บทที่ 1 -...

1

บทท 1 บทน า

1.1 ความส าคญและทมาของปญหา ในปจจบนนมผลตภณฑสมนไพรออกวางจ าหนายในทองตลาดจ านวนมาก ดงจะเหนไดจากมการโฆษณาในสอตางๆ อาท เชน สออนเตอรเนตในสวนของโซเชยลมเดย ทว วทย หนงสอพมพ วารสารตางๆ เปนตน ประกอบกบปจจบนขณะทกระแสความนยมผลตภณฑสมนไพรก าลงมาแรง ปญหาการทผบรโภคถกหลอกลวงจากผผลตและจ าหนวยผลตภณฑสมนไพรกตามมาเปนเงาตามตว ยงผลท าใหผบรโภคเกดความเขาใจผด จงไมไดกอใหเกดผลดทางสขภาพตามความเปนจรงนน จงถงเวลาแลวทผบรโภคควรทจะมความรความเขาใจในการเลอกใช ผลตภณฑสมนไพรอยางรจรง รทน รตว และรสทธของตนเอง (กลมงานพฒนาวชาการแพทยแผนไทยและสมนไพร สถาบนการแพทยแผนไทย, 2558)

จากขอมลการส ารวจของ บรษท ศนยวจยกสกรไทย จ ากด ไดท าการส ารวจ “พฤตกรรมในการใชผลตภณฑสมนไพร” จากกลมตวอยาง 3,294 คน โดยเปนการส ารวจทวประเทศ กระจายกลมตวอยางแยก รายภาค พบวา จะมคาใชจายในการซอผลตภณฑสมนไพรในป 2548 มมลคาประมาณ 48,000 ลานบาท โดยค านวณจากพฤตกรรมการบรโภคทงในดานคาใชจายและความถในการใชผลตภณฑ ซงปจจบนมลคาตลาดรวมผลตภณฑสมนไพรในประเทศยงคงขยายตวอนเปนผลมาจากความนยมผลตภณฑสมนไพรอยางตอเนอง เพราะสอดรบกบกระแสนยมองธรรมชาต รวมทงกระแสการรกษาสขภาพเชงปองกนโดยการบรโภคผลตภณฑทม สรรพคณปองกนและเสรมสรางสมรรถภาพของรางกาย ซงนบเปนกระแสทก าลงมาแรงทงตลาดในประเทศและตลาดตางประเทศ จากสถตพบวาประเทศไทยมมลคาสงออกสนคาเครองส าอางจากธรรมชาตและสมนไพรไปยงทวโลกเทากบ 5,874.49 ลานบาทในป พ.ศ. 2543 และเพมขนเปน 9,163.44 ลานบาทในป พ.ศ.2544 ตามล าดบ ซงมอตราการขยายตวรอยละ 5.93 โดยตลาดสงออกทส าคญของประเทศไทยในสนคาเครองส าอางจากธรรมชาตและสมนไพร (ยศวด อยสนท,2554 อางถงใน ปตวฒน สะสม, 2553:2) มลคาตลาดรวมในประเทศของผลตภณฑสมนไพรในป 2544 จะมมลคาสงถงเกอบ 30,000 ลานบาท และมอตราการขยายตวรอยละ 30 มลคาตลาดรวมผลตภณฑสมนไพรในประเทศเตบโตในลกษณะกาวกระโดด(ศนยวจยกสกรไทย, 2545) เนองจากความนยมผลตภณฑสมนไพรเพมขนอยางตอเนอง เพราะ สอดรบกบกระแสนยมผลตภณฑองธรรมชาตทเปนกระแสทก าลงมาแรง ซงนบวาเปนการขยายตวทสวนทางกบภาวะเศรษฐกจทยงคงซบเซา และผลการวเคราะหลกษณะทวไปทางประชากรศาสตร ยงพบอกวาผบรโภคมอาย 16-23 ป สถานภาพ โสด การศกษาระดบปรญญาตร อาชพนกเรยน/นสต/นกศกษา รายไดเฉลยตอเดอนต ากวาหรอเทากบ 5,000 บาท สวนใหญใชเครองส าอางสมนไพรไทยยหออน ๆ เชน เบสเฮรบ มาดามเฮง และนางพญาหนาขาว เครองส าอางสมนไพรทซอ คอ ผลตภณฑส าหรบการอาบน า เชน สบ ครมอาบน า เกลอขดผว ผบรโภคสวนใหญ

2

ตดสนใจซอเครองส าอางสมนไพรไทยดวยตวเองโดยจากหางสรรพสนคา/รานคาปลกขนาดใหญ โดยซอเครองส าอางสมนไพรไทยเพราะเปนผลตภณฑทมาจากธรรมชาต (ปรตภา รงเรองกล, 2549) นสตมหาวทยาลยเกษตรศาสตร เปนผทอยในกลมดงกลาวขางตน เพราะนสตสวนใหญนยมทจะเลอกใชผลตภณฑสมนไพรเพราะเขาใจวาเปนผลตภณฑทมาจากธรรมชาต ยอมสงผลทดตอการใช แตนสตในวยนยงไมมรายไดหรอเงนเดอนเปนของตวเอง การซอผลตภณฑดงกลาวจงถอวาเปนความฟมเฟอยอยางอยางยง ประกอบกบผลตภณฑสมนไพรดงกลาวในปจจบนนมราคาแพงและมจ าหนายอยางแพรหลายจนเกดผลตภณฑปลอมขน ดงนนการใชผลตภณฑสมนไพรของนสตมหาวทยาลยเกษตรศาสตรในปจจบนนจงถอวามความเสยงตอชวตและทรพยสนของนสตเปนอยางยง

จากสภาพปจจบนและปญหา จงท าใหผวจยสนใจทจะท าการศกษาวจยทเกยวของกบประเดนดงกลาวขน ซงผวจยจะเนนไปทการศกษาเกยวกบความร เจตคต และการปฏบต ของนสตมหาวทยาลยเกษตรศาสตรทเรยนในรายวชาสขภาพเพอชวต ตอการใชผลตภณฑสมนไพร ซงผลทไดจะไดน าเสนอเพอพฒนาตอยอดในล าดบตอไป

1.2 วตถประสงค 1.2.1 เพอศกษาระดบความรของนสตทเรยนในรายวชาสขภาพเพอชวต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ตอการใชผลตภณฑสมนไพร

1.2.2 เพอศกษาระดบเจตคตของนสตทเรยนในรายวชาสขภาพเพอชวต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ตอการใชผลตภณฑสมนไพร

1.2.3 เพอศกษาระดบการปฏบตของนสตทเรยนในรายวชาสขภาพเพอชวต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ตอการใชผลตภณฑสมนไพร

1.3 ค าถามการวจย

นสตทเรยนในรายวชาสขภาพเพอชวต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร มความร เจตคต และการปฏบต ตอการใชผลตภณฑสมนไพรในระดบด 1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. รายวชาสขภาพเพอชวต ฝายวชาบรณาการ ส านกทะเบยนและประเมนผล มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ไดขอมล เรอง การศกษาความร เจตคต และการปฏบต ของนสตมหาวทยาลยเกษตรศาสตรทเรยนในรายวชาสขภาพเพอชวต ตอการใชผลตภณฑสมนไพร จากการท าวจย

3

2. รายวชาสขภาพเพอชวต ฝายวชาบรณาการ ส านกทะเบยนและประเมนผล ไดน าขอมลเสนอตอมหาวทยาลยเกษตรศาสตรเพอสงเสรม พฒนานสตใหมความฉลาดทางดานสขภาพตอการใชผลตภณฑสมนไพร ตอไปในอนาคต 1.5 ขอบเขตของการศกษา

ประชากร การศกษาเกยวกบความร เจตคต และการปฏบตตอการใชผลตภณฑสมนไพร ของนสตทลงทะเบยนเรยน ในรายวชาสขภาพเพอชวต ภาคปลาย ปการศกษา 2557 โดยเลอกสมตวอยาง นสตทลงทะเบยนเรยน ในรายวชาสขภาพเพอชวต ภาคปลาย ปการศกษา 2557 หมเรยนบรรยายท 3 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร โดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบขอมล ระยะเวลา เวลาทใชท าการศกษา ในภาคการศกษา ท 2 ปการศกษา 2557 ตวแปรทศกษา 1. ความร เกยวกบการใชผลตภณฑสมนไพร ของนสตท เรยนในรายวชาสขภาพเพอชวต หมเรยนบรรยายท 3 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

2. เจตคตเกยวกบการใชผลตภณฑสมนไพร ของนสตท เรยนในรายวชาสขภาพเพอชวต หมเรยนบรรยายท 3 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

3. การปฏบต เกยวกบการใชผลตภณฑสมนไพร ของนสตท เรยนในรายวชาสขภาพเพอชวต หมเรยนบรรยายท 3 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

1.6 นยามศพทเฉพาะ

ความร หมายถง ความเขาใจในเรองบางเรอง หรอสงบางสง ซงอาจจะรวมไปถงความสามารถในการน าสงนนไปใชเพอเปาหมายบางประการ ตอการใชผลตภณฑสมนไพรของนสตทเรยนในรายวชาสขภาพเพอชวต หมเรยนบรรยายท 3 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร เจตคต หมายถง สภาวะของความพรอมทางจตใจซงเกดจากประสบการณตอการใชผลตภณฑสมนไพรของนสตทเรยนในรายวชาสขภาพเพอชวต หมเรยนบรรยายท 3 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร สภาวะความพรอมนเปนแรงทก าหนดทศทางของปฏกรยาระหวางบคคลทมตอบคคล สงของและ สถานการณทเกยวของ

การปฏบต หมายถง ด าเนนการไปตามระเบยบแบบแผนหรอกระท าเพอใหเกดความช านาญ ตอการใชผลตภณฑสมนไพรของนสตทเรยนในรายวชาสขภาพเพอชวต หมเรยนบรรยายท 3 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

4

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจย เรอง การศกษาความร เจตคต และการปฏบต ของนสตมหาวทยาลยเกษตรศาสตรทเรยนใน

รายวชาสขภาพเพอชวต ตอการใชผลตภณฑสมนไพร ผวจยไดศกษา ทฤษฎ ต ารา เอกสาร และงานวจย ทเกยวของจากแหลงขอมลตางๆ เพอนามาประกอบการวจย โดยน ามาเรยบเรยงน าเสนอดงตอไปน 2.1 ความรทวไปเกยวกบผลตภณฑสมนไพร

2.2 แนวคด ทฤษฎ เกยวกบพฤตกรรม

2.3 งานวจยทเกยวของ

2.1 ความรทวไปเกยวกบผลตภณฑสมนไพร

ความหมายของสมนไพร ค าวา สมนไพร ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 หมายถง ในทางพชทใช ท าเปนเครองยา สมนไพรก าเนดมาจากธรรมชาตและมความหมายตอชวตมนษยโดยเฉพาะ สขภาพ อนหมายถงทงการสงเสรมสขภาพและการรกษาโรค ความหมายของยาสมนไพรในพระราชบญญตยา พ.ศ. 2510 ไดระบวา ยาสมนไพร หมายความวา ยาทไดจากพฤกษาชาตสตวหรอแรธาต ซงมไดผสมปรงหรอแปรสภาพ เชน พชกยงเปนสวนของราก ล าตน ใบ ดอก ผลฯลฯ ซงมไดผานขนตอนการแปรรปใด ๆ แตในทางการคา สมนไพรมกจะถกดดแปลงในรปแบบตาง ๆ เชน ถกหนใหเปนชนเลกลง บดเปนผงละเอยด หรออดเปนแทงแตในความรสกของคนทวไปเมอกลาวถงสมนไพร มกนกถงเฉพาะตนไมทน ามาใชเปนยาเทานน

สมนไพร หมาย ถง พชทมสรรพคณในการรกษาโรค หรออาการเจบปวยตาง ๆ การใชสมนไพรส าหรบรกษาโรค หรออาการเจบปวยตางๆ น จะตองน าเอาสมนไพรตงแตสองชนดขนไปมาผสมรวมกนซงจะเรยกวา "ยา" ในต ารบยา นอกจากพชสมนไพรแลวยงอาจประกอบดวยสตวและแรธาตอกดวย เราเรยกพช สตว หรอแรธาตทเปนสวนประกอบของยานวา "เภสชวตถ"พชสมนไพรบางชนด เชน เรว กระวาน กานพล และจนทนเทศ เปนตน เปนพชทมกลนหอมและมรสเผดรอน ใชเปนยาส าหรบขบลม แกทองอด ทองเฟอ พชเหลานถาน ามาปรงอาหารเราจะเรยกวา "เครองเทศ" ในพระราชบญญตยาฉบบท 3 ปพทธศกราช 2522 ไดแบงยาทไดจากเภสชวตถนไว เปน 2 ประเภทคอ

1. ยาแผนโบราณ หมายถง ยาทใชในการประกอบโรคศลปะแผนโบราณหรอในการบ าบดโรคของสตว ซงมปรากฏอยในต ารายาแผนโบราณทรฐมนตรประกาศ หรอยาทรฐมนตรประกาศใหเปนยาแผนโบราณ หรอไดรบอนญาตใหขนทะเบยนต ารบยาเปนยาแผนโบราณ

2. ยาสมนไพร หมายถงยาทไดจากพชสตวแรธาตทยงมไดผสมปรงหรอแปรสภาพสมนไพรนอก จากจะใชเปนยาแลว ยงใชประโยชนเปนอาหาร ใชเตรยมเปนเครองดม ใชเปนอาหารเสรม เปนสวนประกอบใน

5

เครองส าอาง ใชแตงกลน แตงสอาหารและยา ตลอดจนใชเปนยาฆาแมลงอกดวย ในทางตรงกนขาม มสมนไพรจ านวนไมนอยทมพษ ถาใชไมถกวธหรอใชเกนขนาดจะมพษถงตายได ดงนนการใชสมนไพรจงควรใชดวย ความระมดระวงและใชอยางถกตอง ปจจบนมการตนตวในการน าสมนไพรมาใชพฒนาประเทศมากขน สมนไพรเปนสวนหนงในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต กระทรวงสาธารณสขไดด าเนน โครงการ สมนไพรก บสาธารณสขมลฐาน โดยเนนการน าสมนไพรมาใชบ าบดรกษาโรคใน สถานบรการสาธารณสขของรฐมากขน และ สงเสรมใหปลกสมนไพรเพอใชภายในหมบานเปนการสนบสนนใหมการใช สมนไพรมากยงขน อนเปนวธหนงทจะชวยประเทศชาตประหยดเงนตราในการสงซอยาส าเรจ รปจากตางประเทศไดปละเปนจ านวนมาก

สมนไพร หมายถง “พชทใชท าเปนเครองยา” สวน ยาสมนไพร หมายถง “ยาทไดจากสวนของพช สตว และแร ซงยงมไดผสมปรง หรอ แปรสภาพ” สวนการน ามาใช อาจดดแปลงรปลกษณะของสมนไพรใหใชไดสะดวกขน เชน น ามาหนใหมขนาดเลกลง หรอ น ามาบดเปนผงเปนตนมแตพชเพยงอยางเดยวหามไดเพราะยงมสตวและแร ธาตอนๆอกสมนไพร ทเปนสตวไดแก เขา หนง กระดก ด หรอเปนสตวทงตวกม เชน ตกแกไสเดอน มาน า ฯลฯ

"พชสมนไพร" นนตงแตโบราณกทราบกนดวามคณคาทางยามากมายซง เชอกนอกดวยวา ตนพชตางๆ กเปนพชทมสารทเปนตวยาดวยกนทงสนเพยงแตวาพชชนดไหนจะมคณ คาทางยามากนอยกวากนเทานน

"พชสมนไพร" หรอวตถธาตน หรอตวยาสมนไพรน แบงออกเปน 5 ประการ 1. รป ไดแก ใบไม ดอกไม เปลอกไม แกนไม กระพไม รากไม เมลด 2. ส มองแลวเหนวาเปนสเขยวใบไม สเหลอง สแดง สสม สมวง สน าตาล สด า 3. กลน ใหรวามรกลน หอม เหมน หรอกลนอยางไร 4. รส ใหรวามรสอยางไร รสจด รสฝาด รสขม รสเคม รสหวาน รสเปรยว รสเยน

5. ชอ ตองรวามชออะไรในพชสมนไพรนนๆ ใหรวา ขงเปนอยางไร ขา เปนอยางไร ใบขเหลก เปนอยางไร

ปจจบนมผพยายามศกษาคนควาเพอพฒนายาสมนไพรใหสามารถน ามาใชในรปแบบท สะดวกยงขน เชน น ามาบดเปนผงบรรจแคปซล ตอกเปนยาเมด เตรยมเปนครมหรอยาขผงเพอใชทาภายนอก เปนตน ในการศกษาวจยเพอน าสมนไพรมาใชเปนยาแผนปจจบนนน ไดมการวจยอยางกวางขวาง โดยพยายามสกดสาระส าคญ จากสมนไพรเพอใหไดสารทบรสทธ ศกษาคณสมบตทางดานเคม ฟสกสของสารเพอใหทราบว าเปนสารชนดใด ตรวจสอบฤทธดานเภสชวทยาในสตวทดลองเพอดใหไดผลดในการรกษาโรคหรอ ไมเพยงใด ศกษาความเปนพษและผลขางเคยง เมอพบวาสารชนดใดใหผลในการรกษาทด โดยไมมพษหรอมพษขางเคยงนอยจงน าสารนนมาเตรยมเปนยารปแบบทเหมาะสมเพอทดลองใชตอไป(“ความหมายของสมนไพร”.[ออนไลน]. http://samunprai-thai.blogspot.com/2009/08/blog-post_02.html)

6

ประวตการใชสมนไพรไทยในประเทศไทย ประเทศไทยมภมอากาศทเหมาะสมตอการเจรญงอกงามของพชนานาชนด โดยเฉพาะพชสมนไพมอยมากมายเปนแสนๆ ชนด ทงทเกดขนเองตามธรรมชาตและจากการเพาะปลก บางชนดกใชเปนวตถดบในการผลตยาแผนปจจบนสมนไพรหลายชนดถกน ามาใชในรปของยากลางบาน ยาแผนโบราณรากฐานของวชาสมนไพรไทยไดรบอทธพลจากประเทศอนเดยเปนสวนใหญเพราะตามหลกฐานทางประวตศาสตรชาตไทยไดอพยพถนฐานมาจากบรเวณเทอกเขา อลไตนประเทศจน มาจนถงประเทศไทยในปจจบน จงมสวนไดรบอทธพลทางวฒนธรรม ประเพณ ศาสนา ตลอดจนการบ าบดรกษาโรคจากประเทศอนเดยเปนจ านวนมาก ซงปรากฏหลกฐานชดเจนวาไดอาศยคมภรอายรเวทของอนเดยเปนบรรทดฐาน คอ การวนจฉยโรค ชอสมนไพรทใชรกษาโรคมเคาชอของภาษาบาลสนสกฤตอยไมนอย เชนค าวา มะล (ภาษาสนสกฤตวา มลล) มผประมาณวาในแตละปมผใชสมนไพรในประเทศเปนมลคากวา 500 ลานบาท (สมนไพรเหลานไดมาจากทงในประเทศ และน าเขาจากนอกประเทศโดยเฉพาะ จน เกาหล และอนเดย) ทงนเนองจากปาไมถกท าลาย ท าใหตองมการรณรงคใหมการปลกเปนสวนสมนไพรขน ในปพทธศกราช 1800 ซงตรงกบรชสมยของพอขนรามค าแหงมหาราช ซงนบเปนยคทองของสมนไพรไทย สวนปาสมนไพรของพระองคใหญโตมากอยบนยอดเขาครมาศ อ.ครมาส จ.สโขทย มเนอทหลายรอยไร ซงปจจบนยงคงไดรบการอนรกษไว เปนปาสงวนเพอเปนแหลงศกษาคนควาของผทสนใจ ตอมาในรชกาลของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช ทรงเหนวาสมนไพรเปนทงยาและอาหารประจ า ครอบครว ชาตจะเจรญมนคงไดกดวยครอบครวเลกๆ ทมความมนคงแขงแรง มสขภาพพลานามยสมบรณทงทางกายและจตใจ จงทรงมพระกรณาธคณโปรดเกลาฯ ใหด าเนนโครงการตามพระราชด าร สวนสมนไพรขนในประเทศในปพทธศกราช 2522 โดยทรงมพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหมการรวบรวมศกษาคนควา ในเรองเกยวกบสมนไพรทกดาน เชน ดานวชาการทางชววทยา ทางการแพทย การบ าบด การอนรกษสงแวดลอมโดยเฉพาะพชทเปนประโยชนกอใหเกดโครงการพระราช ด าร สวนปาสมนไพรขนมากมายหลายแหลง อกทงยงมการศกษาวจยอยางกวางขวางโดยสถาบนวจยวทยาศาสตรและ เทคโนโลย เพอหาสาระส าคญของสมนไพรทมพษ ทางเภสชมาสกดเปนยาแทนยาสงเคราะหทใชกนในปจจบนคนไทยไมเพยงแตใชพชสมน ไพรเปนยารกษาโรคเทานน แต ไดน ามาดดแปลงเ พอบร โภคในรปของอาหาร และปจจบนย งน ามาใช ในอตสาหกรรม หลายๆอย า ง เ ช น เ ค ร อ งส า อ า ง เป น ต น (“ประว ต ก า ร ใ ช สม น ไพร ในประ เทศ ไทย ”.[ออน ไลน ] . http://www.cheerylife.net/index.php/ประวตสมนไพร)

มนษยกบความงาม มนษยกบความงามนนเปนของคกนและความงามนเองเปนทมาของสตรเครองส าอางมากมายไมวาจะเปนครมหนาเดง ครมหนาใสออนวย หรอครมลดรวรอย เซรมบ ารงผม และยงมผลตภณฑเกยวกบความสวยความงามอกมากมาย แตถาถามวาเครองส าอางทมาจากสมนไพรนน หลายคนคงนกไมออก ดงนนบรษทตางๆจงมการผลตเวชส าอาง หรอเครองส าอางออกมาเปนจ านวนมาก เพอเอาใจสาวๆทรกสวยรกงาม จงท าให

7

สาวๆจ านวนไมนอยหมดเงนไปกบเรองความสวยความงาม แตบางครงการสญเสยเงนไปเปนจ านวนมากกลบไมไดผลตอบแทนเทาทควร จงเหนไดวาความงามนนมความส าคญกบมนษยทกคนเปนอยามาก

สมนไพรเพอความงาม สมนไพรเพอความงามส าหรบผวหนา ใบหนา คอ ดานแรกทเปนเสนหดงดดใจของผพบเหน แตหลายๆคนก าลงประสบปญหาผวหนาไมเรยบสวย เพราะเมดสวและรอยแหงกรานดวยจดดางด าของกระและฝา จนตองเสยเงนทองมากมายเพอเขาสถานเสรมความงาม หรอหาซอยามารกษา จงอยากแนะน าใหใชสมนไพรพชผกและผลไมทมอยทวไป แตมคณประโยชนมากมายทงวตามน แรธาต และสารบ ารงผวธรรมชาตทชวยดแลผวพรรณใหชมชนผองใสออนไวอยเสมอ

ทรงผมหรอเสนผมเปนสวนหนงทชวยเสรมสรางบคลกภาพใหดดขนได สงทควรค านงในหารดแล เสนผม ไดแก อาหารจ าพวกโปรตนทไดจากเนอ นม ไข ฯลฯ และวตามน A,C,E,B5 ทไดจากผลไมตางๆ และธญพช จ าพวกถว งา ขาวกลอง ขาวโอต ขาวบารเลย ฯลฯ(“สมนไพรเพอความงาม”.[ออนไลน].http://samunprai-thai.blogspot.com/20…/…/blog-post_8860.html)

ประสทธภาพของเครองส าอางสมนไพร ผลตภณฑท เกยวกบการดแลผวหนงโดยเฉพาะอยางยงเครองส าอางมการ เจรญเตบโตอยางตอเนองทงในตางประเทศและในประเทศไทยเอง โดยทวไปผลตภณฑเครองส าอางสมนไพรจะเตบโตประมาณ 10% ตอปแตส าหรบผลตภณฑธรรมชาตอนหมายถงการมสวนผสมของสมนไพรสกด จากการส ารวจตลาดโดยนกการตลาดพบวาจะมการเตบโตถง 25% ตอป ในปจจบนและอยางนอยอก 5 ปตอไปขางหนา ทงนเนองมาจากแรงบนดาลใจและแรงผลกดนของผบรโภคทมความตองการ ใชสนคาทมสวนผสมของสมนไพรมากขนนนเอง ผบรโภคสวนใหญมความมนใจถงความปลอดภยและประโยชนทจะไดรบจากพช สมนไพรมากกวาทจะใชสวนผสมทสกดไดจากสตว เนองจากในระยะประมาณ 10 ปทผานไปพบโรคหลายชนดทไดมาจากสตว เชน โรคววบา ดงนนสารสกดทไดจากสตวจะมการลดความนยมใชลงน ามนพชหรอน ามนท สกดไดจากพชสมนไพรชนดตาง ๆ รวมทงสารสกดจากสวนตาง ๆ ของพชจงไดรบความนยมเพมขนเรอย ๆ ซงเป นทางเลอกของการดแลสขภาพทแลดนาจะไดประโยชนและปลอดภย ทงนรวมถงความพยายามทจะน าพชสมนไพรไปใชในการรกษาโรคทรนแรงบาง ชนดดวย เชน มะเรง เอดส

ในอดตการใชสมนไพรเปนการใชแบบพนบานใชตามค าบอกเลาโดยปราศจากการวจย วธการเตรยมก งาย ๆ เปนเชนนทงในตางประเทศและในสงคมไทยเอง จวบจนปจจบนการท าวจยอยางถวนถและครบวงจรกยงนอยส าหรบเครองส าอางสมนไพรทงน เนองจากองคประกอบทางเคมซงเปนสารส าคญในสมนไพรแตละ ชนดมมาก และบางชนดกไมสามารถวเคราะหได โดยวธทางเคมพชสมนไพรหลายชนดกยง ไมทราบ องคประกอบทางเคมทแนชด

สงทผบรโภคควรค านงถงอยางมากคอ สมนไพรจากเครองส าอางมกจะมปญหาหลายหลากคอปญหาความคงตวของสารสกด สมนไพรและประสทธภาพของผลตภณฑจากผผลต สารสกดสมนไพรสวนใหญมกจะมปญหาเรองความคงตวในสภาวะแวดลอมของความ เปนกรด-ดางและอณหภมทแตกตางกนท าใหสารสกดสมนไพร

8

เหลานไมคงตว ในผลตภณฑและมอายสน (Limited shelf life) สงเกตได เชน สของเนอครมมกจะออกนวลหรอเหลองน าตาลท าใหประสทธภาพตอผวหนงลดลง กอนซอจงควรสงเกตใหดในแงของประสทธภาพนนมกจะขนอยกบองคประกอบในต ารบโดยทวไปผวหนง คนเราจะท าหนาทปกปองไมใหสารทกชนดแทรกซมเขาสผวหนงไดโดยงาย ดงนนจะพบวาสารสกดสมนไพรทถกผสมผสานลงในผลตภณฑเครองส าอางหากไม ไดรบการพฒนาต ารบใหดจะมประโยชนนอยตอผบรโภค เชน สารสกดสมนไพรทละลายไดดในน าการผสมผสานในผลตภณฑเครองส าอางควรท จะพฒนาต ารบใหโมเลกลของสารสกดสามารถผานเซลลผวเขาสผวหนงทลกลง ไปได หากสารส าคญไมสามารถซมเขาไปทเซลลผวชนลางไดกจะไมเกด ประสทธภาพตามทตองการประสทธภาพของผลตภณฑทมสวนผสมของสารสกดสมนไพรอกประการทส าคญ คอ ความเขมขนของสารสกดหากความเขมขนต าเปอรเซนตของสารส าคญทออกฤทธ มนอยไมเพยงพอตอการท าหนาทประโยชนตอผวหนงจงไมเกดหรอนอยมาก ดงนนเราจะพบวาการเลอกซอสนคากลมนจ าเปนตองพจารณาใหถวนถไมใชสนคาสมนไพรทกชนดจะดไปหมด (“ประสทธภาพของเครองส าอางสมนไพร”.[ออนไลน].http://www.n3k.in.th) ประสทธภาพเครองส าอางตามทองตลาด คณลกษณะเครองส าอางในการผลตเครองส าอาง (“เครองส าอางตามทองตลาด”.[ออนไลน]. http://jantima-117.blogspot.com/) มลกษณะการเตรยมหรอการผลตเหมอนกบการเตรยมหรอการผสมยา แตในกรณของการเตรยมเครองส าอางจะมลกษณะทเฉพาะเดนชดทแตกตางจากการผลตยาอย 3 ประการ คอ 1. เปนผลตภณฑทมกลนหอมชวนดม 2. มลกษณะสวยงาม ทงลกษณะของผลตภณฑ รวมถงการบรรจหบหอ 3. ใชงานไดงาย สะดวกตอการพกพาเครองส าอางโดยทวไป จะตองบอกคณลกษณะของเครองส าอางนนๆ ไวตามมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) เชน สวนประกอบของผลตภณฑ วธใช ขอควรระวง ภาชนะและการบรรจ รวมถงการทดสอบ การตรวจหาปรมาณ และการวเคราะหตางๆ

ประโยชนของเครองส าอาง 1. ชวยตกแตงใหผวดเนยนและผดผองขน เชน แปงแตงหนา ดนสอเขยนคว ครมตางๆ 2. ชวยท าความสะอาดรกษาอนามยและสขภาพผวของปากและฟน เชน สบและยาสฟน 3. ชวยกลบเกลอนใหแลดเปนธรรมชาต เชน กลบฝาและไฝตางๆ 4. ชวยตกแตงทรงผมใหอยทรง และสวยงามตามทตองการ 5. ชวยท าใหสบายผว แกความอบชน เชน แปงฝนโรยตว 6. ท าใหจตใจสดชน รสกผอนคลาย เนองจากกลนหอมของเครองส าอาง

ประเภทของเครองส าอางเครองส าอาง สามารถแบงไดเปนหลายประเภท แตโดยทวไปมกจะแบงเปนประเภทใหญๆ ได 2 ประเภท คอ 1. เครองส าอางทไมไดใชแตงสของผว เครองส าอางประเภทน ใชส าหรบการท าความสะอาด

ผวหนง หรอใชเพอปองกนผวหนงไมใหเกดอนตรายจาสงแวดลอม เครองส าอางประเภทนไดแก สบ แชมพ ครมลางหนา ครมกนผวแตก น ายาชวยกระชบผวใหตง เปนตน

9

2. เครองส าอางทใชแตงสผวเครองส าอางประเภทน ใชส าหรบการแตงสของผวใหมสสดสวยขนจากผวธรรมชาตทเปนอย เชน แปงแตงผวหนา ลปสตก รช เปนตน

เครองส าอางทพบในทองตลาดอาจจะแบงออกเปน 10 ประเภท ดงน 1. เครองส าอางส าหรบผวหนง ไดแกa. ครมทาผวb. ผลตภณฑขจดสวc. ผลตภณฑขจดสผวและขจดฝาd. ผลตภณฑระงบเหงอและขจดกลนตวe. ผลตภณฑปองกนแสงแดดf. ผลตภณฑปองกนแมลงกดตอย

2. เครองส าอางส าหรบผมและขน ไดแกa. แชมพและครมนวดผมb. ผลตภณฑตกแตงผมc. ผลตภณฑส าหรบโกนหนวดและก าจดขน 3. เครองส าอางส าหรบแตงตาและคว 4. เครองส าอางส าหรบแตงใบหนาa. ผลตภณฑพอกและลอกหนาb. ผลตภณฑกลบเกลอนc. ผลตภณฑรองพนแตงหนา แปงผดหนาและแปงโรยตว 5. เครองส าอางส าหรบแตงแกม 6. เครองส าอางส าหรบแตงปาก 7. เครองส าอางส าหรบท าความสะอาดผวปาก และฟนa. ครมลางหนาและครมลางมอb. ยาสฟนและน ายาบวนปาก 8. เครองส าอางส าหรบเลบ 9. เครองส าอางส าหรบเดก 10. ผลตภณฑน าหอม

การตรวจสอบ ประสทธภาพเครองส าอางตามทองตลาด เครองส าอาง คอ สาร หรอเครองประทนใดๆทใชเพอท าใหเกดความสวยงาม เสรมบคลกภาพ และอาจรวมไปถงการสงเสรมสขภาพ และอนามย ขอจ ากดตางๆทางเครองส าอาง ไมเขมงวดเหมอนขอจ ากดทางดานยา อยางไรกตาม เครองส าอางบางประเภทอาจมผลตอสขภาพ หรอกอใหเกดโทษแกผใชได ตวอยางเชนผลตภณฑบ ารงรมฝปาก เชน ลปมน อาจมสวนผสมทอาจกอใหเกดพษเมอรบประทาน หรอสะสมในรางกาย ผลตภณฑกนแดด บ ารงผว หรอปรบสภาพผว อาจมสวนผสมทท าใหเกดผนคน หรอแพแสงแดด ดงนน นอกจากคณภาพและประสทธภาพของผลตภณฑเครองส าอางแลว กอนทจะน าผลตภณฑเครองส าอางออกจ าหนายในทองตลาด จ าเปนตองทดสอบความปลอดภยดวย ในบทความนจะกลาวถงตวอยางการทดสอบ และประเมนผลประสทธภาพ และความปลอดภยของผลตภณฑเครองส าอาง ตวอยางการทดสอบ และการประเมนประสทธภาพ และความปลอดภยของผลตภณฑเครองส า อาง ทจะกลาวตอไป มดงน

1. การทดสอบทางเคมและกายภาพ (Physicochemical test) 2. การทดสอบทางจลชววทยา (Microbiological test) 3. การทดสอบความพงพอใจในการใช (Psychophysics test)

10

4. การทดสอบประสทธภาพ (Efficacy test) 5. การทดสอบความเปนพษ (Toxicological test) 6. การทดสอบอนๆ (Miscellaneous test)

นยามการทดสอบทางเคมและกายภาพ (Physicochemical test) เปนการทดสอบพนฐานของผลตภณฑเครองส าอาง โดยจะมการทดสอบดวยวธใดนนขนกบลกษณะ ชนด และประเภทของเครองส าอาง เปนการตรวจสอบคณภาพ ปรมาณสารส าคญ ความคงตว และความสม าเสมอของคณภาพผลตภณฑทผลตได การควบคมคณภาพนจะมมาตรฐานเปนขอก าหนดทชดเจน และมองคกรทนาเชอถอมารบรองผลการทดสอบ การทดสอบในประเภทน ไดแก การทดสอบความคงตวของผลตภณฑเครองส าอาง และการวดคาความเปนกรด-ดาง เปนตน การทดสอบทางจลชววทยา (Microbiological test) เปนการทดสอบหาปรมาเชอจลนทรย (bacteria, yeasts, molds) ทอาจมอยในผลตภณฑเครองส าอาง การหาเชอตองหามในเครองส าอาง และการทดสอบประสทธภาพของสารกนเสยในเครองส าอาง เปนตน การทดสอบประเภทนมกทดสอบในผลตภณฑเครองส าอางทมน าเปนสวนประกอบเปนสวนใหญการทดสอบความพงพอใจในการใช(Psychophysics test) เปนการทดสอบความพงพอใจ ความรสกของผใชทมตอผลตภณฑ โดยผลทไดจากการทดสอบอาจเปนผลทเหนไดจรงและชดเจน เชน ท าใหรสกออนเยาวของครมชวยลดรอยเหยวยนบนใบหนา หรอเปนผลทเกดจากจตใจ เชน ใชผลตภณฑครมแลวท าใหรสกวาผวเนยนนมขน ซงอาจไมเกดขนจรงตามนน เปนตน

การทดสอบประสทธภาพ (Efficacy test) เปนการทดสอบความสามารถของผลตภณฑวาสามารถกอใหเกดประสทธผลตามทกลาวอางไดจรงหรอไม และผลตภณฑนนมประสทธภาพตามทตองการหรอไม เชน การท าใหผวขาวขนจรงหรอไม โดยการตรวจวดดวยเครองมอในอาสาสมครหลงใชผลตภณฑ การทดสอบประเภทนท าใหทราบวาผลตภณฑเครองส าอางมสมบตตามทตองการหรอไม และเมอตองการพฒนาต ารบควรพฒนาไปในทางใดการทดสอบความเปนพษ (Toxicological test) เปนการทดสอบพษหรออนตรายทอาจเกดขนเนองจากการใชผลตภณฑเครองส าอาง เชน การทดสอบ photo toxicity และ irritation เปนตน

การทดสอบนมกมการทดสอบทงในระยะสนและระยะยาว มกมการทดสอบกอนทจะน าสนคาจ าหนายในทองตลาด และเปนการทดสอบเพอรบรองความปลอดภยแกผใช เพอใหผใชมนใจวาจะไมกอใหเกดพษเมอใชทงในระยะสน และระยะยาวการทดสอบอนๆ (Miscellaneous test) เปนการทดสอบอนๆ เชน การทดสอบความพงพอใจในกลนของเครองส าอาง ความคงทนในการใช เชน การตดผวของแปงเพอปองกนรงส UV เปนตน (“ประสทธภาพเครองส าอางตามทองตลาด”.[ออนไลน].http://www.ist.cmu.ac.th/)

11

2.2 แนวคด ทฤษฎ เกยวกบพฤตกรรม 2.2.1 พฤตกรรมมนษย – ปจจยพนฐานดานจตวทยา ปจจยส าคญอกปจจยหนงซงมอทธพลตอพฤตกรรมมนษย ไดแก ปจจยทางจตวทยา ซงมปจจยยอยอยหลายปจจย ปจจยทางจตวทยา จะท าหนาท เปนสอกลางในการรบรและตความสงเรากอนทรางกายจะแสดงพฤตกรรมตาง ๆ ปจจยทางจตวทยาทส าคญ ประกอบดวย แรงจงใจและ การเรยนร 1. แรงจงใจ 1.1 ความหมาย ประเภทและปจจย แรงผลกดนจากภายในทท าใหใหมนษยเกดพฤตกรรมตอบสนองอยางมทศทางและ เปาหมาย เรยกวา แ รงจงใจ คนทมแรงจงใจ ทจะท า พฤตกรรมหนงสงกวา จะใชความพยายามน า การกระท าไปสเปาหมายสงกวา คนทมแรงจงใจต ากวา แรงจงใจของมนษยจ าแนกไดเปน 2 ประเภทหลก ประเภทแรก ไดแก แรงจงใจทางกาย ทท าใหมนษยแสดงพฤตกรรมสนองความตองการ ทจ าเปนทางกาย เชน หาน า และอาหารมา ดมกน เมอกระหายและหว ประเภททสอง ไดแก แรงจงใจทางจตซงเกยวของกบ ความตองการทางสงคม เชน ความตองการความส าเรจ เงน ค าชมอ านาจ กลมและพวก เปนตน ปจจยทท าใหเกดแรงจงใจในมนษย ประกอบดวย 1.1.1 ปจจยทางชวภาพ ไดแก ความตองการจ าเปนของชวต คอ อาหาร น า ความปลอดภย 1.1.2 ปจจยทางอารมณ เชน ความตนเตน วตกกงวล กลว โกรธ รก เกลยด และความรสกอนใด ทใหคนมพฤตกรรม ตงแตเออเฟอเผอแผจนถง การฆาผอน 1.1.3 ปจจยทางความคด เปนปจจยทก าหนดใหบคคลกระท าในเรองทคดวา เหมาะสมและเปนไปได และตามความคาดหวงวา ผอนจะสนองตอบ การกระท าของตนอยางไร 1.1.4 ปจจยทางสงคม เปนปจจยทก าหนดพฤตกรรมของมนษย เพอใหสอดคลองกบสงคม และเปนทยอมรบ ของบคคลในสงคมนนดวย การกระท าของผอนและผลกรรมทไดรบจงท าใหเกดการเรยนรพฤตกรรมทางสงคม ซงเปนไปกฎระเบยบ และตวแบบทางสงคม 1.2 ทฤษฎแรงจงใจ นกจตวทยาไดพฒนาทฤษฎเพออธบายถงแรงจงใจของมนษย เพอตอบค าถามเกยวกบพฤตกรรมทปรากฏ แตละทฤษฎมจดทเปน ความแนวคด เกยวกบพฤตกรรมของมนษยทแตกตางกนไป ทส าคญไดแก ทฤษฎสญชาตญาณ ทฤษฎแรงขบ ทฤษฎการตนตว และทฤษฎสงลอใจ 1.2.1 ทฤษฎสญชาตญาน (Instinct Theory) สญชาตญาน เปน พฤตกรรมทมนษย แสดงออกโดยอตโนมต ตามธรรมชาตของชวต เปนความพรอม ทจะท า พฤตกรรม ไดในทนท เมอปรากฎ สงเรา เฉพาะตอพฤตกรรมนน สญชาตญาณ จงมความส าคญตอ ความอยรอด ของชวต ในสตวบางชนด เชนปลากดตวผจะแสดงการกาวราว พรอมตอส ทนททเหนตวผตวอน ส าหรบ ใน มนษย สญชาตญาณ อาจจะไมแสดงออกมา อยางชดเจนในสตวชนต า แตบคคลสามารถรสกได เชน

12

ความใกลชด ระหวาง ชายหญง ท าใหเกด ความตองการทางเพศได พฤตกรรมนไมตองเรยนร เปนรปแบบพฤตกรรมทตายตว แนนอน ซงก าหนดมา ตามธรรมชาตจาก ปจจยทางชวภาพ ในปจจบนการศกษา สญชาตญาน เปนเพยงตองการ ศกษา ลกษณะ การตอบสนอง ขนพนฐาน เพอความเขาใจ พฤตกรรม เบองตนเทานน 1.2.2 ทฤษฎแรงขบ (Drive Reduction Theory) แรงขบ (Drive) เปนกลไกภายในทรกษาระบบทางสรระ ใหคงสภาพสมดลในเรองตาง ๆ ไว เพอท าให รางกายเปน ปกต หรออยในสภาพ โฮมโอสแตซส (Homeostasis) โดยการปรบระบบใหเขากบ การเปลยนแปลงทเกดขน ทฤษฎแรงขบอธบายวา เมอเสยสมดลในระบบ โฮมโอสแตซส จะท าใหเกดความตองการ (Need) ขน เปนความตองการทางชวภาพเพอรกษาความคงอยของชวต และความตองการน จะท าใหเกด แรงขบ อกตอหนง แรงขบเปน สภาวะตนตว ทพรอมจะท าอยางใดอยางหนง ใหกลบคนสสภาพสมดลเพอลดแรงขบนน (Drive Reduction) ตวอยางเชน การขาดน าในรางกาย จะท าใหเสยสมดลทางเคม ในเลอด เกดความตองการเพมน า ในรางกาย แรงขบ ทเกดจากตองการน าคอ ความกระหาย จงใจใหเราดมน าหรอหาน ามาดม หลงจากดมสม ความตองการแลว แรงขบกลดลง กลาวไดวา แรงขบผลกดนใหคนเรามพฤตกรรม ตอบสนอง ความตองการ เพอท าให แรงขบ ลดลงส าหรบทรางกาย จะไดกลบส สภาพสมดล อกครงหนง แรงขบ แบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ แรงขบปฐมภม (Primary Drive) และ แรงขบทตยภม (Secondary Drive) แรงขบทเกดจาก ความตองการพนฐานทางชวภาพ เชน ความตองการอาหาร น า ความตองการและแรงขบประเภทน เกดขนเองโดยไมตองเรยนร เปนแรงขบ ประเภทปฐมภม สวนแรงขบทตยภม เปนแรงขบทเกดขนจากการเรยนร แรงขบประเภทน เมอเกดแลวจะจงใจคนใหกระท าสงตาง ๆ เพอตอบสนองความตองการอยางไมมวนสนสด เชน คนเรยนรวา เงนมความสมพนธเชอมโยงกบการสนองความตองการอาหาร ทอยอาศยและอน ๆ อกมาก การไมมเงน จงเปนแรงขบทตยภมสามารถจงใจใหคนกระท าพฤตกรรมตาง ๆ เพอใหไดเงนมาตงแตการท างานหนก จนถงการท า สงทผดกฎหมาย เชน การปลนธนาคาร 1.2.3 ทฤษฎการตนตว (Arousal Theory) มนษยถกจงใจใหกระท าพฤตกรรมบางอยาง เพอรกษาระดบการตนตวทพอเหมาะ (Optimal level of arousal) เมอมระดบการตนตวต าลง กจะถกกระตนใหเพมขน และเมอการตนตวมระดบสงเกนไปกจะถกดงใหลดลง เชน เมอรสกเบอคน จะแสวงหาการกระท าทตนเตน เมอตนเตนเราใจมานานระยะหนง จะตองการพกผอน เปนตน คนแตละคนจะมระดบการตนตวทพอเหมาะแตกตางกน การตนตวคอ ระดบการท างานทเกดขนในหลาย ๆ ระบบของรางกาย สามารถวดระดบการท างานนไดจากคลนสมอง การเตนของหวใจ การเกรงของกลามเนอ หรอจากสภาวะของอวยวะตาง ๆ ขณะทหลบสนทระดบการตนตวจะต าทสด และสงสดเมอตกใจหรอตนเตนสดขด การตนตวเพมขนไดจากความหว กระหายน าหรอแรงขบทางชวภาพอน ๆ หรอจากสงเราทเขมขน รนแรง เหตการณไมคาดหวงไวกอน หรอจากสารกระตน

13

ในกาแฟ และยาบางชนด การท างานจะทมประสทธภาพสง เมอมระดบการตนตวปานกลาง ระดบการตนตวทสงเกนไปจะรบกวนความใสใจ การรบร การคด สมาธ กลามเนอท างานประสานกนไดยาก เมอระดบการตนตวต า คนเราท างานทยากและมรายละเอยดไดด แตถาเปนงานทงายจะท าไดดเมอระดบ การตนตวสง คนทมระดบการตนตวสงเปนนสย มกสบบหร ดมสรา กนอาหารรสจด ฟงดนตรเสยงดง มความถเรองเพศสมพนธ ชอบการเสยงและลองเรองใหม ๆ สวนคนทมระดบการตนตวต าเปนปกต มกมพฤตกรรมท ไมเราใจมากนก ไมชอบการเสยง ความแตกตางในระดบพอเหมาะของการตนตว เกดจากพนฐานทางชวภาพเปนเรองหลก และท าใหมบคลกภาพแตกตางกนไปดวย 1.2.4 ทฤษฎสงจงใจ (Incentive Theory) ปจจยภายนอกหรอสงแวดลอมทจงใจจะดงดดใหคนมงไปหาสงนน มนษยกระท ากจกรรมตาง ๆ เพอแสวงหาสงทพอใจ (Positive Incentives) เชน รางวล ค ายกยอง สทธพเศษ และหลกเลยงสงทไมพอใจ (Negative Incentives) เชน ถกลงโทษ ถกต าหน ท าใหเจบกาย การทคนม พฤตกรรมแตกตางกน หรอพฤตกรรมเปลยนแปลงไป ขนอยกบความแตกตางในคณคา (Values) ของสงจงใจ ถาคดวาการกระท าอยางใด อยางหนง จะไดรบผลคมคากจะมแรงจงใจใหบคคลกระท าอยางนน (“พฤตกรรมมนษย – ปจจยพนฐานดานจตวทยา”.[ออนไลน].http://www.novabizz.com/NovaAce/Behavior/Factor_Psyco.htm#ixzz3WtiFqxfF) 2.2.2 แนวคดพนฐานเกยวกบพฤตกรรมและพฤตกรรมสขภาพ 1. ความหมายเกยวกบพฤตกรรม พฤตกรรม หมายถง ปฏกรยาหรอกจกรรมทกอยางของสงมชวต ดงนน พฤตกรรมของคนจงหมายถงปฏกรยาตาง ๆ ทบคคลแสดงออกทงภายในและภายนอกตวบคคล มทงทสงเกตไดและสงเกตไมได ทงสงทสมครใจจะกระท าหรอละเวนการกระท า ทงนพฤตกรรมของบคคลยอมแตกตางกนไปตามสภาพสงคม วฒนธรรม ซงมกไดรบอทธพลจากความคาดหวงของบคคลรอบขาง สถานการณขณะนน และประสบการณในอดต 2. ปจจยก าหนดพฤตกรรม พฤตกรรมของบคคลจะมการเปลยนแปลงอยเสมอ ซงสาเหต การเปลยนแปลงอาจมความแตกตางกนไปในแตละบคคล เชน เปลยนแปลงเองจากการเรยนรตามวฒภาวะหรอระยะพฒนาการ เปลยนแปลงเพราะถกบงคบหรออทธพลระหวางบคคล เปลยนแปลงเพราะการลอกเลยนแบบ และ เปลยนแปลงเนองจากบคคลยอมรบวาเปนสงทดตอตนเอง มความเหมาะสมตรงกบคานยม และแนวคดของตนเอง ซงสาเหตของการเปลยนแปลงดงกลาวขางตน มหลายปจจยเขามาเกยวของ ดงตวอยางเช น วฒภาวะหรอพฒนาการ การเรยนร ยาและสงเสพตด พนธกรรม เปนตน 3. ทฤษฎทใชในการศกษาพฤตกรรม เนองจากนกทฤษฎทางพฤตกรรม เชอวาวธการศกษาพฤตกรรมโดยตรงเปนวธทเปนวทยาศาสตร เปนปรนย (Objective) เปนนรนย (Deductive) มากกวาวธการศกษาทฤษฎทางสขภาพ ซงเปนอตนย (Subjective) และอปนย (Inductive) จงท าใหไมสามารถตรวจสอบได ดงนน

14

ทฤษฎทใชศกษาทางพฤตกรรมจงไมใชทฤษฎเดยว หรอมาจากแนวคดอนเดยว ตองอาศยวธการศกษาหลายอยางรวมกน ในทนจงขอยกตวอยางทฤษฎ ดงน 1) ทฤษฎสขนยม (Hedonism Theory) เปนทฤษฎทางจตวทยาทเชอวา พฤตกรรมมนษยเกดจากความตองการ 2 อยาง คอ ความตองการทางกาย เชน ความหว ความตองการทางเพศ และความตองการทางจต อารมณ และจตวญญาณ ไดแก ความกลว ความรก ความตองการประสบความส าเรจ ความตองการมศกดศร ซงนกทฤษฎกลมนทชอ Sigmund Freud กลาววามนษยเกดมาพรอมกบสญชาตญาณในรปของพลงงานทผลกดนใหเกดพฤตกรรม พลงดงกลาวประกอบดวยจตไรส านก (Id) ทเราไมรสก จะผลกดนจตสวนทเราร (Ego) ใหท าสงตาง ๆ ทประสงค และมจตส านกทควบคม คอ มโนธรรม (Super ego) หรอความรสกผดชอบชวด อนเปนผลจากการอบรมสงสอนของสงคม ซงโครงสรางทรวมทง 3 สงนนมความสมพนธซงกนและกน อาจกลาวไดวา Id เปนความพงพอใจหรอความตองการสวนลกของบคคล สวน Ego เปนสงทเกดจากการพฒนา Id แลวจงแสดงออกมาเปนลกษณะของบคคลทแสดงออกตามความตองการของสงคมอยางมเหตผล และเพอความปลอดภยของตนเองในการทจะอยรวมกนกบผอนในสงคม สวน Super ego เปนตวประสานงานทควบคมไมให Id แสดงความตองการสวนลกออกมา และผลกดนให Ego ออกมาแทนท Super ego ไดแก คานยมของสงคม และวฒนธรรมประเพณ 2) ทฤษฎมนษยนยม (Humanism Theory) มความเชอตางจากทฤษฎสขนยม คอ มนษยไมใชทาสของแรงผลกดน แตมนษยเกดมาพรอมกบศกยภาพของความเปนมนษย เชน ความอยากร ความคดสรางสรรค ความตองการพฒนาตนเอง นกทฤษฎในเรองน ไดแก Maslow ทอธบายวามนษยมความตองการ 5 ระดบ คอ 2.1) ความตองการทางสรระ (Physical Needs) หรอความตองการทางดาน รางกาย ไดแก ความตองการอาหาร การนอนหลบพกผอน ความตองการทางเพศ 2.2) ความตองการความปลอดภย (Safety Needs) ไดแก ความตองการความอบอนมนคง ความตองการหนหางจากอนตราย ความตองการหนจากความเจบปวด 2.3) ความตองการความรกและความเปนเจาของ (Love and Belonging needs) ไดแก ความตองการเพอนบาน ความตองการเพอนรวมงาน ความตองการมคนรก 2.4) ความตองการไดรบการยกยอง นบถอ (Self –Esteem needs) เปนความตองการใหคนอนชนชม ใหมคนเคารพนบถอชนชมในความส าเรจ 2.5) ความตองการบรรลความส าเรจแหงตน (Self -Actualization) คอ ความตองการเปนตวของตวเอง ตองการทจะท าอะไรไดตามทตนปรารถนา เปนความตองการทจะคดหรอกระท าประโยชนแกสวนรวมอยางแทจรง ประเดนส าคญของความตองการคอ ความตองการขนสงจะเกดไดกตอเมอบคคลไดรบความ

15

ตองการขนต ากวาในทกระดบ เพราะจะเปนแรงขบใหบคคลแสดงพฤตกรรมเพอตอบสนองความตองการนน 3) ทฤษฎการเปลยนแปลงทางสงคม (Social Exchange Theory) ทฤษฎนเนนทกระบวนการของการแลกเปลยนสมพนธ หรอการกระท าระหวางบคคล โดยมขอสมมตของบคคล ดงน 3.1) การกระท าทางสงคม เปนวธการทจะบรรลเปาหมายทตองการ 3.2) การกระท าทางสงคมทกอยาง ผกระท าตองลงทนเชน ลงแรง ลงเวลา และลงทรพยากร 3.3) การกระท าทางสงคมทกอยาง ผกระท าจะพยายามลดมลคาการลงทนเทาทจะกระท าได ใหต ากวาก าไรมากทสด 3.4) การกระท าทางสงคม ทมลคาลงทนต ากวาก าไรเทานน ทจะยาวนานหรอคงทน ทฤษฎนกลาววา การกระท าทางสงคมเรมเกดขนเมอผกระท าทงในลกษณะบคคลและกลม พยายามจะเอาประโยชนบางอยางจากคกระท าของตน ซงกอาจจะเปนบคคลหรอกลมเชนกน ดงนนการแลกเปลยนบางอยางซงกนและกน การดงดดซงกนและกน ในสถานการณเชนน ท าใหฝายหนงหรอตางฝายตางพอใจทจะกระท าตอกนหรอรวมจดหมายเดยวกน ไมวากรณใดกตามผลของปฏสมพนธ หรอผลของการกระท าตอกน กคอกระบวนการแลกเปลยนซงกนและกน (Emerson, 1981 อางใน พนธทพย รามสต, 2540.) 4. พฤตกรรมทเกยวของกบสขภาพ มนษยแสดงพฤตกรรมแตกตางกนไป ขนกบปจจยดานสถานการณ สงแวดลอม และเงอนไข ซงสงทแสดงออก อาการ บทบาท ลลา ทาท ความประพฤตทมผลตอสขภาพทงทางทดและไมด ถอเปนพฤตกรรมทเกยวของกบสขภาพทงนน ส าหรบพฤตกรรมทควรทราบเพอประกอบการพจารณาสรางเสรมสขภาพม ดงน 1) พฤตกรรมสขภาพ (Health Behavior) พฤตกรรมสขภาพ คอ แนวคดเกยวกบทงพฤตกรรมภายนอก (Overt behavior) และพฤตกรรมภายใน (Covert behavior) ซงพฤตกรรมภายนอก ไดแก การปฏบตทสามารถสงเกตและมองเหนได สวนพฤตกรรมภายใน ไดแก องคประกอบทางจตวทยา (Psychological factors) ซงมความคดความเชอ การรบร แรงจงใจ คานยม ทศนคต และความคาดหวง โดยในทางพฤตกรรมศาสตรเชอวา องคประกอบเหลานมอทธพลตอพฤตกรรมสขภาพของบคคล ซงจากการทบทวนการใหความหมายพฤตกรรมสขภาพ พบวา สวนใหญมความหมายคลายคลงกน คอเปนการแสดงออกของบคคลทงภายในและภายนอก ทสงเกตไดและสงเกตไมไดในการกระท าหรองดเวนการกระท าสงทมผลตอสขภาพ โดยจะขอยกตวอยางพฤตกรรมสขภาพทควรร ดงน 1.1 พฤตกรรมสงเสรมสขภาพ (Health Promotion Behavior) เปนพฤตกรรมทคนปฏบตเพอใหมสขภาพแขงแรงสมบรณยงขน ในทนค าวาสขภาพรวมทงดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคมและจตวญญาณ ซงตวอยางพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ไดแก พฤตกรรมการออกก าลงกาย พฤตกรรมการบรโภคอาหารใหถกหลกโภชนาการ พฤตกรรมการผอนคลาย หรอ พฤตกรรมการพกผอน เปนตน 1.2 พฤตกรรมการดแลตนเอง (Self Care Behavior) เปนกจกรรมการดแลตนเอง ซงบคคล ครอบครว

16

ชมชน ท าหนาทดแลตนเองนบตงแตการปองกนโรคไมใหเจบปวย การสงเสรมสขภาพใหรางกายแขงแรง การบ าบดรกษา และการฟนฟสภาพรางกายและจตใจภายหลงการเจบปวย 1.3 พฤตกรรมเสยง (Risk Behavior) เปนพฤตกรรมทเมอบคคลปฏบตไปแลวอาจกอใหเกดผลเสยตอสขภาพ เชน เกดโรคหรอการบาดเจบ ตวอยางพฤตกรรมเสยง ไดแก พฤตกรรมการสบบหร พฤตกรรมการดมเครองดมแอลกอฮอล พฤตกรรมการบรโภคอาหารไขมน พฤตกรรมการขบขยานพาหนะโดยไมเคารพกฎจราจร พฤตกรรมการเทยวหญงบรการ หรอพฤตกรรมการเสพสารเสพตด เปนตน 1.4 พฤตกรรมการปองกนโรค (Preventive Behavior) หมายถง การปฏบตของบคคลเพอปองกนไมใหเกดโรคขน ไดแก การไมสบบหร การสวมหมวกกนนอก การคาดเขมขดนรภยขณะขบขยวดยานพาหนะ การออกก าลงกาย การรบประทานอาหารทมประโยชน เปนตน 1.5 พฤตกรรมการเจบปวย (Illness Behavior) หมายถง การทบคคลปฏบตเมอมอาการผดปกตหรอเมอรสกวาตนเองเจบปวย ไดแก การถามบคคลอนหรอผใกลชดเกยวกบอาการของตน การเพกเฉยการแสวงหาการรกษา การหลบหลกจากสงคม เปนตน 1.6 พฤตกรรมบทบาทคนเจบ (Sick role Behavior) หมายถง การปฏบตพฤตกรรม

ของผททราบแลววาตนเองเจบปวย โดยอาจทราบจากความคดเหนของผอน หรอ เปนความ คดเหนของผปวยเอง

จะเหนวา พฤตกรรมสขภาพเกดขนไดเนองจาก การเปลยนแปลงพฤตกรรมของมนษยทเกดจาก การเรยนร การรบร ทศนคต คานยม การเลยนแบบ และ การถกบงคบ ตลอดจนสงแวดลอมอน ๆ การปฏบตซงเปนพฤตกรรมทงดานบวก (Positive behavior) และ ดานลบ (Negative behavior) ซงพฤตกรรมทางดานลบเปนสงทกอใหเกดปญหาทางสขภาพทยงใหญตองรบด าเนนการแกไข พฤตกรรมดานลบทกอใหเกดปญหาสขภาพ ปญหาสขภาพและการเจบปวยทพบเหบโดยทวไปในปจจบน สวนใหญมสาเหตจากการปฏบตพฤตกรรมสขภาพทไมเหมาะสม ซงเปนพฤตกรรมดานลบ ในทนจะกลาวถงลกษณะพฤตกรรมทางดานลบ ทมผลตอสขภาพทส าคญ ๆ ดงน ไดแก 1) พฤตกรรมทางลบทมผลตอการเกดโรคตดตอ เชน พฤตกรรมการมเพศสมพนธทไมปลอดภยกอใหเกดโรคตดตอทางเพศสมพนธ 2) พฤตกรรมทางลบทมผลตอการเกดโรคไมตดตอ เชน พฤตกรรมการบรโภคอาหารผดหลกโภชนาการ และมสารปนเปอน พฤตกรรมการดมสราและสบบหร พฤตกรรมการไมออกก าลงกาย และพฤตกรรม การขบขรถโดยไมเคารพกฎจราจร เปนตน 3) พฤตกรรมดานลบทเกดจาการเปลยนแปลงสงคมและสงแวดลอม เปนผลมาจากการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจสงคม และกระแสการพฒนาทางดานอตสาหกรรม ท าใหประเทศไทยมการน าเอาเทคโนโลย

17

มาใชในภาคอตสาหกรรมมากขน สงทตามมาคอ มการท าลายสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต เกดมลพษ มลภาวะทงในดน น า และอากาศ 4) พฤตกรรมดานลบทกอใหเกดความเสยงจากการท างาน เชน พฤตกรรมเสยงจากการท างานภาคเกษตรกรรม พฤตกรรมเสยงจากการท างานภาคอตสาหกรรม และ พฤตกรรมเสยงจากการท างานภาคบรการ สรปแลวจะเหนวา พฤตกรรมทเกยวของกบสขภาพมทงพฤตกรรมทเกดขนกอนและหลงการเกดปญหาสขภาพ แตพฤตกรรมทส าคญและจ าเปนตองท าความเขาใจใหมาก คอ พฤตกรรมสขภาพทปฏบตขณะยงมสขภาพด ในขณะเดยวกนพฤตกรรมเสยงตาง ๆ ทถอเปนพฤตกรรมทางดานลบทกอใหเกดปญหาสขภาพ จ าเปนตองรบด าเนนการปรบเปลยนใหมความเหมาะสมซงเปนการแกไขปญหาสขภาพทตนเหต และเปนการจดการกบปญหาสขภาพแนวใหมตามแผนพฒนาสขภาพแหงชาต ฉบบท 9 แนวคดทฤษฎทใชในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ

แบบจ าลองการสงเสรมสขภาพ (Health Promotion Model) Pender (1987) ไดพฒนารปแบบการสงเสรมสขภาพจากทฤษฎการเรยนรทางสงคม ซงเนนความส าคญของสตปญญาในการทจะชวยควบคมพฤตกรรม แนวคดนเชอวาบคคลจะลงมอกระท ากจกรรมเพอสงเสรมสขภาพ ตลอดจนปฏบตกจกรรมอยางตอเนองจนกลายเปนแบบแผนในการด าเนนชวตนน เปนผลจากการไดรบอทธพลของปจจย 3 ดานดวยกน คอ ปจจยดานความร-การรบร (Cognitive perceptual factors) ของบคคล ปจจยสงเสรม (Modifying factors) และ สงชกน าในการปฏบต (Cues to action) ซงมรายละเอยด ดงตอไปน 1) ปจจยดานความร-การรบร (Cognitive Perceptual Factors) ปจจยนนบเปนกระบวนการขนแรกของการสรางแรงจงใจในการปฏบต และคงไวซงพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของบคคล และทส าคญปจจยดานนมอทธพลโดยตรงตอการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ปจจยดานนประกอบดวย

ความส าคญของสขภาพ (The importance of health)

การรบรการควบคมสขภาพ (Perceived control of health

การรบรความสามารถของตนเอง (Perceived self efficacy)

ค าจ ากดความของสขภาพ (Definition of health)

การรบรตอภาวะสขภาพ (Perceived health status)

การรบรประโยชนของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ

การรบรอปสรรคของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ (Perceived barriers of health promoting behaviors)

2) ปจจยสงเสรม (Modifying Factors) จะสงผลตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพทางออม โดยผาน ปจจยดานความร และการรบร ปจจยดานนประกอบดวย

18

ปจจยทางประชากร (Demographic factors)

ลกษณะทางชววทยา (Biological characteristics)

อทธพลระหวางบคคล (Interpersonal influences)

ปจจยสถานการณ (Situational factors)

ปจจยพฤตกรรม (Behavior factors) 3) สงชกน าในการปฏบต (Cues to Action) ม 2 ลกษณะคอ สงชกน าภายใน เชน การรบรถงศกยภาพของตนเอง สงชกน าภายนอก เชน การพดคยสนทนากบบคคลอน ลวนมสวนผลกดนหรอสนบสนนใหบคคลมพฤตกรรมสงเสรม

ปจจยทมผลตอความเชอและการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ ในการทจะใหการพยาบาลผรบบรการ พยาบาลจ าเปนตองมความเขาใจถ งปจจยตางๆทมอทธพลตอความเชอ และพฤตกรรมสขภาพของผรบบรการ ทงปจจยภายในและภายนอกทมอทธพลตอการคด การกระท าของบคคลในอกรปแบบหนง (Potter and Perry,1989) ความเขาใจดงกลาวจะชวยใหพยาบาลสามารถวางแผนการสงเสรมไดอยางมประสทธภาพ ซงปจจยทมผลตอความเชอและการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ มดงน 1) ปจจยภายใน ไดแก ระยะพฒนาการของบคคล พนฐานดานสตปญญา การรบรการท าหนาทของรางกาย ปจจยดานอารมณและจตวญญาณ ซงมรายละเอยด ดงน • ระยะพฒนาการของบคคล ความคดเหนและแบบแผนพฤตกรรมของบคคลจะมการเปลยนแปลงไดตลอดเวลาในแตละชวงของชวตมนษย เนองจากบคคลมพฒนาการมากขนตามวย หากพยาบาลจะใชแนวคดในเรองของความเชอ และการปฏบตงานดานสขภาพเปนพนฐานในการวางแผนการใหการพยาบาล และการสงเสรมสขภาพ พยาบาลจะตองเขาใจถงระดบการเจรญเตบโตและการพฒนาการของผรบบรการแตละคน • พนฐานดานสตปญญา ความเชอทางดานสขภาพของบคคลจะถกกลอมเกลาดวยสตปญญา และการตดสนใจปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ และการจดการดานสขภาพอน ๆ กเกยวของสมพนธกบระดบสตปญญา และการเรยนรของบคคล • การรบรการท าหนาทของรางกาย การทบคคลรบรการท าหนาทของรางกาย เชน รบรวาตนเองมสขภาพแขงแรงสมบรณ หรออกคนหนงรบรวาตนเองมปญหาสขภาพเนองจากปวยดวยโรคเรอรงหลายชนด จะท าใหบคคลทงสองปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพแตกตางกน คอ ผทรบรวาตนเองมปญหา สขภาพหรอมขอจ ากดในการท าหนาทของรางกาย จะพยายามดแลรกษาสขภาพและท า พฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยางสม าเสมอมากกวา • ปจจยดานอารมณและจตวญญาณ ปจจยดานอารมณและจตวญญาณ มอทธพลตอความเชอ และการ

19

ปฏบต พฤตกรรมสงเสรมสขภาพ กลาวคอ ผรบบรการทมประสบการณการตอบสนองตอความเครยดทเกดขนในอดตอยางไร กมกจะมแนวโนมทจะตอบสนองตอความเครยดในปจจบนเชนนน ดง ตวอยาง บคคลทมความวตกกงวลวาความเจบปวยก าลงคกคามชวต หากเปนผสงบเยอกเยน กจะมการตอบสนองทางอารมณเพยงเลกนอย ยอมรบและใหความสนใจในอาการแสดงและเสาะหาการดแลทเหมาะสม ตรงกนขามกบบคคลทไมสามารถควบคมอารมณตนเองได กจะปฏเสธอาการแสดงทปรากฏ และไมยอมรบการรกษา ส าหรบความเชอทางศาสนาหรอจตวญญาณจะสะทอนใหเหนไดจากการปฏบตของบคคล เชน ถาความเชอทางศาสนาใหละเวนจากการรกษาทางการแพทยทกชนด ในการเจบปวยบางอยาง บคคลกอาจจะหลกเลยงในการไปรบการดแลรกษาจากสถานบรการสขภาพแผนปจจบน 2) ปจจยภายนอกปจจยภายนอกทมอทธพลตอความเชอ และการปฏบตดานสขภาพ ไดแก การปฏบตของครอบครว ปจจยทางดานเศรษฐกจและสงคม และพนฐานทางวฒนธรรม • การปฏบตของครอบครว แนวทางการปฏบตกจกรรมการดแลรกษาสขภาพของสมาชกครอบครว จะไดรบอทธพลจากการปฏบตของบคคลในครอบครวเดยวกน เชน กรณเดกหรอวยรนทมพนฐานทางครอบครวทมการปฏบตกจกรรมสงเสรมสขภาพดวยการออกก าลงกาย การรบประทานอาหารชวจต และพชผกสมนไพร มการดแลเอาใจใสเรองสขภาพ เสาะแสวงหาขอมลทเปนประโยชนมาปฏบตอยางสม าเสมอ เมอโตขนกมแนวโนมทจะปฏบตเชนนน • ปจจยทางดานเศรษฐกจและสงคม ปจจยทางดานเศรษฐกจและสงคม มผลตอการตดสนใจของบคคลทจะปฏบตหรอ หลกเลยงการปฏบตพฤตกรรมทางสขภาพ เชน สตรวยเจรญพนธเหนความส าคญของการตรวจสขภาพประจ าปทกป แตมปญหาดานการเงน กอาจไมไปตรวจสขภาพไดตามทคาดหวง • พนฐานทางวฒนธรรม วฒนธรรมมอทธพลตอความเชอ การใหคณคา และการปฏบตทเปนธรรมเนยมสบทอดกนมา ซงจะมผลตอการเขาหาระบบการดแลสขภาพ และการท ากจกรรมเพอสขภาพด ในบางกลมชนอาจจะไมยอมรบ และไมใชระบบการใหการดแลสขภาพ แตจะปฏบตตามวถทสบทอดกนมา เชน พยาบาลแนะน าใหกลมสตรวยหมดระดดมนมเสรมแคลเซยมเพอปองกนภาวะกระดกพรน แตผรบบรการเลอกทจะรบประทานผกพนบานทมคณคาทางโภชนาการแทน เพราะนอกจากจะหาไดงายในทองถน ยงประหยดคาใชจายและท าใหรสกมคณคาทางดานจตใจอกดวย

20

2.3 งานวจยทเกยวของ เพญธดา ทพยโยธา (2548) ไดศกษาแนวทางการพฒนาผลตภณฑสมนไพรของประเทศ พบวางานวจยทไดศกษาปญหาและอปสรรค และแนวทางแกไขของการพฒนาผลตภณฑสมนไพรเฉพาะของเกษตรกรและผประกอบการ ซงไดส ารวจโดยการสมภาษณคอกลมตวอยางเกษตรกรผปลกสมนไพรแบบเกษตรอนทรยรวม 28 คน และผประกอบการดานสมนไพร 14 แหง (ในกรงเทพมหานคร จงหวดปราจนบร และจงหวดนครปฐม) ผลการศกษาพบวา ทงเกษตรกร และผประกอบการมความเหนสอดคลองกนทจะพฒนาผลตภณฑสมนไพรไทยโดยเกษตรกรตองการใหผประกอบการรบประกนผลผลตสมนไพรทปลกทงหมด เพราะการลงทนปลกพชสมนไพรปลอดสารพษ (เกษตรอนทรย) ตองใชตนทนสงและมปญหาเกยวกบอายสมนไพรมเพยงไมเกนหนงป เพราะหมดคณภาพ นอกจากนเกษตรกรกยงขาดความรในการปองกนตนเอง เวลาบดพชสมนไพร และมข อเสนอแนะใหรฐบาลใหการสนบสนนดานการประชาสมพนธใหประชาชนหนกลบมานยมใชผลตภณฑสมนไพรทางสอตาง ๆ ใหกวางขวางขน และควรสงเสรมใหเกดเครอขายในการปลกพชสมนไพรปลอดสารพษเพอใชเปนแหลงวตถดบปอนใหกบผประกอบการ ส าหรบดานผประกอบการกมทศนะวาประชากรรอยละ 60 ไมเคยรเรองสมนไพรจงตองเรงสรางกระแสใหประชาชนเกนความนยมรวมทงแพทยยงไมคอยยอมรบการใชสมนไพรรกษาคนไข เพราะขาดงานวจยรบรองนอกจากนยงขาดโรงงานผลตยาสมนไพร ดงนนรฐบาลควรใหการสงเสรมเกยวกบสมนไพรคอนขางนอย และผประกอบการไดเสนอแนะใหใชผลตภณฑสมนไพรเปนทางเลอกของสขภาพพงตนเองของประชาชน รฐบาลควรแกไขปญหาการพฒนาผลตภณฑสมนไพรเปนระบบ เชน สรางกลไกการสงเสรมใหโรงพยาบาลของรฐใชสมนไพรในการรกษาโรคควบคดานสมนไพรไปกบการใชยาดานแผนปจจบนรกษาโรค ควรตพมพงานวจยในวารสารตางประเทศ หรอลงในวารสารของไทยทเปนทยอมรบ ใชสตวทดลองทดสอบความเปนพษของสมนไพร เปนตน กษรวรรษ แสวงรตน, พงษพชญ พรมจนทร, วราภรณ ปณณวล และลดดา วงศพายพกล (2550) ไดศกษาเรอง การศกษาสมนไพรในผลตภณฑสขภาพในจงหวดเชยงใหม โดยการวจยครงนมจดมงหมาย เพอส ารวจการใชพชสมนไพรในผลตภณฑสขภาพของโครงการ “หนงต าบล หนงผลตภณฑ” ทมการผลตในจงหวดเชยงใหม ผลการศกษาพบวา การใชสมนไพรเปนสวนประกอบในผลตภณฑสขภาพสวนใหญเพอเพมความสดชน เพมความสวยงาม และเปนการสรางมลคาเพมทางดานจตใจมากกวาสรรพคณอน และควรมการพฒนาทครบวงจรและใหความรทถกตองแกผผลตอยางตอเนอง

วไล ประกอบกจ (2553) ไดศกษาเรอง การใชยาสมนไพรในระบบบรการสขภาพปจจบน:กรณศกษา เครอขายบรการสขภาพ อ าเภอสงเนน จงหวดนครราชสมา โดยการวจยครงนมจดมงหมาย เพอศกษาสถานการณการใชยาสมนไพรในเครอขายบรการสขภาพ ศกษาปจจยหลกทมอทธพลตอการใชยาสมนไพรอยางมประสทธ ผลในเครอขายบรการสขภาพ และเพอใหบคลากรสาธารณสขทงแผนปจจบนและแผนไทยมการบรณาการการใชยาสมนไพรในการรกษาผปวยอยางมประสทธผล ประสทธภาพ และมความปลอดภยตรงตามมาตรฐานเวชกรรมไทย

21

ผลการศกษาพบวา บคลากรบรการสขภาพยงขาดความรดานสมนไพรและการประชาสมพนธเชงรกกบประชาชน ควรมการปรบสถานทในการจ าหนายยาใหใกลกบผรบบรการและปรบปรงการผลตและรปแบบยาสมนไพรใหไดมาตรฐานการใชสมนไพรบ าบดไดเตบโตอยางรวดเรวในชวงทศวรรษทผานมา การโฆษณาและชองทางการขายกเพมขนเชนกน มการคนควาและบนทกเกยวกบการใชงาน คณประโยชนและศกยภาพอนมากมายของสมนไพรบ าบด แตสวนใหญจะเปนมมมองของผใชมากกวา แตปฏกรยาของผผลตนกบไมคอยไดมการบนทกกนเทาทควร งานวจยนเปนเชงคณภาพ มวตถประสงคเพอคนควาและอธบายประสบการณของพยาบาลวช าชพทมตอการใชสมนไพรบ าบด โดยท าการเลอกสมภาษณกลมตวอยางเปนพยาบาลกองทพอากาศ 8 คน ท าการเกบขอมลและวเคราะหทนทโดยใชการเขารหสและแบงกลม การเกบขอมลจะกระท าจนกระทงขอมลทไดสมบรณ ผลวจยทได

สามารถแบงไดเปน 9 กลมใหญ ไดแก องคความร ความปลอดภย ประสทธภาพและความนาเชอถอความรบผดชอบ เวลา ราคา (แพทยทางเลอกเมอเทยบกบยาแพทยแผนปจจบน) ความสมพนธระหวางผประกอบการกบคนไข และการใชตามค าแนะน ามากกวาการใชตามแพทยสง จากการแบงกลมขางตนจะพบวา “องคความร” ซงเปนตวแปรตนของการวจยนมผลกระทบอยางมากตอปรมาณการใชสมนไพรบ าบดในการรกษาคนไข และเมอผปฏบตมประสบการณการใชสมนไพรบ าบดมากขน กท าใหมการพฒนาองคความรเกยวกบสมนไพรบ าบดมากขนดวย งานวจยนแสดงใหเหนวาพยาบาลวชาชพจ าเปนตองใหความส าคญตอการแสวงหาองคความรเกยวกบสมนไพรบ าบด เพอตอบสนองตอปรมาณคนไขทตองการบ าบดมากขน ศรวรรณ เจรญชย (2553) ไดศกษาเรอง รปแบบการสอสารทางการตลาดทมอทธพลตอการเลอกเขาศกษาตอสถาบนอดมศกษาเอกชนของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6 กรณศกษาเขตพนทการศกษาท 1-5 จงหวดอบลราชธาน โดยการวจยครงนมจดมงหมาย เพอน าผลการศกษาทไดรบมาเปนขอมลเบองตนส าหรบการพฒนาและปรบปรงกลยทธแผนการด าเนนงาน และวางแผนดานรปแบบการสอสารทางการตลาดของสถาบนอดมศกษาเอกชน ผลการศกษาพบวา สวนใหญใหความส าคญกบเรองโฆษณาทางสอกลางแจง การโฆษณาทางวทย การโฆษณาทางหนงสอพมพการโฆษณาทางหนงสอพมพ การโฆษณาทางนตยสาร การโฆษณาทางโทรทศน ฯลฯ

ทวทรพย อ านวยวรชย, กฤษฎา กตตโกวทธนา (2554) การวจยครงน มวตถประสงคเพอศกษาพฤตกรรมการใชและปจจยทมผลตอการเลอกซอผลตภณฑสมนไพรปองกนผมรวงของสตรวยท างานในกรงเทพมหานคร โดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล จากกลมตวอยางจ านวน 400 คน ผลการวจยพบวา ปจจยสวนประสมทางการตลาดมผลตอการตดสนใจซอผลตภณฑสมนไพรปองกนผมรวงอยในระดบมาก โดยดานผลตภณฑมผลตอการตดสนใจซอมากทสด รองลงมาคอ ดานราคา และจากการทดสอบสมมตฐาน พบวา ปจจยทมผลตอการตดสนใจซอผลตภณฑสมนไพรปองกนผมรวง คอ อาชพ ระดบการศกษา รายได และพฤตกรรมการใชผลตภณฑสมนไพรปองกนผมรวง ผลจากการศกษาในครงนสามารถน าไปใชเพอเปนประโยชนในการพฒนาผลตภณฑใหสอดคลองกบความตองการของกลมเปาหมายได โดยประเภทผลตภณฑสมนไพรปองกนผมรวงทกลมตวอยางอยากใชมากทสด คอแชมพ รองลงมาคอ โทนคใสผม ขนาดกลาง (200 มล.) ราคาไมควรเกน 200 บาท ควรวางจ าหนายทซเปอรเซนเตอร เชน โลตส บกซ โดยกลมเปาหมายคอ สตรทมอายระหวาง 25 - 35 ป สถานภาพโสด เปนพนกงานบรษทเอกชน การศกษาระดบปรญญาตร

22

บทท 3 วธด าเนนการศกษา

การวจย เรอง การศกษาความร เจตคต และการปฏบต ของนสตมหาวทยาลยเกษตรศาสตรทเรยนใน

รายวชาสขภาพเพอชวต ตอการใชผลตภณฑสมนไพร ผวจยไดศกษาระเบยบวธการวจยเพอน ามาประกอบการวจย

โดยน ามาเรยบเรยงน าเสนอดงตอไปน

3.1 รปแบบการวจย การศกษาในครงนใชรปแบบการวจยเชงพรรณนา (Descriptive study) เพอใหทราบถงความร เจตคต และการปฏบต ของนสตมหาวทยาลยเกษตรศาสตรทเรยนในรายวชาสขภาพเพอชวต ตอการใชผลตภณฑสมนไพร 3.2 ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรในการศกษาครงน คอ นสตท เรยนในรายวชาสขภาพเพอชวต หม เรยนบรรยายท 3 ทลงทะเบยนเรยนตามทะเบยนขอมลนสตของส านกทะเบยนและประมวลผล ภาคปลาย ปการศกษา 2557 จ านวน 231 คน (ตามทะเบยนขอมลนสตของส านกทะเบยนและประมวลผล ภาคปลาย ปการศกษา 2557 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร)

กลมตวอยางในการศกษาครงน คอ นสตทเรยนในรายวชาสขภาพเพอชวต หมเรยนบรรยายท 3 ทลงทะเบยนเรยนตามทะเบยนขอมลนสตของส านกทะเบยนและประมวลผล ภาคปลาย ปการศกษา 2557

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร จ านวน 147 คน ซงค านวณจากสตร {e = คอความคลาดเคลอนท

ยอมใหเกดขนในรปของสดสวน (ในการท าวจยครงนผวจยก าหนดคา e ทยอมรบได = 0.05, N = 231)} 3.3 เครองมอทใชในการศกษา

- การศกษาในครงนใชเครองมอในการศกษาคอ แบบสอบถาม โดยแบงออกเปน 4 สวน ดงน ส วนท 1 แบบสอบถามขอมลท ว ไป เชน เ พศ อาย คณะ ช นป ราย ได ต อ เด อน

โรคประจ าตว การใชผลตภณฑสมนไพร จ านวน 7 ขอ เปนแบบสอบถามแบบตรวจรายการ สวนท 2 แบบสอบถามความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร จ านวน 12 ขอ แบบสอบถาม เปนแบบเลอกตอบ 2 ค าตอบ คอ ถก ผด เกณฑการประเมน กลมตวอยางตอบวา “ใช” ในขอความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ขอท 1, 2, 4, 8, 9, 10, 11 และ 12 ถอวาตอบไดถกตองและมความร และถากลมตวอยางตอบวา “ไมใช” ในขอความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ขอท 3, 5, 6 และ 7 ถอวาตอบไดถกตองและมความร หากตอบแตกตางไปจากนถอวาผดและไมมความร

23

สวนท 3 แบบสอบถามเจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร จ านวน 10 ขอ แบบสอบถามเปนแบบมาตรวดประมาณคา

เกณฑการประเมนเจตคตเชงบวก ตอบเหนดวยอยางยง ได 5 คะแนน ตอบเหนดวย ได 4 คะแนน ตอบไมแนใจ ได 3 คะแนน ตอบไมเหนดวย ได 2 คะแนน

ตอบไมเหนดวยอยางยง ได 1 คะแนน เกณฑการประเมนเจตคตเชงลบ ตอบเหนดวยอยางยง ได 1 คะแนน

ตอบเหนดวย ได 2 คะแนน ตอบไมแนใจ ได 3 คะแนน

ตอบไมเหนดวย ได 4 คะแนน ตอบไมเหนดวยอยางยง ได 5 คะแนน

การแปลผลคะแนน ระดบคะแนนเฉลย 0.00 - 1.66 มเจตคตอยในเกณฑไมด ระดบคะแนนเฉลย 1.67 - 3.33 มเจตคตอยในในเกณฑปานกลาง ระดบคะแนนเฉลย 3.34 - 5.00 มเจตคตอยในเกณฑด

สวนท 4 แบบสอบถามการปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร จ านวน 10 ขอ แบบสอบถามเปนแบบมาตรวดประมาณคา

เกณฑการประเมนการปฏบต (พฤตกรรม) เชงบวก ตอบมากทสด ได 5 คะแนน ตอบมาก ได 4 คะแนน ตอบปานกลาง ได 3 คะแนน ตอบนอย ได 2 คะแนน

ตอบนอยทสด ได 1 คะแนน เกณฑการประเมนการปฏบต (พฤตกรรม) เชงลบ ตอบมากทสด ได 1 คะแนน

ตอบมาก ได 2 คะแนน ตอบปานกลาง ได 3 คะแนน ตอบนอย ได 4 คะแนน

ตอบนอยทสด ได 5 คะแนน

การแปลผลคะแนน ระดบคะแนนเฉลย 0.00 - 1.66 มการปฏบต (พฤตกรรม) อยในเกณฑไมด ระดบคะแนนเฉลย 1.67 - 3.33 มการปฏบต (พฤตกรรม) อยในเกณฑปานกลาง ระดบคะแนนเฉลย 3.34 - 5.00 มการปฏบต (พฤตกรรม) อยในเกณฑด

24

- การสรางเครองทใชในการศกษา 1. ศกษาเอกสาร / แนวคด ทฤษฎ / งานวจยทเกยวของ 2. ศกษาวธการสรางเครองมอ 3. สรางเครองใหครอบคลมวตถประสงคของงานวจย 4. ใหผเชยวชาญตรวจสอบอยางนอย 3 คน 3.4 การเกบรวบรวมขอมล

ขนตอนการด าเนนการเกบรวบรวมขอมลมดงน 1. ผ วจยประสานงานเพอขอความรวมมอในการเกบขอมลจากนสตท เรยนในรายวชาสขภาพ เพอชวต หมเรยนบรรยายท 3 ทลงทะเบยนเรยนตามทะเบยนขอมลนสตของส านกทะเบยนและประมวลผล ภาคปลาย ปการศกษา 2557 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร จ านวน 231 คน เพอนดหมายนสตในการตอบแบบสอบถาม ใชเวลา 2 วน วนละ 1 ชวโมง 30 นาท โดยใชสถานทในหอง 304 อาคารศนยเรยนรวม 3 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตบางเขน ในการตอบแบบสอบถามการตอบแบบสอบถาม 2. ด า เนนการเกบขอมล โดยการใชแบบสอบถามให นสตท เร ยนในรายวชาสขภาพเ พอชวต หม เรยนบรรยายท 3 ทลงทะเบยนเรยนตามทะเบยนขอมลนสตของส านกทะเบยนและประมวลผล ภาคปลาย ปการศกษา 2557 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร จ านวน 231 คนเปนผกรอกค าตอบดวยตนเอง หากนสตไมเขาใจในขอค าถามของแบบสอบถาม ผวจยจะเปนผชแจงรายละเอยดของแบบสอบถาม และเกบรวบรวมแบบสอบถามหลงจากทนสตไดตอบแบบสอบถามเสรจหากแบบสอบถามใดตอบไมสมบรณผวจยกสอบถามเพมเตมจากกลมตวอยาง 3. ผวจยน าแบบสอบถามทจดเกบไดมาตรวจสอบความสมบรณและความถกตอง เพอน ามาวเคราะหขอมลตอไป 3.5 การวเคราะหขอมล

ผวจยท าการวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป มขนตอนการวเคราะหขอมลดงน สถตเชงพรรณนา ไดแก ความถ รอยละ คาเฉลย คาสงสด คาต าสด และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ใชในการ

อธบายขอมลลกษณะสวนบคคลและสงคม ตอพฤตกรรมการใชผลตภณฑสมนไพร ความคดเหนดานตางๆ ทมผลตอพฤตกรรมการใชผลตภณฑสมนไพรและความคดเหนทมตอมาตรการควบคมการใชผลตภณฑสมนไพร

25

บทท ๔ ผลการศกษาและอภปรายผล

การวจย เรอง การศกษาความร เจตคต และการปฏบตของนสตมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ทเรยนรายวชาสขภาพเพอชวต ตอการใชผลตภณฑสมนไพร กลมตวอยาง ในการศกษาครงน คอ นสตทเรยนรายวชาสขภาพเพอชวต หมเรยนบรรยายท 3 ทลงทะเบยนเรยนตามทะเบยนขอมลนสตของส านกทะเบยนและประมวลผล ภาคปลาย ปการศกษา 2557 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร จ านวน 147 คน ซงค านวณจากสตร

{e = คอความคลาดเคลอนทยอมใหเกดขนในรปของสดสวน (ในการท าวจยครงนผวจย

ก าหนดคา e ทยอมรบได = 0.05, N = 231 จากจ านวนประชากรทงหมดของนสตทเรยนในรายวชาสขภาพ เพอชวต หมเรยนบรรยายท 3 ทลงทะเบยนเรยนตามทะเบยนขอมลนสตของส านกทะเบยนและประมวลผล ภาคปลาย ปการศกษา 2557 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร)} วเคราะหขอมลดวยโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรปและน าเสนอผลการศกษาดวยตารางประกอบค าบรรยายตามล าดบดงน

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลทวไป สวนท 2 ความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร สวนท 3 เจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร สวนท 4 การปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร

26

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลทวไป ตารางท 1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามเพศ อาย คณะ ชนป รายได โรคประจ าตว

และการใชผลตภณฑสมนไพร (n=147) ขอมลสวนบคคลทวไป จ านวน (คน) รอยละ

1. เพศ 1.1 ชาย 1.2 หญง

51 96

34.69 65.31

2. อาย (ป) ( X = 19.32, S.D = 0.96) 2.1 อาย 18 ป 2.2 อาย 19 ป 2.3 อาย 20 ป 2.4 อาย 21 ป 2.5 อาย 22 ป 2.6 อาย 23 ป 2.7 อาย 24 ป

14 94 28 3 6 1 1

9.52 63.95 19.05 2.04 4.08 0.68 0.68

3. คณะ 3.1 คณะวทยาศาสตร 3.2 คณะวศวกรรมศาสตร 3.3 คณะศกษาศาสตร 3.4 คณะสงคมศาสตร 3.5 คณะมนษยศาสตร 3.6 คณะบรหารธรกจ 3.7 คณะประมง 3.8 คณะวนศาสตร 3.9 คณะสตวแพทยศาสตร 3.10 คณะเทคนคการสตวแพทย

24 13 8 15 13 6 42 9 3 14

16.33 8.84 5.44 10.20 8.84 4.08 28.57 6.12 2.04 9.52

จากตารางท 1 แสดงใหเหนวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง จ านวน 96 คน คดเปนรอยละ 65.31 และ

เพศชาย จ านวน 51 คน คดเปนรอยละ 34.69 สวนใหญมอาย 19 ป จ านวน 94 คน คดเปนรอยละ 63.95 รองลงมา

มอาย 20 ป จ านวน 28 คน คดเปนรอยละ 19.05 และสวนใหญอยคณะประมง จ านวน 42 คน คดเปนรอยละ 28.57

รองลงมาอยคณะวทยาศาสตร จ านวน 24 คน คดเปนรอยละ 16.33

27

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลทวไป (ตอ) ตารางท 1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามเพศ อาย คณะ ชนป รายได โรคประจ าตว

และการใชผลตภณฑสมนไพร (n=147) (ตอ) ขอมลสวนบคคลทวไป จ านวน (คน) รอยละ

4. ชนป 4.1 ชนป 1 4.2 ชนป 2 4.3 ชนป 3 4.4 ชนป 4 4.5 อนๆ

135 3 0 9 0

91.84 2.04 0.00 6.12 0.00

5. รายได (บาทตอเดอน) X=6,138.23, Max=18,000, Min=0 5.1 ชวงรายได 0 - 4,500 บาทตอเดอน 5.2 ชวงรายได 4,501 - 9,001 บาทตอเดอน 5.3 ชวงรายได 9,002 - 13,502 บาทตอเดอน 5.4 ชวงรายได 13,503 - 18,003 บาทตอเดอน

21 97 18 11

14.29 65.99 12.24 7.48

6. ทานมโรคประจ าตวหรอไม 6.1 ไมม โรคประจ าตว 6.2 มโรคประจ าตว

117 30

79.59 20.41

7. การใชผลตภณฑสมนไพร 7.1 เคยใช 7.2 ไมเคยใช

63 84

42.86 57.14

จากตารางท 1 (ตอ) แสดงใหเหนวา กลมตวอยางสวนใหญอยชนป 1 จ านวน 135 คน คดเปนรอยละ 91.84

ลองลงมาอยชนป 2 จ านวน 9 คน คดเปนรอยละ 6.12 กลมตวอยางมรายไดโดยเฉลย 6,138.2313 บาทตอเดอนและ

สวนใหญมชวงรายได 4,501-9,001 บาทตอเดอน จ านวน 97 คน คดเปนรอยละ 65.99 สวนใหญไมมโรคประจ าตว

จ านวน 117 คน คดเปนรอยละ 79.59 มโรคประจ าตว จ านวน 30 คน คดเปนรอยละ 20.41 โดยโรคประจ าตวทระบ

ไดแก โรคภมแพ โรคหดหอบ โรคกระเพาะอาหาร โรคเกาต โรคไซนส และโรคหวใจโต และกลมตวอยางสวนใหญ

ไมเคยใชผลตภณฑสมนไพร จ านวน 84 คน คดเปนรอยละ 57.14 สวนกลมตวอยางทเคยใชผลตภณฑสมนไพร

มจ านวน 63 คน คดเปนรอยละ 42.86 โดยระบประเภท/ยหอของผลตภณฑทเคยใช ไดแก ผลตภณฑสมนไพรยหอ

ของอภยภเบศร ผลตภณฑสมนไพรยหอ kamillosanM สบสมนไพรองอร ผลตภณฑสมนไพรมาดามเฮง ผลตภณฑ

สมนไพรวานหางจระเขขององคกรเภสช ผลตภณฑสมนไพรแมเลยบ ยาสระผมจาเปา ยาอมตะขาบหมอเสง ยาสฟน

สมนไพร ยาดมสมนไพร ยาอมมะแวง และสมนไพรส าหรบทาเมอแมลงสตวกดตอย

28

สวนท 2 ความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ตารางท 2 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางทแสดงความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร (n=147)

ความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ตอบใช ตอบไมใช

จ านวนคน รอยละ จ านวนคน รอยละ 1. ผลตภณฑสมนไพร ทรจกกนแพรหลายในปจจบนม 3 รปแบบ ดงน 1. ผลตภณฑ อาหาร 2. ผลตภณฑเครองส าอาง และ 3. ผลตภณฑยา

137 93.20 10 6.80

2. ผลตภณฑทเกยวกบการดแลผวหนงโดยเฉพาะอยางยงเครองส าอาง มการเจรญเตบโตอยางตอเนองทงในตางประเทศและในประเทศไทย

136 92.52 11 7.48

3. ผ ท ม โ ร คประจ า ต ว คว ร ใช ผ ล ตภณฑ สม น ไพร มากกว า คน ทมสขภาพแขงแรง

52 35.37 95 64.63

4. สมน ไพรจากเคร องส าอางมกจะมปญหาหลายหลาก เชน เกดอาการแพ และผลตภณฑปลอมหรอเลยนแบบของจรง เปนตน

101 68.71 46 31.29

5. บคคลทมสขภาพแขงแรงไมจ าเปนตองใชผลตภณฑสมนไพร 36 24.49 111 75.51 6. เมอเรมใชผลตภณฑสมนไพรเปนครงแรก ควรใชผลตภณฑสมนไพรพรอมกนหลายตว

21 14.29 126 85.71

7. ผลตภณฑสมนไพรทกชนดท าใหระบบไหลเวยนเลอด กลามเนอ และระบบอนๆ แขงแรงขน

73 49.66 74 50.34

8. เมอเรมใชควรสงเกตอาการ หากพบวามอาการผดปกตเกดขนใหหยดใชยาแลวปรกษาแพทยหรอเภสชกร

138 93.88 9 6.12

9. ผซอ/ผบรโภคสามารถแจงปญหา/รองเรยนไดท เบอรโทรศพท 1556 129 87.76 18 12.24 10. ควรระมดระวงในเรองความสะอาดของสมนไพร เชน เชอโรคปนเปอน

139 94.56 8 5.44

11. ผล ตภณฑ จากสมน ไพรทพบว ามการ โฆษณาเกนจร ง เ ช น แปะกวย (Ginkgo; Ginkgo biloba) โสมเกาหล (Korean Ginseng; Panax ginseng) เปนตน

111 75.51 36 24.49

12. เลอกใชผลตภณฑสมนไพรใหเหมาะสมกบเพศและวย 141 95.92 6 4.08

การแปลผลตาราง : ถากลมตวอยางตอบวา “ใช” ในขอความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ขอท 1, 2, 4, 8, 9, 10,

11 และ 12 ถอวาตอบไดถกตองและมความร และถากลมตวอยางตอบวา “ไมใช” ในขอความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร

ขอท 3, 5, 6 และ 7 ถอวาตอบไดถกตองและมความร หากตอบแตกตางไปจากนถอวาผดและไมมความร

29

จากตารางท 2 สามารถวเคราะหขอมลในตารางได ดงน 1. กลมตวอยางทแสดงความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 1. ตอบใช จ านวน 137 คน คดเปนรอยละ 93.20 และตอบไมใช จ านวน 10 คน คดเปนรอยละ 6.80 แปลความหมายไดวา กลมตวอยางสวนใหญตอบไดถกตองและมความรทถกตองวา “ผลตภณฑสมนไพรทรจกกนแพรหลายในปจจบนม 3 รปแบบ ดงน 1. ผลตภณฑอาหาร 2. ผลตภณฑเครองส าอาง และ 3. ผลตภณฑยา”

2. กลมตวอยางทแสดงความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 2. ตอบใช จ านวน 136 คน คดเปนรอยละ 92.52 และตอบไมใช จ านวน 11 คน คดเปนรอยละ 7.48 แปลความหมายไดวา กลมตวอยางสวนใหญตอบไดถกตองและมความรทถกตองวา “ผลตภณฑทเกยวกบการดแลผวหนงโดยเฉพาะอยางยงเครองส าอางมการเจรญเตบโตอยางตอเนองทงในตางประเทศและในประเทศไทย”

3. กลมตวอยางทแสดงความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 3. ตอบใช จ านวน 52 คน คดเปนรอยละ 35.37 และตอบไมใช จ านวน 95 คน คดเปนรอยละ 64.63 แปลความหมายไดวา กลมตวอยางสวนใหญตอบไดถกตองและมความรทถกตองวา “ผทมโรคประจ าตวควรใชผลตภณฑสมนไพรมากกวาคนทมสขภาพแขงแรง”

4. กลมตวอยางทแสดงความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 4. ตอบใช จ านวน 101 คน คดเปนรอยละ 68.71 และตอบไมใช จ านวน 46 คน คดเปนรอยละ 31.29 แปลความหมายไดวา กลมตวอยางสวนใหญตอบไดถกตองและมความรทถกตองวา “สมนไพรจากเครองส าอางมกจะมปญหาหลายหลาก เชน เกดอาการแพ และผลตภณฑปลอมหรอเลยนแบบของจรง เปนตน”

5. กลมตวอยางทแสดงความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 5. ตอบใช จ านวน 36 คน คดเปนรอยละ 24.49 และตอบไมใช จ านวน 111 คน คดเปนรอยละ 75.51 แปลความหมายไดวา กลมตวอยางสวนใหญตอบไดถกตองและมความรทถกตองวา “บคคลทมสขภาพแขงแรงไมจ าเปนตองใชผลตภณฑสมนไพร ”

6. กลมตวอยางทแสดงความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 6. ตอบใช จ านวน 21 คน คดเปนรอยละ 14.29 และตอบไมใช จ านวน 126 คน คดเปนรอยละ 85.71 แปลความหมาย ได ว า กลมตวอยางสวนใหญตอบไดถกตองและมความรทถกตองวา “เมอเรมใชผลตภณฑสมนไพรเปนครงแรก ควรใชผลตภณฑสมนไพรพรอมกนหลายตว”

7. กลมตวอยางทแสดงความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 7. ตอบใช จ านวน 73 คน คดเปนรอยละ 49.66 และตอบไมใช จ านวน 74 คน คดเปนรอยละ 50.34 แปลความหมายไดวา กลมตวอยางสวนมากตอบไดถกตองและมความรทถกตองวา “ผลตภณฑสมนไพรทกชนดท าใหระบบ ไหลเวยนเลอด กลามเนอ และระบบอนๆ แขงแรงขน”

30

8. กลมตวอยางทแสดงความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 8. ตอบใช จ านวน 138 คน คดเปนรอยละ 93.88 และตอบไมใช จ านวน 9 คน คดเปนรอยละ 6.12 แปลความหมายไดวา กลมตวอยาง สวนใหญตอบไดถกตองและมความรทถกตองวา “เมอเรมใชควรสงเกตอาการ หากพบวามอาการผดปกตเกดขนใหหยดใชยาแลวปรกษาแพทยหรอเภสชกร” 9. กลมตวอยางทแสดงความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 9. ตอบใช จ านวน 129 คน คดเปนรอยละ 87.76 และตอบไมใช จ านวน 18 คน คดเปนรอยละ 12.24 แปลความหมายไดวา กลมตวอยางสวนใหญตอบไดถกตองและมความรทถกตองวา “ผซอ/ผบรโภคสามารถแจงปญหา/รองเรยนไดท เบอรโทรศพท 1556” 10. กลมตวอยางทแสดงความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 10. ตอบใช จ านวน 139 คน คดเปนรอยละ 94.56 และตอบไมใช จ านวน 8 คน คดเปนรอยละ 5.44 แปลความหมายไดวา กลมตวอยางสวนใหญตอบไดถกตองและมความรทถกตองวา “ควรระมดระวงในเรองความสะอาดของสมนไพร เชน เชอโรคปนเปอน” 11. กลมตวอยางทแสดงความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 11. ตอบใช จ านวน 111 คน คดเปนรอยละ 75.51 และตอบไมใช จ านวน 36 คน คดเปนรอยละ 24.49 แปลความหมายไดวา กลมตวอยางสวนใหญตอบไดถกตองและมความรทถกตองวา “ผลตภณฑจากสมนไพรทพบวามการโฆษณาเกนจรง เชน แปะกวย (Ginkgo; Ginkgo biloba) โสมเกาหล (Korean Ginseng; Panax ginseng) เปนตน”

12. กลมตวอยางทแสดงความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 12. ตอบใช จ านวน 141 คน คดเปนรอยละ 95.92 และตอบไมใช จ านวน 6 คน คดเปนรอยละ 4.08 แปลความหมายไดวา กลมตวอยางสวนใหญตอบไดถกตองและมความรทถกตองวา “เลอกใชผลตภณฑสมนไพรใหเหมาะสม กบเพศและวย”

จากผลการวเคราะหตารางท 2 สามารถสรปผลไดวา กลมตวอยางในการศกษาครงน คอ นสตทเรยนรายวชาสขภาพเพอชวต หมเรยนบรรยายท 3 ทลงทะเบยนเรยนตามทะเบยนขอมลนสตของส านกทะเบยนและประมวลผล ภาคปลาย ปการศกษา 2557 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร สวนใหญสามารถตอบแบบสอบถามความรตอการใชผลตภณฑสมนไพรไดถกตอง แสดงใหเหนวา เปนผทมความรตอการใชผลตภณฑสมนไพรทดมาก

31

สวนท 3 เจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร ตารางท 3 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางทแสดงเจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร (n=147)

เจคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร

เหนดวย อยางยง

เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย ไมเหนดวยอยางยง

จ านว

นคน

รอยล

ะ

จ านว

นคน

รอยล

ะ

จ านว

นคน

รอยล

ะ

จ านว

นคน

รอยล

ะ

จ านว

นคน

รอยล

ะ

1. ทานคดวาการซอผลตภณฑสมนไพรท าใหเสยคาใชจายโดยไมจ าเปน

5 3.40 17 11.56 71 48.30 48 32.65 6 4.08

2. ทานคดวาวยรน ไมควรใชผลตภณฑสมนไพรเพราะสขภาพโดยรวมดอยแลว

6 4.08 16 10.88 35 23.81 76 51.70 14 9.52

3. ทานคดวาวธปองกนทไดผลมากทสดแตท ายากทสดคอการใชผลตภณฑสมนไพร

5 3.40 42 28.57 60 40.82 31 21.09 9 6.12

4. ทานคดวาการใชผลตภณฑสมนไพรเปนประจ าชวยชะลอความเสอมของรางกายได

4 2.72 77 52.38 52 35.37 11 7.48 3 2.04

5. ทานคดวาการใชผลตภณฑสมนไพรมความเสยงท าใหเกดโรคตาม

1 0.68 14 9.52 89 60.54 41 27.89 2 1.36

6. ทานคดวาตองเรยนรวธใชการผลตภณฑสมนไพรใหถกตอง

68 46.26 62 42.18 15 10.20 2 1.36 0 0.00

7. ทานคดวาผลตภณฑสมนไพรบางชนดชวยใหรปรางกระชบไดสดสวน มความคลองตว

10 6.80 40 27.21 82 55.78 13 8.84 2 1.36

8. ทานคดวากระแสความนยม ความเชอ วฒนธรรมเปนปจจยทมผลตอการเลอกใชผลตภณฑสมนไพร

20 13.61 85 57.82 35 23.81 5 3.40 2 1.36

9. ทานคดวาผลตภณฑสมนไพรทกชนดทผานก า ร คว บ ค ม ค ณภ า พ กา ร ผล ต แล ะ ไ ดเครองหมาย อย. เปนผลตภณฑทด

18 12.24 71 48.30 45 30.61 9 6.12 4 2.72

10. ทานสามารถปองกนตนเองใหปลอดภยจากการใชผลตภณฑสมนไพร

24 16.33 82 55.78 37 25.17 4 2.72 0 0.00

32

จากตารางท 3 สามารถวเคราะหขอมลในตารางได ดงน 1. กลมตวอยางทแสดงเจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 1. สวนใหญ จ านวน 71 คน คดเปนรอยละ 48.30 ตอบวา “ไมแนใจ” แปลความหมายไดวา “นสตสวนใหญมเจตคตทไมแนใจวา (สะทอนวาไมมเจตคตเชงบวกและเชงลบ) วาการซอผลตภณฑสมนไพรท าใหเสยคาใชจายโดยไมจ าเปน”

2. กลมตวอยางทแสดงเจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 2. สวนใหญ จ านวน 76 คน คดเปนรอยละ 51.70 ตอบวา “ไมเหนดวย” แปลความหมายไดวา “นสตสวนใหญมเจตคตทไมเหนดวย (สะทอนวามเจตคตเชงบวก) วาวยรนไมควรใชผลตภณฑสมนไพรเพราะสขภาพโดยรวมดอยแลว” 3. กลมตวอยางทแสดงเจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 3. สวนใหญ จ านวน 60 คนคดเปนรอยละ 40.82 ตอบวา “ไมแนใจ” แปลความหมายไดวา “นสตสวนใหญมเจตคตทไมแนใจ (สะทอนวาไมมเจตคตเชงบวกและเชงลบ) วาวธปองกนทไดผลมากทสดแตท ายากทสดคอการใชผลตภณฑสมนไพร”

4. กลมตวอยางทแสดงเจคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 4. สวนใหญ จ านวน 77 คนคดเปนรอยละ 52.38 ตอบวา “เหนดวย” แปลความหมายไดวา “นสตสวนใหญมเจตคตทเหนดวย (สะทอนวามเจตคตเชงบวก) วาการใชผลตภณฑสมนไพรเปนประจ าชวยชะลอความเสอมของรางกายได” 5. กลมตวอยางทแสดงเจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 5. สวนใหญ จ านวน 89 คนคดเปนรอยละ 60.54 ตอบวา “ไมแนใจ” แปลความหมายไดวา “นสตสวนใหญมเจตคตทไมแนใจ (สะทอนวาไมมเจตคตเชงบวกและเชงลบ) วาการใชผลตภณฑสมนไพรมความเสยงท าใหเกดโรคตาม”

6. กลมตวอยางทแสดงเจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 6. สวนใหญ จ านวน 68 คนคดเปนรอยละ 46.26 ตอบวา “เหนดวยอยางยง” แปลความหมายไดวา “นสตสวนใหญมเจตคตทเหนดวย อยางยง (สะทอนวามเจตคตเชงบวก) วาตองเรยนรวธใชการผลตภณฑสมนไพรใหถกตอง”

7. กลมตวอยางทแสดงความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 7. สวนใหญ จ านวน 82 คนคดเปนรอยละ 55.78 ตอบวา “ไมแนใจ” แปลความหมายไดวา “นสตสวนใหญมเจตคตทไมแนใจ (สะทอนวาไมมเจตคตเชงบวกและเชงลบ) วาผลตภณฑสมนไพรบางชนดชวยใหรปรางกระชบไดสดสวน มความคลองตว”

8. กลมตวอยางทแสดงความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 8. สวนใหญ จ านวน 85 คนคดเปนรอยละ 57.82 ตอบวา “เหนดวย” แปลความหมายไดวา “นสตสวนใหญมเจตคตทเหนดวย (สะทอนวามเจตคตเชงบวก) วากระแสความนยม ความเชอ วฒนธรรมเปนปจจยทมผลตอการเลอกใชผลตภณฑสมนไพร” 9. กลมตวอยางทแสดงความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 9. สวนใหญ จ านวน 71 คนคดเปนรอยละ 48.30 ตอบวา “เหนดวย” แปลความหมายไดวา “นสตสวนใหญมเจตคตทเหนดวย (สะทอนวามเจตคตเชงบวก) วาผลตภณฑสมนไพรทกชนดทผานการควบคมคณภาพการผลตและไดเครองหมาย อย. เปนผลตภณฑทด”

33

10. กลมตวอยางทแสดงความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 10. สวนใหญ จ านวน 82 คน คดเปนรอยละ 55.78 ตอบวา “เหนดวย” แปลความหมายไดวา “นสตสวนใหญมเจตคตทเหนดวย (สะทอนวามเจตคตเชงบวก) วาสามารถปองกนตนเองใหปลอดภยจากการใชผลตภณฑสมนไพร”

จากผลการวเคราะหตารางท 3 สามารถสรปผลไดวา กลมตวอยางในการศกษาครงน คอ นสตทเรยนรายวชาสขภาพเพอชวต หมเรยนบรรยายท 3 ทลงทะเบยนเรยนตามทะเบยนขอมลนสตของส านกทะเบยนและประมวลผล ภาคปลาย ปการศกษา 2557 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร สวนใหญสะทอนวามเจตคตทเชงบวกและสะทอนวาไมมเจตคตเชงบวกและเชงลบตอการใชผลตภณฑสมนไพร แสดงใหเหนวา เปนผทมเจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพรทด

34

สวนท 3 เจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร (ตอ) ตารางท 4 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนกลมตวอยางทแสดงเจตคตตอการใชผลตภณฑ gggggggggสมนไพร (n=147)

เจคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร คาเฉลย (X) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D) การแปลผล 1. ทานคดวาการซอผลตภณฑสมนไพรท าใหเสยคาใชจายโดยไมจ าเปน

2.78 0.83 อยในเกณฑปานกลาง

2. ท านคดว าว ยร น ไมควรใช ผล ตภณฑสมนไพรเพราะสขภาพโดยรวมดอยแลว





3.46 0.76 อยในเกณฑด

5. ทานคดวาการใชผลตภณฑสมนไพรมความเสยงท าใหเกดโรคตาม








9. ทานคดวาผลตภณฑสมนไพรทกชนดทผานก า ร ค ว บ ค ม ค ณ ภ า พ ก า ร ผ ล ต แ ล ะ ไ ดเครองหมาย อย. เปนผลตภณฑทด


10. ทานสามารถปองกนตนเองใหปลอดภยจากการใชผลตภณฑสมนไพร


รวมทงหมด 3.34 0.80 อยในเกณฑด

จากตารางท 4 สามารถวเคราะหขอมลในตารางได ดงน กลมตวอยางใหระดบคะแนนเฉลยมากทสดคอขอ 10. ซงมเจตคตวา “สามารถปองกนตนเองใหปลอดภยจากการใชผลตภณฑสมนไพร” ดวยคาเฉลยคะแนน 3.86 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.71 ซงอยในเกณฑด” และจากตารางสามารถสรปไดวากลมตวอยางทงหมดแสดงเจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร อยในเกณฑทด ดวยคาเฉลยคะแนน 3.34 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.80

35

สวนท 4 การปฏบต (พฤตกรรม ) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร ตารางท 5 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางทแสดงการปฏบต (พฤตกรรม ) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร (n=147)

การปฏบต (พฤตกรรม ) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร

มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด

จ านว

นคน

รอยล

ะ

จ านว

นคน

รอยล

ะ

จ านว

นคน

รอยล

ะ

จ านว

นคน

รอยล

ะ

จ านว

นคน

รอยล

ะ

1. ทานมพฤตกรรมเสยงตอการใชผลตภณฑสมนไพร

6 4.08 12 8.16 49 33.33 58 39.46 22 14.97

2. บคคลใกลตวของทานมพฤตกรรมเสยงตอการใชผลตภณฑสมนไพร

7 4.76 26 17.69 51 34.69 54 36.73 9 6.12

3. ทานศกษาหาความร เบองตนในการเลอกใชผลตภณฑสมนไพร

9 6.12 54 36.73 51 34.69 25 17.01 8 5.44

4. เมอทานเหนโฆษณาเกยวกบผลตภณฑสมนไพรทานจะศกษาหาความรเพมเตมจากแหลงทนาเชอถอกอนซอใช

24 16.33 61 41.50 38 25.85 17 11.56 7 4.76

5. คาใชจายของทานบางสวนหมดไปกบการซอผลตภณฑสมนไพร

1 0.68 14 9.52 40 27.21 53 36.05 39 26.53

6. ทานสามารถเรยกรองสทธททานพงไดรบ เมอเกดปญหาจากการใชผลตภณฑสมนไพร

14 9.52 40 27.21 57 38.78 20 13.61 16 10.88

7. ท านสามารถขอความช วย เหลอจากส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค เมอมปญหาเกยวกบการใชผลตภณฑสมนไพร

17 11.56 43 29.25 60 40.82 13 8.84 14 9.52

8. ท านสามารถเปรยบเทยบราคา และคณภาพของผลตภณฑสมนไพรแตละชนด

18 12.24 54 36.73 49 33.33 18 12.24 8 5.44

9. ทานสามารถเลอกซอผลตภณฑสมนไพรในสถานททนาเชอถอและถกตองตามกฎหมาย

20 13.61 72 48.98 43 29.25 10 6.80 2 1.36

10. ทานหลกเลยงพฤตกรรมการใชผลตภณฑสมนไพร

10 6.80 29 19.73 67 45.58 34 23.13 7 4.76

36

จากตารางท 5 สามารถวเคราะหขอมลในตารางได ดงน 1. กลมตวอยางทแสดงการปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 1. สวนใหญ จ านวน 58 คน คดเปนรอยละ 39.46 ตอบวา “นอย” แปลความหมายไดวา “นสตสวนใหญมการปฏบต (พฤตกรรม) ทนอย [ปฏบตเปนบางครง (ประมาณ 1 วน ใน 1 สปดาห)] กบการมพฤตกรรมเสยงตอการใชผลตภณฑสมนไพร”

2. กลมตวอยางทแสดงการปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 2. สวนใหญ จ านวน 54 คน คดเปนรอยละ 36.73 ตอบวา “นอย” แปลความหมายไดวา “นสตสวนใหญมการปฏบต (พฤตกรรม) ทนอย [ปฏบตเปนบางครง (ประมาณ 1 วน ใน 1 สปดาห )] กบการทบคคลใกลตว มพฤตกรรมเสยงตอการใชผลตภณฑสมนไพร” 3. กลมตวอยางทแสดงการปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 3. สวนใหญ จ านวน 54 คน คดเปนรอยละ 36.73 ตอบวา “มาก” แปลความหมายไดวา “นสตสวนใหญมการปฏบต (พฤตกรรม) ทมาก [ปฏบต เปนประจ าแตไมสม าเสมอ (ประมาณ 3-4 วน ใน 1 สปดาห )] กบการศกษาหาความรเบองตนในการเลอกใชผลตภณฑสมนไพร”

4. กลมตวอยางทแสดงการปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 4. สวนใหญ จ านวน 61 คน คดเปนรอยละ 41.50 ตอบวา “มาก” แปลความหมายไดวา “นสตสวนใหญมการปฏบต (พฤตกรรม) ทมาก [ปฏบต เปนประจ าแตไมสม าเสมอ (ประมาณ 3-4 วน ใน 1 สปดาห )] กบการทเหนโฆษณาเกยวกบผลตภณฑสมนไพรแลวจะศกษาหาความรเพมเตมจากแหลงทนาเชอถอกอนซอใช” 5. กลมตวอยางทแสดงการปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 5. สวนใหญ จ านวน 53 คน คดเปนรอยละ 36.05 ตอบวา “นอย” แปลความหมายไดวา “นสตสวนใหญมการปฏบต (พฤตกรรม) ทนอย [ปฏบตเปนบางครง (ประมาณ 1 วน ใน 1 สปดาห)] กบการทคาใชจายบางสวนหมดไปกบการซอผลตภณฑสมนไพร”

6. กลมตวอยางทแสดงการปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 6. สวนใหญ จ านวน 57 คน คดเปนรอยละ 38.78 ตอบวา “ปานกลาง” แปลความหมายไดวา “นสตสวนใหญมการปฏบต (พฤตกรรม) ทปานกลาง [ปฏบตเปนประจ าแตไมสม าเสมอ (ประมาณ 2 วน ใน 1 สปดาห)] กบการทสามารถเรยกรองสทธททานพงไดรบ เมอเกดปญหาจากการใชผลตภณฑสมนไพร”

7. กลมตวอยางทแสดงการปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 7. สวนใหญ จ านวน 60 คน คดเปนรอยละ 40.82 ตอบวา “ปานกลาง” แปลความหมายไดวา “นสตสวนใหญมการปฏบต (พฤตกรรม) ทปานกลาง [ปฏบตเปนประจ าแตไมสม าเสมอ (ประมาณ 2 วน ใน 1 สปดาห)] กบการท สามารถขอความชวยเหลอจากส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค เมอมปญหาเกยวกบการใชผลตภณฑสมนไพร ”

37

8. กลมตวอยางทแสดงการปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 8. สวนใหญ จ านวน 54 คน คดเปนรอยละ 36.73 ตอบวา “มาก” แปลความหมายไดวา “นสตสวนใหญมการปฏบต (พฤตกรรม) ทมาก [ปฏบต เปนประจ าแตไมสม าเสมอ (ประมาณ 3-4 วน ใน 1 สปดาห )] กบการทสามารถเปรยบเทยบราคา และคณภาพของผลตภณฑสมนไพรแตละชนด” 9. กลมตวอยางทแสดงการปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 9. สวนใหญ จ านวน 72 คน คดเปนรอยละ 48.98 ตอบวา “มาก” แปลความหมายไดวา “นสตสวนใหญมการปฏบต (พฤตกรรม) ทมาก [ปฏบต เปนประจ าแตไมสม าเสมอ (ประมาณ 3-4 วน ใน 1 สปดาห )] กบการทสามารถเลอกซอผลตภณฑสมนไพรในสถานททนาเชอถอและถกตองตามกฎหมาย” 10. กลมตวอยางทแสดงการปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร ในขอท 10. สวนใหญ จ านวน 67 คน คดเปนรอยละ 45.58 ตอบวา “ปานกลาง” แปลความหมายไดวา “นสตสวนใหญมการปฏบต (พฤตกรรม) ทปานกลาง [ปฏบตเปนประจ าแตไมสม าเสมอ (ประมาณ 2 วน ใน 1 สปดาห)] กบการหลกเลยงพฤตกรรมการใชผลตภณฑสมนไพร”

จากผลการวเคราะหตารางท 4 สามารถสรปผลไดวา กลมตวอยางในการศกษาครงน คอ นสตทเรยนรายวชาสขภาพเพอชวต หมเรยนบรรยายท 3 ทลงทะเบยนเรยนตามทะเบยนขอมลนสตของส านกทะเบยนและประมวลผล ภาคปลาย ปการศกษา 2557 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร สวนใหญสะทอนการปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพรเปนไปในทศทางทปานกลาง แสดงใหเหนวา เปนผทมการปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพรทปานกลาง ซงอาจท าใหรอดพนจากอนตรายจากการใชผลตภณฑสมนไพรไดบาง

38

สวนท 4 การปฏบต (พฤตกรรม ) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร ตารางท 6 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนกลมตวอยางทแสดงการปฏบต (พฤตกรรม)

ตอการใชผลตภณฑสมนไพรตอการใชผลตภณฑสมนไพร (n=147) เจคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร คาเฉลย (X) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D) การแปลผล

1. ทานมพฤตกรรมเสยงตอการใชผลตภณฑสมนไพร


2. บคคลใกลตวของทานมพฤตกรรมเสยงตอการใชผลตภณฑสมนไพร


3. ท านศกษาหาความร เบ องตนในการเลอกใชผลตภณฑสมนไพร








7. ท านสามารถขอความช วย เหล อจากส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค เมอมปญหาเกยวกบการใชผลตภณฑสมนไพร


8. ทานสามารถเปรยบเทยบราคา และคณภาพของผลตภณฑสมนไพรแตละชนด


9. ทานสามารถเลอกซอผลตภณฑสมนไพรในสถานททนาเชอถอและถกตองตามกฎหมาย




รวมทงหมด 3.06 1.00 อยในเกณฑปานกลาง

จากตารางท 6 สามารถวเคราะหขอมลในตารางได ดงน กลมตวอยางใหระดบคะแนนเฉลยมากทสดคอขอ 9. ซงมการปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพรวา “สามารถเลอกซอผลตภณฑสมนไพรในสถานททนาเชอถอและถกตองตามกฎหมาย” ดวยคาเฉลยคะแนน 3.67 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.85 ซงอยในเกณฑด” และจากตารางสามารถสรปไดวากลมตวอยางทงหมดแสดงเจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร อยในเกณฑปานกลาง ดวยคาเฉลยคะแนน 3.06 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.00

39

อภปรายผล จากผลการวจยทไดจากกลมตวอยาง กลมตวอยางสวนใหญไมเคยใชผลตภณฑสมนไพร จ านวน 84 คน คดเปนรอยละ 57.14 ผลทไดนสอดคลองกบ ผลการวจยของ เพญธดา ทพยโยธา (2548) ไดศกษาแนวทางการพฒนาผลตภณฑสมนไพรของประเทศ พบวางานวจยทไดศกษาปญหาและอปสรรค และแนวทางแกไขของการพฒนาผลตภณฑสมนไพรเฉพาะของเกษตรกรและผประกอบการ ซงไดส ารวจโดยการสมภาษณคอกลมตวอยางเกษตรกรผปลกสมนไพรแบบเกษตรอนทรย รวม 28 คน และผประกอบการดานสมนไพร 14 แหง (ในกรงเทพมหานคร จงหวดปราจนบร และจงหวดนครปฐม) ผลการศกษาพบวา ทงเกษตรกร และผประกอบการมความเหนสอดคลองกนทจะพฒนาผลตภณฑสมนไพรไทยโดยเกษตรกรตองการใหผประกอบการรบประกนผลผลตสมนไพรทปลกทงหมด เพราะการลงทนปลกพชสมนไพรปลอดสารพษ (เกษตรอนทรย) ตองใชตนทนสงและมปญหาเกยวกบอายสมนไพรมเพยงไมเกนหนงป เพราะหมดคณภาพ นอกจากนเกษตรกรกยงขาดความรในการปองกนตนเอง เวลาบดพชสมนไพร และมขอเสนอแนะให รฐบาลใหการสนบสนนดานการประชาสมพนธใหประชาชนหนกลบมานยมใชผลตภณฑสมนไพรทางสอตาง ๆ ใหกวางขวางขน และควรสงเสรมใหเกดเครอขายในการปลกพชสมนไพรปลอดสารพษเพอใชเปนแหลงวตถดบปอนใหกบผประกอบการ

ส าหรบดานผประกอบการกมทศนะวาประชากรรอยละ 60 ไมเคยรเรองสมนไพรจงตองเรงสรางกระแสใหประชาชนเกนความนยมรวมทงแพทยยงไมคอยยอมรบการใชสมนไพรรกษาคนไข เพราะขาดงานวจยรบรองนอกจากนยงขาดโรงงานผลตยาสมนไพร ดงนนรฐบาลควรใหการสงเสรมเกยวกบสมนไพรคอนขางนอย และผประกอบการไดเสนอแนะใหใชผลตภณฑสมนไพรเปนทางเลอกของสขภาพพงตนเองของประชาชน รฐบาลควรแกไขปญหาการพฒนาผลตภณฑสมนไพรเปนระบบ เชน สรางกลไกการสงเสรมใหโรงพยาบาลของรฐใชสมนไพรในการรกษาโรคควบคดานสมนไพรไปกบการใชยาดานแผนปจจบนรกษาโรค ควรตพมพงานวจยในวารสารตางประเทศ หรอลงในวารสารของไทยทเปนทยอมรบ ใชสตวทดลองทดสอบความเปนพษของสมนไพร เปนตน ผลจากการวจยทไดจากกลมตวอยาง กลมตวอยางทเคยใชผลตภณฑสมนไพร มจ านวน 63 คน คดเปนรอยละ 42.86 โดยระบประเภท/ยหอของผลตภณฑทเคยใช ไดแก ผลตภณฑสมนไพรยหอของอภยภเบศร ผลตภณฑสมนไพรยหอ kamillosanM สบสมนไพรองอร ผลตภณฑสมนไพรมาดามเฮง ผลตภณฑสมนไพรวานหางจระเขขององคกรเภสช ผลตภณฑสมนไพรแมเลยบ ยาสระผมจาเปา ยาอมตะขาบหมอเสง ยาสฟนสมนไพร ยาดมสมนไพร ยาอมมะแวง และสมนไพรส าหรบทาเมอแมลงสตวกดตอย สอดคลองกบผลการวจยของ กษรวรรษ แสวงรตน , พงษพชญ พรมจนทร , วราภรณ ปณณวล และลดดา วงศพายพกล (2550) ไดศกษาเรอง การศกษาสมนไพรในผลตภณฑสขภาพในจงหวดเชยงใหม โดยการวจยครงนมจดมงหมาย เพอส ารวจการใชพชสมนไพรในผลตภณฑสขภาพของโครงการ “หนงต าบล หนงผลตภณฑ” ทมการผลตในจงหวดเชยงใหม ผลการศกษาพบวา การใชสมนไพรเปนสวนประกอบในผลตภณฑสขภาพสวนใหญเพอเพมความสดชน

40

เพมความสวยงาม และเปนการสรางมลคาเพมทางดานจตใจมากกวาสรรพคณอน และควรมการพฒนาทครบวงจรและใหความรทถกตองแกผผลตอยางตอเนอง

ผลจากการศกษาวจยในครงน ท าใหทราบโดยองครวมวา กลมตวอยางในการศกษาครงน คอ นสตทเรยน

รายวชาสขภาพเพอชวต หมเรยนบรรยายท 3 ทลงทะเบยนเรยนตามทะเบยนขอมลนสตของส านกทะเบยนและ

ประมวลผล ภาคปลาย ปการศกษา 2557 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร มความร เจตคต การปฏบต (พฤตกรรม)

ตอการใชผลตภณฑสมนไพรทไดมความสอดคลองกน กลาวคอ กลมตวอยาง มความร เจตคตทดตอการใช

ผลตภณฑสมนไพร อนน ามาซงการปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพรทไปเปนไปในทศทางทด

ตามมาดวยนนเอง ซงสอดคลองกบผลการวจยของ ทวทรพย อ านวยวรชย, กฤษฎา กตตโกวทธนา (2554)

การวจยครงน มวตถประสงคเพอศกษาพฤตกรรมการใชและปจจยทมผลตอการเลอกซอผลตภณฑสมนไพรปองกน

ผมรวงของสตรวยท างานในกรงเทพมหานคร โดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

จากกลมตวอยางจ านวน 400 คน ผลการวจยพบวา ปจจยสวนประสมทางการตลาดมผลตอการตดสนใจซอ

ผลตภณฑสมนไพรปองกนผมรวงอยในระดบมาก โดยดานผลตภณฑมผลตอการตดสนใจซอมากทสด รองลงมาคอ

ดานราคา และจากการทดสอบสมมตฐาน พบวา ปจจยทมผลตอการตดสนใจซอผลตภณฑสมนไพรปองกนผมรวง

คอ อาชพ ระดบการศกษา รายได และพฤตกรรมการใชผลตภณฑสมนไพรปองกนผมรวง ผลจากการศกษาในครง

นสามารถน าไปใชเพอเปนประโยชนในการพฒนาผลตภณฑใหสอดคลองกบความตองการของกลมเปาหมายได

โดยประเภทผลตภณฑสมนไพรปองกนผมรวงทกลมตวอยางอยากใชมากทสด คอแชมพ รองลงมาคอ โทนคใสผม

ขนาดกลาง (200 มล.) ราคาไมควรเกน 200 บาท ควรวางจ าหนายทซเปอรเซนเตอร เชน โลตส บกซ โดย

กลมเปาหมายคอ สตรทมอายระหวาง 25 - 35 ป สถานภาพโสด เปนพนกงานบรษทเอกชน การศกษาระดบ

ปรญญาตร

41

บทท 5 สรปและขอเสนอแนะ

การวจย เรอง การศกษาความร เจตคต และการปฏบตของนสตมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ทเรยนรายวชาสขภาพเพอชวต ตอการใชผลตภณฑสมนไพร กลมตวอยาง ในการศกษาครงน คอ นสตทเรยนรายวชาสขภาพเพอชวต หมเรยนบรรยายท 3 ทลงทะเบยนเรยนตามทะเบยนขอมลนสตของส านกทะเบยนและประมวลผล ภาคปลาย ปการศกษา 2557 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร จ านวน 147 คน ซงค านวณจากสตร

{e = คอความคลาดเคลอนทยอมใหเกดขนในรปของสดสวน (ในการท าวจยครงนผวจย

ก าหนดคา e ทยอมรบได = 0.05, N = 231 จากจ านวนประชากรทงหมดของนสตทเรยนในรายวชาสขภาพ เพอชวต หมเรยนบรรยายท 3 ทลงทะเบยนเรยนตามทะเบยนขอมลนสตของส านกทะเบยนและประมวลผล ภาคปลาย ปการศกษา 2557 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร)} วเคราะหขอมลดวยโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป ซงไดผลการวจยในประเดนสวนตางๆ ดงน

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลทวไป สวนท 2 ความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร สวนท 3 เจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร สวนท 4 การปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร

สรปผลการศกษา

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลทวไป กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง จ านวน 96 คน คดเปนรอยละ 65.31 และเพศชาย จ านวน 51 คน คดเปนรอยละ 34.69 สวนใหญมอาย 19 ป จ านวน 94 คน คดเปนรอยละ 63.95 รองลงมามอาย 20 ป จ านวน 28 คน คดเปนรอยละ 19.05 และสวนใหญอยคณะประมง จ านวน 42 คน คดเปนรอยละ 28.57 รองลงมาอยคณะวทยาศาสตร จ านวน 24 คน คดเปนรอยละ 16.33 กลมตวอยางสวนใหญอยชนป 1 จ านวน 135 คน คดเปนรอยละ 91.84 ลองลงมาอยชนป 2 จ านวน 9 คน คดเปนรอยละ 6.12 กลมตวอยางมรายไดโดยเฉลย 6,138.2313 บาทตอเดอน และสวนใหญมชวงรายได 4,501-9,001 บาทตอเดอน จ านวน 97 คน คดเปนรอยละ 65.99 สวนใหญไมมโรคประจ าตว จ านวน 117 คน คดเปนรอยละ 79.59 มโรคประจ าตว จ านวน 30 คน คดเปนรอยละ 20.41 โดยโรคประจ าตวทระบ ไดแก โรคภมแพ โรคหดหอบ โรคกระเพาะอาหาร โรคเกาต โรคไซนส และโรคหวใจโต และกล มตวอยางสวนใหญไมเคยใชผลตภณฑสมนไพร จ านวน 84 คน คดเปนรอยละ 57.14 สวนกลมตวอยางทเคยใชผลตภณฑสมนไพร มจ านวน 63 คน คดเปนรอยละ 42.86 โดยระบประเภท/ยหอของผลตภณฑทเคยใช ไดแก ผลตภณฑสมนไพรยหอของ อภยภเบศร ผลตภณฑสมนไพรยหอ kamillosanM สบสมนไพรองอร ผลตภณฑสมนไพรมาดามเฮง ผลตภณฑสมนไพรวานหางจระเขขององคกรเภสช ผลตภณฑสมนไพรแมเลยบ ยาสระผมจาเปา ยาอมตะขาบหมอเสง

42

ยาสฟนสมนไพร ยาดมสมนไพร ยาอมมะแวง และสมนไพรส าหรบทาเมอแมลงสตวกดตอย สวนท 2 ความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร กลมตวอยางในการศกษาครงน คอ นสตทเรยนรายวชาสขภาพเพอชวต หมเรยนบรรยายท 3 ทลงทะเบยนเรยนตามทะเบยนขอมลน สตของส านกทะเบยนและประมวลผล ภาคปลาย ปการศกษา 2557 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร สวนใหญสามารถตอบแบบสอบถามความรตอการใชผลตภณฑสมนไพรไดถกตอง แสดงใหเหนวา เปนผทมความรต อการใชผลตภณฑสมนไพรทด สวนท 3 เจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร กลมตวอยางในการศกษาครงน คอ นสตทเรยนรายวชาสขภาพเพอชวต หมเรยนบรรยายท 3 ทลงทะเบยนเรยนตามทะเบยนขอมลนสตของส านกทะเบยนและประมวลผล ภาคปลาย ปการศกษา 2557 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร สวนใหญสะทอนวามเจตคตทเชงบวกและสะทอนวาไมมเจตคตเชงบวกและเชงลบตอการใชผลตภณฑสมนไพร แสดงใหเหนวา เปนผทมเจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพรทด และกลมตวอยางใหระดบคะแนนเฉลยมากทสดคอขอ 10. ซงมเจตคตวา “สามารถปองกนตนเองใหปลอดภยจากการใชผลตภณฑสมนไพร” ดวยคาเฉลยคะแนน 3.86 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.71 ซงอยในเกณฑด” และจากตารางสามารถสรปไดวากลมตวอยางทงหมดแสดงเจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร อยในเกณฑทด ดวยคาเฉลยคะแนน 3.34 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.80 สวนท 4 การปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร กลมตวอยางในการศกษาครงน คอ นสตทเรยนรายวชาสขภาพเพอชวต หมเรยนบรรยายท 3 ทลงทะเบยนเรยนตามทะเบยนขอมลนสตของส านกทะเบยนและประมวลผล ภาคปลาย ปการศกษา 2557 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร สวนใหญสะทอนการปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพรไปในทศทางทปานกลาง แสดงใหเหนวา เปนผทมการปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพรทปานกลาง ซงจะท าใหรอดพนจากอนตรายจากการใชผลตภณฑสมนไพรไดบาง กลมตวอยางใหระดบคะแนนเฉลยมากทสดคอขอ 9. ซงมการปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพรวา “สามารถเลอกซอผลตภณฑสมนไพรในสถานททนาเชอถอและถกตองตามกฎหมาย” ดวยคาเฉลยคะแนน 3.67 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.85 ซงอยในเกณฑด” และจากตารางสามารถสรปไดวากลมตวอยางทงหมดแสดงเจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร อยในเกณฑปานกลาง ดวยคาเฉลยคะแนน 3.06 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.00 ผลจากการศกษาวจยในครงน ท าใหทราบโดยองครวมวา กลมตวอยางในการศกษาครงน คอ นสตทเรยนรายวชาสขภาพเพอชวต หมเรยนบรรยายท 3 ทลงทะเบยนเรยนตามทะเบยนขอมลนสตของส านกทะเบยนและประมวลผล ภาคปลาย ปการศกษา 2557 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร มความร เจตคต การปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพรทไดมความสอดคลองกน กลาวคอ กลมตวอยาง มความร เจตคตทด ตอการใชผลตภณฑสมนไพร อนน ามาซงการปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพรทไปเปนไปในทศทางในระดบทปานกลางถงดตามมาดวยนนเอง

43

ขอเสนอแนะ

1. ในการท าวจยครงตอไปควรเปลยนกลมตวอยางหรอไปใชกลมตวอยางทเปนกลมเสยงหรอกลมตวอยาง

ทไมไดเรยนในสายสขภาพแทน

2. ในการเกบแบบสอบถามผวจยตองเขาใจตวแบบสอบถามเปนอยางดและสามารถอธบายชแจง

รายละเอยดในขอค าถามไดทกขอแกกลมตวอยาง

3. รายวชาสขภาพเพอชวต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ควรสงเสรมใหนสตทยงมการปฏบต (พฤตกรรม)

อยในระดบปานกลางใหมการปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพรใหดยงขน ควรด าเนนกจกรรม

กระตนหรอสงเสรมใหมการน าความรและเจตคตทดทมอยไปใชใหเกดประโยชนจรงตอไป

44

เอกสารอางอง

กษรวรรษ แสวงรตน. (2550). การศกษาสมนไพรในผลตภณฑสขภาพในจงหวดเชยงใหม /กษรวรรษ แสวงรตน. เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม.

เพญธดา ทพยโยธา. (2547). การพฒนาผลตภณฑสมนไพรเพอการพฒนาเศรษฐกจทองถน /เพญธดา ทพยโยธา. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศลปากร

ทวทรพย อ านวยวรชย. (2554). ศกษาพฤตกรรมการใชและปจจยทมผลตอการเลอกซอผลตภณฑสมนไพร ปองกนผมรวงของสตรวยท างานในกรงเทพมหานคร / ทวทรพย อ านวยวรชย. เชยงราย: มหาวทยาลยแมฟาหลวง

วไล ประกอบกจ. (2553). การใชยาสมนไพรในระบบบรการสขภาพปจจบน:กรณศกษา เครอขายบรการ สขภาพ อ าเภอสงเนน จงหวดนครราชสมา, การแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก, 9(1), 47-55.

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคม. 2558. แนวคดพนฐานเกยวกบพฤตกรรมและพฤตกรรม สขภาพ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://www.elearning.msu.ac.th/opencourse/0404202 /graphic/lesson1.html. วนทเขาถง 25 มนาคม 2558.

-------. 2558. ความหมายของสมนไพร. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://samunprai- thai.blogspot.com/2009/08/blog-post_02.html. วนทเขาถง 25 มนาคม 2558. -------. 2558. เครองส าอางตามทองตลาด. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://jantima-117.blogspot.com. วนทเขาถง 25 มนาคม 2558.

-------. 2558. ประวตการใชสมนไพรในประเทศไทย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://www.cheerylife.net/index.php/ประวตสมนไพร. วนทเขาถง 25 มนาคม 2558.

-------. 2558. ประสทธภาพของเครองส าอางสมนไพร. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://www.n3k.in.th. วนทเขาถง 25 มนาคม 2558.

-------. 2558. พฤตกรรมมนษย - ปจจยพนฐานดานจตวทยา. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://www.novabizz.com/NovaAce/Behavior/Factor_Psyco.html. วนทเขาถง 25 มนาคม 2558. -------. 2558. สมนไพรเพอความงาม. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://samunprai- thai.blogspot.com/20…/…/blog-post_8860.html. วนทเขาถง 25 มนาคม 2558.

45

ภาคนวก

46

1. แบบสอบถามทใชเกบขอมล

47

แบบสอบถาม การศกษาความร เจตคต และการปฏบต ของนสตมหาวทยาลยเกษตรศาสตรทเรยน

รายวชาสขภาพเพอชวต ตอการใชผลตภณฑสมนไพร

ค าชแจง : การวจยครงน มวตถประสงคเพอการศกษาเกยวกบความร เจตคต และการปฏบตตอการใช

ผลตภณฑสมนไพร ของนสตทลงทะเบยนเรยนในรายวชาสขภาพเพอชวต ภาคปลาย ปการศกษา 2557 โดยเลอกสมตวอยาง นสตทลงทะเบยนเรยนในรายวชาสขภาพเพอชวต ภาคปลาย ปการศกษา 2557 หมเรยนบรรยายท 3 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร โดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบขอมล

แบบสอบถาม ประกอบดวยขอมล 4 สวน ไดแก สวนท 1 ขอมลสวนบคคลทวไป จ านวน 7 ขอ

สวนท 2 ความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร จ านวน 12 ขอ สวนท 3 เจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร จ านวน 10 ขอ สวนท 4 การปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร จ านวน 10 ขอ

ขอใหทานกรอกขอมลแตละสวนใหสมบรณตรงตามความเปนจรง เพอประโยชนในการน าไปวเคราะหผลในภาพรวม ค าตอบทงหมดจะเปนความลบไมมผลใดๆ ตอทาน และขอขอบคณลวงหนามา ณ โอกาสน

48

แบบสอบถาม การศกษาความร เจตคต และการปฏบต ของนสตมหาวทยาลยเกษตรศาสตรทเรยน

รายวชาสขภาพเพอชวต ตอการใชผลตภณฑสมนไพร

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลทวไป ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงใน หรอเตมขอความลงในชองวางตรงตามความเปนจรง 1. เพศ ชาย หญง 2. อาย…………ป 3. คณะ............................................. 4. ชนป 1. ชนป 1 2. ชนป 2 3. ชนป 3 4. ชนป 4 5. อน ๆ โปรดระบ………………………………… 5. รายได…………………..บาทตอเดอน 6. ทานมโรคประจ าตวหรอไม 1. ไมม 2. มโรคประจ าตว โปรดระบ………………………………… 7. การใชผลตภณฑสมนไพร 1. เคยใช โปรดระบประเภท/ยหอของผลตภณฑทเคยใช…………………………………................................ 2. ไมเคยใช

49

สวนท 2 ความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงในชองทตรงตามความคดเหนของทานมากทสด

ความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร ใช ไมใช 1. ผลตภณฑสมนไพร ทรจกกนแพรหลายในปจจบนม 3 รปแบบ ดงน 1. ผลตภณฑ อาหาร 2. ผลตภณฑเครองส าอาง และ 3. ผลตภณฑยา

2. ผลตภณฑท เกยวกบการดแลผวหนงโดยเฉพาะอยางย งเครองส าอางมการ เจรญเตบโตอยางตอเนองทงในตางประเทศและในประเทศไทย

3. ผทมโรคประจ าตวควรใชผลตภณฑสมนไพรมากกวาคนทมสขภาพแขงแรง 4. สมนไพรจากเครองส าอางมกจะมปญหาหลายหลาก เชน เกดอาการแพ และผลตภณฑปลอมหรอเลยนแบบของจรง เปนตน

5. บคคลทมสขภาพแขงแรงไมจ าเปนตองใชผลตภณฑสมนไพร 6. เมอเรมใชผลตภณฑสมนไพรเปนครงแรก ควรใชผลตภณฑสมนไพรพรอมกนหลายตว 7. ผลตภณฑสมนไพรทกชนดท าใหระบบไหลเวยนเลอด กลามเนอ และระบบอนๆ แขงแรงขน


9. ผซอ/ผบรโภคสามารถแจงปญหา/รองเรยนไดท เบอรโทรศพท 1556 10. ควรระมดระวงในเรองความสะอาดของสมนไพร เชน เชอโรคปนเปอน 11. ผลตภณฑจากสมนไพรทพบวามการโฆษณาเกนจรง เชน แปะกวย (Ginkgo; Ginkgo biloba) โสมเกาหล (Korean Ginseng; Panax ginseng) เปนตน

12. เลอกใชผลตภณฑสมนไพรใหเหมาะสมกบเพศและวย

50

สวนท 3 เจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความรสก / ความคดเหนของทานมากทสด โปรดตอบทกขอค าถาม โดยแตละขอค าตอบมความหมาย ดงน เหนดวยอยางยง หมายถง ทานมความคดเหนตรงกบขอความนนมากทสด เหนดวย หมายถง ทานมความคดเหนตรงกบขอความนนมาก ไมแนใจ หมายถง ทานมความคดเหนไมแนใจกบขอความนน ไมเหนดวย หมายถง ทานมความคดเหนไมตรงกบขอความนน

ไมเหนดวยอยางยง หมายถง ทานมความคดเหนไมตรงกบขอความนนมากทสด

เจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร เหนดวยอยางยง

เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย ไมเหนดวย อยางยง

1. ทานคดวาการซอผลตภณฑสมนไพรท าใหเสยคาใชจายโดยไมจ าเปน

2. ทานคดวาวยรนไมควรใชผลตภณฑสมนไพรเพราะสขภาพโดยรวมดอยแลว



5. ทานคดวาการใชผลตภณฑสมนไพรมความเ สยงท า ใหเกดโรคตาม




9. ทานคดวาผลตภณฑสมนไพรทกชนดทผานการควบคม คณภาพ การผลตและไดเครองหมาย อย. เปนผลตภณฑทด

10. ทานสามารถปองกนตนเองใหปลอดภยจากการใชผลตภณฑ สสมนไพร

51

สวนท 4 การปฏบต (พฤตกรรม ) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความรสก / ความคดเหนของทานมากทสด โปรดตอบทกขอค าถาม โดยแตละขอค าตอบมความหมาย ดงน มากท ส ด หมายถ ง ปฏบต เปนประจ าและสม า เสมอ (ประมาณ 5 -7 วน ใน 1 สปดาห ) มาก หมายถง ปฏบตเปนประจ าแตไมสม าเสมอ (ประมาณ 3-4 วน ใน 1 สปดาห) ปานกลาง หมายถง ปฏบตเปนประจ าแตไมสม าเสมอ (ประมาณ 2 วน ใน 1 สปดาห) นอย หมายถง ปฏบตเปนบางครง (ประมาณ 1 วน ใน 1 สปดาห) นอยทสด หมายถง ปฏบตนานๆ ครงหรอไมปฏบตเลย

การปฏบต (พฤตกรรม ) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด

1. ทานมพฤตกรรมเสยงตอการใชผลตภณฑสมนไพร 2. บคคลใกลตวของทานมพฤตกรรมเสยงตอการใชผลตภณฑสมนไพร

3. ทานศกษาหาความรเบองตนในการเลอกใชผลตภณฑสมนไพร




7. ท า น ส า ม า ร ถ ข อ ค ว า ม ช ว ย เ ห ล อ จ า ก ส า น ก ง า นคณะกรรมการคมครองผบรโภค เมอมปญหาเกยวกบการใชผลตภณฑสมนไพร


9. ทานสามารถเลอกซอผลตภณฑสมนไพรในสถานทท นาเชอถอและถกตองตามกฎหมาย


52

2. คา IOC ของแบบสอบถาม

53

ตารางวเคราะหหาคา IOC สวนท 1 ขอมลสวนบคคลทวไป

หมายเหต : ผเชยวชาญ 2 ทาน ให เพมเตม ขอ 7 เขามาในสวนน และเปลยนขอ 3 เปนคณะของนสต คอ

3. คณะ................................ 7. การใชผลตภณฑสมนไพร 1. เคยใช โปรดระบประเภท/ยหอของผลตภณฑทเคยใช……………………… 2. ไมเคยใช

รายการประเมน ผเชยวชาญ

IOC คนท 1 คนท 2 คนท 3

1. เพศ ชาย หญง

1 1 1 1.00

2. อาย..............ป 1 1 1 1.00 3. สถานภาพ 1. โสด 2. สมรส 3. หมาย / หยา / แยกกนอย

-1 -1 1 -0.33

4. ชนป 1. ชนป 1 2. ชนป 2 3. ชนป 3 4. ชนป 4 5. อน ๆ โปรดระบ…………………………………

1 1 1 1.00

5. รายได…………………..บาทตอเดอน 1 1 1 1.00 6. ทานมโรคประจ าตวหรอไม 1. ไมม 2. มโรคประจ าตว โปรดระบ…………………………………

1 1 1 1.00

54

ตารางวเคราะหหาคา IOC สวนท 2 ความรตอการใชผลตภณฑสมนไพร



1. ผลตภณฑสมนไพร ทรจกกนแพรหลายในปจจบนม 3 รปแบบ ดงน 1. ผลตภณฑ อาหาร 2. ผลตภณฑเครองส าอาง และ 3. ผลตภณฑยา

1 1 1 1.00

2. ผลตภณฑทเกยวกบการดแลผวหนงโดยเฉพาะอยางยงเครองส าอางมการ เจรญเตบโตอยางตอเนองทงในตางประเทศและในประเทศไทย

0 1 1 0.67

3. ผทมโรคประจ าตวควรใชผลตภณฑสมนไพรมากกวาคนทมสขภาพแขงแรง

0 1 1 0.67

4. สมนไพรจากเครองส าอางมกจะมปญหาหลายหลาก เชน เกดอาการแพ และผลตภณฑปลอมหรอเลยนแบบของจรง เปนตน

1 1 0 0.67

5. บคคลทมสขภาพแขงแรงไมจ าเปนตองใชผลตภณฑสมนไพร 0 1 1 0.67 6. เมอเรมใชผลตภณฑสมนไพรเปนครงแรก ควรใชผลตภณฑสมนไพรพรอมกนหลายตว

1 0 1 0.67

7. ผลตภณฑสมนไพรทกชนดท าใหระบบไหลเวยนเลอด กลามเนอ และระบบอนๆ แขงแรงขน

1 0 1 0.67


1 1 1 1.00

9. ผซอ/ผบรโภคสามารถแจงปญหา/รองเรยนไดท เบอรโทรศพท 1556 1 1 1 1.00 10. ควรระมดระวงในเรองความสะอาดของสมนไพร เชน เชอโรคปนเปอน

1 1 1 1.00

11. ผลตภณฑจากสมนไพรทพบวามการโฆษณาเกนจรง เชน แปะกวย (Ginkgo; Ginkgo biloba) โสมเกาหล (Korean Ginseng; Panax ginseng) เปนตน

1 1 0 0.67

12. เลอกใชผลตภณฑสมนไพรใหเหมาะสมกบเพศและวย 1 1 1 1.00

55

ตารางวเคราะหหาคา IOC สวนท 3 เจตคตตอการใชผลตภณฑสมนไพร



1. ทานคดวาการซอผลตภณฑสมนไพรท าใหเสยคาใชจายโดยไมจ าเปน 1 1 1 1.00 2. ทานคดวาวยรนไมควรใชผลตภณฑสมนไพรเพราะสขภาพโดยรวมดอยแลว

1 1 1 1.00

3. ทานคดวา วธปองกนทไดผลมากทสดแตท ายากทสดคอการใชผลตภณฑสมนไพร

1 1 0 0.67


1 1 1 1.00

5. ทานคดวาการใชผลตภณฑสมนไพรมความเสยงท า ใหเกดโรคตาม 1 1 1 1.00

6. ทานคดวาตองเรยนรวธใชการผลตภณฑสมนไพรใหถกตอง 1 1 1 1.00 7. ทานคดวาผลตภณฑสมนไพรบางชนดชวยใหรปรางกระชบไดสดสวน มความคลองตว

1 1 0 0.67


1 1 0 0.67

9. ทานคดวาผลตภณฑสมนไพรทกชนดทผานการควบคม คณภาพ การผลตและไดเครองหมาย อย. เปนผลตภณฑทด

1 1 1 1.00

10. ทานสามารถปองกนตนเองใหปลอดภยจากการใชผลตภณฑ สสมนไพร

0 1 1 0.67

56

ตารางวเคราะหหาคา IOC สวนท 4 การปฏบต (พฤตกรรม) ตอการใชผลตภณฑสมนไพร



1. ทานมพฤตกรรมเสยงตอการใชผลตภณฑสมนไพร 1 1 0 0.67 2. บคคลใกลตวของทานมพฤตกรรมเสยงตอการใชผลตภณฑสมนไพร 0 1 1 0.67 3. ทานศกษาหาความรเบองตนในการเลอกใชผลตภณฑสมนไพร 1 1 1 1.00 4. เมอทานเหนโฆษณาเกยวกบผลตภณฑสมนไพรทานจะศกษาหาความรเพมเตมจากแหลงทนาเชอถอกอนซอใช

1 1 1 1.00

5. คาใชจายของทานบางสวนหมดไปกบการซอผลตภณฑสมนไพร 1 1 1 1.00 6. ทานสามารถเรยกรองสทธททานพงไดรบ เมอเกดปญหาจากการใชผลตภณฑสมนไพร

1 1 1 1.00

7. ทานสามารถขอความชวยเหลอจากส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค เมอมปญหาเกยวกบการใชผลตภณฑสมนไพร

1 1 1 1.00


1 1 1 1.00

9. ทานสามารถเลอกซอผลตภณฑสมนไพรในสถานทท นาเชอถอและถกตองตามกฎหมาย

1 1 1 1.00

10. ทานหลกเลยงพฤตกรรมการใชผลตภณฑสมนไพร 0 1 1 0.67

บทที่ 1 -...

Documents