วชา THL 1301 วรรณกรรมศกษา

ความรทวไปเกยวกบวรรณคด

ความหมายของวรรณคด วรรณกรรม วรรณศลป • วรรณคด คออะไร • วรรณกรรม คออะไร • วรรณศลป คออะไร

ความหมายของวรรณคด

• ความหมายตามรปศพท วรรณ แปลวา หนงสอ สผว ชนด เพศ ตวอกษร คด แปลวา เรอง ความ ทาง วรรณคด แปลวา แนวทางของหนงสอ • ค าวา วรรณคด เปนศพทบญญต ตรงกบค าวา Literature ในภาษาองกฤษ ปรากฏครงแรกในพระราชกฤษฎกาตงวรรณคดสโมสร ลงวนท 23 กรกฎาคม 2457 ในรชสมยสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

ความหมายของวรรณคด

• เสฐยรโกเศศ ใหความหมายไววา “วรรณคดคอการแสดงความคดออกมาโดยเขยนขนไวเปนหนงสอ ขอเขยนหรอบททแตง หรอบทประพนธขนทงหมด ซงเปนของ ประเทศชาตใด ๆ หรออยคสมยใด ๆ ไมวาในภาษาใด หรอวาดวย เรองใด ๆ (ยกเวนเรองวทยาศาสตร) บทโวหาร วรรณนาหรอ ขอเขยนซงมส านวนโวหารเพราะพรง มลกษณะเดนในเชงประพนธ”

ความหมายของวรรณคด

• ม.ล. บญเหลอ เทพยสวรรณ ใหทรรศนะวา “วรรณคด คอหนงสอทไดรบความยกยองจากผศกษา และจาก ผสนใจในศลปะทางวรรณกรรมวาเปนหนงสอชนด สมควรทจะแนะน า ใหผอนอานใหแพรหลาย เปนหนงสอทไดรบความยกยองซงจะตองม เนอหาและรปแบบเหมาะสมกน มความคดนกทแสดงถงความเฉยบแหลม ของผแตง แสดงถงพฒนาการทางอารมณของผแตงสง และมคณคาในทาง ประวตของวรรณกรรมหรอประวตวรรณคด

ความหมายของวรรณคด

• วทย ศวะศรยานนทใหความหมายไววา “วรรณคด หมายถง บทประพนธทรดตรงใจผอาน ปลกมโนคต (Imagination) ท าใหเพลดเพลนและเกดอารมณตาง ๆ ละมายคลายคลง กบอารมณของผประพนธ วรรณคดอาจสอนใจเราไดทางออม แตไมใช หนงสอเทศน และอาจเปดหเปดตาเราโดยใหเราไดเหนชวตและแงของ ชวตแปลก ๆ ตาง ๆ แตวรรณคดไมใชต ารา หนงสอศาสนา อาจเปน วรรณคดได ถาบงเอญมลกษณะของวรรณคดเขา

ความหมายของวรรณคด

• สทธา พนจภวดล กลาวถงวรรณคดวา “หมายถงบทประพนธทกชนดทผแตงมวธเขยนอยางด มศลปะกอใหเกด ความประทบใจแกผอาน สรางความสนกเพลดเพลนใหแกผอานท าให ผอานมมโนภาพไปตามจนตนาการของผแตง เราใหเกดอารมณสะเทอนใจ ไปตามความรสกของผแตง บางครงผแตงจะสอดแทรกความรและทศนคต ในเรองตาง ๆ ลงในงานของเขา แตกมไดหมายความวา ผแตงมงใหความร หรอมงสอนปรชญา ศลธรรม หรอเรองของชวต ทงนเพราะวรรณคดไมใชต ารา

ความหมายของวรรณคด

• มาตรา 8 ในราชกฤษฎกา ก าหนดไวดงน 1. เปนหนงสอด คอ เปนเรองทสมควรซงสาธารณะชนจะอานได โดยไมเสยประโยชน คอ ไมเปนเรองทภาษต หรอเปนเรองทชกจงความคดผอานไปในทางอนไมเปนแกนสาร หรอซงจะชวนใหคดวนวายไปในทางการเมอง อนจะเปนเครองร าคาญแกรฐบาลของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว 2. เปนหนงสอแตงด ใชวธเรยบเรยงอยางใด ๆ กตาม แตตองใหเปนภาษาไทยอนด ถกตองตามเยยงทใชในโบราณกาลหรอในปจจบนกได ไมใชภาษาซงเลยนภาษาตางประเทศหรอใชวธผกประโยคประธานตามภาษาตางประเทศ

หนงสอทเปนวรรณคดได

• พจารณาจากพระราชกฤษฎกาจดตงวรรณคดสโมสรเมอป พ.ศ. 2457 ในมาตรา 7 ระบวา หนงสอโบราณหรอหนงสอปจจบนทเปนวรรณคดได ม 5 ประเภท

1.กวนพนธ คอ โคลง ฉนท กาพย กลอน 2. ละครไทย คอ แตงเปนกลอนแปด มก าหนดหนาพาทย ฯลฯ 3. นทาน คอ เรองราวอนผกขนและแตงเปนรอยแกว 4. ละพด 5. ค าอธบาย คอ แสดงดวยศลปะวทยา หรอกจการอยางใดอยางหนง (แตไมใชต าราหรอแบบเรยน หรอความเรยงเรองโบราณคด)

ยอดของวรรณคด

1. ลลตพระลอ: ยอดของกลอนลลต 2. สมทรโฆษค าฉนท: ยอดของกลอนฉนท 3. มหาชาตกลอนเทศน: ยอดของกลอนกาพย 4. เสภาขนชางขนแผน: ยอดของกลอนสภาพ 5. บทละครเรองอเหนา: ยอดของกลอนบทละครร า 6. บทละครเรองหวใจนกรบ: ยอดของกลอนบทละครพด (ร.6) 7. สามกก: ยอดของความเรยงเรองนทาน 8. พระราชพธสบสองเดอน: ยอดของความเรยงอธบาย (ร.5)

ความหมายของวรรณกรรม

• ค าวา วรรณกรรม มปรากฏเปนหลกฐานครงแรกในพระราชบญญต

คมครองศลปะและวรรณกรรม พ.ศ. 2475 บญญตขนจากค าวา Literature เชนเดยวกบค าวาวรรณคด แตค าวาวรรณกรรมนนมความหมายกวางกวาค าวาวรรณคด

ความหมายของวรรณกรรม

• วรรณกรรม หมายถง สงซงเขยนขนทงหมดไมวาจะเปนรปแบบใด หรอเพอความมงหมายอยางใด เชน ค าอธบาย ใบปลว หนงสอพมพ นวนยาย

• วรรณกรรมทแตงดไดรบความยกยองจากคนทวไปจงจะเรยกวา วรรณคด คณสมบตทท าใหวรรณกรรมและวรรณคดตางกนกคอ วรรณศลป หรอ ศลปะแหงการเรยบเรยง

วรรณกรรมทไดรบยกยองวาเปนวรรณคดมกมคณสมบต

1. เนอหาและรปแบบเหมาะสมกน 2. การใชส านวนภาษาเปนไปดวยความบรรจงดวยความเพงเลง 3. มความคดนกทแสดงถงความเฉยบแหลมของผแตง 4. แสดงถงพฒนาการทางอารมณของผแตงสง 5. มคณคาในทางประวตของวรรณกรรม หรอประวตวรรณคด

ความหมายของวรรณศลป

• ค าวา วรรณศลป ตรงกบภาษาองกฤษวา The Art of Literature

หมายถง หนงสอทมศลปะ หรอศลปะของหนงสอ

• หนงสอทมวรรณศลปตองเปนหนงสอทมงเสนอ - ความงดงามของภาษา

- ความงดงามของเนอเรอง - รปแบบเปนส าคญ

• วรรณศลปจงเปนคณสมบตประการส าคญทท าใหวรรณกรรมเปนวรรณคด

องคประกอบของวรรณศลป

1. อารมณสะเทอนใจ

2. ความนกคด และจนตนาการ

3. การแสดงออก

4. ทวงทาทแสดงหรอสไตล

5. เทคนค

6. องคประกอบ

1. อารมณสะเทอนใจ

• อารมณสะเทอนใจ เปนอารมณทเกดขนตอเมอมสงใดสงหนงมากระทบจตใจ แลวเกดความรสกตอบสนอง

• ความรสกตอบสนองทเกดขนเปนผลท าใหเกดศลปะขนได • งานศลปะสวนใหญเกดจากอารมณสะเทอนใจของศลปน แลวแสดง

ออกมาใหผอนไดรบร • วรรณคดกเชนเดยวกน หลายเรองเกดจากอารมณสะเทอนใจของผแตง

แลวถายทอดอารมณสะเทอนใจออกมาใหผอานหรอผฟงเกดอารมณคลอยตาม

2. ความนกคด และจนตนาการ

• ความนกคดและจนตนาการ เปนภาพทผแตงสรางขนในจตใจ อาจ

เกดจากอารมณสะเทอนใจ ความคดฝนและประสบการณแลวท าใหกลายเปนภาพขน

• จตนาการในวรรณคดนนควรจะเพงไปในดานความงาม ความด เพอบ ารงจตใจใหเกดความบนเทงเปนส าคญ

3. การแสดงออก

• การแสดงออก ผแตงจะใชการแสดงออกเปนพาหะน าเอาความร อารมณสะเทอนใจ ความนกคด จนตนาการของตนไปใหผอนรบร

• การแสดงออกใหมศลปะ คอ ท าใหผอานผฟงเหนลกษณะทส าคญๆ เชน

- แสดงภาพ และความรสกไดอยางชดเจน แนบเนยน - แสดงใหเหนความเคลอนไหวของตวละครในเรอง - แสดงใหเหนนสยใจคอ และบคลกภาพของตวละครในเรอง

4. ทวงทาทแสดงหรอสไตล

• ทวงทาทแสดงหรอสไตล ผแตงแตละคนยอมมส านวนโวหารในการ

น าเสนอเรองทเปนลกษณะของตน • ทวงทาทแสดงนจะพจารณาไดจาก - วธจดเรยงถอยค า - การใชภาษา วรรคตอน - การแสดงความคดเหนเฉพาะตว - วธการถายทอดอารมณของผแตง

5. เทคนคหรอกลวธในการแตง

• เทคนคหรอกลวธในการแตง คอ ความรและฝมอในการแตง การถายทอดอารมณสะเทอนใจของผแตงออกมาเปนเรองราวนน หาก ขาดกลวธ หรออบายทจะน าเสนอแลว เรองทแตงนนกอาจไมดเดน

• ผแตงกอาจใชกลวธตาง ๆ กน - บางเรองใหตวละครตวใดตวหนงเปนผเลาเรองเองทงหมด - บางเรองใชวธเลาในรปของจดหมายโตตอบ

6. องคประกอบ

• เรองแตงทดจะตองมองคประกอบทเหมาะสม คอ - มตวเนอหาหลก - พลความ หรอสวนขยาย • ถาหากเรองใดมแตเนอหาอยางเดยว ไมมพลความมาชวยเสรมอยาง

เหมาะสมกจะท าใหเรองนนไมนาอานนาฟง

ประเภทของวรรณคด

• ประเภทของวรรณคด วรรณคดแบงไดหลายประเภท ขนอยกบวาจะยดอะไรเปนหลก - แบงตามจดมงหมายของการเขยน

- แบงตามประโยชนทไดจากเนอหา

- แบงตามหลกฐานทปรากฏ

- แบงตามเนอหา

- แบงตามรปแบบค าประพนธ

- แบงตามสมย

ประเภทของวรรณคด

• แบงตามจดมงหมายของการเขยน 1. สารคด เขยนเพอใหความรเปนหลก (Non-fiction) เชน พระราชพธสบสองเดอน 2. บนเทงคด เขยนเพอใหความเพลดเพลนเปนหลก (Fiction) เชน ขนชางขนแผน อเหนา พระอภยมณ

ประเภทของวรรณคด

• แบงตามประโยชนทไดจากเนอหา 1. วรรณคดบรสทธ เปนวรรณคดทเขยนขน โดยมเจตนาเพอความเพลดเพลนหรอเพอสนองอารมณโดยเฉพาะ ไมมงประโยชนอยางอน วรรณคดบรสทธจงมงการปรงแตงถอยค าเปนพเศษ เพอใหกระทบใจคนอาน 2. วรรณคดประยกต เปนวรรณคดทแตงขนเพอประโยชนอยางใดอยางหนง ไมไดมงดานความบนเทง เชน - เพอสงสอนอบรม - เพอสดดวรกรรม - เพอแสดงหลกการปฏบตดานขนบธรรมเนยมประเพณ - เพอบนทกเรองราวทางประวตศาสตร

• ตวอยางวรรณคดประยกต เชนค าสอนในโคลงโลกนต บทท 37 วา

หามเพลงไวอยาให มควน หามสรยะแสงจนทร สองไซร หามอายใหหน คนเลา หามดงนไวได จงหามนนทา

ประเภทของวรรณคด

• แบงตามหลกฐานทปรากฏ คอ วรรณกรรมมขปาฐะ และวรรณกรรม

ลายลกษณ 1. วรรณกรรมมขปาฐะ เปนวรรณกรรมทจดจ าและเลาสบตอกนมาปากตอปาก ไมมหลกฐานปรากฏเปนลายลกษณอกษร 2. วรรณกรรมลายลกษณ เปนวรรณกรรมทปรากฏในลายลกษณอกษร อาจจะจารกลงแผนศลา สมดขอย ใบลาน หรอ กระดาษพมพอยางปจจบนน

ประเภทของวรรณคด

• แบงตามเนอหา

1. วรรณคดเกยวกบประวตศาสตร หรอวรรณคดเฉลมพระเกยรต เชน ลลตตะเลงพาย ลลตยวนพาย 2. วรรณคดเกยวกบพธกรรมและขนบประเพณ เชน พระราชพธสบสองเดอน นางนพมาศ 3. วรรณคดเกยวกบศาสนาหรอศลธรรม เชน มหาชาต ไตรภมพระรวง 4. วรรณคดนราศ 5. วรรณคดการละครหรอนาฏวรรณคด เชน รามเกยรต เงาะปา อเหนา

ประเภทของวรรณคด

• แบงตามรปแบบค าประพนธ 1. รอยแกว 2. รอยกรอง ไดแก โคลง: โคลงสภาพ โคลงดน โคลงโบราณ ราย: รายสภาพ รายดน รายโบราณ รายยาว กลอน: กลอนสภาพ กลอนตลาด กาพย: กาพยยาน กาพยฉบง กาพยสรางคนางค

ฉนท: อนทรวเชยรฉนท (11) โตฎกฉนท (12) วสนตดลกฉนท (14) มาลนฉนท (15) สททลวกกฬตฉนท (19) สทธราฉนท (21) ลลต: ราย+โคลง

กาพยหอโคลง: กาพย ๑ โคลง ๑ กาพยเหเรอ: โคลง+กาพย ค าฉนท: กาพย+ฉนท

ประเภทของวรรณคด

1. สมยสโขทย 2. สมยกรงศรอยธยา 2.1 ตอนตน 2.2 ตอนกลาง 2.3 ตอนปลาย 3. สมยกรงธนบร

4. สมยกรงรตนโกสนทร 4.1 ตอนตน ร.1-ร.3 4.2 ชวงกลาง ร.4 –พ.ศ. 2475 4.3 พ.ศ. 2475– ปจจบน

1. ผแตงเปนบคคลชนสง เชน กษตรย ขนนาง แตงเพอความพอใจมากกวาเลยงชพ 2. เนอเรองเนนบญญาธการ ตวละครจงมกเปนบคคลชนสง 3. เนนอรรถรสทางภาษา นยมรอยกรองมากกวา 4. ทวงท านองการแตงตรงไปตรงมา ไมแสดงปรชญาทลกล า 5. แสดงออกถงความเปนคนไทย รกสนก เจาบทเจากลอน มชวต ท เรยบงาย อยกบธรรมชาต มศรทธาอยในศาสนา ยกยองสถาบนพระมหากษตรย

ลกษณะทวไปของวรรณคดไทย

ปจจยทมอทธพลตอการสรางวรรณคดไทย

1. สงคมและวฒนธรรม เพราะ กวอยในสงคมและวฒนธรรมนนๆ 2. วรรณกรรมพนบาน เพราะ เปนทถกอกถกใจของกว จงน ามาดดแปลง 3. วรรณกรรมตะวนออก

- อนเดย เชน รามายณะ มหาภารตะ - เปอรเซย เชน นทาน 12 เหลยม อาหรบราตร พนหนงทวา - จน เชน สามกก ไซฮน - ชวา เชน อเหนา - มอญ เชน ราชาธราช

ปจจยทมอทธพลตอการสรางวรรณคดไทย

4. วรรณกรรมตะวนตก

เรมมในสมยรชกาลท 3 สงอทธพลมากในเรองรปแบบและแนวคด - นวนยายแปลเรองแรกของไทย เรอง ความพยาบาท (แมวน) - นยายไทยแท เรอง ความไมพยาบาท (ครเหลยม) 5. ผสรางวรรณคด (ความชอบของตวกว)

บทบาทของวรรณคดไทย

1. เปนเครองบนเทงใจ

2. ประกอบการแสดง เชน การเลนหนงใหญ 3. สงสอน เชน สภาษตพระรวง, โคลงโลกนต 4. สงสาร มลกษณะเชนเดยวกบวรรณคดประยกต แฝงสาระใหคด หรอ กลาวถงความเปนไปของบานเมอง 5. เปนสวนหนงของพธการ เชน ดษฎสงเวยกลอมชาง, ลลตโองการแชงน า

คณคาของวรรณคดไทย

1. สะทอนใหเหนถงความเปนไปของบานเมองในขณะนน 2. คณคาทางจตใจ ทางพระพทธศาสนา 3. ศลปะการประพนธ 4. การสะทอนศลปะแขนงอน เชน สถาปตยกรรม 5. ขนบธรรมเนยมประเพณ

องคประกอบของวรรณกรรม

1. รปแบบ

2. เนอหา

2.1 ตวละคร

2.2 ฉาก

3. ภาษา

1. รปแบบ

รปแบบ รปแบบของงานประพนธมมาก หากจะจดหมวดหมกวางๆ อาจจะแยกเปน 1) รอยแกว (Prose) เชน นทาน เรองสน นวนยาย จดหมาย บนทก บทวจารณ 2) รอยกรอง (Verse) ไดแก โคลง ฉนท กาพย กลอน ราย ลลต รปแบบงานประพนธทกลาวมานเปนรปแบบทนกประพนธเคยใช มาแตอดตถงปจจบน

2. เนอหา

เนอหาของวรรณคดไทยมหลายประเภท เชน - เนอหาเกยวกบศาสนา, ศลธรรม, การสงสอนหรอสภาษต - เนอหาเกยวกบสดดหรอเฉลมพระเกยรต, - เนอหาเกยวกบขนบประเพณ, พธกรรม, ความเชอ - วรรณคดบางเรองเกยวของกบอารมณความรสก และธรรมชาต เนอหาของวรรณคดเรองหนงอาจมเนอหาหลายอยางประสมกนกได เชน ลลตตะเลงพาย แมเนอหาจะมงเทดพระเกยรตวรกษตรยไทย แตความบาง ตอนแสดงถงอารมณความรสกในเชงนราศอยางเหนไดชด

• เนอหาบางเรองมการรบเอาเรองตางประเทศเขามาเพยงบางสวนแลว แตงเตมเสรมตอใหมเนอหาแบบไทย ๆ เชน รามเกยรต อเหนา

• เนอหาบางเรองรบมาทงหมด แลวใชวธการแปลความดงเชน บทละครท ร.6 ทรงแปล อาท โรมโอจเลยต

• เนอหาบางเรองผแตงอาจไดขอมลจากประสบการณตรงของผเขยน

• เนอหาบางเรองไดจากจนตนาการ

อยางไรกตาม ในสวนของเนอหานอาจรวมความถงตวละครทมบทบาท ในเรอง และฉาก อนเปนองคประกอบทท าใหผอานเขาใจเนอหาไดมากยงขน

2. เนอหา

2.1 ตวละคร

• ตวละคร (Character) ตวละครในวรรณคดและวรรณกรรมอาจเปน - บคคลทมอยจรง เชน สมเดจพระนเรศวรมหาราช ในเรองตะเลงพาย - บคคลสมมต เชน คณเปรม หรอ แมพลอย ในเรองสแผนดน - อาจเปนสตว เชน เตา กระตาย นกกระสา ในนทานอสป - อาจเปนสงทไมมชวต เชน ตไปรษณย

• ในวรรณคดไทยโบราณ พบวามตวละครทถกสรางขนมาและจดอยในกลมอมนษย เชน อสร ยกษ มาร ดงท เกอพนธ นาคบปผา (2540 : 223) กลาวไววา

“วรรณคดไทยมกกลาวถงอสร ยกษ มาร กมภณฑ และผเสอ อยเกอบจะทกเรอง และคนไทยกรจกกนด แมจะไมเคยเหนตวจรงก

นกภาพออกวา ตองมรปกายก าย าใหญโต หนาตานาเกลยดนากลว ผม

หยก เขยวงอกมานอกปาก ชอบกนคน ดรายใจด าอ ามหต...เปนศตรราย

ของเทวดาและมนษย และในทกเรองมกจะเปนตวโกงเสมอ”

2.1 ตวละคร

• ตวละครจะมจ านวนมากหรอนอยขนอยกบ

- ขนาดและความยาวของเรอง

- โครงเรองดวยวามความซบซอนเพยงใด

• เมอเปรยบเทยบเรองพระอภยมณ กบ ลลตพระลอ จะพบวา เรองมตวละครมากกวา เพราะมโครงเรองซบซอนกวา ท าใหเรองด าเนนไปอยางยดยาว

• หากจะเปรยบเทยบระหวางเรองสนกบนวนยาย กจะเหนความแตกตางดานจ านวนของตวละคร

• ในนวนยาย จะสรางตวละครมากกวาเรองสน เพราะนวนยายม โครงเรองซบซอนกวา มเหตการณทตองเกยวโยงกบตวละคร ตาง ๆ มากกวา

2.2 ฉาก

• ฉาก หรอสภาพแวดลอมของตวละคร เปนสถานทและบรรยากาศทใหตวละครโลดแลนไปตามเรองราว

• ฉากอาจเปนสถานทจรง ๆ ทมอย หรอไปดไปสมผสได เชน - ฉากกรงเทพมหานคร - ฉากรมฝงแมน าเจาพระยา • ฉากทเกดจากจนตานาการของกวผสรางเรอง เชน - ฉากปาหมพานต - ฉากวมานฉมพล - ฉากสวรรคชนดาวดงส

3. ภาษา

• การใชถอยค าส านวนในหนงสอวรรณคด จ าเปนตองไดรบการเลอก เฟนขดเกลาอยางประณต เพอใหเกดความไพเราะรนห ถอยค าตองม

ความหมาย มพลงอ านาจ มความประทบใจ

• การศกษาภาษาในวรรณคดจงจ าตองพจารณาความสมพนธของ เสยง ค า และความหมาย กลาวคอ ทงเสยงและค าตางมความสมพนธกบความหมาย

• เสยงกบความหมายเปนสงทเปนเหตเปนผลกน เชน • เสยงพยญชนะตนประเภทเสยงนาสก มกบงความรสกนมนวลคอย

เปนคอยไป เชน เสยง /น/ /ม/ นม นอย นาบ เนบ ละไม ละมาย แมน มาด มาลย มวน

• เสยงระเบดมกใหความรสกแขงกระดาง เชน เสยง /บ/ /ป/ /พ/ เชน สะบด ปด ปบปบ พบพบ เผยะ โผงผาง

• สระเสยงสน สรางความรสกเรงเรา ฉบไว • สระเสยงยาว ใหความรสกยดยาด เนบนาบ

3. ภาษา

• นอกจากนยงม - เสยงหนกเบา เสยงสงต า (เสยงวรรณยกต) - เสยงสมผสสระ สมผสอกษร - การเลยนเสยงธรรมชาต ทมสวนส าคญทท าใหผอานเกด อารมณ ความรสกคลอยตามอารมณของผประพนธไดเชนกน • ตวอยาง บทประพนธทเลยนเสยงธรรมชาต เสยงชะนทเหลาเขายสาน วเวกหวานหววผวผวโหวย หววหววไหวไดยนยงดนโดย ชะนโหยหาคไมรวาย (นราศเมองเพชร)

3. ภาษา

• ผประพนธบางคนถอวาการเลนค าเปนศลปะทส าคญและเปนเทคนค การเลนค าในกาพยกลอนอาจแบงออกเปน 2 ประเภท คอ

1. เลนค าตามบญญตบงคบ เปนการเลนค าตามแบบทโบราณ วางเกณฑเอาไว การเลนค าแบบนตงชอตามบทประพนธนน ๆ 2. เลนค าทไมมบญญตบงคบ เปนการเลนค าทผแตงสมครใจ จะเลนถอยค าเอง ไมมบญญตบงคบไว โดยมงหมายจะใหค าประพนธ ตอนใดตอนหนงเดนชดขน และมความไพเราะจบใจยงขน

3. ภาษา

ตวอยางการเลนค าตามบญญตบงคบ

• โคลงอกษรลวน

โมงโมกมะมวงไม มกมน จากจกแจงจวนจนทน จงจอ โหมหนหงหายหน เหยงหาด คยเคยมค าคนคอ คดคาวแคคาง

ตวอยางเลนค าทไมมบญญตบงคบ

• ตวอยางในลลตตะเลงพายบทหนงวา ไมโรกเหมอนโรคเรา รมกาม ไฟวาไฟราคลาม ลวกรอน นางแยมหนงแยมยาม เยาวย ว แยมฤา ตมดงตมตขอน อกอนกนแสง