1

ชดท 1 องคประกอบและการแบงชนบรรยากาศ สาระสำาคญ บรรยากาศของโลก ประกอบดวยสวยผสมของแกสตางๆ ทอยรอบโลกสงขนไปจากผวโลกหลายกโลเมตรจากพนดน

มาตรฐานการเรยนร มาตรฐาน ว 6. 1 เขาใจกระบวนการตาง ๆ ทเกด

ขนบนผวโลกและภายในโลก ความสมพนธของกระบวนการตาง ๆ ทมผลตอการเปลยนแปลงภมอากาศ ภมประเทศ และสณฐานของโลก มกระบวนการสบเสาะหาความรและจตวทยาศาสตร สอสารสงทเรยนรและนำาความรไปใชประโยชน

ตวชวด ว 6.1 ม.1/1 สบคนและอธบายองคประกอบและการ แบงชนบรรยากาศทปกคลม ผวโลก

จดประสงคการเรยนรอธบายองคประกอบและการแบงชนบรรยากาศ

สาระการเรยนรความร

2

องคประกอบและการแบงชนบรรยากาศ

ทกษะ/กระบวนการ 1. อธบายองคประกอบของบรรยากาศ 2. อธบายการแบงชนบรรยากาศได

คณลกษณะทพงประสงค ใฝเรยนร มความรบผดชอบ ซอสตย เหนคณคาความสนใจใฝร ความรอบคอบ การรวมแสดงความคดเหนและยอมรบฟงความคดเหนของผอน รวมกบผอนอยางสรางสรรคเหนคณคาของการนำาความรไปใชในชวตประจำาวน

แบบทดสอบกอนเรยนชดท 1 องคประกอบและการแบงชนบรรยากาศ ชน

มธยมศกษาปท 1

คำาชแจง ใหนกเรยนเลอกคำาตอบทถกทสดเพยงขอเดยว

1. แกสใดทพบเปนสวนประกอบของอากาศแหงมากทสด ก. แกสไนโตรเจน

3

ข. แกสอารกอน ค. แกสออกซเจน ง. แกสไฮโดรเจน

2. บรรยากาศหมายถงขอใด ก. สงทมองเหนเปนทองฟา ข. อากาศทอยรอบตวเราและหอหมโลก ค. สงทไมมนำาหนก ง. อากาศสวนทอยเหนอกอนเมฆ

3. ขอใดคอสวนประกอบทไมพบในบรรยากาศ ก. อากาศแหง ข. ไอนำา ค. สารเคม ง. อนภาคฝนตางๆ

4. แกสคารบอนไดออกไซดมประโยชนอยางไร ก. ชวยในการหายใจของสงมชวต

ข. ชวยใหไฟตด ค. ชวยในกระบวนการสงเคราะหดวยแสง

ง. คายความรอน 5. แกสโอโซนมบทบาทตอสงมชวตบนโลกอยางไร

ก. ใชในการหายใจแทนแกสออกซเจน ข. ทำาใหเกดภาวะเรอนกระจก ค. ดดซบความรอนจากพนโลก ง. ดดกลนรงสอลตราไวโอเลตจากนอกโลก

6. บรรยากาศชนใดทมสวนสำาคญตอการดำารงชวตของมนษยมากทสด

4

ก. สตราโตสเฟยร ข. โทรโพสเฟยร ค. เทอรโมสเฟยร ง. เอกโซสเฟยร

7. ชนบรรยากาศชนใดทมสวนชวยดดกลนรงส UV จากดวงอาทตย

ก. เทอรโมสเฟยร ข. เอกโซสเฟยร ค. โทรโพสเฟยร ง. สตราโตสเฟยร

8. บรรยากาศชนใดทอณหภมลดลงตามความสงจากพนโลก

ก. สตราโตสเฟยร และ เทอรโมสเฟยร ข. โทรโพสเฟยร และ สตราโตสเฟยร ค. โทรโพสเฟยร และ มโซสเฟยร ง. มโซสเฟยร และ เทอรโมสเฟยร

9. บรรยากาศชนเทอรโมสเฟยรใชประโยชนในการสอสารไดเพราะเหตใด

ก. มเมฆหมอกหนาทบชวยใหเกดการสะทอนคลนวทยได

ข. มไอนำาอยนอยทำาใหคลนวทยสงผานไดงายขน ค. มรงสอลตราไวโอเลตนอยทำาใหคลนวทยทะลผาน

ได ง. มอนภาคไฟฟาทมประจ ซงสามารถสะทอนคลนวทย

ได

5

10. การเรยงลำาดบชนบรรยากาศตามสภาวะอณหภมจากชนลางสดไปหาชนบนสด ขอใดถกตอง

ก. โทรโพสเฟยร สตราโตสเฟยร มโซสเฟยร เทอรโมสเฟยร เอกโซสเฟยร

ข. สตราโตสเฟยร มโซสเฟยร เอกโซสเฟยร เทอรโมสเฟยร โทรโพสเฟยร

ค. เอกโซสเฟยร เทอรโมสเฟยร มโซสเฟยร สตราโตสเฟยร โทรโพสเฟยร

ง. มโซสเฟยร สตราโตสเฟยร โทรโพสเฟยร เทอรโมสเฟยร เอกโซสเฟยร

บตรเนอหาท 1องคประกอบของบรรยากาศ

บรรยากาศ (atmosphere) หมายถง ชนของ

แกสตางๆ ทหอหมโลกอย

6

มความหนาประมาณ 600 กโลเมตร จากพนผวโลก ธรรมชาตของบรรยากาศ ไมมส ไมมกลน ไมมรส เราจงไมสามารถมองเหนได บรรยากาศมประโยชนมากมายมหาศาล ตอมนษยและสงมชวตทกชนดทอาศยอยบนโลก

      

ภาพท 1  กราฟแสดงองคประกอบของบรรยากาศ

ทมา http://www.lesa.biz/earth/atmosphere/atm-composition

องคประกอบหลกของบรรยากาศ

องคประกอบของบรรยากาศ บรรยากาศทหอหมโลกสวนใหญประกอบดวย กาซไนโตรเจน 78% กาซออกซเจน 21% กาซอารกอน 0.9% ทเหลอเปน ไอนำา กาซคารบอนไดออกไซด และกาซอนๆ จำานวนเลกนอย

7

แกสไนโตรเจน (N2)  มคณสมบตไมทำาปฏกรยาเคมกบสารอน แตเมออะตอมเดยว แยกออกมารวมเขาเปนองคประกอบของสารอน เชน สารไนเตรท จะมบทบาทสำาคญ ตอสงมชวต แกสออกซเจน (O2) ออกซเจนเกดขนครงแรกในโลก จากการสงเคราะหแสงของพช สาหราย แพลงกตอน ออกซเจนเปนแกสทมความสำาคญมากตอการดำารงชวตของคน พช และสตว ใชในการหายใจและเผาผลาญอาหาร ถารางกายไดรบออกซเจนลดลงหรอขาด ออกซเจน ทำาใหอวยวะนนตามได แกสอารกอน (Ar) เปนแกสเฉอยไมทำาปฏกรยากบธาตอน เกดจากการสลายตวของ ธาตโปแตสเซยมภายในโลก แกสคารบอนไดออกไซด (CO2) เปนแกสเรอนกระจก (Greenhouse gas) มอยใน อากาศเพยง 0.036 % แตเปนสงจำาเปนสำาหรบสงมชวต เนองจากแกสเรอนกระจกม คณสมบตในการดดกลนรงสอนฟาเรตทแผออกจากโลก ทำาใหโลกอบอน อณหภมตอน กลางวนและกลางคนไมแตกตางกนจนเกนไป และแกสคารบอนไดออกไซดยงเปนแหลง อาหารของพช

8

แตวาทกวนนทวโลกลวนเหนตรงกนวา   กาซเรอน“กระจกนนปลอยทใดกตามในโลก กสงผลกระทบทวโลกเสมอกน การลดในภาพรวมโดยกลไกระหวางประเทศคงตองปลอย ไปตามครรลอง แตในฐานะเปนประชากรคนหนงในโลก หากตองการเกบรกษาโลกนไว ใหลกหลาน คงตองชวยกนลดการปลอยกาซเรอนกระจกใหมากทสดเทาทจะทำาได”

องคประกอบผนแปร

ไอนำา (H2O) มปรมาณ 0 – 4% ในบรรยากาศ ขนอยกบชวงเวลาและสถานท เมอเรากลาวถง ไอนำา เราหมายถง นำาในสถานะกาซ เมอนำา“ ”เปลยนจากสถานะหนง

9

ไปสอกสถานะหนง เชน ของแขง ของเหลว และกาซ จะมการดดกลนและคายความรอนแฝง (Latent heat) ซงเปนแหลงพลงงานททำาใหเกดพาย ไอนำาเปนกาซเรอนกระจกเชนเดยวกบ กาซคารบอนไดออกไซด จงมคณสมบตในการดดกลนรงสอนฟราเรดทแผออกจากโลก นอกจากนนเมอไอนำากลนตวเปนละอองนำา หรอ เมฆ มความ“ ”สามารถในการสะทอน แสงอาทตย และแผรงสอนฟราเรด ทำาใหพนผวโลกไมรอน หรอหนาวจนเกนไป โอโซน (O3) เกดจากการทกาซออกซเจนแตกตวเปนอะตอมเดยว (O) เนองจากการ ดดกลนรงสอลตราไวโอเลตในบรรยากาศชนสตราโตรสเฟยร (Stratrosphere) แลวรวมตว กบกาซออกซเจนอกทหนง กลายเปนกาซซงมโมเลกลของออกซเจน 3 อะตอม เรยกวา “โอโซน” (Ozone) สะสมตวเปนชนบางๆ ทระยะสงประมาณ 50 กโลเมตร โอโซนม ประโยชนในการกรองรงสอลตราไวโอเลต มใหลงมาทำาอนตรายตอสงมชวต แตเนองจาก กาซโอโซนเองเปนพษตอรางกาย หากมกาซโอโซนเกดขนทระดบตำาในชนโทรโพสเฟยร (มกเกดขนจากเครองยนต และโรงงาน) กจะทำาใหเกดมลภาวะ ละอองอากาศ (Aerosols) ละอองอากาศ (Aerosols) หมายถง อนภาคขนาดเลก

10

ทลอยคางอยในอากาศ ซงอาจเกดขนโดยธรรมชาตหรอฝมอมนษยกได เชน เกสรดอกไม ละอองเกลอ ขเถาภเขาไฟ ฝนผง หรอ เขมาจากการเผาไหม ละอองอากาศทำาหนาทเปน แกนใหละอองนำาจบตวกน (ในอากาศบรสทธ ละอองนำาไมสามารถจบตวได เนองจาก ไมมแกนนวเคลยส) ละอองอากาศสามารถดดกลนและสะทอนแสงอาทตย จงมอทธพล ในการควบคมอณหภมของพนผวโลก เรามองเหนดวงอาทตยขนและตกทขอบฟาเปนแสง สแดง กเพราะละอองอากาศกรองรงสคลนสน เหลอแตรงสคลนยาวซงเปนแสงสสมและ สแดงทะลผานมาไดเรยกวา การกระเจงของแสง“ ” (Light scattering)

อากาศ (weather) หมายถง บรรยากาศบรเวณใกลพนผวโลก และทอย รอบๆตวเรา อากาศปกคลมบรเวณพนทนอยกวาบรรยากาศ อากาศประกอบดวย

11

แกสตางๆ หลายชนดทมความจำาเปนตอการดำารงชวตของสงมชวตทกชนด และยงม ไอนำาผสมอยดวย ซงไอนำาทำาใหเกดปรากฎการณตางๆ ทางลมฟาอากาศ เชน ฝน พาย ฟาแลบ ฟารอง อากาศทไมมไอนำาผสม เรยกวา อากาศแหง สวนไอนำาทมนำา ปนอย เรยกวา อากาศชน

ตารางแสดงสวนประกอบของอากาศแหงและอากาศชน

สวนประกอบของอากาศแหง(รอยละโดยปรมาตร โดย

ประมาณ)

สวนประกอบของอากาศชน(รอยละโดยปรมาตร โดย

ประมาณ)1. แกสไนโตรเจน  (N2)  รอยละ 782. แกสออกซเจน (O2) รอยละ 21 3. แกสอนๆ ไดแก - แกสอารกอน (Ar) รอยละ 0.93 - แกสคารบอนไดออกไซด (CO2) รอยละ 0.03 - แกสนออน (Ne)

1. แกสไนโตรเจน (N2) รอยละ 78 เปลยนแปลง

2. แกสออกวเจน (O2) รอยละ 21 เลกนอย

3. ไอนำา (H2O) รอยละ (โดยมวล) 0 – 44. สวนประกอบอนๆประมาณรอยละ 1 ไดแก - แกสโอโซน (O3) - แกสซลเฟอรไดออกไซด (SO2)

12

- แกสฮเลยม (He) - แกสครปตอน (Kr) รอยละ - แกสซนอน (Xe) 0.04 - แกสไฮโดรเจน (H) - แกสมเทน (CH4 ) - แกสไนตรสออกไซด (N2O) - แกสเรตอน (Rn)

- แกสไนโตรเจนไดออกไซด (NO2) - แกสแอมโมเนย (NH3) - แกสคารบอนมอนนอกไซด (CO) - ฝนละออง

ทมา : ศรลกษณ ผลวฒนะและคณะ (2552)

อากาศบรเวณใกลพนผวโลกจะเปนอากาศชน มไอนำารอยละ 0-4 โดยมวล หมายความวา ถานำามวลอากาศ 100 กรม มาวเคราะหจะมไอนำาอยไมเกน 4 กรม ถาอากาศมมวล 1 กโลกรมจะมไอนำา 40 กรม ปรมาณไอนำาในอากาศทำาใหปรมาณแกส ไนโตรเจนและแกสออกซเจนเปลยนแปลงไปจากเดมเลกนอย

ปรมาณไอนำา ฝนละออง และปรมาณแกสตางๆ ทเปนสวนประกอบของอากาศชน

ขอสงเกต : แกสอารกอน แกสนออน แกสฮเลยม แกสครปตอน แกสซนอนและแกสเรตอนเปนแกสเฉอย ทำาปฏกรยากบสารอนยากในอากาศแหง มแกสอารกอนมากกวาชนดอน และอากาศแหงไมมไอนำา

13

ในบรเวณตางๆ มปรมาณแตกตางกนตามสถานะของสงแวดลอม เวลา สถานท เชน ชายทะเล ภเขา ปาไม ชมชน พนทอตสาหกรรม

- บรเวณชายทะเล ภเขา ปาไม จะมปรมาณไอนำามาก- บรเวณพนทแหงแลง จะมปรมาณไอนำานอย- บรเวณพนทอตสาหกรรม และแหลงชมชนทมการจราจร

คบคง จะมฝนละออง แกสซลเฟอรไดออกไซด (SO2) แกสไนโตรเจนไดออกไซด (NO2) และแกสคารบอนมอน นอกไซด (CO)

บตรคำาถามท 1

สรปไดวา อากาศคอ สสารทเปนสงจำาเปนตอการดำารงชวตของสงมชวตบนผวโลก เปนสงทมนำาหนก ตองการทอย มตวตน และสามารถสมผสไดดวยประสาทสมผสทง 5

14

เรอง องคประกอบของบรรยากาศ

คำาชแจง : ใหนกเรยนตอบคำาถามตอไปน

บตรกจกรรมท 1เรอง ไอนำาในอากาศ

1. อากาศ หมายถงอะไร ………………………………………………………………………………………………………….…..2. องคประกอบของบรรยากาศทเปนปจจยสำาคญททำาใหเกดปรากฎการณ ธรรมชาต คออะไร ............................................................................................. ...........................................................................................................................3. อากาศแหงมลกษณะอยางไร ............................................................................................................................4. บรรยากาศทหมหอโลกประกอบดวยแกสอะไรบาง ............................................................................................................................ ............................................................................................................................5. สวนประกอบใดของอากาศ มปรมาณมากทสด ………………………………………………………………………………………………………………6. จงอธบายคำาวา ไอนำารอยละ “ 0-4 โดยมวล” .............................................................................................................................7. จงยกตวอยางบรเวณทมไอนำามาก .............................................................................................................................8. บรเวณอตสาหกรรม และแหลงชมชนทมการจราจรคบคง มแกสชนดใด .............................................................................................................................9. ปรมาณไอนำาในอากาศมสดสวนไมคงทเพราะอะไร .............................................................................................................................10. บรรยากาศมประโยชนตอชวตอยางไร ............................................................................................................................. .............................................................................................................................

ตงใจศกษานะจะจะไดเขาใจมากขน

15

จดประสงคของกจกรรมทดลองและสรปผลการทดลองเกยวกบไอนำาในอากาศ

ได

อปกรณ1.แกวนำา 1 ใบ เทนำาลงไปในแกว2.ใสนำาแขงลงไปในแกวประมาณ 4-5 กอน แลว

สงเกตและบนทกผล3.ตงแกวนำาทงไว 3-5 นาท 4.สงเกตการณเปลยนแปลงทเกดขน และบนทกผล

แบบบนทกกจกรรมท 1

16

เรอง ไอนำาในอากาศ กลมท …….

สมาชกในกลม1..............................................................

..................2..............................................................

..................3..............................................................

..................4..............................................................

..................5..............................................................

..................6..............................................................

..................

บนทกผลการทำากจกรรมการเปลยนแปลงของนำาแขง

รายการ ผลการสงเกตเรมการสงเกตตงทงไว 3-5 นาท

สรปผลการทำากจกรรม ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

17

............................................................................

......................................................................คำาถามหลงการทำากจกรรม

1.หลงจากใสนำาแขงลงในแกวนำา และตงทงไว 3-5 นาท นกเรยนสงเกตเหนอะไร..................................................................................................................................................................................................................................................................................

2.สวนผสมของอากาศ นอกจากไอนำาแลวมอะไรอกบาง.........................................................................................................................................………………………………………………………………………………………………………………………….

3.ไอนำาในอากาศเกดจากอะไร..................................................................................................................................................................................................................................................................................

บตรเนอหาท 2

เรอง การแบงชนบรรยากาศ การแบงชนบรรยากาศ มการแบงชนโดยใช

เกณฑแตกตางกน ดงนการแบงชนบรรยากาศโดยใชอณหภมของอากาศเปนเกณฑการแบงชนบรรยากาศโดยใชสมบตของแกส หรอสวนผสมของอากาศเปนเกณฑการแบงชนบรรยากาศโดยใชสมบตทางอตนยมวทยา เปนเกณฑ

18

การแบงชนบรรยากาศโดยใชอณหภมของอากาศเปนเกณฑ 1. โทรโพสเฟยร (Troposphere) เปนชนบรรยากาศชนลางสดทอยสงจากผวโลกขนไป 10-12 กโลเมตร เปนชนทมความหนาแนนมากทสด และใกลผวโลกทสดในชนนจะเกด ปรากฏการณทสำาคญ ๆ ไดแก เมฆ ฝน หมะ พาย

19

2. สตราโตสเฟยร (stratosphere) ชนนมระดบความสงขนไปจนถง 50 กโลเมตร จากพนโลกอณหภมของบรรยากาศชนนจะเพมสงขนเมอความสงเพมขน มการดดกลนรงส อลตราไวโอเลต (UV) และรงสอนฟราเรด (IR) โดยโอโซน (O3) บรรยากาศชนน ไมแปรปรวน มเสถยรภาพมากและทศนวสยท เหมาะสมสำาหรบการบน 3. มโซสเฟยร (mesosphere) สงจากระดบนำาทะเลประมาณ 50 – 80 กโลเมตร เปนชนทมโอโซนนอยมาก  อณหภมจะลดลงตามลำาดบความสง เนองจากอยหางจากแหลงความรอน และไมดดกลนรงสยว

4. เทอรโมสเฟยร (thermosphere) หรอ อออโนสเฟยร (ionosphere)ชนทอย ระหวางความสง 90 - 800 กโลเมตร บรรยากาศชนนเปนชนทอยนอกสด พบวา อณหภม เรมเพมสงขนตามระดบความสง การทอณหภมสงขนกเพราะการดดกลนแสง UV มแกส ตางๆนอยมาก โมเลกลของแกสตางๆจะไดรบพลงงานความรอนจากดวงอาทตยจนมอณหภม สงขนและแตกตวเปนอนภาคทมประจไฟฟา เรยกวา ไอออน (Ion) ซงไอออนนสามารถ สะทอนคลนวทยบางคลนถไดจงเรยกบรรยากาศชนนอกอยางวา ไอโอโนสเฟยร

20

5. เอกโซสเฟยร (exosphere) เรมตงแต 500 กโลเมตรจากผวโลกขนไป บรรยากาศ ชนนเจอจางมากจนไมถอวาเปนสวนหนงของชนบรรยากาศ องคประกอบสวน ใหญเปนแกส ไฮโดรเจนและฮเลยม ไมมรอยตอทชดเจนระหวางบรรยากาศกบอวกาศ มอณหภม ประมาณ 726 องศาเซลเซยส ถงแมอณหภมจะสงแตเนองจากอากาศเบาบางมาก จงแทบไมมผลตอยานอวกาศ

ชอเรยกระหวางชวงตอของแตละชนบรรยากาศทแบงโดยใชอณหภมเปนเกณฑ - เขตแดนระหวางบรรยากาศชนโทรโพสเฟยรกบสตราโตสเฟยร เรยกวา โทรโพพอส - เขตแดนระหวางบรรยากาศชนสตราโตสเฟยรกบมโซสเฟยร เรยกวา สตราโตพอส - เขตแดน

21

ระหวางบรรยากาศชนมโซสเฟยรกบเทอรโมสเฟยร เรยกวา มโซพอส

บรรยากาศชนโทรโพสเฟยร สตราโตสเฟยร และมโซสเฟยร มสวนผสมของ อากาศคอนขางคงท(ยกเวนโอโซนและไอนำาทเปลยนแปลงได) จงอาจเรยกบรรยากาศ ทงสามชนนรวมกนวา โฮโมสเฟยร (Homosphere)

การแบงชนบรรยากาศโดยใชสมบตของแกส หรอสวนผสมของอากาศเปนเกณฑ 1. โทรโพสเฟยร (Troposphere) อยสงจากพนดน 0-10 กโลเมตร สวนผสม บรรยากาศทสำาคญคอ ไอนำา 2. โอโซโนสเฟยร (Ozonosphere) อยสงจากพนดน 15-55 กโลเมตร สวนผสม บรรยากาศ ทสำาคญคอ โอโซน (O3) 3. ไอโอโนสเฟยร (Ionosphere) อยสงจากพนดน 80-600 กโลเมตร สวนผสม บรรยากาศทสำาคญคอ อากาศแตกตวเปนไอออน (Ion) 4. เอกโซสเฟยร (Exosphere) อยสงจากพนดน 600 กโลเมตรขนไป สวนผสม บรรยากาศทสำาคญคอ ความหนาแนนของอะตอมตางๆมคานอยลง

22

การแบงชนบรรยากาศโดยใชสมบตทางอตนยมวทยาเปนเกณฑ

1. บรเวณทมอทธพลของความฝด อยในชวงจากบรเวณพนโลกจนถงระดบความสง ประมาณ 2 กโลเมตร การไหลเวยนของมวลอากาศในบรเวณนไดรบอทธพลจากความฝด และจากลกษณะของพนผวโลก          2. โทรโพสเฟยร ชนกลางและชนบน อณหภมในบรรยากาศชนนจะลดลงอยาง สมำาเสมอตามระดบความสงทเพมขน ในชนนอทธพลจากความฝดจะมผลตอการไหลเวยน ของมวลอากาศนอยลงมาก          3. โทรโพพอส เปนชนบรรยากาศทอยระหวางโทรโพสเฟยรและสตราโตสเฟยร บรรยากาศในชนนเปนเขตทแบงชนทมไอนำาและไมมไอนำา          4. สตราโตสเฟยร อณหภมจะคงททความสง 10 -20 กโลเมตร สวนความสงท

23

20 -35 อณหภมจะคอย ๆ สงขน และทความสง 35 - 50 กโลเมตร จะสงขนอยางรวดเรว เฉลย 0.5  ำC /1 กโลเมตร          5. บรรยากาศชนสง บรรยากาศอยในชวงอยเหนอสตราโตสเฟยรจนถงขอบนอกสด ของบรรยากาศ

ดาวตกกบอกกาบาตเรมลกไหม ในบรรยากาศชนเทอรโมสเฟยร ในบรรยากาศชนนจงเหนแสงสวาง

บตรคำาถามท 2เรอง การแบงชนบรรยากาศ

ตอนท 1

24

คำาชแจง ใหนกเรยนเตมคำาหรอขอความลงในชองวางใหถกตอง

1. การแบงชนบรรยากาศ ใชเกณฑอะไรบาง ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… 2. การแบงชนบรรยากาศตามอณหภมของอากาศเปนเกณฑ แบงเปนกชน อะไรบาง ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… 3. บรรยากาศชนททำาใหเกดเมฆ หมอก ฝน คอ................................................................. และเกดเนองจากอะไร …………………………………………………………………………………… 4. บรรยากาศชนททมแกสโอโซนชวยดดกลนรงสอลตราไวโอเลตจากดวงอาทตยไวบางสวน ไมใหลงมาสพนผวโลกมากเกนไป คอ .........................................................................

25

5. บรรยากาศชนทสามารถสะทอนคลนวทยความถตำาใหกลบคนสโลกได คอ …………….. ........................................................................................................ 6. บรรยากาศชนทมทศนวสยเหมาะสมสำาหรบการบน คอ............................................... เนองจาก ..................................................................................................................... 7. บรรยากาศชนทมความแปรปรวนมากทสด คอ ........................................................... ..................................................................................................................................... 8. โอโซนมความสำาคญตอสงมชวตบนโลก คอ ............................................................... ..................................................................................................................................... 9. เขตแดนระหวางบรรยากาศชนโทรโพสเฟยรกบสตราโตสเฟยร เรยกวา ……………….… ………………………………………………………………………………………………………………….….. 10. บรรยากาศชนทมอณหภมสงมากทสดคอ......................................................................... เนองจาก .....................................................................................................................

26

ตอนท 2 คำาชแจง ใหนกเรยนจบคชนบรรยากาศและลกษณะสำาคญของชนบรรยากาศใหถกตอง สมพนธกน

ลกษณะสำาคญของชนบรรยากาศ

..........1. ชนบรรยากาศทมผลตอการดำารงชวตประจำาวนของมนษยมากทสด..........2. เปนเขตทแบงชนทมไอนำาและไมมไอนำา..........3. อยสงจากพนดน 15-55 กโลเมตร สวนผสมบรรยากาศ ทสำาคญคอ โอโซน (O3)..........4. บรรยากาศอยในชวงอยเหนอสตราโตสเฟยรจนถงขอบนอกสดของบรรยากาศ..........5. นกบนนำาเครองบน บนอยในชนน เพราะอากาศเบาบาง มเมฆนอย อากาศ ไมแปรปรวน..........6. เปนชนทมโอโซนนอยมาก  อณหภมจะลดลงตามลำาดบความสงและไมดดกลนรงสยว..........7. บรรยากาศเรมตงแต 500 กม.จากผวโลกขนไป ไมมแรงดงดดของโลก มแกสเบาบาง มากจนไมถอวาเปนสวนหนงของชนบรรยากาศ..........8. ดาวตกและอกกาบาตจะเรมลกไหมในบรรยากาศชนน

27

..........9. ชอเรยกบรรยากาศชนโทรโพสเฟยร สตราโตสเฟยร และมโซสเฟยร รวมกน..........10. เขตแดนระหวางบรรยากาศชนสตราโตสเฟยรกบชนมโซสเฟยร

ชนบรรยากาศ

ก.เอกโซสเฟยรข. เทอโมสเฟยรค.มโซสเฟยรง. สตราโตสเฟยรจ. โทรโพสเฟยร

ฉ.โทรโพพอสช.สตราโตพอสซ.บรรยากาศชนสงฌ. โฮโมสเฟยรญ. โอโซโนสเฟยร

บตรกจกรรมท 2เรอง การแบงชนบรรยากาศ

จดประสงคของกจกรรมจำาแนกชนบรรยากาศโดยใชเกณฑการแบงชนตางๆ

28

วธทำากจกรรม1. ใหนกเรยนศกษาบตรเนอหาท 2 เรอง การแบงชนบรรยากาศ2. ใหนกเรยนเปรยบเทยบการแบงชนบรรยากาศโดยใช

เกณฑการแบงชนตางๆดงน 1. การแบงชนบรรยากาศโดยใชอณหภมของอากาศเปนเกณฑ

2.การแบงชนบรรยากาศโดยใชสมบตของแกส หรอสวนผสมของอากาศ

เปนเกณฑ3.การแบงชนบรรยากาศโดยใชสมบตทางอตนยมวทยา

เปนเกณฑ 3. บนทกผลลงในแบบบนทกกจกรรมท 2 เรอง การแบงชนบรรยากาศ

สนกในการเรยนรรวมกน นะคะ

29

แบบบนทกกจกรรมท 2เรอง การแบงชนบรรยากาศ

กลมท …….สมาชกในกลม

1................................................................................

2................................................................................3................................................................................4................................................................................5................................................................................6................................................................................

บนทกผลการทำากจกรรมตาราง เปรยบเทยบการแบงชนบรรยากาศโดยใชเกณฑตางๆ

ใชอณหภมของอากาศ

เปนเกณฑ

ใชสมบตของแกสหรอสวนผสมของอากาศเปนเกณฑ

ใชสมบตทางอตนยมวทยา

เปนเกณฑ

30

แบบทดสอบหลงเรยน ชดท 1 องคประกอบและการแบงชนบรรยากาศ

ชนมธยมศกษาปท 1

คำาชแจง ใหนกเรยนเลอกคำาตอบทถกทสดเพยงขอ

เดยว

1. บรรยากาศหมายถงขอใดก. สงทมองเหนเปนทองฟาข. อากาศทอยรอบตวเราและหอหมโลกค. สงทไมมนำาหนกง. อากาศสวนทอยเหนอกอนเมฆ

2. ขอใดคอสวนประกอบทไมพบในบรรยากาศก. อากาศแหง

31

ข. ไอนำาค. สารเคมง. อนภาคฝนตางๆ

3. แกสใดทพบเปนสวนประกอบของอากาศแหงมากทสดก. แกสไนโตรเจนข. แกสอารกอนค. แกสออกซเจน ง. แกสไฮโดรเจน

4. แกสคารบอนไดออกไซดมประโยชนอยางไรก. ชวยในการหายใจของสงมชวต

ข. ชวยใหไฟตดค. ชวยในกระบวนการสงเคราะหดวยแสง

ง. คายความรอน 5. ชนบรรยากาศชนใดทมสวนชวยดดกลนรงส UV จากดวงอาทตย

ก. เทอรโมสเฟยรข. เอกโซสเฟยรค. โทรโพสเฟยรง. สตราโสเฟยร

6. บรรยากาศชนใดทมสวนสำาคญตอการดำารงชวตของมนษยมากทสด

ก. สตราโตสเฟยรข. โทรโพสเฟยรค. เทอรโมสเฟยรง. เอกโซสเฟยร

32

7. แกสโอโซนมบทบาทตอสงมชวตบนโลกอยางไรก. ใชในการหายใจแทนแกสออกซเจนข. ทำาใหเกดภาวะเรอนกระจกค. ดดซบความรอนจากพนโลกง. ดดกลนรงสอลตราไวโอเลตจากนอกโลก

8. การเรยงลำาดบชนบรรยากาศตามสภาวะอณหภมจากชนลางสดไปหาชนบนสด ขอใดถกตอง

ก. โทรโพสเฟยร สตราโตสเฟยร มโซสเฟยร เทอรโมสเฟยร เอกโซสเฟยร

ข. สตราโตสเฟยร มโซสเฟยร เอกโซสเฟยร เทอรโมสเฟยร โทรโพสเฟยร

ค. เอกโซสเฟยร เทอรโมสเฟยร มโซสเฟยร สตราโตสเฟยร โทรโพสเฟยร

ง. มโซสเฟยร สตราโตสเฟยร โทรโพสเฟยร เทอรโมสเฟยร เอกโซสเฟยร 9. บรรยากาศชนเทอรโมสเฟยรใชประโยชนในการสอสารไดเพราะเหตใด

ก. มเมฆหมอกหนาทบชวยใหเกดการสะทอนคลนวทยได

ข. มไอนำาอยนอยทำาใหคลนวทยสงผานไดงายขนค. มรงสอลตราไวโอเลตนอยทำาใหคลนวทยทะลผาน

ไดง. มอนภาคไฟฟาทมประจ ซงสามารถสะทอน

คลนวทยได

Bloom ing sa lly

33

10. บรรยากาศชนใดทอณหภมลดลงตามความสงจากพนโลก

ก. สตราโตสเฟยร และ เทอรโมสเฟยรข. โทรโพสเฟยร และ สตราโสเฟยร ค. โทรโพสเฟยร และ มโซสเฟยรง. มโซสเฟยร และ เทอรโมสเฟยร

บรรณานกรม

กอบนวล จตตนนทน. คมอเตรยมสอบสาระการเรยนร วทยาศาสตร ชวงชนท 3 (ม.1-3)

ชนมธยมศกษาปท 1. กรงเทพฯ : ภมบณฑต, 2547.บญชา แสนทว และลดดา อนทรพมพ. หนงสอเรยน รายวชาพนฐานวทยาศาสตร ม.1 เลม 2

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ : วฒนาพานช, 2553. ประดบ นาคแกว และดาวลย เสรมบญสข. หนงสอเรยน รายวชาพนฐานวทยาศาสตร

34

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 1 ตามหลกสตรแกนกลาง

การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ : แมค, 2553. ปรชา สวรรณพนจ และคณะ. คมอเตรยมสอบวทยาศาสตร ม.1-2-3 กลมสาระการเรยนร วทยาศาสตร. กรงเทพฯ : ไฮเอดพบลชชง, 2550.พมพนธ เดชะคปต และคณะ. หนงสอเรยน รายวชาพนฐานวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 1

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร. กรงเทพฯ : พฒนาคณภาพวชาการ (พว), 2555.ยพา วรยศ และคณะ. หนงสอเรยน รายวชาพนฐานวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 1

เลม 2 กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร. กรงเทพฯ : อกษรเจรญทศน, 2551.ศรลกษณ ผลวฒน และคณะ. สอการเรยนรและเสรมสรางทกษะตามมาตรฐานการเรยนร

กลมสาระการเรยนร วทยาศาสตร ชวงชนท1-3 เรองบรรยากาศ. กรงเทพฯ : นยมวทยา, 2546.

________. สอการเรยนรและเสรมสรางทกษะตามมาตรฐานและตวชวดชนป กลมสาระการ

เรยนร วทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 1 เลม 2 เรองบรรยากาศ. กรงเทพฯ :

นยมวทยา, 2552.

Bloom ing sally

35

สมพงษ จนทรโพธศร. คมอเตรยมสอบวทยาศาสตร เลมรวม เทอม 1-2 ม.1 กลมสาระการ

เรยนรวทยาศาสตร. กรงเทพฯ : ไฮเอดพบลชชง, 2552.เสยง เชษฐสรพงศ. คมอวทยาศาสตร ม.1 เลม 2 . นนทบร : เพมทรพยการพมพ, 2533.เวบไซด:กรมอตนยมวทยา (ออนไลน). เขาถงจาก http://www.tmd.go.th/daily_forecast.php

สบคนวนท โครงสรางบรรยากาศ (ออนไลน). เขาถงจาก http://www.kanta.ac.th/media/sci/

สบคนวนท

บรรณานกรม (ตอ)

ชนบรรยากาศ (ออนไลน). เขาถงจาก http://blog.eduzones.com/montra/2865

สบคนวนท บรรยากาศ (ออนไลน). เขาถงจาก

http://www.maceducation.com/e-knowledge/2412212100/19.html

สบคนวนท บรรยากาศ (ออนไลน). เขาถงจาก

http://school.obec.go.th/sms_dontippai/page7.html

36

สบคนวนท http://www.lesa.biz/earth/atmosphere/atm-composition http://202.129.59.73/hotworld/greenhouse/greenhouse.htmhttp://www.myfirstbrain.com/teacher_view.aspx?ID=47946http://krusiranee.blogspot.comhttp://krusiranee.blogspot.com

37

ภาคผนวก

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน

1. ก

38

2. ข 3. ค 4. ค 5. ง 6. ข 7. ง

8. ค 9. ง

10. ก

บตรเฉลยท 1เรอง สวนประกอบของอากาศ

คำาชแจง : ใหนกเรยนตอบคำาถามตอไปน

1. อากาศ หมายถงอะไร บรรยากาศทอยรอบตวเราและบรเวณใกลพนผวโลก2. องคประกอบของบรรยากาศทเปนปจจยสำาคญททำาใหเกดปรากฎการณ ธรรมชาต คออะไร ไอนำา3. อากาศแหงคออากาศทมลกษณะอยางไร อากาศทไมมไอนำาผสมอย4. บรรยากาศทหมหอโลกประกอบดวยแกสอะไรบาง แกสไนโตรเจน แกสออกซเจน แกสคารบอนไดออกไซด แกสอนๆ ไดแก แกสอารกอน แกสนออน แกสฮเลยม แกสครปตอน แกสซนอน แกสไฮโดรเจน แกสมเทน แกสโอโซน แกสไนตรสออกไซด 5. สวนประกอบใดของอากาศ มปรมาณมากทสด แกสไนโตรเจน6. จงอธบายคำาวา ไอนำารอยละ “ 0-4 โดยมวล” ถานำาอากาศมวล 100 กรม มาวเคราะหจะมไอนำาอยไมเกน 4 กรม7. จงยกตวอยางบรเวณทมไอนำามาก บรเวณชายทะเล ภเขา ปาไม8. บรเวณอตสาหกรรม และแหลงชมชนทมการจราจรคบคง มแกสชนดใด แกสซลเฟอรไดออกไซด แกสไนโตรเจนไดออกไซด แกสคารบอนมอนนอกไซด9. ปรมาณไอนำาในอากาศมสดสวนไมคงทเพราะอะไร ขนอยกบแหลงนำาบนผวโลก อณหภมอากาศเหนอพนดน และอณหภมอากาศ เบองบน ซงเปลยนแปลงตลอดเวลา10. บรรยากาศมประโยชนตอชวตอยางไร ชวยใหอณหภมของโลกเหมาะสมกบการดำารงชวตของสงมชวต ชวยกรอง รงสทเปนอนตรายจากดวงอาทตย ชวยปองกนอนตรายวตถตางๆเชนดาวตก

39

แนวการบนทกกจกรรมท 1เรอง ไอนำาในอากาศ

บนทกผลการทำากจกรรมการเปลยนแปลงของนำาแขง

รายการ ผลการสงเกต

เกงมากครบ

40

เรมการสงเกต

นำาแขงเรมละลาย เหนหยดนำาเกาะขางแกว

ตงทงไว 3-5 นาท

นำาแขงละลายหมด มหยดนำาเกาะขางแกวจำานวนมาก

สรปผลการทำากจกรรม จากการทดลองพบวา เมอใสนำาแขงลงไปในแกวนำา นำา

แขงจะละลาย เมอตงไว 10 นาท พบวานำาแขงละลายหมด มหยดนำาเกาะทขางแกวจำานวนมาก แสดงใหเหนวาในอากาศมไอนำาเปนสวนประกอบ

คำาถามหลงการทำากจกรรม1.หลงจากใสนำาแขงลงในแกวนำา และตงทงไว 3-5 นาท

นกเรยนสงเกตเหนอะไรนำาแขงละลาย มหยดนำาเกาะขางแกว

2.สวนผสมของอากาศ นอกจากไอนำาแลวมอะไรอกบาง สารแขวนลอยตางๆ ทงทเปนละอองของของเหลว และอนภาคของของแขงเชนผงฝน เขมาและครนจากการเผาไหมเชอเพลง อนภาคของเกลอจากทะเล

3.ไอนำาในอากาศเกดจากอะไรไมเทากน โดยปรมาณจะมากหรอนอยตามแตสถานท

41

บตรเฉลยท 2เรอง การแบงชนบรรยากาศ

ตอนท 1 คำาชแจง ใหนกเรยนเตมคำาหรอขอความลงในชองวางใหถกตอง

1. การแบงชนบรรยากาศ ใชเกณฑอะไรบาง การแบงชนบรรยากาศ ใชเกณฑ ดงน 1) การแบงชนบรรยากาศโดยใชอณหภมของ อากาศเปนเกณฑ 2) การแบงชนบรรยากาศโดยใชสมบตของแกส หรอสวนผสมของ อากาศเปนเกณฑ 3)การแบงชนบรรยากาศโดยใชสมบตทางอตนยมวทยาเปนเกณฑ

2. การแบงชนบรรยากาศตามอณหภมของอากาศเปนเกณฑ แบงเปนกชน อะไรบาง

แบงเปน 5 ชน คอ 1) ชนโทรโพสเฟยร 2) ชนสตราโตสเฟยร 3) ชนมโซสเฟยร 4) ชนเทอรโมสเฟยร 5) ชนเอกโซสเฟยร

42

3. บรรยากาศชนททำาใหเกดเมฆ หมอก ฝนคอ ชนโทรโพสเฟยร และเกดเนองจากอะไร มไอนำาอยมาก 4. บรรยากาศชนททมแกสโอโซนชวยดดกลนรงสอลตราไวโอเลตจากดวงอาทตยไวบางสวน ไมใหลงมาสพนผวโลกมากเกนไป คอ ชนสตราโตสเฟยร 5. บรรยากาศชนทสามารถสะทอนคลนวทยความถตำาใหกลบคนสโลกได คอ ไอโอโนสเฟยร 6. บรรยากาศชนทมทศนวสยเหมาะสมสำาหรบการบน คอ ชนสตราโตสเฟยร เนองจาก มปรมาณไอนำานอย อากาศไมแปรปรวน 7. บรรยากาศชนทมความแปรปรวนมากทสด คอ ชนโทรโพสเฟยร 8. โอโซนมความสำาคญตอสงมชวตบนโลก คอ ชวยกรองรงสอลตราไวโอเลต ทำาให ปรมาณรงสอลตราไวโอเลตเหลอปรมาณเลกนอยเมอถงพนผวโลก 9. เขตแดนระหวางบรรยากาศชนโทรโพสเฟยรกบสตราโตสเฟยร เรยกวา โทรโพพอส 10. บรรยากาศชนทมอณหภมสงมากทสดคอ ชนเอกโซสเฟยร เนองจาก อยใกลดวงอาทตย และไดรบพลงงานความรอนมากกวาบรรยากาศชนอนๆ

43

ตอนท 2 คำาชแจง ใหนกเรยนจบคชนบรรยากาศและลกษณะสำาคญของชนบรรยากาศใหถกตอง สมพนธกน

ลกษณะสำาคญของชนบรรยากาศ

.....จ.....1. ชนบรรยากาศทมผลตอการดำารงชวตประจำาวนของมนษยมากทสด.....ฉ.....2. เปนเขตทแบงชนทมไอนำาและไมมไอนำา.....ญ.....3. อยสงจากพนดน 15-55 กโลเมตร สวนผสมบรรยากาศ ทสำาคญคอ โอโซน (O3).....ซ.....4. บรรยากาศอยในชวงอยเหนอสตราโตสเฟยรจนถงขอบนอกสดของบรรยากาศ.....ง.....5. นกบนนำาเครองบน บนอยในชนน เพราะอากาศเบาบาง มเมฆนอย อากาศ ไมแปรปรวน.....ค.....6. เปนชนทมโอโซนนอยมาก อณหภมจะลดลงตามลำาดบความสงและไมดดกลนรงสยว.....ก.....7. บรรยากาศเรมตงแต 500 กม.จากผวโลกขนไป ไมมแรงดงดดของโลกมแกสเบาบาง มากจนไมถอวาเปนสวนหนงของชนบรรยากาศ.....ข.....8. ดาวตกและอกกาบาตจะเรมลกไหมในบรรยากาศชนน

44

.....ณ....9. ชอเรยกบรรยากาศชนโทรโพสเฟยร สตราโตสเฟยร และมโซสเฟยร รวมกน.....ช.....10. เขตแดนระหวางบรรยากาศชนสตราโตสเฟยรกบชนมโซสเฟยร

ชนบรรยากาศ

ฎ.เอกโซสเฟยรฏ.เทอโมสเฟยรฐ.มโซสเฟยรฑ.สตราโตสเฟยรฒ. โทรโพสเฟยร

ณ. โทรโพพอสด.สตราโตพอสต.บรรยากาศชนสงถ.โฮโมสเฟยรท.โอโซโนสเฟยร

แนวการบนทกกจกรรมท 2เรอง การแบงชนบรรยากาศ

บนทกผลการทำากจกรรมตาราง เปรยบเทยบการแบงชนบรรยากาศโดยใชเกณฑตางๆ

ใชอณหภมของอากาศ

เปนเกณฑ

ใชสมบตของแกสหรอสวนผสมของอากาศเปนเกณฑ

ใชสมบตทางอตนยมวทยา

เปนเกณฑ

45

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน

46

1. ข2. ค3. ก4. ค5. ง6. ข7. ง8. ก9. ง

10. ค