บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

ในการศกษาวจยเรอง “การจดการความขดแยงตามแนวทางสนตวธ” ครงน ผวจยไดมการทบทวนแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ ซงจะนาเสนอโดยลาดบ ดงน 1. แนวคดเกยวกบความขดแยง 2. แนวคดเกยวกบความขดแยงทางการเมองไทย 3. แนวคดเกยวกบการจดการความขดแยง 4. งานวจยทเกยวของ 5. กรอบแนวคดในการวจย

แนวคดเกยวกบความขดแยง ความหมายของความขดแยง พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2546 ใหคาอธบาย “ขดแยง” วา “ขด” หมายถงไมทาตาม ฝาฝน ขนไว สวน “แยง” หมายถง ไมตรงกน ไมลงรอยกน ตานไว ทานไวรวมความแลว ความขดแยง หมายถง “สภาพความไมลงรอยกนคอไมยอมทาตามและยงมความตานทานไว” วนชย วฒนศพท (2547 ก, หนา 16) ใหความหมายไววา ความไมลงรอยกน หรอสภาวะ ทไมเหนพองตองกน หรอความเปนปฏปกษ ระหวางบคคลหรอกลมบคคลตงแต 2 กลมขนไป โดยมสาเหตมาจากวตถประสงคทไมสามารถเขากนได ความไมลงรอยกนทางดานความตองการ ความปรารถนา คานยม ความเชอ และทศนคต อรณ รกธรรม (2538, หนา 86) กลาววา คาวา “ความขดแยง” (Conflict) มาจากรากศพท ภาษาลาตนคอ “Configure” ซงแปลวา “การตอส” (Fight) หมายถง “การทาสงคราม” “ความไมลงรอยกน” หรอ “การเขากนไมได” “การคดคานซงกนและกน” หรอ “ฝายตรงขาม” เอกชย กสขพนธ (2531, หนา 71) ไดใหความหมายไววา ความขดแยง (Conflict) คอสภาพการณทคนหรอกลมคนเกดความไมเขาใจกน มความรสกไมพงพอใจหรอคบของใจทจะพดคยตอกน สมยศ นาวการ (2540, หนา 772) ไดใหความหมายไววา ความขดแยง คอการไมเหนพอง ทเกดขนจากความแตกตางระหวางบคคลสองคนหรอกลมสองกลม หรอมากกวา ภายใตความขดแยงขององคการ บคคล หรอกลมอาจจะขดขวางเปาหมาย หรองานระหวางกน

  

11

Greenberg and Baron (1997, p. 380 อางถงใน ชยเสฏฐ พรหมศร, 2550, หนา 9) ไดใหความหมายไววา กระบวนการทเกดขนเมอบคคลหรอกลมรบรวาบคคลอนหรอกลมอนไดปฏบตอยางใดอยางหนงซงจะสงผลในทางลบ หรอสรางความไมเทาเทยมกนใหเกดขนตอความตองการหรอผลประโยชนของตน Nelson and Quick (2001, p. 350 อางถงใน ชยเสฏฐ พรหมศร, 2550, หนา 10) ไดใหความหมายไววา สถานการณใด ๆ กตามทความไมเทาเทยมกนของเปาหมาย ทศนคต และอารมณ หรอพฤตกรรม นาไปสความไมลงรอยกน หรอตรงกนขามกนระหวาง 2 ฝายขนไป ความขดแยง หมายถง ปฏสมพนธโดยตรงระหวางบคคล กลมบคคล องคการหรอระหวางประเทศ ตงแต 2 ฝาย หรอมากกวานน ซงตงอยบนผลประโยชนของแตละฝาย โดยฝายใดฝายหนงพยายามทจะปองกนหรอบบบงคบเพอผลบางอยาง ในขณะทฝายหนงพยายามตอตาน ความขดแยงเปนพฤตกรรมทสงเกตเหนได ทงนเปนคาพดหรอไมไดเปนคาพด แสดงออก โดยพยายามขดขวาง บบบงคบทาอนตราย ตอตานหรอโดยการแกเผดฝายตรงขาม สาเหตของความขดแยง พระมหาหรรษา ธมมหาโส (นธบณยากร) (2547, หนา 42) มองวา เมอกลาวถง เหตปจจยของความขดแยง ไดมนกคดหลายคนทไดนาเสนอประเดนขอมลไวมาก โดยจดกลมความคดออกเปนกลมดงตอไปน กลาวคอ กลมทมองวา ความขดแยงเกดจากปจจยภายใน โดยจาแนกออกเปน 2 กลมคอ กลมนกคดทางศาสนา และกลมนกคดเชงพฤตกรรมศาสตร 1. กเลสคอทมาของความขดแยง นกวชาการดานพระพทธศาสนา มองวา ความอยากได อยากใหญ และใจแคบ ถอไดวาเปนตวการสาคญททาใหเกดความหวาดกลว ระแวง และไมไวใจกน ตวปญหาของความขดแยงอยทอวชชา ซงแตกกงใหญออกมาเปน ความโลก ความโกรธ และ ความหลง 2. พฤตกรรมศาสตรในแงสญชาตญาณ และสนดานของมนษย ทมาของความขดแยง นกวชาการพฤตกรรมศาสตร มองวา สาเหตของการขดแยงนนเกดจากสนดานมนษยและสตว ในทกสงคม ความขดแยงของมนษยเกดจากพนฐานของแนวคดสญชาตญาณความกาวราว และ ดวยความกาวราวของมนษยนเอง ไดชไปในทศทางเดยวกนวา ความขดแยงและการตอส เปนกระบวนการเพอการทดแทนหรอชดเชย สงทเปนสญชาตญาณกาวราวทาลายลางมนษย โดยผานทางความขดแยงหรอการแขงขน

  

12

กลมทมองวา ความขดแยงเกดจากความตองการ มองวา ความตองการดานเศรษฐกจ และสงคมเปนตวแปรสาคญประการหนงททาใหเกดความขดแยงในสงคม สงทสามารถนามายนยนไดคอ ดชนชความแตกตางทางเศรษฐกจนนคอ รายได สนทรพยถอครอง และการมงานทา เปนตน สวนตวแปรคอ ความตองการดานสงคมกคอ ระดบการศกษา ความทนสมย และฐานะทางสงคม ซงความแตกตางดงกลาวจดไดวาเปนสงกระตนใหคนในสงคมเกดความขดแยง กลมทมองวา ความขดแยงเกดจากอานาจ มองวา ความไมเทาเทยมกน หรอ ความไมสมพนธกนของอานาจระหวางบคคลในสงคม และความสมพนธทไมเทาเทยมของอานาจเปนลกษณะสาคญทสดของความขดแยง เนองจากระดบของอานาจทแตกตางกนเปนผลใหคกรณเรมตระหนกถงความแตกตางกนและยงทาใหมการแสวงหาวธการเพอใหไดมาซงอานาจ กลมทมองวา ความขดแยงเกดจากคานยม กประกอบไปดวยประเดนหลกหลายประการ เชน ความเชอ วฒนธรรม ประเพณ ศาสนา ภาษา และชาตพนธ กลมทมองวา ความขดแยงเกดจากโครงสรางสงคม มองวา ความขดแยงเกดจากการกดขขดรดทางชนชน โดยเฉพาะในสงคมทนนยม ซงโครงสรางสงคมมการแบงชนชนสง และเปนชนชนทกดขขดรด ดวยเหตน ความขดแยงจงเปนสงทหลกเลยงไมได ซงขดแยงกนในผลประโยชนของ ชนชน เนองจากความสานกของชนชนทกอตวขนกลายเปนความขดแยง ไดทาการจาแนกตวแปรพนฐานของการขดแยงวาความขดแยงไมไดเกดโดยบงเอญแตเปนผลพวงจากสงคมทนนยมและโครงสรางทางเศรษฐกจการกดขและการขดแยงทางสงคม กลมทมองวา ความขดแยงเกดจากขอมล ขาวสารหรอการสอสารทไรประสทธภาพ มองวาการรบรทผดพลาด ความเขาใจทคลาดเคลอน มสวนสาคญททาใหเกดความขดแยง ซงการเกดสงครามเปนผลสบเนองมาจากความผดพลาดในการรบรและการประเมนทผดพลาด ตลอดจนความทนสมยหรอความคลองตวอาจจะเปนจดออนไดเชนกนคอ วจารณญาณใน การกลนกรอง เพราะการทขอมลมมากมาย ซงสามารถแสวงหาได จากสอสงพมพ หรออนเตอรเนต ถาขาดการกลนกรองขอมลอยางมวจารณญาณ หรอขาดการแยกแยะ วเคราะหและสงเคราะหแลว ทาใหเกดความขดแยงไดเชนกน ทฤษฎเกยวกบความขดแยง 1. ทฤษฎบทบาท (Role Theory)

ทฤษฎบทบาท (Role Theory) เปนทฤษฎหนงท Moorhead and Griffin (2001, p. 213 อางถงใน สพตรา จตตเสถยร, 2550, หนา 20) นามาใชอธบายถงความขดแยงในบทบาทของมนษยในองคการและใชอธบาย ถงแบบแผนพฤตกรรมของบคคลภายใตตาแหนงใดตาแหนงหนง ซง มอทธพลทาใหแสดงพฤตกรรมนนออกมา สวนความขดแยงในบทบาท (Role Conflict) จะเกดขน

  

13

ตามประสบการณของแตละคนทประสบมา หรอเกดจากการทพฤตกรรมของบทบาทตงแต สองบทบาทขนไปไมสอดคลองกน และความขดแยงเกดจากการทไมสามารถแสดงบทบาทตาง ๆ ไดพรอมกนในเวลาเดยวกน เชน ตองเปนประธานในการประชมในฐานะครใหญ หรอจะตองออกไปรบลกทโรงเรยนในฐานะทเปนบดา ความขดแยงของบทบาท (Role Conflicts) หมายถง เมอบคคลตองแสดงบทบาทตาง ๆ หลายบทบาทในหวงเวลาเดยวกนและบทบาทนนไมสอดคลองกน เชน มบทบาทเปนผบรหาร ในขณะเดยวกนกมบทบาทเปนสามทตองทาหนาทประเมนผลการปฏบตของภรรยาทเปนลกนองของตนดวย เปนตน และเมอบทบาทนนไมชดเจน (Role Ambiguity) ทาใหบคคลไมแนใจวา จะปฏบตอยางไร เชน การแนะนาจากหวหนางานไมชดเจนหรอแนวทางการรวมปฏบตกบ เพอนรวมงานไมชดเจน จะสงผลใหบคคลเกดความเครยด สบสนกบบทบาทของตวเองทมอยกบบทบาททถกคาดหวง และเมอมมากกวาหนงบทบาทขนไป จะทาใหเกดความขดแยงในบทบาท (Role Conflict) ได ซงมอย 4 แบบดงตอไปน (Moorhead & Griffin, 2001, p. 214 อางถงใน สพตรา จตตเสถยร, 2550, หนา 21) 1. ความขดแยงภายในตวผสงขาวหรอผทออกคาสง (Intra-sender Conflict) เชน กรณทหวหนาทม ตองทางานในบทบาททเทาเทยมกนในทม ในขณะเดยวกนกมบทบาทเปนผบรหารดวย ตองทาหนาทสงการและบงคบบญชาดวยจะมบทบาททเทาเทยมกน ในทกบทบาทคงเปนไปไดยาก จงทาใหเกดความขดแยงภายในตวเองขน 2. ความขดแยงระหวางผสงขาวหรอผออกคาสง (Inter-sender Conflict) เกดจากคนในกลมมความขดแยงกบคนในกลมอน ๆ ทมบทบาทเดยวกน ทาใหความขดแยงเกดขนระหวางกลม 3. ความขดแยงระหวางบทบาท (Inter-role Conflict) เมอบทบาทตางกนทาใหบคคล มพฤตกรรมทตางกนดวยแตเมอตองมาทางานรวมกนจะพบวามพฤตกรรมทเขากนไมได เชน เมอหวหนาขอใหชวยทางานลวงเวลาเพอใหงานเสรจ ในขณะเดยวกนกกงวลกบบทบาทการเปนแมบานทตองดแลลกหลงเลกงาน ความขดแยงจงเกดขนระหวาง เรองงานกบบทบาทสวนตวทมอย 4. ความขดแยงระหวางบคคลกบบทบาท (Person-role Conflict) เกดขนเมอเรามบทบาทอยางหนง แตไมสามารถทาตามบทบาททตนมไดหรอการทบคคลมความตองการอยางหนง แตตามบทบาททถกกาหนดไวนนทาตามความตองการของตนเองไมไดจะเกดความขดแยงขนได 2. ทฤษฎความขดแยงแบบรวมมอ Leung and Tjosvold (1998, p. 44 อางถงใน สพตรา จตตเสถยร, 2550, หนา 21) เสนอวา สงสาคญททาใหการจดการความขดแยงไมไดผล คอ การขาดแรงจงใจทด (Motivation) ดงนน องคการทตองการใหการจดการความขดแยงไดผลดจงควรมการลงทนเพอการฝกฝนสรางการเรยนร

  

14

ใหบคลากรมสมรรถนะตอการจดการความขดแยงแบบรวมมอ ตามทฤษฎความขดแยงแบบรวมมอ (Cooperative Conflict Theory) อนจดเนนทการมเปาหมายเดยวกนภายใตมตรภาพทดตอกนและกน “We are in this Together” and “We Swim or Sink Together” หวใจสาคญ คอ แนวทางปฏบต ถกกาหนดมาจากการบรณาการความตองการของทกคนรวมกนบนพนฐานของความจรงใจตอกนเพอมงสการบรรลเปาหมายรวมกน สาระสาคญของทฤษฎการขดแยง 1. ทกหนวยของสงคมอาจเปลยนแปลงได 2. ทกหนวยของสงคมเปนบอเกดของการขดแยง 3. ทกหนวยของสงคมมสวนสงเสรมความไมเปนปกแผนและการเปลยนแปลง 4. ทกสงคมจะมคนกลมหนงควบคมบงคบคนอกกลมหนง ใหเกดความเปนระเบยบในสงคม แนวคดของมารกซ Marx (n.d. อางถงใน เสรมศกด วศาลาภรณ, 2540, หนา 29) เชอวาความขดแยงและ การเปลยนแปลงเปนของคกน เขาใชการวเคราะหความขดแยงเปนเครองมอในการวเคราะหสงคม มารกซยนยนวาความขดแยงเปนกฎพนฐานของชวต การวเคราะหสงคมของมารกซ อยบนพนฐานของการศกษาความขดแยงทางเศรษฐกจ มารกซเชอในการใชความขดแยงเปนเครองมอ ในการเปลยนแปลงหรอพฒนาสงคมกน มารกซมความเชอวา การเปลยนแปลงของทก ๆ สงคม จะมขนตอนของการพฒนาทางประวตศาสตร 5 ขน โดยแตละขนจะมวธการผลต (Mode of Production) ทเกดจากความสมพนธของอานาจของการผลต (Forces of Production) ซงไดแก การจดการดานแรงงาน ทดน ทน และเทคโนโลย กบความสมพนธทางสงคมของการผลต (Social Relation of Production) ซงไดแก เจาของปจจยการผลต และคนงานททาหนาทผลต แตในระบบการผลตแตละระบบจะมความขดแยงระหวางชนชนผเปนเจาของปจจยการผลตกบผใชแรงงานในการผลต ทาใหเกดการเปลยนแปลง ทางเศรษฐกจทเปนโครงสรางสวนลางของสงคม (Substructure) และเมอโครงสรางสวนลาง มการเปลยนแปลงจะมผลทาใหเกดการผนแปรและเปลยนแปลงตอโครงสรางสวนบนของสงคม (Superstructure) ซงเปนสถาบนทางสงคม เชน รฐบาล ครอบครว การศกษา ศาสนา และรวมถงคานยม ทศนคต และบรรทดฐานของสงคม ลาดบขนของการพฒนาทางประวตศาสตรของมารกซ มดงน

  

15

1. ขนสงคมแบบคอมมวนสตดงเดม (Primitive Communism) กรรมสทธในปจจยการผลตเปนของเผา (Tribal Ownership) ตอมาเผาตาง ๆ ไดรวมตวกนเปนเมองและรฐ ทาใหกรรมสทธ ในปจจยการผลตเปลยนไปเปนของรฐแทน 2. ขนสงคมแบบโบราณ (Ancient Communal) กรรมสทธในปจจยการผลตเปนของรฐ (State Ownership) สมาชกในสงคมไดรบกรรมสทธในทรพยสนสวนตวทสามารถเคลอนยายได ซงไดแก เครองใชสวนตว และทาส ดงนน ทาส (Slavery) จงเปนกาลงสาคญในการระบบการผลตทงหมด และตอมาระบบการผลตไดเกดความขดแยงระหวางเจาของทาสและทาส 3. ขนสงคมแบบศกดนา (Feudalism) กรรมสทธในปจจยการผลตเปนของขนนาง คอ ทดน โดยมทาสเปนแรงงานในการผลต 4. ขนสงคมแบบทนนยม (Capitalism) กรรมสทธในปจจยการผลตเปนของนายทน คอ ทดน ทน แรงงาน และเครองจกร โดยมผใชแรงงานเปนผผลต 5. ขนสงคมแบบคอมมวนสต (Communism) กรรมสทธในปจจยการผลตเปนของทกคน ทกคนมสทธเทาเทยมกน ไมมใครเอาเปรยบซงกนและกน ตามแนวความคดของมารกซ ลาดบขนของการนาไปสการปฏวตของชนชนลางของสงคมเกดจากกระบวนการดงตอไปน 1. มความตองการในการผลต 2. เกดการแบงแยกแรงงาน 3. มการสะสมและพฒนาทรพยสนสวนบคคล 4. ความไมเทาเทยมทางสงคมมมากขน 5. เกดการตอสระหวางชนชนในสงคม 6. เกดตวแทนทางการเมองเพอทาการรกษาผลประโยชนของแตละชนชน 7. เกดการปฏวต การเปลยนแปลงทางสงคมตามแนวความคดของมารกซ เปนการตอสระหวางชนชนในสงคม โดยใชแนวความคดวภาษวธ (Dialectical) ทเรมจาก การกระทา (Thesis) ซงเปนสาเหตของ การเปลยนแปลงการกระทา (Antithesis) และเกดการกระทาแบบใหม (Synthesis) ตามมา จดเรมตนของความขดแยงมาจากเศรษฐกจ ความขดแยงระหวางกลมเกดขนเพราะ แตละกลมมความสนใจทางเศรษฐกจทตรงขามกน ความขดแยงทางเศรษฐกจระหวางกลมเปนสงทหลกเลยงไดยาก และจะนาไปสความขดแยงทางสงคมและทางการเมอง โดยทกลมหนงกพยายามสนองประโยชนของตนซงอกกลมหนงจะเสยประโยชน ในทานองเดยวกนสมาชกของกลม กพยายามแสวงหาประโยชนของตนเองซงทาใหเกดการขดแยงภายในกลม และขดแยงกบกลมอน

  

16

ทมความสนใจหรอมประโยชนขดกน มารกซถอวาความขดแยงเปนสภาพการณปกตของสงคมเปนแกนกลางของเหตการณในประวตศาสตร ความขดแยงและการเปลยนแปลงเปนสงทแยกจากกน ไมออก จดเนนในแนวคดของมารกซ อยทเศรษฐกจ การตอสของชนชน ธรรมชาตของการแขงขนและการแสวงหาประโยชน แนวความคดหรอฐานคตทเกยวกบองคการสงคมของมารกซ 1. ความสมพนธทางสงคมแสดงลกษณะเปนระบบ ความสมพนธเตมไปดวยความสนใจทขดแยงกนอยในตว 2. ระบบสงคมตางเปนตวจายการขดแยงอยางมระบบ 3. การขดแยงจงเปนลกษณะทหลกเลยงไมไดและมอยมากมายในระบบสงคม 4. การขดแยงมกแสดงออกมาเปนความสนใจทตรงกนขามกนของคนสองพวก 5. การขดแยงมกเกดจากการแบงปนสงของทหายาก ทเหนไดชด คอ อานาจ 6. การขดแยงเปนแหลงสาคญของการเปลยนแปลงในระบบสงคม ประพจนเกยวกบความเครยดของการขดแยง 1. ยงทงสองฝายทขดแยงกนมอารมณมาก การขดแยงกจะมความเครยดมากขน 2. ยงระดบความเปนคนกลมเดยวกนของผขดแยงมเพยงใด ความเครยดในการขดแยง มมากขน 3. ยงการขดแยงเกยวของกบความเปนอนหนงอนเดยวกนของกลมทเกยวของมาก การขดแยงกจะมความเครยดมากขน 4. ยงคกรณมความปรองดองกนมากอนมาก ความขดแยงกจะมความเครยดมากขน 5. ยงโครงสรางทางสงคมทวไป ปลอยใหคกรณอยแยกตางหากจากกนไดนอยเทาใด ความเครยดของการขดแยงกจะยงมมากเทานน 6. ยงการขดแยงเปนเปาหมายอยในตว แทนทจะเปนอปกรณไปสสงอนมากเพยงใด ความเครยดของการขดแยงกจะยงมมากเทานน 7. ยงคกรณมองเหนวาการขดแยงเปนเรองเปาหมาย และผลประโยชนสวนตวมาก การขดแยงกจะยงมความเครยดมากขนเทานน หนาทของการขดแยงทางสงคมตอคกรณ 1. ยงการเปนปรปกษระหวางกลมความเครยดมากและยงมการขดแยงระหวางกลมมาก ขอบเขตของกลมตาง ๆ กจะจางหายไปนอยลง 2. ยงการขดแยงมความเครยดมากเทาใด และกลมมบรณาการนอยเพยงใด กลมขดแยง กจะยงรวมอานาจไวทศนยกลางมากขนเทานน

  

17

3. ยงการขดแยงมความเครยดมากเทาใด ความเปนอนหนงอนเดยวกนภายในกลมคกรณ กจะยงมมากขนเทานน หนาทของการขดแยงตอสงคมเปนสวนรวม 1. ยงการขดแยงมความมความเครยดนอยเพยงใด สงคมสวนรวมขนอยกบการพงพาอาศยกน กจะยงเปนไปไดมากขนกวาการขดแยง จะสงผลใหเกดบรณาการในสงคมมากขน 2. ยงการขดแยงเกดขนบอย การขดแยงมความเครยดนอยลง สมาชกของกลมทอยภายใตอานาจกจะยงระบายความเปนปฏปกษมากขน รวมทงจะเกดความเชอมนในการควบคม และจะเปนการสงผลใหเกดบรณาการในสงคม 3. ยงการขดแยงมความเครยดนอยและเกดบอยมาก กจะยงเพมโอกาสในการสรางบรรทดฐานขนมาควบคมการขดแยงมากขน 4. ยงความสมพนธเชงปฏปกษ ระหวางคกรณในสายบงคบบญชาทางสงคม (Social Hierarchy) มาก แตการขดแยงโดยเปดเผยมนอยแลว ความเปนอนหนงอนเดยวกนระหวางสมาชกของแตละกลมคกรณตจะมมากขน จงเปนการสงผลใหการรกษาสายการบงคบบญชาทางสงคมขณะนนใหดารงยนยาวตอไป 5. ยงการขดแยงระหวางกลมทมอานาจตางกนมาก ความเครยดมนอย โอกาสทจะทาใหความสมพนธแหงอานาจกลายเปนเรองปกตกมมากขน 6. ยงการขดแยงมความเครยดนอย โอกาสในการทจะสรางกลมผสมระหวางสมาชกของกลมทไมเคยมความสมพนธกนมากอน กยอมจะมมากขน 7. ยงการคกคามของการขดแยงทมความเครยดมากระหวางกลมมเวลายาวนาน กลมผสมระหวางกลมขดแยงกจะยงมความคงทนถาวรมากขน แนวคดของซมเมล Simmel (n.d. อางถงใน เสรมศกด วศาลาภรณ, 2540, หนา 31) นกสงคมวทยาชาวเยอรมนชใหเหนวา ความขดแยงเปนปฏสมพนธรปแบบหนงทเกดขนในกลมเพราะสมาชกในกลม มความสมพนธใกลชดกน ผลงานของชมเมลเกยวกบความขดแยง โดยเขาเชอวา ความขดแยง ระหวางสองฝายแสดงใหเหนถงลกษณะความสมพนธของทงสองฝายนน ความขดแยงเปนผลมาจากความรสกเขาขางตนเองมากกวาเขาขางฝายอน ความรสกอาจเปนความมงราย โกรธ เกลยด หรออจฉา ซงโดยมากเกดขนเพราะพฤตกรรม หรอคณลกษณะทางสงคมของแตละฝายมความสาคญเหนอ อกฝายหนง ไมมองคการใดหรอบคคลใดจะหนพนจากความขดแยงไปได ความขดแยงมกจะนาไปสการเปลยนแปลงทางสงคม

  

18

แนวคดทสาคญบางประการของซมเมลเกยวกบความขดแยง คอ 1. ความขดแยงทาใหเกดความสามคคกลมเกรยวภายในกลม 2. ความกลมเกลยวภายในกลมเปนสาเหตทาใหเกดความขดแยง 3. ความกลมเกรยวระหวางกลมเปนสาเหตทาใหเกดการขดแยง 4. ความขดแยงและโครงสรางของกลม สาระความคดเกยวกบองคการสงคมของชมเมล 1. ความสมพนธทางสงคมจะเกดขนในภาวะสงคมเปนระบบ ซงความสมพนธทางสงคมอาจสบเนองมาจาก กระบวนการทางอนทรยภาพสองกระบวนการ คอ กระบวนการกอสมพนธและกระบวนการแตกสมพนธ 2. กระบวนการดงกลาวเปนผลสบเนองมาจากทงแรงขบสญชาตญาณและความจาเปนอนสบเนองมาจากความสมพนธทางสงคมประเภทตาง ๆ 3. กระบวนการขดแยงเปนสงเกาแกแตโบราณของสงคม แตไมจาเปนวาจะตองเปน สงทาลายระบบสงคมหรอกอใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคมเสมอ 4. ตามความเปนจรงแลว การขดแยงเปนกระบวนการสาคญอยางหนง ทดาเนนไปเพอดารงรกษาสงคม หรอสวนประกอบบางอยางของสงคม ความเขมแขงของการขดแยง 1. ความเขมขนของการขดแยงจากความชดแจงของสาเหตขดแยง 2. ความเขมขนของการขดแยงจากขนาดของอารมณผกพนของสมาชกกลมขดแยง 3. ความเขมขนของการขดแยงจากการทโครงสรางสงคมมความเขมงวด และมวธการดดกลนความเครยดและการขดแยงนอย 4. ความขดแยงจะไมเขมขนถากลมขดแยง ขดแยงกนดวยผลประโยชนแทจรง 5. ความเขมขนของการขดแยงเกดจากการขดแยงเกยวกบผลประโยชนไมแทจรง 6. ความเขมขนของการขดแยงเกดจากผลประโยชนสวนรวมเหนอผลประโยชนสวนตว 7. ความเขมขนของการขดแยงเกดจากการขดแยง เนองมาจากคานยมและประเดนสาคญทางสงคม ระยะเวลาของความขดแยง 1. ความขดแยงจะยดยาวหากคขดแยงไมจากดเปาหมายลง 2. ความขดแยงจะยดยาวหากคขดแยงไมสามารถเหนพองกนเรองเปาหมายได 3. ความขดแยงจะยดยาวหากคขดแยงไมรความแตกตางของตน สญลกษณแหงชยชนะและพายแพของตน

  

19

4. ความขดแยงจะสนหากผนากลมขดแยงทงสองฝายตางรสกวาการบรรลเปาหมายมราคาแพงกวาการไดชยชนะระหวางกน 5. ความขดแยงจะสนหากผนากลมขดแยง ตางมความสามารถชกชวนสมาชกกลมขดแยงใหยตขดแยงได ประโยชนของการขดแยง 1. การขดแยงทมความเขมขนจะทาใหขอบขายของกลมขดแยงแตละกลมมความชดเจน 2. การขดแยงทมความเขมขนและการแบงงานอยางชดเจนระหวางสมาชกของกลมขดแยงแตละกลม จะทาใหเกดการรวมอานาจเขาสศนยกลางของโครงสรางอานาจการตดสนใจ 3. การขดแยงทมความเขมขนและเชอวาจะมผลกระทบไปทกสวนของแตละกลมจะทาใหเกดความมนคงขนในแตละกลมขดแยง 4. ความสมพนธขนปฐมภมระหวางสมาชกกลมขดแยงและความขดแยงมความเขมขน สามารถบงคบใหยอมรบบรรทดฐานและคานยมของกลมได 5. โครงสรางสงคมของกลมขดแยงทเขมงวดนอยและการขดแยงระหวางกนไมมาก จะเปดโอกาสใหแตละกลมสามารถเปลยนแปลงระบบไปในแนวทางสงเสรมการปรบตวและ ความมนคง 6. ความขดแยงทเกดบอย ๆ จะทาใหสามารถเปนเครองแสดงการไมลงรอยกนในคานยมสาคญ และจะสามารถรกษาดลยภาพไดมากขน 7. ความขดแยงทเกดบอยและไมเขมขนมาก จะทาใหแตละกลมขดแยง สามารถสรางระเบยบบรรทดฐานกากบการขดแยงขนมาได 8. ระบบสงคมทไมเขมงวดมาก จะทาใหการขดแยงสามารถสรางสมดลและระดบสงตาของอานาจในระบบขนมาได 9. ระบบสงคมทไมเขมงวดมาก จะทาใหการขดแยงเปนสาเหตใหเกดความสมพนธ แบบผสม มการยดเหนยวกนและบรณาการของระบบเพมขน แนวคดของเวเบอร Weber (n.d. อางถงใน เสรมศกด วศาลาภรณ, 2540, หนา 30) ยอมรบวาความขดแยง ในผลประโยชนระหวางบคคล พบไดทกหนทกแหงในสงคม ความขดแยงเกดจากการกระทา ของบคคลทตองการทจะดาเนนการใหบรรลความปรารถนาของตนเกดปะทะกบการตอตาน ของอกฝายหนงหรอหลาย ๆ กลม ความขดแยงเปนผลมาจากการมทรพยากรหรอรางวลอยางจากด ซงการทคนหนงไดรบทาใหอกคนหนงไมไดรบ การทคนหนงสามารถบรรลความปรารถนา ของตนเองในสภาพทมทรพยากรอยางจากด ทาใหผนนมอานาจมากขน ความขดแยงทงหลาย

  

20

ไมจาเปนตองนาไปสการตอสกน เวเบอรถอวาการแขงขนเปนรปแบบหนงของความขดแยงในการแขงขนนนจะมกฎกตกาททกฝายยอมรบ การชนะคอการไดรางวลหรอประโยชน ไมใชการทาลาย คตอส ความขดแยงถาหากเกดขนในระยะยาวนานจะทาใหเกดการแบงอานาจของบคคลในสงคม สาระสาคญของความขดแยงในสงคมตามแนวคดของเวเบอร พอสรปไดดงน 1. ความขดแยงของผลประโยชนเปนสงทเกดขนอยางตอเนองในสงคม ไมมสงคมใด จะพนไปจากการแตกแยกและการเปลยนแปลง 2. ในสงคมใด ๆ กตาม กลมของบคคลและแตละบคคลยอมมอานาจไมเทากน 3. ผมอานาจจะใชกฎและการบงคบเพอสรางระเบยบทางสงคม 4. โครงสรางของสงคมและแนวปฏบตในสงคมถกกาหนดขนโดยผมอานาจ 5. การเปลยนแปลงทางสงคมทาใหเกดการแตกแยกในกลมของผมอานาจมากกวาในกลมของผไมมอานาจ ผมอานาจจะพยายามรกษาสถานภาพเดม และตอตานการเปลยนแปลงทจะทาใหตนเองถกลดอานาจ 6. การเปลยนแปลงทางสงคมเกดขนจากผลการกระทาของบคคลทจะไดประโยชนจากการเปลยนแปลงถาหากผมอานาจเหนวาตนจะไดประโยชนจากการเปลยนแปลง จะสงเสรมใหเกดการเปลยนแปลงโดยเรว 7. การใชอานาจจะมประสทธภาพหรอไม ขนอยกบเงอนไขดงตอไปน 7.1 ความสามารถทจะควบคมการออกกฎ ระเบยบ ซงจะพทกษผลประโยชนของตน 7.2 ความสามารถทจะควบคมการลงโทษและใชการควบคมนพทกษผลประโยชนของตน 7.3 ความสามารถทจะควบคมเครองมอทจะเผยแพรอดมการณ และการสอสารทงหลาย 7.3.1 เผยแพรกฎ ขอบงคบทงหลายโดยใหเหนวาเปนของดและถกตอง 7.3.2 เปลยนความสนใจของประชาชนโดยอางอดมการณ และทาใหเชอวา ความสนใจของประชาชนสอดคลองกบของผนา 7.3.3 กระตนใหประชาชนอาสาสมครทจะเชอฟงกฎ หรอระเบยบตาง ๆ แนวคดของมอสคา Mosca (n.d. อางถงใน เสรมศกด วศาลาภรณ, 2540, หนา 33) เปนนกสงคมวทยา ชาวอตาล ไดแสดงความคดเกยวกบความขดแยงในหนงสอ ของเขาชอ The Ruling Class โดยเชอวาความขดแยงในสงคมไมวาจะเปนความขดแยงระหวางบคคลกบบคคลหรอระหวางกลมคนกบ กลมคนเปนของปกตทเกดโดยธรรมชาตและไมสามารถหลกเลยงไดการดารงชวตในสงคม แมวา

  

21

จะสามารถขจดความขดแยงลงไดบาง แตมอสคากไมเหนความจาเปนทตองทาเชนนน เพราะ ความขดแยงเปนสงทจะขาดเสยไมไดในการสรางความกานหนา ความเปนระเบยบของสงคม และเสรภาพทางการเมอง จงเหนไดวา แนวคดเกยวกบความขดแยงของมอสคาแตกตางไปจาก ความคดเหนของมารกซ โดยทมอสคามทศนะวาการดนรนเพอการมชวตอยอาจพบในสงคมตาง ๆ ซงเปนการดนรนเพอการยงชพในเบองตน แตเมอการดนรนในระดบนนบรรลผลแลวคนกจะหนไปสความขดแยง เพอทจะเดนกวาคนอนมากกวาเพอการมชวตอย ดงนนมนษยจงดนรนเพออานาจบคคลทงหลายจงแสวงหาทางทจะเปนสมาชกหรอเปนสวนหนงของชนชนปกครอง เพราะชนชนปกครองเปนผทมอานาจ เปนผตดสนใจ และควบคมโชคชะตาของสงคม มอสคาไมเหนดวยกบแนวคดของมารกซ ทวาเศรษฐกจเปนตวกาหนดสาเหตแหงความขดแยงแตเพยงอยางเดยว มอสคาเชอวาความขดแยงทสาคญทสดในสงคม คอความขดแยงเกยวกบอานาจ ความขดแยงเกดขนระหวางบคคลหรอระหวางกลมกเพอตองการเปนสมาชกของชนชนปกครอง ซงชนชนปกครอง กคอ กลมของคนทมอานาจ ความขดแยงตามทศนะของศาสตรสาขาตาง ๆ แนวคดทางจตวทยา เสรมศกด วศาลาภรณ (2540, หนา 38) ไดอธบายความหมายของความขดแยงแนวคดทางจตวทยา วาหมายถง สถานการณทบคคลถกกระตนใหเกยวของในกจกรรมสองอยางหรอมากกวาสองอยาง ซงเปนกจกรรมทแยกจากกนโดยเดดขาด ความขดแยงอาจเกดขนไดในหลายระดบ 1. ระดบทพฤตกรรมปรากฏชด เชน คนถกกระตนหรอถกยวยใหรบหรอใหหนจากของหามบางอยาง 2. ระดบคาพด เชน คนตองการทจะพดความจรงแตกลวทจะทาใหคนอนขนเคอง 3. ระดบสญลกษณ เชน คน ๆ เดยวอาจมความคดหลาย ๆ อยางตอสงเดยวกน แตความคดเหลานนไมสอดคลองกน 4. ระดบอารมณ เชน การตอบสนองภายในรางกายเกยวกบความกลวกบการยอยอาหารเปนสงทไปดวยกนไมได ซงเปนความขดแยงทางอารมณ แนวคดทางสงคมวทยา ความขดแยงทางสงคมวทยา เสรมศกด วศาลาภรณ (2540, หนา 42) หมายถง การดนรนเพอจะไดของทมคณคา หรอเพอการอางสทธในฐานะ อานาจ และทรพยากรทมอยอยางจากด โดยกลมทขดแยงกนมไดมจดมงหมายเพยงจะไดสงทมคณคาซงตนปรารถนา แตยงตองการให ฝายตรงขามมความเปนกลาง ถกทาราย หรอถกกาจดใหหมดไปความขดแยงเชนวาน อาจเกดขน

  

22

ระหวางบคคล ระหวางกลม หรอระหวางบคคลกบกลม ความขดแยงภายในกลมและความขดแยงระหวางกลมเปนสงทปรากฏใหเหนไดตลอดของชวตในสงคม ความขดแยงอาจเกดจากการกระจายหรอการแบงปนสงทมคณคาหรอสนคาทมอยอยางจากด เชน รายได ผลตอบแทน ฐานะ ตาแหนง อานาจ สทธการครอบครอง หรอสถานท แนวคดทางมานษยวทยา ในทางมานษยวทยา เสรมศกด วศาลาภรณ (2540, หนา 29) เหนวา ความขดแยงเปนผลมาจากการแขงขนระหวางฝายตาง ๆ อยางนอยสองฝาย ฝายตาง ๆ ในทนอาจเปนบคคล ครอบครว เชอชาต ชมชน หรออาจเปนกลมของแนวคด องคกรทางการเมอง เผาชน หรอศาสนา ความขดแยงอาจเกดจากความปรารถนาหรอเปาหมายทไปไดดวยกนไมได สาเหตอยางหนงของความขดแยง กคอ พฤตกรรมกาวราว นกมานษยวทยาสวนใหญยนยนวา ความขดแยงนนสวนหนงเปนผลของวฒนธรรม การไมมความขดแยง การมความรวมมอ และการกระทาทประสานงานกนมกถกใชเปนดชนวดความมนคงทางสงคม ความขดแยงเปนผลทตามมาของระบบสงคมอยางหลกเลยงไมได ในทางมานษยวทยานน ความขดแยงตรงกนขามกบความกลมเกลยว แตความขดแยง เปนสงทสงเกตเหนไดงายกวาความกลมเกลยว ความขดแยงกบการเปลยนแปลงเปนสงทหลกเลยงไมได และเปนองคประกอบทสาคญของกระบวนการทางสงคม เนองจากระบบสงคมมความขดแยงในหลายรปแบบสงคมจงถกแบงออกเปนกลมยอย ๆ ทตรงกนขามหรออยคนละฝาย ความขดแยงจงมผลตอความสมพนธของคขดแยง ความขดแยงเปนผลมาจากการมความรสกเขาขางตนเองมากกวาเขาขางฝายอนความขดแยงทาใหเกดความกลมเกลยว และความกลมเกลยวกทาใหเกดความขดแยงไดเชนกน ความขดแยงนาไปสการบรหารงานแบบรวมอานาจ เปนตน มมมองตอความขดแยง เพอใหเกดความเขาใจเกยวกบเรองความขดแยงมากยงขน ชยเสฏฐ พรหมศร (2550, หนา 13) ไดนาเสนอแนวคดทเกยวของกบเรองความขดแยงทสาคญ 3 แนวคดดวยกน ไดแก 1. มมมองแบบดงเดม (The Traditional View) ซงมองวาความขดแยงเปนสงทตองหลกเลยง 2. มมมองแบบมนษยสมพนธ (The Human Relation View) ซงมองวาความขดแยงเปนเรองธรรมชาตและยากทจะหลกเลยง แตกไมเปนเรองทเลวรายเสมอไปเพราะสามารถทจะบงคบและกาหนดแนวทางในการแสดงออกของกลม 3. มมมองแบบรวมสมย (The Integrationist View) ซงมองวาความขดแยงนนนอกจากจะเปนตวบงคบทมผลดในกลมแลว ยงมความสาคญอยางมากสาหรบกลมในการทางานไดอยางมประสทธภาพ

  

23

วงกลมของความขดแยง เครองมอทใชวเคราะหความขดแยงทแบงชนดของความขดแยงออกเปน 5 ชนด (Moore, 1986 อางถงใน วนชย วฒนศพท, 2547 ข, หนา 11)

วงกลมความขดแยง

ผลประโยชน

ขอมลขาวสาร

โครงสราง

คานยม

ความสมพนธ

ภาพท 1 วงกลมความขดแยง สามชนดบนคอความขดแยงดานขอมลขาวสาร ดานผลประโยชนและดานความสมพนธ มแนวโนมจะเจรจาไดงายกวา ความขดแยงทสมพนธกบคานยมและโครงสราง 1. ความขดแยงดานขอมล (Data Conflict) เปนปญหาพนฐานของความขดแยง อาจจะจากขอมลนอยไป การแปรผลผดพลาด การวเคราะหออกมาดวยความเหนตาง หรอแมแตขอมลมากเกนไปบางครงกเปนปญหาความแตกตางในการรบรขอมล (Perception) บางครงกเปนปญหาขดแยงกนได 2. ความขดแยงจากผลประโยชน (Interest Conflict) เปนเหตผลแหงการแยงชงผลประโยชนในสงทดเหมอนมหรอมไมเพยงพอเปนเรองของตวเนอหา กระบวนการ และจตวทยา (เชน ยตธรรมไหม) 3. ความขดแยงดานโครงสราง (Structural Conflict) เปนเรองของอานาจ แยงชงอานาจ การใชอานาจ การกระจายอานาจ ปญหาโครงสรางรวมไปถง กฎ ระเบยบ บทบาท ภมศาสตร ระยะเวลาและระบบ

  

24

4. ความขดแยงดานความสมพนธ (Relationship Conflict) เปนปญหาดานบคลกภาพ พฤตกรรมตาง ๆ ในอดต อารมณทรนแรง ความเขาใจผด และการสอสารทบกพรอง 5. ความขดแยงดานคานยม (Values Conflict) เปนปญหาระบบของความเชอ ความแตกตางในคานยมขนบประเพณ ประวต การเลยงดทหลอหลอมเขาขนมา การแยกแยะความขดแยงออกไปแตละชนดชวยใหเหนความชดเจนของความขดแยงวา มองคประกอบอะไร เพอนาไปสการแกไขใหถกตอง แตไมไดหมายความวาความขดแยงตาง ๆ จะมเฉพาะชนดใดชนดหนง แตจรง ๆ แลวจะผสมผสานกนอยเกอบทกชนดหรอมทกชนดในเรองเดยวกน แตแตกตางกนในความรนแรง พฒนาการของความขดแยง 1. ความขดแยงแฝง (Latent Conflicts) ระยะนเปนขอพพาททมลกษณะของความมนตง ทซอนตวอย ยงไมพฒนาเตมทและยงไมขยายตวจนเกดการแบงขวกนของผทขดแยง บอยครงท ฝายหนงหรอหลายฝายอาจจะยงไมตระหนกวามความขดแยงหรอตระหนกถงความขดแยงทอาจจะมโอกาสเกดขน ตวอยางเชน เรมมความสมพนธทเปลยนแปลงไป 2. ความขดแยงกาลงเกด (Emerging Conflicts) มความขดแยงเกดขนทฝายตาง ๆ สามารถระบออกมาได เขารบรวามขอพพาทเกดขนประเดนตาง ๆ ดจะชดเจน แตยงไมมการเจรจาไกลเกลยหรอกระบวนการแกปญหาทนาจะดาเนนไปไดเกดขน 3. ความขดแยงทปรากฏออกมาแลว (Manifest Conflicts) เปนระยะทความขดแยงพฒนาไปเปนขอพพาทซงฝายตาง ๆ ไดมบทบาทอยางเอาเปนเอาตายในเรองทดาเนนอย อาจจะเรมมการเจรจาไกลเกลย หรออาจจะถงทางตนแลวกได (CDA Associates, 1986 อางถงใน วนชย วฒนศพท, 2547 ข, หนา 10) สวนผสมของความขดแยง เวบไซตทเกยวของกบการจดการความขดแยงของมหาวทยาลยเปอรด ประเทศสหรฐอเมรกา ไดกลาววา สวนประสมทสาคญทกอใหเกดความขดแยงมดวยกน 5 ประการ ไดแก ความตองการ การรบรอานาจ คานยม และความรสกและอารมณ ซง ชยเสฏฐ พรหมศร (2550, หนา 11) อธบายไดดงน 1. ความตองการ (Needs) ความตองการเปนสงทสาคญสาหรบการดารงชวตของมนษย ทกคนลวนเกดมามความตองการดวยกนทงสน แตความตองการของแตละบคคลจะมความแตกตางกน

  

25

ตามสภาพภมหลงหรอสถานะความเปนอย การไมตระหนกถงความตองการของตนเอง บคคลอน หรอกลมนนเปนสาเหตทนาไปสความขดแยงไดทงสน 2. การรบร (Perceptions) เปนเรองปกตในชวตประจาวนของมนษยทจะมองเหน แตละสงในมมมองทแตกตางกน ซงความขดแยงจะเกดขนเนองจากแตละคนแตละฝายมมมมอง หรอการรบรตอสาเหตของปญหา และผลลพธของปญหาทแตกตางกน โดยมมมองทแตกตางกนของแตละฝายจะมาจากประสบการณ ภมหลงบคลกภาพ ระดบการศกษา พนฐานของครอบครวทแตกตางกน ดงจะเหนไดจากความขดแยงทเกดขนในสงคมอนสบเนองมาจากมมมองทมตอความมจรยธรรมของหวหนารฐบาลทแตกตางกน 3. อานาจ (Power) ขอบเขตอานาจและการใชอานาจเปนสงสาคญทระบถงประเภทหรอจานวนของความขดแยงทเกดขน เพราะอานาจเปนเครองบงชวาความขดแยงจะถกจดการอยางไร ความขดแยงจะถกจดการอยางไร ความขดแยงสามารถเกดขนไดเมอแตละฝายพยายามทจะทาให อกฝายเปลยนการกระทาหรอพฤตกรรมตามทตนเองตองการ ซงถาฝายหนงฝายใดมอานาจมากกวา โอกาสทจะไดรบประโยชนจากอกฝายกมสง และสามารถควบคมความขดแยงไดมากกวา 4. คานยม (Values) คานยมคอ ความเชอหรอหลกเกณฑทเราพจารณาวาเปนสงสาคญ ความคานยมไมมความชดเจน ความขดแยงสามารถเกดขนไดเมอฝายหนงฝายใดไมยอมรบคานยมหรอสงทยดปฏบตของอกฝายหนง 5. ความรสกและอารมณ (Feelings and Emotions) มบคคลจานวนไมนอยปลอยใหความรสกและอารมณมอทธพลเหนอตนในการรบมอกบความขดแยง สาเหตของความขดแยงเกดขนเพราะบคคลไมใหความสนใจตอความรสกและอารมณของตนเองและผอน จากแนวคดทกลาวมาขางตนนนจะเหนไดวา ตนตอและสาเหตของความขดแยงท เกดขนนน มสาเหตมาจากผลประโยชนของแตละฝาย ตลอดจนการถกเอารดเอาเปรยบ หรอปญหา จากการใชอานาจทงทชอบและมชอบ เปนตน ซงปญหาเหลานเปนปญหาความขดแยงตงแต ระดบบคคลกบบคคล บคคลกบกลมคน บคคลกบหนวยงานของรฐ หรอระหวางหนวยงานของรฐดวยกนเอง ทาใหความขดแยงบางกรณมความรนแรง จนทาใหปญหากลายเปนความขดแยง ทรนแรงและขยายวงกวางกอใหเกดความสญเสยอนใหญหลวง จนกอใหเกดความเสยหายอยางหลกเลยงไมได

  

26

แนวคดเกยวกบความขดแยงทางการเมองไทย สาเหตความขดแยงทางการเมองไทย 1. สาเหตความขดแยงทางการเมองในอดต การปรบตวของรฐในสมยรชกาลท 5 แมจะบรรลเปาหมายหลก คอ มตดานความมนคงและความรอดพนจากการเปนอาณานคมกตาม แตกไดกอใหเกดสาเหตของความขดแยงในเวลาตอมาทสาคญ ชยอนนต สมทวณช (2552, หนา 191) ไดแก 1.1 การรวมพนธมตรกบชาวจนดวยการใหทน ใหเชาทรพยสนและทดน เพอประกอบการ ใหความใกลชดสนทสนม และเปดชองทางการตดตอกบชนชนนาและขนนาง ทาใหชาวจนผประกอบการคาสามารถวางขอบขายการดาเนนการทางการคาและการสะสมทนไดอยางรวดเรว ตลอดจนเรมมการจดตงเปนกลมการคา และมการกอเกดผนาของชมชนชาวจนอยาง มความตอเนอง ประกอบกบการเปลยนแปลงในจน ซงตรงกบตนรชสมยของพระบาทสมเดจ พระมงกฎเกลาเจาอยหว ทาใหชาวจนในเมองไทยมการเคลอนไหวทางการเมองมากขน และกระแสชาตนยมจากจนไดมอทธพลตอชาวจนในเมองไทยอยางกวางขวาง เหตนเองทเปนจดเรมตนในการไมไววางใจความภกดของชาวจนทมตอระบบการเมองและชนชนนาไทยเพราะเงอนไข ขอจากดในดานการสะสมทนของชาวจนทเคยมมาในตอนตนรชสมยของพระบาทสมเดจ พระมงกฎเกลาเจาอยหว ไดคลคลายไปมาก 1.2 การปรบกลไกของรฐ และการขยายระบบราชการและกองทพอยางรวดเรว ไดนาไปสกาเนดของชนใหมทโดยทวไปแลวมผลประโยชนผกพนกบชนชนนาทางเศรษฐกจในระบอบเกา (เจาทดนและเจาของทน) นอยมาก หากมผลประโยชนผกพนกบอานาจและบทบาท ของกลไกของรฐ (กองทพและระบบราชการ) ชนชนนมอนาคตผกพนอยกบโอกาสความกาวหนาทางอาชพรบราชการเปนดานหลก และมชองทางในการเพมความมงคงใหแกตนเอง ญาตมตร โดย การคมตาแหนงทางราชการทเขาถงการใชทรพยากรในสงคมมากกวาการเพมความมนคงดวยการสะสมทน ดงนนจะเรยกวาเปนชนชนนายทนนอยกจะมปญหาทางดานการวางตาแหนงทางชนชน ชนชนขาราชการเปนกลมยทธศาสตร คอ เปนกลมทมความสาคญ ทงในแงการเปนกลไกทสบทอดระบอบเกา และกลไกในการนาการเปลยนแปลง ชนชนนจงมความขดแยงกน ทงทางดานบทบาทหนาทและจตสานก เพราะดานหนงนน เปนการสบทอดระบอบเกา ซงมลกษณะทขดแยงกบการนาการเปลยนแปลงโดยเฉพาะในจตสานกของผมวชาชพทเนนความทนสมย การจดคณคาและความสาเรจดวยประสทธภาพและผลงาน มใชดวยการมกาเนดทด การเชอ ในผลประโยชนของรฐ ซงแยกออกไดจากผลประโยชนของผปกครอง เปนตน

  

27

1.3 การเนนการสรางกลไกดานอดมการณในสมยรชกาลท 6 ไดกลายเปนดาบสองคม กลาวคอ รฐเปดชองทางใหมการออกหนงสอพมพวารสาร และมการแสดงออกทางความคดเหน ไดอยางเสร และแมวาวารสารสงพมพทงหลายจะมลกษณะเปนกลไกอดมการณทตอกย า การกลอมเกลาทเปนอยในระบบโรงเรยนภายใตการควบคมของรฐไดกตาม แตรฐในสมยรชกาลท 6 ไมอาจควบคมกลไกทางอดมการณของเอกชนได ดงจะเหนไดจากความพยายามในการดาเนนการ กบหนงสอพมพของเอกชนหลายฉบบแตไมเปนผลเพราะนโยบายของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวเปนไปในดานการตอสกบพลงเอกชนดวยการแขงขนมากกวาการควบคมดวยการออกพระราชบญญตควบคมหนงสอพมพ จงใชการออกเงนสนบสนนหนงสอพมพ “ไทย” ดานการเงน และการทรงเปนนกเขยนประจาและตอมากไดมการสนบสนนดวยการใหเงนบารงจากกรมพระคลงขางทและซอกจการหนงสอพมพบางฉบบ ดงนน นบตงแตตนรชสมยของรชกาลท 6 เปนตนมา กลไกดานอดมการณจงแตกออก เปนสองเสยง และเสยงทอยภายใตการควบคมสนบสนนของรฐ เปนสวนทไมอาจแขงขนชวงชง การนาทางดานความคดไดผลกคอ รฐและระบบเกาเรมถกทาทายในความชอบธรรมมากยงขน สงคมไทยโดยเฉพาะในสวนเลกทเปนจดยทธศาสตร และเปนกลมทมศกยภาพทจะทาทาย ระบอบเกาไดมากทสด คอ สวนทประกอบดวยผทไดรบการศกษาทงทเปนขาราชการและพอคา ซงตางไดรบขอมล ขาวสาร ทศนะทเปนการวจารณการปฏบตงานของกลไกของรฐในระดบตาง ๆ การผกขาดในการควบคมกลไกของรฐดานอดมการณและการกลอมเกลา จงถกทาลายลงโดยสอมวลชนทมเสรภาพดงทไดกลาวมา ตนเหตของความขดแยงทงสามประการน เปนพนฐานสาคญยงตอการเปลยนแปลง การปกครอง พ.ศ. 2475 ซงไมเรยกวาเปนการปฏวตเพราะไมมทงลกษณะของการปฏวตจากเบองลางโดยมวลชน หรอการปฏบตจากเบองบนทนาไปสการลมลางอานาจทางการเมองและเศรษฐกจของชนชนในระบอบเดม ซงเหตการณ 24 มถนายน 2475 เปนการเคลอนไหวของชนชนกระฎมพใน ทางปฏวต เพราะแมวาจะมสมาชกของชนชนกระฎมพเขารวมกอการดวยกตาม แตการเคลอนไหวดงกลาวไมมผลชดเจนในแงของการโคนลมผลประโยชนของชนชนเดม แลวสงเสรมสนบสนนผลประโยชนของชนชนนายทน ตรงกนขาม คณะราษฎรกลบดาเนนการเขาแทรกแซงระบบเศรษฐกจและสถาปนาวสาหกจตาง ๆ อนเปนการสรางทนนยมขนนางขน เปนการแขงขนและจากดการเตบโตของทนนยม แททจรงการลมสลายของอานาจในระบอบเดม มผลสบเนองมาจากวกฤตการณทางเศรษฐกจโลกทมผลโดยตรงตอเศรษฐกจไทย ซงกอใหเกดวกฤตหลาย ๆ ดานของรฐพรอม ๆ กนไป ทสาคญอนมผลทางการเมองไดแก ความไมสามารถของรฐและรฐบาลในระบอบเกา ทจะ

  

28

จรรโลงรกษาเจาหนาท ซงเปนกลไกของรฐเอง และการลดตาของอานาจบารมทเคยมมาแตเดมของสถาบนหลก เพราะหมดหนทางในการแกไขปญหาทางเศรษฐกจ ซงมผลทางดานความเชอถอในบญญาธการของสถาบนน ในการบาบดทกขบารงสขของชนทกหมเหลาได และทาใหความเปน อภมนษยกลายเปนสามญมนษยทตองเผชญกบความยากลาบากและปญหาเชนเดยวกบประชาชนและเจาหนาทของรฐทวไป ดงนน เมอมกลมคนกลมเลกทาการยดอานาจรฐกลไกอานาจรฐ ๆ และประชาชนชนชนตาง ๆ แมจะไมไดเขารวมกบการกอการนนกตาม แตกมไดทาการปกปองรกษาระบอบเกาแตอยางใด หากปลอยใหการเปลยนแปลงเปนไปตามเพลงของมน เพราะระบอบเกาไดสญสนทงประสทธภาพและความสนบสนนจากประชาชนไปเสยแลว โดยเฉพาะอยางยงจาก กลมพลงในสงคมทเปนพลงยทธศาสตร คอ เจาหนาทของรฐและปญญาชนตลอดจนคาวานชตาง ๆ การเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 จงเกดขน โดยทกลไกของรฐ (ระบบราชการกองทพ) ยงมไดเปนเครองมอของชนชนนายทน เพราะความเปนอสระจากพลงกดดนทางผลประโยชนของชนชนนายทนนเอง ททาใหคณะราษฎรสามารถดาเนนนโยบายทสาคญทางการเมองและเศรษฐกจไดในระดบทหนง แตการขาดเอกภาพและผลประโยชนรวมนเอง ททาใหคณะราษฎรประสบความลมเหลวทจะนาการปฏวตจากเบองบนไมวาจะเปนทางสงคม เศรษฐกจ หรอการเมอง อนมผลตอพฒนาการทางสงคมไทยในเวลาตอมา ตางกบขบวนการปฏวตจากเบองบนในญปน ตรก และเปร เปนตน แมวาสมาชกคนสาคญของคณะราษฎรจะเขาใจลกษณะของการเปลยนแปลงทางการเมอง การมอานาจควบคมกลไกรฐ โดยเฉพาะการมอานาจทางการเมองในฐานะทเปนรฐบาล การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและการเปลยนแปลงทางสงคม คอ การเปลยนความเชอ การสรางอดมการณและจตสานกทรบใชระบอบการเมองและระบบเศรษฐกจใหม อยางไรกตาม แตการเปลยนแปลงเมอ 2475 นน ผลภายหลงเปนผลทเกดจากการเปลยนแปลงในมตแรกคอ มตทางการเมอง มากกวาอกสองดาน เพราะความแตกแยกกนทางความคดและผลประโยชนทาง การดาเนนนโยบายทางเศรษฐกจ การเปลยนแปลงทางการเมองจงพลอยมขอบเขตจากดอกดวย คอ จากดวงอยเฉพาะการมกฎหมายรฐธรรมนญและกลไก สถาบน ทางการเมองแบบใหมทมโครงสรางซงขาดพลงในการชนาการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม ในขณะเดยวกน แทนทการเปลยนแปลง พ.ศ. 2475 จะเปนการเปดทางใหระบบทนนยมเตบใหญ ซงจะมผลในระยะยาว ในการประสานหรอแปรเปลยนอานาจทางเศรษฐกจกบหรอเปนอานาจทางการเมอง คณะราษฎรกลบจากดการเตบโตของทนนยมเอกชน และจากดการกอตงกลมการเมองหรอพรรคการเมอง โดยเกรงวาพลงในระบอบเกาจะประสานกนได ซงตามความเปนจรง กมการประสานกนระหวางชนชนนาทางการเมองและชนชนนาทางเศรษฐกจในระบอบเกา โดยมฝายหลงเปนเบยลางอยแลว

  

29

คณะราษฎรไดกมอานาจการบรหาร จงเปลยนสภาพเปนชนชนนาทางการเมองทเปนนายทนภายหลงจากการเปนขนนางในระบอบใหมทมอานาจจงเปนทนนยมขนนางทอานาจการเมองกอใหเกดอานาจทางเศรษฐกจในขณะทในระบอบเกานน ผทมอานาจทางการเมองมไดเขาไปแทรกแซงดวยการเปนผประกอบการเสยเอง แตในระบอบใหม การเขาไปแทรกแซงประกอบการรฐวสาหกจเสยเอง จงไมไดทงประสทธภาพและไมไดทงอานาจทางเศรษฐกจในระยะยาว เพราะ มทงการขาดทกษะในการประกอบการ กบการโกงกนฉอฉลและอาศยทรพยสนของรฐไปเพมพนผลประโยชนของพรรคพวก จนกอใหเกดลกษณะทเสอมโทรมและลาหลงของทนนยมขนนาง แบบใหมในทสด สาหรบรฐไทยหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 จนถง พ.ศ. 2504 กยงคงเปนรฐทขาดพลงเชนกน เพราะขาดมตดานการชนาการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ ทง ๆ ทมความคดดานการวางแผนเศรษฐกจเปนประเทศแรกในเอเชยอาคเนย ผลของการมความคดแพรหลายใน หมชนชนนาวาการพฒนาเศรษฐกจแบบมการวางแผนรวมเทากบการนาระบบเศรษฐกจแบบสงคมนยมมาใช ทาใหรฐไทยขาดมตดานการพฒนาอยางจรงจงมาเปนเวลานานถง 28 ป ตงแตการเสนอเคาโครงการเศรษฐกจใน พ.ศ. 2476-2504 ซงเปนปทเรมการพฒนาเศรษฐกจแบบมแผนรวม อยางไรกด ควรระลกวาการมแผนพฒนาเศรษฐกจเปนเพยงการมกรอบ สาหรบเหตผลใหมของรฐ ททาใหกลไกระบบราชการและกองทพมเงอนไขในการขยายตวและบทบาทมากขนเทานน หาใช มการชนาการเปลยนแปลงทมระบบและมประสทธภาพอยางแทจรงไม 2. สาเหตความขดแยงทางการเมองในปจจบน สนย เศรษฐบญสราง (2552, หนา 29) มองวาปญหาความขดแยงแตกแยกในระบบสงคมการเมองไทยทเกดขนตงแตปลายป พ.ศ. 2548 นน มาจากสาเหตหลายประการ โดยสาเหตสาคญประการหนงเกดจากรากฐานของธรรมวทยาแหงพลเมอง 2 ชดทไมกลมกลนกน ซงตางกมอทธพลตอระบบสงคมการเมองไทย อนเปนเหตทาใหคนไทย 2 กลมทถกกาหนดโดยอทธพลของแบบชวต และกรอบความคดของธรรมวทยาแหงพลเมองทไมตรงกนดงกลาวมองความหมายแหงความชอบธรรมทางการเมอง ของอดตนายกรฐมนตร พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร แตกตางกนอยางมนยสาคญ ทงนถงแมกลมประชาชนฝายทตองการขบไลอดตนายกฯ ทกษณกบกลมประชาชน ฝายทสนบสนนอดตนายกฯ ทกษณ แตละฝายจะรวมตวกนดวยสาเหตและแรงจงใจประการตาง ๆ รวมถงบางคนอาจมเรองผลประโยชนสวนตวในทางสงคม เศรษฐกจ การเมอง แฝงเรนอยดวย แตเมอจาเปนตองหาเหตผลรองรบการกระทาของฝายตนเพอขอการสนบสนนจากสงคมวงกวาง ทาใหตางฝายตางตองอาง “ความชอบธรรม”ในจดยนทางการเมองของฝายตน เพอแสวงหาการสนบสนนจากประชาชน ซงมโนทศนเรอง ความชอบธรรม เปนมโนทศนในเชงปทฏฐานไมใช

  

30

มโนทศนในเชงปฏฐานทฝงตวอยภายใต แบบชวต และกรอบความคดของธรรมวทยาแหงพลเมอง ชดหนง ๆ การอางฐาน ความชอบธรรมทางการเมอง ทแตกตางกนระหวางผคน 2 ฝายในสงคม จงสะทอนใหเหนถงอทธพลของแบบชวต และเกมภาษาของธรรมวทยาแหงพลเมองทแฝงอยเบองหลงความขดแยงในระบบสงคมการเมองไทย 2 ชด ททาใหผคน 2 กลมในสงคมไทยมองความหมายของ “ความชอบธรรมทางการเมอง” แตกตางกนอยางมนยสาคญ จนกลายเปนรากฐานของปญหาความขดแยงแตกแยกในระบบสงคมการเมองไทย ทฤษฎเกยวกบความขดแยงทางการเมอง ศ.ดร.ลขต ธรเวคน มองวา ระบบการเมอง (Political System) ประกอบดวย 3 สวน คอ ชมชนการเมอง ระบอบการปกครอง เจาหนาทการเมอง 1. ในสวนของชมชนการเมอง (Political Community) นนขนอยกบสมยในอดตกไดแก จกวรรดราชอาณาจกร แควน มาในปจจบนหนวยพนฐานคอ รฐชาต (Nation State) ชมชนการเมองเกดขนเนองจากมนษยเปนสตวสงคมและมความตองการทจะอยกนเปนกลม ซงจาเปนตองมการจดระเบยบการเมอง โดยมกฎกตกา มกฎหมายควบคมใหมนษยสามารถอยรวมกนไดโดยสนต ซงนาไปสการกาเนดของรฐ โดยรฐแตละรฐยอมมระบบการเมองทตางกนและมวธการจดการกบชมชนการเมองทตางกน แตชมชนการเมองกมกจะเปนหนวยการเมองการปกครองบรหารทประกอบดวยตางเชอชาต ตางศาสนา ดงนน จงเปนการยากทจะหลกเหลยงความขดแยงทเกดขน ในชมชนการเมอง ชมชนการเมองอาจประกอบดวยประชากรทแตกตางกนดงน 1) เชอชาต 2) เผาพนธ 3) ศาสนา 4) ภาษา 5) วฒนธรรมและขนบธรรมเนยม และ 6) ลกษณะพเศษของภมภาค เมอมความขดแยงเกดขนเนองจากระเบยบการเมองนนไมสามารถทจะตอบสนองตอความตองการทขดแยงของกลมคนตาง ๆ ทอยรวมกนในชมชนการเมอง กจะมมาตรการของ การแกไขความขดแยงดงตอไปนคอ 1.1 การผสมกลมกลน (Assimilation) 1.2 การบรณาการ (Integration) 1.3 การใหเปนเขตปกครองพเศษ (Autonomy) 1.4 การใหอยในสหพนธรฐ (Federation) 1.5 การเคลอนยายประชากร (Population Transfer) 1.6 การควบคมดวยอานาจการเมอง (Subjugation) 1.7 การฆาลางเผาพนธ (Genocide) 1.8 การเปดโอกาสการตดสนใจ (Self-Determination) 1.9 การแยกตวออกจากชมชนการเมองเดม (Secession)

  

31

การผสมผสานกลมกลน (Assimilation) คอ การทชมชนกลมใหญในชมชนการเมองพยายามกลมกลนกลมนอยใหกลายเปนสวนหนงของชมชนกลมใหญ โดยไดรบวฒนธรรมขนบธรรมเนยม ประเพณและภาษา การดารงชวต จนทาใหกลายเปนสวนหนงของชมชนใหญ เชนนโยบายผสมผสานกลมกลนใหสงคมไทยททาใหคนเผาตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงคนเชอสายจนใหกลายเปนคนไทยไดรบวฒนธรรมไทย การบรณาการ (Integration) คอ การยอมรบความแตกตางซงเปนลกษณะเฉพาะของคน ทอยในชมชนการเมองเดยวกน โดยมเงอนไขสาคญคอ มความภกดตอชมชนการเมองเพราะตน เปนประชาชนของชมชนการเมองนน แตธารงไวซงเอกลกษณประจากลมของตว เชน คนไทย ทนบถอศาสนาอสลามในทางภาคใตยงคงรกษาอตลกษณ ของตน และสวนใหญถอวาตวเอง เปนประชาชนของชมชนการเมองคอประเทศไทย การใหเปนเขตปกครองพเศษ (Autonomy) โดยปกครองตนเอง แตยงอยระบอบ การปกครองชมชนการเมองนนซงเปนระดบชาต ตวอยางเชน เขตปกครองพเศษทมอยหลายแหง ในประเทศจนเชนบางสวนของมณฑลซนเจยง การใหอยสหพนธรฐ (Federation) คอ การแบงออกเปนมลรฐคชตาง ๆ โดยแตละมลรฐ มสทธในการปกครองตนเองแตรวมตวกนอยในชมชนการเมองเดยวกน โดยมรฐบาลกลางเปนผดแลเกยวกบการปองกนประเทศ การเงนการคลง โดยเฉพาะอยางยงการออกพนธบตร และ การกาหนดนโยบายตางประเทศ เชนประเทศสหรฐอเมรกา มาเลเซย เปนตน การเคลอนยายประชากร (Population Transfer) เชน การยายคนเชอสายเวยดนามกลบสประเทศทเรยกวา การเคลอนยายญวนอพยพเพอกลบสถนเดม การควบคมดวยอานาจการเมอง (Subjugation) คอ การใชอานาจการเมองใหอยในกรอบ เชน สหภาพแอฟรกาใตกอนทเนลสน แมลเดลา ซงเปนชนพนเมองจะขนมาไดอานาจการปกครองบรหาร การฆาลางเผาพนธ (Genocide) เปนวธการทไมควรจะใหเกดขน ผดกฎหมาย ผดศลธรรม เชน กรณฮตเลอรพยายามฆาลางเผาพนธชาวยว การเปดโอกาสใหตดสนใจโดยการลงประชามต (Self-Determination) มหลายชมชนทไมตองการอยกบชมชนการเมองเดมและไดลงประชามตเปนอสระ หรอไปอยกบชมชนการเมองอน เมอเรว ๆ นมความพยายามทจะลงประชามตในควเบค ประเทศแคนดา การแยกตวออกจากชมชนการเมองเดม (Secession) คอ การตงเปนรฐตางหาก เชน กรณบงคลาเทศทแยกออกมาจาปากสถาน หรอกรณตมอรตะวนออกทแยกออกจากประเทศอนโดนเซย

  

32

การแกไขความขดแยงในชมชนเมองจงมวธการตาง ๆ ทกลาวมาเบองตน ซงขนอยกบความรนแรงของปญหา ขอบขายความขดแยงกน และขนอยกบยคสมย การแกปญหาอาจจะจาเปนตองใชวธการแกปญหาดวยการผสมผสานกนหลายวธ แตวธการใหญ ๆ กคอการแกไขปญหาตามแนวทางตาง ๆ ทกลาวมาเบองตน 2. ระบอบการปกครอง (Political Regime) ไดแก ระบอบการเมองการปกครอง ซงมหลายระบอบ ตงแตระบบสมบรณาญาสทธราชย เผดจการทหาร เผดจการฟาสซสต ระบบสงคมนยมหรอคอมมวนสต และระบบประชาธปไตย ในกรณของระบบประชาธปไตยนนมการปกครองทเรยกวา ระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย ซงมฐานรากสาคญคอสทธเสรภาพและ ความเสมอภาค อานาจอธปไตยเปนของปวงชน มกตกาทกาหนดโดยประเพณหรอลายลกษณอกษรทเรยกวารฐธรรมนญ อนเปนทยอมรบและมการเลอกตงตวแทนของประชาชนเพอทาหนาท นตบญญตและฝายบรหาร รวมทงตลาการเชนในกรณของไทยคอศาลรฐธรรมนญ ความขดแยงทเกดขนในสวนนกคอ การทกฎกตกาไมเปนทยอมรบของคนทงหมด มบางกลมหรอบางสวนเหนวาระบอบการเมองทเปนอยนนเอออานวยประโยชนเฉพาะคนกลมเดยว จงเกดความขดแยงในแงกฎกตกา อนไดแก รฐธรรมนญ ระบบการเลอกตง ระบบการบรหาร และการควบคมฝายบรหาร การรวมศนยอานาจจนไมมการกระจายอานาจใหทองถนดแลตนเอง การจดสรรทรพยากรทไมกระจายไปสคนกลมตาง ๆ ในสงคมอยางยตธรรม ทสาคญคอกระบวนการยตธรรมทไมใหความมนใจวาสองฝายทเกยวของในเรองความขดแยงจะไดรบความยตธรรมตามกระบวนการยตธรรมและการวนจฉยพพากษาอรรถคดอยางเทยงธรรม และทสาคญทสดคอ การปรากฏและคงอยของตวบทกฎหมายทละเมดตอหลกการประชาธปไตย และกระบวนการการปกครองแบบประชาธปไตย โดยเฉพาะอยางยงการละเมดหลกนตธรรมโดยเรมตงแตกระบวนการออกกฎหมาย ความขดแยงในสวนนมกจะทาการแกไขดวยการแสดงออกทางการเมองโดยการชมนมประทวงและการเรยกรอง เชน การเรยกรองใหมการรางรฐธรรมนญและ มการเลอกตงในประเทศเมยนมารในขณะน หรอการเรยกรองใหมการแกไขรฐธรรมนญและแกไขสวนบกพรองของระบบการเมองทมอยขณะนในประเทศไทย ความขดแยงทกลาวมานถาสามารถแกไขไดโดยสนตวธกจะสามารถธารงไวซงระบบการเมองการปกครองดงกลาวได แตถาไมสามารถตกลงกนไดจนตองมการใชกาลงเขายดอานาจทเรยกวา รฐประหาร หรอมการลกฮอโดยประชาชนเพอจะลมผกมอานาจรฐภายใตระบบดงกลาว กอาจจะนาไปสการเสยชวตและเลอดเนอ รวมตลอดทงสงครามกลางเมอง และถาไมสามารถจะยตปญหาไดกอาจจะสงผลกระทบตอตวแปรทหนงอนไดแกชมชนการเมอง ของการแกปญหาของชมชนการเมอง นนคอ การแยกตวออกเปนรฐตางหากตามทไดกลาวมาเบองตน การแกไขปญหา

  

33

ความขดแยงในสวนนสามารถกระทาไดโดยการเจรจาเพอหาขอตกลงรวมกน โดยอาจจาเปนตองใหประชาชนตดสนดวยการลงประชามต หรอมฉะนนกตองจบลงดวยการใชความรนแรงเขาแกปญหาซงจะสงผลในทางลบอยางกวางขวาง แมจะมกลมทชนะเกดขนกไมสามารถนาสงคมกลบไปสสนตสขไดอยางถาวร และระบบการเมองกไมสามารถจะพฒนาไดอยางตอเนองและยงยน 3. เจาหนาททางการเมอง (Political Authorities) ไดแก ผไดอานาจรฐซงมหลายแนวทาง ขนอยกบระบบการเมองนน ภายใตระบบสมบรณาญาสทธราชยผไดอานาจรฐกไดมาจากการสบเชอสาย หรอการไดชยชนะฝายซงกมอานาจอย ในระบบการเมองทเปนเผดจการทหาร หรอสงคมนยมมกจะไดอานาจมาจากการใชกองกาลงจดตงเขาทาการยดอานาจในระบบฟาสซสตอาจจะไดอานาจจากการเลอกตง แตหลงจากนนกจะควบคมอานาจทางการเมองจนกลายเปน เผดจการทมาจากการเลอกตง เชน กรณฮตเลอร ภายใตระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยเจาหนาทการเมองหรอรฐบาลจะไดอานาจมาจากกตกาทวาไว นนคอการเลอกตง เมอมการไดอานาจจากกตกาทวางไวกจะมความชอบธรรมทางการเมอง แตความชอบธรรมทางการเมองยงมอกมตหนงคอ ผลงานเจาหนาททางการเมองทบรหารประเทศลมเหลวไมสามารถแกปญหาตาง ๆ ไดแมจะมาตามกตกากขาดความชอบธรรมทางการเมอง เนองจากขาดประสทธภาพประสทธผล ในการบรหารงานแตในกรณทไดอานาจมาโดยไมสอดคลองกบกตกาอยางปราศจากขอสงสย กอาจจะชดเชยไดดวยผลงาน แตถามปญหาเรองผลงานกจะทาใหขาดความชอบธรรมโดยสนเชง ความขดแยงในสวนนแกไขไดดวยการคนอานาจใหกบประชาชนเพอใหมการเลอกตงใหม จงอยทประชาชนจะตดสนใจวาจะใหโอกาสกบผไดอานาจมาแตขาดความชอบธรรมนนกลบมาสตาแหนงอานาจไดหรอไม แตถาไมสามารถจะแกไขความขดแยงในสวนนจนนาไปสการชมนมและประทวงทางการเมอง ทาใหกลมทอยในอานาจไมสามารถบรหารประเทศไปไดเพราะสงคมมลกษณะอนาธปไตย ระบบการเมองนนกอาจจะถงสภาพของความแนนง สงผลใหเกดการขาดความชอบธรรมของเจาหนาทการเมอง รวมตลอดทงระบอบการปกครอง และถาปญหาดงกลาว ไมสามารถจะคลคลายไดจนนาไปสความขดแยงทใชความรนแรงขยายขอบเขตไปอยางกวางขวาง โอกาสของการกระทบตอชมชนการเมองยอมสง ความขดแยงในทางการเมองซงจะสงผลโดยตรงตอระบบการเมอง อนประกอบดวย 3 สวน คอ ชมชนการเมอง ระบบการปกครอง และเจาหนาทการเมอง จงเปนประเดนทสาคญยงและมความจาเปนทจะตองหาทางแกไขเยยวยาโดยเรวทสด มฉะนนจะสงผลในทางลบอยางมหนตไดโดยเฉพาะอยางยงตอการเปลยนแปลงของชมชนการเมองซงมตวอยางมาแลวหลายกรณในประวตศาสตร

  

34

แนวคดเกยวกบการจดการความขดแยง ความหมายการจดการความขดแยง การจดการความขดแยงแบบสรางสรรค หมายถง วธการทมการนาเสนอความคดเหนใหม ๆ มการปรบแนวคด กระบวนทศน มการแลกเปลยนขอมล ตลอดจนปรบแนวทางปฏบต เพอใหเกด การปญหารวมกน (Coffey, Cook, & Hunsaker, 1994, p. 403 อางถงใน สพตรา จตตเสถยร, 2550, หนา 42) ไดเสนอวา ทกษะทจาเปนในการจดการความขดแยงอยางสรางสรรค คอ 1. ประเมนถงธรรมชาตของความขดแยง (Assess the Nature of the Conflict) วาทาใหเกดผลตามมาในทางสรางสรรคหรอทาทาย 2. คนหาสาเหตความขดแยง (Identify the Sources of Conflict) พบวา มอย 5 สาเหตใหญ คอ 2.1 การมเปาหมายตางกน 2.2 เกดจากการตความจากอารมณ หรอความรสกทแตกตางกน 2.3 การออกแบบโครงสรางทาใหเกดจากการคาดหวงในบทบาทหรอตาแหนงตางกน 2.4 เกดจากบรรยากาศทคอยจองทาลายกน เตมไปดวยความไมเปนมตร 2.5 เกดจากความแตกตางของบคลกภาพของแตละบคคล 3. การจดการความขดแยงควรมการวางแผนและกาหนดกลยทธใหเหมาะสม โดยททกฝายมสวนรวมในตลอดกระบวนการ มจดเนนทการแกปญหาแบบชนะ-ชนะ (Win-Win Solution) ภายใตบรรยากาศมตรภาพและจรงใจทผสานเขาหากน ในองคการทหลากหลายวฒนธรรม การปรบตว เขาหากน ทาใหเกดการสอสารทด สรางความเขาใจทด เพราะคนทมาจากตางวฒนธรรมจะมมมมอง การตความหมาย การประเมนสงตาง ๆ ยอมตางกน ดงนน สงสาคญ คอ การเปดใจยอมรบในวฒนธรรมของคนอน ๆ ดวย ทฤษฎเกยวกบความขดแยง เนองจากความขดแยงเปนกระบวนการ และในกระบวนการของความขดแยง ประกอบดวยสถานการณของความขดแยง และขนตอนตาง ๆ ของความขดแยง ในสถานการณของความขดแยง จะประกอบดวยองคประกอบตาง ๆ ซง สถาบนสนตวธ (2548, หนา 16) ไดอธบายรายละเอยดดงตอไปน 1. กระบวนการการเจรจาตอรอง การเจรจาตอรองเปนกระบวนการแกปญหาทบคคล สองคนหรอมากกวาเตมใจมารวมพดคย แลกเปลยนความเหน ถงความแตกตางของพวกเขา และพยายามทจะทาใหเกดขอตกลง

  

35

รวมกนในสงททกฝายมความหวงใยทตรงกน เปนวธการหนงทใชบอยทสดในการตดสนใจและ การจดการกรณพพาท การเจรจาตอรอง มอยท วไปในประเทศไทย เชน การเจรจาระหวางนกการเมอง ระหวางนายจางกบลกจาง ระหวางผประกอบวชาชพตาง ๆ กบลกคา ทงภายในองคกรและระหวางองคกร ระหวางตวแทนองคกรกบสาธารณชน ผรวมเจรจาจะตองระบปญหาในประเดนทแตกตางของกนและกน ตางตองใหขอมลเพอทาใหอกฝายรมมมองของตนเอง หาแนวทางเลอกทเปนไปได ในการจดการกบปญหาและตอรองเพอใหไดขอตกลงสดทาย การเจรจาตอรองทประสบผลสาเรจ จะสงผลใหมการแลกเปลยนบางสงบางอยางหรอสญญาเกดขนระหวางผตอรองของแตละฝาย การแลกเปลยนอาจเปนตวเปนตน เชน เงน ขอตกลงในเรองเวลา หรอพฤตกรรมบางอยาง หรอ ขอแลกเปลยนทไมเปนตวตน เชน ความตกลงในการเปลยนทศนคต ความคาดหมาย หรอการขอโทษ การเจรจาตอรองทเกยวกบนโยบาย อาจมงเนนการกาหนดพนท เพอใหตรงกบการนาไปใชตามวตถประสงคของชมชนนน ๆ หรอเงอนไขมตเหนชอบในโครงการ การเจรจาตอรองอาจดาเนนการโดยยดจดยน คอกาหนดทางออกของการแกไขปญหาทคดไวกอนแลวรวมถงผลลพธทจะเกด หรอการเจรจาโดยมองผลประโยชนหรอความตองการของผรวมเจรจา (ไดแก ความหวงใย ความตองการ ความกลว ความหวงทซอนอย) หรอเจรจาโดยพจารณาทงจดยนและผลประโยชน โดยบางครงจะเกยวของกบความหวงใยในเรองสวนตว เชน ทรพยสน หรอความหวงใยเกยวกบสวนรวม เชน ทรพยากรสาธารณะ เชน นา เปนตน 2. การเจรจาแบบยดจดยน เมอการเจรจาอยบนพนฐานของการยดจดยน กลมตาง ๆ มกจะมองกนวาเปนศตรกน ผเจรจามกจะมงไปยงขอเรยกรองทแตละฝายตองการและจดยนของตนทนท กลมตาง ๆ มกจะสงสยและกลวเกยวกบทาทของกนและกน และมกจะไมตระหนกวาอะไรเปนสงทสาคญทแทจรงของฝายอน กลวธทใชตอกนเสมอไดแก 2.1 ปดบงขอมล และเรยกรองมากกวาทตนเองควรจะไดรบมาก 2.2 ประเมนผลของความสาเรจจากความพายแพของผอน 2.3 ไมเคยถามคาถามทตนไมรคาตอบ 2.4 เดาวาฝายตรงขามมเจตนาทชวราย ในขณะทการเจรจาตอรองแบบยดจดยน อาจใชไดผลดในสถานการณทมผเกยวของ ไมมาก และมประเดนปญหาอยนอย การเจรจาแบบนจะใชไดผลนอยในสถานการณทซบซอน เชน ปญหาความขดแยงเกยวกบนโยบายสาธารณะ ซงมกจะเกยวของกบตวแปรหลายตว ในสถานการณ ทซบซอนและมผลประโยชนเกยวของมากเชนน มกจะมโอกาสทจะเพมผลประโยชนใหกบฝายหนง

  

36

โดยทฝายอน ๆ ไมเสยประโยชนหรอเสยเพยงเลกนอย ซงโอกาสลกษณะนยากทจะเกดในการเจรจาแบบยดจดยน เนองจากขาดการอภปรายอยางเปดเผย หรอถามองเหนผลประโยชนทเกดกจะถกจดการเหมอนกบเปนเบยทใชตอรอง ในสถานการณความขดแยงดานนโยบายสาธารณะทซบซอน การใชวธการทยดจดยนอยางเดยว มกจะทาใหเกดการ ลดประเดนปญหาเพอชวยใหการวดและ การแลกเปลยนตวแปรทเกยวของงายขน แตมความสมพนธตอความเปนจรงทางสงคม เศรษฐกจและสงแวดลอม 3. การตดสนใจอยางมสวนรวม เมอเราใชการเจรจาโดยยดผลประโยชนเพอการแกไขปญหา ซงกระบวนการตอไปน อาจเปนอกกระบวนการหนงในการแกไขปญหาความขดแยงเรยกวา กระบวนการการตดสนใจอยางมสวนรวม กระบวนการนม 5 ขนตอนดวยกน คอ การเตรยมการ การประเมน การวางรปแบบกระบวนการ การสรางขอตกลง และการดาเนนการตามขอตกลงและตดตามผล 3.1 การเตรยมการ วตถประสงคของระยะการเตรยมการ คอ การวางพนฐานสาหรบระยะตาง ๆ ทงหมดทจะตามมา วตถประสงคของระยะแรกน คอ 3.1.1 หาแนวนโยบายทสนบสนนกระบวนการการตดสนใจ 3.1.2 เรมสรางความเชอถอในบคคล องคกรและกระบวนการระหวางหนวยงานของรฐและกลมผเกยวของ 3.1.3 หาขอมลทเกยวของและชองทางทจะเขาถงขอมลนน ๆ 3.1.4 จดวางแนวทางการบรหารจดการทเหมาะสมในการสนบสนนกระบวนการน 3.1.5 ระบขอกาหนดตาง ๆ ในการดาเนนการของกระบวนการ 3.2 การประเมน วตถประสงคของระยะการประเมน คอ การใหทกฝายประเมนความเปนไปไดและความประสงค ทเจรจาใหไดขอตกลงในการแกปญหานน ๆ โดยการเรมทการประเมนเกยวกบ การใชวธการเจรจา ผเกยวของมความเตมใจในการมสวนรวมหรอไมอยางไร เพราะเขาจะตองพอใจยอมรบวาวธการเจรจาเปนแนวทางทดทสดในการจดการรบปญหาในขณะน วตถประสงคของระยะประเมน คอ 3.2.1 ชวยใหผทจะมสวนรวมในกระบวนการสามารถประเมน ความเหมาะสมและความประสงค ในการใชการเจรจา ใหไดทางแกไข 3.2.2 หาทางเลอกตาง ๆ ทจะตองเจรจาตอรอง

  

37

3.2.3 หาผสนบสนนของกลมตาง ๆ และพจารณาผทตองเขามามสวนรวม 3.2.4 เรมแยกแยะองคกรหรอกลมสนบสนนทจะมตวแทนอย เผยแพรเรองราวสสาธารณชนอยางกวางขวาง และแนวทางการตดตอสอสารซงกนและกน 3.2.5 ใหไดขอตกลงของทกฝาย ในการเรมดาเนนการเจรจาตอไป 3.3 การวางรปแบบกระบวนการ วตถประสงคของระยะเวลาการ คอ การจดวางรปแบบการเจรจาอยางจรงจง โดยการกาหนดโครงสรางทเหมาะสมในการเจรจาตอรอง รวมทง หลกการพนฐานในการดาเนนการตาง ๆ กระบวนการการเจรจาตองไดผานการรวมพจารณาโดยฝายตาง ๆ ทเกยวของ ใหเหมาะสมกบสถานการณ ความเหนพองตองกนวาตองการใหมขอตกลงเกดขน กลมตาง ๆ ทเกยวของ ระบประเดนปญหาทตองไดรบการแกไข กาหนดระเบยบวาระการเจรจา เหนชอบกนในสวนของขอมลทตองการ และทสาคญการมสวนรวมและมความรสกในการเปนเจาของกระบวนการนน ๆ ผมสวนเกยวของตองตกลงกนเรองกรอบวธการกอนทจะมการเจรจาในประเดนปญหาจรง ๆ เพราะถาไมสามารถตกลงกนไดในเรองวธการจะเปนการยากทจะสามารถตกลงในเรองปญหาจรง ๆ ได วตถประสงคของการกาหนดรปแบบกระบวนการ ไดแก 3.3.1 การกาหนดโครงสรางและกระบวนการ ในการตดสนใจอยางมสวนรวม 3.3.2 สงเสรมความเขาใจและสรางสมพนธภาพในการทางานรวมกนในกลมผเกยวของทกฝาย 3.3.3 เลอกผไกลเกลยถาจาเปนตองใช 3.3.4 หาเงอนไขในการบรหารการดาเนนการตามขอตกลงทไดจากการเจรจา 3.4 การสรางขอตกลง วตถประสงคของระยะนคอการพจารณาประเดน และแกประเดนปญหาโดยการสรางขอตกลง ขอตกลงตองเปนรปแบบทางการและบนทกเปนรายงานเพอปองกนการเขาใจผดเอกสารเหลานตองสงใหกลมผสนบสนนของแตละฝายเพอพจารณาใหความเหนชอบ และเผยแพรใหสาธารณชน เพอแสดงความคดเหน เพอใหไดการสนบสนนอยางกวางขวางสาหรบขอตกลงทไดจากการเจรจาแลว การตดตอสอสารระหวางตวแทนของแตละฝายกบผสนบสนนของตน และกบสาธารณชนตลอดกระบวนการจะตองมประสทธภาพสง การเจรจาในประเดนปญหาทแทจรง ตองใหกลมผเกยวของปฏบตดงน 3.4.1 ระบประเดนทพวกเขาตองการแกไข 3.4.2 เปลยนจากจดยนเปนผลประโยชนและวตถประสงค 3.4.3 หาทางเลอกตาง ๆ ในการแกปญหาทเปนทพงพอใจของทกฝาย

  

38

3.4.4 สรางขอตกลงบนพนฐานของวตถประสงคแหงผลประโยชนโดยอาศยเงอนไขทกาหนดตาง ๆ 3.4.5 ประเมนวาขอตกลงจะสามารถนามาดาเนนการไดหรอไม 3.4.6 ทาการตกลงอยางเปนทางการ 3.4.7 หาทางใหผสนบสนนของทกฝายใหความเหนชอบ และยอมรบทจะดาเนนการตามขอตกลง 3.5 การดาเนนการตามขอตกลงและตดตามผล วตถประสงคของระยะน คอการสรางกลไกการมสวนรวมทจะสนบสนนการดาเนนการและตดตามผลของขอตกลงจากการเจรจา การดาเนนการตามขอตกลงและตดตามผล ควรเปนสวนหนงของการตกลงในเรองหลก ๆ เชน การตกลงในเรองนโยบายมกจะตองการ การเจรจาตอเนองระหวางระยะดาเนนการ การดาเนนการและตดตามผลอยางมประสทธภาพรวมถงกระบวนการการเจรจาตอรองทจะตามมา เปนสงทจาเปนทจะรบประกนความสาเรจของขอตกลง แนวคดเกยวกบแนวทางสนตวธ 1. ความหมายของแนวทางสนตวธ ศรเพญ ศภพทยากล (2542, หนา 65) ใหความเหนวา สนตวธ คอ วธการแกไขความขดแยง หรอตอบโตในสถานการณหนง ๆ โดยไมใชความรนแรงตอคกรณ โดยเฉพาะอยางยงทเปนการประทษรายสนตวธ คอ 1.1 วธแกไขปญหาทนมนวล 1.2 วธการจดการกบความขดแยงทเกดขน 1.3 ความรสกนกคดทจะใหสงคมมแตความสงบรมเยนเปนสข 1.4 วธการทมจดหมายททาใหคนสงคมอยรวมกนไดแมมความขดแยงกน 1.5 ความเชอหรอคณคาของสงคมมนษย ทยอมรบวามนษยมความเทาเทยมกน ซงจะนาไปสการเคารพสทธมนษยชน 1.6 กรอบความคดหอทศนคต และเปนวธปฏบตตอเพอมนษย ในการดาเนนวถชวตปกต และเมอตองเผชญกบความขดแยง โดยมความมนใจวาสามารถทาใหคนทเหนตางกน หรอขดแยงสามารถอยรวมกนโดยแตละฝายเคารพ ความเทาเทยมกน และพยายามทจะเรยนร การอยรวมกนดวยการแบงปนกนเอออาทรตอกน และไมใชความรนแรงเปนทางเลอกเมอขดแยง 1.7 เปนวธทกลมบคคล หรอมวลชน ใชตอสเพอใหไดสงทตนปรารถนาในบางอยางหรอเพอใหรฐ หรอผมอานาจ เปลยนแปลงพฤตกรรม เชน การจดชมนมหยดงานประทวง การคว าบาตรทางเศรษฐกจ รวมทงวธฝนกฎหมาย ปดถนน เปนตน

  

39

2. ทมาของการแกไขปญหาโดยสนตวธ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 มาตรา 44 บญญตวา “บคคลยอมมสทธเสรภาพในการชมชมโดยสงบและปราศจากอาวธ” และมาตรา 65 บญญตวา “บคคลยอมมสทธตอตานโดยสนตวธซงการกระทาใด ๆ ทเปนไปหรอไดมาซงอานาจในทางปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญน” รฐธรรมนญไดกาหนดใหม องคการตาง ๆ ทาหนาทจดการเวลามความขดแยงขน เชนคณะกรรมการดานสทธมนษยชน ผตรวจการแผนดนรฐสภา ศาลรฐธรรมนญ ซงองคกรเหลาน จะทาหนาทยตปญหาเมอมความขดแยงโดยไมตองใชความรนแรงเมอมความเหนตางกน ทกฝาย จะใชองคกรและระบบทกาหนด เพอหาขอยตรวมกนเมอมความขดแยงเกดขน แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8-9 ไดกาหนดวธการจดการความขดแยงดวยสนตวธเปนนโยบายสาคญประการหนง และไดเนนใหมการสรางกระบวนการมสวนรวมของประชาชนควบคกบการลดความขดแยงในสงคมอนเนองมาจากการดาเนนโครงการพฒนาของรฐบาลทจะนาไปสการปฏบตในพนทเพอกอใหเกดความสงบสขสามคคในสงคมโดยใหประชาชนมสวนรวมตงแตเรมโครงการ การศกษารายละเอยด การตดตามผล การตดสนใจ การเลอกรปแบบ ทเหมาะสม รวมทงใหเจาของโครงการประชาสมพนธ เผยแพรความรทถกตองใหประชาชนรบร และใหมการปรบบทบาทและทศนคตของภาครฐใหสามารถปฏบตงานปองกนแกไขขอขดแยง ในสงคมดวยสนตวธ คอ 1. ทกสวนราชการยดหลกการดาเนนงานทเปดโอกาสใหมสวนไดเสยมสวนรวมแกไขปญหา อยางมเหตผลและมความจรงใจในการทางานรวมกบประชาชน ใชหลกรฐศาสตรควบคกบหลกนตศาสตรในการปองกนแกไขปญหาขอขดแยงในสงคม 2. สงเสรมการใชฉนทานมต ในการแกไขปญหา แทนการใชเสยงขางมากและเผยแพรมต ขอตกลงใหประชาชนรอยางเปดเผยและกวางขวาง 3. สนบสนนการใชกลไกสาธารณะ ซงเปนทเชอถอและยอมรบของสงคมและไมมสวนไดเสยในการดาเนนการใหทาหนาทไกลเกลยเจรจา ทาความตกลงหาขอยตทยอมรบไดรวมกนและใหยตปญหาความขดแยงในพนท สานกงานสภาความมนคงแหงชาต ไดกาหนดเปนนโยบายความมนคงแหงชาตดานการเมองภายในประเทศไววา “สงเสรมและสรางบรรยากาศของการปรกษาหารอและการแกไขปญหาของทกฝายโดยสนตวธ ภายใตหลกการประสานประโยชนการดาเนนการตาม กฎเกณฑ กตกาและประเพณทางการเมองอนดงาม เพอใหการแกไขปญหาและความเคลอนไหวทเกยวของทางการเมองเปนไปโดยราบรนและเกดประโยชนตอสวนรวม”

  

40

3. แนวคดของสนตวธ สนตวธมใชเทคนคทเกดขน ซงแตละสถานการณแวดลอมจะพาไป แทจรงแลว สนตวธเปนแบบแผนหรอระบบของการกระทาทสอดคลองกนในตว เกดขนจากแนวคด หรอทศนะ การมองโลกและชวตแบบหนง ๆ เปนพนฐาน แนวคดดงกลาวเรยกอกอยางวา สมมตฐานของสนตวธ สนตวธของบคคลหรอกลมตาง ๆ จะมพนฐานมาจากแนวคดใดแนวคดหนงหรอหลายแนวคดประกอบกน ซง พระไพศาส วสาโล (2550, หนา 51) ไดจาแนกดงตอไปน 3.1 ความขดแยงเปนธรรมดาของชวตและสงคม เราไมอาจจะหลกเลยงหรอปฏเสธมนได ทาททพงกระทาคอยอมรบวามนมอยจรง และแกไขจดการมนอยางถกสภาพ สนตวธมไดหมายถงการหลกเลยงหรอจานนตอความขดแยง แตขณะเดยวกนกไมใชเปนการสรางความขดแยงใหเกดขน หากเปนเพยงการทาใหความขดแยงทแฝงเรนหรอพยายามปกปดนน ปรากฏออกมาตามทมนเปน โดยไมทาใหมนขยายลกลาม การใชความรนแรงมแตจะทาใหความขดแยงลกลาม เพราะวฎจกรแหงการตอบโตขยายตวตอเนอง อยางไรกตามพงเขาใจวาความขดแยงทพดถงน หมายถง ความขดแยงทางสงคมหรอในทางความสมพนธตอกน มไดรวมถงความขดแยงในจตใจความขดแยงอยางหลงน สนตวธอาจกอใหเกดขนไดในจตใจของคกรณทาใหเกดการตอสภายในระหวางมโนธรรมสานกกบอกศลจต เกดความสบสนวนวายใจ ลงเลสงสยในสงทตนทา ภาวะขดแยงเชนนเปนสวนสาคญใหเกดการเปลยนแปลงไปสสงดงามและไมพงเขาใจสบสนวาเปนความรนแรงทางจตใจ 3.2 ในความขดแยงนน ไมมฝายใดฝายหนงเปนฝายถกหรอผดโดยสมบรณ แตละฝายยอมมสวนถกไมมากกนอย ไมมใครทจะผกขาดสจธรรมโดยอางวาตนเปนฝายเดยว และอกฝายหนงเปนผผด ทงนกเพราะวาความเปนจรงนนมความซบซอน มหลายรปลกษณ หลายดาน และหลายแง ความขดแยงมกเกดเพราะมองความเปนจรงจากคนละดาน และแมจะมองดานเดยวกน หรอแมแต รปเดยวกน ในชวตจรงเรากพบเสมอวาสงทแตละคนเหนนนแตกตางกนไป กลาวคอ เปนการเหนจาเพาะบางแงบางความหมายของสงทเหนเทานน ในสถานการณความขดแยง ขอเทจจรงทแตละฝายรบร หรอนกวารนน จะแตกตางกนไปเชนกน ความคดทวา ไมมฝายใดฝายหนงทถกตองสมบรณ หรอผดอยางสนเชง ทาใหฝายใดฝายหนงทงไมมสทธและไมสามารถอางความชอบธรรมทจะกาจดอกฝายหนงได แนวคดเชนน ไมเพยงแตจะทาใหการใชการใชความรนแรงไมมความชอบธรรมแลว ยงเปนปจจยทสนบสนนใหแกไขขอขดแยงดวยสนตวธ เพราะสนตวธเปนวธการทเปดชองใหคกรณสามารถแสดงขอเทจจรงของฝายตนออกมาอยางเตมท โดยไมถกตดโอกาสดวยการถกทารายถงชวต หรอถกจบกมคมขงเสยกอน พรอมกนนน สนตวธกเอออานวยใหการสอขอเทจจรงของผกระทาการนนเปนไปอยาง

  

41

ตรงเปาชดเจน ตรงกนขามกบการใชความรนแรงและการกระทาดวยอารมณขนมวแบบอน ๆ วธการดงกลาวนอกจากจะทาใหสอปญหาไมไดชดเจนแลว ยงเบยงเบนความสนใจประเดนปญหา ทเปนขอขดแยง อกทงยงเปนเหตใหคกรณรสกถกกระทบอยางแรง เกดกลไกปองกนตนเอง ปดหปดตาไมยอมรบรปญหาทผกระทาการตองการบอกการมแนวคดดงกลาวเปนพนฐาน ทาใหสนตวธเปนวธการตอสเพอใหสจจะปรากฏตอทกฝายทมสวนในความขดแยง 3.3 ความขดแยงนนจะระงบไปไดตอเมอทกฝายรวมกนแกไข มใชฝายใดฝายหนงกระทาอยฝายเดยว ยงกวานนยงเชอตอไปอกวาทกคนและทกฝายมศกยภาพทจะเขารวมแกไขปญหา ดงนนการชใหเหนคกรณเหนถงปญหาทเปนสาเหตของขอขดแยงจงเปนขนตอนสาคญทสดทนาไปสการแกไขปญหา การชใหเหนปญหายงมความหมายรวมถงการททกฝายพงมองเหนปญหาของอกฝายหนงอยางถองแท สนตวธนอกจากจะเออใหเกดกระบวนการสอสารปญหาและขอเทจจรงอยางแจมชดดวยกนทงสองฝายดงไดกลาวมาแลว ยงเปดโอกาสใหทกฝายโดนเฉพาะคกรณทสรางปญหามบทบาทในการแกปญหา ทงดวยการรวมมอกบผใชสนตวธ หรอดวยการรเรมของตนเอง ทงนเพราะสนตวธไดมงสรางความเปนปฏปกษกบคกรณทงมไดใชความรนแรง บบบงคบ ข หรอกาจดเขา อนเปนการกระทาใหเขาตองพนจากบทบาทฐานะในการแกปญหาเสยแตตนมอ มองในแงน สนตวธจงมใชเรองของการตอสเพอเอาชนะอกฝายหนงแตเปนวธการทมงใหเกดสถานการณอยางใหม ซงเปนผลดตอทกฝายกลาวอกนยหนง เปนการชกนาคกรณใหมาสจดซงเปนทพอใจของทกฝาย 3.4. ทกคนมความเปนมนษยเหมอนกน ตางมใจใฝในความดงาม แมผทไดชอวาอามหตโหดเหยม ในสวนลกกยงมความโนมเอยงตอความรกความกรณา ออนไหวตอความเจบปวดรวดราวของผอน และแมจะมจตใจหยาบกรานเพยงใด คณความดจากสงแวดลอมภายในนอก กสามารถแผซมซบสมผสและมพลานภาพตอจตใจของเขาได แตสาเหตทความเปนมนษยของเขาไมปรากฏตอภายนอกหรอไมสงผลออกมาเปนการกระทาอนดงาม กเพราะความเปนมนษยนน ถกบดเบอนบดบงดวยอดมการณ ทฤษฎทคบแคบแขงกราว ความหลงใหลในอานาจความยงใหญ และความปรารถนาสงปรนเปรออยางไมรจกพอ สนตวธและการยอมทนกระทาหรอยอมรบความเจบปวดโดยไมตอบโตดวย ความรนแรง สามารถปลกเราความดงามทซอนอยในสวนลกของกรณ กระพอประกายแหงมโนธรรมและความรผดชอบชวดในตวเขาใหกลบมพลงในการยบย งพฤตกรรมอนมชอบ และหนนใหเกด การกระทาอนดงามขนมาได ยกเวนกแตกรณผวกลจรตเทานน ซงความเปนมนษยของเขาอาจแปรปรวนไป แตคนทวไปยอมสามารถจะรบรและตอบสนองตอคณธรรมความดงามของผอนได

  

42

3.5 ศตรของมนษยทตองกาจด มใชตวบคคล หรอคนกลมใดกลมหนงหากคอ ความเลวรายภายใน อนไดแก ความคดทคบแคบ ความใฝในอานาจและความโลภในทรพยสมบต ซงไดแสดงออกมาเปนการกระทาภายนอกหรอปรากฏในรประบบแผนความสมพนธทมชอบ โดยมปจจยแวดลอมทไมเกอกล เปนตวเสรมใหความเลวรายนนแผซานสงผลกระทบผอนอยางรนแรงและกวางขวางขน การฆาคนไมอาจยบย งความเลวรายไดตราบใดทระบบแบบแผนความสมพนธอนมชอบ และปจจยแวดลอมอนไมเกอกลยงดารงอย ทงยงปลกเราสงเสรมใหเกดทศนคตและภาวะจตใจทเปนอกศลดงกลาว สนตวธมไดมเปาหมายทตวบคคล แตหมายมงไปทการกระทาอนมชอบตลอดจนปจจยภายในภายนอกทบมเพาะใหเกดการกระทาดงกลาวขนมา 3.6 วธการตองสอดคลองกบเปาหมาย หากปรารถนาสงคมทสนต กตองใชวธการสนต สงคมซงผคนมความรกความเออเฟอตอกน เคารพในชวตและความเปนมนษยของกน มอาจบงเกดเปนจรงได เวนเสยแตจะใชวธการซงใหความเคารพตอมนษยทกคนไมเวนแมแตศตรหรอคกรณ เมอเหนวาประชาธปไตยเปนสงพงประสงค กจาตองใชวธการทเปนประชาธปไตย นนคอการใชสนตวธ ซงเปดโอกาสใหทกคนสามารถคดคนและอยในแถวหนาของการตอสอยางเทาเทยมกน อกทงยงสามารถปฏเสธหรอถอนตวจากการตอสได หากไมเหนดวย 3.7 อานาจมไดเกดจากอาวธ หากขนอยกบการยอมรบหรอการยนยอมเชอฟงของผอน เมอราษฎรไมเชอฟงผปกครอง พลทหารไมเชอฟงนายพล ผใตบงคบบญชาไมเชอฟงเจานาย บคคลกลมหลงยอมสญเสยอานาจไป ในทางกลบกนหากผใชสนตวธสามารถสรางการยอมรบในหมประชาชนและพรรคพวกของคกรณได เขายอมมอานาจทจะสงผลกระทาตอคกรณได โดยท ไมจาตองพงพาอาวธ 4. ประเภทของสนตวธ สนตวธมหลายประเภท หลายลกษณะ แตวธการจาแนก เชนการจาแนกโดยพจารณา การแสดงออก การจาแนกตามความเครงครดของสนตหรอจาแนกตามระดบของเปาหมายดงท พระไพศาล วสาโล (2550, หนา 51) ไดจาแนกดงตอไปน จาแนกตามการแสดงออก 1. การพดจาชกชวนและการเจรจาซงรวมทงการเขยนโฆษณา 2. การใชกระบวนการทางสถาบน เชน กระบวนการทางศาล ทางกฎหมาย ทางการปกครอง 3. ปฏบตการไรความรนแรง เปนการกระทาเพอแสดงออก คดคาน หรอสนบสนน บางสงบางอยาง หรอเปนการเขาเผชญหนาคดคานการกระทาของคกรณอยางชดเจน หรอไดแก การนดหยดงาน การเดนขบวน เปนตน

  

43

4. งานสรางสรรค (Constructive Programme) คอการทางานระดบพนฐาน เพอสงเสรมคณภาพชวต สรางทางเลอกหรอสถาบนใหมขนมา เรยกงาย ๆ วา งานพฒนา จาแนกตามระดบของสนต 1. สนตวธเฉพาะคราวเฉพาะครง ผใชอาจเชอมนหรอยอมรบการใชความรนแรงอย แตกเหนวาในบางกรณสนตวธกมสวนสาคญ สนตวธในลกษณะนอาจตามดวยการใชความรนแรงสลบหรอผสมผสานกน 2. สนตวธทเปนแนวรวมกบการใชความรนแรง ผใชแมจะเชอมนในสนตวธ และ ใชสนตวธโดยตลอด แตไมปฏเสธผทใชความรนแรง มความเขาใจและพรอมทจะรวมมอหรอ เปนแนวรวมสนบสนนกน 3. สนตวธทปฏเสธการฆากนอยางถงทสด นอกจากจะไมใชความรนแรงแลว ยงไมยอมเปนสวนหนงของระบบหรอองคกรแหงความรนแรง และปฏเสธทจะรวมมอหรอเกยวของกบผใชความรนแรงอน ๆ 4. สนตวธแบบปฏเสธการฆาสตวและมนษยในทกกรณ เปนการยอมรบสนตวธ มใชจาเพาะในแงของวถแหงการกระทาเทานน แมวถชวตกพยายามไมใหเปนไปในทางเบยดเบยนแมแตสตว (มงสวรต) 5. สนตวธแบบปฏเสธการทาลายแมแตทรพยสน คอ ไมใชวธการทประทษรายทงตอชวตรางกายและทรพยสน 6. สนตวธแบบเครงครดในหลกธรรมพนฐานทางศาสนา คอ นอกจากจะไมเบยดเบยนทารายชวต ลกขโมยหรอทาลายทรพยสนแลว ยงถอหลกสจจะ ไมพดเทจ และไมทาลายเกยรตภม ศกดศรของคกรณ อกดวย จาแนกตามระดบของเปาหมาย 1. สนตวธระดบชวต คอ การพฒนาตน ใหลดการเอารดเอาเปรยบผอน เบยดเบยนชวตอนนอยลง มจตใจใฝเสยสละ เกอกลผอนยงขน และมความสงบในใจ 2. สนตวธในแวดวงรอบตว คอ การแกไขขอววาท ลดขอขดแยงในเรองครอบครว ททางาน สรางความปองดอง ใหในความเออเฟอเกอกลกน 3. สนตวธในชมชน (ทองถน) คอ การแกไข ลดทอนการเอารดเอาเปรยบ ขดรดในชมชนหรอตอบคคลในชมชน สงเสรมใหเกดความรวมมอสามคค พฒนาชมชนใหเจรญงอกงามขน มสภาพเกอกลตอการดาเนนชวตทสนต 4. สนตวธในสงคม (ประเทศ) คอ การลดความรนแรงทางกายภาพและทางโครงสราง เชน การละเมดสทธมนษยชน การจบกมคมขงโดยมชอบ การเอารดเอาเปรยบผดอยอานาจ

  

44

ยตสงครามกลางเมองหรอกบเพอนบาน แกไขกฎหมาย ระบบโครงสรางทไมเปนธรรม พฒนาโครงสรางทเกอกลคณภาพชวตและสงเสรมความยตธรรมในสงคม เอออานวยใหคนมชวต ความเปนอยทดขน ปลอดโรคภยไขเจบ มสทธเสรภาพมากขน ชวยเหลอผดอยโอกาสในสงคม 5. สนตวธระหวางประเทศ คอ การยตสงครามและลดกาลงอาวธในระดบภมภาค และระดบโลก สนบสนนการปองกนประเทศแบบไมรกรานสงเสรมความรวมมอระหวางประเทศ และสรางสนตภาพใหเกดขนในโลก 5. แนวทางสรางสนตภาพ ศรเพญ ศภพทยากล (2542, หนา 56) มองวาแนวคดเกยวกบการสรางสนตภาพอย 2 แนวดวยกน คอ 5.1 แนวแยกกนอย (Dissociative) 5.2 แนวทางอยใกลกนและสมพนธกน (Associative) ในแนวคดทหนงเสนอใหแกไขความขดแยงโดยใหคกรณแยกกนอย สวนแนวคดทสองเสนอใหคกรณมบรณาการเขาหากนจนเปนหนงเดยวกน สองแนวน ดเหมอนวาจะอยกนคนละขว แตอนทจรงเหลอมกนอยในทางปฏบตในโลกแหงความเปนจรง 1. แนวแยกกนอย (Dissociative) ถอวาเมอเกดความขดแยงขน วธแกไขทดทสดกคอ การแยกคกรณออกหางจากกนใหมากทสดเทาทจะทาได ซงอาจทาไดทงในทางกายภาพ คอ ใชพนทหรอภมศาสตรเปนตวแยก หรอโดยการแยกออกจากกนทางสงคม การแยกออกหางโดยทางพนทหรอภมศาสตรนนทาไดงาย ๆ โดยใชระยะทางภมศาสตรเปนตวแบงแยกมใหคกรณมาเจอกน วธการนใชไดดหากมโลกทกวางใหญไพศาลและคนนอย เชน การทชนเผาตาง ๆ จากดถนทอยของตน บางเผาอยบนภเขา บางเผาอยในทลม การแยกออกหางทางภมศาสตรในปจจบนถกนามาใชเปนวธลดปญหาความขดแยงระหวางประเทศ ดงเชนการกาหนดเสนเขตแดนโดยใชลกษณะทางกายภาพในธรรมชาต เชน สนปนนา บนภเขา แมนา หรอบางครงตองทากนดวยความยากลาบากในทะเลหรอในทะเลทราย การใชวธ Dissociative มปญหามากขนในโลกปจจบนทมววฒนาการทางการคมนาคม การสอสาร รวมทงการพฒนาอาวธยทโปกรณใหมสมรรถภาพในการทาลายลางสงมาก มผลใน มมกลบทาใหวธการควบคมทางสงคมโดยสถาบน เชน กองทพ มอนตรายตอมนษยชาตสง จงประโยชนในการรกษาสนตภาพนอยลง นนกคอ แมสงครามมโอกาสเกดขนไดนอยลง แตหากเกดขนแลวกมความเสยหายมากขน จงมการพงการควบคมทางสงคม ทงแบบ Internalized และแบบ Institutionalized นอยลง

  

45

แตในขนาดเดยวกน ววฒนาการทางการคมนาคมและการสอสารกเออตอการตดตอสอสาร ซงนอกจากจะทาใหเกดการเสยดส และการเปนอรตอกนมากขนแลว ยงสามารถกอใหเกด การแลกเปลยนประสบการณจนเกดความเขาใจกนมากขนกได จงไดมการคดแนวทางสสนตภาพ อกแนวหนงขนมา คอแนวทางอยใกลกนและสมพนธกน 2. แนวทางอยใกลกนและสมพนธกน (Associative) เสนอวาวธการทดทสดในการแกไขความขดแยงกคอการใหคอรซงมความขดแยงกนอย (ไมวาจะเปนความขดแยงแบบแฝงเรน หรอแบบเปดเผย) มาอยใกลกนมาก สมมตฐานกคอวาความใกลชดกนจะทาใหการตอสกนนอยลงในขณะทแนว Dissociative บอกวาควรจะมการตดตอกนมากขน โดยมงใหเกดการอยรวมกนและความผกพนทเหนยวแนนขน จนอาจถงขนาดทมบรณาการเขาหากนจนเปนอนหนงอนเดยวกน ไมมพรมแดนขวางกนกนอกตอไปกยอมเปนไปได วธการทจะนาไปสเปาหมายดงกลาวมอยหลายวธ ตงอยบนพนฐานของการทคนเรา มความเหมอนกน (Similar) และคนเราจาเปนตองพงพากนอย ในสวนของความเหมอนกนของมนษยในสงคม ขอสงเกตกคอวาคนเรามบางสงบางอยางในตวเราทเหมอนกบคนอน จงเปนจดทควรเนน แทนทจะเนนความแตกตางตามแนว Dissociative ความเหมอนกนนในระดบกลมอาจเปนความเหมอนกนทางโครงสราง ซงหมายความวาในกลม แตละประเภทมคนทสวมบทบาทคลายคลงกนกบอกคนหนงในอกกลมหนง หรอแมแตในสงคมตาง ๆ กมคนทมชาตพนธเหมอนกนกบคนอกในสงคมหนง เชน คนมสลมในภาคใตของไทย มความเหมอนกบคนมสลมในมาเลเซย เปนตน ความเหมอนกนในแงนอาจใชประโยชนไดในการตดตอสมพนธกนใหเกดความเขาใจซงกนและกน สวนการใชประโยชนจากการทคนตองตดตอพงพากนนน แนว Associative เสนอวา การพงพากนนมอยหลายระดบความเขมขน คอ 1. มการพงพากนมากจนไมอาจเสยงตอการทาลายลางกน เพราะจะทาใหทงคเสยหาย 2. มการพงพากนทงแบบทไดประโยชนและแบบทเสยประโยชนสาหรบทงสองฝาย ในอตราทเทากน โดยทงสองฝายมโอกาสมสวนรวมในการตดสนใจเทากน ๆ กนซงกคอความสมพนธแบบเทาเทยมกน ซงกเปนระบบทยตธรรมอยแลว 3. มการพงพากนในหลายมตดวยกน ทาใหสามารถมการตอรองกนในหลายมต ซงเปนไปไดวาหากนาย ก. เสยประโยชนในมตหนงกจะไดประโยชนในอกมตหนง 4. บางครงการพงพากนไดเกดขนในบางมต หรอในบางสวนเทานนยงคงมสวนอน ๆ ทจะพงพากนไดอก ควรทจะกระตนใหเกดการพงพากนในมตเหลานนเพมขน ซงจะเปน การเปดโอกาสใหมความสมพนธกนไดอย แมจะมความตดขดขดแยงกนในมตใดมตหนง

  

46

5. บางครงอาจมการกอตงสถาบนหรอองคการความรวมมอใหเกดขนเพอเชอมโยงคกรณเขาดวยกน เชน ในกรณคกรณเปนชนชน สถาบนทวากคอรฐในกรณทเปนสมาคมหรอสมาพนธ ในกรณทเปนองคการดบชาตกคอองคการระหวางประเทศทงภาครฐและภาคเอกชน เชน ในระดบภมภาค มสมาคมอาเซยนเปนตวอยาง การสรางสรรคสนตภาพในสองรปแบบทเสนอนไมใชวาแบบหนงดแบบเลว หากเปนวาเราจะตองเลอกใชแบบใดแบบหนงใหเหมาะสมกบสถานการณแมดเหมอนวาปจจยตาง ๆ ในโลก เชน การพฒนาทางการคมนาคมและการสอสารการมองคการระหวางประเทศเพมมากขน จะชใหเหนวาแนว Associative มโอกาสทจะใชไดผลมากขนแตแนว Associative กมใชสตรสาเรจในการแกไขปญหาความขดแยงเสมอไป ไมมคาตอบทแนนอนตายตววามาตรการใดจะดทสดในการสรางสนตภาพ ฐานะของผทพยายามสรางสนตภาพนนอปมาอปไมยไดวาคลายคลงกบแพทย ททาการรกษาผปวย ซงนอกจากจะตองคานงถงโรคแลวยงตองคานงถงธรรมชาตของผปวย ซงสขภาพจต หรอความเตมใจของผปวยทจะไดรบการรกษาและการรกษาตนเองยอมมความสาคญเชนเดยวกน ผทพยายามสรางสนตภาพจะตองพจารณาความขดแยงทดารงอยวาเปนความขดแยงชนดไหน และคกรณในความขดแยงนนมลกษณะเปนอยางไร หากความขดแยงเปนแบบ Symmetric แนวทาง Associative กนาจะใชไดด เชน ในกรณความขดแยงระหวางประเทศมหาอานาจแนวทางนยอมลดโอกาสทสงครามจะเกดและการเพมความเขมแขงใหกบประเทศเลก ๆ สวนในกรณของความขดแยงระหวางหนวยทมฐานะไมเทาเทยมกนจะใชแนวทาง Associative ทนทไมไดเพราะมกนาไปสการเพมอานาจใหผมฐานะตากวาเกดการพงพาตนเอง ความภมใจ ในตนเอง และเมอมฐานะเทาเทยมกนระหวางคกรณมากขน จงจะนาแนวทาง Associative ทเนนการตอรองแบบพนฐานของความเทาเทยมกนเขามาแกปญหาความขดแยงระหวางผทมฐานะ ไมเทาเทยมกน 6. พลงของสนตวธ เรองราวความสาเรจของสนตวธ สนตวธประสบผลสาเรจไดมใชเพราะคกรณเกดใจออนมเมตตาสงสารผใชสนตวธ หรอเพราะเปนสภาพชน แมวากรณเชนนนจะเคยปรากฏอยบาง แตนนมใชปจจยชขาดหรอปจจยเดยวททาใหสนตวธบรรลผล แททจรงแลวความสาเรจของสนตวธ เกดจากพลงในตวทสงตอคกรณ หาไดเกดจากการรเรมหรอความสมครใจของคกรณเปนสาคญ ไมแตเปนเพราะคกรณมอาจฝนทานพลงของสนตวธ พระไพศาล วสาโล (2549, หนา 4) ซงพลงของสนตวธม 2 ประการคอ 6.1 พลงทางการเมอง พลงของสนตวธอยบนพนฐานความจรงทวา อานาจเกดจากการยอมรบและยนยอมเชอฟง จะโดยสมครใจหรอจายอมกแลวแตบคคลหรอระบบใดจะมอานาจ

  

47

ไดกเพราะไดรบการยอมรบและเชอฟงจากผอนเชน ยอมทาตามคาสง ยอมปฏบตตามระเบยบ ยอมจายภาษ เปนตน กลาวอยางเปนรปธรรมกคอ ผปกครองมอานาจไดกเพราะประชาชนเชอฟง เจาของโรงงานมอานาจไดกเพราะกรรมกรเชอฟงแตเมอใดกตามทการยนยอมเชอฟงนนลดนอยถอยลง อานาจของบคคลหรอระบอบเหลานนกหายไปดวย ไมวาอานาจทางเศรษฐกจ การเมอง และการทหาร สนตวธมพลงตรงทมนสามารถลดทอนอานาจของบคคลหรอระบอบททรงอานาจได โดยเพยงแตประชาชนเพกถอนการยนยอมเชอฟงหรอปฏเสธทจะใหความรวมมอแกบคคลหรอระบบเหลานน (ทเรยกวา “กางแขงขนแบบอารยะ”) หากการเพกถอนนนเปนไปอยางกวางขวาง บคคลหรอระบบเหลานนจะสญเสยอานาจ จนไมอาจดารงอยไดอกตอไป ผใชสนตวธอาจเปนฝายปฏเสธทจะยนยอมเชอฟงโดยลาพงฝายเดยว หรอกระตน ใหฝายทสามรวมมอในการเพกถอนการยนยอมเชอฟงดวยกได ฝายทสามอาจไดแกพลทหารในกองทพทถกผบงคบบญชาสงใหมาปราบปรามประชาชนทใชสนตวธกได ตวอยางเดนชดไดแก กรณตอตานพระเจาซารในรสเซย, การคดคานทหารในเยอรมน, ในแอลจเรย, การตอตานรสเซยใน เซโกสโลวะเกย, การขบไลมารกอส และการโคนลมเผดจการในยโกสลาเวย นอกจากการลดทอนอานาจของคกรณแลว สนตวธยงมพลงตรงทมนสามารถเพมพนอานาจใหแกฝายทใชสนตวธดวย กลาวคอทาใหประชาชนทวไปเปลยนจากการยนยอมเชอฟง ผมอานาจทเปนคกรณ (ซงอาจเปนผปกครอง นายทน หรอผมอทธพล) มาเปนการใหความยอมรบแกกลมคนทใชสนตวธ จนสามารถผลกดนใหผมอานาจตองโอนออนผอนตามขอเรยกรองของ ผใชสนตวธ ดงกรณขบวนการเรยกรองเอกราชของคานธ ขบวนการเพอสทธของคนผวดานาโดยมารตนลเธอรคง จเนยร 6.2 พลงทางใจ พลงทางการเมองของสนตวธดงกลาวมาเปนพลงทเกดจากการแสดงออกในเชงปฏเสธ เชน การปฏเสธทจะเชอฟง และปฏเสธทจะใชความรนแรง แตยงมพลง อกประการหนงทเกดจากคณภาพภายในเชงบวกของผใชสนตวธ ซงนอกจากจะไมมงรายแลว ยงมความปรารถนาดตอคกรณ รวมทงยดมนในสจจะและความดงามนคอ พลงทางใจทมผลตอพฤตกรรมของผอน และสามารถกอใหเกดความเปลยนแปลงในสงคมได สาหรบคนเปนอนมาก สนตวธมใชเปนเพยงยทธวธในการตอสกบผมอานาจ หากเปนการกระทาทออกมาจากชวตดวยจตใจทใฝอหงสธรรม คอการไมคดเบยนมงรายและไมแบงฝาย กลาวคอมไดเหนคกรณเปนฝายตรงขามหรอเปนปรปกษ แตเปนเพอนรวมชาต เพอนรวมโลก และทสาคญคอเปนเพอนมนษยซงรกสขเกลยดทกข มรอยยมและนาตาเหมอนเรา จดรวมระหวางเรากบเขานนมมากยงกวาจดตาง

  

48

สนตวธในแงนจงมไดมความหมายโดยนยลบ คอการไมใชความรนแรงเทานน แตยงมนยบวกคอการตงมนในความรกและความปรารถนาด แรงบนดาลใจอกประการหนงคอ ความใฝในสจจะความรกในสจจะทาใหบคคลเขาหาผอนอยางออนนอมถอมตนปรารถนาทจะแสวงหาสจจะแมกระทงในหมคกรณ พรอมทจะเปดใจรบฟงเขา ขณะเดยวกนกกลาหาญพอทจะยอมทกขทรมานเพอยนหยดในสจจะของตนใหอกฝายไดรบร และถอนตนออกจากความเทจและอสตยท ปกคลมใจ ใจทปรารถนาด ใบหนาทแยมยม รมฝปากทอานวยพรดวยเสยงเพลงและบทสวด มอทหยบยนดอกไมและผาเยนให ตลอดจนการยนหยดในประเดนทชอบธรรม มนคงในสจจะ ยอมมผลโนมนาวชกชวนใหผคนแวดลอมทเคยอยกลาง ๆ หนมาเปนมตร และเขารวมสนบสนนปฏบตการสนตวธดวย ทสาคญกคอใจทเปยมดวยคณภาพดงกลาวยงมผลทางใจตอฝายคกรณ ทงนเพราะกรยาภายนอกและภาวะภายในทเปนมตรดงกลาว ถงทสดแลวยอมสามารถทาลายอคตและความรสกในทางรายทคกรณมตอผใชสนตวธ สามารถซมผานเกราะกาบงชนนอกทฉาบทาดวยความรสกเปนปฏปกษ เกลยดชง เขาสจตสวนลก ซงกอปรดวยความรก ความเมตตา และสามารถปลกเราจตสวนดนใหมพลงเอาชนะจตชนนอกอนหยาบกระดางได เกดความรสกเปนมตรเขามาแทนท ความเปลยนแปลงทางดานความรสกนกคดดงกลาวมกเกดขนเปนพเศษกบฝายคกรณ (เชน ทหารหรอตารวจ) ทถกสงใหมาประจนหนากบผทใชสนตวธ การเผชญหนาดงกลาว เปดโอกาสใหความสมพนธสวนตวทไดพฒนามาจากบคคลทงสองฝาย ผลกคอเมอผมอานาจ สงใหปราบปรามผใชสนตวธ ทหารหรอตารวจอาจไมยนยอมทจะปฏบตตาม ซงทาใหคาสงของ ผมอานาจเปนหมนไปดงกรณทเกดกบมารกอสเมอ 20 ปทแลว อยางไรกตาม บอยครงทการปราบปรามดวยความรนแรงไดเกดขน จนมผบาดเจบ ลมตาย แตนนมอาจถอไดวาเปนความลมเหลวของสนตวธ ตรงกนขามกลบเปนจดเรมตนของ ความพายแพของผมอานาจ เพราะการใชความรนแรงกบประชาชนผไรอาวธยอมทาใหผปราบปรามสญเสยความชอบธรรมในสายตาของคนทวไปยงผกระทานนยงยนหยดมนคงในสนตวธ ไมใชความรนแรงตอบโต กยงทาใหผคนทยงเปนกลางหนไปใหความเหนใจแกผถกปราบปราม ผลกคอความรนแรงนนเองยอนกลบไปบนทอนอานาจของผใชอาวธ และกลายเปนภยตอผมอานาจ ดงคานธไดเขยนวา “อานาจของทรราชจะวกกลบมาทตวเขาเองเมอไมพบกบการตอบโตเชนเดยวกบเมอสะบดแขนฟาดกบอากาศอยางรนแรง ผลคอกระดกเคลอนและปวดราว”

  

49

โดยสรป พลงสองประเภทของสนตวธสามารถเปรยบเทยบใหเหนคอ พลงทางการเมองเกดจากการเพกถอนยนยอมเชอฟงหรอปฏเสธทจะใหความรวมมอ สวนพลงทางใจเกดจากการใหความรกความปรารถนาดและการใหอภย พลงทางการเมองขนอยกบการแสดงออกทางภายนอกโดยนยลบ คอการไมใชความรนแรง สวนพลงทางใจเกดจากภาวะภายในซงสงผลเปนการกระทานยบวก คอความเออเฟอและความเมตตากรณา พลงทางการเมองเปลยนความสมพนธทางอานาจ สวนพลงทางใจเปลยนความสมพนธทางสงคม ไมวาผปกครองจะมอานาจและอาวธมากมายเพยงใดกตาม หากเผชญกบพลงทงสองประการของมหาชนผใชสนตวธอยางลนหลามแลว ยอมยากทจะตานทานได 7. กรณของความขดแยงทางการเมองทนากระบวนการสนตวธเขามาใช เนองจากทง 2 กรณนน เปนความขดแยงทกอใหเกดความเสยหายอยางรนแรงได ถาขาดสตในการตดสนใจ แตทง 2 ผนาไดเลอกวธการทเหมาะสมในการหาทางออกดวยวธการแบบสนตวธหรออหสาแบบพทธ ซงจะยกตวอยางดงตอไปน โมหนทาส กรรมจนทคานธนกสอหงสา มหาตมะ คานธ (ค.ศ. 1869-1948) ธงไชย พรหมปก (2544, หนา 11) เปนนามทกลาวขวญกนทวโลกในครงแรกของ ศตวรรษท 20 เมอทานสามารถนาประชาชนอนเดยทงประเทศเขาตอสกบจกรวรรดอนเกรยงไกรขององกฤษไดสาเรจดวยวธการทชาวตะวนตกคาดไมถง สามารถเรยกรองเอกราชกลบคนสประเทศและศกดศรกลบคนสประชาชน ดวยหลกการแหง “อหงสา” คอ ความไมเบยดเบยน อารยธรรมทางดานจตใจของชาวเอเชย ไดพสจนตวเองอยางเดนชดวาอยเหนออารยธรรมทางดานวตถอนพรงพรอมดวยสรรพาวธของชาวตะวนตก ดวยอานาจแหงสจจะและความรกเทานนทปญหาของมนษยชาตจะอาจแกไขใหลลวงไปได หลกการพนฐานท มหาตมะ คานธ ใชกคอ “อหงสา” (ความไมเบยดเบยน, ความไมรนแรง) คานธเชอวาในสวนทลกทสดนนมนษยมคณธรรมและความจรงซอนอยในตว ทานอธบายวาเราอาจจะเคยไดยนคนทปฏเสธพระเจา (God) แตเราจะไมไดยนคนทปฏเสธความจรง (Truth) แมแตบคคล ทเลวทสดหรอโงทสดกยงมความจรงบางอยางอยในตวของเขา เราทกคนตางกเปนสวนหนงแหง ความจรงสากลของธรรมชาตทงหมด ดวยการปฏบตแบบ “อหงสา” ความจรงหรอคณธรรมในตว ของมนษยจะถกปลกใหตนขนในจตสานก และไมวามตรหรอศตรกจะกลายเปนบคคลทรกความจรงและความเปนธรรมในทสด ถาเปนมตรกจะเปนมตรทดยงขน ถาเปนศตรกจะคอย ๆ เปลยนทาทจากศตรกลายเปนมตรในทสด คานธมความเชอมนในมนษยชาตมาก วามนษย ทกคนไมวาจะเปนคนดหรอคนเลว หากไดรบการปฏบตอยางถกตองแลว กจะกลายเปนคนดขนมาไดทกคนไมมยกเวน

  

50

ดงนน การใชความรนแรง การประหตประหาร หรอสงคราม จงถอเปนความผดอยางมหนต เพราะเทากบเปนการสนหวงในมนษยชาต เปนการทาลายคณธรรมและความจรงทซอนอยในตวของมนษยทกคน และเปนการปลกธรรมชาตฝายตาของมนษยใหแสดงพละกาลงออกมา อนกลายเปนการจองลางจองผลาญไมมทสนสด วธทจะเอาชนะความชวจงไมไดอยทการทาลาย คนชว แตอยทการเปลยนจตใจของคนชวโดยไมทาความชวตอบ คานธไดย าเตอนอยเสมอวา ใหเกลยดชงความเลวแตอยาเกลยดชงคนเลว เพราะทกคนมโอกาสกลบตวเปนคนดไดเสมอ หลกสาคญทคานธถอปฏบตในเรอง “อหงสา” กคอ การยอมทนทกขเพอชาระจตใจ ของตวเองและเปลยนจตใจของผททาผด คานธไดอดอาหารนบจานวนครงไมถวนในชวต เมอเหนผรวมงานใชวธการรนแรงหรอกระทาผด ดวยความเสยสละและการยอมทนทกขของคานธ ผกระทาผดไดสานกกลบตวเสยใหม คานธถอวาการอดอาหารเปนการชาระจตใจของตนเองใหบรสทธ และเปนการชาระจตสานกของสวนรวมใหบรสทธดวย ในการปฏบตสงทเรยกวา “การทดลองของขาพเจากบความจรง” คานธไดทาการทดลองทงในเรองของชวต สงคม และการเมอง ตามแนวทางแหง “อหงสา” ในการทดลองเกยวกบชวต คานธไดฝกหดควบคมตนเอง อยางเครงครดทสด ทงในดานอาหาร เครองนงหม สงของเครองใช ยารกษาโรค ตลอดทงการรกษาพรหมจรรย และการไมเบยดเบยน โดยใชชวตของตนเองและชวตของคนททานรกทสดเปนเดมพน เพอแสวงหาความจรงหรอสจจะในภายใน ทานกลาววา “สาหรบขาพเจานน ความรกทบรสทธคอกฎเกณฑทงหมดในชวตของขาพเจา” สาหรบการทดลองเกยวกบสงคมนน คานธไดตระหนกถงปญหาความขดแยงในดานอดมการณระหวางทนนยมและสงคมนยม อกทงปญหาเทคโนโลยกบคณคาและศกดศรแหง ความเปนมนษย คานธไดใหทางออกทเปนกลางตามแนวทางแหง “อหงสา” ททานใชปฏบตอยางไดผลตลอดชวตของทาน คานธกลาววา “และเมอขาพเจารวา พระผเปนเจาทรงถกคนพบบอยครงมากกวาในหมคนทตาทสด... ความปรารถนาของขาพเจาจงอยทการไดรบใชชนชนทถกกดข และเมอขาพเจาไมสามารถใหการรบใชนไดโดยไมยงเกยวกบการเมอง ขาพเจาจงพบตนเองอยในวงการเมอง ขาพเจาเปนเพยงผรบใชทกาลงตอสดนรน ของอนเดย และของมนษยชาต” สวนการทดลองเกยวกบการเมองนน คานธไดใชวธการของ “สตยาเคราะห” (Satyagraha) เปนอาวธทางการเมอง สตยาเคราะหคออาวธแหงสจจะและความรก ความเคลอนไหวทเรยกวา “สตยาเคราะห” เปนการทดลองความจรงทางการเมองทยงใหญและทรงพลงทสดของคานธ ขบวนการสตยาเคราะหจะยดมนอยแตในหลกแหง “อหงสธรรม” จะอทศตนและทกสงทกอยาง เพอความถกตองและความยตธรรม มหาตมะ คานธ ยอมรบวา มนษยชาตยากทจะพฒนาไปถง ภาวะทปราศจากความขดแยง หรอแมแตภาวะทความขดแยงจะไดรบการแกไขโดยไมตองใชกาลง

  

51

คานธพยายามคนหาวธการอนทจะมาใชแทนสงคราม วธการทมประสทธภาพสงและไมทาให ความเปนมนษยตองตกตาลง ดวยความมงหมายอนนทาใหทานเสนอหลก “สตยาเคราะห” ขน โดยใชจรยธรรมขนสงมาแกไขปญหาความขดแยงตาง ๆ ตามตวอกษรแลวคาวา “สตยาเคราะห” หมายถง “การยนหยดอยในหลกแหงความจรง” สมมตฐานเบองตนของสตยาเคราะหกคอ ไมมใครคนพบสจธรรมโดยถองแททกแงทกมม ดงนน ใครกตามยอมไมมสทธยดเหยยดสจธรรมในบางแงมมทตนยดถออยใหแกผอน อยางไรกตาม เปนสทธและหนาทของบคคลนน ทจะสามารถ ดาเนนชวตตามทรรศนะของตนเองและตอตานในสงทเขาเหนวาผด นกสตยาเคราะหปฏเสธทจะ ใหความรวมมอ ตอระบบของสงคมทไรความเปนธรรม ขณะเดยวกนกจะสรางวถชวตขนมาใหมในลกษณะทเหนวาถกตองเปนธรรม ดงนนสตยาเคราะหจงมองไดสองแง แงหนงไดแกการสรางสรรค อกแงหนงไดแกการตอสคดคานอยางสงบตอความไมถกตองทงปวง ในการคดคานตอตานดงกลาว นกสตยาเคราะหจะเผชญกบความรนแรงทกชนดท “ฝายตรงขาม” อาจกระทาตอเขาดวยความอดทนและดวยความกลาหาญ แตจะไมถอวาฝายตรงขามเปน “ศตร” จดมงหมายสาคญกคอ การเปลยนจตใจของฝายตรงขามมากกวา สาหรบพวกเขาแลวจะไมมคาวามตรหรอศตร ทกคนอยในครอบครว ของมนษยชาตเดยวกนทงหมด ในสงครามหรอการประหตประหาร ผทมความรนแรงเหนอกวาจะหยบยนความจรงเพยงแงมมเดยวใหแกบคคลอน ชยชนะไมจาเปนตองหมายความวา ผชนะจะเปนฝายถกตองชอบธรรมมากกวาอกฝายหนง แมวาผชนะมกจะอางเชนนเสมอกตาม ความสามารถในการสรบในสงครามเปนคนละเรองกบความถกตองชอบธรรม และเกอบจะไมมอะไรเกยวของกนเลย นกสตยาเคราะหไมเพยงแตจะพยายามดาเนนชวต ในขอบขายแหงสตปญญาของตนเองเทานน แตยงพยายามทจะยอมรบอะไรกตามทถกตองและยตธรรมในทรรศนะของฝายตรงขามดวย ดงนน สตยาเคราะหจะไปลงเอยทเมอฝายทขดแยงกนนน ไดบรรลถงขอสรปทสามารถรวมเอาสงทถกตองจากทงสองฝายเขาดวยกน ไมมการแพหรอชนะ จะมกแตเพยงความถกตองททงสองฝายตกลงเหนพองตองกน ขณะเดยวกนสถาบนหรอแบบแผนทไดรบการพสจนแลววาผดในระหวางความขดแยง กจะถกขจดออกไป ตลอดชวตของคานธ ทานพยายามรวบรวมมวลชนชาวอนเดยในอนทจะ “ปฏบตการรวมกนเพอตอตานโดยสนตวธ” เพอวาประชาชนเหลานนจะสามารถรวมกนขจดขอบกพรองตาง ๆ ทมอยอยางมากมายในชวตทางสงคมและการเมอง ในป ค.ศ. 1945 เมอญปนถกทงระเบดปรมาณทเมองฮโรชมาและเมองนางาซาก คานธรสกสลดใจเปนอยางยงตอโศกนาฏกรรมอนมหนตทมนษยไดกอขน โดยกลาววา “โศกนาฏกรรมอนใหญหลวงจากการทงระเบดปรมาณ จะตองมใชแกไขดวยการทงระเบดปรมาณโตตอบ เชนเดยวกบทความรนแรงตองมใชแกไขดวยความรนแรง มนษยชาตจะตองขจดความรนแรงดวยสนตวธ ความเกลยดชงจะตองถกขจดออกไปดวยความรกเทานน”

  

52

ในชวงนนอนเดยเปนเมองขนขององกฤษ เมอคานธเรยกรองสทธจากการทองกฤษพยายามกดขชาวอนเดย คานธจงถกจบกมในฐานะผกอความไมสงบ เมอไดรบการปลอยตวคานธหนไปแกปญหาภายในประเทศ กอนจะกลบมาประทวงกฎหมายองกฤษ คานธเคยถกเชญตวไปรวมประชมหารอกบรฐบาลองกฤษ ระหวางการตอสทางการเมองคานธถกจบกม โดยระหวางอยในคกภรรยาคานธไดเสยชวตลง หลงจากเหตการณทงการเมองและปญหาภายในประเทศผานไปไมนาน ขณะทคานธกาลงสวดมนตตามกจวตร กลมชาวฮนดผคลงศาสนายงปนเขาใสคานธ 3 นด จบชวตนกสอหงสาในวย 78 ป ในชวงตลอดชวตทผานมาของคานธในการตอสเพอใหไดมาซงเสรภาพ ซงโมหนทาส กรรมจนทคานธ ไดใชหลกหรอวธการในการตอสดวยแนวทางสนตวธ โดยใชหลกของ “อหงสา” คอการไมเบยดเบยนคนอน ไมใชความรนแรง โดยการใชอารยธรรมทางดานจตใจ ดวยการพสจนตวเองอยางเดนชดวาอยเหนออารยธรรมทางดานวตถและคานธยงในหลกของอานาจแหงสจจะและความรก ตลอดจนการเขาใจความจรงหรอคณธรรมของมนษยทสามารถปลกใหตนขนในจตสานก และไมวามตรหรอศตรกจะกลายเปนบคคลทรกความจรงและความเปนธรรม ซงคานธมองวา ถามนษยทกคนไมวาจะเปนคนดหรอคนเลว หากไดรบการปฏบตอยางถกตองแลวกกลายเปนคนดขนมาไดทกคนไมมยกเวน มารตนลเธอรคง อหงสาผวดา มารตนลเธอรคง เกดเมอวนท 15 มกราคม พ.ศ. 2472 ทเมองแอตแลนตา มลรฐจอรเจย ประเทศสหรฐอเมรกา เขามพอเปนศาสนาจารยในนกายแบพตสท ชอสาธคณมารตนลเธอรคง สวนแมของเขาชออลเบรตา วลเลยม เปนครสอนหนงสอ คงมพนองสามคน โดยเขาเปนลกชาย คนกลาง ครอบครวมารตนลเธอรคงสบเชอสายมาจากพวกแอฟรกนและอนเดยนแดง มเรองทนาสนใจมากคอ ปของมารตนลเธอรคง ซงมชอวาเจมสนนเปนคนทเตมไปดวยความหดห สนหวงในชวต เพราะมหนสนมากมาย เขาตดสราเมามาย เอาแตรองไห รองเพลงและสวดมนต แตโชคดทพอของคงไมยอมจานนตอสภาวะในครอบครว เขาเปนคนทะเยอทะยานใฝดในชวต จงสามารถเขาเรยนตอในมหาวทยาลยได และเปนศาสนาจารยประจาโบสถ สามารถสรางฐานะไดดวยตนเอง จนกลายมาเปนบคคลชนสงของคนผวดาในแอตแลนตา ทงพอและตาของคงตางเปนผทมบทบาทในการตอตานความไมเทาเทยมกนทมตอคนผวดารนแรก ๆ เขาจงเตบโตมา ในบรรยากาศอนเขมขนของการตอสเพอใหไดมาซงสทธแหงความเสมอภาคของคนผวส บานเกดของเขานน เปนเขตทมการเลอกปฏบตระหวางคนผวดาและผวขาวอยางสง มการเฆยนตทาสผวดา ไลตอนใหออกไปทางานในไร ชวงทเขาเกดนนมปญหาสทธพลเมองและการแบงแยกผวระหวางคนผวดาและคนผวขาว ซงถอวาเปนปญหาใหญของประเทศ

  

53

วรบรษในดวงใจของมารตนลเธอรคง คอ มหาตมะ คานธ และไดกลายเปนแบบอยางของเขาในการตอสเพอความเทาเทยมกนโดยใชหลกอหงสา มารตนลเธอรคง เปนเดกทราเรงและแขงแรง และเปนหวหนาของกลมเพอน เขาถกฝกใหเปนคนทมความอดกลนและมระเบยบวนย มาตงแตเดก เชน ตองไปโรงเรยนสอนศาสนาและโบสถทกวนอาทตย บายไปสงหนงสอพมพ ตามบาน นอนแตหวคาและตนแตเชา ตองสวดมนตทงเชาและเยนพรอมกบเรยนคมภรไบเบลรวมกบพนองคนอน ๆ กอนรบประทานอาหารเยนกตองสวดกอนและทสาคญคอเขาถกหามไมใหไปยงแหลงของคนผวขาว และถกหามไมใหคบคาสมาคมกบคนผวขาว สงแวดลอมเปนตวผลกดนใหเขาหนมาชนชมมหาตมะ คานธ และไมยอมรบแนวคดการแบงแยกทไรความยตธรรมน ซง ทาใหเขากลายเปนคนทอารมณเยนขน เมอเรยนจบชนมธยมพอของเขาตองการใหเขาเปนนกเทศน แตมารตนลเธอรคง อยากจะเปนแพทย แตเมอตองประสบกบการถกดหมนดแคลนจากคนขาว ทาใหเขาเรมหนมาสนใจทจะเปนทนายความ พอจงไดสงเขาไปเรยนทมหาวทยาลยมอรเฮาส (พอของเขาเปนศษยเกาทน) เขาสนใจดานการฝกใหเปนนกพด และไดรบรางวลในการประกวดวาทศลปประจาปของมหาวทยาลย เปนนกศกษาทมผลการเรยนดเยยม เมอเรยนถงปสามเขาจงตดสนใจทจะเปนนกเทศน พอของเขารสกยนดมากเมอทราบเรองการตดสนใจน จนในป 1947 เขากรบศลเพอเปนนกเทศน สมยเรยนมารตนลเธอรคงยงคงเขยนบทความลงในหนงสอพมพ, ทางานตาง ๆ เพอเรยกรองใหคนผวดาไดตระหนกถงความเขมแขง และสทธแหงความเทาเทยมกนของการเกดมาเปนมนษย โดยใช "การศกษา" เปนแสงเทยนนาทาง เขาไดกลายมาเปนนกเรยกรองสทธมนษยชนและนกปฏรปสงคม นอกเหนอจากการเปนศาสนาจารยดวยวยเพยง 27 ป มเหตการณความขดแยงระหวางคนผวขาวและผวดาเกดขนหลายครง ซงมความรนแรงดวย จนมความเหนใจทหลงไหล มาจากทตาง ๆ ตอชะตากรรมของคนผวดา ชวยกดดนใหประธานาธบดคนตอมาคอ นายลนดอน บ จอหนสน ยนยอมออกกฎหมายวาดวยสทธมนษยชนในทสดเมอป ค.ศ. 1964 ในปเดยวกนกบทมการออกกฎหมายวาดวยสทธมนษยชน ดร.มารตนลเธอรคง จเนยร ไดรบรางวลโนเบล สปตอมานบวานาเสยดายทเขาตองเสยชวตลงจากการถกลอบสงหารดวยนามอจากชายผวขาว เมอวนท 4 เมษายน พ.ศ. 2511 แตแนวทางอหงสาของมารตนลเธอรคงกไดรบการกลาวฝนถงและมการสานตอมาจนถงทกวนนมารตนลเธอรคง จเนยร (15 มกราคม พ.ศ. 2472-4 เมษายน พ.ศ. 2511) เปนนกตอสเพอสทธมนษยชนชาวอเมรกนทมชอเสยง และหมอสอนศาสนานกายแบปตส เกดทนครแอตแลนตา รฐจอรเจย เปนบตรชายของพระแบปตส ไดรบการศกษาจากวทยาลยมอรเฮาส แอตแลนตา จากวทยาลยการศาสนาโครเซอร รฐเพนซลเวเนย และจากมหาวทยาลยบอสตน ตอมาไดกลายเปน

  

54

ผนาขบวนการเรยกรองสทธเสมอภาคของชาวผวดา โดยใชนโยบาย และแนวทางตอตานทใช ความนมนวลตามแนวทางของมหาตมะ คานธ และจากทกษะการพดตอสาธารณะทเปนทเลองลอ คงไดเปนผนาในการคว าบาตรไมยอมรบการแบงแยกคนผวดาทไมใหโดยสารรถประจาทางรวมกบคนผวขาว ทเมองมอนตโกเมอร รฐแอละบามา และจดประชมผนาศาสนาครสเตยนตอนใต ในระหวางนเขาถกจบขงคกหลายครง ในป พ.ศ. 2506 คงเปนผนาในการเดนขบวนอยางสนตทอนสาวรยลงคอลนในวอชงตน ด.ซ. โดยมผเขารวมเดนมากถง 200,000 คน ในการประชมครงนเองทคงไดแสดงสนทรพจน ทมชอเสยงคอ “ขาพเจามความฝน” (I Have a Dream) ในโอกาสนเขายงไดประกาศวา อเมรกา จะปราศจากความลาเอยงและไมมอคตตอคนผวสในป พ.ศ. 2507 ในป พ.ศ. 2507 มารตนลเธอรคง ไดรบรางวลสนตภาพเคเนด (Kendy Peace Prize) รางวลโนเบลสาขาสนตภาพ ความสาเรจสงสดของเขาไดแก การทาทายอานาจของกฎหมายแบงแยกผวในภาคใตของสหรฐ ฯ หลงจากป พ.ศ. 2508 เปนตนไป มารตนลเธอรคงไดหน ความสนใจไปเนนการรณรงคใหมการปรบปรงสภาพสงคมของคนผวดา และคนยากจนในภาคเหนอของประเทศซงพบวางายกวา นอกจากน คงไดรณรงคตอตานการทาสงครามเวยดนาม และจะจดการชมนมใหญในกรงวอชงตน ด.ซ. อกครงหนง มารตนลเธอรคง ถกลอบยงถงแกชวตทเมองเมมฟส รฐเทนเนสซ โดยเจมสเอรลเรย ชาวผวขาว ซงตอมาถกจบกมไดทกรงลอนดอน ประเทศองกฤษและถกศาลพพากษาจาคก 99 ปหลงจากทเขาถกลอบสงหารในป พ.ศ. 2511 เขาไดกลายเปนสญลกษณของการตอตานเพอ ความยตธรรมทางเชอชาตจวบจนทกวนน วนท 15 มกราคม ซงเปนวนคลายวนเกดของมารตนลเธอรคง ไดรบการประกาศใหเปน “วนมารตนลเธอรคง” อนเปนวนนกขตฤกษระดบชาตของสหรฐอเมรกา และไดรบทยอย การยอมรบจากรฐตาง ๆ เพมขนเปนลาดบนบตงแต พ.ศ. 2529 เปนตนมาคงมชอเสยงในเรอง การพดตอสาธารณชน สนทรพจน “I Have a Dream” ทเขากลาวในการเดนขบวนป พ.ศ. 2506 ไดรบการยกยองอยางสง วาทรงพลงและเปนแบบอยางของการพดในทสาธารณะ มารตนลเธอรคง เปนอกผหนงทใชหลกในการจดการความขดแยงตามแนวทางสนตวธ โดยการใชหลกการแบบ “สตยาเคราะห” (Satyagraha) คอ ความจรงแหงสจจะและความรก ตามแนวทางของมหาตมะคานธ ซงเปนแบบอยางในดวงใจของ มารตนลเธอรคง ซงเขายงใชวธการทเขาไดฝกมาตงแตตนเปนนกเทศนนนกคอ การพดตอทสาธารณชน สนทรพจน ในชอทวา “ขาพเจามความฝน” (I Have a Dream) และเขายงรวมตอตานการใชความรนแรงทวโลก เชน สงครามเวยดนาม อกดวย

  

55

แนวคดเกยวกบแบบวถพทธ ความหมายแบบวถพทธ พระไพศาล วสาโล (2538, หนา 3) เหนวา ปฐมเทศนาทพระพทธเจาไดทรงแสดงท ปาอสปตนมฤคทายวน ใกลเมองพารานาสเปนธรรมเทศนาทเรยบงาย ครอบคลมกวางขวาง โดยทรงแสดงทางสายกลางและอธบายหลกอรยสจส ดงน ทกขสจ: ความขดแยงเปนธรรมชาตของมนษย ความขดแยงเปนธรรมชาตอยางหนงของมนษยและเปนสงทพบไดในทกสงคมโดยทวไป มนษยมทกขอยสองระดบ ความทกขระดบหนงนนเปนเพราะทศนะหรอความคดเหนทตางกน ทกขรดบทสองขนอยวาเราจะจดการกบความแตกตางนนอยางไรถาจดการไมดมโอกาสจะเกดความทกขประการทสองไดมาก ไมใชตวความขดแยงแตเปนเพราะวธการทเราจดการกบ ความขดแยงอยางไรตางหากทเปนตวกาหนดวาความขดแยงจะพฒนาไปในเชงสรางสรรคหรอทาลาย และกอความทกขมากนอยเพยงใด ดงนนสงทตองทาสาหรบอรยสจขอแรกคอ การถามตวเองวา “เรามประสบการณเกยวกบความขดแยงอยางไร” ความขดแยงนนมคณลกษณะและมตอยางไรบาง และพงตระหนกรอยางตรงไปตรงมาโดยไมมหลกเลยงความเปนจรงไมวาโดยวธการใด ๆ สมทย: อะไรคอรากเหงาของความขดแยง เมอเราศกษาความขดแยง เราพบวา มสาเหตหลาย ๆ อยางทค าจนความขดแยงไว เชนเดยวกบเหตปจจยภายนอก ปจจยภายในอาทเชน แบบแผนความคดความรสก ความปรารถนา หากไมปจจยภายในเหลาน สาเหตปจจยภายนอกกจะไมปรากฏเดนชด ความขดแยงอบตขนไมเพราะระหวาง ตวตน (คอ เอกลกษณไมวาจะเปนของบคคล ชาตพนธ หรอประเทศกตาม) แตยงเกดขนภายในตวคกรณแตละฝาย และแตละคนดวย แมอาจตอสกบตวเองเพอตดสนใจทาอะไรบางอยาง ซงเธอรวาจะทาใหผอนเจบปวด แตเธอกเชอวาจะทาใหผอนเจบปวด แตเธอกเชอวา จะเปนทสงทดทสดสาหรบลกนอยของเธอเองในทางการเมองกเชนกน การตอสขบเคยวบอยครงเกดขนในคณะรฐมนตร เพอผลกดนนโยบายใหเปนทยอมรบ หรอการทรฐมนตรอาจตองการทจะเจรจากบนกเคลอนไหวผเปนกญแจสาคญ แตขณะเดยวกนกรวาการทาเชนนน ฝายหวหนาเกาในพรรคจะเอามาเปนขอโจมต ดงนนสงทควรทาคอ การสารวจความเคลอนไหวภายในของคขดแยง เชนเดยวกบปฏสมธของคขดแยงทมตอกน เมอพระพทธองคตรสถงความขดแยง ความขดแยงนนมกจะเปนผลมาจากอกศลมล ทงสาม คอ โลภะ โทสะ โมหะ อกศลมลทงสามมผลตอจตใจและความสมพนธของคขดแยง โดย

  

56

แสดงออกเปนความคดและการกระทา การใชแนวคดเรองอกศลมล ทาใหเราสามารถสาวไปถง ตนตอและภมหลงของความขดแยง และเหนกระบวนการทางจตทตอกย าความขดแยงในปจจบน หลกธรรมทางพทธศาสนาทชวยใหเขาใจความขดแยงไดชดเจนและละเอยดขนกคอ ปฏจจสมปบาท ปฏจจสมปบาทชวยใหเราเกดความตระหนกรมากขน เพราะทาใหเราเหน การเปลยนแปลงทางจตอยางเปนกระบวนการตอเนอง เรมตงแตสงเราซงอาจเปนปจจยภายนอก หรอความนกคดภายใน ตามมาดวยขนตอนตาง ๆ ของความรสกและความตองการ ไปจนถง การเปลยนแปลงในการรบรเกยวกบตวเราเองและผอน กจทพงทาในสจจะขอทสองกคอ การตระหนกรถงปจจยภายในทเปนรากเหงา ความขดแยง สงนยงยากกวาความคด โลภะ โทสะ โมหะ ไมไดมผลตอความรสกในใจของเราเทานน แตยงของเกยวกบความเปนจรงรอบตวเรา ซงมกจะไดแกบคคลอน ในชวตประจาวนหากเราอย อยางไมมสตเราจะมองสงนนสงนวา นาปรารถนา สวยงาม นารก นาซง เปนตน เราไมแยกแยะระหวางตววตถ ความตองการ กระบวนการปรงแตง ความตองการ และความรสกของเราคอ ผตองการ เชนเดยวกน ถาเราพวพนกบความขดแยง เราจะเหนบคคลทเราโกรธเปนผเหนแกตวและนาดหมน เราไมอาจแยกแยะระหวางการเฝาด การตความ ความรสก ความตองการ และการยนยน ในเอกลกษณของเราเอง ซงทงหมดนอาจประกอบกนเปนทศนะทเรามตอบคคลอน นโรจสจ: ความสงบบงเกดขนไดจากความขดแยง สจจะขอทสามกคอวา ทกขสนสดเมอเราละความยดมน ความขดแยงนนถงทสดแลว ไมจรงย งยน เปนกระบวนการทประกอบดวยเหตปจจยหลาย ๆ อยางการเปลยนแปลงทเกดขนกบเหตปจจยเหลานนอยางถอนรากถอนโคน ยอมจะมผลตอความขดแยงและอาจหนเหทศทางของความขดแยงอยางชดเจน แมวาสาเหตของความขดแยงอาจจะไดแกความไมเปนธรรมในอดต แตความขดแยงนนไมอาจดารงอยอยางยดเยอไดโดยความขดแยงนนไมพฒนา การคมคดและรสกซาแลวซ าเลา ในปจจบน ทาใหความขดแยงนนคงอยไดนาน ความเปลยนแปลงจะเกดขนไดหรอไม จงขนอยกบจตใจของคขดแยงตรงนและเดยวน สนตภาพและความขดแยง เปนสงทเชอมโยงสมพนธกนอยางใกลชดมากกวาทจะแยกขาดหรอเปนคนละสวนกน สงทตรงขามกบอกศลมลทงสาม คอ โลภะ โทสะ และโมหะ กคอ กศลมล อนไดแก อโลภะอโทสะ และอโมหะ เชนเดยวกนการบงเกดขนของวงจรแหงทกข (ปฏจจสมปบาท) กอาจกลายเปนวงจรแหงการสนทกขพระพทธองคทรงสอนวา กระบวนการทางจตใจทกอทกขเราสามารถจะเปลยนใหเปนกระบวนการทนาไปสความผาสกและการรแจง

  

57

กจทพงทาในสจจะขอสาม กคอ การมองเหนความขดแยงวาแมจะกอความยงเหยงและความเจบปวดทงปวง แตกเปนโอกาสสาหรบการสรางสนตวธ ความขดแยงกระตนเราใหพฒนากระบวนการแหงความขดแยงกระตนเราใหพฒนากระบวนการแหงสนตเพอจดการกบรากเหงา ของความขดแยง มรรค: สนตสขเปนวถชวต สจจะขอทสกคอ เราไมจาเปนตองเราคอยใหความทกขหายไป เรามอสระทจะเรมตนตรงนและเดยวน เปนอสระทจะใชชวตทเออตอการจางคลายและการสนไปแหงทกข มรรคมองคแปด มดงตอไปน 1. สมมาทฐ คอความเหนทถกตอง ไดแก การเขาใจอรยสจ 2. สมมาสงกปปะ คอ ความนกคดทดงามปราศจากความทะยานอยาก คดรายหรอมงทาลาย ความเหนทถกตองและความนกคดทดงาม จดอยในหมวดปญญา 3. สมมาวาจา คอ การไมพดโกหก ไมใชคาหยาบหรอนนทาวาราย 4. สมมากมมนตะ คอการไมฆา ไมขโมย ไมมวเมาหรอประพฤตผดในทางเพศ 5. สมมาอาชวะ คอการไมประกอบการงานหรอกจกรรมทเบยดเบยนเปนภยตอผอน เชน การประมง การสนบสนนกจกรรมของกองทพ การหลอกลวง การคาอาวธ สมมาวาจา สมมากมมนตะ และสมมาอาชวะ อยในหมวดศล 6. สมมาวายามะ คอ ความเพยรทจะเอาชนะอกศลกรรม และเสรมสรางกศลกรรม 7. สมมาสต คอ การตระหนกรทงในดานกายและจต เมอเดนกมสตรวากาลงเดน เมอไมสบายใจขนเคองกมสตระลกรถงความรสกนน ๆ ตลอดจน ความคดปรงแตงทตามมา 8. สมมาสมาธ คอการตงมนแหงจต เปนฐานใหกบการทาสมาธและรวมไปถงคณภาพจตทเปนกศล (เชน การมเมตตา สนโดษ และรตวทวพรอม) ทงสมมาสตและสมมาสมาธอยในหมวดสมาธ ดงนนหลกอรยสจสจงเปนหลกสาคญทางพทธศาสนา ในการเปนแนวทางหนงใน การจดการความขดแยงในตวบคคล โดยการยดมนถอมนตามหลกพทธศาสนา และเมอบคคล ทเปนผบรหาร ผนา ไดนาหลกอรยสจสไปใชในการดารงชวตและหนาทการงานแลว กจะสามารถ ลดปญหาความขดแยงไดและยงสามารถจดการความขดแยงทงในองคกรงานทการงาน และ ในระดบประเทศชาตอกดวย

  

58

อกศลมลและความขดแยง อกศลมลมลกษณะไมเกอกล ขณะทกศลมลนนมลกษณะตรงกนขาม ความแตกตาง อยางสาคญระหวางความเกอกลของอกศลมลและความเกอกลของกศลมลอยตรงทความงามรเทาทนตนเอง อกศลมลนนไมเกอกลกเพราะขาดความรเทาทนตนเอง อกศลมล พระพทธเจาทรงสอนไว ทกสงไมวาจะเปนรปธรรมหรอนามธรรมลวนมาจากเหตปจจยกอนหนานน ฉะนนในทานองเดยวกนถาตองการเขาใจพฤตกรรมทกาวราว เราตองยอนไปดเหตการณตาง ๆ ทางกายและใจในอดตทกอใหเกดสภาวะจตอนนาไปสพฤตกรรมทกาวราวดงกลาว ในพระสตรหลายแหง พระพทธเจาทรงกลาวไววา โลภะโทสะ โมหะ คอ อกศลมล อนเปนตนเหตของกรรมชวอกศลมลแบงออกเปนสองลกษณะ คอ 1. เมอปลอยใจคลอยตาม โลภะ โทสะ โมหะกกลายเปนสวนหนงของตวตน พระพทธเจาทรงยกตวอยาง กระพของไมไผ (หรอความรสกนกคดภายใน) กลายมาเปนเนอไม (หรอความเปนจรง) ขนมา เชน พระเจาปเสนทโกศสไดกราบทลพระผมพระภาคเจาวา ขาพระองคผเจรญธรรมกอยางเมอบงเกดขนในภายในของบคคล ยอมบงเกดขนเพอความไมเปนประโยชน เพอความทกข เพอความอยไมสบาย พระผมพระภาคเจาตรสตอบวา ดกร มหาบพตร ธรรมสามอยางคอ โลภะ โทสะ โมหะ เมอบงเกดขนในภายในของบคคล ยอมบงเกดขนเพอความไมเปนประโยชน เพอความทกข เพอความอยไมสบาย พระผมพระภาค ครนตรสไวยากรณภาษตนจบลงแลว จงไดตรสคาถาประพนธตอไปวา โลภะ โทสะ และโมหะ ทเกดขนในตนยอมบนรอนบคคลผใจบาปเหมอนผลของตนยอมบนรอนตนเตารง ฉะนน 2. ลกษณะทสองของอกศลมล คอ ความไมเกอกล เชน ดกรวจฉะ โลภะแลเปนอกศล อโลภะเปนกศล โทสะเปนอกศล อโทสะเปนกศล โมหะเปนอกศลอโมหะเปนกศล อกศลมลเทยบไดกบการขบรถแบบไมระมดระวง ในการขบรถเราอาจจะสราง ความเคยชนทไมดจนกลายเปนวถการดาเนนชวตของเรา นยของเรองนกคอเราสามารถเปลยนพฤตกรรมภายในอยางมกศโลบาย โดยอาศยธรรมหมวดอกศลมล เราสามรถใชลาดบขนตอนตาง ๆ ในปฏจจสมปบาทชวยใหเกดความเขาใจกระจางขน เราสามารถคดแนวทางวเคราะหซงมจตวทยาแนวพทธเปนพนฐาน แลวนาไปใชกบความขดแยง เปนตน

  

59

โลภะ ความโลภทจรงแลวกคอ ความพยายามทจะทาใหภาพตวเองเปนจรงขนมาได โดยการครอบครองสงทจะเสรมภาพนน แตปญหาอยทวาถงแมวาเราจะสามารถเปลยนแปลงเนอหาของภาพนนไดแตเราไมสามารถทาใหมนเปนจรงได ความทะยานอยากอยางมดบอดในการทจะทาใหภาพตวเองเปนจรงขนมานน ทาใหหลาย ๆ สงทเราตองการนนมคณคาขนมา เพราะเชอวา สงเหลานนจะเหนไดชดในกรณทมการแยงชงสง ๆ เดยวกนในทนการไดมายอมหมายความวาตวเองไดเปนใหญ ถา “ฉน” ไดสงท “ฉน” ตองการ “ฉน”จะรสกวาประสบผลสาเรจและเขมแขง ถา “ฉน”ไมได “ฉน” กจะรสกวาลมเหลวและออนแอ เดกมกจะตองการของเลนชนใดชนหนง เพยงเพราะเดกอกคนตองการมนเทานนเอง ปรากฏการณทานองเดยวกนนบงเกดขนเวลาม ความขดแยงกนในเรองของสถานภาพ ดนแดน และเทคโนโลยใหม ๆ เปนตน ความขดแยงทาใหมความกลวมากขนวาไมไดสงทตองการ “ฉน” กลววาอกฝายหนง จะไดสงท “ฉน” เหนวานาจะได นาม หรอจะเอาสงท “ฉน” เหนวาเปน “ของฉน” ไปจาก “ฉน” ความกลวนทาใหอยากไดสงนนมากขนและทาใหการไขวควาทวความรนแรงขนจนเปนอนตรายตอกน (ผลของความโลภนนปรากฏอยใน ทฆนกาย ซงพดถงความยดตดวาเปนเหตปจจยแหง ความขดแยง) โทสะ ความโกรธเปนอาการของความไมชอบใจหรอความชง ซงบนทอนความสมพนธอนด เมอเราถกขดขวาง ความโกรธและความชงกจะเกดขน และเราจะเหนอกฝายหนงเปนคนเลว นนคอ โทสะ คานไมไดหมายถง ความโกรธลวน ๆ แตเปนทศนคตทสลบซบซอน ซงเปนสงทหลอหลอมความเขาใจและการแสดงหาทางออกของเรา มอยตอนหนงใน สงยตตนกาย ซงกลาวถงอกศลมล ทงสาม ทวาอกศลมลจะครอบงาจตใจทขาดสตอยางเหนยวแนน ขออปมานเหมาะทจะเปรยบกบการกระทาทเปนไปดวยความชง อกศลมลมลกษณะดงไฟทเผาลนผสสะ ถาขาดสตเสยแลว มนกจะดงเราใหถลาลกเขาไปหาความทกขและความโศก ในแงของปฏจจสมปบาท การเกดผสสะหรอการไดพบกบคอร จะกอใหเกดเวทนา คอความรสกประหลาดใจหรอรสกไมมนคง ซงจะนาไปสความอยาก (ตณหา) จะแกแคน ตามดวย การจดจอทจะหาทางลงโทษหรอสบประมาทผทเราคดวาสมควรจะถกกระทาเชนนน (อปทาน) ในกรณนความตองการทเดนทสด คอการลบหลหรอทารายฝายตรงขาม (วภวตณหาตอตวตนของอกฝายหนง) หรอแมแตตวเราเอง (ในกรณเรารงเกยจพฤตกรรมหรอความออนแอของตวเราเอง) การเกดภวตณหาตอตนเองและผอนนนยอมเกยวเนองกน บอยครงความรสกทไมด ตอตนเอง มกจะถกเบยงเบนไปฝายตรงขาม เรามกจะรสกวาตวเรา (ภพหรอชาต) นนเปนฝายถก

  

60

ขณะทฝายตรงขามเปนฝายผด การเปนฝายถกยอมทาใหเราเปนศนยกลาง ในแงของความถกตอง ไมวาการกระทาของเราจะเลวรายสกปานใด และไมวาฝายตรงขามจะถกเหยยดหยามสกปานใด กตาม การพงวภวตณหาไปยงตวตนของศตร ยอมลดความเจบปวดอนเนองมาจากการทมวภวตณหาตอภาพตนเอง ดงนนศกดศรในภาพตนเองจะคงอยไดโดยการแยกความชวและความรสกทไมดออกจากตนเอง และเอาไปผกตดอยกบฝงตรงขาม ภาพตวตนของเราจะสดใสขน ในขณะทภาพของฝงตรงขามจะมดมนลง ในความเปนจรงแลวเราทงคตางรสกเปนปฏปกษตอกน แตความหลงผดทาใหเรามองไปวาฝายตรงขามเปนฝายทคดรายและกาวราว ไมใชตวเรา ความรสกเกลยดชงน จะปรากฏเปนพฤตกรรมและจะทาใหทศนคตโดยรอบเลวรายลง คขดแยงทขาดสตคดวา ศตรของเขา เปนอยางทเขาเหนจรง ๆ แตอยางไรกดในแงปฏจจสมปบาทแลวไมไดเปนเชนนนเลย การปรงแตงภาพศตรเกดขนภายในใจของผคด ผสสะอาจใหขอมลทถกตองแกเรา ทาใหเกดความรสกหรอเวทนาขนมา แตกระบวนการการปรงแตงภาพของผอนนนเกดขนในใจเรา ศตรกคอสวนเสรมตอจากภาพตวเราเอง และจะเกยวโยงกนอยาใกลชดกบภาพดงกลาว ภาพตนเองและศตรนยอมเสอมไปในทสด (ชรามรณะ) แตจะทงรองรอยความรสกนกคดบางอยางไวในใจของเรา ซงจะมผลตอปฏจจสมปบาทรอบ ตอ ๆ ไป ในอนาคต การรอารมณ (วญญาณ) มหนาทแยกแยะสงทเกยวของกบโทสะในรอบกอน ๆ เชน เราอาจจะคดวา ศตรของเราจะมพฤตกรรมทไมดหรอหลอกลวงเราฉะนนหนาทสาคญเหนอสงใดของกายและใจ (นามรป) คอ พรอมทจะรกรานหรอปกปอง สวนกายทงหลายกจะเตรยมรบขอมลตาง ๆ กจะมากาหนดความรสกทเกดขนและมผลตอการมองของเราดวย เราจะเหนไดวา ความชงจะมผลกระทบตอความขดแยงและในขณะเดยวกนกจะถกกาหนดโดยความขดแยง ประการแรก ความระแวงจะสงผลไปกวางไกล เนองจากความขดแยงมกจะทาให ผทขดแยงตกอยในสภาพกดดน โดยมเวลาตรกตรองนอย ปฏกรยาของเขาจะขนอยกบแบบแผน ความคดและอารมณทไดกอตวขนในรอบกอน ๆ ฉะนนความเกลยดชงกจะเปนตวกาหนดปฏกรยาตอบโตในอนาคต ประการทสอง ความชงไมไดอยทใจเราคนเดยว แตเปนสงทเกยวเนองกบผอน ความชงทแสดงออกมาเปนพฤตกรรมทาใหผอนมความรสกไมดจนปฏบตตอเราในทางไมดเปนการตอบแทน ผลกคอเกดวฏจกรอนเลวรายขนมา พระพทธเจาไดตรสไวอยางชดเจน

  

61

ประการทสาม ความไมมนคงทางจตใจทาใหอารมณตงเครยด ซงในทสดจะกอใหเกดความรนแรงทางกายกรรมและวจกรรม ประการทส เรามกจะปกปองความหลงตนเองโดยการทบถมผทดเหมอนมอานาจเหนอเรา การทบถมผอนยอมมผลในทางลบ เนองจากผทถกทบถมจะยงขาดความเชอมนในตนเองและ จะมปฏกรยาตอบโตในทางลบ เมอความเกลยดชงกลายเปนแบบแผนของพฤตกรรมอนซบซอนแลว กยากทแตละฝายจะกระทาสงทสรางสรรคได โมหะ ในแงของปฏจจสมปบาท ความหลงจะเกดขนเมอเกดอปาทานหรอความตดยด วงจร ปฏจจสมปบาทกอใหเกดภวตณหาหรอความอยากเปนบางสงบางอยางและเกดอปาทานตามมา ภาพตวเองกจะกลายเปนสงทคอยตดยด เราปรงภาพทสวยงามดงโปสตการดชวตขนมา ภาพน จะปดบงความทกขและความไมจรงย งยนเชอของความทกขมาจากการทเราพยายามใชชวตทขดแยงกบความเปนจรง เคาลางของความขดแยงแมมเพยงเลกนอย ไมวาจะเปนความคดเหนทตางกนการวจารณ การแสดงความหงดหงด ลวนแตจดชนวนความรสกไมมนคงในจตใจ ซงเกดจากความหลง และ จะทาใหเราทาอะไรเกนเหต จาก ความมนใจ วาภาพตวตนทสงขารสรางขนมาเปนตวเราในฐานะผกระทา เราตองเผชญกบประสบการณทไมพงพอใจ เมอตกอยในฐานะผถกกระทา จากความหลง ทคดวาตวเราเปนผคม สถานการณ เรากลบพบวาตวเองถกดนไปขางหนา หรอถกบงการครอบงาเพอสนองความตองการของอกฝายหนง นเปนการทาทายภาพตนเองและโลก เรารสกวาตองเปน ฝายปกปอง สงขารจะออกหนาและปรงแตงภาพทนาเกลยดของศตร พรอม ๆ กบหาทางปกปอง ภาพตนเอง เมอฉนวาดภาพตนเองวาเปนศนยกลางของความเปนจรง วธทแนนอนทสดในการตอกย าภาพดงกลาวกคอ การทาใหคนอนดอยกวา สงขารจะถกควบคมโดยภวตณหาหรอความอยากทจะ เปนคนเขมแขงและอยศนยกลางของความจรง และวภวตณหาหรอความไมอยากเปนคนออนแอ ไมมคา และอยรอบนอกของความจรง หลกธรรมของพระราชา หลกธรรมแบบวถพทธ หลกธรรมอกประการหนงทคนไทยทงมวลใหการเคารพและปฏบตตาม คอ หลกธรรมของพระราชา หรอพระบาทสมเดจพระเจาอยหวของเรา ซงเปนหลกธรรมจากพระบรมราโชวาท ลวนแลวแตมคตสอนใจทไดแสดงออกมาในพระบรมราโชวาท ซงไดอญเชญมาดงน

  

62

อนาคตทานายได “ทกสงทกอยาง ทเกดทเปนอยแกเราในวนนยอมมตนเรองมากอน ตนเรองนนคอ เหต

สงทไดรบคอ ผล และผลททานมความรอยขณะนจะเปนเหตใหเกดผลอยางอนตอไปอกคอ ทาใหสามารถใชความรทมอยทางานทตองการไดแลวการทางานของทาน กจะเปนเหตใหเกดผลอน ๆ ตอเนองกนไปอก ไมหยดย ง ดงนนทพดกนวา ใหพจารณาเหตผล ใหดนนกลาวอกนยหนงกคอ ใหพจารณาการกระทาหรอกรรมของตนใหดนนเองคนเราโดยมากมกนกวา อนาคตจะเปนอยางไรเราทราบไมไดแตทจรงเรายอมจะทราบไดบางเหมอนกนเพราะอนาคต กคอ ผลของการกระทาในปจจบน” (พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย 8 กรกฎาคม พ.ศ. 2519, 2519 อางถงใน กฤตวฏ บวรนรมาณ, 2552)

คนด “ในบานเมองนน มทงคนด และคนไมดไมมใครทจะทาใหทกคนเปนคนดไดทงหมด

การทาใหบานเมองมความปกตสขเรยบรอยจงมใชการทาใหทกคนเปนคนดหากแตอยทการสงเสรมคนด ใหคนดปกครองบานเมองและควบคมคนไมด ไมใหมอานาจไมให กอความเดอดรอนวนวายได” (พระบรมราโชวาทในพธเปดงานชมนมลกเสอแหงชาตคายลกเสอวชราวธ จงหวดชลบร 11 ธนวาคม พ.ศ. 2512, 2512 อางถงใน กฤตวฏ บวรนรมาณ, 2552)

คณธรรมของคน “ประการแรก คอ ความซอสตยประการทสอง คอ การรจกขมใจฝกใจตนเองให

ประพฤตปฏบตอยในความสตยความดนนประการทสาม คอ การอดทน อดกลน และ อดออมทจะไมประพฤตลวงความสตยสจรตประการทส คอ การรจกละวางความชว ความทจรตและรจกสละประโยชน สวนนอยของตน เพอประโยชนสวนรวม คณธรรม สประการน ถาแตละคนพยายามปลกฝงและบารงใหเจรญงอกงามจะชวยใหประเทศชาตบงเกดความสข ความรมเยนและมโอกาสทจะปรบปรงพฒนาใหมนคงกาวหนาตอไป” (พระบรมราโชวาท ในพธบรวงสรวงสมเดจพระบรพมหากษตรยาธราชเจา 5 เมษายน พ.ศ. 2535, 2535 อางถงใน กฤตวฏ บวรนรมาณ, 2552)

ความเพยร “ความเพยรทถกตองเปนธรรม และพงประสงคนนคอความเพยรทจะกาจดความเสอม

ใหหมดไปและระวงปองกนมใหเกดขนใหม อยางหนงกบความเพยรทจะสรางสรรคความดงามใหบงเกดขนและระวงรกษามใหเสอมสนไป อยางหนงความเพยรทงสอง

  

63

ประการนเปนอปการะอยางสาคญ ตอการปฏบตตน ปฏบตงานถาทกคนในชาตจะได ตงตนตงใจอยในความเพยรดงกลาวประโยชนและความสขกจะบงเกดขนพรอมทงแกสวนตวและสวนรวม” (พระราชดารสพระราชทานในพธกาญจนาภเษกทรงครองราชย ครบ 50 ป พ.ศ. 2539, 2539 อางถงใน กฤตวฏ บวรนรมาณ, 2552)

แกปญหาดวยปญญา “ปญหาทกอยางไมวาเลกหรอใหญ มทางแกไขไดถารจกคดใหด ปฏบตใหถก การคด

ไดดนน มใชการคดไดดวยลกคด หรอดวยสมองกลเพราะโลกเราในปจจบนจะววฒนาการ ไปมากเพยงใดกตามกยงไมมเครองมออนวเศษชนดใดสามารถขบคดแกไขปญหาตาง ๆ ไดอยางสมบรณการขบคดวนจฉยปญหา จงตองใชสตปญญาคอคดดวยสตรตวอยเสมอ เพอหยดย งและปองกน ความประมาทผดพลาดและอคตตาง ๆ มใหเกดขนชวยใหการใชปญญาพจารณาปญหาตาง ๆ เปนไปอยางเทยงตรง ทาใหเหนเหตเหนผลทเกยวเนองกนเปนกระบวนการไดกระจางชดทกขนตอน” (พระบรมราโชวาทในพธพระราชทานปรญญาบตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 1 สงหาคม พ.ศ. 2539, 2539 อางถงใน กฤตวฏ บวรนรมาณ, 2552)

พระบรมราโชวาทและพระราชดารสสวนหนง ทในหลวงทรงประทานใหกบชาวไทย ทกคนใหเรานาไปประพฤตปฏบตตนเปนคนดของครอบครวเปนคนดของสงคมและประเทศชาต ซงหลาย ๆ เหตทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดประทานพระบรมราโชวาทในแตละครง ยอมเหนอผลประโยชนทงปวง จงมแตความเมตตา กรณา เหมอนพอสอนลก โดยใหยดมน ในความด ในความถกตองเปนคนดของครอบครวและสงคม มศลมธรรมตลอดจนการดารง ในหนาทสบไป กรณตวอยางจากการจดการความขดแยงแบบวถพทธ โดยพระบรมราโชวาทและ พระราชดารส จากเหตการณพฤษภาทมฬ 35 ซงเปนอกเหตการณหนงในประวตศาสตรการเมองไทย ทมความรนแรง เมอมพระบรมราโชวาทของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว จงทาใหยตลงได มขอความบางตอนซงอญเชญมาดงน “คงไมแปลกใจทาไมถงเชญใหทานมาพบกนอยางน เพราะวาทกคนกทราบวาเหตการณมความยงเหยงอยางไรและกจะทาใหประเทศชาตลมจมได” “การเผชญหนาตอนแรก กจะเหนจดประสงคของทงสองฝายไดชดเจนพอสมควร แตตอมาภายหลง 10 กวาวน เปลยนโฉมหนาไปอยางมากจนกระทงผลจะออกมาอยางไรกตาม กเสยทงนน เพราะวา ทาใหมความเสยหายในทางชวตเลอดเนอของคนจานวนพอสมควร แลวกมความเสยหายทางวตถ ซงเปนของสวนราชการและสวนบคคลเปนมลคามากมายนอกจากนนกมความเสยหายในทางจตใจ และในทางเศรษฐกจของประเทศชาตอยางทจะนบคณาไมได” “ปญหาทกวนนคอความปลอดภยและขวญ

  

64

ของประชาชน ซงเดยวนประชาชนทวไปทกแหงทกหน มความหวาดระแวงวา ประเทศชาตจะลมจม โดยทจะแกไขลาบาก ฯลฯ ฉะนนกขอใหทาน โดยเฉพาะสองทาน พล.อ.สจนดา คราประยร และ พล.ต.จาลอง ศรเมอง ชวยกนคดคอ หนหนาเขาหากน ไมใชเผชญหนากนเพราะวาเปนประเทศของเราไมใชประเทศของหนงคนสองคน เปนประเทศของทกคน ตองเขาหากนแกปญหาไมเผชญหนากน เพราะวาอนตรายมอย เวลาคนเราเกดความบาเลอดปฏบตการรนแรงตอกนมนลมตวลงทายกไมรวา ตกนเพราะอะไร แลวกจะแกปญหาอะไร เพยงแตวาตองเอาชนะแลวใครจะชนะ ไมมทางชนะ อนตรายทงนนมแตแพ คอตางคนตางแพ ผเผชญหนากแพแลว ทแพทสดกคอ ประเทศชาต ประชาชนจะเปนประชาชนทงประเทศ ไมใชประชาชนเฉพาะในกรงเทพมหานคร ถาสมมตวากรงเทพมหานครเสยหายประเทศกเสยหายไปทงหมด แลวกจะมประโยชนอะไรทจะทะนงตววาชนะเวลาอยบนกองสงปรกหกพง” หลงพระราชทานกระแสพระราชดารแกบคคลทงสอง หลงจากเขาเฝาแลว พล.อ.สจนดา คราประยร กไดแถลงใหประชาชนทราบทางสถานโทรทศนรวมการเฉพาะกจ ฯ วาจะให ความรวมมอรวมใจในการแกปญหา เพอใหเกดความสงบสขแกประชาชนชาวไทย และจะไดพจารณาออกกฎหมายนรโทษกรรมใหผทรวมชมนมกนดวยความบรสทธใจ และ พล.ต.จาลอง ศรเมอง กแถลงใหประชาชนอยาใหการสนบสนนหรอรเหนเปนใจกบผทยงกอความวนวายในขณะนน ทาใหสถานการณตาง ๆ นนเขาสภาวะปกตโดยเรว กรณความแตกแยกของสงฆในครงพทธกาล โดยมพทธโอวาทเปนเครองยต ความแตกแยก โดยมพทธโอวาทขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาทไดแสดงไวดงน สาเหตและความแตกแยกของสงฆ ครนถงวนอโบสถ พระเทวทต กชวนภกษเปนพวกไดมาก (เปนพระบวชใหมโดยมาก) แลวพาภกษเหลานนแยกไปทาอโบสถ ณ ตาบลคยาสสะเหตเปนเครองทาใหสงฆแตกกนและสามคคกนม 18 ขอ คอ 1. แสดงอธรรมวาเปนธรรม 2. แสดงธรรมวาเปนธรรม 3. แสดงอวนยวาเปนวนย 4. แสดงวนยวาเปนอวนย 5. แสดงขอทพระพทธเจามไดตรสวาตรสไว 6. แสดงขอทพระพทธเจาตรสไววามไดตรสไว 7. แสดงขอทพระพทธเจามไดประพฤตวาประพฤต

  

65

8. แสดงขอทพระพทธเจาประพฤตวาไมไดประพฤต 9. แสดงขอทพระพทธเจามไดบญญตวาบญญต 10. แสดงขอทพระพทธเจาบญญตวามไดบญญต 11. แสดงสงมใชอาบตเปนอาบต 12. แสดงอาบตวามใชอาบต 13. แสดงอาบตเบาวาเปนอาบตหนก 14. แสดงอาบตหนกวาเปนอาบตเบา 15. แสดงอาบตไมมสวนเหลอวามสวนเหลอ 16. แสดงอาบตมสวนเหลอวาไมมสวนเหลอ 17. แสดงอาบตชวหยาบวาไมชวหยาบ 18. แสดงอาบตไมชวหยาบวาชวหยาบ แลวทาอโบสถ ทาปวารณา และทาสงฆกรรมแยกกน สวนเหตเปนเครองทาใหสงฆสามคคกนกม 18 อยาง แตทตรงกนขาม คอ แสดงถกตรงตามความเปนจรงแลวไมทาอโบสถแยกกน ไมทาปวารณาแยกกน และไมทาสงฆกรรมแยกกน โกสมพยสตร (สตรวาดวยภกษชาวกรงโกสมพ) พระผมพระภาคประทบ ณ โฆสตาราม ใกลกรงโกสมพ สมยนนภกษในกรงโกสมพ ราวฉานทะเลาะววาทกน ใชวาจาทมแทงกน ไมสามารถ ทาความเขาใจกนได พระผมพระภาคเจา จงตรสสงภกษรปหนงวาใหเรยกภกษเหลานนมาประชมกน ตรสถาม เธอทงหลายรบวาทะเลาะววาทกนจรง จงตรสถามวาในสมยททะเลาะววาทกนนน เธอไดตงกายกรรท วจกรรม มโนกรรม อนประกอบดวยเมตตาในเพอนพรหมจารทงในทแจงทลบบางหรอเปลา.เมอกราบทลวาเปลา จงตรสวาพวกเธอรอะไรเหนอะไรจงทะเลาะกนววาทกน ขอนนยอมเปนไปเพอมใชประโยชน เพอความทกตลอดกาลนาน ตอไปไดตรสถง สาราณยธรรม (ธรรมอนทาใหระลกถงกน) 6 ประการ คอ 1. ตงกายกรรมอนประกอบดวยเมตตา 2. ตงวจกรรมอนประกอบดวยเมตตา 3. ตงมโนกรรมอนประกอบดวยเมตตา ในเพอนพรหมจารในทแจงทลบ 4. แบงปนลาภแกเพอนพรหมจาร 5. มศลอนดเสมอดวยเพอนพรหมจาร 6. มทฏฐความเหนอนประเสรฐเสมอดวยเพอนพรหมจาร

  

66

ธรรม 6 อยางนทาใหระลกถงกน ทาใหเปนทรกเปนทเคารพเปนไปเพอสงเคราะหกน เพอไมววาทกน เพอสามคคกน เพอเปนอนหนงอนเดยวกน ในธรรม 6 อยางน ขอทเปนยอดคอทฏฐความเหนอนประเสรฐอนนาออกจากทกขได หลงเหตการณความแตกแยกของพระสงฆในครงนนแสดงใหเหนวาผทอยเหนอผลประโยชนทงปวงนนสามารถแกไขปญหาไดดวยหลกธรรม ทแสดงถงความเมตตา กรณา ตอทงสองฝาย ทเปนฝายทเหนดวยกด และฝายทไมเหนดวยกดจนทาใหนาไปสความสามคคและความผาสกอยางแทจรง

งานวจยทเกยวของ ศาศวต เพงแพ (2543) เรอง ความขดแยงและการแกไขความขดแยงในสงคมไทย: ศกษากรณโครงการกอสรางทอสงกาซยาดานา กลมตวอยางทใชในการศกษา ผไดรบผลกระทบจากโครงการดงกลาว ผลการวจยพบวา ความขดแยงกรณโครงการกอสรางทอสงกาซยาดานา มสาเหตจาก 1) การมปรชญาการมองโลกทแตกตางกนระหวางรฐกบฝายผคดคานโครงการ ในเรองมนษยกบธรรมชาต ความหมายของการพฒนา การชดเชยและทดแทนธรรมชาต และภารกจ ทางสงคม 2) การขาดกลไกและกระบวนการทเหมาะสมในการจดการความขดแยงของสงคมไทย 3) ความขดแยงในผลประโยชนของแตละฝาย ผลการวจยพบวาเมอความขดแยงเกดขน รฐไดใชวธการจดการความขดแยงแบบดงเดม คอ การใชอานาจรฐเขาบบบงคบ การใชกาลงเขาจบคม การขมข คกคาม และระบบอปถมภ ซงสะทอนทศนะของฝายรฐทมองความขดแยงแบงแยกเปนสองฝายคอ มองกลมผสนบสนนโครงการวาเปนพวกเดยวกบรฐ ขณะทฝายผตอตานคดคานโครงการนนเปนศตร ผลการวจยยงพบวา มการใชสอมวลชนในสถานการณความขดแยงอย สองระดบคอ สอมวลชนระดบชาตและสอมวลชนระดบทองถน โดยรฐสามารถปดกนไมให กลม ผคดคานเขาไปมบทบาทในการใชสอทงในระดบชาตและระดบทองถนไดเปนสวนใหญ ขณะทกลมผคดคานใชเวทของหนงสอพมพขาวสด ซงเปนหนงสอพมพประชานยมเปนเวทหลก ในการตอส โดยมขอสงเกตวาการทรฐเปนผควบคมสอ และมศกยภาพทางดานการเงนและบคลากรทเหนอกวา ทาใหรฐสามารถถายทอดแนวความคดและกจกรรมของกลมตนใหเขาถงกลมตาง ๆ ในสงคมโดยผานสอมวลชน เพอสรางความเขาใจและการยอมรบไดมากกวาฝายผตอตานคดคานโครงการ กตยา เกษเจรญ (2544) เรอง ความขดแยงระหวางไทย-พมา: ศกษาการแกไขปญหา เขตแดนบรเวณแมนาสาย แมนารวก และแมนาเมย กลมตวอยางทใชในการศกษาคอ รฐบาลไทยและรฐบาลพมา ผลจากการศกษาครงนพบวา การแกไขปญหาเขตแดนบรเวณแมนาสายและแมนารวก

  

67

ระหวางไทยกบพมาประสบผลสาเรจเปนผลมาจากปจจยภายใน ไดแก ความสมพนธทดในระดบ ผนารฐบาลไทยและพมาและผลประโยชนทางเศรษฐกจรวมระหวางทงสองฝาย ปจจยภายนอก ไดแก การทรฐบาลไทยและพมามความขดแยงกบชนกลมนอยในวงจากดจงไมคอยมผลตอ ความมนคงของไทย สวนการทการแกไขปญหาเขตแดนบรเวณแมนาเมยไมประสบผลสาเรจ เปนผลมาจากปจจยภายใน ไดแก การทรฐบาลไทยและพมามจดยนทางนโยบายเรองสทธมนษยชน ทแตกตางกนและผลประโยชนทางเศรษฐกจรวมระหวางไทยกบพมาทมความหลากหลาย สวนปจจยภายนอกนนเนองจากกรณทรฐบาลพมาขดแยงอยางมากกบกลมตอตานจนทาให ไปกระทบกบความมนคงของไทย พอเนตร พงหลวง (2544) เรอง ความขดแยงในแนวอดมการณทางการเมอง “เผดจการ รฐนยม” กบ “สงคมนยมประชาธปไตย” ในชวง พ.ศ. 2475-2490 กลมตวอยางทใชในการวจยคอ กลมของจอมพล ป. พบลสงคราม และกลมนายปรด พนมยงค ผลการศกษาพบวา ความขดแยงในแนวทางอดมการณทางการเมองแบบ “เผดจการรฐนยม” กบ “สงคมนยมประชาธปไตย” ภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475-2490 เปนการศกษาทมงตรงตอดานอดมการณทวา ปจจยทางดานอดมการณเปนปจจยหนงรวมกบปจจยอน ไดแก ปจจยดานอานาจและผลประโยชน ทาใหเกดความขดแยงขนระหวางกลมของจอมพล ป. พบลสงคราม และกลมนายปรด พนมยงค ในชวงเวลาดงกลาว การศกษาจงนาเสนอสาเหตของความขดแยงในสงคมไทยระหวางบคคล 2 กลมดงกลาววามลกษณะเปนความขดแยงทางอดมการณ และจากการศกษาคนควาทางดานเอกสาร คอ เอกสารชนตน เชน สนทรพจนของจอมพล ป. พบลสงคราม และงานเขยนของนายปรด พนมยงค รวมกบเอกสารชนรองทนกวชาการทานอนไดศกษาเกยวของกบเหตการณในชวง พ.ศ. 2475-2490 ไดพบวาความขดแยงในกลมผนาไทยระหวางกลมจอมพล ป. พบลสงคราม กบกลมนายปรด พนมยงค ในชวงเวลา พ.ศ. 2475-2490 นน มเงอนแงของความแตกตางของอดมการณ หรอระบบความคดทางการเมอง ททาใหเกดเปนความขดแยงขน แมรปแบบความขดแยงทางอดมการณ จะไมเดนชด เทาความขดแยงดานอานาจและผลประโยชน ทมกจะถกนามาใชอธบายวาเปนเหตของความขดแยง แตจากผลการศกษานแสดงใหเหนวา สงคมไทยมความขดแยงในแนวทางอดมการณอยจรง และหากพจารณาอยางถองแทจะเหนความเชอมโยงไดวา การตอสเพออดมการณหรอระบบความคด ยงคงเปนความขดแยงหลกประการหนงในสงคมไทย ซงเหนไดจากการตอสเรยกรอง ในเรองสทธ เสรภาพ ความเสมอภาคความเปนธรรมในดานตาง ๆ ในสงคม รวมไปจนถงขอคดเหนตาง ๆ ทมตอเรองเกยวกบชาต ศาสนาและพระมหากษตรย เปนตน มนตร มาลพนธ (2544) เรอง ญฮาดในอสลาม: การศกษาเชงวเคราะหในแงมมของ สนตวธและการใชความรนแรง ผลการวจยพบวา สนตวธเปนกระบวนการในการเคลอนไหว

  

68

เพอใหบรรลถงเปาหมายประการหนง โดยการเคลอนไหวแบบสนตวธน มทงทประสบผลสาเรจและลมเหลวระคนกนไป ตวอยางของขบวนการเคลอนไหวแบบสนตวธทประสบความสาเรจ กคอ ขบวนการสนตวธของมหาตมคานธ เปนตน แนวโนมในปจจบนใหความสาคญกบกระบวนการดาเนนการแบบสนตวธมากขน จนสนตวธกลายเปนรากฐานทสาคญของ ความชอบธรรม ในการเคลอนไหวตาง ๆ ในยคเรมตนของอสลาม มสลมถกใชใหยดมนในสนตวธอยางเครงครด ไมวาจะตองเผชญกบการประหตประหารทรนแรงเพยงใดกตาม ตอมาเมอสถานการณของมสลมเลวรายลง ทาใหตองอพยพสนครมะดนะห ทนนมสลมไดกอตงประชาคมของตนขน เปนประชาคมทมอาณาเขตพรมแดนของตนเอง ในสถานการณใหมเชนน การญฮาดดวยกาลงอาวธจงถกนามาใชเพอปองกนพรมแดนและประชาคมจากการรกรานจากภายนอก ในยคกลางอาณาจกรอสลามมความเขมแขงสงสดจนกลายเปนมหาอานาจในยคนน นกนตศาสตรมสลมจานวนหนง มความเหนวาการญฮาดคอการตอสกบการปฏเสธอสลาม ในขณะทอกกลมหนง ยงคงเหนวา การญฮาดในรปแบบของการตอสดวยกาลงอาวธจะทาไดในกรณทถกรกราน เทานน เมอเขาส ยคใหมโลกอสลามออนแอและถกครอบครองโดยตะวนตก การญฮาดจงถกอธบายเนนหนกไป ในเชงปองกนและขบไลผรกราน ในปจจบนการตกอยในสภาวะของการไรอานาจของโลกอสลาม และกระแสของสนตวธทแพรหลายทาใหนกวชาการมสลม จานวนหนงพยายามคนหาสถานะของ สนตวธในอสลาม และอธบายการญฮาดในแงมมของสนตวธ แมวาญฮาดทาไดทงโดยสนตวธและการใชความรนแรง แตการจะจากดการญฮาดใหอย ในกรอบของสนตวธโดยสนเชงเปนสงทเปนไปไดยาก เพราะศาสดามฮมมดเองกยอมรบ ในการใชความรนแรงในบางสถานการณ แตมสลมสามารถทจะจากดการใชความรนแรงให อยในเฉพาะกรณทจาเปนเพอเปนการปองกนการรกรานจากภายนอกเทานน ในขณะทควรใชสนตวธในการแกไขความขดแยงภายใน เกยรตศกด มวงมตร (2545) เรอง การจดการความขดแยงในชมชนบนพนทสง กลมตวอยางทใชในการวจย พระสงฆ ผใหญบาน คณะกรรมการหมบาน ผอาวโส ปราชญของชมชน และชาวบานในพนท ผลการศกษาพบวา ความขดแยงของชมชนทงในอดตและปจจบน มาจากปจจยหลก 2 ประการ คอ 1) ความขดแยงจากผลประโยชนและการแยงชงทรพยากร ไดแก การเอารดเอาเปรยบจากบคคลภายนอก การบกรกปาและททากนของชมชน การลกลอบเขามาแสวงหาผลประโยชนในชมชน และ 2) ความขดแยงจากคานยม ความเชอและโลกทศน ไดแกคานยมทตางกนระหวางคขดแยง ความเชอเกยวกบการฟนฟและจดการปาของชาวบานและหนวยงานรฐ และโลกทศนทแตกตางของรฐและชาวบานซงรฐมองวาคนอยรวมกบปาไมได ในขณะทชาวบานหรอชมชนมองวาคนอยรวมปาได เงอนไขทสงผลตอความขดแยงของชมชน ในอดต ม 4 ประการ คอ 1) นโยบายปาไมของรฐบาล 2) นโยบายการสงเสรมการปลกพชเศรษฐกจ

  

69

และการสงเสรมการลงทนของชาวตางชาต 3) ความสมบรณของทรพยากรธรรมชาต และ 4) วถชวตของชาวบานทผกพนกบทรพยากรธรรมชาต ในอดตชมชนใชระบบคณคาในการจดการความขดแยง ไดแก การเคารพและ ใหความสาคญกบฮโรและผอาวโส การใหความสาคญความเปนเครอญาต การไมขมเหงเบยดเบยน โดยมกลไกในการจดการความขดแยง ไดแก ผนา เชน ฮโรและผอาวโส กลมองคกรและเครอขายชาวบาน และกลไกรฐ เชน เจาหนาทรฐและศาล ฯลฯ วธการในการจดการความขดแยง ไดแก การปรบใชคณคาทางวฒนธรรมของชมชน การเจรจาตกลงแบบไมเปนทางการ การรวมตวเคลอนไหวคดคานแลตอตาน การสรางเครอขายองคกรชาวบานและการประสานกบรฐ สาหรบ ในปจจบนระบบคณคาทใชในการจดการความขดแยงมขอจากดมากขน โดยเฉพาะการจดการ ความขดแยงกบภายนอก สถานการณความขดแยงทซบซอนขนทาใหชมชนตองใชกลไกทหลากหลายมากขน ไดแก ผนาชมชน เชน ผอาวโส ผนาทางความคด กลมองคกรชมชนและ เครอขายองคกรชมชน บคคลหรอหนวยงานภายนอกมวธการจดการความขดแยงทหลากหลาย และผสมผสานมากขน ทงการปรบใชวฒนธรรม ประเพณ การเจรจาตกลงแบบไมเปนทางการ การรวมตวเคลอนไหวคดคานและตอตาน การสรางเครอขายองคกรชาวบานเพออานาจการตอรอง การประสานงานกบรฐ และการประสานงานกบหนวยงานภายนอก จาตพจน รฐกจรงโรจน (2545) เรอง การจดการความขดแยงระหวางรฐกบประชาชน: กรณเขอนปากมล กลมตวอยางทใชในการวจย ชาวบานทถกผลกระทบจากการสรางเขอน ผลการวจยพบวา ความขดแยงทเกดขนระหวางรฐกบประชาชนมสาเหตหลก 4 ประการ คอ 1) เกดจากแนวคดของการพฒนาทวา “คนสวนนอยตองเสยสละเพอคนสวนใหญ” 2) เกดจากความออนดอยของ ระบบราชการและกลไกอานาจของรฐ 3) เกดจากการขาดกระบวนการมสวนรวมของชาวบาน ในพนท และ 4) เกดจากการเขามาขององคกรพฒนาเอกชน โดยทงนสาเหตใน 3 ประเดนแรกขางตนนนเปนผลการศกษาทไดจากกลมตวอยางทประกอบดวย นกวชาการ แกนนากลมชาวบานปากมล และทปรกษาสมชชาคนจน ทาใหผลการศกษามความแตกตางจากสมมตฐานการศกษาทไดกาหนดไว สวนสาเหตหลกประการท 4) นนเปน ผลการศกษาทไดรบจากกลมตวอยางทประกอบดวย การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย (กฟผ.) แกนนากลมชาวบานทสนบสนนรฐและเขอนปากมล รวมทงเจาหนาทสวนราชการ ทเกยวของ อยางไรกตามในกลมตวอยางขางตนนไดใหการยอมรบสมมตฐานการศกษาไวในระดบหนง การจดการความขดแยงทเกดขนระหวางรฐโดยยดหลกยทธศาสตรทเรยกวา “หลกการแบงแยกแลวปกครอง” โดยใชวธการตาง ๆ คอ 1) การใชสอ 2) ยทธศาสตรจดการความขดแยง

  

70

โดยกลมชาวบานทสนบสนนรฐและเขอนปากมล 3) การใชกฎหมายเปนเครองมอ 4) การใชกาลงเจาหนาทของรฐจดการกบกลมชาวบานปากมล 5) ขบวนการมดภยคกคามกลมชาวบานปากมล และ 6) กลไกราชการทองถนกบการจดการความขดแยง ภายใตหลกการแบงแยกแลวปกครอง ทาใหผบรหารประเทศระดบสงไดหาวธการตาง ๆ เพอใชจดการความขดแยงอกทางหนงคอ 1) การใสรายปายสกลมชาวบานปากมล และ 2) การแยกสลายมวลชน ทางดานกลมชาวบานปากมลมการจดการความขดแยงใน 2 แนวทางคอ 1) การสรางพนธมตรหรอแนวรวม และ 2) การชมนมประทวงและการยนหนงสอ ซงจากผลการศกษาพบวาไมมความแตกตางจากสมมตฐานการศกษาทกาหนดไว แนวทางอน ๆ ในการจดการความขดแยงระหวางรฐกบประชาชนผลการศกษาพบวากลมตวอยางทประกอบดวย นกวชาการ แกนนากลมชาวบานปากมล และทปรกษาสมชชาคนจน เสนอใหมการทบทวนแนวคดของการพฒนาท “คนสวนนอยตองเสยสละเพอคนสวนใหญ” และเนนกระบวนการมสวนรวมของชาวบานในพนทใหมากขน ซงกลมตวอยางมการยอมรบสมมตฐานการศกษาไวในระดบหนงเทานน และผลการศกษาทไดจากกลมตวอยางทประกอบดวย การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย (กฟผ.) แกนนากลมชาวบานทสนบสนนรฐและเขอนปากมล รวมทงเจาหนาทรฐ หรอใครกตามทไมใชชาวบานในพนทเขาไปแทรกแซงในการจดการความขดแยง ทเกดขนและเสนอใหชาวบานจดการความขดแยงเอง มยรา อรเคนทร (2545) เรอง พระพทธศาสนากบการเมอง: กรณศกษาการปฏบตตนของนกการเมองไทยในปจจบน ผลการศกษาพบวา 1. นกการเมองทดและมคณภาพควรปฏบตตนหรอมพฤตกรรมการวางตนตามแนวทางของพระพทธศาสนา 8 ประการ คอ 1.1 มความซอสตย สจรต ทงวาจาใจ และการกระทา 1.2 มความเทยงธรรมหรอเปนกลางในการปฏบตหนาท 1.3 มสจจะ รกษาคาพด พดจรง ทาจรง และมความจรงใจ 1.4 มความรบผดชอบตอตนเอง และหนาทการงานเพอสวนรวม 1.5 เสยสละประโยชนสวนตนเพอสวนรวม 1.6 เคารพปฏบตตามมตสวนรวม 1.7 เคารพทประชมและรกษาความลบของทประชมตามทระเบยบกาหนด 1.8 หลกเลยงอบายมขและหมนประพฤตตนในทางเจรญ 2. การศกษาความเขาใจในหลกธรรมตามแนวทางพระพทธศาสนาพบวา สมาชกสภาผแทนราษฎรทเปนสมยแรก มความเขาใจในหลกธรรมตามแนวทางพระพทธศาสนา อยในระดบด สาหรบสมาชกสภาผแทนราษฎรในกลมทมอายตงแต 46 ปขนไป มการศกษาตากวา

  

71

ระดบปรญญาตร เปนสมาชกสภาผแทนราษฎรของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เปนสมาชกสภาผแทนราษฎร สมยท 2 และตงแต 4 สมยขนไป มความเขาใจในหลกธรรมตามแนวทางพระพทธศาสนา อยในระดบปานกลาง 3. การศกษาระดบการปฏบตตนตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนาพบวาโดยภาพรวมสมาชกสภาผแทนราษฎรปฏบตตนตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนาอยในระดบบอยครงทกเรอง พระมหาหรรษา ธมมหาโส (นธบณยากร) (2547) เรอง รปแบบการจดการความขดแยงโดยพทธสนตวธ: ศกษาวเคราะหกรณลมนาแมตาชาง จ.เชยงใหม กลมตวอยางทใชในการวจยประชาชนในลมนาแมตาชาง ผลการศกษาพบวา 1. จากการศกษาวเคราะหความขดแยง และรปแบบการจดการความขดแยงโดยพทธสนตวธตามทปรากฏในคมภรพระไตรปฎกและอรรกถา พบวา ในระดบโลกยวสยนน พระพทธศาสนามองวาความขดแยงจดไดวาเปนทกข หรอเปนธรรมชาตทถอวาเปนสงจาเปน ของบคคลและสงคมประการหนง แตในระดบโลกตระนน พระพทธศาสนามองวาเปนสภาวะทไรความขดแยง สาหรบปจจยทกอใหเกดความขดแยงพระพทธศาสนายอมรบวาเกดจากการทางานรวมกนระหวางปจจยภายใน คอ กศลมล และอกศลมล รวมถง ตณหา ทฏฐ และมานะ ผนวกและปจจยภายนอก คอ ขอเทจจรงความสมพนธ ผลประโยชน คานยม และโครงสรางทบดเบยว ดวยเหตน พระพทธเจาจงไดนาเสนอชดของสนตวธในการจดการความขดแยง ซงประกอบไปดวยการเจรจากนเอง การไกลเกลยคนกลาง การตงคณะกรรมการไตสวน การพจารณาตดสนโดยสงฆสภา ซงกลยทธประกอบดวย การตดสนโดยการเงยบ การใชเสยงขางมาก การโนมนาว การประนประนอม เปนตน ดงทปรากฏ ในอธกรณสมถะ 2. จากการศกษาวเคราะหความขดแยง และรปแบบในการจดการความขดแยงโดย สนตวธ ในลมนาแมตาชาง จ.เชยงใหม พบวาความขดแยงในลมนาแมตาชางนน เปนความขดแยงทเกยวกบการแยงชงทรพยากรนา การสรางสงกอสรางบกรกลานาซงเปนพนทสาธารณะ การทงขยะ และของเนาเสยลงในลานา สาเหตเกดจาการขยายตวของพนททากน การเพมขนของจานวนประชากรในลมนา และการขยายตวของรสอรท ผนวกกบความตองการของมนษยโดยไรขดจากด ซงผอยอาศยในทองถนไดจดการความขดแยงดวยการเจรจากนเอง การเจรจาไกลเกลยคนกลาง และสรางการมสวนรวมระหวางประชาชนในลมนา จนทาใหการแยงชงนาดาเนนไปสการแบงปน และการยดมนในความเปนอตลกษณไปสสลายและทาลายความเปนอตลกษณ 3. จากการบรณาการรปแบบการจดการความขดแยงมตตาง ๆ ไมวาจะเปนรปแบบตามทปรากฏในประเทศตะวนตก ตะวนออก ประเทศไทย พระพทธศาสนา และลมนาแมตาชางทาใหพบรปแบบการจดการความขดแยงโดยพทธสนตวธเชงบรณาการทมชอวา ธมมกมชฌมวธ หมายถง

  

72

วธแบบกลาง ๆ หรอขอปฏบตแบบกลาง (มชฌมวธ) ทประสานสอดคลอง พอเหมาะพอด โดยการวเคราะห และการประเมนจากทางเลอกหลาย ๆ ทางทผมสวนไดสวนเสยรวมกนหาทางออกและ มฉนทามตรวมกนวา เปนทางเลอกทดทสด โดยม ความชอบธรรม (ธมมกวธ) เปนแกนหลก กลาวคอ 1) ดาเนนการตอหนาของผมสวนไดสวนเสย 2) ดาเนนการโดยความโปรงใส 3) ยตธรรม 4) สามารถตรวจสอบได 5) รบผดชอบตอผลดและผลเสยทจะเกดขน 6) ถกตอง 7) ทกฝายสามารถปฏบตไดจรง 8) เหมาะสมกบสถานการณ และเหตปจจย 9) ไดประโยชนทกฝาย และ 10) เคารพ ในสทธของผอน หรอสงอน จตราภรณ สมยานนทนากล (2548) เรองการใชแนวทางสนตวธในการแกไขความขดแยง: ศกษากรณโครงการทอสงกาซและโรงแยกกาซไทย-มาเลเซย อาเภอจะนะ จงหวดสงขลา กลมตวอยางทใชในการวจย โดยทาการเกบรวบรวมขอมลจากเอกสารประกอบกบการสมภาษณ แบบเจาะลกกบบคคล 5 กลม คอ บรษทผรบผดชอบโครงการฯ ฝายสนบสนนโครงการฯ ฝายคดคานโครงการฯ เจาหนาทของรฐ และบคคลทมบทบาทในฐานะสอกลาง ระยะเวลาการศกษาอยในระหวางป พ.ศ. 2541-2546 ผลการศกษาพบวา การรบรสนตวธของคขดแยงเบองตนเรองการละเวนจากความรนแรงมความสอดคลองกน แตแตกตางกนในเรองการรบรประเภทของความรนแรง ไดแก ความรนแรงเชงโครงสราง และลกษณะของสนตวธ ไดแก สนตวธทเปนหลกการและยทธศาสตร การเคลอนไหว ในประเดนเรองความไววางใจนน จากการศกษาพบวา มการสรางความไววางใจเกดขนเฉพาะกลม ไมมการจดการกบความไมไววางใจทเกดขน ทาใหเปนอปสรรคสาคญของการใชแนวทางสนตวธเพราะความไมไววางใจทเกดขนนนเปนสวนหนงทจะทาใหเกดอคตระหวางกน ในประเดนเรองการสอสาร พบวา ของทางการสอสารปดลงในชวงทแตละฝายมการแบงแยกขว อยางชดเจน จงไดมความพยายามสรางสอกลางขนเพอเชอมการสอสารระหวางกน อยางไรกตาม การสอสารผานสอกลางนนประสบปญหาความนาเชอถอ ฐานะทคลมเครอของสอกลางและชวงเวลาทไมเหมาะสมผลลพธกคอ เกดความไมเขาใจกนเพมสงขนและเรมมการตความทาทและมาตรการตาง ๆ ของฝายตรงขามไปในทางลบ กษรา เทยนสองใจ (2550) เรอง การศกษาวเคราะหอภยทานเพอการจดการความขดแยงในสงคมไทยปจจบน ผลการวจยพบวา 1. ความขดแยงเปนธรรมชาตของมนษย สงคมไทยในปจจบนกกาลงเกดปญหา ความขดแยงในหลาย ๆ ดาน ไดแก ปญหาทางการเมอง ปญหานโยบายสาธารณะ ปญหาการแยงชงทรพยากรธรรมชาต และปญหาการหยาราง สาเหตของปญหาความขดแยงสามารถแบงตาม ปจจยภายนอกออกไดเปน 5 ประเภทดวยกน คอ 1) ความขดแยงดานขอมล (Data Conflict) 2) ความขดแยงดานผลประโยชน (Interest Conflict) 3) ความขดแยงดานความสมพนธ

  

73

(Relationship Conflict) 4) ความขดแยงดานโครงสราง (Structural Conflict) และ 5) ความขดแยงดานคณคาหรอคานยม (Value Conflict) ในทศนะของพระพทธศาสนานน สาเหตของความขดแยงเกดมาจากการปฏสมพนธระหวางปจจยภายนอกและปจจยภายใน สาหรบปจจยภายในไดแก ปญจธรรม คอ ตณหา มานะ ทฏฐ และ อกศลมล คอ โลภะ โทสะ โมหะ โดยทฏฐ ทาหนาทเปนแกนกลางของปจจยภายในททางานรวมกนกบอกศลมลในการเกดความขดแยง 2. อภยทาน มปรากฏอยในพระไตรปฎกวาเปนมหาทาน มความหมายวา การใหความไมมภย การพฒนาอภยทานเรมท สมมาทฏฐ และ สมมาสงกปปะ ซงเปนหลกพนฐาน เพอใหเกดอภยทานทประกอบไปดวย เมตตาธรรม ขนตธรรม และ ศล 5 สาหรบกรอบแนวทางของการปฏบตของอภยทาน คอ พรหมวหารธรรม สาราณยธรรม และสงคหวตถ 4 โดยวธการปฏบตนน แบงออกไดเปน อภยทานทางใจ อภยทานทางวาจา และอภยทานทางกาย 3. อภยทานเปนพทธสนตวธ ทใชนามาเปนรปแบบสาหรบจดการปญหาความขดแยง ในสงคมไทยได ซงไมเพยงแตสามารถใชไดในรปแบบการแกไขหลงจากความขดแยงเกดขนแลวยงสามารถใชเปนรปแบบของการปองกนเพอไมใหความขดแยงกอตวอกดวย อภยทานทางใจนบวามบทบาทสาคญอยางยงในการพฒนาใหมความอดทน มความเมตตา ไมอาฆาตพยาบาทโกรธแคน อภยทานทางวาจา คอ การพดทยดหลกสมมาวาจา และการกลาวคาวา “ขอโทษ” สาหรบอภยทานทางกาย คอ การแสดงพฤตกรรมเคารพ และใหเกยรตในศกดศรความเปนมนษย โดยวธการของอภยทานดงกลาวมาทงหมดทาใหการยดมนในความเปนอตลกษณสลายลง สามารถแกไขปญหาความขดแยงไดในทสด กตตศกด รตนกระจางศร (2552) เรอง การจดทาแนวเขตการใชทดนอยางมสวนรวม เพอการจดการความขดแยงในเขตปาอนรกษ: กรณศกษาหมบานหนเหลกไฟ ตาบลดอยแกว อาเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม กลมตวอยางทใชในการวจย ประชาชนหมบานหนเหลกไฟ ผลการศกษาพบวา ในหมบานหนเหลกไฟพบเงอนไขทนาไปสการการไขปญหาความขอขดแยงดานแนวเขตการใชทดนแบบมสวนรวมของกลมผมสวนไดสวนเสยเกดจาก 1) การททกฝายเหนวาประเดนปญหาเปนประเดนรวม (Common Problem) โดยเฉพาะการซอมทบของแนวเขตทดนของชมชนกบรฐ และสภาพของปญหาในพนทอยในสภาวะทไมมทางออก 2) ความรวมมอพหภาค ในการแกไขปญหา ซงมพฒนาการมาจากโครงการนารองทดาเนนการรวมกนระหวางหนวยงานภาครฐกบองคกรภาคเอกชน 3) การใชหลายมตในการแกไขปญหา เชน การใชแนวเขตผอนปรน การใชองคกรทเปนตวกลางในการประสานงานรวมทงการใชขอมลแผนทความละเอยดสง ซง ถอเปนขอมลเชงประจกษทสามารถสรางความเขาใจและประสานความรวมมอจากฝายตาง ๆ ได

  

74

ในสวนของความสาเรจและความลมเหลวของกระบวนการจดทาแนวเขตทดนแบบ มสวนรวมในพนทบานหนเหลกไฟ พบวากระบวนการแกไขปญหาทผานมาทงการใชอานาจรฐและการใชอานาจชมชนเปนฐานในการแกไขปญหานนไมสามารถแกไขปญหาในพนทได เนองจากตางฝายตางใชแนวทางของตนเองเปนหลกซงไมสามารถสรางการยอมรบระหวางภาคทเกยวของไดเมอมการใชขอมลเชงประจกษและความรวมมอพหภาคทาใหฝายสามารถดาเนนงานและมปฏบตการจรงในพนทรวมระหวางผมสวนไดสวนเสยจากทกภาคสวนทเกยวของ เชน ชาวบาน อทยานแหงชาต องคกรพฒนาเอกชน หนวยงานปกครองทองถนและนกวชาการ นอกจากนยงมปจจยเออทางดานนโยบายของรฐ เชน การเปดโอกาสใหภาคสวนตาง ๆ เขาไปมสวนรวมในการจดการทรพยากรตามรฐธรรมนญป 2540 รวมทงความพรอมของชมชนในพนทดวย ซงถอเปนปจจยเสรมทสาคญ ในเบองตนแนวทางดงกลาวสามารถทาใหขอขดแยงทมอยในพนทระหวางชมชนบนพนทสงและชมชนพนราบลดลง หรออยในสภาวะสงบนง สวนหนงเกดจาก การยอมรบของผมสวนไดสวนเสยในประเดนมลเหตของความขดแยงและสามารถหาทางออกรวมกนได นนคอ ความไมชดเจนในตวแนวเขตทดน แตในระยะยาวนนยงไมแนนออเพราะขนอยกบปจจยหลายอยาง เชน ความเขมแขงของกลม ชมชน และความสมดลของระบบนเวศและเศรษฐกจในพนท

กรอบแนวคดในการวจย จากการทบทวนวรรณกรรมในสวนทเปนแนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ ผวจย ไดนามากาหนดเปนกรอบแนวคดเรองสาเหตของความขดแยงทางการเมองในสงคมไทย ภายหลงเหตการณพฤษภาทมฬ ป 2535 ชยเสฏฐ พรหมศร (2550, หนา 11) กระบวนการของความขดแยงทางการเมองในสงคมไทยภายหลงเหตการณพฤษภาทมฬ ป 2535 ศภณฐ เพมพนววฒน (2550) และแนวทางในการจดการความขดแยงการเมองในสงคมไทยดวยแนวทางสนตวธ พระไพศาล วสาโล (2538, หนา 3) ในการวจยไดดงน สาเหตของความขดแยงทางการเมองในสงคมไทยภายหลงเหตการณพฤษภาทมฬ ป 2535 1. สาเหตดานความตองการ 2. สาเหตดานการรบร 3. สาเหตดานอานาจ 4. สาเหตดานคานยม 5. สาเหตดานความรสกและอารมณ 6. สาเหตดานอน ๆ

  

75

กระบวนการของความขดแยงทางการเมองในสงคมไทยภายหลงเหตการณพฤษภาทมฬ ป 2535 1. ชวงสนตภาพอยางแทจรง 2. ชวงความขดแยงทซอนเรนอย 3. ชวงความขดแยงทปรากฏออกมาใหเหน 4. ชวงการเพมขนของความตงเครยด 5. ชวงสงครามหรอการปะทะกนอยางเตมท 6. ชวงการลดลงของความตงเครยดและการเจรจา 7. ชวงการลดลงของความเครยดและการหาขอตกลง 8. ชวงหลงความขดแยงและการสรางสนตภาพ แนวทางในการจดการความขดแยงทางการเมองในสงคมไทยดวยแนวทางสนตวธ 1. ขนวเคราะหความขดแยง (ทกข) 2. ขนหาสาเหตของความขดแยง (สมทย) 3. ขนกาหนดเปาหมายในการจดการความขดแยง (นโรธ) 4. ขนหาวธการในการแกไข (มรรค)