1

บทท 1 บทน า

บทน าจะประกอบดวยหลกการและเหตผล วตถประสงคของโครงการ ค าถามการวจย นยามศพทเฉพาะ ขอบเขตการวจย ผลการวจยทคาดวาจะไดรบ ประโยชนทคาดวาจะไดรบ จากโครงการ แนวทางในการน าผลการวจยไปใชประโยชน และสรป 1.1 หลกการและเหตผล อตสาหกรรมทองเทยวเปนอตสาหกรรมทมความส าคญยงตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคม องคการการทองเทยวโลก (UNWTO 2008: 3-5) รายงานวาในป พ.ศ. 2550 การทองเทยวโลกมจ านวนนกทองเทยวทงสนประมาณ 898 ลานคนและมอตราการเจรญเตบโตจากปทผานมารอยละ 6.1 และองคการการทองเทยวโลกไดพยากรณวาในป พ.ศ.2563 จะมจ านวนนกทองเทยวระหวางประเทศทวโลกเปนจ านวนถง 1,600 ลานคน และจากการประมาณการอตราการเตบโตของการทองเทยวในประเทศก าลงพฒนา คาดวามอตราเพมขนประมาณรอยละ 4 ตอป ภมภาคเอเชยตะวนออก และแปซฟกเปนภมภาคทมแนวโนมทจะไดรบความนยมเพมขน ในปพ.ศ. 2551 องคการการทองเทยวโลกคาดการณวาการทองเทยวโลกจะมอตราการเจรญเตบโตรอยละ 3-4 ในขณะทการทองเทยวในภมภาคเอเชยตะวนออกและแปซฟกมอตราการเจรญเตบโตมากทสดคอรอยละ 8-10 และภมภาคนยงคงเจรญเตบโตอยางตอเนองประมาณรอยละ 6.7 ตอป โดยประเทศทนกทองเทยวใหความนยมในการเดนทางไปทองเทยว ไดแก ประเทศ สาธารณรฐประชาชนจน ฮองกง ออสเตรเลยและนวซแลนด ส าหรบกลมภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตยงถอเปนจดหมายปลายท างของการทองเทยวอยางตอเนอง โดยมนกทองเทยวเปนจ านวนประมาณ 1 ใน 3 ของจ านวนนกทองเทยวทงหมดในภมภาคเอเชยและแปซฟก ทงนประเทศไทยยงคงเปนประเทศเปาหมายทมศกยภาพทางการทองเทยวและนกทองเทยวยงคงใหความสนใจทจะเดนทางมาเยยมเยอนเพอการพกผอน การทองเทยวแหงประเทศไทยรายงานวาในปพ.ศ. 2549 ประเทศไทยมนกทองเทยวระหวางประเทศจ านวนประมาณ 13.8 ลานคน สรางรายไดใหแกประเทศในรปเงนตราตางประเทศมลคาถง 12.4 พนลานเหรยญสหรฐ หรอคดเปนเงนไทย 470.3 พนลานบาท และจากการประมาณการของ World Travel and Tourism Council (WTTC) ในป พ.ศ. 2550 ประเทศไทยมมลคาเพมจากอตสาหกรรมทองเทยวคดเปนรอยละ 6.73 ของผลตภณฑมวลรวมประชาชาต และเมอรวมผลกระทบตออตสาหกรรมอนๆ แลว กจกรรมทางเศรษฐกจทเกยวเนองกบการทองเทยวคดเปนร อยละ 14.92 ของผลตภณฑมวลรวมประชาชาต กอใหเกดการจางงานกวา 4 ลานคน ซงคดเปนรอยละ 11.29 ของการจางงานทงหมด (กระทรวงการทองเทยวและกฬา 2550)

2

จากการทรฐบาลไทยไดมนโยบายการสงเสรมการทองเทยวโดยก าหนดเปนยทธศาสตรการทองเทยวเพอสงเสรมใหการทองเทยวเปนเครองมอส าคญในการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และคณภาพชวตของประชาชนของประเทศ อตสาหกรรมทองเทยวไทยกอใหเกดรายไดและเงนตราตางประเทศจ านวนมหาศาล และยงกอใหเกดการสรางงานและสรางรายไดใหแกประชาชน ผลของการสงเสรมการทองเทยวใหมบทบาทส าคญในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ โดยใชกระบวนการกระตนใหนกทองเทยวชาวไทยทองเทยวภายในประเทศเพมมากขน ผนวกกบกระบวนการเพมตลาดใหมและตลาดเฉพาะกลมเพอดงดดนกทองเทยวตางประเทศทมคณภาพเดนทางเขามาทองเทยวในประเทศไทย เชน นกทองเทยวทมรายไดสง ผสงอาย นกทองเทยวกลม Honeymoon ครอบครว และผ รวมประชม น าไปสการพฒนาการทองเทยวไทยและการกาวไปเปนศนยกลางการทองเทยวแหงภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตทยงยน

อยางไรกดการพฒนาการทองเทยวไทยสการพฒนาเศรษฐกจและสงคมอยางยงยนจ าเปนตองมการตดตามการเปลยนแปลงทมอทธพลตอการทองเทยวโลกในอนาคต การเปลยนแปลงของโครงสรางของประชากรในโลกทท าใหมผสงอายจ านวนเพมมากขน จดเปนการเปลยนแปลงทส าคญอนหนงทจะสงผลตอแนวโนมของการทองเทยวในอนาคต (UNWTO 2005: 11-13; Hall 2006: 12-17) ผสงอาย หมายถง ผ ทมอายตงแต 55 ปขนไป ซงสวนใหญเปนผ ทเกดในชวงหลงสงครามโลกครงท 2 หรอทเรยกวา Baby Boomer ในอดตประชากรสงอายในโลกมจ านวนเพยงประมาณรอยละ 2-3 ของประชากรทวโลก สดสว นของจ านวนผสงอายไดเพมมากขนเปนรอยละ 13 ในประเทศทพฒนาแลว ในป พ.ศ. 2528 และคาดวาจะเพมเปน 1 ใน 3 ของประชากรทวโลกในศตวรรษท 21 จ านวนผสงอายในโลกยงคงเพมขนอยางตอเนอง เนองจากประชากรในปจจบนและในอนาคตสามารถปฏบตงานในหนาทไดอยางมผลตภาพ (productivity) มสขภาพทแขงแรงและมอายยนยาวกวาประชากรโลกในอดต องคการการทองเทยวโลกคาดการณวาภายใน 20 ปขางหนา ประมาณ 1 ใน 3 ของประชากรในประเทศญป นและประเทศเยอรมนนจะมอายมากกวา 60 ปขนไปและประมาณ 1 ใน 4 ของประชากรในประเทศฝรงเศส สหราชอาณาจกร และเกาหลจะมอายมากกวา 60 ปเชนกน หรอแมแตประชากรในประเทศสหรฐอเมรกาทแมจะไมสงวยมากเทาประชาชนในทวปยโรป แตรอยละ11 ของประชากรทงหมดของสหรฐอเมรกาจะมอายตงแต 60 ปขนไปและมแนวโนมทจะเพมขนเปน 1 ใน 3 ของประชากรทงหมดภายในปพ.ศ. 2593 นอกจากนจากสถตการเดนทางทองเทยวจากคนทวโลกทงหมดประมาณ 840 ลานคนตอป ประมาณรอยละ 25 หรอ 200 กวาลานคน เปนนกทองเทยวกลมอาวโสทยงแขงแรง มลลาชวต (lifestyle) ทรกการเดนทางทองเทยว และเปนกลมทมศกยภาพในการเดนทางและ มความพรอมทจะใชจายเพอใหรางวลกบชวต และคาดการณวากลมนกทองเทยววยนจะมอตราการเดนทางทองเทยวสงกวารอยละ 10 ตอป (ฐานเศรษฐกจ ฉบบท 2302 06 ม.ค. - 08 ม.ค. 2551)

3

คณลกษณะส าคญของผสงอายเหลานสวนใหญ ไดแก การมสขภาพด มการศกษาและท างานในระดบบรหาร มฐานะด หรอเปนผ เกษยณอายทมบ านาญและมเวลาวาง รวมทงการมทศนคตใหมทตองการเปนผสงอายแคดานรางกายแตไมใชทางความคด (Sellick and Muller 2004: 167) นอกจากนผสงอายสวนใหญชอบการทองเทยวทงภายในและตางประเทศ มพฤตกรรมการเดนทางทองเทยวไปในแหลงทองเทยวทหางไกลจากถนทอย ใชเวลาทองเทยวนานหลายวน และมกชอบทองเทยวไป 2 หรอ 3 เมองทเปนจดหมายปลายทางในการเดนทางแตละครง ชอบการมสวนรวมในการประกอบกจกรรมกบชมชนในทองถน ชอบเดนทางเปนคเพยงสองคน และใชจายในการทองเทยวแตละครงมากกวานกทองเทยวเพอการพกผอนทวไปโดยเฉลย (UNWTO 2005: 13)

การทกลมผสงอายในประเทศพฒนาแลวทวโลกมจ านวนเพมขนอยางต อเนองจะเปนการสรางโอกาสใหแกการทองเทยวในประเทศไทย กอใหเกดผลตอบแทนทางเศรษฐกจสง และจะสงเสรมใหเกดการพฒนาเศรษฐกจและสงคม หากประเทศไทยสามารถดงดดนกทองเทยวสงอายมาเยยมเยอนและพกผอนในประเทศไทยมากขน โดยการจดการสาธารณปโภคและสงอ านว ยความสะดวกใหเหมาะสมกบผสงอาย และการใหบรการทองเทยวทสอดคลองและตอบสนองกบความตองการของนกทองเทยวสงอาย เชน การทองเทยวเพอ พกผอน สขภาพ สปา การทองเทยว เชงวฒนธรรม เปนตน นอกจากนการสงเสรมการทองเทยวผสงอายยงสอดคลองกบนโยบายของรฐในการเพมตลาดเฉพาะกลมนกทองเทยวทมคณภาพทมผสงอายรวมอยดวยเนองจากเปนกลมทมรายไดสงและมเวลาวางมาก ดงนน รฐบาลไทยควรใหความส าคญและพจารณาด าเนนนโยบายและมาตรการการสงเสรมการตลาด เฉพาะกลมนกทองเทยวสงอายใหเดนทางเข ามาทองเทยวในประเทศไทยมากขน

งานวจยนจงสนใจทจะศกษาเกยวกบนกทองเทยวสงอายทมอายตงแต 55 ปขนไป โดยศกษาสภาพการทองเทยวผสงอายตางประเทศในประเทศไทย พฤตกรรมการทองเทยว แรงจงใจในการทองเทยว และความตองการของนกทองเทยวสงอายตอองคประกอบทางการทองเทยว 5 ดาน ไดแก ทพก การคมนาคม แหลงทองเทยว สงอ านวยความสะดวก และสาธารณปโภค ตลอดจนความสามารถของประเทศไทยในการตอบสนองความตองการของนกทองเทยวสงอายตอองคประกอบทางการทองเทยว 5 ดาน งานวจยนจะเนนเฉพาะนกทองเทยวสงอายจากทวปยโรปเนองจากเปนกลมนกทองเทยวทใชจายในการทองเทยวมากในประเทศไทยประกอบกบในทวปยโรปมจ านวนผสงอายเพมขนเปนจ านวนมาก ผลการวจยนจะน าไปสการก าหนดแนวทางเชงนโยบายและมาตรการในการสงเสรม การทองเทยวผสงอายจากทวปยโรปสประเทศไทย อนจะน าไปสการสรางรายไดและสรางงานใหกบประเทศไทยบนพนฐานการพฒนาอยางยงยนในอนาคต

4

1.2 วตถประสงคของโครงการ ในการศกษาวจยครงน ผวจยมวตถประสงคของการวจย ดงน 1.2.1 วตถประสงคทวไป (General Objective) ศกษาเพอใหไดแนวทางเชงนโยบายและมาตรการในการสงเสรมการทองเทยวผสงอายจากทวปยโรปสประเทศไทย

1.2.2 วตถประสงคเฉพาะ (Specific Objective) มขอบเขตการศกษา ดงน (1) ศกษาสภาพการทองเทยวผสงอายตางประเทศในประเทศไทย (2) ศกษาวเคราะหพฤตกรรมการทองเทยวของนกทองเทยวสงอายจากทวปยโรป (3) ศกษาวเคราะห แรงจงใจ ในการทองเทยวและ ความตองการของนกทองเทยวสงอาย

จากทวปยโรปตอองคประกอบทางการทองเทยว 5 ดาน ไดแก ทพก การคมนาคม แหลงทองเทยว สงอ านวยความสะดวก และสาธารณปโภค

(4) ศกษาวเคราะห ความสามารถของประเทศไทยในการตอบสนองความตองการ ของนกทองเทยวสงอายจากทวปยโรปตอองคประกอบทางการทองเทยว 5 ดาน ไดแก ทพก การคมนาคม แหลงทองเทยว สงอ านวยความสะดวก และสาธารณปโภค 1.3 ค าถามการวจย

1.3.1 การทองเทยวผสงอายตางประเทศในประเทศไทยมสภาพเปนอยางไร 1.3.2 นกทองเทยวสงอายจากทวปยโรปในประเทศไทยมพฤตกรรมการทองเทยวเปนอยางไร 1.3.3 นกทองเทยวสงอายจากทวปยโรปม แรงจงใจ และ ความตองการในแตละ

องคประกอบทางการทองเทยว 5 ดานอยางไร 1.3.4 ประเทศไทยสามารถตอบสนองความตองการของนกทองเทยวสงอายจากทวปยโรป

ในแตละองคประกอบทางการทองเทยว 5 ดานไดอยางไร 1.4 นยามศพทเฉพาะ

1.4.1 นกทองเทยวสงอาย หมายถง นกทองเทยว ทมอายตงแต 55 ปขนไป ซงเปนผ ทเกดในชวงหลงสงครามโลกครงท 2

1.4.2 พฤตกรรมการทองเทยว หมายถง พฤตกรรมหรอการกระท าทแสดงออกถงความรสกนกคด ความตองการของจตใจทตอบสนองตอการทองเทยว เชน จดประสงคในการทองเทยว ความถในการทองเทยว ระยะเวลาในการทองเทยว วธการเตรยมการเดนทาง ผ รวมเดนทาง สถานททจะไปทองเทยว กจกรรมการทองเทยว แหลงขอมลการทองเทยว ประเภทของ ทพกแรม เปนตน

5

1.4.3 แรงจงใจในการทองเทยว หมายถง ความตองการภายในทเปนแรงผลกดนใหนกทองเทยวเดนทางทองเทยว

1.4.4 องคประกอบทางการทองเ ทยว หมายถง องคประกอบทมผลตอแรงจงใจในการทองเทยว หรอตอบสนองความตองการของนกทองเทยว ไดแก ทพก การคมนาคม แหลงทองเทยว สงอ านวยความสะดวก และสาธารณปโภค 1.5 ขอบเขตของการวจย

1.5.1 ขอบเขตดานเนอหา การวจยนจะศกษาพฤตกรรมการทองเทยวของนกทองเทยวสงอายจากทวปยโรปในประเทศไทย ศกษาแรงจงใจ และความตองการของนกทองเทยวสงอายจากทวปยโรปตอองคประกอบทางการทองเทยว 5 ดาน ไดแก ทพก การคมนาคม แหลงทองเทยว สงอ านวยความสะดวก และสาธารณปโภค และความสามารถของประเทศไทยในการตอบสนองความตองการของนกทองเทยวสงอายจากทวปยโรปในแตละองคประกอบทางการทองเทยว 5 ดาน โดยจะด าเนนการสรางเครองมอในการวจยตามกรอบแนวคดทก าหนดไว ดงแสดงในภาพท 1.1

6

ตวแปรตน ตวแปรตาม

ภาพท 1.1 กรอบแนวคดการวจย

1.5.2 ขอบเขตดานประชากรและกลมตวอยาง ประชากรประกอบดวย นกทองเทยวสงอายชาวยโรปในประเทศไทย ตวแทนบรษทน า

เทยวตางประเทศ (Representative of Tour Operator) ในประเทศไทยทใหบรการแกนกทองเทยวสงอาย ฝายการตลาดของสายการบนทใหบรการนกทองเทยวชาวยโรป ผอ านวยการส านกงานการทองเทยวแหงประเทศไทยสาขาตางประเทศ ผอ านวยการส านกงานการทองเทยว แหงประเทศไทยสาขาในประเทศ ผอ านวยการ ส านกงาน การทองเทยว และ กฬาประจ าจงหวด และกรรมการบรหารข องสมาคมไทยธรกจทองเ ทยวและสมาคมโรงแรมไทย และ ผประกอบการธรกจโรงแรม สถานบรการสปา และโรงพยาบาลในภมภาค

ลกษณะสวนบคคล

1. เพศ

2. อาย

3. การศกษา

4. สขภาพ

5. สถานภาพการท างาน

-ความตองการของนกทองเทยว

-ความสามารถในการตอบสนอง ความตองการของนกทองเทยว

1. ทพก

2. การคมนาคม 3. แหลงทองเทยว 4. สงอ านวยความสะดวก 5. สาธารณปโภค

พฤตกรรมการทองเทยว

1. ความถในการทองเทยว 8. ประเภทของทพกแรม

2. ระยะเวลาในการทองเทยว 9. ประเภทของยานพาหนะ

3. วธการเตรยมการเดนทาง 10. แหลงขอมลการทองเทยว

4. ผ รวมเดนทาง 11. เดอนทนยมทองเทยว

5. เมองทจะไปทองเทยว 12. ประเทศอนทนยมทองเทยว

6. จดประสงคในการทองเทยว 13. การกลบมาทองเทยวในอนาคต

7. กจกรรมทองเทยว 14. ชวงเวลาทจะกลบมาทองเทยว

แรงจงใจในการทองเทยว

7

1.5.3 ขอบเขตดานพนท งานวจยนศกษา วจย เฉพาะ 4 ภาคในประเทศไทย และกรงเทพมหานคร ไดแก ภาคเหนอ ภาคใต ภาคกลาง และภาคตะวนออก การก าหนดจงหวดทจะศกษาในแตละภาค เลอกจากจงหวดทมจ านวนนกทองเทยวจากทวปยโรปจ านวนมาก จงหวดทจะศกษาเกบขอมล คอ กรงเทพมหานคร เชยงใหม ภเกต พระนครศรอยธยา และชลบร

1.5.4 ขอบเขตดานระยะเวลา งานวจยนเรมศกษาตงแต 1 กนยายน 2551 ถง 30 สงหาคม 2552

1.6 ผลการวจยทคาดวาจะไดรบ 1.6.1 สภาพการทองเทยวผสงอายตางประเทศในประเทศไทย

1.6.2 พฤตกรรมการทองเทยว แรงจงใจและความตองการของนกทองเทยวสงอายจากยโรปตอองคประกอบทางการทองเทยว 5 ดาน ในกรงเทพมหานคร ภาคกลาง ภาคเหนอ ภาคใต และภาคตะวนออก

1.6.3 ความสามารถของประเทศไทยในการตอบสนองความตองการของนกทองเทยวสงอายจากทวปยโรปตอองคประกอบทางการทองเทยว 5 ดาน ในกรงเทพมหานคร ภาคกลาง ภาคเหนอ ภาคใต และภาคตะวนออก

1.6.4 แนวทางเชงนโยบายและมาตรการในการสงเสรม การทองเทยวผสงอายจากทวปยโรปสประเทศไทย 1.7 ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากโครงการ

1.7.1 ไดนโยบายและมาตรการในการสงเสรมการทองเทยวผสงอายจากทวปยโรปสประเทศไทย 1.7.2 ไดขอมลเบองตนส าหรบการศกษาผลกระทบทางเศรษฐกจและสงคมจากการทองเทยว

ของผสงอายตอประเทศไทย

1.8 แนวทางในการน าผลงานวจยไปใชประโยชน 1.8.1 สมมนาวพากษณผลการวจย 1.8.2 ประชาสมพนธผลการวจยเพอให แกกระทรวงการทองเทยวและกฬา การทองเทยว

แหงประเทศไทย และผประกอบการบรการทเกยวของในอตสาหกรรมทองเทยว เพอใหมจ านวนนกทองเทยวสงอายจากทวปยโรปมาสประเทศไทยเพมมากขน และกอใหเกดรายได การจางงาน ในประเทศไทยเพมมากขน ซงเปนผลกระทบทางตรงตอเศรษฐกจ เชน การเพมขนของรายรบเงนตราตางประเทศ ดลการช าระเงน การจางงาน รายบของรฐบาล และการพฒนาในภมภาคของประเทศไทย ตลอดจนผลกระทบทางออมตอเ ศรษฐกจจากการทบคคล ธรกจ หรอหนวนงานทไดรบผลกระทบทางตรงน าเงนทดรบไปใชจายตอไป