาะ... มนเมน "

ขาวสารการประชาสมพนธบรการเลกบหรทมในโรงพยาบาล

ตารางท 19 ชองการประชาสมพนธ

ชองทางทไดรบประชาสมพนธ โรงพยาบาล

แผนพบ 06

บคลากรแนะน าการบรการเลกบหรตอผปวย

โดยตรง

โรงพยาบาลทง 8 แหง

เสยงตามสายภายในโรงพยาบาล 08

เสยงตามสายภายในชมชน 03 04

อนๆ เชน

-การบอกตอปากตอปาก

-ปาย

03 06

01 08 05

110

ตารางท 20 แหลงขาวประชาสมพนธ

แหลงขาวประชาสมพนธ จ านวนคน รอยละ

1.แผนพบ+บคลากรของโรงพยาบาล 1 3.33

2.บคลากรแนะน าการบรการเลกบหรตอผปวยโดยตรง 21 70.03

3.บคลากรแนะน าการบรการเลกบหรตอผปวยโดยตรง+เสยง

ตามสายภายในโรงพยาบาล

1 3.33

4.บคลากรแนะน าการบรการเลกบหรตอผปวยโดยตรง+เสยง

ตามสายภายในชมชน

2 6.66

5.บคลากรแนะน าการบรการเลกบหรตอผปวยโดยตรง+ปาย 3 9.99

6.บคลากรแนะน าการบรการเลกบหรตอผปวยโดยตรง+บอรด

ประชาสมพนธ

1 3.33

7.บคลากรแนะน าการบรการเลกบหรตอผปวยโดยตรง+คนทเคย

มาเลก

1 3.33

รอยละ 70 ไดรบการประชาสมพนธคลนกเลกบหรจากบคลากรแนะน าการบรการเลก

บหรตอผปวยโดยตรงเพยงอยางเดยว รองลงมาคอ บคลากรแนะน าการบรการเลกบหรตอ

ผปวยโดยตรงและปาย บคลากรแนะน าการบรการเลกบหรตอผปวยโดยตรง และเสยงตามสาย

ภายในชมชน คดเปนรอยละ 9.99 และ 6.66 ตามล าดบ สวนการประชาสมพนธดวยวธการ

อนๆนนคอนขางไดคะแนนนอย คอรอยละ 3.33

ดงนนการคดกรองและการประชาสมพนธผปวยทสบบหรดวยบคลากรในโรงพยาบาล

โดยตรงแกผปวย รวมไปถงปายประชาสมพนธและเสยงตามสายภายในชมชน จงเปนชองทางท

ส าคญในการเพมการเขาถงบรการของคลนกเลกบหรใหแกผปวย สวนการประชาสมพนธท

ไมไดใช ไดแก จดหมายประชาสมพนธ โทรศพทประชาสมพนธ วทย และเวบไชตของ

โรงพยาบาล

คาใชจายในการเขารบการบ าบดเลกบหร

ในการเขารบการบ าบดเลกบหรในสวนของคาใชจายในการเขารบบรการพบวาทก

โรงพยาบาลผปวยจะไมเสยคาใชจายในการเขารบการบ าบด ยกเวนคาเดนทาง/คาน ามนรถ

จากการสมภาษณพบวาผปวยทตองมารบบรการบ าบดเลกบหรในอ าเภอเมอง จะเสยคาใชจาย

สงกวาผปวยทมารบบรการบ าบดเลกบหรในโรงพยาบาลตางอ าเภอ เฉลยคาเตมน ามน

111

ประมาณ 50-100 บาทส าหรบการเดนทางมาโรงพยาบาลในอ าเภอเมอง และ 10-20 บาท

ส าหรบการเดนทางมาโรงพยาบาลตางอ าเภอ

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0125-5-177 “(แลวมคาน ามนจากตบานมาโรงบาลกอ) ประมาณ 50 บาท”

รหส 0122-9-320...326…328...330...332 “มนกจะมแคคาน ามนรถมา ละกคาอาหาร

กลางวน … (แลวคาน ามนในแตละครงน เยอะมยคะ) กไมมาก กอยในเมอง เตมทกไมเกนหนง

รอยบาท…(ออ คาขาวทนก กนแถวโรงพยาบาลใชมยคะ) ครบๆ…กสองคนก ถามาสองคน ถา

มากบญาต กประมาณรอยกวาบาท...ไมเกนสามรอย”

รหส 0521-9-278…280…282…284 “(ปอขรถมาหรอวาขบรถมา) เสยกาน ามนรถมา…(น ามน

รถแปงกอ ไกลกอ) ไกลอย…(สก 100 ไดกอ) 100 นเปน 4-5 วนปนกา…(บถง 100 ซาวไดกอ)

อมประมาณซาวบาท”

รหส 0523-9-280…282…284…286…288 “(คาน ามนรถเตาใดแหนะเจา) บฮเฮาเอารถเครอง

มา...(50 บาทไดกอแม) บาเดยวน 10 บาทนนเนาะ...(มาวนนหนา 10 บาท) เจา (มา 10 บาท

กลบ 10 บาทแหละแม) เจา...(เปนซาวบาทเนาะ คารถมาเนาะนอกนนบาไดเสยหยงแลวเนาะ)

ถาลกบาอยกไปจางเปนซาวบาท”

ซงผปวยไมไดรสกวาการเดนทางมาทโรงพยาบาลนนเสยคาใชจายมากนก

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0521-9-278…280…282…284 “(ปอขรถมาหรอวาขบรถมา) เสยกาน ามนรถมา…(น ามน

รถแปงกอ ไกลกอ) ไกลอย…(สก 100 ไดกอ) 100 นเปน 4-5 วนปนกา…(บถง 100 ซาวไดกอ)

อมประมาณซาวบาท”

รหส 0523-9-280…282…284…286…288 “(คาน ามนรถเตาใดแหนะเจา) บฮเฮาเอารถเครอง

มา...(50 บาทไดกอแม) บาเดยวน 10 บาทนนเนาะ...(มาวนนหนา 10 บาท) เจา (มา 10 บาท

กลบ 10 บาทแหละแม) เจา...(เปนซาวบาทเนาะ คารถมาเนาะนอกนนบาไดเสยหยงแลวเนาะ)

ถาลกบาอยกไปจางเปนซาวบาท”

ความพงพอใจของผปวยตอระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไมตดตอเรอรงท

สบบหรเขาสการบ าบดเพอเลกบหรในแตละขนตอน

ผปวยทงหมดรสกพงพอใจตอการใหบรการของคลนกเลกบหร โดยภาพรวมประทบใจ

ทงการใหบรการ ตงแตขนตอนการซกประวต การแนะน า และการบ าบดรกษา เพอเลกบหร

ตวอยางประโยค เชน

112

รหส 0222-11-348…350…352…354…356…358…360…362…364…366 “(แลวเวลาปอมาตน

ปอปอใจในการบรการเกาะ หมอหนอยนหอบรการดเกาะ) ดๆ อด…(ซกอะหยงดเนาะ) ซก

ประวตด…(แลวหมอใหญเลาะ) หมอใหญกอด...หอบรการดอย…(อธบายละเอยดดเนาะ)

อธบายละเอยด ทกอยาง...ดหมดเลยอะ...บางมนกโวย บางมนกชาเตอ...ถาไปโฮงบาลหลวงมน

กอ โอวว มนบไดมางายอะ คนเปนเยอะ...น คนบนก...(โดยภาพรวมนกดเนาะ) ดคบผม”

รหส 0322-3-104 “ผมใหเตมเลยครบ เพราะจรงๆ มนไมใชเรองของหมอเนาะ มนเปนเรอง

สวนตวของคนไข แตเคากพยายามแนะน า พยายามใหนนใหน ผมวาเกน 5 เลยครบ เพราะวา

เคาเปนหวงชวตคนจรงๆ เลยครบ ผมเขาใจหมอเลย แตผมเองท าตวเองไมได แลวแบบกมของ

ใหดวย มชามอะไรผมกอยากขอบคณ คณหมอมากๆ ครบ”

รหส 0521-9-287…289…291…293 “(เดยวนองถามค าถามสดทายแลวปอพงพอใจกอ ชอบ

หรอวาพงพอใจอะหยงกอตรงตหอบรการเฮาน) มนตงวาแมนเหยหมดลวา...(ดทกกระบวนการ

เลยกา) ดทกกระบวนการ ถาบาอนเปนจะไปบรการเฮาหยง...(ประทบใจเนาะปอเนาะ) เฮาก

ประทบใจ เปนหอค าแนะน าเฮา มนกนจะเปนจะอนจะอ ถามนตดไปไดกตดไปเลย ทงไปเลย...

(เยยมมาก) บตองไปเอาใสใจแหม”

รหส 0825-3-83 “5 เลย หอเตมเลย เพราะเปนกอวาจะใดหอ กแบบเปนแนะน าด แนะน าหอ

เขาใจงายๆ อดใสเฮา ยมแยมแจมใสด”

รหส 0124-3-98 “(ถาจะขอถามวาพงพอใจกอ ถาใหหอคะแนน ถา 5 นคอใหเตมเลยเยอะสด

แลวนอยลงมา 1-5 พอหอเทาใดในการหอบรการ) กหอ 5 เตมกดตลอด ทกอยาง ทกขนตอน”

โดยขอดในกรณทเปนโรงพยาบาลชมชน ใชเวลานอยในการรอรบบรการ

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0222-11-348…350…352…354…356…358…360…362…364…366 “(แลวเวลาปอมาตน

ปอปอใจในการบรการเกาะ หมอหนอยนหอบรการดเกาะ) ดๆ อด…(ซกอะหยงดเนาะ) ซก

ประวตด…(แลวหมอใหญเลาะ) หมอใหญกอด...หอบรการดอย…(อธบายละเอยดดเนาะ)

อธบายละเอยด ทกอยาง...ดหมดเลยอะ...บางมนกโวย บางมนกชาเตอ...ถาไปโฮงบาลหลวงมน

กอ โอวว มนบไดมางายอะ คนเปนเยอะ...น คนบนก...(โดยภาพรวมนกดเนาะ) ดคบผม”

ผปวยพอใจในระบบการสงตอเขามายงคลนกเลกบหร

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0421-5-138 “พอใจมากเลยครบ พอใจกบหมอทใหบรการกบคนปวยพอใจมากเลย แลว

ตองขอขอบคณคณหมอทใหค าแนะน าใหมาคลนกเพอเลกบหร”

113

ผปวยมความซาบซงใจ และพงพอใจตอการใหบรการเลกบหรของบคลากรทาง

การแพทย

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0824-3-101 “หอ 5 เตมเลยครบ เพราะเปนฮกเฮาขนาดครบ แตเฮาหลกครบ ผมเขาใจ

อยนะ แตยะบะได”

รหส 0322-3-104 “ผมใหเตมเลยครบ เพราะจรงๆ มนไมใชเรองของหมอเนาะ มนเปนเรอง

สวนตวของคนไข แตเคากพยายามแนะน า พยายามใหนนใหน ผมวาเกน 5 เลยครบ เพราะวา

เคาเปนหวงชวตคนจรงๆ เลยครบ ผมเขาใจหมอเลย แตผมเองท าตวเองไมได แลวแบบกมของ

ใหดวย มชามอะไรผมกอยากขอบคณ คณหมอมากๆ ครบ”

- การใหบรการเลกบหรของโรงพยาบาล มปญหา หรออปสรรคอะไร และอยากใหมการ

แกไขอะไรบาง

มผปวยจากโรงพยาบาลรหส 04 และ06 ไดใหการสมภาษณ ใหค าแนะน าวาควรมการ

เพมการประชาสมพนธเชงรกสชมชน และเพมวธการทราบแหลงขอมลในการเขาถงใหมากขน

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0421-4-131 “ผมกวาถาเปนไปไดกอยากใหหมอประชาสมพนธไปหายงพนองทอยตาม

บาน ลกๆ หลานๆ ทเคายงเลกไมไดใหมาบ าบด เพราะวามนเปนผลดตอสขภาพรางกาย เปน

ผลดตอคาใชจายกด เปนผลดตอมนจะไปกระทบกบลกๆหลานๆอยทบาน มนอนตราย”

รหส 0623-4-119 “อยากหอเปนเพมการประชาสมพนธหอคนอนร ใชแผนพบแจกเพมกได วา

ถาใครอยากเลกใหมาตรงนไดเองเลย”

ผปวยจ านวน 2 คนจากโรงพยาบาลเดยวกนคอรหส 01 มความตองการอยากให

โรงพยาบาลใชยาทมประสทธภาพมากขนกวาเดมในการชวยเลกบหร

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0123-6-197…199 “(ละมขนตอนไหนทปอวาเปนอาจจะปรบปรงขนได อยากหอเปน

เพมอะหยง) มนแลวแตคนเนาะ วาอยากหอเพมอะหยงบเพมอะหยง…(เอากะตวปอ อยากหอ

เปนเพมอะหยง) อยากหอเปนเพมยาตวาท าหอบอยากสบเลย”

รหส 0125-6-182...185 “กวามนมปะเลอปะเตอเนาะ แตวาสวนใหญบาเดยวนคนตเลกบหรม

นกละตอยางคนในหมบานปหนา คนเลกกนนกละ เดยวนหนาเปนเกงตอเกง…(หอ แลวอยากหอ

คลนกตเนยพฒนาอะหยงกอ) ปใครอยากหอเปนไดยาดๆ”

ผปวยจ านวน 1 คน จากโรงพยาบาลรหส 02 ไดใหสมภาษณวาควรมบคลากรทใหการ

บ าบดเพอใหเลกบหรมาประจ าการส าหรบทโรงพยาบาลนโดยเฉพาะ

114

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0221-12-442…473 “บหมครบ อปสรรคอะหยง แตอยากจะหอหมอเนยะมาประจ าอยน

วนนกอแตนโฮงบาลนนฮนเนาะ มานมนกอบมบานพกไหนสกตเตอเนาะ...(ใครหอบคลากรนก

กวาน) เออ นกแหมหนอยกอไดเนาะ เพราะหมนเขามาหลาย หมนมนมาหมด”

****ไมไดเปนเฉพาะในคลนกแตเปนจากลกษณะโรงพยาบาล***

และมผปวยจ านวน 1 คน จากโรงพยาบาลรหส 05 ไดใหสมภาษณวาควรปรบปรงเรอง

ของการบรการใชยาหรอผลตภณฑชวยเลกบหรใหมเพยงพอตอผทมาเขารบบรการมากขน

ตวอยางประโยค เชน

รหส 0524-4-148…151 “(ถาเปนไปไดส าหรบเราเนยเราโอเคเราเลกได แตเราอยากใหทนมการ

ปรบปรงหรอพฒนาเพอใหดขนหรอเพอคนอนๆ อยางไรบางคะ) ครบ จ าพวกยาเงยครบ อยาก

ใหเคาแจกเปนระยะๆ...(ออ แบบเปนการแสดงความใสใจเนาะ ไมไดแบบวาใหเฉพาะในครงแรก

แลวมอะไรอนๆ อกมย พวกระบบการบรการ การเขาถงล าบากมย จากตกนนมาตกนยากมย

พวกสทธการรกษาอะไรแบบน มมยคะ) ไมมครบ”

รหส 0513-5-167 “อนนมกานขยบขยายละหนา เพราะตะกอนเปนแคคลนกทมหองเลกๆ

แคบๆ นมกานขยายมาละ ในสวนของคนไขกอมนกขนละ และกอคนไขเขามารบบรกานเยอะขน

ละเพราะรวมมอกบคลนกพเศษวาหอมการคดกรองกานกนเหลา สบบหร เพราะบางทชาวบาน

เปนกอบะฮวามคลนกหอเลกได ซงมนตองเชอมโยงกนระหวางคลนกพเศษกบเรา เพราะเชน

คลนกโรคปอด เนาะหอการรกษาแตกอยงบะเลกสบ กมกานขาดดลในเรองของยา ยอดคนไข

กอเพม เพราะรกษายงไงกอบะยอมหายสกท คาใชจาย งบประมาณตางๆ แตถาเรารสาเหต วา

มาจากสบบหรปป กอาจจะลดเรองพวกนลงได”

มอปสรรคในการมารบบรการทโรงพยาบาล ตวอยางประโยค เชน

รหส 0223-4-124 “(ไหนนองขอดเลาะ (ดใบนด) เดอนแรก วนแรก ครงต 1 ปอมาปะเปนเดอง

เมษา วนท 20 เมษา หลงจากนนแหมตดนงเปน 27 เมษา ละกหางมานอยเปน 11 พฤษภา) อม

บไดมา เจบ นงนอนอย ลกบได”

ปรมาณการใหขอมลแตครงควรมการจ ากด เพอใหผปวยจ าไดและน าไปปฏบตใหกอ

เกดประโยชนมากทสด ตวอยางประโยค เชน

รหส 0522-4-110…112…114 “ชอบอย...ชอบเปนสอน ชอบเปนบอกแนะน าทางทดหอเลก...อด

เขาใจ แตบางทเปนบอกไวเยอะ กมลมพอง”

115

การยนยนความถกตองของขอมล (Member Checking)

จากการยนยนความถกตองของขอมล (Member Checking) เมอวนท 31 มนาคม 2560

โดยการน าขอมลทไดจาก การสมภาษณจดบนทกอยางละเอยดและอธบายอยางชดเจน น า

กลบไปใหผใหสมภาษณยนยน ความถกตองของขอมล พจารณาขอมลเปนจรงตรงกบ

ความรสกของผใหสมภาษณหรอไม อยางไร

พบวาขอมลผลการศกษาทไดเปนขอมลจรงตรงตามบรบทการใหบรการเลกบหรใน

โรงพยาบาลแตละแหง และหลงจากการไปสมภาษณโรงพยาบาลแตละแหงไดมการพฒนาและ

ปรบปรงระบบบรการเลกบหร

โรงพยาบาล 07 มการจดตงคณะกรรมการคลนกเลกบหร และในเดอนกมภาพนธ 60

ไดมการพฒนาปรบปรงระบบการใหยาแบบใหม เรมใหชาชงเพอชวงเลกบหรเปนหลก และมยา

Nortriptyline มการจดซอเครองเปาคารบอนมอนออกไซดและไดน ามาใช พบวาผปวยรสก

ตนเตนและมความพยายามทจะลดการสบบหรมากขนกอนมาตรวจวดดวยเครองเปาคารบอน

มอนออกไซด มการพฒนาระบบการลงขอมลขนใหม โดยใหทกครงทคนไขเขามารบบรการจะม

การลงขอมลวาวนทมาเขารบบรการ วนทนดตดตาม และเบอรโทรศพทตดตาม ซงพบวาผปวย

เขารบการรกษาและมาตดตามผลการรกษามากขน และเดอนมนาคม 60 ไดพฒนาเพมการลง

ชมชนเชงรกมากขน และมการจดอบรมการใหค าปรกษาแนะน าการเลกบหรแบบยอ BABI

ใหกบเจาหนาทในโรงพยาบาล อกทงเพมโอกาสในการพฒนาระบบบรการเลกบหรไปยงรพ.สต.

และอสม. ใหเขมขนมากขน

โรงพยาบาล 08 พบวาเรมแรกการใหบรการเลกบหรในจงหวดพะเยามาจาก

โรงพยาบาลปลอดบหร และขยายลงสชมชน ซงคนไขทมารบบรการยงมนอยอย ผปวยเขาถง

บรการยงนอย เรมแรกผท าการบ าบดไดท าตามกระบวนการ A1-A5 อยางครบถวน แตดวย

ความเคยชนและภาระงานทมากอาจท าใหบคลากรผใหการบ าบดปฏบตตามกระบวนการ A1-

A5 ไมครบถวนสมบรณเชนเดม เชน การใหค าแนะน า บางทอาจไมไดอยทกจดใหบรการ แต

หากแพทยเหนวาผปวยสบบหรและมปญหาสขภาพจงจะพจารณาสงตอเขารบการบ าบดเพอ

เลกบหร มขอจ ากดเรองของการตดตาม พบวาไมสามารถนด 1 สปดาห 2 สปดาหได เนองจาก

ผปวยสวนใหญเปนผสงอายจะมลกหลานมาสง และบางทไมสามารถโทรศพทตดตามผปวยได

จงแกไขปญหาโดยการประสานงานแจงไปยงคลนกโรคเรอรง หากมการนดตดตามทคลนกโรค

เรอรงใหท าการสงตอผปวยทสบบหรไปยงคลนกเลกบหร

โรงพยาบาล 06 ทางโรงพยาบาลมมปญหาเรองของการตดตามเชนเดยวกบ

โรงพยาบาลอนๆ พยายามพฒนาปรบปรงใหมโครงการเลกบหรรวมกบชมชนแกนน า สราและ

116

ยาเสพตด 3 ชมชนตนแบบ เพอท าการตดตามผลลพธใหชดเจนยง ท าการสอบถามจาก อสม.

และมการคดเลอกผปวยโรคไมตดตอเรอรงเขารบการบ าบดเพอเลกบหรแบบกลม เนองจาก

เปนหนงในตวชวด

โรงพยาบาล 03 มการพฒนาน ายาเขามาใชในโรงพยาบาล พบวาการตดตามผปวยมา

ตามนดเพมขน แตยงพบปญหาเรองการตดตามเนองจากปญหาผปวยสวนมากเปนวยท างานไม

คอยมเวลามาเขารบบรการเลกบหร จะเหนความส าคญของการท างานมากกวา

117

บทท 5

บทสรป

สรปผลการวจย

โรงพยาบาลทง 8 แหง มการใหบรการอยางทวถง ตงแตระบบการคดกรองทมการคด

กรองอยางทวถง การแนะน าเพอใหผปวยเลกบหร ประเมนความพรอมและความรนแรงในการ

เสพตดบหรของผปวย และสงตอผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบบหรเขาสการบ าบดเพอเลกบหร

มกระบวนการทชดเจน สวนในขนตอนของการบ าบดจะมความแตกตางกนตามบรบทของแตละ

โรงพยาบาล ซงผปวยมความสะดวกในการเขาถงบรการเลกบหร อกทงบคลากรทางการแพทย

และผปวยมความสมพนธทดตอกน ท าใหผปวยมความพงพอใจในการเขารบบรการเลกบหร แต

อยางไรกตามยงมปญหาและอปสรรค อาทเชน ขาดการก าหนดตวชวดเพอใหผปวยเลกบหร

เนองจากไมมตวชวดทชดเจนในการใหบรการเลกบหรและขาดการประเมนผลลพธการบ าบด

และการตดตามผปวยอยางเปนระบบ โดยการตระหนกถงความส าคญของคลนกเลกบหรใน

โรงพยาบาล เปนนโยบายทผบรหารโรงพยาบาลควรใหความส าคญมากยงขน

การศกษาในอนาคต (Further study)

พบวาในการใหบรการในการน าผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบบหรเขาสการบ าบดเพอ

เลกบหรมความหลากหลายของตวชวดในการวดผลความส าเรจ เนองจากตวชวดในการวดผล

ส าเรจของการบรการเพอเลกบหรยงไมเปนมาตรฐานเดยวกนละไมชดเจนในแตละโรงพยาบาล

ทท าการศกษา ดงนนในอนาคตการวจย อาจจะพฒนาสรางเกณฑชวดทชดเจน แลวตรวจสอบ

การวดผลของตวชวดทสรางขนใหมท าใหระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไมตดตอ

เรอรงทสบบหรเขาสการบ าบดเพอเลกบหรดขนหรอไมอยางไร

118

บรรณานกรม

119

บรรณานกรม

[1] World Health Organization. (2015). Tobacco. Retrieved July 6, 2015, form

http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs339/en/.

[2] World Health Organization. (2013). WHO report on the global tobacco epidemic:

enforcing bans on tobacco advertising, promotion and sponsorship Geneva 2013. Retrieved

July 6, 2015, form

http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/85380/1/9789241505871_eng.pdf.

[3] ส านกงานสถตแหงชาต. (2557). ผลส ารวจพฤตกรรมการสบบหรของประชากรไทย

อายตงแต 15 ปขนไป. สบคนเมอ 18 มกราคม 2559, จาก

http://www.youblisher.com/pdf/1241884

[4] Benjamin RM. (2011). Exposure to Tobacco Smoke Causes Immediate Damage: A

Report of the Surgeon General. Public Health Rep. 2011 Mar-Apr;126(2):158-9.

[5] มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร. (2558). บหรเทากบยาเสพตด. สบคนเมอ 16 มกราคม

2559, จาก

http://www.smokefreeschool.net/content_attachment/attach/c5c293eb25a6566a7a087045

5cf9b1.pdf

[6] National Center for Chronic Disease P, Health Promotion Office on S, Health. (2014).

Reports of the Surgeon General. The Health Consequences of Smoking-50 Years of

Progress: A Report of the Surgeon General. Atlanta (GA): Centers for Disease Control

and Prevention (US).

[7] คณะท างานบรหารการจดเกบขอมลความจ าเปนพนฐานและขอมลพนฐาน จงหวดพะเยา.

(2557). รายงานคณภาพชวต ประชาชนจงหวดพะเยา จากขอมลความจ าเปนพนฐาน

และขอมลพนฐาน.

[8] Tobacco Use and Dependence Guideline Panel. (2008). Treating Tobacco Use and

Dependence: 2008 Update Rockville, MD. : Agency for Healthcare Research and Quality.

Retrieved January 18, 2016, from http://www.ahrq.gov/professionals/clinicians-

providers/guidelines-recommendations/tobacco/index.html

[9] กรองจต วาทสาธกกจ. (2551). โรงพยาบาลปลอดบหรตนแบบถอดบทเรยน. กรงเทพฯ:

มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร.

120

[10] เครอขายวชาชพแพทยในการควบคมการบรโภคยาสบ. (2555). แนวทางเวชปฏบตส าหรบ

การบ าบดโรคเสพยาสบในประเทศไทย ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2555 ส าหรบบคลากรทาง

การแพทยและสาธารณสข (พมพครงท 1). กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการสราง

เสรมสขภาพ.

[11] เครอขายพยาบาลเพอการควบคมยาสบแหงประเทศไทย. (2556). แนวทางปฏบตการ

พยาบาลเพอชวยเลกบหร : คมอการใหค าแนะน าการชวยเลกบหร สงานประจ า (พมพครงท 2).

กรงเทพฯ: อฟทรย ครเอทนว.

[12] มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร. (2558). 10 ขอเทจจรงเกยวกบราง พ.ร.บ.ควบคม

ผลตภณฑยาสบ. สบคนเมอ 16 มกราคม 2559, จาก

http://www.ashthailand.or.th/content_attachment/attach/c0988cfb9793e48b134d2fc02fdb5

5.pdf

[13] ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ. (2557). พรบ.ยาสบฉบบใหม มงลด

เยาวชนตดบหร. สบคนเมอ 18 มกราคม 2559, จาก

http://www.thaihealth.or.th/Content/26897.htm

[14] สาธต นฤภย. (2557). การบรหารจดการระบบเครองมอแพทยในโรงพยาบาล

(Management Systems of Medical Equipment in Hospitals). สบคนเมอ 1 พฤษภาคม

2560, จาก http://medi.moph.go.th/system2533/sys55.pdf

[15] Ricky w. griffin. (2017). Management. Boston : CENGAGE Learning. 305-397

[16] ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. (2535). พระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ

พ.ศ. 2535. สบคนเมอ 16 มกราคม 2559, จาก

http://btc.ddc.moph.go.th/th/upload/slide/2015-01-27_slf3.pdf

[17] ส านกควบคมการบรโภคยาสบ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (2552). ประเภท

ของผลตภณฑยาสบ. สบคนเมอ 30 พฤศจกายน 2558, จาก

http://btc.ddc.moph.go.th/cms/uploads/menusub/doc/Type_of_TC_product_and_Situation_of_

TC_12_16_09.pdf

[18] ณรงค รตนนาคนทร, วราพร ชลอ าไพ. (2537). พษภยของบหร. สบคนเมอ 16 มกราคม

2559, จาก http://webdb.dmsc.moph.go.th/ifc_toxic/a_tx_1_001c.asp?info_id=54

[19] Healthday. (2010). Smokers' Former Homes May Retain Tobacco Toxins. Retrieved

January 18, 2016, from http://consumer.healthday.com/respitory-and-allergy-information-

2.

121

[20] สารานกรมไทยส าหรบเยาวชนโดยพระราชประสงคในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว.

(2547). พษภยของบหร. สบคนเมอ 18 มกราคม 2559, จาก

http://kanchanapisek.or.th/kp6/sub/book/book.php?book=28&chap=6&page=t28-6-

infodetail01.html

[21] รรนธร ธญญานวต. (2547). Nicotine Dependence. สบคนเมอ 18 มกราคม 2559,

จาก

http://med.mahidol.ac.th/ramamental/sites/default/files/public/pdf/Nicotine%20Dependence.p

df

[22] รตนา บรรณาธรรม. (2546). โทษของบหร. สบคนเมอ 16 มกราคม 2559. จาก

http://www.srbr.in.th/Health/smoke2.htm

[23] ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. (2535). พระราชบญญตคมครองสขภาพของผไม

สบบหร พ.ศ. 2535. สบคนเมอ 16 มกราคม 2559. จาก

uto.moph.go.th/oic/Download/4_20.pdf.

[24] สทศน รงเรองปญญา. (2555). โครงการเครอขายคลนกฟาใส SMART Quit Clinic

Program (พมพท 1). กรงเทพฯ: เฮลธ เวรค.

[25] Zwar N RR, Borland R, Peters M, Litt J, Bell J, Caldwell B, Ferretter I. (2011)

Supporting smoking cessation: a guide for health professionals. East Melbourne :The Royal

Australian College of General Practitioners.

[26] NICE public health guidance 10. (2008). Smoking cessation services in primary care.

Manchester: National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE). Retrieved

January 18, 2016, form www.nice.org.uk/PH010.

[27] National Centre for Smoking Cessation and Training. (2014). Service and delivery

guidance. London: National Centre for Smoking Cessation and Training (NCSCT).

Retrieved January 18, 2016, form

http://www.ncsct.co.uk/usr/pub/LSSS_service_delivery_guidance.pdf.

[28] Reid RD, Mullen KA, Slovinec D'Angelo ME, Aitken DA, Papadakis S, Haley PM, et al.

(2010). Smoking cessation for hospitalized smokers: an evaluation of the "Ottawa Model".

official journal of the Society for Research on Nicotine and Tobacco. Society For Research

On Nicotine and Tobacco. Jan;12(1):11-8.

122

[29] University of Ottawa Heart Institute. (2012). Ottawa model best practices for clinical

smoking cessation in Canada Ontario. Ontario: University of Ottawa Heart Institute. Ontario:

University of Ottawa Heart Institute. Retrieved January 18, 2016, form

http://ottawamodel.ottawaheart.ca/files/omsc/docs/omsc2011-12report.pdf.

[30] THE TOBACCO ATLAS. (2014). Our largest objective is to dramatically reduce the

consumption of combustible cigarettes. Retrieved January 18, 2016, form

http://www.tobaccoatlas.org

[31] ส านกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศกระทรวงสาธารณสข. (2552).

การศกษาภาระโรคจากปจจยเสยงของประชาชนไทยในป พ.ศ.2552. โครงการ

พฒนาการด าเนนการจดท าเครองชวดภาระโรคและปจจยเสยงของประเทศไทย

(Burden of Disease). กรงเทพฯ:ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ.

[32] ส านกงานสถตแหงชาต. (2549). สถตส าคญเกยวกบการสบบหรของคนไทยวเคราะห

และขอเสนอแนะแนวทางการแกปญหา. กรงเทพฯ: มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร. สบคน

เมอ 27 มกราคม 2559. จาก http://www.youblisher.com/pdf/917038.

[33] ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ. (2557). สรปสถานการณปจจยเสยง

หลกดานยาสบของประเทศไทย พ.ศ.2557. สบคนเมอ 17 มกราคม 2559. จาก

http://www.trc.or.th/th.html

[34] ผกามาศ สฐตวนช. (2556). การบรณาการดแลผปวยสบบหรในคลนกโรคเรอรง.

สบคนเมอ 18มกราคม 2559. จาก http://203.157.182.17/k9/expcpho/wp-

content/uploads.pdf

[35] ปรดา แตอารกษ. (2554). สปสช.สงเสรมเลกบหร. สบคนเมอ 17 มกราคม 2559. จาก

https://suchons.wordpress.com

[36] Thailand National Quitline. (2552). รจกกบศนยบรการเลกบหรทางโทรศพทแหงชาต

(Thailand National Quitline) หรอ 1600 สายเลกบหร. สบคนเมอ 17 มกราคม 2559.

จาก http://thailandquitline.or.th/about.php.

[37] ชาญชย อาจนสมาจาร. (2549). การสรางแบบสอบถามเพอการวจย (พมพครงท 1).

กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตรดานสทธาการพมพ; 2549. 15 หนา

[38] ทวตถ มณโชต. (2554). เครองมอทใชในการวจย. สบคนเมอ 27 มกราคม 2559. จาก

http://www.rlc.nrct.go.th/

123

[39] ส านกงานสถตแหงชาต. (2546). วธการเกบรวบรวมขอมล. สบคนเมอ 27 มกราคม

2559. จาก http://service.nso.go.th

[40] ศภกจ วงศววฒนนกจ. (2550). พจนานกรมศพทการวจยและสถต (พมพครงท 3).

กรงเทพฯ: ดานสทธาการพมพ.

[41] พสณ ฟองศร. (2552). การสรางและพฒนาเครองมอวจย (พมพครงท 1). กรงเทพฯ:

ดานสทธาการพมพ; 2552. 421 หนา

[42] สมชาย วรกจเกษมสกล. (2553). ระเบยบวธการวจยทางพฤตกรรมศาสตรและ

สงคมศาสตร. อดรธาน: มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน; หนา 265-296

[43] พชญสน ชมภค า, พมพทอง สงสทธพงศ. (2552). การวจยเชงคณภาพ (Qualitative

Research). สบคนเมอ 17 มกราคม 2559. จาก https://nectecpbl.wikispaces.com/file/view/

การวจยเชงคณภาพ.pdf.

[44] แนงนอย ยานวาร. (2554). การวเคราะหขอมลในงานวจยเชงคณภาพ. สบคนเมอ 16

มกราคม 2559. จาก http://www.thaiblogonline.com/sodpichai.blog?PostID=39655

[45] กมลเนตร วรรณเสวก. (2555). การเตรยมตวกอนตดสนใจไปพบจตแพทย. สบคนเมอ

4 มนาคม 2560. จาก http://www.si.mahidol.ac.th/sidoctor/e-pl/articledetail.asp?id=941

[46] วรนารถ ดวงอดม. (2555). การพฒนาสอทเหมาะสมกบการพฒนาคณภาพชวต

ผสงอายในกรงเทพมหานครและจงหวดแพร. กรงเทพฯ;จนทรเกษมสาร. 18(34):14-22.

[47] สมาน ลอยฟา. (2557). พฤตกรรมการใชอนเตอรเนตของผใหญในชนบท. ขอนแกน:

วารสารอนฟอรเมชน. 21(2):18-28.

[48] ราเชนทร นพณฐวงศกร, ปณณพชญา รอดเปลง, อารยาพชร นอยวไล. (2559). หวใจ

ส าคญของการพฒนาทรพยากรมนษย Training : Heart of human resources

development. กรงเทพฯ; SAU National Interdisciplinary Conference.

[49] Saine PJ, Baker SM. (2003). What is the best way to schedule patient follow-up

appointments. Jt Comm J Qual Saf. 29(6):309-15.

[50] เครอขายพยาบาลเพอการควบคมยาสบแหงประเทศไทย.จากบทความถอดบทเรยน.

(2557) แผนงานท 3.1 พยาบาลตนแบบผลงานดเดน ดานการสรางชมชน / องคกรปลอด

บหร. สบคนเมอ 4 มนาคม 2560. จาก

http://tobaccofree.thainurse.org/ebook/book/lessonlearned/lessonlearned.html

#p=cover

124

[51] ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.). (2555). การสนบสนนการจดบรการ

เลกบหร ประจ าป 2555. กรงเทพฯ: ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. สบคนเมอ 22

มนาคม 2560. จาก

จาก:http://www.nhso.go.th/downloadfile/fund_2555_final_.pdf

[52] สธาสน โพธจนทร. (2560). PDCA หวใจส าคญของการปรบปรงอยางตอเนอง.

กรงเทพฯ: Thailand Productivity Institute. สบคนเมอ 5 พฤษภาคม 2560. จาก

http://www.ftpi.or.th/2015/2125

125

ภาคผนวก

126

แบบบนทกขอมลงานวจย ส าหรบบคลากรทางการแพทย

โครงการวจยเรอง ระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบบหร

เขาสการบ าบดเพอเลกบหร (Management system of smoking cessation service in

chronic non-communicable disease patients)

วตถประสงคของโครงการ

เพอศกษาระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบบหรเขาสการบ าบด

เพอเลกบหรในโรงพยาบาล

หนวยงานทรบผดชอบ : ศนยวจยผลลพธทางสขภาพและโอสถกรรมานบาล (cohorts) งาน

บรการวชาการ คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยพะเยา

ค าชแจง

1. แบบบนทกขอมลประกอบดวย 3 สวน ไดแก ขอค าถามขอมลทวไปของผใหขอมล แบบ

สมภาษณเชงลกลกษณะการบรการเลกบหร (แบบกงโครงสราง) และแบบบนทกการ

สงเกตสถานท

2. แบบบนทกขอมลนใชส าหรบการศกษาวจยเทานน การใหขอมลจะไมมผลกระทบตอ

ผใหขอมลหรอโรงพยาบาลแตอยางใด ขอมลสวนบคคลทไดจะถกจดเกบเปนความลบ

และขอสรปโครงการจะเปนประโยชนในการพฒนากระบวนการท างานของบคลากรใน

ระบบบรการสขภาพตอไป

สวนท 1 ขอมลทวไปของผใหขอมล

1. เพศ ◻ ชาย ◻ หญง

2. อาย ……................ป

3. อาชพ

◻แพทย ◻นกเทคนคการแพทย

◻พยาบาล ◻นกกายภาพบ าบด

◻ทนตแพทย ◻บคลากรทางการแพทยอนๆ

(ระบ)………....................

◻เภสชกร ◻เจาหนาทอนๆ

(ระบ)...................................................

รหสขอมล...........................

วน/เดอน/ป..........................

Version……………………

127

4. ต าแหนงในโรงพยาบาล (ตามผงโครงสรางองคกร)

.............................................................

5. ต าแหนงในคลนกเลกบหร

...................................................................................................................................

6. ประสบการณในวชาชพ ............................... (เดอน/ป)

7. ประสบการณในต าแหนงทด ารงอย ....................... (เดอน/ป)

8. ประสบการณท างานในคลนกเลกบหร ....................... (เดอน/ป)

9. ระดบการศกษา

◻ อนปรญญา ◻ ปรญญาโท

◻ ปรญญาตร ◻ ปรญญาเอก

10. รายไดสวนตวตอเดอน (บาท/เดอน)

◻ นอยกวา 10,000 ◻ 10,000 – 15,000

◻ 15,001 – 20,000 ◻ 20,001 – 30,000

◻ 30,001- 40,000 ◻ 40,001 – 50,000

◻ มากกวา 50,000 ขนไป

11. ทานไดรบคาตอบแทนพเศษในการปฏบตหนาทในคลนกเลกบหรหรอไม

◻ ไมไดรบ

◻ ไดรบ จ านวน ..................... บาท/ (เคส/เดอน/ป)

สวนท 2 ลกษณะการบรการเลกบหร

1. ผบรหารหรอโรงพยาบาลของทานมนโยบายเกยวกบการบรหารจดการในการน าผปวย

โรคไมตดตอเรอรงทสบบหรเขาสการบ าบดเพอเลกบหรอยางไร

องคประกอบของโรงพยาบาลปลอดบหร

มนโยบายและประกาศใหโรงพยาบาลปลอดบหรเปนลายลกษณอกษร

จดสภาพแวดลอมในโรงพยาบาลใหปลอดบหร

ผบรหารและบคลากรไมสบบหรในโรงพยาบาลและตอหนาสาธารณะ

มระบบบรการชวยใหบคลากรและผมาใชบรการเลกสบบหร

มกจกรรมรณรงคกบชมชนดานบหรและสขภาพ

128

มนโยบายเลอกรบผทไมสบบหรเขาเปนบคลากร

ขนตอนการท าโรงพยาบาลปลอดบหร

เตรยมประกาศนโยบายโรงพยาบาลปลอดบหร

o ประชาสมพนธใหบคลากรทกคนทราบนโยบาย

o ท าหนงสอขอความรวมมอจากหนวยราชการตางๆทเกยวของกบ

นโยบายปลอดบหร

o ประชาสมพนธผานสอในโรงพยาบาล/สอชมชนใหประชาชนรบทราบ

o จดกจกรรมสรางกระแสในโรงพยาบาล/ชมชน

ประกาศนโยบายโรงพยาบาลปลอดบหรเปนลายลกษณอกษร ใหบคลากรและ

ผใชบรการรบทราบ

ตงคณะท างานดานบหรและสขภาพของโรงพยาบาล ประกอบดวยบคลากร

วชาชพสาขาตางๆ

ผประสานงานโรงพยาบาลปลอดบหร

จดสภาพแวดลอมไมใหมการสบบหรในบรเวณโรงพยาบาล

สงเสรมการเลกสบบหรในบคลากรของโรงพยาบาลและประชาชนผมาใช

บรการ

ก าหนดนโยบายเลอกผไมสบบหรเขาเปนพนกงาน กรณทจ าเปนตองรบผทสบ

บหรเขาท างาน ใหท าขอตกลงวาจะไมฝาฝนสบบหรในโรงพยาบาลอยางเปน

ลายลกษณอกษร

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

2. บคลากรทานใดบางเปนผรบผดชอบกระบวนการการบ าบดเพอเลกบหร (5A: Ask

Advise Assess Assist Arrange follow up)

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

3. ทานใชระยะเวลาในแตละขนตอนของกระบวนการการบ าบดเพอเลกบหรในแตละ

ขนตอนประมาณกนาท

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

129

4. ทานไดท าการตดตามความตอเนองในแตละขนตอนของกระบวนการการบ าบดเพอเลก

บหรหรอไม อยางไร (เชน การบนทกจ านวนหรอครงทปวยผานขนตอนตางๆในกระบวน

บ าบด) และในกรณทผปวยขาดความตอเนองมสาเหตมาจากอะไร โรงพยาบาลของ

ทานมวธการจดการเพอแกปญหาอยางไร

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

กระบวนการการบ าบดเพอเลกบหร

5. A1: Ask ขนตอนการคดกรองผสบบหร

5.1 โรงพยาบาลของทานมจดคดกรองผสบบหรบรเวณใดบาง

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

5.2 โรงพยาบาลของทานมวธการคดกรองการสบบหรเปนอยางไรบาง (IPD, OPD, ER, แผนก

ตางๆในโรงพยาบาล)

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………......………………………………………………………………………………………………………

5.2.1 กรณทผปวยสบบหร มการสงตอเพอเขารบการใหค าแนะน าเพอเลกบหรอยางไร

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………......………………………………………………………………………………………………………

5.2.2 กรณทผปวยเคยสบบหร แตสามารถเลกสบไดแลว (มากกวา 1 ป) มการจดการเพอ

ปองกนการกลบมาสบซ าหลงจากเลกสบ (Prevent relapse) อยางไร

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………......…………………………………………………………………………………………………………………………….......

5.3 รปแบบการบนทกขอมลเกยวกบการสบบหรในโรงพยาบาลของทานเปนอยางไร {เชน

บนทกในเวชระเบยน มการตดสตกเกอรในเวชระเบยน บนทกในระบบคอมพวเตอรตามรหส

ICD-10 (F-17) ใหเปนปญหาหนงในการวนจฉยโรค}

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………….......……………………………………………………………………………………………………………………………......

130

5.3.1 ขอมลใดบางททานบนทกเมอคดกรองแลวพบวาผปวยสบบหร

◻โรคประจ าตว

◻ประวตการสบ/การพยายามเลก

◻ประวตการพยายามเลก

◻ อนๆเชน (Vital sign) .............................................

5.4 ทานไดมการซกประวตการสบบหรของบคคลใกลชดของผปวยทเขารบบรการเลกบหร

หรอไม

◻ ม ◻ ไมม

5.4.1 หากพบวามบคคลใกลชดของผปวยสบทานมวธการจดการอยางไร

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

6. A2: Advise ขนตอนแนะน าใหผสบบหรเลกสบโดยเดดขาด

6.1 สถานทใหค าแนะน าในขนตอนการแนะน าใหเลกสบบหรเปนทใดบาง (ทงในและนอก

โรงพยาบาล)

................................................................................................................................................

6.2 โรงพยาบาลของทานมการด าเนนการบรการเลกบหรวนและเวลาใดบาง

วน

◻ ทกวน

◻ ทกวนจนทร ถง วนศกร

◻ เฉพาะวนระบ…………………………………………………………………

เวลา

◻8.30 น - 16.30 น. (เวลาราชการ)

◻ อนๆ ระบ................................................................

131

6.3 ทานใหค าแนะน าเพอใหผปวยเลกบหรในประเดนทเกยวของกบเรองใดบาง (เชน การให

ขอมลเรองโทษของบหรตอสขภาพ, บคคลใกลชด, เศรษฐกจ) โดยวธการใด (เชน ผลตรวจทาง

หองปฏบตการ แผนพบ สมดใหค าแนะน า การใหค าปรกษาและค าแนะน าในรปแบบค าพด การ

ใหขอมลผานสอวดทศน สอโฆษณา โปสเตอร แอพพลเคชน หรอสออเลกทรอนกส)

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………......………………………………………………………………………………………………………………………………………

7. A3: Assess การประเมนความรนแรงในการตดบหร และความพรอมในการเลกสบบหร

7.1 ทานไดสอบถามประเมนความพรอมของผเขารบบรการทจะเลกสบบหรหรอไม อยางไร

(เชน Trantheoretical (TTM) หรอ Stage of Change model, มแบบประเมนของโรงพยาบาล)

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………......……………………………………………………………………………………………………………………………………

7.2 หากผเขารบบรการไมพรอมในการเลกบหร ทานมการจดการอยางไรตอ แลวมการสราง

แรงจงใจอยางไรบาง (เชน การสรางแรงจงใจโดยใชมาตรการ 5R, สอบถามสาเหตในการไมเลก

บหร, หาเหตผลเพอใหเลกสบบหร)

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

7.3 โรงพยาบาลของทานมการประเมนระดบความรนแรงของการเสพตดสารนโคตนอยางไร

บาง (เชน ใชFagerstrom Test For Level Of Nicotine Dependence (FTND), Heaviness of

Smoking Index (HIS), ใชแบบประเมนของโรงพยาบาล)

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

...........................................…………………………………………………………………………………………………………

7.4 โรงพยาบาลของทานมการประเมนเพอหาประเภทของการเสพตดบหรอยางไร (การเสพตด

สารนโคตน, เสพตดทางจตใจ ทศนคต ความเชอ, เสพตดทางสงคม พฤตกรรม ความเคยชน)

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

...........................................…………………………………………………………………………………………………………

8. A4: Assist การบ าบดอยางเหมาะสมเพอใหเลกสบบหรไดส าเรจ

8.1 โรงพยาบาลของทานมจดใหบรการในขนตอนการบ าบดเพอใหเลกสบบหรทใดบาง

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

...........................................…………………………………………………………………………………………………………

132

8.2 โรงพยาบาลของทานมแผนผงระบบการบรหารจดการบรการเลกบหรหรอไม อยางไร

8.3 โรงพยาบาลของทานมรปแบบการใหค าปรกษา (counseling) เพอบ าบดใหผปวยเลกสบ

บหรเปนแบบใดบาง

{เชน แบบสงเขป (brief intervention) แบบเขม (intensive counseling), แบบตวตอตว (face-to-

face counseling), แบบกลม (group counseling), ทางโทรศพท (telephone counseling), ผาน

ระบบอนเตอรเนตหรอขอความสน (SMS&MMS), สงตอไป Quitline1600}

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……......…………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………................………………………………………………………………………………………………

8.4 ในบญชยาโรงพยาบาลของทาน มรายการยาทเกยวของกบการเลกบหรอะไรบาง (เลอกได

มากกวา 1 ขอ)

◻1. Nicotine Replacement

◻หมากฝรง ◻แผนแปะ ◻อนๆ ระบ………..…

◻2. ยา

◻Bupropion-S ◻Varenicline ◻Nortriptyline ◻อนๆ ระบ…….

◻3. สมนไพร

◻หญาดอกขาว ◻กานพล ◻รางจด ◻อนๆ ระบ…….

◻4. อนๆ

◻น ายาบวนปาก ◻อนๆ ระบ……….….

133

9. A5: Arrange follow up การตดตามผลการบ าบดของผสบบหร

9.1 โรงพยาบาลของทานมการตดตามการบ าบดและการใหบรการเลกบหรอยางไร

9.1.1 รปแบบการตดตามผลการเลกบหรเปนอยางไร

◻นดตดตามทโรงพยาบาล

◻โทรศพท

◻ SMS

◻ไปรษณย

◻อนๆ ระบ……….…………………………………………..

9.1.2 ระยะเวลาทใชตดตามผลในแตละครงนานเทาไหร และผลเปนอยางไร

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

9.2 หลงการบ าบดรกษา โรงพยาบาลของทานจดใหมการยนยนผลการเลกบหรหรอไม ดวย

วธการใด

◻ ม

◻ ตรวจวดกาซคารบอนมอนอกไซดในลมหายใจ

◻ ตรวจวดสารโคตนน (Cotinine) ในปสสาวะหรอน าลาย

◻ ตรวจวดสารสารไธโอไซยาเนต (thiocyanate)

◻ อนๆ....................................................................................................

◻ ไมม

9.3 กรณทผปวยสามารถเลกสบบหรไดมากกวา 1 ป

9.3.1 โรงพยาบาลของทานมการตดตามผลการสบบหรตอไปหรอไม อยางไร

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

.............…………………………………………………………………………………………………………………………………………

9.3.2 โรงพยาบาลของทานมการจดการปองกนการกลบมาสบซ าหลงจากเลกสบได (Prevent

relapse) หรอไม อยางไร (เชน แสดงความยนดและชนชมทเลกสบบหรไดส าเรจ)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

.............…………………………………………………………………………………………………………………………………………

134

9.4 กรณทผปวยไมสามารถเลกสบบหรได ทานมการใหค าปรกษาและใหความชวยเหลอผปวย

อยางไรบาง

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

.............…………………………………………………………………………………………………………………………………………

9.5 กรณทผปวยกลบมาสบซ าหลงจากเลกสบได (มากกวา 1 ป) ทานมการใหค าปรกษาและให

ความชวยเหลอผปวย อยางไรบาง

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

.............…………………………………………………………………………………………………………………………………………

10. บคลากรในสงกดของทานไดรบการอบรมเพอเพมทกษะในการใหบรการเลกบหร อยางไร

บาง

◻ ไมม

◻ ม (ตอบไดมากกกวา 1 ขอ)

◻ เฉพาะบคลากรทปฏบตหนาท

- ระบปทเขารบการอบรม

…………………………………………………………………………….......

- หนวยงานทจด

อบรม……………………………………………………....................................

- ระยะเวลาการจด

อบรม…………………………………………………….................................

- หวขอการ

อบรม…………………………………………………………………………………………………

◻ ทงองคกร

- ระบปทเขารบการอบรม

…………………………………………………………………………….......

- หนวยงานทจด

อบรม……………………………………………………....................................

- ระยะเวลาการจด

อบรม……………………………………………………................................

- หวขอการ

อบรม……………………………………………………………………………………………….

135

◻ อน ระบ...................................

- ระบปทเขารบการอบรม……………………………………………………………………

- หนวยงานทจดอบรม……………………………………………………...................

- ระยะเวลาการจดอบรม……………………………………………………...............

- หวขอการอบรม………………………………………………………………………………

11. โรงพยาบาลของทานมชองทางการประชาสมพนธบรการเลกบหรใดบาง (ตอบไดมากกกวา

1 ขอ)

◻ แผนพบ

◻ บคลากรแนะน าการบรการเลกบหรตอผปวยโดยตรง

◻ จดหมายประชาสมพนธ

◻ โทรศพทประชาสมพนธ

◻ วทย

◻ เสยงตามสายภายในโรงพยาบาล

◻ เวบไชตของโรงพยาบาล (โปร

ระบ).....................................................................................

◻ อนๆ เชน (โปรด

ระบ).........................................................................................................

12.โรงพยาบาลของทาน มนโยบายเกยวกบ การจ าหนาย และ/ หรอ การสบบหรในโรงพยาบาล

อยางไร

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………......…………………………………………………………………………………………………………………………………

13.โรงพยาบาลของทานมงบประมาณในการใหบรการเลกบหรในขนตอนใดบาง อยางไร

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………......…………………………………………………………………………………………………………………………………

ความคดเหนเกยวกบบรการเลกบหร

14. โรงพยาบาลของทานมจดแขงในการใหบรการเลกบหรอะไรบาง

136

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

15.โรงพยาบาลของทานมจดออน หรอปญหาในการใหบรการเลกบหรอะไรบาง

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

16.โรงพยาบาลของทานมอปสรรคในการด าเนนการจดบรการเลกบหรอะไรบาง ทผานมาทาน

ไดด าเนนการแกไขอยางไร เมอไดรบการแกไขแลวประสบผลส าเรจหรอไม วดผลจากอะไร

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

17.ทานคดวาโรงพยาบาลของทานมโอกาสในการพฒนาระบบบรการการเลกบหรอยางไรบาง

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

18.โรงพยาบาลของทานมการวดผลส าเรจของระบบบรการเลกบหร (ในภาพรวม) อยางไร และ

มตวชวดอะไรบาง (เชน จ านวนผทมารบบรการเลกบหร จ านวนผทสามารถเลกสบบหรได

ส าเรจ)

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

19.จากขอมลทกลาวมา โรงพยาบาลของทานไดรบประโยชนจากการมบรการเลกบหรอยางไร

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

ผสมภาษณ

................................................................................................................................................

ผบนทกขอมล

...........................................................................................................................................

เวลาเรมบนทก.........................................................สนสด

........................................................................

137

แบบบนทกขอมลงานวจย ส าหรบผปวยโรคไมตดตอเรอรง

โครงการวจยเรอง ระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบบหร

เขาสการบ าบดเพอเลกบหร (Management system of smoking cessation service in

chronic non-communicable disease patients)

วตถประสงคของโครงการ

เพอศกษาระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบบหรเขาสการบ าบด

เพอเลกบหรในโรงพยาบาล

หนวยงานทรบผดชอบ : ศนยวจยผลลพธทางสขภาพและโอสถกรรมานบาล (cohorts) งาน

บรการวชาการ คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยพะเยา

ค าชแจง

3. แบบบนทกขอมลประกอบดวย 3 สวน ไดแก ขอค าถามขอมลทวไปของผใหขอมล แบบ

สมภาษณเชงลกลกษณะการรบบรการเลกบหร (แบบกงโครงสราง) และแบบบนทก

การสงเกตสถานท

4. แบบบนทกขอมลนใชส าหรบการศกษาวจยเทานน การใหขอมลจะไมมผลกระทบตอ

ผใหขอมลหรอโรงพยาบาลแตอยางใด ขอมลสวนบคคลทไดจะถกจดเกบเปนความลบ

และขอสรปโครงการจะเปนประโยชนในการพฒนากระบวนการท างานของบคลากรใน

ระบบบรการสขภาพตอไป

สวนท 1 ขอมลทวไปของผใหสมภาษณ

12. เพศ ◻ชาย ◻หญง

13. อาย .....................ป

14. สวนสง …………….. ซม. น าหนก …………….. กก.

15. อาชพ

◻ไมไดประกอบอาชพ ◻เกษตรกรรม/ประมง

◻แมบาน/พอบาน ◻พนกงานบรษท/ลกจางเอกชน

◻รบจางทวไป ◻ขาราชการ/พนกงานรฐวสาหกจ

◻คาขาย/เจาของกจการ ◻อนๆ (โปรดระบ).............................

รหสขอมล...........................

วน/เดอน/ป..........................

Version………………………

138

16. รายไดสวนตวตอเดอน (บาท/เดอน

◻นอยกวา 10,000 ◻10,000 – 15,000

◻15,001 – 20,000 ◻มากกวา 20,000 ขนไป ◻ไมมรายได

17. ระดบการศกษา

◻ ไมไดศกษา ◻ ประถมศกษา ◻

มธยมศกษาตอนตน

◻ มธยมศกษาตอนปลาย ◻ ระดบ ปวส. ◻ ระดบ

ปวช. ◻ ปรญญาตรขนไป ระบ....................................

18. โรคประจ าตว (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

◻เบาหวาน ◻ความดนโลหตสง ◻หลอดเลอดและหวใจ

◻ซมเศรา ◻ถงลมโปงพอง ◻ไขมนในหลอด

เลอดผดปกต

◻อนๆ (ระบ)………………….......................….

19. ยา อาหารเสรม และ/หรอ สมนไพร ทใชอยประจ า หรอ ปจจบน

...................................................................................................................................

20. ทานสบบหรมาเปนเวลานาน เทาใด ………………………. (เดอน/ป)

◻ปจจบนสบทกวน วนละประมาณ…………………มวน

◻ปจจบนสบเปนครงคราว วนละประมาณ……………………..มวน

◻ปจจบนหยดสบ โดยหยดสบมาแลว…………………………วน หรอ ……………………….เดอน

21. ประเภทบหรทสบ ◻บหรซอง ◻บหรมวนเอง ◻อนๆ…………………………………….

22. ภาวะของผสบ ◻ตงครรภ ◻ภาวะอวนลงพง ◻อนๆ…………………………………...

23. บคคลใกลชดของทานทสบบหร มหรอไม ◻ไมม ◻ม

ระบ………………………………………………..………………

24. ในอดตทานเคยพยายามเลกสบบหรหรอไม

◻ไมเคย ◻เคยเลก………ครง เลกไดนานสด……….วน หรอ………เดอน หรอ……ป

139

เหตผลในการเลกสบบหรของทานในครงนคออะไร

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ทานเคยเลกสบบหรโดยวธใด (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

◻ หกดบ

◻ คอยๆลด

◻ ใชยา

◻1. Nicotine Replacement

◻หมากฝรง ◻แผนแปะ ◻อนๆ ระบ…………………

◻2. ยา

◻Bupropion-SR ◻Varenicline ◻Nortriptyline ◻อนๆ ระบ……..

◻3. สมนไพร

◻หญาดอกขาว ◻กานพล ◻รางจด ◻อนๆระบ…….

◻อนๆ ระบ……………………………………………………………………………………

สวนท 2 ลกษณะการรบบรการเลกบหร

ขอใหทานชวยเลาใหฟงวา ทานเขารบบรการเพอเลกบหรไดอยางไร

1. ทานใชระยะเวลาในคลนกบ าบดเพอเลกบหรทงหมดแตละครงประมาณกนาท

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2.ใครบางเปนผซกประวตคดกรอง ใหค าแนะน า ประเมนการตดบหร การบ าบดเพอเลกบหร

และการตดตามผลแกทาน

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3. สถานทททานไดรบกระบวนการบ าบดเพอเลกบหรคอทไหนบาง

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ขนตอนกระบวนการบ าบดเพอเลกบหร

4. A1: Ask ขนตอนการคดกรองผสบบหร (ใชเวลา .............. นาท)

4.1 บคลากรไดซกประวตการสบบหรของทานและบคคลใกลชดของทานหรอไม อยางไร

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

140

5. A2: Advise ขนตอนแนะน าใหผสบบหรเลกสบโดยเดดขาด (ใชเวลา .............. นาท)

5.1 ทานไดรบค าแนะน าเพอเลกบหรเรองใดบาง (เชน การใหขอมลเรองโทษของบหรตอสขภาพ

บคคลใกลชด เศรษฐกจ) จากสอใดบาง (เชน ผลตรวจทางหองปฏบตการ แผนพบ สมดให

ค าแนะน า การใหค าปรกษาและค าแนะน าในรปแบบค าพด การใหขอมลผานสอวดทศน สอ

โฆษณา โปสเตอร แอพพลเคชน หรอสออเลกทรอนกส)

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………......………………………………………………………………………………………………………………………………………

6. A3: Assess ประเมนความรนแรงในการตดบหร และความพรอมในการเลกสบบหร (ใชเวลา

......... นาท)

6.1 ทานไดรบการประเมนความพรอมทจะเลกสบบหรอยางไร

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

6.2 หากทานไมพรอมในการเลกบหร ทานไดรบค าแนะน าหรอสรางแรงจงใจอยางไรบาง

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………......………………………………………………………………………………………………………………………………………

6.3 ทานไดรบการซกถามขอค าถาม เชน ทานสบบหรวนละกมวน ทานสบบหรมวนแรกหลงตน

นอนตอนเชาเมอใด เปนตน อยางไรบาง

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

6.4 ทานไดรบการซกถามและประเมนวาทานเสพตดบหรจากสารนโคตน จากทางจตใจ

ทศนคต ความเชอ หรอจากทางสงคม พฤตกรรม ความเคยชน อยางไร (เชน วดสมรรถภาพ

ปอด ตรวจวดกาซคารบอนมอนอกไซดในลมหายใจ ตรวจวดสารโคตนน (Cotinine) ในปสสาวะ

หรอน าลาย )

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

7. A4: Assist การบ าบดอยางเหมาะสมเพอใหเลกสบบหรไดส าเรจ (ใชเวลา .............. นาท)

7.1 ทานไดรบการบ าบดเพอเลกสบบหรทไหน

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……......…………………………..………………………………………………………………………………………………………………

141

7.2 ทานไดรบการใหค าปรกษาเพอใหเลกสบบหรหรอไม อยางไร (ในรปแบบยอ หรอให

ค าปรกษาอยางละเอยด โดยเปนแบบตวตอตวหรอแบบกลม ทางโทรศพท SMS หรอ Quitline

1600 )

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……......…………………………………………………………………………………………………………………………………………

7.3 ทานไดรบยาหรอสมนไพรเพอชวยเลกสบบหรอะไรบาง

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

.............…………………………………………………………………………………………………………………………………………

8. A5: Arrange follow up การตดตามผลการบ าบดของผสบบหร

8.1 ทานไดรบการนดตดตามการบ าบดและการใหบรการเลกบหรอยางไร

8.1.1 รปแบบการตดตามผลการเลกบหรเปนอยางไร

◻นดตดตามทโรงพยาบาล

◻โทรศพท

◻ SMS

◻ไปรษณย

◻อนๆ ระบ……….…………………………………………..

8.1.2 ระยะเวลาททานไดรบการตดตามผลแตละครงเปนอยางไร

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

8.2 หลงการบ าบดรกษา ทานไดรบการยนยนผลการเลกบหรหรอไม ดวยวธการใด

◻ ม

◻ ตรวจวดกาซคารบอนมอนอกไซดในลมหายใจ,

◻ ตรวจวดสารโคตนน (Cotinine) ในปสสาวะหรอน าลาย

◻ ตรวจวดสารสารไธโอไซยาเนต (thiocyanate)

◻ อนๆ....................................................................................

◻ ไมม

142

8.3 กรณททานสามารถเลกสบบหรไดมากกวา 1 ป

8.3.1 ทานไดรบการตดตามผลการสบบหรตอไปหรอไม อยางไร

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

.............…………………………………………………………………………………………………………………………………………

8.3.2 บคลากรไดแสดงความยนดและชนชมททานเลกสบบหรไดส าเรจ เพอปองกนการกลบมา

สบซ าหลงจากเลกสบไดหรอไม อยางไร

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

.............…………………………………………………………………………………………………………………………………………

8.4 กรณททานไมสามารถเลกสบบหรได ทานไดรบการใหค าปรกษาและความชวยเหลอจาก

บคลากรอยางไร

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

.............…………………………………………………………………………………………………………………………………………

8.5 กรณททานกลบมาสบซ าหลงจากเลกสบได ทานไดรบการใหค าปรกษาและความชวยเหลอ

จากบคลากรอยางไร

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

.............…………………………………………………………………………………………………………………………………………

8.6 ทานคดวาขนตอนการตดตามผลการเลกบหรมปญหาทอยากใหแกไขหรอมสงทอยากให

พฒนาอะไรบาง

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………......………………………………………………………………………………………………………………………………………

9. ทานทราบขาวสารการประชาสมพนธบรการเลกบหรจากแหลงใดบาง

◻ แผนพบ

◻ บคลากรแนะน าการบรการเลกบหรตอผปวยโดยตรง

◻ จดหมายประชาสมพนธ

◻ โทรศพทประชาสมพนธ

◻ วทย

◻ เสยงตามสายภายในโรงพยาบาล

◻ เวบไชตของโรงพยาบาล (โปรดระบ)...............................................................

◻ อนๆเชน (โปรดระบ)............................................................................

143

10. ในการเขารบบรการเลกบหรทานเสยคาจายอะไรบาง อยางไร

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………......………………………………………………………………………………………………………………………………………

ความคดเหนเกยวกบบรการเลกบหร

11. ความพงพอใจของทานตอระบบการบรหารจดการในการน าผปวยโรคไมตดตอเรอรงทสบ

บหรเขาสการบ าบดเพอเลกบหรในแตละขนตอนเปนอยางไร

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

12. ทานคดวาการใหบรการเลกบหรของโรงพยาบาล มปญหา หรออปสรรคอะไร และทาน

อยากใหมการพฒนาอะไรบาง

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………….……

ผสมภาษณ

................................................................................................................................................

ผบนทกขอมล

................................................................................................................................................

เวลาเรมบนทก.........................................................สนสด....................................................