เสวนา 07

“นเวศประวตศาสตร”

กจกรรม Hatch-Uเสวนา 07“นเวศประวตศาสตร”วนจนทรท 30 พฤศจกายน 2552

สถานท : Fern Forest Cafe เชยงใหม

วทยากร

อาจารยอรรถจกร สตยานรกษ

ผเขารวมเรยนร

1. บบเบล - น.ส.ประภาพชร ชณหวรากรณ

2. ทอป - นายณฐวฒน ธระเลศธรรม

3. ก - น.ส.สรวด ภควลธรรม

4. เต - นายจรสย รฐวงศจรกล

5. ฟน - นายณฐดนย บตรา

6. บอล - นายปตบด ระวยนต

7. จน - น.ส.ชรนรตน ขนข�า

8. ดว - น.ส.ปทมปาณ สมครการ

9. หยน - น.ส.ธนาลย พลศร

10. เตา - นายภควต ทวปวรเดช

11. เกง - นายโชคนธ คงชม

12. ปาน - น.ส.นนทพร สทธพงษไกวล

13. แมว - น.ส.สทธพร เรองฤทธศกด

14. เนด - น.ส.ธนธมา สวรรณถาวรกล

15. จง - น.ส.พรพมพ แซลม

16. ดรม - นายปฐว อนทรอภยพงษ

17. แกว - น.ส.ธนนดา เทพสงห

จง

ปาน

เนด บอล ดว ฟน

เต

แมว

เตา

จน แกว ดรม

ก

ทอป

เกง

หยน

บบเบล

แนะน�ำตว ลงออย อยากใหเราแนะน�าตวกบอาจารยกอน วาเรยนอยทไหน ชออะไร

บอล ชอบอลครบ เรยนอยศลปกรรม มศว. สาขาทศนศลปครบ

แกว ชอแกวคะ เรยนคณะไอซท สาขานเทศศาสตร เอกวทยและโทรทศน ชนปท 3 มหาวทยาลย

ศลปากรคะ

จน ชอจน เรยนอยป 3 คณะไอซท สาขานเทศศาสตร เอกวารสารและหนงสอพมพ ม.ศลปากรคะ

แมว เรยนวทยาศาสตรสงแวดลอม มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ ป 2

คะ

บบเบล ชอบบเบล ไบโอเทคโนโลย สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง ป 2 คะ

เนด สวสดคะ ชอเนด เรยนเภสชฯ ป 2 จฬาฯ คะ

ทอป สวสดครบ ชอทอปครบ เรยนการทตฯ อยทวทยาลยนานาชาต มหดล

เกง สวสดครบ ชอเกงครบ เรยนชววทยาเชงอนรกษ มหาวทยาลยมหดลครบ

เต สวสดครบ ชอเต มาจาก ม.กรงเทพ เรยนศลปกรรม ทศนศลป

เตา ชอเตาครบ เรยนพฤกษศาสตร อยทมหดล

จง สวสดคะ ชอจง เรยนนตฯ รามฯ ป 2 คะ

ปาน สวสดคะ ปานคะ เรยนการโรงแรม ศลปากร ป 2 คะ

ดรม สวสดครบ ชอดรมครบ เรยนอยป 2 ภาควชาศลปะการละคร อกษรฯ จฬาฯ ครบ แตตอน

นป 3 ก�าลงจะยายไปอยภาควชาประวตศาสตรแลวครบ (หวเราะกน)

ลงออย จะเอาใจอาจารยใชไหม (หวเราะ)

ดรม เปลา เรองจรงครบ

ฟน สวสดครบ ชอฟน อยมหาวทยาลยศลปากร คณะวศวกรรมศาสตร สาขาวศวกรรม อเลคโท

รนคและระบบคอมพวเตอร

ดว ชอดวคะ อยคณะวทยาศาสตร สาขาธรณวทยา จฬาฯ

หยน ชอหยนคะ เรยนคณะวทยาศาสตร สาขาชววทยา มหาวทยาลยมหดลคะ ป 2 คะ

ก สวสดคะ ชอก เรยนคณะอตสาหกรรมเกษตร สาขาพฒนาผลตภณฑ ม.เกษตรฯ คะ

นเวศประวตศาสตร

ลงร จกอาจารยตอนทอานหนงสอ

เรอง นเวศประวตศาสตร คอมค�าวา

“นเวศ” แลวกมค�าวา “ประวตศาสตร” ก

เลยเชญอาจารยเปนทปรกษามลนธฯ ตงใจวาจะ

คอยหาเวลามาถามเรองราวเกยวกบประวตศาสตร พอ

มโอกาสไดเจอกน กไดทราบวาอาจารยมความรเรอง

ญปนมากพอสมควร อาจารยไปท�าปรญญาเอกทญปน

แตในรายละเอยดลงไมรนะ ปจจบนนกสอนอยคณะ

มนษยศาสตร ภาควชามนษยสมพนธ มช. แลวกเขยน

บทความในหนงสอพมพกรงเทพธรกจ เปนการวจารณ

ทางสงคมในบรบทตางๆ ไมวาสงคมการเมองหรออะไร

กตามแต อาจารยอยในกลมทมการเคลอนไหวในมตทาง

สงคม มประสบการณดานงานวจยอยพอสมควรทเดยว

กนาจะเลาอะไรใหพวกเราฟงได

ความตงใจของเรา คอพาเขาตระเวนรบรรบฟง

เพอเปนขอมลเบองตน หลงจากตระเวนรบรตางๆ แลว ก

ชวนกนสงเคราะหตวขอมลตางๆ ออกมาเปนความร แลว

กสรางไอเดยเพอมาดวาดานสงแวดลอม เราจะคดจะท�า

อะไรกบมนไดบาง ตอนนยงมอกหนงทรปเปนทรปทจะ

ลงใต ไปอสานมาแลว แลวกมาเหนอ ทเหนอจะใชเวลา

อย 4 วน รสกวาเตมไปดวยสงทจะตองรจะตองเหนเยอะ

มาก จนรสกวาเวลามนดเดยว เมอวาน อาจารยชชวาลย

ทองดเลศ กเกรนน�าเรองของลานนาไปบางวา อายของ

ลานนา 700 กวาป นมอะไรตกทอดมา

ลงออย

คงไดคยกบชชเกยวกบความ

เปนลานนาและอนๆ แลว ผม

คงขยบมาวาเราจะเขาใจสงแวดลอม

อยางไรนะครบ ปญหาของบานเราจรงๆ

แลวคอ มความลกลนและความเขาใจผดเกยว

กบนเวศวทยาคอนขางเยอะ ดงนน กเลยจะเกด

ความขดแยงทกหวระแหง เราคงไดยนวาถาเกดโครงการ

ใหญโครงการเขอน โครงการอนใหมทก�าลงจะเกดคอ

นวเคลยร ซงกคงท�าใหเกดความขดแยงกนอกมากมาย

ดงนน เราคงตองมานงนกกนวาเราจะคดเกยวกบเรอง

นเวศวทยาอยางไร เพอท�าใหการจดการทงหมด มนแก

ปญหาไดงายขนนะครบ

อ.อรร

ถจกร

11

นเวศวทยาประวตศาสตรในสวนงานนเวศวทยาประวตศาสตรของผมคอ พยายามจะแบง

วาคนในสงคมไทยมความเปลยนแปลง หรอมพฒนาการความเขาใจ หรอ

การอธบายสภาพสงแวดลอมหรอนเวศวทยาอยางไร คอสงแวดลอมทงหมด

อยของมน แตสงส�าคญกคอมนษยเราไปตความ ไปใหความหมายอยางไร

และการใหความหมายของมนษยสงผลท�าใหเราจดการกบสภาพแวดลอม

ตามความหมายทเราให

ถาใครเคยพลกดหนงสอผม จะแบงเปน 3 ยคกวางๆ

ยคแรกคอยคจารต ยคจารตอธบายวาสงแวดลอมทงหมดอยใน

กรอบของความสมพนธระหวางมนษยกบอดมคตสงสดของมนษย อดมคต

ของมนษยในยคจารต คอ หลดพนการเวยนวายตายเกด ดงนนการยดอดม-

คตตรงน กสมพนธวาเราจะสมพนธกบทกอยางอยางไมไปเบยดเบยนเขา

พดอยางหยาบๆ อยางกวางๆ นะ

ยคทสอง คอหลงรชกาลท 5 เปนตนมา กระแสการปฏวตอตสาห-

กรรมทเกดขนในยโรป สงผลกระทบมาท�าใหเราเปลยนความหมาย ใหความ

หมายกบสงแวดลอมเปนทรพยากรธรรมชาต เรากเรมถลงเรอยมา

จนถงประมาณ พ.ศ.2520 สงคมไทยกเรมใหความหมายกบ

สงแวดลอมใหม มหลายกระแสมากขน มความหลากหลายมากขน คนใน

ชมชนเรมหวนมาคดวา เราควรจะตองสรางหรอใหความหมายกบทรพยากร

ธรรมชาตทสมพนธกบชวตของเขา ตรงนเกดขนหลงป 2520 เรอยมาจนถง

ปจจบน เราอาจจะเหนถงไฮไลทกคอ เศรษฐกจพอเพยงของในหลวง แต

อยางไรกตาม กมหลายกระแส หลายกระแสทใหความหมายแลวไมลงตว

แตทงนทงนน การใหความหมายกบสภาพนเวศวทยาสมพนธกบ

การใหความหมายกบตวเรา

ถาหากเราไมชดในการใหความหมายกบตวเรา เรากจดความสมพนธระหวางเรา

12 13

กบสภาพนเวศไมชดเจน ยกตวอยางเชน ถาเราไมคดวาเราเปนสวนหนงของสงแวดลอมอยางการใชถงผากเพยงแคกระแส เคยเหนคนถอถงผาเขาหาง แลวเอาถงพลาสตกยดใสถงผา ถามวา เกดอะไรขน?

ดงนนสงส�าคญคอ ถาหากเราเขาใจนเวศเราคงตองปรบหรอเขาใจ

ตวเราดวย ถาหากเราจะอยากจะอยกบระบบนเวศอยางเปนหนงเดยว อยาง

harmony สงส�าคญคอตองคดถงตวเราดวยวา เราจะใหความหมายกบตว

เราอยางไร ถาหากเรายงคดถงการบรโภคสงมากขน เรากคงไมมทางทจะอย

กบสงแวดลอมอยางสอดคลองกนไปได นนคอภาพกวางๆ ของนเวศวทยาท

ผมเขยนขนมาเพอเตอนคนอานหรอเตอนสงคมกแลวแต วาปญหาจะสลบ

ซบซอนมากขนตามความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมทเปลยนวธ

คดคนเรากบธรรมชาต

ปญหาของปจจบนปญหาปจจบน ผมคดวาเรมรนแรงมากขน เชน กรณททงคางไว

ตอนตนคอพลงงานนวเคลยร เราจะพบวาชวง 2 เดอนทผานมา ถาใครนง

ดโทรทศนจะเหนการโหมโฆษณาถงภาวะวกฤตไฟฟา จ�าโฆษณาทโรงงาน

ไฟฟาไฟดบทวประเทศไดไหม แลวการไฟฟากเกงมาก แกไขไดหมด หรอ

อนๆ อกมากมาย ซงก�าลงจะรองรบสงทเขาเรยกวาพลงงานสะอาด ถาหาก

เราไมระวงใหด 4 พนททจะกลายเปนพนทพลงงานสะอาดลงไป จะกลาย

เปนจดชนวนทรนแรงมากขน

ดงนนเราจะเขาใจอยางไรบางกบภาวะวกฤตทเราตองใชธรรมชาต

ใชพลงงานมากขน ยอนกลบไปทผมพดเมอก วาเราจ�าเปนตองคดถงตวเรา

ในแงทสมพนธกบธรรมชาต ใหความหมายกบเรา เราคงตองคดถงการลด

การใชพลงงานธรรมชาต เชน ผมเคยเสนอหลายครงแตวาไมประสบผล

ส�าเรจ คอสมมตเราปดหางสรรพสนคาอาทตยละวน ใหเขาเลอกปดเอง

แตละหางเลอกปดเอง คณจะปดวนไหนกได

ผมเชอวา ไมใชผมเชอ อาจารยเดชรตเขาค�านวณแลว เปนอาจารย

ทเกงมากดานสงแวดลอมอยมหดลหรออยเกษตร ขอโทษผมกลมไปแลว ไม

ทราบรจกหรอเปลา เขาเลนเรองของพลงงาน เขาบอกเลยถาหากปดหางทว

ทกแหง อาทตยละวน เราหยดสรางโรงไฟฟาไดอกหลายปทเดยว หรอการ

ท�าใหการเลนกอลฟเปนกฬาทจะตองแพงมากขน เรากจะหยดการใชพนท

ปาไปในการสรางสนามกอลฟ ตอนนสนามกอลฟบานเราทกจงหวดมหมด

แลว บางจงหวดมมากเกน 20 แหง เชน เชยงใหม

ดงนนสงทเราตองคดกนวนน คอ

เยาวชนทงหมดตองคด เราจะดดแปลงตวเราเพอใหสอดคลองกบการมองโลกอยาง ไร ขณะเดยวกนไมใชแคดดแปลงตวเรา แต

(ความกลมกลน)

(เดชรต สขกำาเนด)

14 15

ตองมองดวยวานอกจากดดแปลงตวเราแลวจะเชอมสงทเรยกวา นโยบายรฐอยางไรดวย ไมอยางนนแลวเราไมมทางรกษาสงแวดลอมไวใหตวเราหรอแมกระทงลกหลานเราได

สงคมไทยวนนเชอมตอกบสงคมโลก เรมถลงทรพยากรทกอยาง

อยางรวดเรวและรนแรงมากขน เราอาจจะวตกโลกรอน แตถาเราไมแกหรอ

ไมคดถงการท�างานในระดบประเทศไทย เรากไมมทางแกได คงตองคดใน

หลายระดบ ในกรณทชวตของพวกเรา ชวตในวยนกศกษาเราอาจจะท�าได

ในหลายรปแบบ

ในมหาลยเชยงใหม ผมเฉลยวาวนหนงนกศกษาดมน�า 2 ขวด แปล

วาเขาทงขยะวนละ 20,000 ขวด โดยทตวมหาวทยาลยเองไมเคยคดถงการ

ท�าใหมทกดน�าทเพยงพอหรออนๆ เลย อนนเปนตวอยางงายๆ ขณะเดยวกน

ตวมหาวทยาลยเชยงใหมเองหรอมหาวทยาลยทกแหงกพยายามจะบอกวา

ตวเองเปนผประหยดพลงงานและอนๆ แตเอาเขาจรงๆ แลวไมไดท�าอะไร

เพราะฉะนน ถาหากวาเราซงเปนนกศกษาป 2 ป 3 รณรงคจาก

ขางลางขนไป ผมเชอวาจะเปนกระแสทจะบบและจะท�าใหคนทงหมดหวน

กลบมานงนกวาการแกเรองสงแวดลอม ไมใชเรองงายๆ จะรณรงคแบบมก

งายอยางทรฐรณรงคหรอบางองคกรรณรงคใชถงผาหรออนๆ นะ ไมงาย

อยางนน ตองคดกนทสลบซบซอนมากขน ทผมอยากจะเกรนกคงเรมตนแค

น แลวกอยากจะคยอะไรอก คอถาจะคยเรองหนงสอ คงไมคอยมประโยชน

เทาไหร (หวเราะ) ถาจะเอาหนงสอมาเลากคงกนเวลายาวและไมคอย... หรอ

อยากจะใหเลาวาผมเขยนอะไรมาบางกได

ลงออย อาจารยเกรนใหฟงวา ประวตของความสมพนธของมนษยกบ

ระบบนเวศ โดยสวนตวเหนวาเปนประวตศาสตรทนาจะท�าความเขาใจ

เพราะถาเราพอทจะเหนภาพพฒนาการหรอการเปลยนแปลงดานการใช

หรอการอยกบธรรมชาตตงแตอดตมา สญลกษณตางๆ ทเกดขน จนกระทง

ปจจบน ผมคดวานาจะท�าใหเขาเหนภาพบางอยางขนมา โอกาสทเขาจะ

ศกษากนจรงๆ จงๆ แลวเอามาเขยนกคงไมม พอดนกเปนผลงานอนหนง

ของอาจารยทกคงไมมใครท�าเอาไว กเลยอยากจะใหอาจารยเกรนๆ ตรงน

กอน พอเปนภาพสงเขป

16 17

ไมมความจรง จรงๆ อ.อรรถจกร พออย พอจะมไวทบอรด

ลงออย เรามไวทบอรดไหม กระดาษกได ลองหาด

อ.อรรถจกร ระยะหลงเปนครทชอบเขยนกระดาน (หวเราะ) จะอธบาย

ถงวธคดจารตตองอธบายถงโลกภมวามนษยเขาใจจกรวาลวทยายงไง ถาพด

คงไมเหนภาพเลยคดวาจะเขยน เคยไดยนไตรภมไหมครบ

Hatch-U เคย

อ.อรรถจกร เปนยงไง

Hatch-U ความเชอเกยวกบ 3 โลก

อ.อรรถจกร สมพนธกบชวตเราไหม

Hatch-U (คยกบซบซบๆ)

อ.อรรถจกร ทกอยางทเราเชอวาจรง คอ ความจรง ความจรง จรงๆ ไมม

Absolute truth ไมม เราเหนอนนสขาว เพราะวาแสง 7 เฉดสมากระทบ

สขาวเขาตาเรา ถาสมมตวาวนพรงน อทเปลยน 7 เฉดสใหเหลอแค 6 เฉด

ส นกใหออก ตรงนไมใชสขาวแลว

ความจรงถาแมทางวทยาศาสตรถอวา Absolute truth ไมม พวก

ทฤษฎควอนตมหรอทฤษฎอนๆ ถอวาวทยาศาสตรเองเปนแคการประมาณ

คาความเปนจรงในสงคมมนษยกเชนเดยวกน สงทเราคดวาจรงนนคอความ

จรง ไมทราบเรยนวทยาศาสตร นเคยอาน โทมส คนไหมฮะ เวลาพดถง

พาราดามตองเคยไดยน พวกเรยนวทยาศาสตรตองเคยไดยน แมกระทง

ทางวทยาศาสตรเอง โทมส คนบอกวาเราคดกนวาวทยาศาสตรตอกนเปน

บนได เลอนขนๆๆ แตเอาเขาจรงๆ แลว ไมใช จะคลายๆ การคนพบเพดาน

ความคดชดหนงซงเชอวาจรง แลวทกคนกวงอยภายใตเพดานความคดอนน

วนหนงเรมมขอมลการคนพบทอยนอกพาราดาม ชวงแรกอาจ

จะบอกวาเกดจากการทดลองไมสมบรณ พวกวทยาศาสตรจะรวาเวลาเจอ

อะไรแปลกๆ จะบอกวาคณทดลองไมสมบรณ จนกระทงวนหนงขอมลยอยๆ

เยอะขน จงเกดการ shift of paradigm เปลยนพาราดามใหม เกดเพดาน

ใหม ซงเพดานใหมมกจะพสจนวาอนเกาไมจรงและอนใหมจรงกวา ดงนน

ความจรงในยคหนง เราอาจจะเรยกวาความเชอกไดแตมนคอความจรง

เหมอนกบวทยาศาสตร ถงวนน gravity law แรงโนมถวงไมใชแคแรงเดยว

จรงๆ แลวประกอบดวย 4-5 แรง แตครงหนงเราเชอวาเกดจากแรงดงดด

ของโลกอยางเดยว เราเชอวาอนนนจรง

พดถงเรองพวกน เพอบอกวาเอาเขาจรงแลว สงทเราอยเปนความจรงสมพทธ และเราตองเขาใจความจรงสมพทธใหชดเจน เพอใหรวาเราจะดลกบมนอยางไร ไมอยางนนแลว เราจะถกความจรงบางดานในโลกปจจบนหลอก

ถาไมระวง นงดโฆษณาโรงไฟฟานวเคลยร แลวเราจะรสก โห...

ทายสด มนเปนพลงงานสะอาด เพราะนนเปนความจรงอยในชดๆ หนง

เพอนผมคนหนงก�าลงทาทายคนกรงเทพฯ พวกเราอยกรงเทพฯ กนหมด

ใชไหม คอถาพลงงานสะอาดจรง ตงทสนามหลวงส ตดแมน�าเจาพระยา รอ

ธรรมศาสตรออก ใชน�า ในเมอกรงเทพฯ คอเขตทใชพลงงานสงสด และพวก

คณคนกรงเทพฯ เชอวาพลงงานนวเคลยรสะอาด เอาเลย ตงทสนามหลวง

กลาไหม? ผมเชอวาคนกรงเทพฯ ไมเอา แตถาสมมตวาจะไปตงทนครสวรรค

คนกรงเทพฯ จะบอก โอย คนนครสวรรคตองเสยสละส

ดงนนตวความจรงทถกสรางเปนสงทตองระวงมากๆ วธคดถงเรอง

ความจรงสมพทธเปดโอกาสใหเราคดถงทางเลอกอนๆ ไดมากขน

(Thomas Kuhn)

(Paradigm)

18 19

ไตรภม

เวลาพดถงไตรภมไมใชแคความเชอ แตวาคอการอธบายจกรวาล

เหมอนเราจะอธบายวาโลกกลม คตความเชอเรอง space เรอง

จกรวาล พนทหรอเวลาไปดวยกน ในคตไตรภม เวลาเปนปญจะอนตรธาน

คอเวลา 5,000 ป ศาสนาเสอม คาดวาคงพอเคยไดยนกนมาบาง เคยสงสย

ไหมวาท�าไมกษตรยอยธยาหรอกษตรยพมาหรอกษตรยเขมรกตาม เมอขน

ครองราชยขนครองบลลงกจะตองลบศกราช ท�าไม?

แกว: สรางประวตศาสตรหนาใหมหรอเปลา

อ.อรรถจกร: คอ เวลา แปลวาไอสงทอยในหวเรา นาฬกาเปนหนวยวดเวลา

โมงยามเปนหนวยวดเวลา เวลาคอสงอยในหวเรา มนฝงอย พวกเรามเวลาท

เปนความคดเรองความกาวหนา ไมงนพวกเราไมมาเรยนหนงสอ ไมงนไมรจะ

เรยนท�าไม แตขณะเดยวกน เวลาเดมเปนเวลาทเสอมลง ความเสอมทงหมด

ถกวดดวยความสามารถเขาถงธรรมะไดนอยลง จนกระทงใกลๆ 5,000 ป

เดยวจะกลายเปนศาสนา (หวเราะ) คนมผาเหลองตดตงหกนกวาเปนพระ

อรหนต ในเวลาแบบน วธเดยวทมนษยจะอยรอดไดกคอ

หนง ท�าบญท�าทานเยอะๆ เพอใหไปเกดในยคพระศรอารยเมต

ไตรย

สอง ท�าบญท�าทานเยอะๆ เพอหลดพนสมสาระเลย

สาม คอไปเกดในภพใหมภมใหม กคออยในไตรภม บนจนตนาการ

แบบนเอง จงท�าใหเกดการสรางความคดทเอามนษยสมพนธกบอนๆ ดวย

ความเมตตาขนมา เกอบทกศาสนามกอธบายอดมคตของมนษยกบทาง

รอดพนแบบน และกพยายามอธบายเรองมนษยทจะไมเบยดเบยนคนอน

บางศาสนาในอนเดยเชอวาตนไมทกตน ทกสงทกอยางมชวต อยารกราน

เขา ทกอยางมอาตมน ทเมอตายแลว อาตมนยอยๆ ทงหมดกจะไปรวมเปน

อาตมนใหญ นคอวธคดแบบจารต

วธคดแบบพทธฝงอยในหวเรามานานมาก และในการฝงท�าให

เรานยามพนทตางๆ เพอความเคารพ อยางเวลาเราเขาปา สมมตวาคนรน

ผมขบรถไปบนถนน ปวดฉ ฉขางทาง ทนททฉเสรจเรากจะขอขมาทงหมด

มพนททมความศกดสทธ เราจะตองไมไปละเมด พอจะนกภาพออกนะ ไม

ไปเบยดเบยน

แตเวลาพระสอนศลหาในปจจบน คอพระไปสอนแคศลหาโดยท

ไมเชอมโยงกบอะไรอนๆ และเมองไทยนกประหลาดคอเชอวาศลธรรมสอน

กนได ผมเชอวาศลธรรมสอนกนไมได แตจะท�าอยางไรใหพวกเราเขาใจศล

ธรรม อยางพออยพามาเหนพามามชวตรวม ทกคนคงเคยเรยน ม.1 – ม.6

มพระมาสอนศลธรรม เบอฉบหายเลย พดกนตรงไปตรงมา ถกไหม ซกกน

จรงๆ วาศลหาคออะไร ผมเชอวาบางคนจ�าไมได อยางผมนกจ�าได 4 ขอแค

นน ขอสดทายจ�าไมได (หวเราะกน) พยายามจะไมรบขอสดทาย (หวเราะ)

เวลาเราพดถงสงทคนพดถงความเชอ กคอความจรงของคนสมย

นน แลวกดดแปลงชวตของคนในการจดการกบสรรพสงรอบตว ซงเปนการ

จดการในองครวมทรกษาสภาพสงแวดลอมนนๆ ชชคงพดถงผน�าพดถงผปา

ในขณะเดยวกนกมความเปลยนแปลง ถาเปรยบเทยบงายๆ ผปาดแลปา ผ

บานดแลทงหมบาน ไมใชดแลบานเดยว ผโฉนดนเพงเกดนะ เกดขนในสมย

หลง 2444 คอ ศาลพระภม นคอผโฉนด อนนใหมเอยม บานทกบานมศาล

พระภมใชไหมครบ เคยสงสยไหมวาพระภมทานแยกมาดแล 100 ตารางวา

ของเรายงไง (หวเราะกน) แตละบานมพนท 100-200 ตารางวา กมพระภม

หมดเลย ทานเปนญาตกนไหม ทานแยกตวกนมายงไง เคยสงสยไหมฮะ น

คอผโฉนด เกดขนพรอมๆ กบโฉนด ถามเปนความเชอไหม ความเชอ

ถามวาเปนความจรงในหวเราไหม...เปนอก

20 21

ค�าถาม บอล: สมมตเราตายไป เรากเปนผโฉนดเหรอครบ (หวเราะกน) เฝาบานครบ

อ.อรรถจกร เปนหรอเปลาไมร แตวาถาเราเชอวาถาเราตายแลวเราจะอย

ตรงนน เรากกลายเปนผโฉนดไป เพราะเราจะดแลแค 100 ตารางวาของเรา

ถกไหม โผลหวไปอก 100 เขามอกผนง เดยวตกนตายเลย

บอล เรากไมไปเบยดเบยนเขา

อ.อรรถจกร ถามวาผพระภมทอยแตละท มาไดยงไงครบ how come?

ผมเคยถามพราหมณ พราหมณท�าทาจะลกขนมาเตะผม (หวเราะกน) เพราะ

พราหมณเองกตอบไมได หมบานจดสรรม 200 แปลง มพระภม 200 ถา

เปนแบบนเรมพบวา นไมใชการดแลสมบตสวนรวม ไมไดดแลธรรมชาตแลว

นะ กลายเปนดแลเขต และดแลไมใชแคธรรมชาต นคอความเปลยนแปลง

ทเราเรยกวาความเชอเรมเปลยนมา บานผมไมมพระภมเพราะวาผมกอาศย

ไหวพระภมขางบาน เชอวาทานจะขามรวมาได บานผมรวเตย (หวเราะ) ไม

งนทานจะแยกตว สงสารทานนะ ทานแยกตวแบบอะมบา เหนอยมาก

บอล ผมเคยฟงพทคมไซทงานครบ เขาบอกวาตกทกตก เหมอนวาตาม

ชนตองมคนเฝา

อ.อรรถจกร อนนเปนความเชอใหมหมดเลย

บอล ผมไมรเหมอนกน เขาเลาใหฟงมา

อ.อรรถจกร เดยวตอนทายจะพดถงส�านกเชงปจเจกชนทเกดขน เรมเกด

ท�าใหทกอยางกลายเปนปจเจก เปนสมบตปจเจก ผกเปนผของปจเจก โฉนด

นเปนโฉนดของปจเจก ผเปนคนๆ เมอกอนไมมนะ ผเปนคนๆ ครงแรก ผ

เปนปจเจกครงแรกคอนางนากเกดขนในสมยรชกาลท 5 หลงจากนนกเปน

ผปจเจก เขาใจผคนๆ ใชไหม

เมอกอนผคนๆ ไมม ผนาย ก นาย ข นาย ค ไมมเลย พอผนางนาก

โผลขนมา กรมพระยาด�ารงราชานภาพเองทานงงมาก เพราะกอนหนานน

เวลาเราพดถงพระเทพบดร ร.1 กเปนการสลายตว ร.1 เขาไปเชอมกบอนๆ

ส�านกเชงปจเจกเรมท�าใหเรามองเหนธรรมชาตกลายเปนเรองทเราจะเขาไปขดรดหรอจะเขาไปสวนตว เปลยน space จากเดมใหมหมดเลย

เคยไปดอยหลวงไหม ทนททเขาดอยหลวง ถาไปตามนคมธรรม

คณกจะตองไหวกอน แตดอยหลวงหรอทตางๆ ทเปนทปา ตอนนเหมอน

กลายเปนททองเทยวเพอการเสพสขทางตาของปจเจกชน ทงดอยสเทพ ม

5 วด เพอเปนขนของการบรรลธรรมะจนกระทงขนสงสด--อรหนต ตอนน

วดตางๆ หายไป วดโสดาบนเปลยนชอเปนศรโสดาแลววดตรงกลางหาย

หมด สวนขางบนกเปนดสนยแลนดของทางศาสนาพทธไป

คอทนททคณเรมเปลยนวธคด โลกภม แบบเกาเปลยนหมด เปลยนการสมพนธระหวางเรากบธรรมชาตหมดเลย ไมใชแปลวา เราจะตองกลบไปเชอไตรภม แตเราตองเหนความหมายของธรรมชาตท embed ไว มนฝงอย เพอเราจะไดอยกบธรรมชาตไดอยางถกตอง

22 23

(กระดานและกระดาษมาแลว)

อ.อรรถจกร เมอกเรมพดถง ปญจะอนตรธาน เวลาเปนอยางน กษตรยอย

ตรงน พระมหากษตรยไมสามารถจะยอนเวลาไป 5,000 ป ความเสอมเกด

ขนตรงนแลว เพราะฉะนน สงทท�ากคอยอนเวลาแคนนเอง แตคณเปลยน

วถประวตศาสตรแบบนไมได สงทเราอยตรงน อยางทผมบอกแลว วาถาหาก

ท�าบญกไปตรงนคอพระศรอารยเมตไตรย คณท�าบญไปเพอตรงน หรอไมก

หลดพนการเวยนวายตายเกด หลดสมสาระไป หรอไมกขามมาอกอนหนง

คอภพใหมภมใหม บนเวลาแบบนมนษยมความหมายไมมากนก มนษยม

ความหมายทจะตองจดความสมพนธอนๆ

ในขณะทไตรภมเอง สมมต ภาพตดขวางไตรภม ตรงนคอชมพ

ทวป นคอ ขอบจกรวาล นคอเขาพระสเมร อนนคอภพทอยเหนอเราขน

ไปนดเดยวเอง เวลาแบบนมาอยตรงน แตละกลปแตละกปป ท�าใหการ

จดความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตเปนไปไดอยางราบรน เราจะ

ไมถลงธรรมชาต ดวยวาจะถกสรางขอก�ากบมากมาย และแนนอนวาดวย

เทคโนโลยเรากถลงไมไดดวย แตโดยความคดวานคอความจรงนนส�าคญกวา

สมมตวาผมมเวทมนตรวเศษเหมอนคนท�าหมอ--พอตเตอร

(หวเราะกน) เสกใหพวกเรากลบไปคดแบบน ผมคดวาพวกเราจะเปลยน

ตวเองทนทเลย ผมเชอวาพวกเราคงไมมานงตรงน แทนทจะยายไปเรยน

ประวตศาสตรกไปบวชเลย เพราะชวตไมมความหมายอะไร ถาสนใจอาน

ไตรภมพระรวง ไตรภมโลกวนฉยกถา 3 เลม สนกกวาแฮรร พอตเตอร สนก

มากๆ อยากใหไปอาน 3 เลม ผมอานประมาณ 3 รอบ คนเรยนประวต-

ศาสตรยงตองอาน ตองอานทงหมดนะ ทง 3 เลมนะ เราจะเขาใจถงการ

อธบายสรรพสงรอบตว สงทเปลยนแปลง

เมอเปนแบบนแลว ในชวตของชมพทวป ในแตละพนท แตละ

space จะอธบายดวยการมผอารกษและผอนๆ ซงจะปองกนการเขาไป

อยางมากมาย เชน ทางเหนอในยคจารตกมขอหาม หามถมบอ เพราะบอ

เปนสมบตรวมกนของคนจ�านวนมาก การขดบอสมยกอนยาก ถาถมบอแลว

(Harry Potter)

(หรอ ไตรภมโลกวนจฉย)

ไตรภมตดขวาง

หลดสมสาระพระศรอารย

เมตไตรย

ภพทอยเหนอขนไป

พ.ศ.1 5,000 ปเสอมขอบจกรวาล

ชมพทวป

เขาพระสเมร

เรา

เรา

ภพใหม

ภมใหม

กษตรย

24 25

เดอดรอนกน เพราะเปนสมบตสวนรวมจงตองหาม บนกระบวนการคดตรง

น เกดสงทเราสามารถเรยกไดวาคอ common property นะ ผมใชค�าวา

CP นะ และ CP นไมใชเจรญโภคภณฑนะ common property คอสวนท

สมพนธกบชวตเราหมดเลย โดยทมนามธรรมอะไรบางอยางมาคมครอง ม

ผหรออะไร ทงไทย ลานนา เขมร ลาว เหมอนกน

ในภาคพนทวป Southeast Asia มความเชอแบบนเหมอนกน

หมด มการเปลยนเกดขนหลงจากทเราเรมเผชญกบตะวนตก และสงส�าคญ

คอตะวนตกเองกเปลยนมการปฏวตอตสาหกรรม

ทนททเรมการปฏวตอตสาหกรรมกเกดความคดทางเวลาอนใหมขนมา กลายเปนเวลาทแปลวา “ความกาวหนา” และความกาวหนาทงหมดนกคอ มนษยจะตองดดแปลงเอาธรรมชาตทงหลายมาใชเพอท�าใหชวตมนษยกาวหนาขน

เปนความคดทผกกนกบความกาวหนา 2 มต มตหนงคอตวมนษย

ตองกาวหนาขน ขณะเดยวกนความกาวหนาของมนษยรวมกนผลกดนท�าให

สงคมกาวหนาขน นคอ Ideal Progress ซงเลนพลงอยางมหาศาล มพลง

ในการเปลยนโลกทงหมดเลย

ทนทท ร.5 เขามารบ จรงๆ ไมไดรบนะ คอตวรชกาลท 4 เองทาน

เปลยน โอเค เอาเปนวารบกได เออ...แลวคอยคยกนทหลง นนเรมท�าใหเกด

การถลงอะไรมากขน การขยายตวของการขดแรดบกซงแปลวาผลประโยชน

ของรฐเกดขน การตดไมสกทางเหนอเกดขน การท�าลายเรมขยายตวมากขน

ตานผหายไปหมดเลย ผวงแจนหมดเลย แพเงน ผบานหาย ผปาหายเกลยง

เลยเพราะทกคนเรมถลงไปเรอยๆ

จดทมาเปลยนจรงๆ คอป 2500 เปนตนมา ทศวรรษน ดวยวธคดแบบน การถลงธรรมชาตแบบน เวลาทเราพดถงปา ผมไมทราบพวกคณพวกเราเรยนมายงไง แตของผม เราใชค�าวาทรพยากรธรรมชาต ซงม นยยะของความหมายวาคณเขาไปถลงได คณตองใชมน

26 27

ค�าวา “นเวศวทยา” ในภาษาไทยเพงเกดขนเมอประมาณป 2520 นเอง

การถลงแบบนกขยายตวมากขนเรอยๆ มาขยายมากๆ คอหลงป

2500 สงทมาถลง คอ แผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต แผนพฒนาเศรษฐกจ

แหงชาตเปนแผนของฝรง ชอวา รอส คารล หรอบางคนเรยกวา รอสโต ก

แลวแต คนคนนเขาเชอวาถาพฒนาอตสาหกรรมแลวจะดงภาคเกษตรพฒนา

ตาม กจงเปนการ tickle down effect คอเลอกกลมพฒนาโดยหวงวา ผล

ของการพฒนาจะท�าใหทกแหงเจรญเตบโตตาม การถลงธรรมชาตเรมเกด

มากขนตรงน เพราะการพฒนาอตสาหกรรม ตองใชเงน ถาคณไมมเงน รฐ

ไทยไมมเงน รฐไทยตองดดทรพยมาจากภาคเกษตร ในชวงหลง 2500 ตรง

น ภาคเกษตรถกเนนใหผลตเพอขาย โดยเฉพาะขาวกบพชไร 2 อยางนแหละ

ทนททเกดการเนนใหปลกเพอขาย กเกดการขยายพนทของการ

ปลกพชไร ปลกขาวออกไปอยางมากมาย ปาพง ธรรมชาตพง การบกเบก

ปา in code กคอการท�าลายปา ขยายออกไปอยางรวดเรว การท�าพชไร

ทงหมดจะท�าก�าไรไดใน 2-3 ปแรก หลงจากนนแลวหญาจะแรงมากขน คณ

ตองถมทมยาฆาหญามากขน

ทางเหนอ ปกาเกอะญอรดนะวาท�าไรได 2 ปแรกเทานนนะ ถา

ไมงนคณตาย คณตองทมเงนลงไป อยางไรกตามแผนพฒนาเศรษฐกจแบบ

นขยายการเขาไปใชทรพยากรธรรมชาตอยางมหาศาล เปลยนรปแบบการ

ใชนเวศวทยาหมดเลย เขอนโผลขนมา เขอนนคอเทคโนโลยโบราณ ในวน

หนงเมอกอนมนส�าคญมนด แตถงวนนแลวกลายเปนเทคโนโลยโบราณ คอ

เขอนกบกระแสไฟฟา นอกเรองนดนง คอเขอนใชผลตกระแสไฟฟาไดนอย

มาก เขอนจะตองเกบน�าไวในระดบหนงเพอรกษาเขอนแลวเอาน�าไปหมน

เทอรบาย เมอหมนเสรจน�าลงมาตรงนกจะจบ เขอนจะถกใชในชวง peak

hour แคนนเอง โอเค อนนขามไป

กลบสแผนพฒนาเศรษฐกจฯ เราจะพบวาเรมเกดการขยายความ

คดของการถลงทรพยากรธรรมชาตออกไปอยางมหาศาลเลย ดน น�า ปา

ถกท�าลายเละเทะกวาน ทงหมดคดอยทผลประโยชนเรองของแตละคนท

จะไดรบเทานน ปจเจกชนทจะไดรบ รฐเองกสนบสนนใหชาวบานออกไป

บกเบกปา ในชวงนเอง บานเรานขยบขนมาปลกขาวถง 20 ลานตน ±2 สง

ออกประมาณ 8 ลานตน ซงสงก�าไรมาเยอะแยะเลย แตก�าไรนตกไมถงชาว

บาน และตวภาคอตสาหกรรมเองกไดรบสทธมหาศาลในการถลงทรพยากร

ทนททเรมมแผนฯ 1 ซงบอกไวเลยวา คณจะไดรบไดประโยชน 1-2-3-4-5

ลองนกถาวนน สมมตวาชวงหนาแลงขาดน�า น�าไมพอ รฐบาลจะบอกเลยวา

หามชาวนาท�านาปรง คงเคยไดยน เพอเอาน�าไปสภาคอตสาหกรรม แลวถาม

วาชาวนาจะท�ายงไง น�าเรมขาดมากขนเพราะวาการปลกขาวเพอขาย เรม

เปลยนพนธขาวมาเปนพนธขาวทปลกไดทงป ในบางพนท สโขทย อยธยา

ปลกขาวปละ 3-4 ครง นคอชวงของการเปลยนแปลงทส�าคญหนงทเกดการ

ทลายของพนททงหมดเลย พรอมๆ กนนนเอง รฐตองการเงนกใหสมปทาน

ปา ปากถกท�าลายเละเทะอกเชนเดยวกน นคอชวงทเราแปลธรรมชาตวาคอ

ทรพยากรธรรมชาต แปลนเวศวทยาเปนแคทรพยากรธรรมชาตทคณจะถลง

ได สงทเกดขนคอตงแตประมาณป 2530 เปนตนมา

นำาในเขอน

(Rostow)

28 29

เกดกระแสการเปลยนแปลงความคดของโลก

เกดการเคลอนไหวของเอนจโอหลายกลม เกดกระแสการเปลยน

แปลงความคดของโลก รใชไหมฮะ นกเศรษฐศาสตรโนเบลคนปจจบน ชอ

อลเนอร ออสตรอม เขาพดสงททาทายความคดเศรษฐศาสตรมาก ท�าไม

หนานงกนไปหมดเลย (หวเราะ) คอเนองจากมฝรงคนหนงชอ ฮารดน เขา

เสนอบทความทดงมากๆ เรอง The Tragedy of the Commons เคย

ไดยนไหม ฮารดน ไมเคย โอเค (หวเราะกน) เมอป 1968 เขาเขยนเรอง The

Tragedy of the Commons คอ

โศกนาฏกรรมของ Common คอเขาบอกวาอะไรทเปนสวนรวมพงหมด ตองมคนเขาไปครอบครอง แลวคนทจะเขาไปครอบครองม 2 กลม คอ State กบ Private Property

ดงนนทรพยสนทงหมดจะเหลอแคเอกชนกบรฐ อนนคอการถลง

ชบหายวายปวงหมดเลย อก 20 ปใหหลง อลเนอร ออสตรอม นกเศรษฐ-

ศาสตรรางวลโนเบล กเขยนเรอง The Commons ขนมา เพอบอกวาไมใช

The Tragedy of the Commons ตรงนคอจดเปลยนทส�าคญของโลก

แตของเราอาจจะพบวาเปนพวกเอนจโอกลมหนงบวกนกวชาการ

มชอกลมหนง เชน อาจารยอานนท กาญจนพนธ ถามโอกาสคยกบอาจารย

อานนททนกด ไมทราบรจกไหมฮะ คอกลมนกวชาการทเลนเรองน เปน

กลมทดงทสดคอกลมทางเหนอ ไมใชผม ผมเปนรนหลง คอ อาจารยอานนท

กาญจนพนธ, นธ เอยวศรวงศ, ฉลาดชาย รมตานนท, ชยนต วฒนภต กลม

นคอกลมบกเบก คาดวาคงเคยไดยนชอมาบาง โอเค พวกนเรมคดถงวา ถา

หากปลอยใหทรพยสนถกท�าลายแบบน...พง

กลมพวกนเรมคดถงวา ลงกลบไปสความคดลานนา เรมหยบเอา

ความคดลานนาหลายๆ สวนมาปรบใช เรมพดถงการใชธรรมชาตทเปน

common property มากขน พรอมกนนนกรอฟนเรองความคดเรองผขน

มา ชชกบสวงกเปนหนงในกลมเอนจโอตรงน มอย 2-3 คน

ทนทพดเรอง common property กจะพดเรองความคด

นามธรรมบางอยางขนมา กลมพวกนจะเลนเรองปา เรองน�า ชชเลนเรอง

เหมองฝาย เขาคงพดเรองเหมองฝายแลว พดถงระบบการจดสรรของแก

ฝายตางๆ ชวงน เรมมการคดใหมโผลขนมา แลวความคดแบบนกเรมถกน�า

เขาไปพดคยกนอยางกวางขวางมากขน และสงผลตอปฏบตการทางการเมอง

คอ เกดสงทเราตอสกนมา 10 กวาปแลว คอปาชมชน พอเราเรมคนความ

หมายนเวศวทยาทครงหนงเปนสมบตทปจเจกชนไปถลง ใหกลบคนมาเปน

สมบตของชมชน เพอทจะท�าใหชมชนไดดแล ซงเปนแนวความคดเดยวกบ

ออสตรอมทเสนอวาตว CP คอสงทสรางกนไดและเปนตวทจรรโลง

วฒนธรรมของมนษยไป งานของออสตรอมนาอานนะฮะ คอออสตรอมเปน

นกรฐศาสตร แตเนองจากไปคนเรอง common นะ ซงเปลยน regime

เปลยนระบบคดเลย งานพวกนจงเรมท�าใหคนเรมมองนเวศวทยาเปลยนไป

อยางทผมบอกไปกอนหนา คองานศกษานเวศวทยาทเกดขนชวง

2520 เปนนเวศวทยาของเรองเลกๆ ถาใครอยมหดล ลองไปคนวทยานพนธ

ชวงนน เกดคณะสงแวดลอมขนมา ในชวงนนวทยานพนธจะเปนนเวศวทยา

เลกๆ เชน นเวศวทยาของไรแดง นกถงไรแดงออกใชไหม ไอตวเลกๆ วา

ศกษาเหมาะสมยงไงไอไรแดงถงเตบโต นเวศวทยาของกบ คอ ศกษาเรอง

เลกๆ เหมาะสมอยางน คอยๆ เปลยนจากนเวศวทยาของเรองเลกๆ แลว

เรมขยบมาเปนนเวศวทยามนษยขน หลงป 2520 ค�าวานเวศวทยาไมใชไร

แดงแลว แตมาเปนนเวศวทยามนษย

ป 2530 เรมขยายความคดพวกนออกไปกวางขวางมากขน และ

(Garrett Hardin)

(The Commons in the New Millennium Challenges and Adaptation)

(Elinor Ostorm)

30 31

ไดสรางความรทเราเรยกวา “ภมปญญาชาวบาน” ขนชวงน ปราชญชาว

บานและอนๆ กเหมอนกน เมอกพวกเราบอกวาอาย 20 เปะ ค�าพวกนเกด

กอนคณ 10 ป เพงเกดค�าพวกน ค�า “ปราชญชาวบาน ภมปญญาทองถน

ภมปญญาชาวบาน” เปนค�าทมความหมายความสมพนธระหวางเรากบ

ธรรมชาตเพงถกสถาปนาขน กอนพวกเราเกด 10 ป แตพอพวกเราเกด พวก

เราจะไดยนค�าพวกนเปนชวตปกตใชไหม ปราชญชาวบาน ภมปญญาชาว

บาน คนบางกลมไดดบไดดกบการเกาะอยกบปราชญชาวบานนแหละ หมอ

บางทาน ไมเกยวกบทานน (หวเราะ) ผมปากไมคอยดพออย ชวงหลงชอบ

กระแนะกระแหนคน เอาเปนวาไมกระแนะกระแหนกแลวกน ค�าพวกนเปน

ค�าใหมเกดขนพรอมกนตรงน

ถามวาท�าใหเกดอะไร? ทนททเราใหความหมายกบธรรมชาตใหม เรามทางเลอกของชวตใหมขนมา

ผใหญวบลย เขมเฉลม อยของทานอยางน แตทนททเกดอยาง

น ทานกกลายเปนคนดง ไดรบการเผยแพร ผใหญวบลยเดมมทประมาณ

200 ไร ทานกปลกพชไรแบบน แลวกพบวาชวตทกข เจงชบหายวายปวง

หมด ไดเงนสดเยอะจรง ปหนงไดหลายแสนแตตนทนสง จนวนหนงทาน

มาพบวา ไมไหวชวตแบบน ทานขายหมดเลย เออขายไมหมด เหลอ 9 ไร

แลวหนมาปลกอยางอนทไมพงพงตลาด หนมาปลกสมนไพรและอนๆ ผล

ปรากฏวาทานมชวตทดขน ผใหญวบลยดงขน พอหลวงค�าผาย โอย เยอะ

แยะเลย ถกหยบมาเปนตวอยาง

ตรงนชวาทนททคนเราเรมเปลยนวธคดเกยวกบธรรมชาต เรา

จะมทางเลอกของชวตมากขน และกระแสนถกท�าใหกลายเปนส�านกของ

ชนชนกลางบางสวนขนมาและกมพลงมากขน คนมาเรมรสกวาเราตอง

เปลยนวธคดนะ

ถามวากระแสนจะเปนกระแสหลกไหม? ไมใช กระแสหลกยง

เปนตรงนอย แตหมายความวา ในวนนกระแสนกมแรงตอสหรอแรงตอรอง

มากขน และจ�าเปนจะตองตอรองมากขนดวยทงโลก เกยวโตโปรโตคอลก

คอสงทพวกนก�าลงตอสเพอรกษาโลกไว แตขณะเดยวกนอเมรกาไมยอมเซน

อนนเปนตวอยางทเราเหน ในความเปลยนแปลงอนนถามวาแตละยคจรง

ไหม แตละยคคนกเชอวาจรงนะ แตนนหมายความวาเรากตองสรางมา

หนงสอของอลเนอรเขยนตงแต ป ค.ศ. 1986 นะ กวาจะมาไดรบ

ความนยมหรอไดรบการพดถงปน จรงๆ ถาใครเกงภาษาองกฤษนาแปลขอ

งออสตรอม อลเนอร ไวใหแกสงคมไทย

อนนคอภาพรวมๆ ของนเวศประวตศาสตร ซงสมพนธกบความ

คดของเราดวย

(Kyoto Protocal)

32 33

Common Property ในยคทเนนปจเจก ลงออย อาจารยใชเวลารวบรวมนเวศประวตศาสตรเปนเลมนนอยกป

อ.อรรถจกร 3 ป

ลงออย 3 ป นเราไมถงชวโมงนะ ฟงๆ 3 ป กพอเปนสงเขปนะ บคคลท

อาจารยอางองหลายคนกอาจจะจ�าชอกนไมไดตอนนนะ แตเดยวมบนทก

เอาไว แลวจากตรงนนาจะเปนจดหนงทท�าใหเราสบคนตอไปวา เรารแลว

วายอนหลงไปในยคทเปนจารตน โบราณไปเลยนะ ตองท�าพธกรรมตางๆ

นานาทตองอางองพระเจา จากทวาผกเปน common เหมอนกน จนเดยว

นผเปนสมบตสวนตว กเปลยนแปลงมาถงขนาดน คงจะท�าใหเหนจกซอวใน

อดต แลวกมาเชอมตอกนกบทเราจะสญจรไปเกบขอมลตางๆ ไมวาจาก

บคคล ธรรมชาต ศลปวฒนธรรมอะไรกตามแต

ทน กเหนฟงกนอย แลวมประเดนค�าถามอะไรไหม เพอจะไดแลก

เปลยนกนดวยระหวางมนษยรตนโกสนทร (คอเมอวานอ.ชช บอกวามาพด

เรองราวของมนษยลานนา)

อ.อรรถจกร ชชกเขามาอยตรงน 2530 กลมนมบทบาทจรงๆ กตอนป 2530

ชชวาลย, สวง กลมชมรมเขาเรยกอะไร ตกขาวนะ ผมกเรยก

ลองนกถงสมบตปจเจกมเยอะมากนะ อยางพระเครอง เดมเราตอง

เกบพระเครองไวในเจดย พระเครองเขยนขางหลงวา “เยธมมา” เพอใหคน

ยคหลงรวาดนแดนเขตนเปนศาสนาพทธแคนนเอง แตหลง 2500 กลายเปน

สมบตสวนตว ปรากฏการณใหมกคอ โคมลอย ทเราจะกนชอบนะ มาเหนอ

เราจะปลอยโคมลอย เมอกอนโคมลอยจะท�าเปนวด วดมารวมกนท�า คน

มารวมกนท�า แลวกลกใหญ แลวกปลอยวดหนงก 3-4 ลก ตอนนกลายเปน

โคมลอยปจเจกชน เหมอนกบผปจเจกชนนะ โคมลอยปจเจกชน แตละคน

ลอย กระทบกระเทอนเครองบนอก (หวเราะกน)

ลงออย กเปนยคทเนนปจเจก

อ.อรรถจกร เนนปจเจก

ค�าถาม เตา: ความหมายทแทจรง โคมยเปงลอยเพออะไร

อ.อรรถจกร ลกลงไปในพธกรรมของทางเหนอทงหมด คอการท�าใหคน

ทงหมดมารวมกนท�างาน เพราะทางเหนอผลตไมพอกน โดยทวๆ ไปนะ

ดงนนการเขามารวมกน คอการแบงปนแชรกน ดงนนจงมกจกรรมรวมกน

เยอะมาก ในการทจะแชรกนตรงนกสรางพธกรรมมาปลอยโคมลอยเพอบอก

วา คลายกบลอยกระทงของทางภาคกลาง คอ ปลอยโคมไปส ลอยเคราะห

ลอยโศกไปสทอนๆ แตตอนนเรมกลายเปนความสวยงามของโคมปจเจก

ลงออย เรมเปน event ของการทองเทยวหาความสข เปลยนนะ เปลยน

เตา ทางเหนอจะมประเพณหลายๆ อยาง เยอะแยะ โดยลกแลวคอตองการ

ใหคนมารวมๆ มอ

อ.อรรถจกร ครบ

ทกๆ ประเพณของ Southeast Asia เขตภาคพนทวป ทกประเพณลวนแลวแต มความหมายกคอ การสรางกจกรรมรวมกนของคนในชมชน ซงเปนหวใจหลกของการสรางพลงทางสงคมนะ

34 35

แหนำงแมวแหนางแมวของทางอสาน เอาแมวมาแห ฝนจะตกไมตกไมส�าคญ

แตส�าคญวาในตวพธกรรมทงหมดท�าใหคนทงหมดเขามารวมกนและพนชวง

ทกขยากตรงนนไปได ไอการสรางกจกรรมรวมกนน ส�าคญของสงคมมนษย

ท�าไมถงตองมการฉลองวนชาตของทกชาต เพอท�าใหคนทงหมดดงตวเองเขา

สกจกรรมรวมตรงน แตชมชนกจะยอสวนลงมา ไมใชวนชาต

บอล ทกอยางกเพอใหคนมารวมกน

อ.อรรถจกร ฮะ รวมกนและกแชรกน กรณแหนางแมวนนาสนใจ อยาก

จะใหไปอานงานของอ.นธ เอยวศรวงศ

คอในชมชนทงหมด พอผานไปสกพกหนงกจะมชนชน

มคนรวยคนจน แตพธกรรมแหนางแมวเปลยนทกอยางใหลง

มาเทาเทยมกนหมดเลย ในพธแหนางแมวจะมความลามก

จกเปรต คอ ขามพรมแดนทเราเลนไมได เชน ผหญง

อาจจะบอกพระวา ธเจาเอา ธเจา แปลวา พระเอา

ขาวสารมานะ ถาไมเอาขาวสารมาจะแกผาพระ

อะไรอยางนนะ ทกอยางถกเปลยนเพอใหทก

อยางกลบมาเสมอภาคหมดเลย และทงหมด

นกพากนผานพนวกฤตผานความอดอยากไป

ได นเปนตวอยางสดๆ ของแหนางแมวนะ และประเพณจ�านวนมากของลาน

นาหรอของไทยกตามจะแฝงไวดวย

ดานลามกไมใชเพราะเขาลามกนะ แตการลามกกบคนทคณไมกลา

ลามกในเวลาปกตกคอการดงเอาคนส�าคญหรอคนศกดสทธลงมาเทากน เพอ

ใหทกอยางกลบไปได ภาคกลาง ภาคเหนอ อสาน หรอเขมร หรอลาว ใน

พธกรรมตางๆ พระ ผใหญบาน หรอ แกวด อะไรตางๆ จะเปนคนทถกเลน

มากทสด เพราะปกตคนพวกนจะขนไปอยขางบน แตการท�าอยางนคอการ

ดงทกอยางลงมาเสมอกน เพอใหทกอยางเดนไปได

ตวอยางในชวตพวกเราเชน ผมเชอวาพวกเราทงหมดเคยตงชอ

ครทเฮยบๆ นกออกไหม ไอเตาเหมน หรออะไรกแลวแต โดยเฉพาะคร

ปกครอง เพอทอะไร เพอทจะใหเราดลเราอยกบเขาไดอยางมความสข ขน

เราม tension ครปกครองโกรธเราอยางเดยว เราไมเลนกบเขาบาง ชวต

อยไมไดนะ ครปกครองกบครภาษาไทยจะโดนเยอะ (หวเราะกน) เพราะคร

สองคนนมกจะใชอ�านาจเหนออยตลอดเวลา อนนเปนตวอยางชใหเหนบาง

แง มการผอนคลายทดงท�าใหเกดความรสกรวม ทท�าใหคนทงหมดสามารถ

อยรวมกนตอไปได

ลงออย เราตองไปแหนางแมว

(deal / จดการ)

(ความตงเครยด)

36 37

ปำชมชน : The Tragedy of the Commons? ทอป สนใจคอนเซปตของปาชมชนเพราะเคยไปรวมท จ.อตรดตถ โดยสวน

ตวกสนบสนนปาชมชน แตตอนไปโตวาทเขาแยงกลบมาวา ไมใชคนทอยใน

ชมชนนนหรอกเหรอทไปตดไปท�าลาย เขายกตวอยางทอนโดนเซยเมอ 2-3

ปกอน ทมการตดไมทเรยกวา slash-and-burn ปลกตนไมแลวกเผา แลว

กปลกแลวกเผาอก จนเปนหมอกควนขนลอยมาถงสงคโปรปกคลมมาถงมา

เลยมาถงภาคใตของเมองไทยเลย รนแรงมากขนาดนน กเปนปญหาทคนใน

ชมชนท�ากนเอง แลวกเปนปญหาใหญดวย ประเทศตางๆ เขากกดดนรฐบาล

อนโดนเซยวาควรจะเขาไปควบคมปญหานใหมากขน

เราจะเหนไดวาแนวโนมมนออกไปแบบวารฐควรจะเขามาควบคม

ปาไมนนมากกวาทจะใหชมชนปกครองดวยตนเอง เพราะเขาคดวาชมชน

นนไมมความตระหนกพอ ไมมความรเพยงพอทจะมารบภาระหนาทนได

อ.อรรถจกร วธคดแบบนคอวธคดแบบฮารดน ซงไมแปลกนะ ฮารดนท

บอกวาอะไรเปน common เละหมดเลย วธคดนเปนวธคดทเชอวาเปน

จรง ในกรณของการเผา

เออ...ผมเรมอยางน เราเรมทจะเขาไปท�าลายปาในรชกาลท 5 ให

สมปทานแกฝรง แตเนองจากฝรง แลวกเทคโนโลยยงไมกาวหนา สมมตวา

ฝรงไดสมปทาน 30 ป ขดท�าทละแปลงๆ พอ 30 ปกกลบมาเปนปาอยาง

เดม เนองจากการคมนาคมยาก ตองใชชางและอนๆ

ทเรมการท�าลายจรงๆ กคอ ประมาณ 2500 เปนตนมา สงทท�าลาย

ตรงนทงหมดไมใชคนในชมชนนะ สมปทานปาโดยพไทยเรานแหละ เศรษฐ

ทงหลายตอนนนกคอเศรษฐปาไมนะ สมยนน หลง 2500 กลบไปเลานดนง

นะ คนทกนเหลาแบลคไดคอเจาหนาทปาไม เขาใจเหลาแบลคนะ เมอกอน

สมยนนไปถามคณพอคณ เหลาฝรงหายากมาก ทกบานทมตงคจะมตเขา

เรยกตไซดบอรดแลวกโชวเหลา ไมรเคยเหนไหม มไหม พอแมเราไมมแลว

มง

แกว ม

อ.อรรถจกร ยงมอยเหรอ พอผมกมแตถกผมขโมยกนเรยบเลย (หวเราะกน)

พวกนคอการถลง ถามวาทนททใหปาสมปทานแลว สมมตให 30

ป แตถลงหมดภายในปเดยว ถามวาตรงนชาวบานท�ายงไง ถามวาชาวบาน

มสวนเผาไหม ม ทนททคณพบวาปาทคณดแลอยตรงน คณไมมสทธเขาไป

ใชอะไร แลวคนมาตดหมด กกตดมงส ดงนนถามวาไอตว common ไมม

พลงหรอ...ไมใช รฐตางหากเปนตวท�าลายกอน โดยเฉพาะหลงจากเผาตรงน

เสรจ ชาวบานถกปลกระดม ใชค�าวาปลกระดมจากรฐใหขยายเขาไปปลกพช

ไร ถามวาชาวบานมสวนไหม มสวนแนๆ ในชวงจากนเรอยมาจนถงป 2500

กวาๆ ชาวบานกรวมเขาไปถลงดวยหมด

ทงยาวทล�าพนเปนปาชมชน คอปาชมชนทงหมดจะมสาระส�าคญ

อนหนง คอเปนปาทชาวบานไปเกบเหดเกบหนอ

“ปาชมชน” มความหมายคอซเปอร มารเกตของชาวบาน ชาวบานไปเกบเหด เกบหนอ เกบมดแดง ปาทงยาวชาวบานค�านวณวา ชาวบานเกบไขมดแดงไดปละ 600,000 บาทนะ แตชวงนนชาวบานถลงเละ พอถลงเสรจชาวบานพบวา เฮย! ไมไดวะ ชวตของเราล�าบาก ชาวบานเรมกลบมารอฟนความเชอเกาๆ กลบมา

ถามวาชาวบานรกษามาตลอดไหม คำาตอบคอไมใช มชวงหนง

ทรฐถลงกอน ชาวบานกรวมถลง แตหลงจากนนชาวบานเรมรสก เออ อน

(Johnnie Walker Black Label)

38 39

นเกยวพนชวต ชาวบานจงมาท�า

กรณของอนโดนเซย สงทนาตกใจ คอ อนโดนเซยอยในชวงของ

การขยายการปลกพชไร โดยบรษทใหญๆ และตวชาวบาน ดงนนถามวา

รฐบาลอนโดนเซยควรจะขยายอ�านาจใหเปน state property ไหม ค�าตอบ

คอยงคมยงเละ ทางทควรจะท�าคอการน�าไปสการสราง common ท�าให

ชาวบานเขามาอยรวมกนมากกวา

ออสตรอมเขยนเลยวา common ไมไดแปลวา ดน น�า ปา com-

mon ไมไดแปลวากอนๆ นะ แต common หมายถงการจดการทมลกษณะ

common นะ ดงนนกรณของอนโดนเซยคอกรณไทยเปรยบเทยบใหไดวา

รฐตางหากทเปนตวปญหา

ปาชมชนของเรา พบวา 800-900 แหง สามารถเปนแหลงยงชพ

ของชาวบาน คนตวเลกตวนอยไดมากมาย แตย�า ผมกไมเชอพวกวฒนธรรม

ชมชนหรอบางสวนของชชผมไมเชอ คอวาตรงนอยมาตงแตลานนาแลวอย

มาตลอด แตบางชวงกหายไป แตวากรอฟนกนได ไมไดแปลวาปาชมชน

จะตองอยตงแตพระยามงรายมาถงปจจบน ไมใชนะ สมมตวาวนนพวก

เราทงหมดอยหมบานเดยวกน อยเชยงใหม แลวกอยากจะใหเขตนเปนเขต

common space นะ ผมคดวาเราสรางได ถาเราคดตรงนนเราจะสามารถ

สรางการจดการธรรมชาต นเวศวทยาทมพลงมากขน ถาจะไปแตจารต บาง

แหงจารตหายไป คอ เวลาพดถงปาชมชนหรอ common property ตอง

คดถงมตของการจดการ

ยกตวอยาง มหาวทยาลยแตละแหงควรจะเปน common prop-

erty ของนกศกษา ลาดกระบงสมยทยงไมรวมกบเกษตรเจาคณทหาร ตว

ลาดกระบงมวทยาเขต มคณะไมกคณะ ผมคดวาเดกทงหมด นกศกษาใน

ชวงนน เขารสกวาตวมหาลยเปนของเขา เขาจะรกษา เขาจะปลกตนไม

เขาจะท�าไร แตพอขยาย ผมผานครงหลงสด ผมรสกไมใชอกแลว นนกรณ

ของลาดกระบง แตมช.ไมเคยเปนของนกศกษามากอนเลยตงแตกอตง

(หวเราะ) เลยเละ

บอล เปนของจงหวดเหรอฮะ

อ.อรรถจกร เปนของผบรหาร (หวเราะ)

บอล ผบรหารแตละยคไป

อ.อรรถจกร ออ ผมไมเคยเหนเดก มช.เกบขยะรอบอางแกวเลย แมแตครง

เดยวในชวต เหนอางแกวใชไหมฮะ สวยนะ เดก มช. มหนาทอยางเดยวคอ

ทงขยะ ไมเคยเกบขยะ

บอล หรอไปเมา

อ.อรรถจกร เออ หรอไปเมาแลวกขวางขวดลงไปในอางแกว แตก ผมก

เคยไปเมาแตไมขวางขวด คอผมสอนหนงสอ ถาไมถาม ผมชนะ (หวเราะ)

40 41

แหลงขอมลนเวศประวตศาสตรและ EIA ดรม อาจารยพอจะแนะน�าแหลงขอมลพวกนไดไหมครบ ทไมใช

ประวตศาสตรกระแสหลก คอรสกวาแหลงขอมลประวตศาสตรทเกยวกบ

สงแวดลอมหรอนเวศวทยามนอยมากนะครบ

อ.อรรถจกร ผมคดวาส�านกใหญทสดทควรจะตองตามอานคอส�านก

มานษยวทยา สงคมวทยามานษยวทยาของ มช. มวทยานพนธปรญญาโท

ปรญญาเอก จ�านวนประมาณนาจะสก 30-40 เรอง ชดนส�าคญ รวมทงชอ

ทผมบอกเมอก ฉลาดชาย อานนท พวกน

ป 2529 เปนปแรกทมค�าวา ปาไมของสงคมขนมา กคอ ตนก�าเนด

ปาไม ปาชมชน เขยนโดย ฉลาดชาย รมตานนท เปนทนวจยจากสภาวจย

หรออะไรท�านองน ปาไมของสงคม งานชดส�านกมช. เขาเรยกส�านกเชยงใหม

ส�านกมานษยวทยา คอ ผมไมไดอยมานษยวทยา ผมอยประวตศาสตร

แตส�านกนผมคดวาส�าคญ อกกลมหนงทควรจะตองอานคอกลม

ทเขาเรยกตวเอง LDI ไมรอาจารยอะไรฮะ ของอ.เสนห จามรกเกา LDI

สถาบนทองถนพฒนา อะไรท�านองน ลองไปเคาะ LDI - Local Develop-

ment Institute สถาบนทองถนพฒนา หรอ ใช กอตงโดยหมอประเวศกบ

อ.เสนห นกเปนอกชดหนง ชดนจะท�าเรองสทธชมชนมาเปนเลมๆ มหมา

เลย เรมจาก 2 แหลงนจะเหนทางไป

สวนมหดลจ�านวนมากจะเปนนเวศวทยาแบบกายภาพ คอ สง

แวดลอม 2 ความหมาย ความหมายหนงคอการศกษาสงแวดลอมหรอ

นเวศวทยาแบบปลายทอ คอ พวกมหดลนเปนพวกแบบปลายทอ คอถาหาก

มปญหากเสรจ คณไมไดไปแกทตวปญหา คณจะพยายามไปแกทปลายของ

ปญหานะ เชน สรางโรงงานนคมอตสาหกรรมไปเถอะ แลวไปสรางแหลง

บ�าบดน�าเสยตรงน ผมใชค�าวาปลายทอ เพราะสมยแรกๆ มปญหาเรองควน

คนทเรยนแบบนจะเรยนวธการสรางปลองใหสงทสด เพอไมใหกระจายไปตก

หวชาวบานทอน ผมเลยเรยกวา end of the pipe นะ ไอพวกปลายทอ

มหดลจะสงกดอยตรงนเยอะ และกลมทท�า EIA แบบส�ารวจสงแวดลอมโดย

มากแลวเปนมหดล ร�ารวยมหาศาล เพอนผมเปนคณบดไมรจะสกบเขาไดไง

ไมรยงเปนอยไหมฮะ คณบด เออ ชออนชาต

บบเบล ตอนนไปเปนรองอธการบดแลวคะ อนชาต พวงส�าล หรอเปลา

อ.อรรถจกร เออ ใช อนชาต พวงส�าล ตอนเขาเปนคณบดเขากลมใจมาก

เพราะวามฝงหากนตรงนเยอะมาก แลวฝงหากนตรงนรวย สวนอนชาตจน

(หวเราะกน) คอท�า EIA แบบปลายทอแบบน งายแลวกไดเงนเยอะ ท�า EIA

หรอ SIA ของการไฟฟา เงน 300 ลาน อนชาตเครยดซะจนตองไป bypass

หวใจไป 3 เสน ดงนนไอพวกสงแวดลอมตรงนจะท�ายงไงใหมแรงทางสงคม

ไปก�ากบใหเวลาพดถง EIA จะตองมแหลงตรวจสอบ เพราะสมมตวา Teen

Constant อนนตวหลก ในการท�าพวกปลายทอ ทนไปรบเงนปตท. ทนกจะ

ตองดแลใหปตท. เพราะเขารบเงนเขา ถาหากเราสามารถเปลยนกฎหมายวา

ปตท.จะตองท�าเรองน สมมตเอาเงนมา 300 ลาน แลวใหมกรรมการกลาง

จางคนอนหรอจางทนกได ทนกจะตองมารบผดชอบตรงน ถาอยางนกจะ

ท�าให EIA หลดจากการเปนปลายทอ

ในสงแวดลอมจะแบงเปน 2 ขวเลย ขวหาเงนกบขววชาการ แต

ขวหาเงนนกจะมลกศษยเยอะจ�านวนหนงเกาะอย เพราะวามเงนมหาศาล

เพอนผมท�า EIA ใหแกงเสอเตนอย มช.รบไปคนเดยว 30 ลาน แตทายสด

กถกบบ ไมใชถกบบ เพอนฝงไมคบแลว ทายสดแกตองยาย แตแกกรบไป

แลว 30 ลาน สวนเราเวลาท�าอะไร ไปพดใหชาวบานไดประมาณ 300 บาท

ถาพดใหแถบสารภกจะไดผกปลอดสารพษ 1 หอ

ลงออย มหนงสอนเวศประวตศาสตรของอาจารยอกเลมหนงนะ ทนาจะ

เรมตนได

ดรม ครบ คองานเขยนประวตศาสตรสวนใหญกระแสหลกเปนการเมอง

เศรษฐกจ สงคม แลวมการศกษาการเขยนทออกมาแบบพฒนาการ แบบให

ความหมายการท�าความเขาใจกบสงแวดลอมนอกจากหนงสอของอาจารย

นะครบหรอของตางประเทศกได

42 43

อ.อรรถจกร ตางประเทศมเยอะมากครบ แตเมองไทยตองยอมรบกนวาม

นอย มอาจารยทคณก�าลงจะยายไป อ.ฉลอง ท�าเรองเทคโนโลย มท�าไมเยอะ

แตในเมองนอกเยอะมาก ประวตศาสตรสงแวดลอมนนงไลอาน มหาศาล

ไอเดยทผมท�างานนจรงๆ กเอามาจากฝรงจ�านวนหนงฮะ get idea แต

ประวตศาสตรของเราไปมงเปนประวตศาสตรพระนเรศวรมฟนกซ มเมยก

คน รบกครง อะไรพวกนเปนหลก (หวเราะกน)

ดใจนะ จะยายไปเรยนประวตศาสตร ประวตศาสตร จฬาฯ ชวง

2-3 ปหลง ไมคอยมเดกปรญญาตรเทาไหร แตประมาณป 2 จะมอยกลม

หนงซงคอนขาง radical นะ มกจะเปนคนเขยนอยในฟาเดยวกน พวกเรา

ไมคอยเขามงครบ เวบบอรดฟาเดยวกน ซงตอนนแดงมาก

ลงออย แดง นหมายถง สแดง พวกสแดงหรอวา

อ.อรรถจกร พวกสแดงฮะ พวกสแดงและมพวกแดงจดเปนกนซออย

ขอดของการปฏวตอตสาหกรรม ทอป อยากรวาในเชงนเวศประวตศาสตร การปฏวตอตสาหกรรมมขอด

ในเชงนเวศประวตศาสตรบางไหมครบ

อ.อรรถจกร ในชวงอยางนอยทสด 200 ปแรก หลงจากการปฏวต

อตสาหกรรม ไมมผลดตอดานนเวศวทยาเลย ในชวงหลงถงไดดขนนะ คอ

การปฏวตอตสาหกรรมความจรงแลวกคอ การเปลยนทกอยางไปเปนทน คอ

ทนนยมนะ พดงายๆ ระบบทนนยมตามมาพรอมอตสาหกรรม เปลยนทก

อยางเปนทนลงไปสการผลตสนคาออกมาเปนสนคา ขายไดก�าไร และกลบมา

สะสมทนอก ไอวงจรอยางนจะวงตลอด จนนกคดบางคนบอกวาเราเหมอน

กบหนทวงๆ โดยทเราไมรวาวงไปไหน บนกระบวนการน การเปลยนทกอยาง

เปนทนขยบเรอยๆ จากคนเรอยไปเรอยๆ จนกระทงถงธรรมชาตและอนๆ

ดงนนถาถามวาการปฏวตอตสาหกรรม มผลดกบนเวศวทยา

คำาตอบคอ มแตถลง

กรณทชดเจนและเจบปวดมากกคอ การสามารถท�าน�าตาลไดมาก

ขน เมอกอนคนทงโลกกนน�าตาลไดนอยนะ ไมใชกนน�าตาลไดนอย โอกาส

กนน�าตาลนอยมาก น�าตาลเปนของ luxury มากๆ คนภาคเหนอเองโอกาส

กนน�าตาลแทบจะไมมเลย ตนตาลกไมคอยม คอ ทนน�าด�าท�าน�าตาลไมได

ทนททเรมท�าน�าตาลไดทองกฤษ องกฤษเรมท�าโรงงานอตสาหกรรม

ทนนยมผลตน�าตาลขยายตว สงคนไปยดครองละตนอเมรกาใหแถบนปลกบทรทกบออยเพอทตอบสนองการผลตน�าตาล คนจ�านวนมากตกทกขไดยาก ปาถกท�าลายเปน plantation ขนาดใหญ เพอใหคนในยโรปไดอรอยกบน�าตาล

(หรหรา)

46 47

อ.อรรถจกร ตอนนมตรผลขยายไปยดสวรรณเขต ไปปลก 1 ใน 4 ของ

พนทสวรรณเขตของลาว เปนพนทปลกออยของมตรผล และกดขแรงงาน

เขาอก ธรกจหวานนไมหวานจรง นคออตสาหกรรม ไมไดแปลวาตองเลก

กนน�าตาลนะ แตวาถาเรากนนอยลง ชวตเรากจะดขน น�าตาลไมส�าคญกบ

รางกายเทากบเกลอ น�าตาลเราขาดไดนะ แตเกลอขาดไมได

ท�านองเดยวกน บานเราเมอกอนเรากนหวานนอย ทนททเราเรม

กนหวานมาก เกดการปลกออยเยอะแยะเลย แถบชลบร แถบฉะเชงเทรา

แปดรว แลวคนงานพวกนมาจากอสาน ชวงป 2500 กวาๆ คนงานทจาก

อสานเขามา เขาเรยกไรนรก ถกกดข ไปอานหนงสอพมพได นนคอการ

เปลยนลนในระบบอตสาหกรรม ททนนยมเปลยนลนใหเราชอบรสหวาน

เปนเลอดและน�าตาคนจ�านวนมาก อนนกรณทเหนแบบทผมยกมาเพอให

พวกเราสะดดนะนะ ความจรงแลวการทอผากเชนเดยวกน

เคยดหนงเรอง Oliver Twist ไหม คนรนผมรนพออยเคยด เปน

ชวตของคนในยคปฏวตอตสาหกรรมขององกฤษ ซงถกใชแรงงาน คนใน

ญปนเองในชวงเมจในชวงปฏวตอตสาหกรรม ผหญงไหลออกมาจากทองไร

ทองนา มาถกท�าลาย แมน�าเนาเสยหมด ในญปนกอนจะเจรญแบบน แมน�า

เนาเสยไมรเทาไหร ดงนนถาถามวามผลดไหม บนความคดของการถลง

ธรรมชาตแทบจะไมมผลด แลวกยงท�าใหคนเจบปวดเยอะแยะคารบเบยน

ตรงน ละตนอเมรกนตรงนน อยากจะใหอานงานของมนทซเปนงานทดมาก

Sidney Mintz เขยน Sweetness and Power นาสนใจทเหนวาการเปลยนลนบนระบบอตสาหกรรม ท�าลายชวตคนอกเปนหลายลาน หรอพวกเราเองทกนน�าตาลโดยทตกใสอยางเปน day life หารไมวาน�าตาลแตละชอนนมน�าตาของพนองอสานลงไปกหยด เลกกนเลย (หวเราะกน)

ลงออย เราจะไมกนน�าตาอสาน

(Sidney Mintz)

48 49

พลงของทองถนจะคดคานกระแสหลกไดไหม? พฝาย ถาเกดสมมตวาเราสามารถผลกพลงของเรองภมปญญาทองถนทง

ชมชนใหเทากบการพฒนากระแสหลกหรอไดมากกวา อยากรวาจะเปนยง

ไงบาง...ตอไป

อ.อรรถจกร ตอนนกมจดออนของวฒนธรรมชมชนอยคอ กลมวฒนธรรม

ชมชนเองมกจะไปมองอยทความดงเดมนะ ชชเปนกลมหนง คอจรงๆ ชชกบ

ผมเปนเพอนสนทกนแตผมจะวพากษเขาวาถาเขามวแตไปดอะไรทดงเดม ก

ครเอทอนใหมไมได ทงๆ ทไอโรงเรยนทเขาท�าเปน invention of tradition

นะ คอประเพณประดษฐ

ถาหากเราสรางวฒนธรรมเปนหนวยๆ ขนมา ทงหมดกจะสามารถ

ทจะสอดประสานกนและทงหมดกจะสรางความเปนทองถนและแตละทอง

ถนกจะประสานกนขนมามอ�านาจมากขน ถามวาตรงนมความหมายอะไร

สมมตทางเศรษฐศาสตร สมมตแตละ

เขตสามารถสรางความเฉพาะของ

สนคาทเกดจากภมปญญาได คอการ

สรางตลาดภายใน คอบานเราเศรษฐกจ

เราพงเพราะตลาดภายในเราไมมแรง

อยากใหเปรยบเทยบกบประเทศญปน

ถาใครเคยไป แตละเขตของญปนจะม

อาหารเฉพาะ มขนมเฉพาะ ทงๆ ท

บางทเหมอนกนนะ ถวหอแปง แปงหอ

ถว เพยงแตเปลยนรป โตเกยวบานานา

เคยกนไหม ดงมาก ท�าทไหนกเหมอน

กนแตคณกจะไมเลยนแบบกน แลวทายสดกจะมตลาดภายใน แลวตลาด

ภายในจะท�าใหประเทศชาตเขมแขง อนนในกรณเศรษฐกจนะ

ในกรณการเมอง ถาตวแตละหนวยสามารถทจะมวฒนธรรมชมชน

ดแลกนเองได การเลอกผแทนของแตละกลมรวมกนกจะสามารถท�าใหพวก

นสามารถกดดนผแทนได มพลงในการกดดนผแทน อยาลม คอผแทนหรอ

รฐมนตรกตามตองมพลงในการกดดนและตรวจสอบ ถาเลอกไปแลวหลด

ไปเลยกโกง สมมตวาเราเปนนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรทเซนแกรก ไดเงน

โดยรวาไมมใครตรวจสอบเรา เราจะโกงไหม ส�าหรบผมรอยลานผมไมโกง

แตถาพนลานผมโกงแน (หวเราะกน) นกออกไหม ถาเราเซนแลวไมมใคร

ตรวจสอบละ รอยลานผมไมโกงนอยไป แตพนลานนโกงหมดเลย ถาสอง

พนลานลกเมยขายเกลยง ไอพวกนกจะเขามาตรวจสอบได แตย�า อนนคอ

โมเดลทจะตองสรางกนอกนาน ผมหวงวาเพยงแคโมเดลตลาดภายในทจะ

ท�าใหพวกเรามเศรษฐกจทดขนได และแผนพฒนาเศรษฐกจและการถลง

ทรพยากรทผานมา สงผลใหประเทศเรามลกษณะแบบน

20% ของคนระดบบน มสวนแบงรายไดประชาชาต 68% และม

สวนแบงทรพยสนประมาณ 70%

แต

20% ของคนจน มสวนแบงรายไดประชาชาต 3.86% และมสวน

แบงทรพยสน 1%

สวนแบงรายไดประชาชาต

(Tokyo Banana)

50 51

นคอแผนพฒนาเศรษฐกจทผานมา ดงนน ถามวาคนพวกนเขาจะ

ถลงธรรมชาตไหม ถลงแนๆ เมอไมมทางจะไป ถามวาคนพวกนพรอมจะ

ตดไมขายไหม ตดแนๆ เพราะฉนยากจน แตถาหากมวฒนธรรมชมชน จะ

ท�าใหตรงนเรมทจะมพลงมากขน สมมตวาเราจน เราจะตดไมไหม ผมตดนะ

เคยมคนตงค�าถามวาท�าไมพนองทางเหนอสงลกสาวไปเปนโสเภณ ค�าตอบ

คอไมมกน ในชวงป 2500 ตนๆ แรงงานทางเหนอ แรงงานผหญงไดคาแรง

วนละ 8 บาท ดงนนถาหากเราคดถงนเวศวทยา คดถงอะไรอนๆ ตองคดถง

ความยากจนตรงน อนโดนเซยยากจนมากนะ หรอฟลปปนส คณหลดออก

จากมนลาปบ สลมหมดเลย สลมตดกนยาวพรดเลย เขตตวเมองนดเดยว

พออยเคยไปฟลปปนสไหม

ลงออย ฟลปปนสไมเคยไป แตเหนพวกไปงานกเหนภาพสลมอย

อ.อรรถจกร มใครดทวบาง

เมอสกปทแลว คนในมนลาตองไปเอากระดกไกจากรานพวกเคเอฟซทคนทงในขยะแลว มาลางชบแปงทอดใหลกกน คอดแลว...โห...เจบนะ เรายงด ยงไมถงขนาดนน แตเรากจะมลกหลานชนเผามาขายพวงมาลยอยตามสแยก เชยงใหมนเปนมเซอ สวนใหญ คนพวกนถกไลออกจากปาเพอเอาปาใหกบนายทนสรางรสอรท

บอล แลวเขาไปอยไหน

อ.อรรถจกร พวกมเซอกลงมาอยสลม แลวกลกเตาหลานเหลนตวเลกๆ ก

ตองมาขายความนาสงสาร คอเราซอดอกไม เราไมไดซอดอกไมนะ เราซอ

เพราะสงสารเดก หนาฝนเดกกวงขายเปยกซกๆ ทมช. ทตรงเสนหลง นา

เปนคนรบดอกไมมาแลวกดแลเดก 4 คน เดก 4 คนนเปนลกของนองนา

นะ ซงพอแมตายเพราะ HIV นาเปนผหญงอายประมาณ 50 อวนๆ กตอง

ดแลตรงน นากตองจายเงนใหเทศกจ นคอตวอยาง บนแผนพฒนาเศรษฐกจ

แบบน ซงไอคน 20% ลางนแยมากนะ

ปาน แลวท�าไมไมมคนทจะชวยหรอวาดแลจดการใหคนทเขาถกไลท มท

อยอาศยหรอไดรบความยตธรรมละคะ

อ.อรรถจกร ท�าไมถงไมมคนดแล เพราะกลไกอ�านาจรฐถอวาพวกมเซอ

บางกลมไมใชคนไทย ทงๆ ทคนพวกนกเกดในไทย แลวกถามวากรมปาไม

หรอหนวยราชการจะมใครดแลไหม ค�าตอบคอไมมคนจะดแล กรมประชา

สงเคราะหท�าไดอยางมากคอไปเกบเดกมาไปอยทกรมประชาสงเคราะหแลว

กเลยงๆ เขาทงๆ ขวางๆ เขากตองออกมาอก ระบบราชการไทยนเปนระบบ

ราชการทคอนขางแย

วนดคนดในบางพนทซงเปนคนไทยกถกถอนบตรประชาชน ถา

เราไปตามทแมอาย 1,200 กวาคน ถกถอนบตรประชาชน แมอายอยตด

ชายแดน แลวในชวงนนนะ คอ แมอายมเขตตดชายแดน แลวกมพวกไทย

ใหญ ไทยใหญเดมนะ ไทยใหญคอเงยว เงยวคอคนทอยในเขตภาคเหนอมา

นานแลว เคยไดยนขนมจนน�าเงยวนะ แลวกในชวงหนงตรงนเปนเขตเขา

เรยกสนตนอย ประตคาขาย เขาเรยกอะไร ดานคาขาย วนดคนด ทกษณก

ไปเจรจากบพมาเพอใหลดการตอสของไทยใหญแถบน วธลดของเขาดาน

หนงกคอไมใหพวกนเปนทพกพง ถอนบตรประชาชนคณ ตอนนกยงคารา

คาซงอย เพราะฉะนนยกตวอยางตรงนมา เพอบอกวา อยาไปคดวากลไก

ระบบราชการมองเหนความเปนธรรม มลกลนเยอะแยะเลย เราถงเรยกรอง

การปฏรประบบราชการ เรยกรองปฏรปกรมปาไม เรยกรองปฏรปกรม

ประมง ปาไมเราเหนชดวาปาขาดปาพง เรากยงเรยกรองได ใตน�าของกรม

ประมงนะ ปญหาใหญ พวกเราไมเหนการท�าลายพนทประมงมหาศาลครบ

มหาศาลมากๆ ฟงแลวรสกชวตหดหนะ

52 53

ทางออกของชาวบานจากความซวยในระบบทน ค�าถาม ทอป: ฟงอยางนแลวอยากรวธการแกไข

อ.อรรถจกร ไมมแบบเปะๆ

ทอป อาจเปนวธทชาๆ แตม

อ.อรรถจกร วธทพวกเราใช ทางเหนอใช มวธเดยวกคอ เอาคนทเดอดรอน

มานงคยกนและท�าหนงสอ และไมคอยส�าเรจหรอก

มอบ ท�าไมชาวบานตองมอบ มอบแตละครงชาวบานเหนอยนะ

ชาวบานไมไดเงนนะ แตถามวาจ�าเปนตองมอบไหม...จ�าเปน

สมมตถกไลออกจากปา 40-50 หมบาน ถาถกไลลงมา ถายอม ก

คอมาเปนคนขายดอกไม เขากตองมอบเพอใหอยไดกบกรมปาไม อนนคอ

เวลาพวกเราคนกรงเทพฯ เหนมอบจะรสก โอย ไอพวกนมอบจดตง ถา

มอบทางเหนอ มอบชาวบานนตวชาวบานเอง พนองชนเผาเรามทงหมด

ประมาณ 8 แสนคน ทเกดทควรจะมบตรนะ เรามบตรประมาณแค 2 แสน

คน อก 6 แสนคอพวกไมมบตร คอ ไมใชไมมบตรแตคอมบตรประเภทบตร

ขอบเหลอง ขอบทอง คอ จ�ากดสทธนะ ไมใช ID CARD ไมใชบตรประชาชน

ขามจงหวดกไมได ดงนนชวตของคนทเกดบนพนแผนดนไทย 6 แสนคน

กลายเปนพลเมองชนสอง

สาวๆ ไทยใหญออกจากเมองฝางมาท�างานในเมอง ขากลบเกบ

เงนไวในยกทรง พอต�ารวจจบไดวามบตรทขามจงหวดไมได กลวงเงนไปดวย

เอาเงนไมพอ จบนมเขาอก อนนคอสงทเกดขนจรงๆ ท�ายงไง จะแกยงไง วธ

แกคอ เรากจดมอบ มมอบอยทหนาศาลากลางอย 6 แสนคน ไมถงหรอกมา

สกประมาณ 2-3 หมน มอบได 3 วน ขาวไมมกน เจาหนาทกรมปาไมมาไล

ตออกไป อนนคอตวอยาง ตอนนนรสกจะสมยคณทกษณ

ค�าถาม พฝาย: ท�าไมการเปนพลเมองของรฐไทยถงตอง มกรอบอะไรมาก อยางคนทเขาไมไดหรอถกเอาคน นนะคะ รฐมกฎเกณฑอะไรทตองใชจ�ากดการเปนพลเมอง

อ.อรรถจกร คอจรงๆ แลว หากพสจนไดแควาคณเกดในประเทศไทย คณ

ตองไดรบสทธพลเมองนโดยทนท แตกจะมการตอรองหรอการบอกวาคณ

พสจนมาใหไดส คอเขาจะไมเชอ แลวคนสมยกอนอยในปา กไมมสตบตร

ไมมอะไร การพสจนกจะตองใชคนเฒาคนแกในหมบานบอกวาคนนใช แต

รฐกจะบอกวาไมเชออก ถามวาท�าไมรฐถงไมเชอ ผมคดวาการกดใหพวกน

เปนพวกไมมบตร ท�าใหการขดรดแรงงานเปนไปไดงายขน

บอล เหมอนผลกภาระของรฐไปใหเขา

อ.อรรถจกร คอสมมตวา เอาอยางน ไทยใหญทมาจากพมาจ�านวนมาก

เปนแรงงานอยในเชยงใหม พวกนไดคาแรงวนละประมาณ 50 บาท คอ คณ

ไมมความเปนพลเมองคณกถกกดคาแรงได ดงนนรฐจ�านวนหนง เจาหนาท

รฐจ�านวนหนงกใชเงอนไขนในการขดรด ถาใชศพทซายหนอย ขดรดแรงงาน

ทคณเปนพลเมองชนสอง

พฝาย ในอเมรกามการใหกรนการด อยางการท�ากรนการดลอตโต ท�าไม

เขาอยากใหคนทเปนคนตางชาตเขามาเปนพลเมองในประเทศอเมรกา

อ.อรรถจกร แยก 2 อน โอกาสการไดกรนการดของคนมความช�านาญ

เฉพาะดานสง อยางหมอ อนนงาย อกกลมหนงอยางกลมแรงงานระดบลาง

อยางเมกซกนจะไดยากมาก เมกซกนกคลายๆ กบชนเผาเรา เพยงแตวาเมก

ซกนเปนคนละชาตจรงๆ เมกซกนหนเขามา คณกถกกดคาแรง แตเพอจะ

ท�าใหแรงกดดนตอทางสงคมนอยลง กคลายๆ เปดรเปดชองนดนงวา คณม

โอกาสสมครลอตโต ไปหยบลอตเตอรไดกรนการด อยางนกมโอกาสไดอย

แตวากขนอยกบลอตโต เหมอนลอตเตอรนะ

บอล ผวเหลองกเหมอนกน ในชนชนอเมรกา กเปนเหมอนเมกซกน

อ.อรรถจกร ใช เมกซกนกลายเปนผถกเหยยด

54 55

ลงออย วนนน เราขนไปนอนทอนทนนท แตเชาเลยสก 6 โมง ผมเหนเดก

มาขายดอกไม เขาบอกวา “ให” ให นคอน�าใจ เสรจแลวหลงจากนนกไดยน

บอกวา น�าใจทผมใหพแลวท�าไมพไมใหน�าใจกลบไปบาง ค�าหรอความหมาย

พวกน โดยสวนตวก เอะ! มาไดยงไง แลวเหมอนกบวาเปนการยนค�าขาด

บางอยาง แตผลทเกดขนมา ภาพของความนาสงสารตางๆ นานา หายไป

แลว อาจารยบอกวา เราซอดอกไม จรงๆ แลวเราซอความสงสาร ใชไหมฮะ

แตประโยคทไดยนมากระอกกระอวนแลวนะ

บอล เรมคดไปทางอน

ลงออย แตวาดอาการเดกเหมอนเปนค�าทถกใสโปรแกรมมาใหพด แลวก

เดนผานไปเฉยๆ เลย คอ จรงๆ แลวคงไมใชแบบวาถารายไดไมเกดขนวนน

ฉน ลกฉนอดตาย หรออะไรท�านองน แตกคอไมไดกพดตามสครปตไปอยางน

อ.อรรถจกร คงมกลมทนเขาไปสอน (หวเราะ) สอนค�าพดทคดวาจะกดดน

อกฝาย ตรงนกล�าบาก ถาแมวดอยปยจะเหนเลยวา ทกอยางเปนซอขาย

หมด ถายรปปบก 10 บาท

บอล เหมอนคนขางนอกไปยดเยยดใหเขา

อ.อรรถจกร คอกลมตรงนทพออยพด มกเปนกลมทสมพนธอยกบการทอง

เทยว ใชไหมฮะ แมวมงดอยปยอะไรอยางน แตถาลงไปขางลางในเขตชาว

บานจรงๆ จะไมมค�าพดพวกน คอการอยกบระบบเศรษฐกจทองเทยวนาน

เขา ท�าใหการเรยนรเทคนคทจะพดอยางน ทจะเอาเงนจากกระเปา

ลงออย กอยากรเหมอนกนวาแลวอยางน นกทองเทยวกเอาไปพดตอนะ

วาเขาเจอประโยคแบบนมา กกระจายเรวเหมอนกน แลวผลมผลเสยทาง

ดานของความนาสงสารทเรามเปน common

อ.อรรถจกร ชนเผา (หวเราะ)

ลงออย ความสงสารนเหมอนเปนสงทเปนคลเจอรหนง แตก�าลง

เปลยนแปลงหรอหายไปดวย

ค�าถาม บอล: แลวแรงเลกๆ อยางน ทสรางมอบเคยเปน จดเปลยนอะไรบางอยางขนมาไหมครบ โดยไมมการแทรกแซง ของอ�านาจอะไรบางอยาง

อ.อรรถจกร มอบทางเหนอจะมาคดวากาวหนา มนไมไดประสบผลส�าเรจ

นะ แตหมายความวา สามารถสรางแรงมากสดคอมอบปาชมชน

บอล ทอาจารยบอก พอมมอบขนมากจะไมส�าเรจ

อ.อรรถจกร ไมส�าเรจ

บอล แลวแรงอยางนถกกลนกนไปกบพวกบรโภคแบบนายทนดวยหรอ

เปลา พอไมส�าเรจแลวเขาเกดเซนสบางอยางเพอเอาตวรอด แลวกไปอย

กบอกกลมหนงเลยดกวา เหมอนการแปรผนไปตามกระแสอะไรอยางนนะ

อ.อรรถจกร ทบอกวาไมส�าเรจน แปลวาไมไดอยางทตงเปาไว แตหมายถง

ไดม impact ไหม...มนะ คอเรามมอบปาชมชนน ผมคดวาใน 10 ป นาจะ

มเดนขบวนเรองปาชมชน นาจะเปน 100 ครง แตๆ ละครงกไดทละนดๆ

บอล คอ impact คอยๆ เรมม

อ.อรรถจกร คอยๆ เรม เชน สมมตในเขตปาไมไลวนน มอบวนน อยางนอย

ทสด ปาไมกจะหยดไล เขากสามารถอยตอไปได แตยงไมไดสทธ อก 2-3 ป

ขางหนา กเดนใหม เพอทจะไดขยบการยอมรบทละนดๆ ไป จนกระทงวน

นกไดพรบ.ปาชมชน แตยงไมผานสภา กรณของมอบชนเผาอก 6 แสนไมได

หลงจากมอบแลวกมกลไกของรฐทพยายามจะมาคยเรองนมากขน

กรณแมอายสกนมานานมาก ในทสดศาลปกครองบอกตองคน

บตรใหแมอายแตจนบดนยงไมไดคน เขากจะตองมอบตอไป จนกระทง

ศาลปกครองยอมรบแลววาค�าสงถอนบตรประชาชนนผดจะตองคน แตทาง

อ�าเภอกยงไมคน กจะตองมอบกนตอไปเรอยๆ นะ จนกระทงอ�าเภอคนตาม

ศาลปกครอง ซงผมกยงไมเขาใจวา ท�าไมอ�าเภอไมคน ถาคนซะกหมดเรอง

Hatch-U แลวอยางนไมผดอะไรหรอคะ

อ.อรรถจกร จรงๆ ผด ถาจะเลนกนตอ มาตรา 157 ไมปฏบต แตเขากจะ

56 57

อางอกวา รอการพสจนกอน คอถาส ชาวบานกจะเหนอยไปเรอยๆ เพราะ

ฉะนนวธเดยวกคอ รวมๆ กนมอบซะท และทางนกจะขยบเรวขนหนอย

นง อะไรท�านองน ลองไปแมอาย กจะเหนถงความนาสงสารของชาวบาน

เกง ตอนนกเคลอนไหวอยตลอดเหรอครบ

อ.อรรถจกร เคลอนไหวอยตลอด

เกง แลวกลมทเขารวมละฮะ นอกจากชาวบานมอยางอน อยางเชนเอน

จโอนกศกษา

อ.อรรถจกร มเอนจโอมนกศกษานตศาสตร มช. บางกลม มอาจารยบาง

คน และมอาจารยธรรมศาสตรคนหนงทมาเลนเยอะ คอ อ.แหวว--พนธทพย

กาญจนะจตรา สายสนทร กม.นตศาสตรของธรรมศาสตร

เต แลวท�าไมไมคดวาการทเขาไมคนบตรประชาชนใหเพราะวาเขาจงใจจะ

ถวงเวลาใหไมไดสทธประโยชนใดๆ

อ.อรรถจกร เรากคดอยางนนแหละ แตวาเรากไมรจะท�ายงไง ชาวบานก

รถามงไมมาถวงก กไปไหนกไมได ท�าอะไรกไมได ตองท�างานตรงน แตไมร

จะท�ายงไงกบนายอ�าเภอ หรอจะเอายงไงกบทางอ�าเภอ

บบเบล แลวท�าไมเขาถงตองถวงเวลา

จง เขามใครอยเบองหลงหรอเปลา

อ.อรรถจกร คอเรากยงงงๆ วาเขาจะถวงไวท�าไม กไมเขาใจจนบดน

จง จะไดผลประโยชนอะไรจากการน

อ.อรรถจกร คอได กเปนทางออมมากๆ เพราะวาคนพวกนจะเดนทางไป

ไหนไมได คณกตองรบงานรบจอบแจบๆ อยแถวนน แตผลประโยชนกไม

มากนะ กยงไมเขาใจอยวาท�าไมทางอ�าเภอถงไมเรงท�า

บบเบล อยางพวกชนเผา ถาพวกทเกดมาแลวหรอมอายมากแลว เราปลอย

รนนหรอ generation นไป แลวนบตงแตวนนเปนตนไปนะ เอาทะเบยนตง

ตรงนน รบแจงเกดเดกเกดใหมตงแตวนนเปนตนไป ทกคนจะไดบตรและม

สทธประชาชน อยางนไดไหม

อ.อรรถจกร ได

บบเบล แลวท�าไมถงไมด�าเนนการ

อ.อรรถจกร ใครสงละ คอเรองเมองไทย สมมตวาคณอภสทธฉลาดและ

กเลนเรองนสงมา สามารถท�าไดอยางทคณบอก ภายใน 3 วน หรอกรณ

แมอาย ถาคณอภสทธสงบอกวา ภายใน 1 อาทตยคณตองแกไขปญหา จบ

คอ ผมคดวาอนหนงคอพวกอยางในกรณแมอาย พวกนายอ�าเภอกไมคอย

กลาอยากจะขยบ เพราะกลวขยบเดยวคนนนมาเลน หาวาท�านน เพราะ

ฉะนนวธทดทสดคอ ถวงไปเรอยๆ สมมตวามาอยน 5 ป เกษยณกถวง ก

เกษยณกกจบไป กเปนอยางน หรอกรณทคณวา ถาท�า ท�าไดเลย ไมตองไป

ตงหรอก แคบอกวา โอเค คณพสจนมาวาคณเกดทน กไดแลว ไมยากแตไมม

ใครท�า สาเหตหนงคอ ผมบอกกอนวา ถาใครเปนพวกทกษณ กตองบอกวา

ผมเกลยดทกษณนะ (หนกเกลยดคะ) แตดานหนงตองยอมรบวาสงททกษณ

ประสบผลส�าเรจทส�าคญคอ ทกษณสงอะไรแลวเรว กตองยอมรบเครดตเขา

ตรงนนะ นคอสงทเขาเรยก CEO สมมตทกษณเขาสนใจเรองนจรงๆ เขาสง

ผลวะ นไดละ แตอภสทธกไมกลา ปญหาถงคาราคาซงแบบน เพราะคนสง

แปลวาคนนนรบผดชอบ แลวเมองไทยไมคอยอยากจะใหใครรบผดชอบ คอ

ไมมใครอยากจะรบผดชอบ

บอล ทผมไดฟงมา ทกอยางเหมอนทอาจารยพด อนนเปนปจเจกทกอยาง

เลย อยทตวเอง ความกลววาตวเองจะผด กลวทจะยอมรบความจรง กลว

ทจะรบผดชอบตวเอง

อ.อรรถจกร ใช ไมกลาทจะรบผดชอบ เราอยในมหาวทยาลย เราจะเหน

เลยวาเจาหนาทตางๆ น เวลาคณมปญหาในเรองลงทะเบยน

บอล เขาจะปด

อ.อรรถจกร เขาจะปดไปเลยเรอยๆ หรอไมงนกผลกมาใหเปนความผดคณ

เพราะวาเขาไมอยากจะรบผดชอบ

บอล ผมกโดน แลวท�าไมคณเปนพนกงาน นสตทจะเปดวชาอยางน คน

เดยวคณกควรจะเปดใหเรยนเพราะเปนมหาวทยาลย แลวท�าไมคณไมเปด

อ.อรรถจกร เขากจะผลกไปเรอยๆ

บอล ผมกตองเดนเรองเอง จากตกนไปตกน วาอยากเรยนวชาน อยางน

ท�าไมคณไมจางอาจารยพเศษไว

58 59

อ.อรรถจกร นเปนตวอยางทชดเจน

บอล คอทกคนมองมหาวทยาลยเปนระบบของราชการ ราชการไมชวย

อะไรผมเลยนะ

อ.อรรถจกร ทกคนไมกลาทจะตดสนใจ เพราะจะตองรบผดชอบ อยางใน

มหาวทยาลย เราจะพบวาการเตะลกออก เวลาเราไปท�าเรองอะไร เกดขน

บอยมาก ซงเราจะโกรธเจาหนาทเขากไมได เพราะไอคณบดเองนะ สมมต

เรองมา คณบดเองก ถาความผดเกดขนเมอไหร คณบดกจะโยนใหลกนอง

อก นคอระบบทเหลวไหลอย

ลงออย ไปรเวท ปจเจก

อ.อรรถจกร ผมกเปนพวกท�าลายสงแวดลอม (หวเราะ)

การปฏวตคอทางออก? ทอป กเหนก�าลงพดเรองระบบทแย แลวกแยขนทกท แลวกไมมทางแกไข

สกทหนง กเลยอยากจะทราบความคดเหนอาจารย วาเมอระบบแยจนถง

แยมากๆ แลว มวลชนกจะลกขนฮอขนมาแลวกจะเกด revolution ขนมา

แลวกเปลยนผานทกอยางสสงทดกวา แลวกเขาสสงทเปน common คอ

ทกอยางจะเปนเจาของโดย common หมดเลย จะเปนไปไดไหมฮะ เปน

ทางออกทแบบ...

อ.อรรถจกร เออ...คอ

ผมไมคดวาไอความเฮงซวยนจะน�าไปสการปฏวตไดนะ ผมคดวาวธทนาจะท�าใหดทสด คอท�าใหไอเฮงซวยดขน คอการปฏวตตอนน ไมวาปฏวตรปแบบไหน พสจนแลววาทายสดน�าไปสสงทเลวกวาเสมอ

เรานกถงการปฏวตสงคมนยมทคนรนผมเคยคดวาเปนอดมคต

ปฏวตรสเซย ปฏวตจน ปฏวตอนโดจน หรอ การปฏวตฝรงเศสใน 1789

หรอ 1798 กตาม ทงหมดน�าไปส chaos ทเจบปวดและอะไรอกเยอะแยะ

โดยเฉพาะหลงการปฏวตสงคมนยม รสเซยพงทลายเลย รสเซย ถามวา

common สรางไดไหม สรางไมได จนถามวาตอนนใครเถลงอ�านาจ คน

เพยงไมกสบตระกล การปฏวตอนโดจน ใครมอ�านาจ กลมโปลตบโรเทานน

เอง

ดงนน สงทคดถงการปฏวตแบบเดมนะ เซนสปฏวตสงคมนยม

แบบทคนรน 1970 คลงไคล ผมคดวาเกดขนไมได แมวาจะมปกหนงในฝาย

แดงทฝนตรงนน ส�าหรบผมเองนะ ผมคดวาเปนไปไมได ดงนน

(Politburo)

(ความยงเหยง สบสน)

(การปฏวต)

60

สงทเราตองคดคอ เราจะท�ายงไงใหมพลงจากขางลาง

ในการทจะท�าใหตวระบบคอยๆ มาเซรฟมากขนเรอยๆ เชน เรา

เรยกรองกนตงแตรฐธรรมนญป 2540 ทใหพวกเราออกกฎหมายเองได คอ

ตอนนพวกเราออกกฎหมายเองไดอยางทเราออกกฎหมายปาชมชน แต

เผอญกยงไมประสบผลส�าเรจ คอออกไดปบ ไอขางบนยงไปกกอยท�าให

เราออกไมได ถาหากรางรฐธรรมนญฉบบใหม เรากตองท�าใหตรงนเรวดขน

สมมตวาอภสทธเขาฉลาด เขาประกาศรางรฐธรรมนญโดยม สสร.3

(เสยงพด: ถาหากวาเขาฉลาด แสดงวาเขาไมไดเปน-หวเราะกน) เออ แสดง

วาเขาไมคอยฉลาด (หวเราะ) คอ เขาประกาศรางรฐธรรมนญตงแตแรก คอ

เกด สสร.3 พวกเรากจะมสวนเขาไปราง แลวเรากมโอกาสท�าใหรฐธรรมนญ

ดกวาป 40 ได ป 50 นเปนรฐธรรมนญทแยมาก

ผมอยฝงทรณรงคไมเอารฐธรรมนญป 50 นะ ผมเชอวาป 40 เปน

ฐาน แตเอาป 40 แบบเสอแดง ผมกไมเอาเพราะวามชองโหวเยอะ ถาสมมต

วาเปดโอกาสใหพวกเราสามารถรางรฐธรรมนญ ออกกฎหมายไดเอง คน

สามารถทจะตรวจสอบการคอรรปชนไดงายกวาน กจะมพลงบบขางบน ผม

คดถงตรงนมากกวาหรอไมงน คอผมแกไปแลวผมไมอยากเหนการปฏวตท

นองเลอด ผมรสก แลวผมเหนมามนไม...การปฏวตเขมรแดง ตอนเขมรแดง

ยดอ�านาจ 1975 พวกผมดใจนะ นกวาโอโห นเราจะเหนอนาคตของอนโดจน

ทรงโรจน ถดมาอกปกวาๆ เราชอค killing field เพราะฉะนนพวกฝายซาย

ทอยในปกแดงเองบางทลมไปแลววาบาดแผลของปฏวตสงคมนยมเกดยงไง

เพอนผมเองนะ ไอสทธาชย พวกนรจกกนหมด แตผมกไมใชเหลอง เหลอง

ไม สนธกบผมไมเอากน สนธ ลมทองกล เพราะวารประวตมาวาเขาเปนยงไง

62 63

เหลองๆ แดงๆ ทกพนท แกว นดนงไดไหมคะ หนอยากรมากเลย (หวเราะ) เบองหลงของสนธ อะไร

อยางน เพราะอาจารยเลา แกกชอบกก บอกไปสบเอาเอง อะไรอยางน หน

อยากรมากเลย

ลงออย แตกสบไมได (หวเราะกน)

จน ของหนอาจารยแบงสองฝาย อาจารยทสอนวารสารฯ สวนใหญจะ

บอกวา สอนขาว เขาบอกวา คนทจะเปนสอเปนนกขาวตองเปนกลาง แต

ตวอาจารยเอง เขา...

อ.อรรถจกร ไมเปนกลาง

จน เขากเหลองไปเลย แลวเขากมาไซโคพวกหนแบบวา เธอดส พวกแดง

งๆๆ เรากอะไรวาอาจารยไมเปนกลาง แลวพวกหนจะเปนกลางไดยงไง คอ

เขาพดมากม เพอนบางคนจะคลอยตามไป แตหนไมร หนกอยกลางๆ อย

แลว แตพอมาเรยนอกเทอมกจะเจออาจารยแดง กเลยไมมใครอยกลางเลย

อ.อรรถจกร แตไมมผลตอเกรด ใชไหม

จน ไมมคะ

อ.อรรถจกร โอเค ถางนยงรสกสบายใจ คอ ตอนนกระแสเหลองแดง ลาม

ไปทกพนท เอนจโอเองกมเหลองแดง ครบาอาจารยเองกเหลองแดง แลวก

ทะเลาะกน ทะเลาะกนหนกมากขน

จน มอาจารยคนหนงนะคะ เขาบอกวาเขาไมอยอะไร เขาไมถอเลยแตวา

กชอบเขาเวบไซตฟาเดยวกนนแหละคะ แลวกคอเวลาออกขอสอบเขาจะให

นกศกษาทกคนเขาไปเวบไซตน แลวกคอตองอานกระททเขาก�าหนดมาให

แลว แลวเขากเหมอนกบเอาความคดของเขาใสเขาไปใหนกศกษาทกคนนะ

คอ ไมวาทกคนจะแสดงความคดเหนยงไงกตาม เขากจะแบบ คณผด คณ

ผด คณผด ตองเปนแบบในเวบไซตเทานน อะไรแบบน

อ.อรรถจกร ถางน แดง (หวเราะ) เหนดวยนะ คอ ถาตรวจขอสอบแลว

อาจารยเรา เราคดวาเราท�าได มเหตผล แลวอาจารยใหเกรดต�า ตองด

ขอสอบ อยากลวอาจารย ผมย�ากบเดกของผมเสมอ ตองขอดขอสอบเพราะ

วาในบรรยากาศเหลองแดงท�าใหอคตสวนตวมามผล และแลวกตองใหบท

เรยนอาจารยดวย

แตวาผมเดาวาอยางน เดาวาสถานการณเหลองแดงจะคอยๆ

คลคลายไป ดวยเหตผล 2 อยาง

อยางแรกคอเอาเขาจรงๆ แลวการส�ารวจครงหลง คนเพยง 6%

อยเหลอง 6% อยแดง คนตรงกลางเรมเบอ

อนทสอง คอ ฝายเหลองเอง หลงจากเลนการเมองบนถนนมาแลว

พบวาหนกหนาสาหสมบาดแผลเยอะ นเพงครบรอบปการยดสนามบน เขา

เรมเปลยนตวเองไปสพรรคการเมองใหม

กลมแดงเอง ถาแบงเปน 3 ปก ปกซายสดทอยากจะโคนลม ปก

นเรมมพลงนอยลง ตรงกลางทใหญทสด เปนกลมทรกในหลวง หวงทกษณ

คอ กลมนเปนกลมทใหญทสดและเปนกลมทบบใหทกษณตองมาแสดง

ความจงรกภกดนะ สวนปกอกปกหนง คอ ปกกจะเอาทกษณอยางเดยวก

นอย เพราะฉะนนปกสองปกจะบบตรงกลางทใหญทสดทงหมดลงมาเลน

การเมองในระบบมากขน ภาษาองกฤษเรยกอะไร democratization นะ

คอ คอยๆ ไปสประชาธปไตยมากขน อนนมองโลกในแงด แลวผมคดวาอยาง

นน เพราะฉะนนใจเยนๆ เดยวกคอยๆ คลคลาย

แกว นานนะคะ ตงแตหนอย ม.6 แนะ (หวเราะกน)

อ.อรรถจกร คอเปนจงหวะทมวกฤต 2-3 อยาง ซงวกฤตของขางบนดวย

ซงขางบนเองเขาเรมแกปญหาไดแลว เพราะฉะนนกจะเบาลง ผมพดแคนนะ

หามถามตอ (หวเราะ) เพราะเราคยเรองนเวศวทยา (หวเราะ)

ลงออย กอนนกเปนนเวศ (หวเราะ)

จน นเวศการเมอง

บอล สงแวดลอมกรงเทพฯ

ลงออย นเวศดานความรสก (หวเราะ)

บอล ทนอาจจะเปนตนไม ทนนเปนผคน

อ.อรรถจกร สงเกตไหมครบ ชวงประมาณ 6-7 เดอนทผานมา ทกคนเรมพด

ถงการสรางความยตธรรมมากขน ทงเหลองและแดงนะ ผมคดวานคอนมต

64 65

หมาย แตนกศกษาประวตศาสตร อกษรฯ นเปนปรากฏการณใหม คอจะ

กลายเปนพวกแดง แดงจดมาก เขาเรยกนสตนะ นสตประวตศาสตร จฬาฯ

บอล นสตกบนกศกษาตางกนยงไง

อ.อรรถจกร ไมรเขาเรยกกนนสต (หวเราะ) คอ ไมนาจะมความหมาย

ตางอะไรกน

เกง เกษตรฯ ใชนสต

จง ประมาณวา มหาลยทมหอ อะไรอยางน

อ.อรรถจกร ซงเดยวนกไมใชแลว

จง เมอกอนนะ เขาเคย

เกง ของเรานกศกษา

จน ของเรานกศกษา

ปาน เหมอนกบเปนของ king กบของธรรมดานะ ถาเปนของ king กจะ

เปนนสต

จง บรพากเปนนสต

เตา ของคงกบของฮา (หวเราะกน)

คนสวนนอยตองเสยสละ เกง อาจารยครบ ถากรณมอบ สมมตเรองเขอน ถาเปนททมชมชนอย

ในพนทนอย คอคนทองเทยว คนในจงหวดทวไปรวาทนยงสมบรณ แตม

คนเปนเจาของพนทจรงๆ อยนอย แลวเขาจะสราง อยางนมโอกาสทจะ

คดคานหรอเปลา

อ.อรรถจกร ถามคนพนทนอยน คดคานยากมาก

เกง เขาจะบอกวาอะไร เราไมมสวนไดสวนเสย อะไรอยางนนะ

อ.อรรถจกร เหมอนกบวาตอนน คอจนมวางแผนสรางเขอนในน�าโขง

ทงหมด 26 แหง และถาสรางทงหมด ถามวาใครเดอดรอน เราทงหมดเลย

เขมรเดอดรอน ทกวนน ถามวาเราตอรองกบจนไดไหม คำาตอบคอไมได

จนบดน ตอนนถาใครไปเชยงแสน จะพบวาน�าไมคงทแลวขนอยกบทางนน

เปดเขอน นคอปญหา เพราะฉะนน พวกเราถามวาถาหากจะสรางเขอนใน

พนททคนไมมชมชน จะเอาอะไรคดคาน ค�าตอบคอ คดคานไมไดเราไมมพลง

กรณจนน จะเดอนรอน Southeast Asia มากมายมหาศาล ถา

เขาสรางเขอนครบทงหมด แมน�าโขงหลอเลยงคนเยอะแยะเลยนะ ไหลมา

เวยดนาม ไทย ลาว แลวกเขมร อนนกนเวศ ถามวาจนคดถงนเวศทยงผลด

กบคนไหม ค�าตอบคอไม เขาคดจะเอาพลงงานไฟฟาอยางเดยว ซงพลงงาน

ไฟฟาจากเขอน นอยมาก นอย แลวระยะยาวกไมคม World Bank ตง เขา

เรยก World Commission on Dam คอ ศกษาเรองเขอน เขาพบวาไมคม

กบการสรางเขอน แตกยงสราง ประเทศไทยกระย�าครบ คอเราไปซอไฟจาก

ลาว แลวกสนบสนนเขาสรางเขอนตลอด

บอล คอไมท�าในบานเราเอง คอ ไปเบยดเบยนเขา

อ.อรรถจกร ใช ถาจะสราง โรงไฟฟานวเคลยร ผมกจะบอกใหสราง

กรงเทพฯ

บอล สรางสนามหลวง

อ.อรรถจกร สรางตดพารากอนเลย (หวเราะ) จะไดไมตองเสยเวลาไหลเขา

มากเขาพารากอนเลย (หวเราะ)

66 67

บอล ไมตองเสยคา Ft ไมตองแปรผนมาก

อ.อรรถจกร พารากอนใชไฟมากกวาจงหวดเกอบ 20 จงหวด ผมไมเคย

เดนพารากอน ใหญมากใชไหม หางอะไรใหญทสด

ตอบ เซนทรล เวลด

อ.อรรถจกร ใหญกวาเหรอ ผมคนบานนอกไมเคยไป (หวเราะ)

แกว หนกไมชอบไปคะ

ความอยากรวยเปน common ของคนสมยน ลงออย อาจารยครบ ในมตของประชากรของโลก ผมวาเรามองภาพกระแส

ปจจบนเปนเรองของปจเจก ฉะนนการแสวงหาความมงคงหรอความร�ารวย

จงเปนเปาหมาย อยากรวยเหมอนเปน common

ในขณะทประชากรมากขน กหมายความวามเศรษฐเพมขน ถา

สมมตโลกมอยพนคน คงไมมมหาเศรษฐเปนแสนลาน เพราะไมรเงนจะ

ผานคนมาไดยงไง ใชไหมฮะ ทนถาสมมตคน 7 พนลานคน คน 6,999 ลาน

เปนตวทจบจายใชสอย เพราะฉะนน ความเปนเศรษฐในอดมคตกเกดได

งายขน 7 พนลาน กบสก 500 ลาน ยอมสรางเศรษฐไดมากนอยแตกตาง

กน เพราะฉะนนเวลาทในสวนหนงทผมตงเปนประเดนในใจกคอวาในเรอง

ของจ�านวนทมผลตอความคดทจะครอบครอง คอ เศรษฐคงมทสกหมนไรก

ไมไดมประโยชนอะไรหรอก ถาไมสามารถแปลงตรงนนออกมาเปนตวกลาง

ทจะไปครอบครองสงอนๆ ได กคอ เงน แตวาเราไมมกระบวนการคดหรอ

ไอเดยเรองของประชากรทออกมาท�าการรณรงคใหแขงแรง เพราะวาใน

สดสวนของประชากรผมวาเหนชดอยวา สรางเศรษฐ แลวความเปนเศรษฐ

เปนอดมคต เปนความใฝฝนของทกๆ คนบนโลกใบนในยคปจจบนในยคท

เปนปจเจก

ถามวาซอลอตเตอรท�าไม ชาวบานซอลอตเตอรเพอหวงแคเลข

ทายสองตวหรอหวงรางวลใหญ

บอล รางวล

ลงออย จ�านวนประชากรทเพมขนเปนปจจยทเออกบความฝนหรอไอตว

อดมคตทอยากจะเปนกน ถามวาทกคนอยากจะมสตางคหรออยากจะม

อ�านาจในการครอบครองสงทตวเองอยากจะครอบครองไหม อนนผมเชอวา

ปจจบนมกนทกคน แตมาพจารณาในเรองของประชากร ไมวาจะเปนเรอง

อะไรตางๆ ทเขาไปมกระบวนการกอบโกยหรอจดการกบธรรมชาตหรอสง

68 69

แวดลอม ถาไมมเรองของแมสเขามาเกยวของ ผมวากคงไมจงใจใหเกดการ

ผลกดนหรอการคดตรงนขนมาได คอเหนวามการพดกนถงเรองของประเดน

เชงพนททงอะไรตางๆ นานา แตวาประเดนของประชากร ผมไมคอยเหนเทา

ไหร มการพดเหมอนอยางการคมก�าเนด กมกระบวนการทใหตระหนกวา

ประชากรทเพมขนจนนะ อะไรตางๆ นานา แตวากไมเปนเรองใหญ

อ.อรรถจกร ครบ เหนดวยฮะ คอ การเพมประชากรยอมสมพนธกบเรอง

ตรงนแนๆ คอ ม 2 กระแส กระแสของโนเบลนอนหนง อกกระแสหนง คอ

กระแสของพวก capitalism with a human face บอกวาเมอประชากร

เพมขน เราตองแบงปนกนมากขน อนนกเปนสวนหนงนะ แตวาผมตามนอย

ไอกลม capitalism with a human face นะ

แตท�ายงไงใหทงโลกเรา รสกวาเราไมสามารถถลงทรพยากรได ไอ

ความรวยของเราไมไดเกดขนจากความเกงของเรา แตขนจากเลอดเนอของ

สงคม ถาหากคนทงหมดคดอยางนได การแบงปนกจะสงขน ไอจ�านวนคน

ทเพมขนยงสงผลใหการแบงปนเยอะขน รฐกตองชวย เชน สแกนดเนเวย

เกบภาษรายไดตกอยประมาณ 30-50% คนเขากยอมนะ เพราะวาเขาพบ

วาเมอเขาเกษยณแลว เขาอยได ถาอยางนการเพมประชากรกเทากบการ

เพมแรงงานใหกบความเสมอภาค ไมใชความร�ารวย ไมรผมเขาใจประเดน

point พถกหรอเปลา

ลงออย คอผมมองในพฤตกรรมความอยากของคน ซงแขงแรงมาก เรอง

ของคณธรรมจรยธรรมนเราขดเสนไวอนหนงกอน คอ เราอาจจะพดกนใน

แงของความด แตความดตวน ผมเชอวายงไมแขงแรงพอทจะไปผลกดนให

ตวเองมจรยธรรมขนมาได

อ.อรรถจกร เราจะสรางยงไง

ลงออย คอสมมตวา อาจารยตงเปนประเดนวา เราท�าใหเหนวากนเคกกอน

นนเรากนเลอดของเกษตรกรทจ�ายอมนะ กอาจจะกระตนเราไดนานถง 2

นาทขางหนาหรอ 1 วนขางหนา แตกไมรวาจะทนแรงเยายวน

อ.อรรถจกร ของความอรอย (หวเราะ)

ลงออย ของความอรอยไดแคไหน แตเรากเหนภาพรวมแลววาเมอเวลาท

เราเจอภาวะทเราหว เรากไมไดเคยนกถงตวคณคาทางอาหารหรอก เราก

นกถงแตอะไรทอรอยใชไหมครบ นนกเปนพนๆ นสยทเรา คอ จรยาของ

เราทกคนเปนอยางนนอยแลว

บอล การเอาตวรอดของมนษยนะ ผมวาเปนสญชาตญาณ

ลงออย ไมรคอ ตกเยนกไมไดนกถงธาตอาหารทจะมาเสรมสราง กนกถง

เหลา นกถงเบยร นกถงอะไร ถกไหม อนนพดถงนะ

แกว เราวาจรง

(mass / ฝงชน)

70 71

ลกบอลพลาสตกกบไขไก ลงออย เมอเชาทลงใหเราโยนฟตบอลพลาสตก แลวกโยนไขใชไหม ใน

อาการทแบบควบคมฟตบอลพลาสตก เราจะขวางยงไงกได แตพอเราเปลยน

เปนไขไกขนมา เรากลาไหม

Hatch-U ไมกลา

ลงออย ไมกลาเพราะอะไร เราคดวาจะแตก แลวเราท�าไมไมคดวา แลวเรา

จะมกระบวนการทท�าใหสงผานไปโดยทละเอยดออนขนละ

อ.อรรถจกร ออๆ

ลงออย คอเราเหนทกอยางเปนฟตบอลพลาสตก เราลองเอาไขไกมา

เตะสหรอควบคมไมใหแตกส ผมวาเปนประเดนทเราจะตองรสกเอา ไมใช

คดๆๆๆ ไปบนฐานของความคดตอๆ กนไปเรอยๆ แตเรายงหางฟลลงยงหาง

เซนสของความรสกมากขนๆ แลวจ�านวนประชากรเพมขน ยงเปนสดสวนท

ท�าใหเราหาประโยชนจากแมสมากขน ใชไหมฮะ ผมวาไมมเศรษฐเกดขนอก

หนงคน ถาประชากรของโลกไมเพมขน หรอถาประชากรลดลงกจะท�าให

เศรษฐลดลง อนนกมองในแงของการกอบโกยนะ แตถาประชากรเพมขน

กมโศลกทวาจะเทาไหรๆ กเหอะ ถารจกพอ

อ.อรรถจกร รจกแบงปน

ลงออย แตความรจกพอเปนจรงไดหรอเปลา เปนความจรงหรอเปลา หรอ

เปนแคความเชอ เราจะท�าใหความเชอเปนความจรงหรอจะท�าความจรงให

เปนความเชอ

บอล ค�ากนอย เชอวาจรงกจรง กความเชอกบความจรงกอยดวยกน

ลงออย แตทงหมดเปนความคด เทานนไง

อ.อรรถจกร ยงไมปฏบต

ลงออย ยงไมไดวาถกท�าขนมาดวยส�านกวา เหมอนโยนไข เออ ท�าใหรสก

เหมอนโยนลกบอลพลาสตกไดไหม เราท�าไมไดนะ

บอล อยทการกระท�าของเรา

อ.อรรถจกร ความรสก

ลงออย กขางในรสกอะไร เราเคยรสกกบ...เราบอกวาเราอยากจะดแล

สงแวดลอม ถามกนจรงๆ เรากโยนเปนลกบอลพลาสตกอยดอะ

อยางเกงเรยนอนรกษสงแวดลอม ถามวาพจารณาตวเองจรงๆ คด

ออกมาเปนเชงเศรษฐศาสตรได แตยงไมอยในนยามของอนนนหรอก เราแค

พยายามจะไปรจกเทานนเอง ตอเมอเราลงมอท�า แลวเมอตนขนมาเราเหน

วาอะไรทเปนไปเอง ยงงนแหละ ถงจะเขาสกลไกของความหวงได ไมงนก

อยบนความคด คดบนความคด พอไปเจอแพรงของความคดทตดสนใจไม

ได เราจะเลอกอะไร เรากตองมาเลอกไอสงทเปนความอยาก ตกเยนเราก

อยากกนอะไรทอรอยใชไหม ไมไดเคยนกถงวาครบ 5 หม หรอเปลา ผมวา

ไมมใครไปคดอยางนนหรอก

เราลองแลกเปลยนกนดนะ เวทนไมใชเวททจะไปเปนเบาหลอม

หรอลาง สมองอะไรกน ทกคนมสมองของตวเอง แตวาขอมลทเราไดอาจจะ

จากหลายดาน จะเปนจากเหลอง จากแดง จากฟา อะไรกตามแต แตวา

กลไกของการพจารณา เราคนเดยวอาจจะไมรอด แตเราอาจจะตองอาศย

การแชรกนอยางน แลวจะท�าใหเกดตวลกษณะของปญญาทจะเปนแสงสวาง

ไดนะ อนนเปนแงคดเหมอนกน

72 73

ธรรมชาตของมนษยไมคงท ทอป กเลยสงสยครบวา ท�าไมธรรมชาตของมนษยมความเปนปจเจกหรอ

มความเปน common ผมคดวาถาเราลองมองยอนเวลากลบไปอยางสมย

ทเรายงลาสตว การลาชางแมมมอธตองไปเปนกลม การจะเปนปจเจกเปน

ไปไมไดเลย แตท�าไมถงเปลยนไป กแสดงวาธรรมชาตจะตองมการเปลยน

ไปตามกาลเวลาทเดนไป หรอวาเรามธรรมชาตของเราทเปนฝงอยลกๆ อย

แลวทเปน instinct

อ.อรรถจกร ในทศนะของประวตศาสตรกอน คอเราเชอวาไมมธรรมชาต

ของมนษยทคงท ธรรมชาตมนษยเปลยนไปเรอยๆ เราไมพดถงธรรมชาต

มนษยงายๆ วาหวคออาการแบบนและตองกนหรอตองสบพนธ เราไมเอา

ธรรมชาตแบบนนนะ แตธรรมชาตทางสงคมนไมมอะไรทคงท คอไมมอะไร

ทเมอ 2500 ปกอนกบเดยวนเหมอนกน ไมม คอยๆ เปลยน ธรรมชาตสงคม

นะ ไมใชหวแลวกกนนะ คอ จรงๆ หวกกน กไมคงทอก สมยกอน กนกคอ

กน เดยวนกตองเลอก เพราะฉะนนเวลาคดถงธรรมชาตมนษยอยาไปคดวา

มกอนหนงคงท แบบทพระเทศนนะ ผมคดวาไมม กเลสสมย 2500 ปกอน

กบกเลสวนนไมเหมอนกน คอยๆ เปลยนมา แตวาทเราเหนคอเมอกอนเรา

ตอง collective หมดเลย รวมหม และการรวมหมมผลท�าใหเราสรางสงคม

ขนมา แตชวงหลงไอ individual ท�าใหเกดการพงมากขน

หนงสอเลมหนงทชใหเหนวาสงคมอเมรกนพง ชอหนงสอ Bowl-

ing Alone ของพทนม คอเขาเปนนกพฤตกรรมศาสตรแลวไปศกษาละเอยด

วาคนอเมรกนเปนยงไงบาง แลวเขาพบวาคนอเมรกนเรมวาเหวมากขน ฆา

ตวตายมากขน Bowling Alone คอ เลนโบวลงคนเดยวนกแยแลวละนะ

แลวเขากเลยบอกวาตองกลบมาสการสรางชมชนกนใหม ในรปแบบใหมๆ

ชมชนแบบเดม โบสถ Alumni สมาคมศษยเกาอะไรอยางนไมเวรค อนนก

เปนชมชนแบบใหม (ชพวกเรา)

ทอป ในเมอธรรมชาตเปนสงทสรางได เรากสามารถท�าใหคนกลบมามความ

เปน common กยงได เรากสามารถคดไดวาทางออกอยางนจะท�าอยางไร

อ.อรรถจกร ผมคดวาอยางนน อลเนอรกคดอยางนนวาจรงๆ แลวอนาคต

คอการสราง the common แลวกตองคดถงการสราง the common

ใหมๆ นะ

ทอป งนแปลวาเราไมใชวาจะไมมความหวงกนเลย เรามความหวงแตเรา

ตองถามตอไปวาแลวเราจะไปถงความหวงนนยงไง

อ.อรรถจกร ซงพออยกพดวาจรงๆ แลวไมใชแคคดอยางเดยว ตองรสก

ดวย แลวเราตองแปลความรสกทเรารสกไปสการสราง the common สราง

รวมหม สรางอะไรอนๆ เหนดวยกบพออยวา คดอยางเดยวบางทกไมเวรค

มนษยตองคดและรสก ประวตศาสตรความรสกประเทศไทยกไมมใครศกษา

ทอป มดวยเหรอครบ เปนยงไง

อ.อรรถจกร ความรสกรกของคนรนนกบคนรนผมไมเหมอนกน คนรน

นความรกนาย ก รกนางสาว ข เพราะนางสาว ข มหดอยทหว สมมตนะ

(หวเราะกน) คอ ความรกอกแบบหนง คนรนผมหรอกอนผมน ความรกเรม

คดถงควายกตว นากไร อนนตวอยาง

บอล วธการสอสารกไมเหมอนกน สมยกอนเขยนจดหมาย

อ.อรรถจกร ออ history of emotion ในอเมรกามคนศกษาอยพอสมควร

ในองกฤษกพอมแตในประเทศไทยไมม ซงกนาจะศกษา

ดรม มเอกสารหรออะไรใหศกษาแบบประวต แหลงขอมลของตางประเทศ

บางหรอเปลาครบ

อ.อรรถจกร งานทผมอานของมหาลยดก คนเขยนชอ Red Lead เขาใช

เอกสารทเปนวรรณกรรม เปนหนงสอพมพ ของเรากอาจจะมเยอะนะ เชน

วรรณกรรมกได นกถงวรรณกรรมพวกดอกโศก ดาวพระศกรทนางเอกกบ

พระเอกตางชนชน แลวตอนจบกไปเจอปานแดงทกน อะไรอยางน แลวก

กลายเปนลก ทงหมดเรากลองถอดดสสะทอนความรสกอะไร

พฝาย พอดเคยอานเจอ มค�าศพท human ecology คะ อยากรคะวา

เปนการศกษาดานอะไร

อ.อรรถจกร คอตองม prefix/suffix วาเจอทไหน แตถาใหเดาโดยศพท

(Robert Putnam)

(สญชาตญาณ)

(ปจเจก)

(เปนกลม รวมมอกน)

(William M. Reddy, Duke University, In theNavigation of Feeling: A Framework for theHistoryof Emotions)

74 75

เลยกคอ ความพยายามทจะบอกวาไอสงแวดลอมของเราทงหมด อยางทพ

ออยพด ไอพดการเมองกเปน ecology เหมอนกน ใหผมเดาเฉพาะศพทนะ

แตวาไมรขางหนาขางหลงกเลยเดาไมคอยถก

ลงออย มความรสกวาวนหนงเซนสทสงไปสการประพฤตมระดบทเปน

instinct เลยใชไหมฮะ เชนเซนสทบอกวาตองหายใจนะ ไมตองสง แตอก

เซนสอกอนหนงทมาอยบน 2 ค�าทเรารจกกนดคอ รกกบใคร 2 อนนเราก

แยกกนไมคอยออก อะไรคอใคร อะไรคอรก มคนบอกวารกคอการให กลอง

ดสวาท�าไมไมเอาสมต�ามาฝาก กโกรธกนกระฟดกระเฟยด จะจดไปอยในค�า

วาใคร หรอวารก อะไรอยางน

ทดรมถามเรองของหนงสอทจะอาน

ผมเคยมอารมณแบบน วาเราอยากจะหาหนงสอทบอกอะไรเราหรอมการศกษาอะไรไวแลว แลวมาบอกเรา แตทายสดกลายเปนวาเราตองสรางหนงสอเลมนนเอง

ดวยการเดนทางแสวงหรอคนควาอะไรของเราเองไปเรอยๆ เทยบ

เคยงพดคยอะไรตางๆ นานา กลายเปนหนงสออนหนง

เหมอนแตกอนนงรถกเปนอนวาเดยวกหลบ แตเมอความรสกขาง

ในเกดขนนะ เดยวนไมเคยหลบเลยนะ อนนไมไดหมายความวา บอกวาทก

คนจะตองเปน แตเหมอนกบวาเราก�าลงผานสงทเปนขอมลมหาศาลตลอด

ระยะทางทเราผานไป เพราะฉะนนเวลาเราจะเดนหรอจะอะไรตางๆ ถงได

ชวนพวกเราใหอยกบปจจบนกนหนอยนะ เพราะวามสงทจะท�าใหเราไดรอก

ตลอดเวลา ทกๆ วนาททเราผานเวลาไป นนเหมอนกบเปนการไดค�าตอบ

ดวยตวเองวา หนงสอกมแหละแตวาจะกพนเลมกเหมอนยงไมใชหนงสอท

เราบอกวาใชสกทหนง กผานไปเรอยๆ กเลยคดวาเอาละ มหนงสอมากเปน

โอกาสดทจะไดอาน แตวาถาไมไดตงเปนเปาวาจะตองมหนงสอทจะบอกเรา

ไดทกอยาง กลบมาดทวากตองสรางหนงสออนนนเอง เหมอนกบจะปงปอง

กนไปมาระหวางสงทเราเจอกบตวเรา

หนงสอกมขอใหโตแยง อนนแชรในเรองของหนงสอนะ เพราะ

วาเปนเหมอนพฤตกรรมทเราก�าลงหาสงทส�าเรจรป แลวกเปดเผยทกอยาง

ใหกบเราในเวลาทเราไมอยากจะตองไปเสยใหกบอะไรอกแลว เหมอนเวลา

ชวตของเราเหลออยนดเดยว ไมนานพอทจะไดสตรทจะท�าใหตวเองเปนคน

ทมคณภาพขนมา

มใครมอะไรแลกเปลยนไหม คอลงอยากจะบอกวา อยางในภาพ

สงเขปของประวตของนเวศทอาจารยศกษาแลวกใชความเปนตวของ

อาจารยเองจดหมวดจดหมเพอใหดเขาใจไดงายขน อนนนกเปนเหมอนความ

พยายามทจะท�าใหการสอสารเหนภาพไดกวางและกไดเรวขน แตยงไงกตาม

ในทศนะของลง หนงสอทดคอหนงสอทท�าใหเราตองคนตอ ไมใชหนงสอท

บอกวา หยด! ท�าตามน นนกคงไมใชความหมายของหนงสอทด

เพราะฉะนนหนงสออยางไมไดเชยรกนเองนะ ครงแรกทไปเจอะ

ชอหนงสอ เราก�าลงสนใจเรองของนเวศ ไมร จกเลยเพราะเรยนศลปะ

เรยนเขยนร ค�าวานเวศ เปนค�าซงแบบอะไรนกหนา ไมรจกมากอนเลย

พอมาท�างานกท�าใหเราตองท�าความรจกกบ แลวกไปเจอหนงสอ นเวศ

ประวตศาสตร ยงงงกนใหญเลย กซอมาอานด กท�าใหเหนวาเปนอยางนน

อยางน กเปนการจดประกายตวเอง กพยายามสบเสาะหาคนเขยนนะ กไดร

วาอ.อรรถจกรเปนคนเขยน แตกไมรวาอ.อรรถจกรนอยตรงไหน จนวนหนง

ไปเจอลกศษยของอาจารยขนมา นๆ หนเรยนกบอาจารยมา เฮย! ไปตดตอ

กบอาจารยใหท ขอเปนทปรกษาหนอย เนองจากวาเปนหนงสอทท�าใหเรา

ไปคนอะไรตอ กอยากจะแนะน�าใหพวกเราลองหาศกษา ไมรยงพมพในทอง

ตลาดอาจจะยากแลวมง อาจารยมไหม

อ.อรรถจกร อาจจะไมมแลว

ลงออย อาจจะไมมแลว

ทอป ไปซอหนงสอทศนยหนงสอจฬาฯ มา ม 5 เลมฮะ

อ.อรรถจกร ยงมอย

76 77

จน ม 5 เลม (หวเราะ)

ทอป บนชน บนชน

อ.อรรถจกร คาดอาจจะยงม คอหนงสอผมเปนหนงสอขายยากครบ

(หวเราะ) พมพ 1,000 เลม บางทขาย 10 ป (หวเราะ)

ลงออย กเปนความสนใจในวงแคบๆ อย แตวาทมลนธฯ กยงมอยนะ กยง

รกษาไว เพราะรวาหาซอยาก เพราะวาเขาไมมพมพออกมา (หวเราะ) แตวา

ทเกรนเรองนมากเหนวาตอนนเรากมาเจอผทเขยนไอตรงนเอาไว แลวกเลา

ทกๆ อยางภายในเวลาไมถงชวโมงใหเราเหนภาพ กคดวาไอเรองของประเดน

การคนควานาจะเปนเรองของการจดประกายกนตอไป

สวนอาจารยอยางทเมอกแนะน�าในตอนแรกๆ ก ในอกเลมหนงคอ

Japanization ทอาจารยเขยน กเปนเรองของไมใชประเทศไทยหรอกมง แต

วากมผลตอวธคดอะไรอกเหมอนกน อนนกอนจะหมดเวลา อาจารยมอะไร

แนะน�าสนๆ เกยวกบ Japan (หวเราะ)

อ.อรรถจกร ไมมฮะ (หวเราะ)

ลงออย ไมมเนาะ คอก อยางโดยสวนตว กมความนยมญปน แตในยคทตว

เองเรยนมหาลยตนๆ นเปนยคทนกศกษาตองปฏเสธญปน

อ.อรรถจกร ตอตานญปน

ลงออย สนคาญปนน ใครซอน มงเปนนกศกษาหรอเปลาเลย นนตอตาน

กนแขงแรงมากเลย แตวนนกลบกนหมด กเรากเลยมความรสกวาของทเปน

ของแขงหรอของแขงแรงกท�าลายยากนะ ไอการคดตอนนนอาจจะถกปลก

หรออะไรกตามแต

เมอวานเราไปบานพออยทท�าของเลน ถาเราไปเจอพออยญปนนะ

การจดวางของทงหมดอาจจะอยในอกอารมณหนงเลย ความเปนสดสวน

ความดงาย ความอะไรตางๆ นานา อนนจะเหนวาตรงไหนแขวนไดกแขวน

ตรงไหนวางไดกวาง ใชมะ แตของเขาจะวางปบ เขากเอ...ตรงนจะดกวาตรง

นไหม มการคดซ�าเขาไปอกทหนง อนนโดยส�านกนะ ไมใชโดยขอบงคบ อนน

กเทยบเคยงใหเรานกถงวาค�าวาญปนไมไดแปลวาชาตญปนหรอภาษาญปน

หรอก แตแปลวาลกษณะชนดหนงทมบรบทของความงามแบบนอยบนโลก

ใบน ลานนากม ถาเรามองในแงของความหลากหลาย เรากจะสามารถ ใน

สวนตวนะ ถาเรามองความหลากหลายได เรากนาทจะเขาไปสความหมาย

ของนเวศไดเหมอนกน แตถาเรามองในแงของปจเจกหรอ individual หรอ

บางอยางทเปน mono ลงเชอวาเราจะเขาสความหมายของนเวศล�าบาก

มากเลย เพราะนเวศมปจจยคอความหลากหลาย

ทนเรามาดดานมนษย นเวศของมนษยอยางทฝายพดถงเมอก

นะ โดยความเขาใจกคงพยายามปลกหรอท�าใหเหนเรองของบรบทของ

ความเปนมนษยทตองอยรวมกบอะไรตางๆ นานา อาจถกพดในวนนเพราะ

วามความออนแอในเรองของการอยรวม แตวามความแขงแรงในการดง

ประโยชนเอามาเปนสวนตวมากขนอยางนเปนตน อาจจะเปนอยางนใน

ความเขาใจของตวเอง

ตงใจวาเทยงกจะยตเนอะ มใครมประเดนอยากจะถามไถอาจารย

อกไหมครบ

เตา อยากรเรองญปน ตงแตสมยคามาคระไปถงเซนโกก มสงครามการเมอง

มาเยอะแยะมากมาย แตท�าไมญปนเขายงด�ารงราชวงศเอกภาพของเขา

ได แตถาอยางในไทยเราอยธยา 400 ปแบบเปลยนราชวงศไปกราชวงศ

แลวกไมร

อ.อรรถจกร อกครงชวโมง (หวเราะ)

ลงออย ให 10 นาทอาจารย (หวเราะ)

อ.อรรถจกร อยาคดวาอยธยาเปลยนราชวงศเยอะ ไมมากนะ คออยธยา

451 ป ตอนปลายนคอราชวงศปราสาททอง ตรงกลางกเปนของพระนเรศวร

ของพวกสโขทยเกา 3 ราชวงศเอง ไมมากนะ

ในขณะเดยวกนของญปนเอง ถาพดถงในสมยบากฟ เนองจากจก

รพรรรดไมมอ�านาจเปนเจวด เขากเลยไมแยง ดงนนถาหากดเงอนไขแลวจะ

พบวา ถาหากจกรพรรดเปนเจวดกไมคอยเปลยนสาย และขณะเดยวกน

รฐบาลบากฟเองกจะสรางพนธมตรไว ดหนงเรองเจาหญงอตสกจะเหน เขา

กพยายามจะสรางสายสมพนธ คอ นาสนใจทเราจะศกษาสงทพออยพดคอ

(หนง เดยว)

78 79

เราไมไดพดถงญปน แตเขาใจเงอนไขทงหมดทสราง ผลตคนชดหนงขนมา

ระบบคดชดหนงมา ไอตรงนนาสนใจ

เหนดวยทพออยบอกหนมนอยวา ไมมหนงสอเลมไหนบอกกบเรา

หมด ทายสดหนงสอทกเลมเปนเพยงทางผาน เปนเพยงขอมลทเราจะตอง

เดนตอ ถาไมงนแลวกไมมความหมายทเราจะอานหนงสอ ไมมอะไรตอบเรา

ได และระหวางทางนส�าคญ อยานกถงแคปลายทาง เปาหมาย ระหวางทาง

นกมความส�าคญมาก คงตองชวยกนสรางกนอกเยอะครบ โดยเฉพาะสาย

สงแวดลอม สายสงคมศาสตรมนษยศาสตรนตองชวยสรางกนอกมากมาย

มหาศาล เรองญปนนอยากจะคยแตวาตองยาว (หวเราะ)

ลงออย ไวจดเปนตอนพเศษไหม

เตา กกระตายไปญปน (หวเราะ)

ลงออย ลงมวธนะ เอาอาจารยอรรถจกรมานงแลวกเหมอนกบไดไปญปน

(หวเราะ) วา เลยใชมะ (หวเราะ) แตวาอยางทบอกไง คอ เวลาเราจะไปไหน

ทงท เราเอาความอยากไปตงใชไหม ไมรแตละคน ญปน อาจจะคลายกนตาง

กน หา common ของญปนไดเปลา อยากจะไปรจกเขาใชไหม แตวาการ

รจกเขาบางทการไปใชเทคนคของทอปกไดนะ อธษฐานทกวนๆ (หวเราะ)

เขากไดไปญปน

บอล ตองอธษฐานทกวน ถงจะไดไปญปน

ลงออย อะนะ

common กบปจเจกของคนสายศลปะ เต พอดเหนลงออยพดเกยวกบความเปนปจเจก แลวกอยางทอาจารย

อธบายตอนแรก ทบอกวาจะตองเปน common แลวอยางของทผมเรยน

อยางน คออยางสายทผมเรยนเขาจะพยายามเนนเกยวกบความเปนปจเจก

ชนกบนกศกษาแตละคนมากๆ แลวอยางนถาเกดวาคนทเขาเรยนสายอยาง

นมา เขาจะเขาถงความเปน common ยากขน อยางผมกถกเนนมากๆ เลย

วา คนแตละคนตองมลกษณะเฉพาะของตวเองรวมทงแบบวา (ลงออย: เขา

เรยนศลปะ) ทงอาจารยทเวลาพดอะไรอยางน กเหมอนกบวาอาจารยจะ

คอยบอกวาอยางสงคมในปจจบนสวนใหญแลวกเวลาเดนไปตามทองถนน

เราแทบไมรเลยวา คนไหนเปนคนไหน แลวการทเราจะรไดวาเราเปนใคร

ในสงคม เหมอนกบวาเราพยายามทจะหาททางของเราใหคนอนเขารจก

เรา แลวการทท�าอยางนจะเปนสงตรงกนขามแลวกท�าใหเรารบรกบอยาง

ทลงบอกเมอกไดหรอเปลา ไดงายหรอเปลา

อ.อรรถจกร ประการแรก common ไมไดแปลวาเหมอนกนนะ ถามวา

งานศลปะทงหมดเตบโตจาก common ไหม ผมคดวาเตบโตจาก com-

mon แลวเราแตกขนมา ดงนนการแชรในเรอง common นเปนเรองปกต

ของศลปนซะดวยซ�าไป นกถงเวลาเราเรยนเทคนคของภาพเขยนของสกล

หนงและอนๆ ทงหมดนคอของ common ททกคนรวมกน และลกษณะ

พเศษของงานของศลปนนนตางหากทจะเตบโตจาก common ดงนนเรา

จะตองเรยนรสงทเปน common รวมกนเสมอ อนทสอง ผมวางานศลปะ

สมยใหม เรมเปนงานศลปะทไมใชทกษะ ไมใช ไมจ�าเปนตองใชทกษะ แต

ใชการคด คดเพออะไร เพอทจะท�าใหกระตกใหคนจ�านวนมากคดถงความ

ดความงามความจรง เชน happening art ผมคดวาทายสดคออะไรคอลง

ไปกระตน common นะ

เต ตองบอกกอน อนนทผมพด คอ ผมไมไดพดในฐานะวาตวเองท�างาน

80 81

ศลปะ แตทผมพดกคอวา พวกผมมกจะโดนบอกบอยๆ วาคณตองมวธคดท

แบบหมายความวาอยางคนอนสงทเขาท�ากนมากคอเขาท�ากนมาแลว การท

คณจะขนมาเปนทรจกของคนอนหรอของคนในสงคมได คณตองคดใหแตก

ตางแลวกตองท�าเปนใหตวเองเปน original ของตวเอง นผมพดในฐานะท

โดนปลกฝงมาอยางน ไมไดพดเกยวกบวางานศลปะอะไรพวกนเลย

อ.อรรถจกร แมงานวชาการหรอทงหมดนกคอวาเรากตองคดถง original

ทงหมดนะ original จะแปลวาอะไรกอยางตองแหวกออกมา แตถามวา การ

คดแบบนท�าใหเราเปนปจเจกไหม ผมคดวาถาเรารวาเราสรางจาก ground

อะไร กไมนาเปนหวงเทาไหร แตอยาลม ผมคดวาศลปนโดยสวนใหญแลว

จะรสกกบสงทเรยกวาเปนสงคม แตวาจะไมคอยคดกบ... คอเพอนผมกเปน

พวกจบศลปากรอยวจตรศลป ทน ทายสดจ�านวนหนงจะพบวาจรงๆ แลว

ไมมอะไรทเกดขนในสญญากาศ แตทายสดศลปนนเขาพดกนไดเยอะมาก

เนอะ เถยงกนได (หวเราะ)

บอล เหมอนกนเลย อาจารยเคยพดวาแบบ ศลปนกเหมอนขโมย แต

ไมใชโจร ขโมยมาแตวาท�าไงใหเปนของตวเอง คอทกอยางเขามองเหมอน

ขโมย ผมพดไมร เหมอนโจรดๆ นเอง แตวามชนเชงทจะใชในการสรางสรรค

อ.อรรถจกร ตองถามพออย พออยเรยนมาทางดานศลปะ (หวเราะ)

ลงออย เอาเปนวา กเปนความคดนะ กเปนความคด คอเคยมความพยายาม

ทแบบวาจะตองท�าอะไรทใหเปนไทย

บอล ทกคนเหมอนทเรยนศลปะมาคดเหมอนกนวาจะท�าอะไรทไมตอง

เหมอนนะ ไมตองเหมอนๆๆๆ ไมอยากเหมอนคนอน

ลงออย ไมตองท�ากไมเหมอนอยแลว (หวเราะ) พอท�าดนเหมอน แลวจะไป

ท�าท�าไม ใชไหม กเขาบอกวา อยางสมยทลงเรยนนะบอก มภาควชาทแบบ

วาสรางความเปนไทยขนมาเลย ทายสดกมอาจารยทปรกษาบอกวาท�ายงไง

กไมเปนฝรงหรอก คอ เอาสไตลของฝรงมาท�าอะไร ท�ายงไงกไมเปนฝรง ใช

มะ เปนของโดยบรบทอกหลายอยางทหมเราอย เพราะฉะนนไมตองกงวล

วาจะมความเปนปจเจกหรอความเปนตว มของอยแลวโดยธรรมชาต แตพอ

เราไปจดการกบปบ กเสยทงความเปนสากลและเสยทงความเปนปจเจก เปน

อะไรกไมรเลยทน งงไปหมดเลย เพราะวาการคดบงการของ เราทงเซนสไป

มากมายมหาศาล ซงกวาทจะมเซนสอยางนในมนษยไดใชเวลา 3 พนลานป

นะ ไมใชแคลานนา สโขทย อยธยา รตนโกสนทรนะ อนนเปนชวงทแทบไม

เหนสเกลในเวลาของชวตเลย ไมตองไปดนหาความเปนอะไร ทงปจเจกหรอ

เอกลกษณหรออะไร ท�าอะไรทไมโกหกตวเอง ลงวานาจะดทสด

บอล คอตอบตวเองดกวา

ลงออย คอใครจะคดยงไงกเกบเอามาเปนคลงนะ แลวสมองกท�างานของ

มนเองไดเพราะวามววฒนาการมา 3 พนกวาลานป

บอล ตอบเราดกวาวาเราตองการอะไรมากกวาหรอจะยงไง

ลงออย เราจบความรสก คอ เอาเซนสของเราใหเหนกอน ไมงนเราจะเหน

ความคดหมดเลย แลวความคดทพาเราไปในทศทางทไมเหมาะ กเมอวาน

อยางทเราเหนโศลกของคณมาลา ค�าจนทน ใชไหม ทพดถงสายน�าใชไหม

สายน�าทมาถงจดๆ หนงแลวกไป เปนอยางนน กระแสเปนอยางนน ไม

สามารถทจะมของเดมมาอยในทเดมในเวลาใหมไดเลย เลอนของไปเรอย แต

ทนเราจะใหเลอนไปในทศทางไหน ใชมะ ปจจบนนกพดกนมากในเรองของม

ใครบางทเลอกทจะเชออะไรดวยตวเองไดบาง กเปนเรองใหญทไปคดกนตอ

เอาเองกแลวกน ถาพดเดยวเราจะใชเวลาเยอะนะ เอาเปนวาตดความตดบท

มใครมค�าถามอะไรกเขยนๆ เอาไวกแลวกน จรงๆ แลว เวลาของอาจารยก

คงหาไดไมยาก แตเวลาทเราจะสญจรถกก�าหนดเอาไวดวยเหมอนกน

เดยววนนเราจะไปมอนลาน เปนทางดนตองใชเวลานดนง กเลย

อยากจะท�าเวลา เอานะ ถาอยางนนก ค�าถามตางๆ เขยนเอาไวกแลวกน

แลวกจะสงมาใหอาจารยชวยขบแลวกในวนขางหนาถาเราอยากจะคยใน

มตทครอบคลมยอนไปถงประวตศาสตรดวย แลวไปอนาคตดวยไดกพดแทน

อาจารยนะ อาจารยเคยสญญาวายนดทจะพดคยกบพวกเรา แลวเรากคงจะ

มหลายๆ มาสเตอรทมาชวยใหเราไดขบไดคดนะ วนนกตองชวนพวกเราให

ก�าลงใจอาจารยสอนตอไป แลวกขอบคณอาจารยดวย

ทกคน ปาน ปาน สสนะคะ

ลงออย ปาน ขอตวแทน (หวเราะ) ในฐานะตวแทนนะ เปลยนคนกไดนะ

(ตนแบบ ตนฉบบ)

82

ปาน เปลยนคนกได

เตา หยนๆ

ลงออย นเรานงใหก�าลงใจกน ใชความรสก งนกขอบคณอาจารยกน

ทกคน ขอบคณคะ ขอบคณครบ

ลงออย เหนไหมนคอมรดกทถกทงไวใหทท�าใหทกอยางงายขน แคค�าๆ

เดยว (หวเราะ)

อ.อรรถจกร ขอบคณมากครบ

รบรเรยนรเพอโลก