7

บทท 2

ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ ในการวจย เรองปจจยความเชอดานสขภาพทมผลตอการสบบหรของนกเรยนชายมธยมศกษาตอนปลายโรงเรยนสอนศาสนาอสลาม อาเภอเมอง จงหวดนราธวาส ผวจยไดศกษาแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ เพอนามาเปนแนวทางในการดาเนนงานวจย ดงน 1. ความรในเรองพษภยของบหรและงานวจยทเกยวของ 2. การสบบหรและงานวจยทเกยวของ 3. สถานการณการสบบหรและงานวจยทเกยวของ 4. แนวคดปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการสบบหร 5. แนวคด ทฤษฎแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health belief model) และ งานวจยทเกยวของ

ความรในเรองพษภยของบหรและงานวจยทเกยวของ ความหมายของบหร บหร (สานกงานสถตแหงชาต, 2550) หมายถง ยาเสนหรอยาเสนปรง ไมวาจะมใบยาแหงหรอยาอดเจอปนหรอไม ซงมวนดวยกระดาษ หรอวตถททาขนใชแทนกระดาษหรอใบยาแหงหรอยาอด ประเภทของบหร แบงออกเปน 4 ประเภท ไดแก 1. บหรซองผลตในประเทศ โดยโรงงานยาสบ กระทรวงการคลง แบงเปน 2 ชนด คอ ชนดมกนกรองและชนดไมมกนกรอง ชนดมกนกรอง เชน กรงทอง 90 กรองทพย 90 สามต 90 ชนดไมมกนกรองหรอบหรสน เชน พระจนทร 33 เกรดทอง 33 สามต 33 กรงทอง 33 และรวงทพย 33 เปนตน 2. บหรซองผลตจากตางประเทศ ไดแก บหรทผลตในตางประเทศและมการนาเขามาในประเทศทรจกกนทวไป ไดแก มารลโบโล วนสตน มอร ดนฮลส ลคกสไตรค เปนตน 3. บหรมวนเองหรอบหรทไมไดผลตจากโรงงานยาสบ กระทรวงการคลง ไดแก บหรทมวนเองโดยใชวสดทหางายในทองถน อาจเปนกระดาษ ใบตอง ใบจาก ใบมะกา เปนตน 4. บหรประเภทอน ๆ ไดแก บหรซการ และไปป ฯลฯ ซงบหรซการ ในพระราชบญญตยาสบ พ.ศ. 2509 หมายถง ใบยาแหงหรอยาอดซงมวนดวยใบยาแหงหรอยาอดบหรซการทม

8

จาหนายในประเทศสวนใหญผลตจากประเทศอเมรกาและประเทศแถบยโรป ไดแก ประเทศเดนมารค เนเธอรแลนด และองกฤษ เปนตน ไปป เปนกลองสบบหรทมเบาสาหรบใสยาเสน ไปป สวนมากทามาจากเหงาของตนไมทแขงและทนความรอนได อาจทาจากซงขาวโพด หรอทาดวยพลาสตก ททนความรอนไดด สารพษในบหร บหรม 2 ชนดคอบหรทมวนเอง และบหรทผลตโดยเครองจกร บหรทมวนเองทาโดยใชใบตองแหง ใบบว หรอกระดาษ ทใชมวนหอใบยาสบ บหรชนดนจะดบงายเนองจากไมมการปรงแตงสารเคมทชวยใหไฟตดทน สวนประกอบในควนบหร ควนบหรทพนออกมา หรอ สดเขาไปในปอดนน มสารเคมมากกวา 4,000 ชนด มสารกอมะเรงไมตากวา 42 ชนด ซงสารบางชนดเปนอนตราย สามารถทาใหเกดมะเรงทปอด คอ ปาก กระเพาะปสสาวะ และไต อวยวะเหลาน ลวนเปนทางผานของสารเคมในควนบหร ทเขาและออกจากรางกาย ไดแก นโคตน (Nicotine) เปนสารททาใหคนตดบหรออกฤทธโดยตรงตอสมอง ทงเปนตวกระตน และกดประสาทสวนกลาง ถาไดรบสารนขนาดนอย ๆ เชน การสบบหร 1 - 2 มวนแรกอาจกระตน ทาใหรสกกระปรกระเปรา แตถาสบมากหลายมวนกจะกดประสาทสวนกลาง ทาใหความรสกตาง ๆ ชาลง นโคตนในรางกายจะลดลงจากการขบถาย และทาใหเกดอารมณหงดหงด ไมสบายใจ จงตองสบบหรตอไปเพอใหระดบนโคตนคงท จงอาจเรยกวาผตดบหรวา “ผเสพนโคตน” (Nicotine addict) โดยรอยละ 95 ของนโคตน จะไปจบอยทปอดบางสวนจบอยทเยอหมรมฝปาก และบางสวนถกดดซมเขาสกระแสเลอด มผลโดยตรงตอมหมวกไตกอใหเกดการหลง อพเนฟรน (Epinephrine) ทาใหความดนโลหตสงขน หวใจเตนเรวกวาปกตและไมเปนจงหวะ หลอดเลอดทแขนและขาหดตวเพมไขมนในเสนเลอด บหร 1 มวนจะมนโคตน 0.8 - 1.8 มลลกรม (คามาตรฐานสากลกาหนดไว 1 มลลกรม) บหรกนกรองนนไมไดทาใหปรมาณนโคตนลดลงได สารนโคตน (Nicotine) ทมฤทธทาลายสมองใหเสอมสภาพได ศาสตราจารยโอตตและคณะ นกวจยจากศนยการแพทยอรสมส ประเทศเนเธอรแลนด (โอตต และคณะ, อางถงใน บญญต สขศรงาม, 2548) ไดศกษา ฤทธของนโคตนทมผลกระทบตอสตปญญาโดยใชกลมตวอยางชาวยโรปทอายไมเกน 65 ป จานวน 9,209 คน พบวาสมองของ ผไมสบบหรจะมอตราการเสอมสภาพ ปละ 0.03

9

สวนสมองของผสบบหรจะมอตราการเสอมสภาพปละ0.16 หรอสมองของผสบบหรในแตละปจะมอตราการเสอมสภาพเปน 5 เทาของผไมสบบหร แตถาหากผทสบบหรแลวรบเลกสบบหร จะทาใหสมองมอตราการเสอมสภาพเพยงปละ0.06 เทานน ทารหรอนามนดน (Tar) ประกอบดวยสารหลายชนด เกาะกนเปนสนาตาล ทารเปนสารกอใหเกดมะเรงได เชน มะเรงปอด, มะเรงหลอดลม, มะเรงหลอดอาหาร, มะเรงไต, มะเรงกระเพาะปสสาวะและอน ๆ ซงรอยละ 50 ของทารจะไปจบทปอด ทาใหเกดการระคายเคอง อนเปนเหตของการไอเรอรงมเสมหะ ในคนทสบบหรวนละซอง ปอดจะรบนามนทารเขาไปประมาณ 30 มลลกรมตอมวน บหรไทยมสารทารอยระหวาง 12 - 24 มลลกรม/ มวน สรกญญา เลศศรณยพงษ (สรกญญา เลศศรณยพงษ อางถงใน บญญต สขศรงาม, 2548) ไดศกษาวจยเรอง “บหรและมะเรง กลองเสยง” โดยศกษาจากประวตผปวยทเปนโรคมะเรงกลองเสยงทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลราชวถ โรงพยาบาลจฬาลงกรณ และโรงพยาบาลศรราช จานวน 100 คน และเปรยบเทยบกบกลมประชากรทวไป พบวาผปวยมะเรงกลองเสยงทพบมากทสดมอายระหวาง 60 – 69 ป และผปวยมะเรงกลองเสยงมประวตการสบบหรมากถงรอยละ 85 ในจานวนนเปน ผสบบหรเปนประจารอยละ 65 ผสบบหรมความเสยงตอการเกดมะเรงกลองเสยงมากกวา ผไมสบบหรถง 6 เทา และผทสบบหรเปนประจาจะมความเสยงตอการเกดมะเรงกลองเสยงมากกวาผทสบบหรเปนบางครงประมาณ 3.25 เทา สวนประเภทของบหรทผปวยมะเรงกลองเสยงสบมากทสด ไดแก บหรกนกรอง การทผสบบหรแลวเกดมะเรงกลองเสยง เนองจากกลองเสยงมโอกาสสมผสกบสารกอมะเรงทมเปนจานวนมากในควนบหรและเมอสมผสทกวนและเปนเวลานานๆกทาใหเกดเปนมะเรงขนมานนเอง คารบอนมอนนอกไซด (Carbon monoxide) เปนกาซททาลายคณสมบตในการเปนพาหะนาออกซเจนของเมดเลอดแดงทาใหเมดเลอดแดงไมสามารถจบออกซเจนได เทากบ เวลาปกต ผลทตามมาคอ เกดการขาดออกซเจน ทาใหมนงงตดสนใจชา และเหนอยงายซงเปนสาเหตสาคญของโรคหวใจ สารนโคตนและกาซคารบอนมอนอกไซดทาใหหวใจเตนเรว หลอดเลอดหวใจ หดตวในระยะแรก นอกจากนยงทาใหเกดการเปลยนแปลงภายในหลอดเลอด โดยมการจบตวของไขมนทผนงหลอดเลอด ในระยะตอมาทาใหหลอดเลอดทวรางกายตบแคบลง ทาใหหลอดเลอดเลยงหวใจไมเพยงพอ หวใจขาดออกซเจน เกดภาวะหวใจวายเฉยบพลนได องคการอนามยโลกศกษาแลวพบวา การเลกบหรลดอตราการตายของโรคหลอดเลอดหวใจ รอยละ 50 ในปแรก แตอตราเสยงจะลดลงเทาคนปกต เมอหยดบหรแลว 15 ป

10

ในการศกษาวจยอน ๆ พบวา เมองดสบบหร 5 ป จะลดความเสยงจากอมพาตไดเทาคนปกต (มลนธหวใจแหงประเทศไทย, ม.ป.ป.) ไฮโดรเจนไซยาไนด (Hydrogen cyanide) เปนกาซพษททาลายเยอบผวหลอดลมสวนตน ทาใหมอาการไอเรอรงมเสมหะเปนประจาในตอนเชาจะมมากขน ศาสตราจารย นล ทอมสนและคณะ (นล ทอมสน และคณะ, อางถงในบญญต สขศรงาม, 2548) นกวจย จากมหาวทยาลยกลาสโกวไดเสนอผลงานวจย เรอง “ ผลของการสบบหรกบปจจยเสยง ทสงผลกระทบตอโรคในระบบทางเดนหายใจ” ในการประชมวชาการนานาชาตของสมาคมโรคทางเดนหายใจทกรงเวยนนา ประเทศออสเตรย โดยศกษาในกลมตวอยางผปวยโรคหอบหดเรอรง จานวน 50 คน มทงผทสบบหรและไมสบบหร พบวาผปวยโรคหอบหดทมอายระหวาง 16 – 44 ป จะเปนผสบบหร เมอจาแนกกลมตวอยางเปน 2 กลม กลมแรกให ยาเพรดนโซโลน (Prednisolone) ซงเปนยารกษาโรคหอบหดเปนประจาทกวน เปนเวลานาน 2 สปดาห สวนกลมทสองเปนกลมควบคมจะไมใหยาเพรดนโซโลน แตจะใหยาหลอกหรอยาเลยนแบบ (Placebo) เปนเวลานาน 2 สปดาหเชนกน พบวา ผทเปนโรคหอบหดเรอรง และสบบหรจะตอบสนองตอยานอยกวาผเปนโรคหอบหดเรอรงทไมสบบหร และอาการของโรคจะรนแรงมากกวา จงสรปไดวาปวยโรคหอบหดเรอรงและสบบหรจะมผลใหประสทธภาพการรกษาลดลง และทาใหอาการของโรคหอบหดรนแรงมากขนดวย สานกบรการวชาการมหาวทยาลยบรพา ไนโตรเจนไดออกไซด (Nitrogen dioxide) เปนกาซพษททาลายเยอบหลอดลมสวนปลายและถงลมทาใหผนงถงลมบางโปงพอง ถงลมเลก ๆ หลายอน แตกรวมกนเปนถงลมใหญ ทาใหมถงลมจานวนนอยการยดหยนในการหายใจเขาออกนอยลง ทาใหเกดโรคถงลมโปงพอง รศ.ดร.สรพจน วงศใหญ (สรพจน วงศใหญ, อางถงใน มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร, 2550) คณบดคณะการแพทยแผนตะวนออก มหาวทยาลยรงสตและ ทมนกวจยแหงมหาวทยาลยรงสต ซงประกอบดวย คณะการแพทยแผนตะวนออก คณะวทยาศาสตร และศนยวจยวทยาศาสตรสขภาพ สถาบนวจย รวมกบผเชยวชาญทางการแพทยแผนตะวนออก ไดทาการวจยเพอหาวธการเลกบหรแบบถาวรและปองกนการตดบหร โดย นาความรทางดานการแพทยแผนตะวนออก ทสามารถปฏบตไดงายมาชวยบาบดผตดบหรในมหาวทยาลยรงสตและชมชนบรเวณใกลเคยงผลจากการวจย อาสาสมครทเขามาฝกอยางสมาเสมอเปนเวลา 4 เดอน พบวาสามารถเลกบหรได จากการทดสอบสมรรถภาพปอดพบวาเขาสภาวะปกตทกคน ซงกอนการฝกพบวา ถงลมปอดของทกคนมความสามารถในการขยายตวยาก บางคน ถงลมปอดถกอดกนการวดปอดพบวาดขน ลาสดมการสารวจผสงอายในชมชนยานฝงธนบร พบผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ประมาณรอยละ 7.1 จดเปนโรคทมความสาคญเปนลาดบท 5 และคาดวาจะเปนสาเหตการตายทพบบอยเปนลาดบท 3 ตอไปในภายหนา

11

เนองจากประชากรไทยมอาย ยนขน สภาพอากาศ และสงแวดลอมเปนพษมากขน รวมถงมผสบบหรมากขน บางคนสบตงแต อายยงนอย ดงนนระยะเวลาในการสบจะมากขนทาใหปอดถกทาลาย การยดหยนของปอดลดลง มการอกเสบของทางเดนหายใจ ทาใหรางกายไดรบออกซเจนไมเพยงพอมอาการหายใจลาบากหอบเหนอยงาย แอมโมเนย (Ammonia) สารนมฤทธระคายเคองเนอเยอทาใหแสบตาแสบจมก หลอดลมอกเสบไอและมเสมหะมาก ป พ.ศ.2548 คณะนกวจยจากคณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล คณะแพทยศาสตรมหาวทยาลยรงสต และสถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน (มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร, 2550) รวมกนศกษาวจยเดกทเขาพกรกษาตวอยในโรงพยาบาล ดวยอาการของโรคตดเชอเฉยบพลนระบบทางเดนหายใจสวนลาง ไดแก ปอดอกเสบ หลอดลมอกเสบ และหลอดลมฝอยอกเสบและโรคหด เพอศกษาความสมพนธระหวางการสมผสควนบหร รวมทงปจจยอน ๆ เชน ปจจยเกยวกบตวเดกเอง พอแม ปจจยดานเศรษฐกจและสงคมของครอบครว วามผลตอการเกดโรคในระบบทางเดนหายใจสวนลางในเดกอายตากวา 5 ขวบอยางไร การวจยผปวยเดกในหอผปวยทโรงพยาบาลเดกครงน คอ ความพยายาม ทจะพสจนขอเทจจรงดงกลาว ผลทพบยนยนวาเดกไทยทใชชวตอยในบานทมผสบบหรนน มความเสยงตอการไดรบความทกขทรมานจากการเกดโรคตดเชอระบบทางเดนหายใจมากกวาเดกทวไปจรง สารกมมนตรงส (Radioactive agents) ควนบหรมสาร โพโลเนยม 210 ทมรงสอลฟาอย เปนสาเหตการเกดโรคมะเรงปอด และควนบหรยงเปนพาหะทรายแรงในการนาสารกมมนตภาพรงสทาใหผทอยรอบขางทไมสบบหรหายใจเอาอากาศทมสารพษนเขาไปดวยโอกาสทจะเกดมะเรงปอดในผทสบบหรกบผไมสบบหรตางกนอยางไร ในประเทศไทยจากการวจย ของนายแพทยพงษศร ปรารถนาดและคณะ (พงษศร ปรารถนาด และคณะ, อางถงใน มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร , 2550) มหาวทยาลยเชยงใหม พบวาชาวเชยงใหมทสบบหรมอตราการเกดมะเรงปอดมากกวากลมไมสบบหรถง 29 เทาโดยพบวา กลมทสบบหรนานไมเกน 20 ป จะมอตราเสยง ตอการเกดมะเรงปอดมากกวากลมทไมสบ 9 เทา กลมทสบนานระหวาง 21 - 40 ป มอตราเสยงมากขน 30 เทา กลมทสบนาน 41 - 60 ป อตราเสยงจะมากขนถง 47 เทา สาหรบผทเปนมะเรงปอดจะพบมากในชวงอาย 50 - 64 ป แคดเมยม (Cadmium) เปนสารทใชในอตสาหกรรมโพลเมอรอเลคโทรนค และเปน สารประกอบทอยในถานไฟฉายดวย มผลกระทบตอตบ ไต และสมอง บหร 1 มวน มแคดเมยม 1 - 2ไมโครกรม และ10% ของแคดเมยมจะถกหายใจเขาไปเวลาสบ

12

สารหน (Arsenic) เปนสารเคมทประกอบอยในจาพวกผลตภณฑยาฆาหญา มผลตอระบบทางเดนอาหาร เมอรบเอาสารนเขาไปจะเกดอาการคลนไสอาเจยนและทองรวงอยางแรง ฟอมาลดไฮด (Formaldehyde) เปนสารทใชในการดองศพ คนทสบบหรวนละ 20 มวน จะไดรบสารฟอรมาลนในประมาณ1มลลกรมตอวนและยงเปนสารกอมะเรงอกดวย ตะกว(Lead) จะพบอยตามโรงงานอตสาหกรรม จาพวกแบตเตอรรหรอโรงถลงโลหะ เหลกตางๆ เปนสารกอมะเรง มผลตอหลายระบบในรางกาย เชน ทางระบบประสาท จะทาใหการไดยนผดปกต ระดบไอควตา ผลตอระบบเลอด คอ จะทาใหความดนเลอดสงมผลตอระบบไต และทสาคญมผลตอระบบสบพนธในผใหญทาใหเปนหมนในเพศชายและสมรรถภาพทางเพศเสอมได อะซโตน(Acetone) เปนสารประกอบสาคญทอยในนายาลางเลบซงพบวาอยในบหรดวยเชนกน พษภยของบหร การสบบหรเปนสาเหตสาคญประการหนงของการเกดโรคราย ทเปนอนตรายทงตอ ผสบบหรโดยตรงและผไมสบบหรแตไดรบควนบหร อนตรายของบหรตอสขภาพของผสบบหรนนบหรกอใหเกดโรคหลายชนด ครงหนงของคนสบบหรจะเสยชวตดวยโรคทเกดจากการสบบหร ซงโรคททาใหเสยชวตในอนดบตน ๆ สมองเสอมสมรรถภาพ เปนลมหมดสต เสนเลอดสมองแตก เพราะการสบบหรทาใหเกดการสะสมของคลอเรสเตอรอลและการอดตนของเสนเลอดทไปสสมอง หนาเหยวยน แกเรว โรคเหงอก ฟนดา และกลนปาก ไอเปนเลอด ไอเรอรง ผอมลง ซงเปนอาการของโรคมะเรงปอด เหนอยงาย หอบ แนนหนาอก ซงเปนอาการของโรคถงลมโปงพอง หวใจขาดเลอด กลามเนอหวใจตาย หวใจวาย เกดจาการสะสมของคลอเรสเตอรอล ทาใหเกดการอดตนของเสนเลอด อนเปนอปสรรคตอการสงเลอดไปเลยงหวใจและอวยวะตาง ๆ ของรางกาย เลบเหลอง นวเหลอง นวเปนแผลเรอรง นวกด เกดจากหลอดเลอดตบตน ขาดเลอดไปเลยง ทองแนน อด เบออาหาร เ สอมสมรรถภาพทางเพศ (กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข, 2537, หนา 15 - 9) โรคมะเรงปอด รอยละ 90 ของมะเรงปอด เกดจากการสบบหร โรคมะเรงปอดเปนโรคอนดบ 1 ของชายไทย พบมากเปนอนดบ 2 ของมะเรงทงหมดในประเทศไทย ซงตรวจพบ ในระยะเรมแรกไดยาก และ มอตราการตายสง การสบบหรเปนสาเหตทสาคญทสดของการเกดโรค มะเรงปอด ผสบบหรมโอกาสเปนมะเรงปอดมากกวาผไมสบ 10 เทา ผลการศกษาวจยของนกวทยาศาสตรและแพทยทวโลก ยนยนแลววามะเรงปอดเกยวของโดยตรงกบการสบบหร ทงผสบบหรเองโดยตรงและไดรบควนหลง จากการรายงานของ ศ.นพ. ธระ ลมศลาไดรวบรวมสถตผปวยโรคมะเรงปอด ตงแต

13

ป 2501 – 2536 รวมประมาณ 2,000 ราย พบวาผปวยมะเรงปอดชาย มประวตเปนผสบบหรถงรอยละ92 รายงานจากของนพ.เวทย อารยชน โรงพยาบาลโรคทรวงอก ถงพฤตกรรมของผปวยโรคมะเรงปอด จานวน 2,660 ราย ระหวาง พ.ศ. 2514 – 2526 พบวาผปวยมะเรงปอดชาย มประวตสบบหรรอยละ 96 และจากรายงานของสถาบนมะเรงแหงชาต พบวาในปจจบนโรคมะเรงปอดพบมากเปนอนดบหนงในผชายไทย (บหรกบโรคมะเรงปอด, 2547) โรคหวใจ จากรายงานการศกษาในสหรฐอเมรกา พบวาในกลมผสบบหรจะมโอกาสหรอความเสยงตอการเปนโรคหวใจขาดเลอด มากกวาคนไมสบบหรถง2.4 เทา ในสตรสบบหรทไดรบยาคมกาเนด จะเสยงตอการเปนโรคเสนเลอดหวใจตบมากกวาสตรทวไปถงเกอบ 40 เทา และยงเสยงตอการเกดโรคเสนเลอดสมองตบและโรคระบบหลอดเลอดสงกวาสตรทวไปดวย มความเสยงตอการเกดภาวะหวใจวายจากกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน มากกวาผทไมสบบหร ถง 10เทา โดยความเสยงจะเพมตามจานวนบหรทสบ นอกจากการสบบหรแลวสาเหตอนของโรค เสนเลอดหวใจตบ คอโรคความดนเลอดสงไขมนเลอดสง เบาหวาน โดยการสบบหรจะเปนตวเรงใหผทเปนโรคเหลานเกดการตบตนของเสนเลอดเรวขน (บหรกบโรคหวใจ, ม.ป.ป.) สรป ความจรงนกวทยาศาสตรพสจนไดวาการสบบหรทาใหเกดโรคมะเรงปอด ตงแตกวา 40 ปมาแลว แตอตสาหกรรมบหรพยายามโตแยง จนถงป พ.ศ. 2506 วงการแพทยองกฤษจงประกาศเปนทางการวาการสบบหรทาใหเกดมะเรงปอดและโรคอน ๆ พ.ศ. 2507 กระทรวงสาธารณสขสหรฐฯประกาศอยางเปนทางการวาการสบบหร ทาใหเกดโรคมะเรงปอด และโรคอน ๆ และไดเรมตนรณรงคใหชาวอเมรกนเลกสบบหรตงแตนน ผลกระทบของบหร ผลกระทบของการสบบหรนน เกดไดทงตอตวผสบ และทาใหผอนทอยในระยะของควนบหรสดเอาพษจากควนบหรเขาไปหรอสบบหรมอสอง เกดอนตรายไดเชนเดยวกบ ผสบบหร (ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ, 2550) พบวาคนไทยมากกวารอยละ85สบบหรในบานขณะทมสมาชกอยดวยทาใหสมาชกไดรบควนบหรมอสอง และสมาชกในครวเรอนอยางนอยหนงคนทสบบหรภายในบานมผลทาใหเดกอายตากวา 5 ป จานวน 2.28 ลานคน มโอกาสสมผสควนบหรในบานตนเอง จากการศกษาของ ดร.โฮเซ อนโตนโอ บคดน มารตเนส และคณะ (โฮเซ อนโตนโอ บคดน มารตเนส และคณะอางถงใน บญญต สขศรงาม, 2548) มหาวทยาลยเซาเปาโลของบราซล ซงไดวจยผลกระทบของบหรตอสขภาพของนกศกษา จานวน 174 คน จาแนกเปน 2 กลม นกศกษากลมแรก จานวน 77 คน เปนผสบบหร มาแลว 3 ป และเปนผสบบหรนอยถงปานกลาง (ทงนผวจยไดใหนยามไววาผสบบหรมากหรอสบบหรจดคอผทสบบหรไมนอยกวาวนละ 25 มวน) นกศกษากลม ทสองเปนผไมสบบหร จานวน 97 คน ใหนกศกษาทงสองกลมตอบแบบสอบถามทเกยวกบคณภาพชวต ทงดานรางกาย

14

สตปญญาและการเขารวมกจกรรมสงคม พบวานกศกษาทสบบหรจะมคณภาพชวตในระดบนอย มแนวโนมทจะคอนขางเฉอยชาหรอไมกระฉบกระเฉงในชวต ไมคอยมแรง รสกทอแทใจ และมความวตกกงวลหรอกระวนกระวายใจคอนขางมาก และผลการศกษาสรปไดวานกศกษาทสบบหรจะมคณภาพชวตในดานรางกาย สตปญญา และการเขารวมกจกรรมสงคมตากวานกศกษาทไมสบบหร แสดงใหเหนวาสารเคมจากควนบหร มผลกระทบตอการทางานของรางกายและสตปญญา ผลกระทบตอหญงมครรภและทารก ในกรณทหญงตงครรภสบบหร ควนบหรทาใหการเจรญเตบโตของเซลลทารกในครรภชาลง เดกคลอดออกมาตวเลกกวาปกต นาหนกนอยกวาเกณฑ สมองเดกเกดความบกพรอง เดกคลอดกอนกาหนดในผหญงทสบบหรเกน 10 มวนตอวน ระหวางการตงครรภ มโอกาสเสยงตอการใหกาเนดบตรทมพฤตกรรมผดปกตถง 4.4 เทา ผลกระทบตอเดก เนองจากเดกไดรบควนบหรโดยตรง ปอดของเดกทกาลงเจรญเตบโตจะไดรบผลกระทบจากควนบหรทผอนสบมากทสด โดยทจะมการเจรญเตบโตของปอดนอยกวาปกต และมอาการไอ เสมหะมากกวาปกต รวมทงมอาการของโรคปอดบวมและหลอดลมอกเสบดวย การไดรบควนบหรยงทาใหเดก ๆ มโอกาสเปนโรคหดเพมขน 2 เทา ถาอยในบานทมคนสบบหรอยางนอย 10 มวนตอวน การไดรบควนบหรจะทาใหเดกทมอาการของโรคหดอยแลว เกดอาการหอบบอบขนและรนแรงขน จากงานวจยของคณะแพทยแหงมหาวทยาลยเบอร มงแฮม ประเทศองกฤษ ม ดร.ทอม ซอเรแฮน เปนหวหนาคณะ (ทอม ซอเรแฮน อางถงใน บญญต สขศรงาม, 2548) ซงทาการสมภาษณพอแมของเดกซงเสยชวตดวยโรคมะเรงในชวงป ค.ศ. 1971 - 1976 ถง 2,567 ราย และสมสมภาษณพอแมของเดกปกตอกในจานวนเทา ๆ กน จากขอมลทเกบมาไดน ซอเรแฮน และคณะไดพบขอเทจจรงทนาสนใจคอการเกดมะเรงในเดกเหลานมความสมพนธกบการสบบหร ของผเปนพอ และจากการวเคราะหขอมลอยางละเอยดทาใหพบวาเดกทมพอทสบบหรจด (มากกวา 20 มวนตอวน) จะมโอกาสเปนมะเรงมากกวาเดกทวไปถงรอยละ 30 สวน การทแมเปนคนสบบหรจดนน กลบไมมผลตอความเสยงในการเปนมะเรงของบตร ซอเรแฮน เปนผทตดตามศกษาเรองบหรกบโรคมะเรงมากวา 40 ปแลว เขาสนนษฐานวาการทเดกซงมพอทสบบหรจดมโอกาสเปนมะเรงสงขนนน นาจะเปนผลเนองมาจากสารพษในบหรมผลทาใหเซลลอสจของผเปนพอผดปกตไปซงขอสนนษฐานนอาศยงานวจยของบรซ เอมส นกจลชววทยา ชาวสหรฐอเมรกา ทคนพบความผดปกตของเซลลอสจในชายทสบบหรมาสนบสนน ซอเรแฮน สนนษฐานวาสารในควนบหรทาหนาทเปนตวออกซเดชนและทาปฏกรยากบดเอนเอ (DNA) อนเปนสารพนธกรรมในเซลลอสจ ทาใหรหสทางพนธกรรมในดเอนเอ บางสวนเกดความ

15

ผดเพยนไป และความผดเพยนนจะถายทอด ไปสบตร ผลกคอบตรทเกดมาจะมความเสยงในการเกดมะเรงสงกวาปกต ผลกระทบตอคนทวไป ในคสมรสของผสบบหร มโอกาสเปนมะเรงปอดมากกวาคสมรสของผทไมสบบหร 2 เทา มความเสยงทจะเปนโรคหวใจ 3 เทา และเสยชวตเรวกวาปกตถง 4 ป สาหรบคนทว ๆ ไปทอยในบรรยากาศทผอนสบ ควนบหรจะทาใหเกดอาการเคองตา ปวดศรษะ คดจมก นามกไหล โดยเฉพาะผทเปนโรคหอบหด โรคหวใจ โรคหลอดลมอกเสบอยแลวมอาการกาเรบเพมมากขน ในสตรทสามสบบหรมากกวาวนละซอง จะมความเสยงตอการเปนมะเรงปอดสงเปน 2 เทาของสตรทวไป

การสบบหรและงานวจยทเกยวของ

ความเปนมาของการสบบหร ในประเทศไทยมการใชยาสบตงแตสมยอยธยา (ประกต วาทสาธกกจ และกรองจต วาทสาธกกจ 2547, หนา 161-2) โดยมหลกฐานจากจดหมายเหตของ เมอรซเออร เดอลาลแบร (Monsieur De La Loube’re) อคราชทตฝรงเศสทเดนทางมาเมองไทยสมยสมเดจพระนารายณมหาราช เมอ พ.ศ. 2230 ไดเขยนเลาเรองประเทศสยามวาคนไทยชอบใชยาสบอยางฉนทงผชาย และผหญง โดยไดยาสบมาจากเมองมะนลา ในหมเกาะฟลปปนส จากประเทศจน และทปลกในประเทศเอง ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว พระวรวงศเธอ พระองคเจาสงหนาทราชดรงคฤทธไดทรงประดษฐบหรกนปานขน เพอสบควนและอมยากบหมากพรอมกน ครนถงรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว มการผลตบหรขนโดยบรษททมชาวองกฤษเปนเจาของ ไดเปดดาเนนการ เปนบรษทแรกใน พ.ศ. 2460 การผลตบหรในระยะแรกจะมวนดวยมอ ตอมาในรชสมยพระสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว มการนาเครองจกรเขามาจากประเทศเยอรมน และทาการผลตบหรออกมาจาหนายหลายยหอ การสบบหรจงแพรหลายมากขนจนกระทงใน พ.ศ. 2482 รฐบาลไดจดตงโรงงานยาสบขน โดยซอกจการมาจากหางหนสวนบรพายาสบ จากด (สะพานเหลอง) ถนนพระราม 4 กรงเทพฯ และดาเนนกจการอตสาหกรรมยาสบภายใตการควบคมของกรมสรรพสามต กระทรวงการคลง หลงจากนน รฐบาลไดซอ กจการของบรษทกวางฮก บรษทฮอฟฟน และบรษทบรตช อเมรกนโทแบคโคเพมขน แลวรวมกจการภายใตชอวา โรงงานยาสบ กระทรวงการคลง มาจนถงปจจบน

16

ลกษณะของการสบบหร การสบบหรประกอบดวยการสบทงโดยทางตรงและโดยทางออม การสบบหรหรอการสบบหรโดยทางตรง หมายถง การกระทาใหเกดการเผาไหม ใบยาสบซงอยในรปของบหร หรอซการ (Cigar) ทใชใบยาสบมวนผงใบยาสบอยภายใน หรอไปป (Pipe) ทบรรจใบยาไวในกลองยาสบ แลวจดไฟใหเกดการเผาไหม แลว ผสบสดควนเขาสรางกาย (สานกงานสถตแหงชาต, 2551)โดยแบงตามพฤตกรรมการสบบหรไดเปน 3 ลกษณะ คอ

สบบหรเปนประจา หมายถง มปกตนสยในการสบบหรและสบบหรสมาเสมอ เปนประจาทกวน วนทมกจธระหรอเจบปวย อาจมการงดสบบหรชวคราว

สบบหรนาน ๆ ครง หมายถง การสบบหรทมลกษณะการสบไมสมาเสมอ กาหนดระยะเวลาทแนนอนไมได

ไมสบบหร หมายถง การทผทไมไดสบบหรไมสบบหรประเภทใดเลย การสบบหรมอสอง หรอการสบบหรโดยทางออม หมายถง การทผทไมได สบบหร (บหรมอสอง, ม.ป.ป.) แตอยในสงแวดลอมทมการสบบหร ไมวาจะเปนทบาน ททางาน รานอาหาร หรอทใดกตาม โดยจะหายใจเอาควนบหรทผอนสบเขาสปอด ควนบหรทลองลอยอยนน จะประกอบดวยควนบหรท ผสบบหรพนออกมา และควนทลอยจากปลายมวนบหรทอยระหวางการสบ โดยควนบหรทพนจากปากผสบจะมสารพษนอยลง เนองจากปอดของผสบไดดดซบสารพษบางสวนไวแลว ขณะทควนทลอยจากปลายมวนบหรขณะทไมไดสบ มความเขมขนของสารพษสงกวาและมขนาดเลกกวาควน ทถกพนออกจากปากผ สบ จงสามารถผานลงไปในปอดไดลกกวาจากการตรวจวเคราะหปสสาวะ เลอด และนาลาย สามารถพสจนไดวา การหายใจเอาควนบหรในอากาศรอบตวโดยไมไดสบบหรทาใหรบสารพษจาก ควนบหรเขาสรางกายได การสบบหรสบบหรทงโดยตรงและผทไมไดสบบหรโดยตรง สงผลกระทบทไมดตอสขภาพของทงสน แตความรนแรงนน ผทสบบหรเองโดยตรงจะมความรนแรงของการเกดผลเสยตอสขภาพมากกวา ผทไมไดสบเองโดยตรง ขนอยกบปรมาณของบหรทสบ คอ จานวนมวนทสบ ประการทสอง จะขนอยกบระยะเวลาของการสบ และสภาพกรรมพนธททาใหมการเปลยนแปลงดานสขภาพมากนอยตางกน ในปรมาณบหรทมากนอยตางกน

17

สถานการณการสบบหร และงานวจยทเกยวของ อตราการสบบหร จากการสารวจของสานกงานสถตแหงชาต (2551) พบวาคนไทย เปนผทสบบหร 10.8 ลานคน หรอรอยละ 21.2 โดยสบบหรเปนประจาทกวน 9.4 ลานคน หรอ รอยละ 18.5 และสบบหร นาน ๆ ครง 1.3 ลานคน หรอรอยละ 2.7 และ พบวา ผชายสบบหรมากกวาผหญงถง 22 เทา คอรอยละ 41.7 และ1.9 ตามลาดบ และผทอยนอกเขตเทศบาลสบบหรมากกวาในเขตเทศบาล รอยละ 23.4 และ 16.3 ตามลาดบ และจากผลการวเคราะหพฤตกรรมการสบบหรของประชากรไทยในป พ.ศ. 2534 - 2549 ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ(2550) พบวา จานวนและการสบบหรเปนครงคราวเพมขน ทงในเพศชาย และเพศหญงโดยเฉพาะในเพศหญงเพมขนถงรอยละ 128.6% ในกลมเยาวชนจากผลการสารวจพฤตกรรมการสบบหรของประชากรไทย พ.ศ.2550 ของสานกงานสถตแหงชาต (2550) พบวา สถตการสบบหรของเยาวชนไทยเพมสงขน โดยเยาวชนอาย 11 - 14 ป ทสบบหรเปนประจา รอยละ 0.18 ซงเพมขนจากป 2549 เทากบ รอยละ 38.46 สาหรบกลมอาย 15 - 18 ป ทสบบหรเปนประจา รอยละ 5.03 ซงเพมขนจากป 2549 เทากบรอยละ 12.72 สวนเยาวชนอายระหวาง19 - 24 ป ทสบบหรเปนประจา รอยละ 17.37 ซงเพมขนจากป 2549 เทากบรอยละ 10.52 เยาวชนสวนใหญรอยละ 68.25 ซอบหรเปนมวน และรอยละ 93.60 ของเยาวชนอายตากวา 18 ป สามารถซอบหรโดยผขายไมไดขอดบตรประชาชน เยาวชนสวนใหญ รอยละ 91 ซอบหรจากรานคาใกลบาน และใชจายวนละ 12.58 บาทตอวนในการซอบหร ดงนนเยาวชนทงประเทศเผาผลาญเงนไปกบคาบหรตอวนถง 20.3 ลานบาท และผศ.ดร.ลกขณา เตมศรกลชย ผอานวยการศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ (2550) พบวาเยาวชนเหลาน รอยละ 2.19 สบบหรทไมมภาพคาเตอน เปนผลใหรฐตองสญเสยรายไดจากภาษบหรไปถงวนละ 6.9 ลานบาท หรอปละไมตากวา 2,500 ลานบาท

นอกจากนยง พบวาในป 2549 เยาวชนกลมอาย 11- 14 ป และ 19 – 24 ป มการเปลยนแปลง จานวนและอตราการสบบหร เปนครงคราวเพมขนรอยละ 300 รอยละ 67.7 เยาวชนทงสองกลม โดยเฉพาะอยางยง กลมเยาวชนอาย 11- 14 ป ซงเปนกลมนกเรยนในระดบมธยมศกษาเปนกลมทควรใหการเฝาระวงและใหความสนใจเฉพาะ แสดงใหเหนวาเยาวชนมแนวโนมอยากทดลองสบบหรเพมมากขน หากไมมวธการใดมาสกดกนเยาวชนกลมนกจะเพมสงขน และกลายเปนผสบบหรประจาในทสด และจากรายงานการศกษาเดยวกนนยงพบวาแมอตราการสบบหรของประชากรไทยในทกภาคจะลดลง แตภาคใตมแนวโนมลดลงนอยกวาทกภาค คอลดลง รอยละ 24.16 และเปนภาคทมอตราการสบบหรสงทสดในป 2549 เมอเปรยบเทยบกบภาคอนๆ

18

อายทเรมสบและจานวนมวนทสบตอวน อายเฉลยทเรมสบบหรของผทสบบหรเปนประจา ในชวง 7 ป (2544 - 2550) สานกงานสถตแหงชาต (2551) พบวา ประชากรไทยมอายเฉลยทเรมสบบหรประมาณ 18 ปโดยกลมเยาวชน อาย 15 - 24 ป เรมสบบหรเมออายประมาณเกอบ 17 ป ผทสบบหรเปนประจา เรมสบบหรเมออายเฉลย 18.5 ป และผชายเรมสบบหรเรวกวาผหญง โดยผชายเรมสบเมออาย 18.4 ป ขณะทผหญงเรมสบเมออาย 22.4 ป โดยจานวนบหรทสบตอวน เฉลย 10.3 มวนตอวน ซงผชายจะสบจานวนมากกวาผหญงคอ 10.4 และ 8.3 มวน ในกลมวยทางานอาย 25 - 59 ป และกลมวยสงอาย 60 ปขนไปสบบหรปรมาณตอวนมากกวากลมเยาวชนอาย 15 - 24 ป คอ ประมาณ 10 มวนตอวน ระดบการศกษากบการสบบหร จากผลการวเคราะหพฤตกรรมการสบบหรของประชากรไทยในป พ.ศ. 2534 – 2549 ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ (2550) พบวา คนทมการศกษานอยคอจบการศกษาระดบประถมศกษาและไมเคยเรยนจะมอตราการสบบหรสงกวาประชาชนกลมทจบการศกษาระดบมธยมและอดมศกษา โดยอตราการสบบหรของกลมผทไมเคยเรยนลดลง (47.7) นอยกวากลม ทเรยนหนงสอตงแตระดบอดมศกษาขนไป ลกษณะทอยอาศยกบการสบบหร จากการศกษาของศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ (2550) พบวาในระยะ 15 ป (พ.ศ.2534–2549) อตราการสบบหรของประชาชนนอกเขตเทศบาลสงกวาประชาชนในเขตเทศบาลซงสะทอนใหเหนวาคนในเขตชนบทสบบหรมากวาเขตเมอง รายไดกบการสบบหร รายงานการศกษา ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ (2550) พบวาผลการสารวจขอมลการสบบหรของประชากรไทยอาย 15 ป เปนระยะเวลา 15 ป ประชากรกลมทมรายไดนอยหรอยากจนมอตราการสบบหรสงกวากลมทมรายไดมากหรอฐานะด โดยในป 2549 พบวาผทมรายไดตาสดสบบหร รอยละ 21.96 สวนกลมทมรายไดสงสดสบบหรเพยงรอยละ 13.35 และเมอเปรยบเทยบอตราการเปลยนแปลงการสบบหรทลดลงระหวางสองกลม พบวาคนจนมอตราการสบบหรลดลง รอยละ 46.29 ในขณะทกลมทมฐานะดทสดลดลงถง รอยละ 60.72 แสดงใหเหนวากลมทมฐานะด มโอกาสทางสงคมและเขาถงขอมลขาสารในการเลกสบบหรไดงายกวากลมทมฐานะยากจน

19

สาเหตในการสบบหร สาเหตของการเรมสบบหรของผทสบบหรเปนประจา สานกงานสถตแหงชาต (2551) พบวาเกนกวาครงหนงคอรอยละ 54.5 เปนเพราะอยากทดลองสบรอยละ 25.8 รองลงมาคอ ตามอยางเพอน, เพอนชวนสบหรอเพอเขาสงคม,สงสรรครอยละ 5.7 นอกจากนนคอเนองจากความเครยด รอยละ 3.3 และสบเพอความโกเก รอยละ 2.8 สพฒน ธรเวชเจรญชย (2536, หนา 136-7) ไดสรปสาเหตของการสบบหรไวเปนขอ ๆ ดงน 1. คานยมทางสงคมทยอมรบการสบบหร แมแตกฎหมายกมการรบรองเชนกน 2. มการใชบหรเปนเครองมอในการผกมตร กรณนมกใชรวมกบการดมสราใน สถานเรงรมยหรองานเลยงรบรองตาง ๆ 3. การเลยนแบบ เดกวยรนมกเลยนแบบการสบบหรจาก เพอน บดา มารดา คร และบคคลทสาคญหรอมชอเสยงทนยม เชน นกแสดง นกรอง 4. ความเคยชนทางอปนสย มกเกดกบผทอยเฉย ๆ แลวเกอเขน หรอไมทราบวา จะทาอะไรกจะหยบบหรขนมาสบตามความเคยชน การปฏบตเชนนเปนประจาจะทาใหเกด การสะสมของนโคตนในเลอดจนเกดการชนชา และตองสบบหรมากขนเรอย ๆ 5. การใชฤทธของนโคตนเปนยากลอมอารมณ ผทสบบหรเปนประจาจะสะสมนโคตนไวในรางกายระดบหนง ซงตองรกษาระดบนนไวเสมอ เนองจากนโคตนมฤทธในการกลอมอารมณ เมอนโคตนในรางกายลดลงจากการขบถาย กจะเกดอารมณหงดหงดไมสบายใจ จงตองสบบหรตอไป เพอใหระดบนโคตนคงทตอไป จงอาจเรยกวาผตดบหรวา “ผเสพนโคตน” (Nicotine addict) ประโยชนของการเลกสบบหร 1. การหยดสบบหรเปนผลดตอสขภาพเปนอยางมาก และเปนผลดทเกดขนทนท ทเลกสบบหรทงในเพศชาย และเพศหญง ในทกกลมอาย ไมวาจะปวยดวยโรคจากการสบบหรแลวหรอไมกตาม 2. ผทเลกสบบหรจะมอายยนยาวกวาผทยงสบบหรตอไป โดยผทเลกสบบหรกอนอาย 50 ป จะมโอกาสเสยชวตเพยงครงเดยวของผทยงคงสบตอไป เมอทงสองกลมมอาย 65 ป 3. การเลกสบบหรลดโอกาสเสยงตอการเกดมะเรงปอด มะเรงระบบอน ๆ หวใจขาดเลอดกะทนหน โรคถงลมโปงพอง และโรคปอดเรอรงอน ๆ 4. ผหญงทหยดสบบหรกอนตงครรภหรอระหวาง 3 – 4 เดอนแรก ของการตงครรภ จะลดความเสยงทบตรจะมนาหนกแรกคลอดนอยกวาปกต

20

5. ผลทดจะเกดขนตอสขภาพจากการหยดสบบหรมาก นาหนกเพมขน ซงจะเพมโดยเฉลย 2.3 กโลกรม 6. การหยดสบบหร เมอเปรยบเทยบกบผทยงคงสบบหรตอไป ความเสยง ของการเสยชวตจะลดลง การหยดสบบหรและโรคปอดชนดอน ๆ 1. การหยดสบบหรจะชวยลดอาการไอ ลดจานวนเสมหะ ลดการหายใจมเสยงวด และลดการตดเชอของระบบทางเดนหายใจ เชน หลอดลมอกเสบ และปอดบวม เมอเปรยบเทยบกบผทยงคงสบบหรตอไป 2. ในผท ยงไมเกดอาการของโรคถงลมโปงพอง การหยดสบบหรจะทาให สมรรถภาพของปอดดขน รอยละ 5 ภายใน 2 – 3 เดอนหลงจากการเลกสบบหร 3. ผทหยดสบบหรอยางถาวร อตราการเสยงของปอดจะชะลอตวลง จนเทากบ ความเสอมทเกดในผทไมเคยสบบหร 4. ในผทหยดสบบหรไดอยางถาวร อตราการเสยชวตจากโรคถงลมโปงพอง จะลดลงเมอเทยบกบผทยงคงสบบหรตอไป การหยดสบบหรกบการเปลยนแปลงของนาหนกตว 1. นาหนกตวเฉลยทเพมขนในผทเคยหยดสบบหรเทากบ 2.3 กโลกรม ซงนาหนก ทเพมขนน ไมมอนตรายตอสขภาพแตอยางใด 2. รอยละ 80 ของผทหยดสบบหรจะมนาหนกตวเพมขน แตมเพยงรอยละ 3.5 เทานน ทหยดสบบหรแลว ม นาหนกตวเพมขนกวา 9 กโลกรม สาเหตทนาหนกตวเพมขน เกดจากการรบประทานอาหารทมากขนและการ เผาผลาญทนอยลง 3. การออกกาลงกายสมาเสมอ ปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภค โดยลดอาหารไขมน อาหารทอด จะทาให สามารถควบคมนาหนกได การหยดสบบหรกบการเจรญพนธ 1. ผหญงทหยดสบบหรกอนการตงครรภ จะใหกาเนดบตรทมนาหนกใกลเคยงกบบตรทเกดจากแมทไมเคยสบ บหร 2. หญงตงครรภทหยดบหรกอนอายครรภ 30 สปดาห จะใหกาเนดบตรทนาหนกตวมากกวาหญงทสบบหรตลอด ระยะเวลาตงครรภ 3. การวจยพบวาถงจะลดจานวนบหรทสบระหวางการตงครรภบตรทคลอดกจะมนาหนกตวนอยเหมอนกบผทไม ไดลดจานวนการสบบหร

21

4. การสบบหรจะทาใหประจาเดอนของสตรหมดเรวขน 1 – 2 ป ในผทหยดสบบหรอายทประจาเดอนหมดจะ ใกลเคยงกบผทไมเคยสบบหร การเปลยนแปลงดานจตใจและพฤตกรรมหลงหยดสบบหร 1. ในระยะแรกของอาการหยดสบบหร ผสบบหรมกจะมความกงวล หงดหงด อารมณรอน โกรธงาย ไมมสมาธ อยากอาหารมากขน และมความอยากทจะสบบหรตลอดเวลา อาการเหลานจะหายไปในระยะเวลาอนสน แตความอยากสบบหรและความรสกวารสชาตอาหารดขน จะยงคงมอยตอไประยะหนง 2. ในระยะแรกของอาการหยดสบบหร สมรรถภาพของการทางานงายๆหลายชนด ทใชสมาธจะลดลงเปนระยะ เวลาสนๆ แตไมพบวามความผดปกตของความจา และความสามารถในในการเรยนร และการทางานทใช ความสามารถสงอน ๆ ภายหลงการสบบหร 3. เมอเทยบระหวางผทยงคงสบบหรกบผทหยดสบบหรไดแลว พบวาผท หยดสบบหรไดสาเรจมความเชอมนใน ตวเองสงกวา และสามารถควบคมตวเองไดดกวาผทยงเลกการสบบหรไมได 4. ผทหยดสบบหรแลว มพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ และการปองกนโรคอน ๆ มากกวา ผทยงคงสบบหร “เรมตนท ตวเรา” ดวยการไมสบบหรอากาศรอบตวเรากจะสดใส และยง ลดโอกาสเสยงของการเกดโรคตาง ๆ ไมนอย กวา 25 โรค อกดวยนอกจากนเดกวยรนยงถอวา การสบบหรเปนสงทดแสดงวาตนเองเปนผใหญ หรอ เพยงเพอแสดงความสามารถในการตอตานคาสงหามสบบหรของผใหญได

แนวคดปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการสบบหร แนวคดวเคราะหปจจยทมอทธพฤตกรรม หรอปจจยทเกยวของและมผลตอพฤตกรรมการสบบหร ซงเปนสาเหตของการสบบหรของนกเรยนนน ตามแนวคดในการวเคราะหการเกดพฤตกรรมบคคล มอย 3 กลมใหญ ๆ คอ (ไพโรจน พรหมพนใจ, 2540, หนา 27 - 8 อางถงใน ลกลน วรรณประพนธ, 2549) กลมท 1 แนวคดเกยวกบปจจยภายในตวบคคล (Intra individual causal assumption) กลมนมแนวคดวาสาเหตของการเกดพฤตกรรม หรอปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมมาจากองคประกอบ ภายในตวบคคล ไดแก ความร เจตคต ความเชอ คานยม แรงจงใจ หรอความตงใจใฝพฤตกรรม เปนตน

22

กลมท 2 แนวคดเกยวกบปจจยภายนอกตวบคคล (Extra individual causal assumption) กลมนมแนวคดวาสาเหตพฤตกรรมมาจากปจจยภายนอกตวบคคลซงเปนปจจยทางดานสงแวดลอมและระบบโครงสรางทางสงคม เชน ระบบการเมอง การเศรษฐกจ การศกษา การศาสนา องคประกอบทางดานประชากร และลกษณะทางภมศาสตร เปนตน กลมท 3 แนวคดเกยวกบปจจยหลายปจจย ( Multiple causal assumption) กลมนมแนวคดวา วาปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมสขภาพของบคคล เกดจากหลายปจจย ดวยกน คอ 1. ความยากงายในการเขาถงบรการสาธารณสข 2. การประเมนผลประสทธภาพของบรการสาธารณสข 3.โลกทศนเกยวกบอาการของโรค ความรนแรง และการเสยงตอการเกดโรค 4. องคประกอบทางสงคมและเครอขายทางสงคม 5. ความร 6. องคประกอบดานประชาชน โดยแนวคดในกลมท 3 จะนาทฤษฎ จตวทยาการเรยนร จตวทยาสงคม สงคมศาสตร ประชากรศาสตรและสาขาอน เๆขามาประยกตใชในการหาสาเหตของพฤตกรรม และพยายามแกปญหาโดยการผสมผสาน ในวชาชพสาขาตาง ๆ เขามารวมดาเนนการดวยกน แนวคดจตวทยาวยรนกบพฤตกรรมการสบบหร เนองจากวยรนเปนวยหนงทเปนหวเลยวหวตอของชวต ซงตองปรบตวมากพอสมควรในการทจะผานวยนไปไดดวยด เพราะวยนเปนวยทเดกมการพฒนาการทรวดเรวมการเปลยนแปลงทางอารมณ การเปลยนแปลงทรวดเรวนทาใหเดกตองปรบตว ซงการปรบตวนามาซงความวตกกงวล ความโกรธ ความเครยดทางอารมณ วยรนจงเปนวยหนงทสงคมควรใหความสนใจ และตระหนกถงปญหาทางพฤตกรรมของวยรนซงมผลกระทบตอสงคม นกจตวทยาไดแบงชวงวยรนเปน 3 ชวง เพราะวยรนแตละชวงมความแตกตางในดานความรสกนกคด และความสมพนธกบ พอแม โดยแบงดงน (สรยเดว ทรปาต, 2551) วยรนตอนตน (อาย 11 – 13 ป) เปนชวงทมการเปลยนแปลงทางรางกายอยางมาก มความหมกมนกบการเปลยนแปลงของรางกายและอารมณปรวนแปรไดงาย วยรนตอนกลาง (อาย 14 – 16 ป) เปนวยทยอมรบสภาพรางกาย ทเปนหนมสาวแลวมความคดซงเปนแบบนามธรรมจงฝกใฝอดมการณ และคนหาเอกลกษณของตนเองเพอความเปนตวของตวเอง และลดความผกพนและพงพาพอแมลง วยรนตอนปลาย (อาย 17 – 20 ป) เรมตดสนใจเลอกอาชพทเหมาะสม มความคดอานเปนผใหญมากขนกวาในชวงวยรนตอนตน การเปลยนแปลงและพฒนาการในวยรนม ดงน

23

พฒนาการของวยรน ตามทฤษฎพฒนาการจตสงคมของอรคสน จะพบวาวยรนจะเปนวยทพยายามหาเอกลกษณ ของตนเองโดยพยายามคนหาความสามารถและความตองการทแทจรงของตนในอนาคต การคนหาเอกลกษณของเดกวยรนจะเปนไปดวยดเพยงใด ขนอยกบการเรยนรและพฒนาการทไดรบมาตงแตวยเดกเปนสาคญ รวมทงโอกาสทเดกจะเปนอสระในการคนหาสภาพการมปฏสมพนธกบสงแวดลอม และกบกลมเพอนซงจะชวยใหเดกรจกตนเองยงขน การพยายามคนหาความเปนเอกลกษณของตนเอง จะทาใหเดกวยรนชอบความมอสระ ชอบทดลอง ชอบแสวงหาประสบการณ มตองการความงดงามทางรางกาย ความตองการรวมพวกพอง จะเหนไดวาเพอนจะมอทธพลสงมากตอวยรน ดงนน การคบเพอนทดยอมจะชวยสงเสรมความเจรญเตบโตและการพฒนาบคลกภาพได แมวาวยรนจะมความตองการอสระและการคบเพอน แตเขากยงคงตองการความรก ความเอาใจใส การใหคาแนะนา รวมทงคาปรกษาจากผใหญดวย ถาผใหญไมเขาใจ ไมใหความสนใจหรอไมฟงความคดเหนจากวยรน และมการแสดงพฤตกรรมตอตานผใหญในเชงกาวราว และใชอารมณในทางไมดกได

พฤตกรรมทเกยวของกบการสบบหรของวยรน สาหรบพฤตกรรมและอารมณ ซงนาไปสปญหาการสบบหรในวยรน นน (ณฐพงษ พดหลา,2540, หนา 29 - 31) ไดนาเสนอดงน พฤตกรรมตอตาน ในชวงวยนมพฒนาการทางดานจตใจทสาคญสองประการ คอ การแสวงหาเอกลกษณของตนเอง เพอทจะคนหาวาเขาอยากเปนอะไร มความสามารถอะไรมเปาหมายในชวตอยางไร บางครงการพยายามทาตวใหไมตองการพงพาผใหญ ทาใหวยรนแสดงพฤตกรรมตอตานผใหญหรอผทตองการใชอานาจทเหนอกวาเขา และหลายครงทพบวาการทเดกตอตานไมใชเพราะเขาไมตองการทาอยางนน แตเปนเพราะเขารสกวาตวเขาถกกาหนดใหทามากกวาเปนสงทเขาเปนคนตดสนใจเลอกดวยตนเอง พฤตกรรมการตอตานทควรสนใจม 2 ลกษณะ คอ 1. เดกทมแนวโนมทจะตอตานมาตงแตกอนวยรน เดกจะมพฤตกรรมการแสดงออก ถงการตอตานมากขน ไมเชอฟง ไมนบถอ ทาใหเกดความขดแยงมากยงขน เดกเรมมองวาตนเองเปนเดกไมดในสายตาผใหญ เดกอาจจะเรมหนเขาหาบหรเพอเปนการทาทายหรอมองวาตนเองคดหรอทาอะไรไมเคยด การสบบหรหรอไมกไมชวยทาใหตนเองดขน 2. เดกทไมกลาแสดงออก ไมมความเชอมนในตนเอง ทาใหเขาเกดความขดแยง ระหวางการอยากเปนตวของตวเอง กบการยอมรบการพงพงตอไป เดกอาจจายอมทาตามทถกกาหนดจนกระทงสามารถหาเอกลกษณของตนเองได ทาใหไมมความเปนตวของตวเอง ไมสามารถคดตดสนใจและเผชญปญหาตามลาพงได มแนวโนมถกชกจงไดงายถาอยในสภาพแวดลอมทไมดอาจถกชกจงใหไปสการสบบหรได

24

การตดเพอน วยรนเปนวยทเรมสนใจกจกรรมนอกครอบครว เรมเขากลมกบเพอนวยเดยวกน ตองการการยอมรบจากกลมเพอน เนองจากเขาไมตองการพงพงผใหญ และกาลงคนหาเอกลกษณของตนเองวยรนและเพอนอยในชวงของการพฒนาเชนเดยวกน เขาสามารถพดคยปรกษาหารอ ทดสอบเอกลกษณของตนเองกบเพอนเพอแลกเปลยนประสบการณ สามารถเรยนรและมพฒนาการทางสงคมไดจากกลมเพอนรวมทงเพอนตางเพศทเรมเขาสความสนใจตามวย หากความผกพนภายในครอบครวของวยรนไมราบรน วยรนอาจจะหนไปรบคานยมจากกลมเพอนแทนรวมทงการสบบหรดวย จากการศกษาของ สรพงษ ชเดช (2546, บทคดยอ) ศกษาปจจยทเกยวกบพฤตกรรมการสบบหร ของนกศกษามหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร กลมตวอยางประกอบดวยนกศกษาปรญญาตรทสบบหร จานวน 179 คน พบวา 1) นกศกษาทมรายไดสง นกศกษาทมทศนคตทดตอการสบบหร นกศกษาทไดรบอทธพลจากกลมเพอนสง หรอนกศกษาทมลกษณะมงอนาคตตา มพฤตกรรมการสบบหรสงกวานกศกษาทมลกษณะตรงกนขาม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 นกศกษาทมสมาชกในครอบครวสบบหรและมความรเกยวกบบหรตา นกศกษาทมเพอนสบบหร และมความเชออานาจภายในตนตา นกศกษาเหลานมพฤตกรรมการสบบหรสงกวานกศกษากลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถต และจากการศกษาของ ลกลน วรรณประพนธ (2549, บทคดยอ) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนชายชนมธยมศกษาในเขตเทศบาลนครราชสมา จานวน 798 คน พบวา สาเหตทสบบหรสวนใหญเพราะเพอนชวน (รอยละ 59.3) สวนใหญซอบหรมาสบเอง (รอยละ 52.9) คาใชจาย ในการซอบหร 51.1 บาท/ สปดาห พฤตกรรมการสบบหรของนกเรยน มความสมพนธเชงลบอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 กบความรเกยวกบบหร ทศนคตตอการสบบหร ความเชอเกยวกบการสบบหร รายไดนกเรยน และการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบบหร นกเรยนทมความแตกตางกนในเรองชนปทศกษา การออกกาลงกาย การดมเครองดมทมแอลกอฮอล บคคลทพกอาศยดวยในขณะศกษาการสบบหรของบคคลใกลชด และสถานภาพสมรสของบดามารดามพฤตกรรมการสบบหรแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 การอยากลอง จากการศกษาวจยจานวนมาก พบวาสาเหตทวยรนสบบหร เพราะอยากลอง วยรนมความอยากรอยากเหน ตองการมประสบการณในเรองตาง ๆ เนองมาจากกาลงคนหาเอกลกษณของตนเอง การควบคมความตองการของตนเองเปนสงทวยรนจาเปนตองฝกฝนใหอยในระดบทเหมาะสมกบสภาพแวดลอม ซงจะนาไปสการมความตระหนกในตนเอง ความรบผดชอบในตนเอง ปญหาทเกดขนมกเนองมาจากเดกควบคม หรอถกควบคมมากเกนไป และการทเดกไมควบคมหรอถกปลอยใหมอสระจนไรขอบเขต เดกทถกควบคมมากเกนไปทาใหขาดประสบการณ ไมเปน

25

ตวของตนเองอาจถกหลอกลวงไดงาย ในทางตรงกนขามเดกขาดการควบคมตนเองจะไมสามารคดพจารณาใหรอบคอบ ไมคดถงผลทตามมาจากการกระทาของตน อารมณแปรปรวน วยนมภาวะอารมณทเปลยนแปลงไดงาย เนองจากมการ เปลยนแปลงเกดขนมากมาย และอทธพลของฮอรโมนทาใหเกดความตงเครยดของอารมณไดงาย และบางครงสามารถควบคมอารมณได ถาวยรนมลกษณะการพฒนาทางอารมณทไมเหมาะสม เชน ใชอารมณแบบเดกควบคมอารมณไดงาย อดทนตอความคบของใจไมได ทาใหปญหาอารมณเดนชดมากขน นาไปสความขดแยงกบบคคลรอบขาง และอาจนาไปสการสบบหรเพอลดความรสกคบของใจเครยด โดยไมสามารถใชความอดทน ในการแกไขปญหาในทางทดไดนกศกษาทศกษาในวทยาลยสงกดสถาบนการอาชวศกษา สวนใหญนนอยในชวงวยรนตอนปลายซงจะมพฤตกรรมไมแตกตางจากวยรนตอนปลายทวไปทกลาวไวขางตน

แนวคดทฤษฎแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model ) และงานวจยทเกยวของ แบบแผนความเชอดานสขภาพ เปนแบบแผนทไดรบการพฒนาโดยกลมนกจตวทยาสงคมชาวสหรฐอเมรกาป ค.ศ.1950 ไดแก Hochbum, Kegel, Leventhal and Rosenstock ซงมความสนใจทจะศกษาวาทาไมประชาชน ไมยอมรบวธการปองกนโรคใดๆทงทการบรการไมไดคดคาบรการ หรอเสยบางเลกนอยเนองมาจากนโยบายสาธารณสขในระยะนน(ค.ศ.1950-1960) เนนการปองกนโรคมากกวาการรกษา (Becker & Maiman, 1974 อางถงใน ธนารตน จนดาม, 2551) โดยมขอสมมตฐานวาบคคลจะแสวงหาผลและการปฏบตตามคาแนะนาดานสขภาพ ดานการปองกนโรคเชน การตรวจสขภาพหรอการฟนฟสขภาพ ภายใตสถานการณเฉพาะอยางเทานน บคคลจะตองมความรในระดบหนง และมแรงจงใจตอสขภาพ จะตองเชอวาตน มความเสยงตอภาการณเจบปวยจะตองเชอวาการรกษาเปนวธทสามารถคมโรคได เปนการเนนความสมพนธระหวางพฤตกรรมสขภาพและการใหบรการทางการแพทยและการสาธารณสข ซงมการนาแบบแผนความเชอนไปใชอยางตอเนอง เพอทานาย พฤตกรรมการปองกนโรค พฤตกรรมเสยง พฤตกรรมการเจบปวย และพฤตกรรมการรกษา พนฐานแบบแผนความเชอดานสขภาพน ไดรบแนวคดจากทฤษฎสนาม (Field theory) และทฤษฎแรงจงใจ (Motivation theory) ของ เครท เลวน โดยทฤษฎกลาววา บคคลจะหนเหไปสพนททบคคลใหคานยมเชงบวก (Positive value) และขณะเดยวกนจะหลกเลยงพนททใหคานยมเชงลบ (Negative value) โดยท เลวนมความเหนวา “โรค” เปนสงทใหนยมในเชงลบ และสรปวา บคคลจะหลกเลยงจากบรเวณดงกลาว แตจะหนเหตนเองเคลอนทไปสการมสขภาพดซงเปนคานยมเชงบวก

26

นอกจากนเลวนยงเชอวาการทบคคลจะประเมนความเปนไปไดในการปฏบต ประการท 2 คอการประเมนผลลพทออกมา ซงตวแปรทงสองจะมแรงจงใจใหบคคลแสดงพฤตกรรมออกมา ตอมาเบคเกอร (Becker, 1974) (Becker & Maiman,1974 อางถงใน ธนารตน จนดาม, 2551) เปนผปรบปรงแบบแผนความเชอดานสขภาพเพอนามาใชอธบายและทานายพฤตกรรมการปองกน และพฤตกรรมอน ๆ โดยเพมปจจยรวม และสงชกนาสการปฏบต นอกเหนอจากการรบรของบคคลทมอทธพลตอการปฏบตในการปองกนโรค ซงมรายละเอยด ดงน การรบรของบคคล ประกอบดวย การรบรโอกาสเสยงของการเปนโรค (Perceived susceptibility) การรบรตอ โอกาสเสยงตอการเปนโรคหมายถง ความเชอของบคคลทมผลโดยตรงตอการปฏบตตามคาแนะนา ดานสขภาพทงในภาวะปกตและภาวะเจบปวยแตละบคคลจะมความเชอในระดบทไมเทากน ดงนนบคคลเหลานจงหลกเลยงตอการเปนโรคดวยการปฏบตตามเพอปองกนและรกษาสขภาพทแตกตางกนจงเปนความเชอของบคคลตอความถกตองของการวนจฉยโรคของแพทยการคาดคะเนถงโอกาสของการเกดโรคซาหรอการงายทจะปวยเปนโรคตาง ๆ มรายงานการวจยหลายเรองทใหการสนบสนนความเชอตอโอกาสเสยงของการเปนโรค วามความสมพนธในทางบวกกบพฤตกรรมการปฏบตตามคาแนะนาของเจาหนาท เชนเมอบคคลปวยเปนโรคใดโรคหนง ความรสกของบคคลทวาตนเองจะมโอกาสปวยเปนโรคนน ๆ อก จะมความสมพนธเชงบวกกบการปฏบตพฤตกรรมเพอปองกนโรคไมใหเกดกบตนเองอก การรบรความรนแรงของโรค (Perceived severity) เปนการประเมนการรบรความรนแรงของโรค ปญหาสขภาพหรอผลกระทบจากการเกดโรคซงกอใหเกดความพการหรอเสยชวต การประเมนความรนแรงนนอาศยระดบตาง ๆ ของการกระตนเราของบคคลเกยวกบการเจบปวยนน ซงอาจจะมองความรนแรงของการเจบปวยนนทาใหเกดความพการหรอตายไดหรอไมหรออาจมผลกระทบตอหนาทการงาน เมอบคคลเกดการรบรความรนแรงของโรคหรอการเจบปวยแลวจะมผลทา ใหบคคลปฏบตตามคาแนะนาเพอการปองกนโรค ซง จากผลการวจยจานวนมากพบวาการรบรความรนแรงของโรคมความสมพนธในทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนโรค เชน การปฏบตตนเพอปองกนอบตเหต การรบรภาวะคกคามของโรค (Perceived threat) เกดจากการรบรโอกาสเสยง ของการเปนโรค รวมกบการรบรความรนแรงของโรค ซงทาใหบคคลสามารถรบรภาวะคกคามวามมากนอย เพยงใด ปจจยรวม (Modifying factors) ปจจยรวม เปนปจจยทไมมผลโดยตรงตอพฤตกรรมสขภาพ แตเปนปจจยพนฐานทจะสงผลไปถงการรบรและการปฏบต ไดแก

27

ปจจย ดานประชากร เชน อาย เพศ ระดบการศกษา อาชพ ปจจยทางดานสงคมจตวทยา เชน บคลกภาพ สถานภาพทางสงคม กลมเพอน กลมอางอง มความเกยวของกบบรรทดฐานทางสงคม คานยมทางวฒนธรรมซงเปนพนฐานทาใหเกดการปฏบตเพอปองกนโรคทแตกตางกน ปจจยโครงสรางพนฐาน เชน ความรเรองโรค ประสบการณเกยวกบโรค ทศนคตเกยวกบการปองกนเปนตน สงชกนาใหเกดการปฏบต (Cues to action) สงชกนาใหเกดการปฏบตเปนเหตการณหรอสงทมากระตนบคคลใหเกดพฤตกรรมทตองการออกมา ซง Becker, Maiman (1975) (Becker & Maiman, 1974 อางถงใน ธนารตน จนดาม, 2551) ไดกลาววาเพอใหแบบแผนความเชอ มความสมบรณนน จะตองพจารณาถงสงชกนาใหเกดการปฏบตซงม 2 ดาน คอ สงชกนาภายใน หรอสงกระตนภายใน (Internal cues)ไดแก การรบรสภาวะของรางกายตนเอง เชน อาการของโรค หรอ การเจบปวย สวนสงชกนาภายนอกหรอสงกระตนภายนอก (External cues) ไดแก การใหขาวสารผานทางสอมวลชนหรอการเตอนจากบคคลทเปนทรก หรอนบถอ เชน สาม ภรรยา บดา มารดา เปนตน ปจจยทมผลตอความเปนไปไดของการปฏบต (Likelihood of action) ประกอบดวย การรบรประโยชนของการรกษาและปองกนโรค (Perceived benefits) การรบรประโยชนของการรกษาและปองกนโรค หมายถง การทบคคลแสวงหาวธการปฏบต ใหหายจากโรคหรอปองกนไมใหเกดโรค โดยการปฏบตนนตองมความเชอวาเปนการกระทา ทดมประโยชนและเหมาะสมทจะทาใหหายหรอไมเปนโรคนน ๆ ดงนนการตดสนใจทจะปฏบตตามคาแนะนากขนอยกบการเปรยบเทยบถงขอดและขอเสยของพฤตกรรมนน โดยเลอกปฏบตในสงทกอใหเกดผลดมากกวาผลเสย การรบรตออปสรรค (Perceived barriers) การรบรตออปสรรคของการปฏบต หมายถง การคาดการณลวงหนาของบคคลตอการปฏบตพฤตกรรมทเกยวของกบสขภาพอนามยของบคคลในทางลบ ซงอาจไดแก คาใชจาย หรอผลทเกดขนจากการปฏบตกจกรรมบางอยาง เชน การตรวจเลอดหรอการตรวจพเศษทาใหเกดความไมสขสบาย การมารบบรการหรอพฤตกรรมอนามยนนขดกบอาชพหรอการดาเนนชวตประจาวน ดงนนการรบรอปสรรคเปนปจจยสาคญตอพฤตกรรมการปองกนโรค และพฤตกรรมของผปวยนสามารถใชทานายพฤตกรรมการใหความรวมมอในการรกษาโรคได

28

การรบรของบคคล ปจจยรวม พฤตกรรมทควรแสดง ภาพท 2 แบบแผนความเชอดานสขภาพสาหรบทานายพฤตกรรมปองกนโรค ทมา: Becker, M.H., Drachman, R.H. and Kirscht, J.P.A New Approach to Explaining sick-role Behavior in Low-income Populations. American journal of Public Health. 64 (3),1974:206 อางใน ยวด รอดจากภย, (แนวคดและทฤษฎการสรางเสรมสขภาพ, 2550, หนา 22)

- การรบรโอกาสเสยง ของการเปนโรค - การรบรความรนแรง ของโรค

- ดานประชากร - ดานสงคมจตวทยา - ดานโครงสราง (ความรเรองโรค ฯลฯ)

- การรบรประโยชนของการรกษาและปองกนโรค - การรบรตออปสรรคของการปฏบตเพอปองกนโรค

การรบรตอภาวะคกคามของโรค

การปฏบตตามคาแนะนา เพอปองกนโรค

สงชกนาสการปฏบต - การรณรงคของสอมวลชน - คาแนะนาจากบคลอน - บตรนดจากเจาหนาท - การปวยของสมาชกในครอบครว - หนงสอพมพหรอวารสาร

29

ตามแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ ซงเชอวามความสมพนธในทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนโรคนน ซงไดมผทาการศกษาไวตวอยางดวยกน ดงน ประภาพร โพธทอง (2551, บทคดยอ) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรม การสบบหรของนกศกษาโรงเรยนเซนตจอหนโปลเทคนค กรงเทพมหานคร กลมตวอยางทศกษา คอนกศกษาระดบ ปวช. 1 –ปวช.3 จานวน 229 คน เมอศกษาความสมพนธพบวา ปจจยทาง ชวสงคม ซงไดแก อาย และสาขาทศกษา มความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรของนกศกษาอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 สวนระดบการศกษา สถานภาพสมรสของ บดามารดา และการพกอาศยของนกศกษา ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรของนกศกษา สาหรบปจจยนาซงไดแก การรบรเกยวกบผลกระทบของการสบบหร การรบร ความรนแรงของโรคทเกดจากการสบบหร ทศนคตตอการสบบหร การรบรประโยชน และอปสรรคของการไมสบบหร และความคาดหวงในความสามารถของตนเองในการไมสบบหร มความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ปจจยเออซงไดแกปรมาณเวลาทใชในการเรยน การใชเวลาวางในสถานทเสยงตอการสบบหร ความยากงาย ในการเขาถงแหลงซอ มความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรของนกศกษาอยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ .01 และปจจยเสรม ไดแก การยอมรบของสงคม การสบบหรของบคคลในครอบครว อทธพลของกลมเพอน และการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการสบบหรจากสอตาง ๆ มความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ.01 นนทชา ฦาชา (2550, บทคดยอ) ศกษาพฤตกรรมการปองกนการสบบหรของนกเรยนชายชนมธยมศกษาตอนตนโรงเรยนเบญจมราชานสรณ มวตถประสงคเพอศกษาพฤตกรรม การปองกนการสบบหรของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน โรงเรยนเบญจมราชานสรณ จานวน 813 คน เครองมอทใชในการวจย คอ แบบสอบถามทผวจยสรางขน และผานการทดสอบคณภาพอยในเกณฑทยอมรบได วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมสาเรจรป คาสถตทใช ไดแก รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน การทดสอบไควสแคว คาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน ผลการวจยพบวาพฤตกรรมการปองกนการสบบหรของนกเรยนชายชนมธยมศกษาตอนตนโรงเรยน เบญจมราชานสรณ อยในระดบปานกลาง ปจจยทางชวสงคม ไดแก ลกษณะทพกอาศย ผลสมฤทธทางการเรยน รายไดตอเดอนของบดามารดา ความสมพนธกบสมาชกในครอบครว อาชพของผปกครองนกเรยน สถานภาพครอบครวของนกเรยน เหตผลทสบบหร พบวา ผลสมฤทธทางการเรยน เหตผลทสบบหรทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการสบบหรของนกเรยน อยางมนยสาคญ .01 ลกษณะทพกอาศย รายไดตอเดอนของบดามารดา สถานภาพครอบครวของนกเรยน กบพฤตกรรมการปองกนการสบบหรอยางมนยสาคญทระดบ .05 ความสมพนธกบสมาชกในครอบครว

30

อาชพของผปกครองนกเรยน ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการสบบหร ปจจยนา ไดแก ความรทวไปในเรองของบหร ทศนคตเกยวกบการปองกนการสบบหร การรบรโอกาสเสยงและความรนแรงของการเกดโรคจากการสบบหร การรบรประโยชนและอปสรรคของการปฏบตในการปองกนตนเองจากการสบบหร พบวา ตวแปรทงหมด มความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการสบบหรของนกเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ปจจยเออ ไดแก การใชเวลาวาง รายไดในแตละวน สถานทหรอรานคาทมการจาหนายบหร พบวา ตวแปรทงหมดมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกน การสบบหรของนกเรยน อยางมนยสาคญ .01 ปจจยเสรม ไดแก แหลงขอมลขาวสารทไดรบจากสอตาง ๆ แหลงขอมลขาวสารทไดรบจากเพอน แหลงขอมลขาวสารทไดรบจากคร แหลงขอมลขาวสาร ทไดรบจากผปกครอง พบวา ตวแปรทงหมด มความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการสบบหรอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ธนารตน จนดาม (2551) ซงไดศกษาถงการใชโปรแกรมสขศกษาโดยการประยกตแบบแผนความเชอดานสขภาพ รวมกบแรงสนบสนนทางสงคมตอพฤตกรรมการปองกนการสบบหรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 โรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษา อาเภอเมอง จงหวดหนองคาย จานวน 70 คน แบงเปนกลมทดลอง และกลมเปรยบเทยบ กลมละ 35 คน พบวา กลมทดลองทมการรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรคทเกดจากการสบบหร การรบรความรนแรงของโรคทเกดจาก การสบบหร การรบรประโยชนและอปสรรคของการหลกเลยงการสบบหร มความตงใจทจะไมสบบหร และการปฏเสธการสบบหร มากกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ.05 ใจเพชร พลสงคราม (2549) ศกษาถงผลการใชโปรแกรมสขศกษา โดยใชกระบวนการกลมรวมกบแบบแผนความเชอดานสขภาพเพอปรบพฤตกรรมการสบบหร ของหวหนาครอบครว ศนยสขภาพชมชนนาขา - โคกคอน อาเภอทาบอ จงหวดหนองคาย จานวน 76 คน แบงเปน กลมทดลอง 38 คน และกลมควบคม 38 คน ภายหลงการทดลองพบวา กลมทดลองทมคาเฉลยการรบรดานโอกาสเสยงของการเกดโรคทเกดจากการสบบหร การรบรความรนแรงของโรคทเกดจากการสบบหร การรบรประโยชนและอปสรรคของการเลกสบบหร มการปฏบตตวในการลดพฤตกรรมการสบบหร มากกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ.05 ประไพจต ชมแวงวาป (2549, บทคดยอ) ประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาตอพฤตกรรมการเลกสบบหรของนกศกษาชาย สถาบนเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตขอนแกน การศกษาวจย มวตถประสงคเพอศกษาประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาทประยกตแบบแผนความเชอดานสขภาพ เทคนคการควบคมตนเอง และกระบวนการกลม มาเปนแนวทางในการจดโปรแกรมสขศกษาตอพฤตกรรมการเลกสบบหรของนกศกษา กลมตวอยางเปนนกศกษาชายทสบบหรเปนประจาและสมครใจเขารวมโปรแกรมสขศกษา จานวน 93 คน เปนกลมทดลอง 46 คน จาก

31

สถาบนเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตขอนแกน กลมเปรยบเทยบ 47 คน จากสถาบนเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ นครราชสมา เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลคอ แบบสอบถาม แบบบนทกจานวนบหรทสบตอวน เครองมอทใชในการทดลองคอ เทปวดทศน เอกสารความรเกยวกบบหร หนจาลองสรระของมนษย และคมอการเลกสบบหร ทาการเกบรวบรวมขอมล 3 ครง คอ กอนการทดลอง หลงการทดลอง และระยะตดตามผล 1 เดอนหลงการทดลอง การวเคราะหขอมลใชสถตรอยละและคาเฉลยสาหรบขอมลทวไป สถต Student’s t-test และPaired Samples t-test สาหรบการเปรยบเทยบความแตกตางระหวางกลมตวอยาง และการเปรยบเทยบความแตกตางภายในกลมตวอยาง ใชสถต Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient วเคราะหความสมพนธของปจจยดานการรบรกบการปฏบตตวในการเลกสบบหร ใชสถต Chi-Square test และ Fisher’s exact test วเคราะหความสมพนธของ ตวแปรจานวนปทสบบหร การมสมาชกในครอบครวสบบหร และการมเพอนสนทสบบหร กบการเลกสบบหร และสถต Z-test เปรยบเทยบคาสดสวนของนกศกษาทเลกสบบหร ผลการวจยพบวา โปรแกรมสขศกษา ทาใหนกศกษาเกดการรบรโอกาสเสยง รบรความรนแรง และรบรประโยชนและอปสรรคของการเลกสบบหรถกตอมมากขน มการปฏบตตวในการเลกสบบหร ในระดบทถกตองมากขน และมนกศกษาทสามารถเลกสบบหรไดมากขนกวากอนการทดลอง นอกจากนยงพบวา ปจจยดานการรบรโอกาสเสยง และการรบรความรนแรง ไมมความสมพนธกบการเลกสบบหร แตปจจยดานการรบรประโยชนและอปสรรคของการเลกสบบหร และการปฏบตในการเลกสบบหร มความสมพนธกบการเลกสบบหรอยางมนยสาคญทางสถต ลกลน วรรณประพนธ (2549, บทคดยอ) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนชายชนมธยมศกษาในเขตเทศบาลนครราชสมา จานวน 798 คน พบวา มสดสวนนกเรยนสบบหรรอยละ 31.45 โดยจานวนนจาแนกเปนกลมทเคยสบบหร (ปจจบนเลกสบแลว) รอยละ 13.91 และกลมสบบหร (ปจจบนยงสบบหรแลว) รอยละ 17.54 สวนใหญเรมสบบหรในชวงอาย 10 – 12 ป (รอยละ 47.86, เฉลย 12.41 ป สาเหตทสบบหรสวนใหญเพราะเพอนชวน (รอยละ 59.3) สวนใหญซอบหรมาสบเอง (รอยละ 52.9) คาใชจายในการซอบหร 51.1 บาท/ สปดาห พฤตกรรมการสบบหรของนกเรยน มความสมพนธเชงลบอยางมนยสาคญทางสถตกบความรเกยวกบบหร ทศนคตตอการสบบหร ความเชอเกยวกบการสบบหร รายไดนกเรยน และการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบบหร นกเรยนทมความแตกตางกนในเรอง ชนปทศกษา การออกกาลงกาย การดมเครองดมทมแอลกอฮอล

32

บคคลทพกอาศยดวยในขณะศกษา การสบบหรของบคคลใกลชด และสถานภาพสมรสของบดามารดา มพฤตกรรมการสบบหรแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 อษา ฤทธธาดา (2549, บทคดยอ) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการ สบบหรของทหารเกณฑกองประจาการ กรณศกษารอยพลเสนารกษ โรงพยาบาลพระมงกฎเกลา จานวน 120 คน ผลการวจยพบวา 1) พฤตกรรมการสบบหรของทหารเกณฑกองประจาการ รอยพลเสนารกษ โรงพยาบาลพระมงกฎเกลา ในปจจบนอยในระดบตา 2) ปจจยนา ไดแก การรบรความรนแรง การรบรประโยชนและอปสรรค และความคาดหวงในความสามารถของตนเอง มความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหร อยางมนยสาคญทางสถต สวนการรบรโอกาสเสยง ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหร 3) ปจจยเออ ไดแก เพอนาบหรมาให การใชเวลาวาง และการใชจายเงนซอบหร มความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหร อยางมนยสาคญทางสถต สวนการเขาถงแหลงขายบหร ไมมความสมพนธกบพฤตกรรม การสบบหร 4) ปจจยเสรม ไดแก การไดรบขอมลจากสมาชกในครอบครว การไดรบขอมลจากสมาชกในกองรอยทสบบหร กฎและขอหามของรอยพลเสนารกษ และการไดรบขอมลขาวสารจาก สอตาง ๆ ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหร กตศกด เมองหน (2544) ไดศกษาประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาในการเลกบหรของผนาชมชน อาเภอเมอง จงหวดพทลง จานวน 110 คน แบงเปนกลมทดลอง 52 คน และกลมเปรยบเทยบ 58 คน ผลการวจยพบวา กลมทดลองมการรบรโอกาสเสยงตอโรคทเกดจากการสบบหร การรบรความรนแรงของโรคทเกดจากการสบบหร การรบรผลดและอปสรรคของการปฏบตตนตามคาแนะนา มการปฏบตตวในการเลกสบบหรทถกตองสามารถเลกสบบหร และลดจานวนทสบบหรตอวน มากกวากลมเปรยบเทยบ จากผลการศกษาแบบแผนความเชอดานสขภาพดงกลาว จะเหนไดวาเมอบคคลมการรบรโอกาสเสยงตอการเปนโรค การรบรความรนแรงของโรค การรบรประโยชนและอปสรรคตอการปองกนโรค มผลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคลในดานการดแลสขภาพเพอปองกนโรค ดงนนผวจยจงสนใจนาแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพมาใชในการศกษาในครงน