บทท 2 การวเคราะหงาน

การวเคราะหงานเสมอนเปนหวใจของการท าการบรหารทรพยากรมนษย เพราะเปน

ขอมลพนฐานทจะตองน าไปใชในกจกรรมดานอนๆของการบรหารทรพยากรมนษย อกทงการ

วเคราะหงานยงเปนการศกษา และท าความเขาใจเกยวกบงานตางๆ ในองคการ หากเปนงานใหม

ทเพงจะจดท าขน หรอสรางขน เราจ าเปนทจะตองมการออกแบบงาน (Job Design) ดวย ทงน เพอวางแผนเกยวกบความกาวหนาของบคลากร และปองกนมใหบคลากรเกดอาการเบองาน

หรอกลาวอกนยหนงคอ การวางแผนงาน ออกแบบงาน เพอใหบคลากรพงพอใจในงาน และ

สามารถท างานอยกบองคการไดตอไปนานๆ การออกแบบงาน ม 2 ลกษณะ คอ 1. การท าใหงานมความหลากหลายมากขน (Job Enlargement) เทคนควธทใช คอ

การโยกยาย (Transfer) และการหมนเวยนงาน (Rotation) 2. การท าใหงานมคณคามากขน (Job Enrichment) เทคนควธทใช คอ การเลอน

ต าแหนง (Promotion)

สวนงานทมอยแลวมการออกแบบงานไปแลวนน เราอาจออกแบบงานใหมอกไดเมอเหน

วาไมเหมาะสม เราตองวเคราะหงานกนเพอศกษารายละเอยดของงานนนๆวามลกษณะงาน

อยางไร ตองใชบคลากรชนดใดหรอประเภทใด จงจะเหมาะสม เพอจะไดวางคนใหเหมาะสมกบ

ต าแหนงงาน (Put The Right Man On The Right Job)

ความหมายของการวเคราะหงาน

ไดมนกวชาการหลายทาน ไดใหความหมายหรอค าจ ากดความทางดานวชาการ ไวดงน การวเคราะหงาน หมายถง กระบวนการทมระบบในการก าหนดทกษะ หนาทและความร

ทตองการส าหรบงานใดงานหนงขององคการ หรอเปนการเกบรวบรวมขอมลเกยวกบงานใน

องคการ เปนการวเคราะหงานอยางเปนระบบโดยการรวบรวม การประเมน และการจดขอมล

เกยวกบงาน (ศรวรรณ เสรรตน และคณะ, 2540, หนา 390) การวเคราะหงาน หมายถง กระบวนการในการจดการรวบรวมขอมลเกยวกบลกษณะงาน

หนาท ความรบผดชอบ เกยวกบงาน อยางมระบบ พรอมทงลกษณะเฉพาะของบคคลทเหมาะสม

28

กบงานในดานความร ความสามารถ ทกษะ และองคประกอบอนๆ ทตองการส าหรบงาน เพอให

การปฏบตงานประสบผลส าเรจตามเปาหมายขององคการ (สภาพร พศาลบตร, 2542, หนา 2 )

การวเคราะหงาน หมายถง กระบวนการพจารณา จ าแนกแยกแยะประเมนผลและจด

ขอมลตางๆ เกยวกบงานอยางเปนระบบ การวเคราะหงานจะด าเนนการโดยผเชยวชาญ ซง

เรยกวา นกวเคราะหงาน (Job Analyst) นกวเคราะหงานมหนาทรวบรวมจ าแนกแยกแยะ

ประเมนและจดขอมลเกยวกบต าแหนงตางๆ ในองคการ ไมใชรวบรวมขอมลเกยวกบตวบคคล

(พยอม วงศสารศร, 2542, หนา 155) การวเคราะหงาน หมายถง กระบวนการศกษาและรวบรวมขอมลทเกยวกบการ

ปฏบตงาน และความรบผดชอบในงานทศกษานน ผลของการวเคราะหงานท าใหไดขอมลส าคญ

เกยวกบงาน 2 อยางคอ การแสดงรายละเอยดงานกบการระบลกษณะงานและน าไปใชในการ

ประเมนคางานและการแยกประเภทงาน (เสนาะ ตเยาว, 2543, หนา 38) การวเคราะหงาน หมายถง การศกษาหนาทของงานหนงๆ พรอมกบศกษาคณสมบต

บคลากรทตองการใหมาท าไวดวย ผลการวเคราะหงานน าไปใชในการเตรยมงานเพอก าหนด

รายละเอยดหวของาน (JD) และการระบลกษณะของงาน (JS) ใหทนสมยและทนเหตการณยงขน (บรรยงค โตจนดา, 2543, หนา 85)

การวเคราะหงาน หมายถง เปนกระบวนการอยางหนงของการรวบรวมขอมลเกยวกบ

การท างานของคน (Job analysis is a process of collecting information about man’s work.) (นพ ศรบญนาค, 2546, หนา 27)

กลาวโดยสรป การวเคราะหงาน หมายถง กระบวนการ การรวบรวมขอมลทเกยวของ

กบงานทงหมด และน าขอมลดงกลาวมาวเคราะห จดท าเปนเอกสารส าหรบต าแหนงงานแตละ

ต าแหนง ซงเอกสารของต าแหนงงานนนประกอบไปดวย สองสวนใหญๆ คอ การบรรยาย

ลกษณะของงาน (Job Description) และ การบรรยายคณสมบตของผปฏบตงาน (Job Specification) ทงนกเพอน าเอกสารเหลานมาใชเปนขอมลพนฐาน ในการปฏบตกจกรรมดาน

อนๆ ของการบรหารทรพยากรมนษยตอไป ดงแผนภาพ ตอไปน

29

รปภาพท 6 แสดงความสมพนธระหวางการวเคราะหงาน การบรรยายลกษณะของงาน การ

บรรยายคณสมบตของผปฏบตงาน และกจกรรมดานอนๆของการบรหารทรพยากรมนษย ทมา (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 29)

จากค าวา “Job Description” และ “Job Specification” อาจท าใหหลายๆคนสบสนได

เนองจากขอมลทอยในเอกสารทง 2 ชนนนเปนขอมลรายละเอยดของต าแหนงงานแตละต าแหนง

ซงจะสอดคลองกนเปนคๆ กลาวคอ ใน 1 ต าแหนงงานจะมทง “Job Description” และ “Job Specification” ทมเนอหาขอมลสอดคลองกน ยกตวอยางเชน ในต าแหนงเลขานการ “Job Description” เขยนไววาตองท างานกบเครองพมพดดหรอเครองคอมพวเตอร ดงนน “Job Specification” ของต าแหนงเลขานการ กตองระบถงความสามารถในการพมพดดได ใชเครองพมพดดหรอเครองคอมพวเตอรได ซงตองรวมถงความสามารถใชโปรแกรมส าเรจรปทมความ

สอดคลองกบการพมพดวยเชนกน เมอชอในเอกสารเปน “Job Description” และ “Job Specification” แตเนอในเอกสารเปนค าวา “Position” จงอาจท าใหสบสน เราจงควรทราบความหมายของค าส าคญทเกยวของ

ดงตอไปน

การวเคราะหงาน

การบรรยายหรอการพรรณนาลกษณะ

ของงาน (Job Description) การบรรยายคณสมบตของผปฏบตงาน

(Job Specification)

กจกรรมตางๆของการบรหารทรพยากรมนษย

30

ค าทส าคญ

1. ต าแหนง (Position) คอ หนาทและความรบผดชอบ ซงประกอบดวยภารกจและ กจกรรมยอยตางๆ ซง

แตกตางกนไปตามลกษณะงานทมอบหมายใหบคคลหนงบคคลใดไปปฏบต เชน ต าแหนง

พนกงานบญช เปนตน 2. งาน (Job)

คอ กลมของต าแหนงทมชนดหรอระดบเดยวกน หรอกลมของหนาท ความรบผดชอบทสมพนธกน และอยระดบเดยวกน ทมปรมาณมากและจดแบงเปนต าแหนง

ตางๆ เพอมอบหมายใหบคคลหลายคนชวยกนปฏบตใหแลวเสรจ เชน พนกงานบญช 2

ต าแหนงจดเปน 1 งาน หรอพนกงานขาย 5 ต าแหนงจดเปน 1 งาน เปนตน 3. อาชพ (Occupation) ประกอบดวยกลมงาน ซงมประเภทงานคลายคลงกน ทม

อยในองคการหรอหนวยงาน และมอาชพนเปนสากล เชน อาชพรบราชการ เปนตน

จากความหมายของค าเหลานน “Job” จงอาจประกอบดวยหลายๆ “Position” มา

รวมกน หรอ ใน “Job” แตละ “Job” อาจมเพยง “Position” เดยวหรอหลาย “Position” กได และเมอเราหาขอมลใสใน “Job Description” และ “Job Specification” แลว จงหมายถง เราหาขอมลของ “Position” นนเอง แตถามหลายๆ “Position” เรากไมจ าเปนตองหา “Position” หลายครงตามจ านวนต าแหนง เพราะต าแหนงเดยวกนยอมท างานเหมอนกน ยกตวอยางเชน ใน

บรษทใหญๆ อาจมเลขานการหลายต าแหนง (หลายคน) แตเราม “Job Description” และ “Job Specification” ของเลขานการเพยงชดเดยว เปนตน ค าบรรยายลกษณะงาน

เอกสารค าบรรยายหรอค าพรรณนาลกษณะงาน (Job Description) เปนเอกสารทจดท าขนอยางเปนระบบ ท าการรวบรวมขอมลทกอยางทเกยวของกบงาน ซงเปนขอมลทเกยวของกบ

อ านาจ หนาท ความรบผดชอบ และกระบวนการปฏบตงาน ตลอดจนภาระอนๆทเกยวของกบ

การปฏบตงานนนๆ ซงอาจจ าแนกไดเปนขอๆ ดงน 1. ชอต าแหนงงาน 2. ความสมพนธของต าแหนงกบหนวยงานอน 3. ชอหรอต าแหนงของผบงคบบญชาชนตน

31

4. ชอหรอต าแหนงหรอจ านวนของผใตบงคบบญชา 5. วสด ครภณฑ อปกรณทตองใชในงาน 6. หนาทตองปฏบต 7. รายละเอยดงานทตองปฏบต 8. หนาทพเศษทตองปฏบต 9. สภาพการท างาน 10. (เงนเดอน/คาจางและอตราชวโมงการท างาน) ส าหรบเรองของคาตอบแทน อาจระบ

หรอไมระบกได เพราะองคการสวนใหญ การจายคาตอบแทน ถอเปนความลบ กลมบคคลในองคการแบงออกไดเปน 2 กลมใหญๆ คอ 1. กลมบคคลในต าแหนงบรหาร 2. กลมบคคลในต าแหนงวชาชพและเทคนค ค าบรรยายลกษณะงานของบคคลในต าแหนงบรหารกบต าแหนงดานวชาชพและเทคนค

จะมลกษณะงานและความรบผดชอบทแตกตางกน การเขยนค าบรรยายลกษณะงานของกลม

บคคลเหลานมความยากงายแตกตางกนใน 2 ประเดน กลาวคอ

1. ลกษณะของเน องานตางกน ในต าแหนงวชาชพ เชนฝายบญช ฝายผลต ตวเนองาน กจกรรมในแตละวนมความ

ชดเจนในการเขยนบรรยายลกษณะของงาน และสอดคลองโดยตรงตอการประเมนคางาน

ในขณะทต าแหนงบรหารนน เนองานกจกรรมในแตละวนอาจเปนการประชม การเซนเอกสาร

การเปนตวแทนไปสถานทตางๆ ซงเหนเปนรปธรรมไดยาก กจกรรมทปฏบตในแตละวนอาจไม

สอดคลองกบการประเมนคางานโดยตรง เนองจากต าแหนงบรหารถกประเมนคางานสงกวา และ

ไดคาตอบแทนสงกวา ดงนนการเขยนบรรยายลกษณะงานตองใหสอดคลองกบการประเมนคา

งาน กลาวคอตองเขยนในลกษณะเนองานทเปนนามธรรม เชน การวางแผน การคดและตดสนใจ

ความรบผดชอบ เปนตน 2. ลกษณะของการบรรยาย(รปธรรม-นามธรรม) เนองจากความชดเจนของเนองานแตกตางกน ท าใหลกษณะของการบรรยายตางกน

ดงนนความยากงายในการเขยนค าบรรยายลกษณะงานของต าแหนงงาน ทง 2 กลมตางกน

กลาวคอ ของต าแหนงบรหารจะยากกวา

32

ค าบรรยายคณลกษณะของผปฏบตงาน เอกสารค าบรรยายลกษณะของผปฏบตงาน (Job Specification) เปนเอกสารทจดท าขนเพอระบคณสมบตของบคคลทตองการ หรอมความเหมาะสม ในต าแหนงงานนนๆ ขอมลทก

อยางทเกยวของกบตวผปฏบตงานจะถกระบในค าบรรยายลกษณะของผปฏบตงาน ไดแก

1. ระดบการศกษา (แตละต าแหนงตองการบคคลทมระดบการศกษาตางกน) 2. ประสบการณการในการท างาน(แตละต าแหนงอาจตองการประสบการณมากนอย

ตางกน) 3. เพศ (เพศหญงหรอชาย ทเหมาะสมกบต าแหนง หรอ ไดทงเพศหญงและเพศชาย) 4. อาย (อายทเหมาะสมกบต าแหนงงานนนๆ ซงอาจก าหนดเปนชวงอายกได) 5. ทกษะ ความถนด (ทตองมในทางวชาชพ ทต าแหนงนนๆตองม) 6. ความสามารถทวไป (มความสอดคลองกบภาระหนาททตองปฏบต และอาจรวมถง

ความสอดคลองกบเพศ) 7. ความสามารถพเศษ (ความสามารถอยางอนประกอบเพมเตมในต าแหนงนนๆ)

รปแบบ (Format) ของเอกสาร “Job Description” และ “Job Specification” ในแตละ

หนวยงานอาจไมเหมอนกน ไมมรปแบบทตายตว แตจะมเนอหาสาระหรอขอมลในแนวทาง

เดยวกน ตามทไดกลาวไปแลวขางตน ส าหรบตวอยางเอกสาร “Job Description” และ “Job Specification” จะไดแสดงเอกสารตวอยางตอไปน

33

-ตวอยางแสดงเอกสารค าบรรยายลกษณะงานและค าอธบายคณสมบตของงาน-

เอกสารแสดงลกษณะการท างาน JOB DESCRIPTION/JOB SPECIFICATION

ชอ-สกล นางสาวสวย สมจรง E/N B-032 ฝาย/แผนก บรหาร/บญช ต าแหนง เจาหนาทบญช วนทเรมท างาน 19 เมษายน 2548

ลกษณะงานทท า

1. น าเอกสารคาใชจายตางๆมาท าใบปะหนา (ใบบนทกบญช) 2. บนทกสมดเงนสดซอ, จาย, ขาย, รบ 3. บนทกสมดบญชแยกประเภท 4. ออกใบวางบล 5. ออกใบเสรจรบเงน 6. ออกใบลดหน 7. ไปตดตอธนาคาร ในกรณทเจาหนาทการเงนไมวาง 8. ตรวจสอบใบก ากบภาษททางฝายเกบสนคาออกวาถกตองหรอไม 9. ตรวจเชคและแจงยอดรายไดของแตละวนใหผจดการทราบ 10. จดเกบเอกสารบญช 11. ปฏบตงานตามทไดรบมอบหมายจากผบงคบบญชา

เบญจาเทคโนโลย

34

คณสมบตพ นฐานของพนกงานทปฏบตหนาทในต าแหนง บญช

1. อาย 20-35 ป 2. เพศหญง หรอ เพศชาย 3. การศกษา ปวส. – ปรญญาโท สาขาการบญช

3.1 มหาวทยาลยปด(รฐ) 3.2 มหาวทยาลยเปด (รามค าแหง, มสธ., ฯลฯ) 3.3 มหาวทยาลยเอกชน 3.4 สถาบน/มหาวทยาลย A 3.5 สถาบน/มหาวทยาลย B

4. สามารถใชคอมพวเตอรไดด (นางสาวสวย สมจรง) (นางสาวเนตร นภาลย) (นายเบญจา สามารถ) เจาหนาทบญช ผจดการแผนกบญช ผจดการทวไป ทมา (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 34)

35

-ตวอยางแสดงเอกสารค าบรรยายลกษณะงาน-

ใบพรรณนาหนาทงาน JOB DESCRIPTION

ต าแหนง พนกงานบรการ หนวย ขาย แผนก ขายและบรการ ฝาย การตลาด ณ วนท 8/6/46

1. หนาทหลก / ความรบผดชอบหลก 2. ความสมพนธกบหนวยงานอน 3. การบงคบบญชา 4. คณสมบตเฉพาะส าหรบต าแหนง

ลงชอ .....................................ผรบต าแหนง ลงชอ.................................ผบงคบบญชา

(นายสมชาย จรง) (นาย เบญจา สามารถ) วนท......................... วนท...........................

ลงชอ....................................ฝายบคคลรบทราบ

(นายบญมาก พรรณนางาน) วนท...........................

ทมา (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 35) วธการรวบรวมขอมล

ขอมลตางๆทรวมรวบเพอน ามาใสในใบบรรยายหรอพรรณนาลกษณะของงาน และ ใบ

บรรยายหรอพรรณนาลกษณะของผปฏบตงานนน สามารถจดหามาไดหลากหลายวธ ดงจะกลาว

ในหวขอตอไปน

1. การสงเกต (Observation Method) นกวเคราะหงานจะท าการสงเกตการท างานของบคคลหรอกลมบคคลในขณะทเขา

ท างานตามปกต

36

2. การใชแบบสอบถาม (Questionnaire Method) เปนวธการทนยมมาก เนองจากวธนงายตอการปฏบต แตการใชแบบสอบถามกม

ขอจ ากดอยหลายอยาง เนองจากผกรอกแบบสอบถามใหขอมลโดยผานแบบสอบถาม

เพราะฉะนนแบบสอบถามจะตองด มประสทธภาพ และสามารถรวบรวมขอมลไดครบถวน 3. การสมภาษณ (Interview Method) การสมภาษณนบวาเปนเครองมอทมประสทธภาพในการรวบรวมขอมลทเกยวกบ

งาน เนองจาก นกวเคราะหสามารถจะสอบถามขอมลไดโดยตรงจากผปฏบตงานจรงและ

ผเกยวของตางๆ เชนหวหนางาน ผใตบงคบบญชา ลกคา และพนกงานหนวยงานอนทเกยวของ

เปนตน 4. บนทกงาน (Diary Method) นกวเคราะหงานจะใหผปฏบตงานเปนผท าการจดบนทกวา ตนไดท างานอะไรบางใน

แตละวน 5. การประชม (Conference Method) เปนการหาขอมลเกยวกบงานโดยใชความคดเหนของผเชยวชาญ 6. จากสอเอกสาร (Organization Document) จากสอเอกสารตางๆขององคการ เชน เอกสารสายทางเดนของงาน จากเอกสาร

โครงสรางองคการ ฯลฯ 7. จากสออเลคทรอนกส (Electronic Equipment) จากสออเสคทรอนกส เชน การหาขอมลเกยวกบต าแหนงงานอนๆ จากแหลงตางๆ

เพอมาเปรยบเทยบ หรอประกอบการพจารณา

ประโยชนและความส าคญของการวเคราะหงาน

ขอมลทไดจากการปฏบตงาน หรอเรยกวาเปนสารสนเทศของงาน จะเปนสารสนเทศพนฐานของเอกสารทส าคญ คอ เอกสารบรรยายลกษณะของงาน และ เอกสารบรรยายคณลกษณะของผปฏบตงาน สารสนเทศจากเอกสารนจะน าไปใชประโยชนในกจกรรมดานอนๆของการบรหารทรพยากรมนษย ดงไดแสดงความสมพนธไวในแผนภาพท 2 และจะกลาวถงรายละเอยด ดงน

การออกแบบงาน

ขอมลจากการวเคราะหงานสามารถน ามาใหฝายทรพยากรบคคล ฝายรกษาความ

ปลอดภย หรอวศวกรรม ส านกงานจะน ามาใชประกอบการออกแบบและพฒนาการท างาน โดย

37

การน าขอมลทรวบรวมไดมาพจารณารวมกบความสมพนธของปรมาณและโครงสรางของงาน

ผลตผล ตลอดจนขวญและก าลงใจของบคลากรประกอบกน เพอใหผลงานทไดมประสทธภาพ

สงสด และบคคลมคณภาพชวตการท างานทด นอกจากนการออกแบบงานทดจะท าใหบคลากร

ท างานไดอยางเตมความสามารถ ลดความเมอยลา ลดอตราการเกดอบตเหต เปนตน 1. การประเมนคางาน ขอมลจากการวเคราะหงานจะถกน าไปใชเปนขอมลในการประเมนคางาน พจารณา

เปรยบเทยบคณคาของงาน แลวตคางานออกมาในรปของคาตอบแทน เงนเดอนหรอคาจาง

นนเอง ฉะนนหากการวเคราะหงานท าไดอยางถกตอง จะท าใหการประเมนคางานท าไดอยาง

ถกตอง เทยงตรง และยตธรรมดวยเชนกน 2. การวางแผนก าลงคน จากสารสนเทศพนฐานของงาน ท าใหทราบถงมาตรฐานของงาน และระดบ

มาตรฐานของบคคลทจะท างาน ท าใหเราสามารถคาดการณก าลงคนทตองการใชในอนาคตได 3. การสรรหา คดเลอก บรรจ การจดหาคนเขาท างาน ในขนตอนของการสรรหา ตองระบขอมลหรอคณสมบต

ของบคคลทตองการ และเมอท าการคดเลอก และบรรจ ฝายบคคลกตองคดเลอกคนตาม

สารสนเทศทก าหนด 4. การพฒนาและการฝกอบรม ขอมลทไดจากการวเคราะหงานจะถกน ามาใชในการพฒนาและฝกอบรมพนกงาน

องคการจะทราบแนวทางหรอทศทางในการพฒนาบคลากรใหมความสอดคลองกบความสามารถ

พนฐานของบคลากรและใหสอดคลองกบลกษณะงานทบคลากรจะตองปฏบต 5. การประเมนผลการปฏบตงาน ขอมลทไดจากการวเคราะหงานสามารถน าไปใชเปนแนวทางในการประเมนผลการ

ท างานของบคคลากรวาเปนไปตามวตถประสงคของงานหรอไม เนองจากขอมลจากการวเคราะห

งานท าใหทราบถง มาตรฐานของงานทองคการตองการ และสามารถน ามาตรฐานงานนน มาใช

เปนเกณฑ เพอตรวจสอบและประเมนผลประสทธภาพการท างานของพนกงานแตละคน 6. การจายคาตอบแทน ขอมลจากการวเคราะหงาน จะถกน าไปใชเปนฐานขอมลในการพจารณา

คาตอบแทน กอนทจะจายคาตอบแทน จะตองมการประเมนคางานออกมากอนวางานใดมคา

มากกวางานใด และงานนนๆจะตคาออกมาเปนชวโมงละกบาท เราสามารถพจารณาปรมาณงาน

ความยากงายของงาน ความรบผดชอบมากนอยในแตละต าแหนงงาน และความสามรถตางๆท

ตองมในงานนน ตลอดจนสภาพแวดลอมภายในงาน การพจารณาคาตอบแทนโดยรวมจะตอง

ค านงถงสภาพแวดลอมภายนอกดวย เชน การแขงขนของแรงงานในสายอาชพนนๆ คาครองชพ

38

อตราคาตอบแทนของธรกจประเภทเดยวกน ตลอดจนคาจางขนต าของรฐ เปนตนสงเหลานคอ

ขอมลทตองใชประกอบในการพจารณาคาตอบแทนองครวม 7. การเปลยนแปลงต าแหนง ขอมลในการวเคราะหงานสามารถท าใหการจดต าแหนงของงานมความเหมาะสม

มากยงขน กลาวคอ เมอเวลาเปลยนไป บคคลทท างานอยในต าแหนงหนง อาจถกเปลยนไปอย

อกต าแหนงหนงใหมความเหมาะสม สอดคลองกนยงขนระหวางความสามารถกบลกษณะของ

งานกเปนได หากไดมการปรบปรงหรอวเคราะหงานขนใหม 8. การจดระบบความปลอดภย การวเคราะหงานจะท าใหไดขอมลทเกยวของกบงาน ทงหนาท ความรบผดชอบ สง

ทตองปฏบต ตลอดจน เครองมอเครองจกรทเกยวของกบการปฏบตงาน ฉะนนขอมลเหลาน จง

สามารถน ามาใชในการวางแผนจดระบบความปลอดภย ปองกนอบตเหตทอาจจะเกดขน เชน

งานทมความเสยง หรออนตราย เชนท างานในทสง แสงสวางนอย แสงสวางมาก หรอเสยงดง

มาก เปนตน 9. การการปรบปรงดานอนๆ นอกจากทกลาวมาแลว การวเคราะหงานยงใชเปนเครองมอในการบรหารงาน เปน

ขอมลในการแนะแนวอาชพ หรอการออกแบบเครองมอ เครองจกร เปนตน

รปภาพท 7 แสดงความสมพนธระหวาง การวเคราะหงาน กบ การก าหนดมาตรฐานงาน

และ กจกรรมดานอนๆของการบรหารทรพยากรมนษย

การวเคราะหงาน - ค าบรรยายลกษณะของงาน และ - ค าบรรยายลกษณะของผปฏบตงาน

1. การออกแบบงาน 2. การประเมนคางาน การจายคาตอบแทน 3. การวางแผนก าลงคน 4. การสรรหา คดเลอก บรรจ 5. การพฒนาและการฝกอบรม 6. การประเมนผลการปฏบตงาน 7. การจายคาตอบแทน 8. การเปลยนแปลงต าแหนง 9. การจดระบบความปลอดภย 10. การปรบปรงดานอนๆ

การก าหนด มาตรฐานงานงานมา

39

ทมา (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 38)

นกวเคราะหงาน

นกวเคราะหงานมหนาทในการรวบรวมขอมล วเคราะห เปรยบเทยบ และจดการ

เกยวกบขอมลตางๆในเรองงาน เพอน ามาใชก าหนดเปนมาตรฐานในการก าหนดคาจาง

คาตอบแทน การฝกอบรม หรอการเปลยนแปลงต าแหนงใหสอดคลองกบคณคาของงาน

นกวเคราะห แบงออกไดเปน 4 ระดบตามต าแหนง ทกษะความอาวโส และประสบการณ ดงน (ณฏพนธ เขจรนนทน, 2542, หนา 52-53)

1. นกวเคราะหงานขนตน เปนระดบเรมตนยงขาดประสบการณ 2. นกวเคราะหงาน เปนระดบทเรมมประสบการณบางประมาณ 2-3 ป 3. นกวเคราะหคาจาง เปนระดบทมประสบการณมากพอทจะเหนความสมพนธของ

งานตางๆไดชดเจน 4. นกบรหารคาจาง นกวเคราะหงานในระดบนจะมความพรอมในดานความร ทกษะ

และประสบการณสง รวมทงเขาใจปญหาและอปสรรคตางๆ จงสามารถทจะวางแผนและก าหนด

นโยบายในการแกปญหาทมอยไดอยางเหมาะสม

(4) นกบรหารคาจาง

(3) นกวเคราะหคาจาง

(2) นกวเคราะหงาน

(1) นกวเคราะหงานขนตน

รปภาพท 8 แสดงระดบของนกวเคราะหตามทกษะและประสบการณ ทมา (ณฏพนธ เขจรนนทน, 2542, หนา 53)

40

การประเมนคางาน

ขอมลของงานทถกก าหนดโดยการวเคราะหงานจะตองถกน ามาเปรยบเทยบและดความสมพนธกบการประเมนคางาน (Job Evaluation) เพอใหการจายคาตอบแทนมความ

สมเหตสมผลมากทสด ส าหรบความหมายของการประเมนคางาน นกวชาการหลายทานไดให

ความหมายไวดงน

ความหมายของการประเมนคางาน

การประเมนคางาน หมายถง กระบวนการซงจดท าขนอยางเปนระบบเพอทจะ ประเมนคาหรอตคาของงานใดงานหนงเปรยบเทยบกบงานอนๆ ในองคการ เพอวตถประสงค

ของการจายคาตอบแทนกบงานตางๆ ซงมคางานแตกตางกน การประเมนคางานเปนการ

พจารณาเฉพาะเกยวกบงาน แตกตางจากการประเมนการปฏบตงาน (สภาพร พศาลบตร,

2541, หนา 208) การประเมนคางาน หมายถง การน าขอมลทไดจากการวเคราะหงาน มาใช

เปรยบเทยบความสมพนธและหาความสมพนธและหาความส าคญของงานแตละงาน ขอมลทได

จากการประเมนคางานจะท าใหองคการสามารถจดท าระบบการจายคาจางและผลตอบแทนทเปน

ธรรม โดยการเปรยบเทยบกบทงภายในองคการและเปรยบเทยบกบตลาดแรงงานทวไป (ณฏฐ

พนธ, 2542, หนา 38)

การประเมนคางาน หมายถง ระบบการก าหนดคาของงานโดยการเปรยบเทยบ กบงานอนๆ โดยมวตถประสงคเพอน าไปใชในการก าหนดคาตอบแทนใหกบงานนน การ

ประเมนคางานไมไดท าโดยกระบวนการเดยวกน กบการวเคราะหงานแตอาศยขอมลขนพนฐาน

จากกระบวนการวเคราะหงานมาใชในการประเมนคางาน (เสนาะ ตเยาว, 2543, หนา 39)

การประเมนคางานงาน หมายถง การพจารณา ตรวจสอบ เปรยบเทยบงานแต ละชนดวามความส าคญ ความยากงายตางกนอยางไร เพอจดอนดบงานแตละชนดวาสง-ต า

เพยงใด ทงยงรวมถงการประเมนหนาทความรบผดชอบของงาน เพอหาความสมพนธระหวาง

ต าแหนงและการก าหนดอตราคาจาง (บรรยงค โตจนดา, 2543, หนา 103)

41

การประเมนคางาน หมายถง กระบวนการในการพจารณาก าหนดคณคาของงาน (Value of a Job) ภายในกจการในลกษณะทเกยวของหรอสมพนธกบงานอนๆในกจการนนๆ การประเมนคางานจะตองพจารณาปจจยก าหนดคาตอบแทน (Compensational Factors) ในเชงตรรกะ มเหตผลและเปนระบบ การประเมนคางานจะพจารณาเฉพาะคณลกษณะและหนาท

ของงานหรอต าแหนงตางๆ จะไมน าปจจยภายนอกอนไดแกอปสงค-อปทานทางดานแรงงาน

อตราคาจางในทองถน พนทหรอภมศาสตร มาพจารณารวมดวย (นพ ศรบญนาค, 2546, หนา

31)

กลาวโดยสรป คอ การประเมนคางาน หมายถง การน าขอมลทไดจากการวเคราะหงาน

มาใชในการพจารณา ตรวจสอบ เปรยบเทยบคณคาของงานในองคการ วางานใดมคณคา

มากกวางานใด โดยพจารณาจากเนองาน ความยากงายของงาน ความรบผดชอบ เปนตน โดยไม

ค านงถงสภาพแวดลอมภายนอกดานตลาดแรงงาน ซงจะถกประเมนคาออกมาในรปของตวเงน

วาในแตละต าแหนงงานควรไดชวโมงละเทาใด เปนการแสดงใหเหนถงความสมพนธระหวาง

ต าแหนงงานแตละต าแหนงกบคาเงนตอบแทนทไดรบนนเอง วาสมเหตสมผลอยางไรเมอเทยบ

กบเนองาน การประเมนคางาน เปนปจจยหนงทส าคญทใชในการก าหนดอตราคาจางหรอตอบ

แทนของพนกงาน สวน การก าหนดคาตอบแทน ของพนกงานตองค านงถงปจจย

สภาพแวดลอมภายนอกดวย เชน ตลาดแรงงาน คาครองชพ อปสงค-อปทานของแรงงานแตละ

สายอาชพ เปนตน ซงจะกลาวถงใน บทท 9 ตอไป วตถประสงคของการประเมนคางาน

1. เพอก าหนดโครงสรางของคาจางหรอเงนเดอน 2. เพอสรางความยตธรรม อนจะสงผลตอการลดการลาออกและการรองทกข 3. เพอใหเกดความเหมาะสมในเรองของคาจางและเงนเดอนเมอเปรยบเทยบกบ

ภายนอก 4. เพอลดความขดแยง ทงระหวางฝายบรหารกบฝายปฏบต และทงฝายปฏบต

หรอพนกงานดวยกนเอง 5. เพอรกษาภาพลกษณทดขององคการเอง

42

วธการประเมนคางาน ม 4 วธ (นพ ศรบญนาค, 2546, หนา 33-43)

1. วธการจดล าดบ (Ranking Method) เปนวธการทงายและสะดวกในการประเมนคางาน คอน าต าแหนงงานมาเรยงล าดบ

ความส าคญ ตามทผประเมนคดวาส าคญตามล าดบ นอกจากนอาจใชวธการอนประกอบดวย เชน

การเปรยบเทยบต าแหนงงานเปนคๆ (Paired Comparison)

1.1 ขนตอนทส าคญ คอ

1. มการวเคราะหงานทกต าแหนงมาอยางด 2. เขยนค าบรรยายงานส าหรบงานหรอต าแหนงทจะประเมน 3. จดตงคณะกรรมการประเมนคางาน 4. เลอกและจดล าดบ “งานหลก” (Key Job) ซงเปนงานทมลกษณะ

ความยากงายของงานทคนทวไปรจกด 5. ด าเนนการจดล าดบงาน หรอต าแหนงงานตามความส าคญของงานแต

ละต าแหนง 6. โดยการเปรยบเทยบกบงานหลก 7. ตรวจสอบหรอทบทวนผลการประเมนและแกไขขอผดพลาดทเกดขน

1.2 ขอด-ขอเสย

ขอด 1. งาย สะดวก และประหยดเวลา (หากต าแหนงงานมไมมาก) 2. เหมาะกบกจการขนาดเลก และหวหนางานโดยทวไปถนดวธน 3. ประหยดคาใชจาย

ขอเสย 1. หากผประเมนไมคนเคยกบงานดพอ อาจท าใหการประเมนผดพลาด

ไมถกตอง 2. เกดปญหาอนเกดจาก “Halo Effect” ของผประเมน ในการเนนหรอ

ใหความส าคญกบปจจยคาตอบแทน (Compensational Factor) ตวใดตวหนงมากเปนพเศษ

43

3. ไมเหมาะสมในกรณทต าแหนงงานมาก

2. วธการจดชนหรอจดเกรดของงาน (Job Classification Method) วธการจดชนหรอจดเกรดของงาน เปนวธทพฒนามาจากวธการจดล าดบงาน มการ

พจารณาปจจยคาตอบแทน (Compensational Factor) เหมอนวธแรก แตมสวนแตกตางตรงทวธนจะมการจดงานตางๆ ไวเปนกลมๆ หรอเปนชนๆ โดยทในแตละกลมหรอในแตละชนจะไมม

การเรยงล าดบของงานหรอต าแหนงตางๆ วธ นอกจากนในแตละชน จะมการเขยนค าบรรยายชน

(Class Description) ของชนหรอกลม เพอใชเปนแนวทางในการจดงานหรอต าแหนงงานในแตละชน ค าบรรยายของชนจะเนนหรอใหความส าคญกบปจจยคาตอบแทนบางตว เชน ทกษะ

ความรบผดชอบ เปนตน ส าหรบ “งานหลก” (Key Job) หรองานทรจกกนดโดยทวไป จะถกน ามาใชในการพจารณาหรอประเมนคาวธน เพอใชพจารณาเปรยบเทยบกบงานหรอต าแหนง

ตางๆทตองการประเมน

2.1 ขนตอนทส าคญ คอ

1. ตองแนใจวางานหรอต าแหนงงานทงหมดไดรบการวเคราะหมาแลว

เปนอยางด 2. รวบรวมค าบรรยายลกษณะงานทกงานหรอทกต าแหนง 3. ก าหนดจ านวนชนของงาน 4. พฒนาและปรบปรงค าบรรยายชนงานแตละชน 5. เลอกหรอแตงตงคณะกรรมการประเมนคางาน 6. เลอกงานหลกของแตละชนไวเพอเปรยบเทยบกบงานหรอต าแหนง

อนๆ 7. ท าการประเมนโดยจดงานทมอย ลงในแตละชน โดยไมค านงล าดบ

ของงาน หรอ ต าแหนงในแตละชน แตจะประเมนโดยเปรยบเทยบงานกบค าบรรยายชนและ “งานหลก” ของชนนนๆ

2.2 ขอด-ขอเสย

ขอด 1. ไดรบการยอมรบในหลกการมากกวาวธแรก เนองจากมการแยก

ระดบชน และแสดงใหเหนถงความกาวหนาและการเตบโตของพนกงาน 2. เหมาะกบกจการทมขนาดเลก ต าแหนงงานไมมากเกนไป

44

ขอเสย 1. มความยากในเรองของการเขยนค าบรรยายชน ซงเปนสงทสะทอนให

เหนถงปจจยคาตอบแทนทผบรหารใหความสนใจและใหความส าคญ 2. อธบายไดยากในรายละเอยดของการใหความส าคญของแตละชน

เนองจากเปนขอมลในเชงคณภาพ ไมใชปรมาณ

3. วธการใหคาคะแนน (Point Rating Method) วธการใหคาคะแนน วธนไดรบความนยมมากทสด เปนวธการใหคาคะแนนเปนคา

ของงานหรอต าแหนงงานตางๆ โดยใชปจจยคาตอบแทนและมการรวมคะแนน(Total Point) วธการนท าไดโดยการก าหนดน าหนกหรอคะแนนในเชงเปรยบเทยบ

3.1 ขนตอนทส าคญ คอ

1. วเคราะหต าแหนงงานทงหมดไดรบการวเคราะหมาแลวเปน 2. รวบรวมค าบรรยายลกษณะงานทกงานหรอทกต าแหนง 3. จดกลมค าบรรยายงานอยางคราวๆ เชน ใชทกษะทคลายคลงกน 4. ประเมนคางานหรอต าแหนงงานโดยใชปจจยคาตอบแทนแตละตว 5. ค านวณคาคะแนนทงหมดของงานแตละงานหรอแตละต าแหนง 6. จดล าดบงานตามล าดบคะแนน 7. แกไขขอผดพลาดตางๆในการประเมนทอาจจะม

3.2 ขอด-ขอเสย

ขอด 1. เปนผลในเชงปรมาณ ซงงายตอการท าความเขาใจ 2. งายและสะดวกในการจดชนของงาน มความเบยงเบนนอย 3. มความแนนอน สามารถน าไปประยกตใชไดในงานทวไป

ขอเสย 1. มปญหาในการเลอกปจจยคาตอบแทนทเหมาะสม 2. มขอสมมตวางานทกงานเกยวของหรอสมพนธในลกษณะเดยวกน

45

3. มรายละเอยดมาก ท ายาก 4. อาจมปญหาในการก าหนด “งานหลก”

4. วธการเปรยบเทยบปจจยคาตอบแทน (Factor Comparison Method) วธการเปรยบเทยบปจจยคาตอบแทน เปนวธการทรวมวธการจดล าดบและระบบ

การใหคาคะแนนเขาดวยกน โดยการเปรยบเทยบงานหรอต าแหนงหนงๆกบงานหรอต าแหนง

อนๆตามวธการจดล าดบ สวนการใหคาคะแนนนนจะพจารณาจากปจจยคาตอบแทน วธนม

จดเดน คอ จะมการก าหนดคาของปจจยคาตอบแทนแตละตวในรปของตวเงน ซงอาจออกมาใน

รปของคาตอบแทนตอชวโมงการท างาน

4.1 ขนตอนทส าคญ คอ

1. เลอกค าบรรยายลกษณะงานทกงานและจดกลมงานทคลายกน 2. เลอกและจดล าดบงานหลกทจะใชเปนเกณฑในการประเมนงานหรอ

ต าแหนงงาน 3. ประเมนอตราคาตอบแทนทจะจายใหกบงานหลกแตละงาน ส าหรบ

ปจจยคาตอบแทนแตละตว 4. ประเมนคางานอนๆ โดยเปรยบเทยบแตละงานหรอต าแหนงงาน

หนงๆ กบงานหลกส าหรบปจจยคาตอบแทนแตละตว 5. ค านวณคางานทงหมดออกมาโดยรวมอตราคาตอบแทนหรอเงนท

ต าแหนงตางๆ ไดรบในแตละปจจยคาตอบแทน และก าหนดอตราคาตอบแทนใหแกแตละ

ต าแหนง

4.2 ขอด-ขอเสย

ขอด

1. มการเปรยบเทยบงานหรอต าแหนงงานในเชงปรมาณ ซงถกตอง ม

เหตผลและงาย ตอการท าความเขาใจ 2. นยมมาก เหมาะกบธรกจ หรอหนวยงานขนาดใหญ มต าแหนงงาน

มาก ขอเสย มรายละเอยดมาก ท ายาก

46

ตารางท 1 แสดงตวอยางการใชวธการเปรยบเทยบปจจยคาตอบแทนในงานโรงงาน

บาท/ชวโมง/

ปจจย

คาตอบแทน

ปจจยคาตอบแทน ความคด ทกษะ กายภาพ ความ

รบผดชอบ สภาพการ

ท างาน 170 วศวกร

อเลกทรอนกส วศวกร เครองกล

วศวกร อเลกทรอนกส

160 ผตรวจสอบ 150 วศวกรไฟฟา วศวกร

อเลกทรอนกส วศวกร เครองกล

วศวกรไฟฟา

140 130 วศวกร

เครองกล วศวกรไฟฟา คนงาน วศวกรเครองกล

120 คนงาน 110 ผตรวจสอบ วศวกรไฟฟา เจาหนาทรกษา

ความปลอดภย 100 ผตรวจสอบ เจาหนาท

รกษา ความ

ปลอดภย

วศวกร เครองกล

90 วศวกรไฟฟา 80 ผตรวจสอบ 70 คนงาน ผตรวจสอบ คนงาน วศวกร

อเลกทรอนกส 60 เจาหนาท

รกษา ความ

ปลอดภย

คนงาน วศวกร อเลกทรอนกส

เจาหนาทรกษา ความปลอดภย

50 เจาหนาท

รกษาความ

47

ปลอดภย จากตารางจะไดอตราคาตอบแทน ดงน 1. วศวกรเครองกล 680 บาท/ชวโมง 2. วศวกรไฟฟา 630 บาท/ชวโมง 3. วศวกรอเลกทรอนกส 620 บาท/ชวโมง 4. ผตรวจสอบ 520 บาท/ชวโมง 5. คนงาน 450 บาท/ชวโมง 6. เจาหนาท 380 บาท/ชวโมง

ทมา (นพ ศรบญนาค, 2546, หนา 42-43)

สรปสาระส าคญของบทท 2

การวเคราะหงาน หมายถง กระบวนการการรวบรวมขอมลทเกยวของกบงานทงหมด

และน าขอมลดงกลาวมาวเคราะห จดท าเปนเอกสารส าหรบต าแหนงงานแตละต าแหนง ซง

ประกอบดวย การบรรยายลกษณะของงานและการบรรยายคณสมบตของผปฏบตงาน การเขยน

ค าบรรยายลกษณะของงานของต าแหนงบรหารกบต าแหนงวชาชพและเทคนค จะมความยากงาย

แตกตางกน เนองจากลกษณะของเนองานแตกตางกน และความเปนรปธรรม-นามธรรมตางกน ส าหรบวธการรวบรวมขอมลท าไดหลายวธ ไดแก การสงเกต การใชแบบสอบถาม การสมภาษณ

การบนทกงาน เอกสารหรอบนทกการประชม จากสอตางๆ เปนตน การวเคราะหงานสามารถ

น าไปใชเปนขอมลพนฐานในกจกรรมอนๆของการบรหารทรพยากรมนษย เชน การออกแบบ

งาน การประเมนคางาน การสรรหาคดเลอก ฯลฯ เปนตน นกวเคราะหงานคอผท าหนาท

รวบรวมขอมล วเคราะหเปรยบเทยบและจดการเกยวกบขอมลตางๆในเรองงาน เพอน าไปใชใน

การก าหนดเปนมาตรฐานในการก าหนดคาจาง การประเมนคางาน เปนการเปรยบเทยบคณคา

งานในองคการวางานใดมคามากกวางานใด มวธการประเมนคางาน 4 วธ (1) การจดล าดบ (2)

การจดชนหรอจดเกรดของงาน (3) วธการใหคาคะแนน และ (4) วธการเปรยบเทยบปจจย

คาตอบแทน

48

ค าถามทายบท

1. การวเคราะหงานหมายถงอะไร 2. การวเคราะหงานจดท าขนเพอประโยชนอะไร 3. เอกสารค าบรรยายลกษณะของงาน หมายถงอะไร 4. เอกสารค าบรรยายลกษณะของงาน มเนอหาอะไรบาง 5. เอกสารค าบรรยายคณลกษณะของผปฏบตงาน หมายถงอะไร 6. เอกสารค าบรรยายคณลกษณะของผปฏบตงาน มเนอหาอะไรบาง 7. ขอมลทไดจากการวเคราะหงานนน ไดมาอยางไร จากแหลงใดบาง 8. นกวเคราะหงานท าหนาทอะไร มกระดบ อะไรบาง 9. การประเมนคางานหมายความวาอยางไร และน าไปใชประโยชนอยางไร 10. วธการประเมนคางานมกวธ อะไรบาง แตละวธมลกษณะอยางไร

49

เอกสารอางอง ภาษาไทย

1. ณฏฐพนธ เขจรนนทน. (2542). การจดการทรพยากรบคคล (พมพครงท 2).

กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. 2. นพ ศรบญนาค. (2546). การคดเลอกบคคลและการบรหารคาตอบแทน.

กรงเทพฯ: สตรไพศาล. 3. บรรยงค โตจนดา. (2543). การบรหารงานบคคล. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพ

รวมสาสน (1977). 4. เบญจมาส ลกษณยานนท. (2547). การบรหารทรพยากรมนษย. อดรธาน: แม

ละมลการพมพ. 5. พยอม วงศสารศร. (2542). องคการและการจดการ (พมพครงท 7).

กรงเทพฯ: สภา. 6. ศรวรรณ เสรรตน และคณะ. (2540). รเฟองเรองศพทการบรหารธรกจ.

กรงเทพฯ: วสทธพฒนา. 7. สภาพร พศาลบตร. (2541). การวเคราะหงาน.กรงเทพมหานคร: ฝายเอกสาร

และต ารา สถาบนราชภฏสวนดสต. 8. เสนาะ ตเยาว. (2543). การบรหารงานบคคล (พมพครงท 12). กรงเทพฯ: โรง

พมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.