บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ ในการวจย เรองปจจยความเชอดานสขภาพทมผลตอการสบบหรของนกศกษาชายประกาศนยบตรวชาชพ อาเภอเมอง จงหวดนราธวาส ผวจยไดศกษาแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ เพอนามาเปนแนวทางในการดาเนนงานวจย ดงน 1. ความรในเรองบหรและงานวจยทเกยวของ 2. แนวคดจตวทยาวยรน กบการสบบหรและงานวจยทเกยวของ 3. แนวคด ทฤษฎแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health belief model) และงานวจยทเกยวของ

ความรในเรองของบหรและงานวจยทเกยวของ ยาสบ คอพชพนถนของทวปอเมรกา เปนพชพนธโบราณ ซงเมอหลายพนปกอนชนชาวพนเมองปลกเพอนามาเคยว หรอสบในงานเฉลมฉลอง หรองานพธทางศาสนา จนเมอ รอยกวาปมานเอง ยาสบ ถกแปลงเปนสนคาในตลาดเปด ในรปลกษณของบหร อนเปนผลมาจากการคนควาวจย ในหองปฏบตการอยางซบซอน เพอสรางผลตภณฑใหเปนทนยมอยางตอเนอง มนญ ปญญากรยากร (2545,หนา 10-5) ไดกลาวไวในแรงงานสมพนธ ซงสรปไดวา บหรมตนกาเนดมาจากภาษาเปอรเซย ตามพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2525 หมายถง ยาสบทใชใบตอง หรอกระดาษมวนใบยาทหนฝอย สวนวารสารสารคด สทศน ยกสาน (2534, หนา 173-5) อธบายวายาสบเปนพชพนเมอง ของทวปอเมรกาใต เมกซโก และเวสตอนดส ออกดอกเปนชอ ดอกมเกสร ทงเกสรตวผและเกสรตวเมยในดอกเดยวกน มนจงสามารถผสมพนธกนไดดวยตนเองโดยไมตองพงพาแมลง ยาสบเจรญเตบโตไดเรวและด ในแทบทกสภาพดนฟาอากาศ ในปจจบน อเมรกา ตรก อนเดย บราซล และรสเซย เปนประเทศทมการปลกยาสบมากเปนอนดบ ตน ๆ ของโลก สาหรบประเทศไทย ไดรบวฒนธรรมยาสบมาจากประเทศจน เมอหลายรอยปมาแลว ปจจบนแหลงปลกยาสบ มมากทางภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ แตเดมบหรไทยมวนดวยใบตอง ซงแบงแยกออกตามชนดและสของใบตอง เชน ตองขาว ตองออน ตองดา และยงมบหรกลบบว บหรจนกบ (มวนดวยใบจาก) บหรเหลานจะเรยกวา บหรราษฎร แตถาเรยกวาบหรหลวงจะหมายถง ฝน ทถอวาเปนยาสบ ททางราชการผลตออกมาจาหนาย ใหแกประชาชน จนถงป พ.ศ. 2503 จงเลกไป ในดานการคาบหรในรปแบบของบรษท เกดขนเมอ ตนรชกาลท 6 ชอบรษท

7

ยาสบสยาม เปนของนาย เชยงเคงเหลยง สบญเรอง ผลตบหรใบตองกนร สวนบรษทยาสบตางดาวกม บรษทยาสบองกฤษอเมรกา และบรษทนนยาง (จน) 1. โทษของบหร การสบบหร เปนวธการททาใหสมองไดรบสารเสพตด (นโคตน) เรวทสด คอภายใน 7 วนาท เทานน ซงเรวกวาการฉดเฮโรอนเขาเสนเลอดเสยอก นโคตนในบหร ซงมฤทธในการเสพตดสงเทาเฮโรอน จงทาใหผทสบบหรแลวยากทจะเลกและโอกาสทจะเลกมเพยงรอยละ 20 เทานน การสบบหร 1 ซอง จะทาใหชวตของผสบบหรสนลงประมาณ 2 ชวโมง 20 นาท หรอสบบหร 1 มวน ทาใหชวตสนลงไป 7 นาท บหรจงเปนสนคาถกกฎหมาย ชนดเดยวททาอนตรายผบรโภค ทปฏบตตามคาแนะนา ในการใชสนคาอยางเครงครด ในขณะท ผบรโภคมากมาย กลายเปนคนตดบหร และไดรบผลรายอยางรนแรง ตอสขภาพไปโดยไมรตว บรษทบหรกลบเตบโต จากผลกาไรมหาศาล ขยายตวเตบใหญ กลายเปนบรษทขามชาตใชการตลาดสมยใหมและการโฆษณาเปนเครองมออนทรงพลง ผลกดนใหพฤตกรรมการสบบหร กระจายไปทว บหรในทองตลาดปจจบน ประกอบดวยสารอน ๆ มากมายนอกไปจากใบยาสบ ผผลตบหร มวธแยบยลในการเปลยนแปลงปรมาณนโคตน (ยาเสพตดอยางแรงทมอยในตนยาสบตามธรรมชาต) เพอเพมระดบการเสพตด ทงยงผสมสารเตมแตงนบรอย ๆ ชนด ตงแต สารใหความหวานตาง ๆ ไปจนถงแอมโมเนย (Ammonia) โดยทวไป กระบวนการผสมสารตาง ๆ ลงไปในบหรน รฐบาลไมไดทดสอบ ควบคมดแล หรอขอใหเปดเผยขอมล เปนการลวงหนาแตอยางใด แมวาบรษทยาสบ มกจะอางวา สารเตมแตงดงกลาวหลายชนด ไดรบการรบรองแลววา มนษยสามารถบรโภคได แตขอเทจจรงทบรษทเหลานไมยอมพดถงกคอ การเผาไหม จะเปลยนสมบตทางเคมของสารเตมแตงดงกลาวทาใหอาจจะกลายเปนสารพษและ/ หรอมฤทธทางทางเภสชวทยาได สารเตมแตงหลายชนด จากเอกสารของอตสาหกรรมยาสบ ทมการเปดเผยเมอเรว ๆ น ชวาบรษทยาสบหลายบรษทใชสารเตมแตงเปนรอย ๆ ชนด โดยแทบไมไดคานงถง ความปลอดภยตอผบรโภคเลย สารเตมแตงเหลาน ไมนบรวมถงสารพษ และสารกอมะเรงอกมากมาย ทเกดขนตามธรรมชาต เมอมการเผาไหมยาสบ สารเตมแตงและสวนประกอบ ในควนบหร ทวงการสาธารณสข ถอวา ไมปลอดภยมอาทเชน 1.1 แอมโมเนย (Ammonia) ใชเรงการดดซมนโคตน เปนตวเพมระดบความเปน กรด - เบส ในควนบหร สงผลให ควนบหรม “นโคตนอสระ” มากขน รางกายมนษยสามารถดดซมนโคตนอสระมากขน รางกายมนษยสามารถดดซม “นโคตนอสระ” ไดเรวกวาการดดซมนโคตน “ไมอสระ” สารน มฤทธระคายเคองเนอเยอ ทาใหแสบตา แสบจมก หลอดลมอกเสบ ไอและมเสมหะมาก ป พ.ศ. 2548 ทผานมา คณะนกวจย จากคณะสาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยมหดล คณะแพทยศาสตรมหาวทยาลยรงสตและสถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชนรวมกนศกษาวจย เดกทเขาพกรกษาตวอยในโรงพยาบาล ดวยอาการของโรคตดเชอเฉยบพลนระบบทางเดนหายใจ

8

สวนลาง ไดแก ปอดอกเสบ หลอดลมอกเสบ และหลอดลมฝอยอกเสบและโรคหด เพอศกษาความสมพนธระหวางการสมผสควนบหร รวมทงปจจยอน ๆ เชน ปจจยเกยวกบตวเดกเอง พอแม ปจจยดานเศรษฐกจและสงคมของครอบครว วามผลตอการเกดโรคในระบบทางเดนหายใจสวนลางในเดกอายตากวา 5 ขวบอยางไร การวจยผปวยเดกในหอผปวยทโรงพยาบาลเดกครงน คอ ความพยายามทจะพสจนขอเทจจรงดงกลาว ผลทพบยนยนวาเดกไทยทใชชวตอยในบานทมผสบบหรนน มความเสยงตอการไดรบความทกขทรมาน จากการเกดโรคตดเชอระบบทางเดนหายใจมากกวาเดกทวไปจรง มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร 1.2 การเตมสารแตงกลนรส สารใหความหวาน ชวยกลบเกลอนรสฝาด ของควนบหร เปนการจงใจใหเดกและผสบบหรครงแรกรสกชอบ สารเตมแตงเหลาน บางชนดยงชวยกลบเกลอน ไมใหผอยใกลเคยงคนสบบหรไดกลนและมองเหนควนบหรมอสอง ทกาลงเผชญอย ทาใหผไมสบบหรเสยงอนตรายยงขน และชวยลดกระแสการถกเถยง ใหมการออกกฎหมายเพออากาศบรสทธในอาคาร

1.3 เมนธอล (Menthol) และสารเตมแตงอน ๆ ทาใหคอมอาการชา ผสบบหรจงไม รสกระคายเคองจากควนบหร

1.4 อะเซตลดไฮด (Acetaldehyde) สารเตมแตงทเชอกนวา ออกฤทธรวมกบ นโคตน ทาให ผบรโภคตดนโคตนยงขน เปนสารทกอใหเกดความระคายเคองตอดวงตา ผวหนง และทางเดนหายใจ อาจทาใหเกดอาการหวใจเตนเรวไอ ถงลมปอดบวมและเปนเนอตาย

1.5 อะซโตน (Acetone) ตวทาละลายทมพษ เปนสารประกอบสาคญทมอยใน นายาลางเลบ ซงพบวาอยในบหรดวยเชนกน (คมอบหรและสขภาพสถาบนควบคมการบรโภคยาสบ กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข ) 1.6 สารหน (Arsenic) เปนสารเคม ทประกอบอยในจาพวกผลตภณฑยาฆาหญา มผลตอระบบทางเดนอาหาร เมอรบเอาสารนเขาไปจะเกดอาการคลนไส อาเจยน ทองรวงอยางแรง 1.7 แคดเมยม (Cadmium) สารกอมะเรงในมนษย เปนสารทใชในอตสาหกรรม โพลเมอรอเลคโทรนค และเปนสารประกอบ ทอยในถานไฟฉาย มผลกระทบตอตบ ไต และสมอง บหร 1 มวน มแคดเมยมอย 1 - 2 ไมโครกรม และ 10 % ของแคดเมยมจะถกหายใจเขาไปเวลาสบ 1.8 คารบอนมอนอกไซด (Carbon monoxide) มความเปนพษสง เปนกาซททาลายคณสมบตในการเปนพาหะ นาออกซเจนของเมดเลอดแดง ทาให เมดเลอดแดงไมสามารถจบออกซเจนไดเทากบเวลาปกต ผลทตามมาคอ เกดการขาดออกซเจน ทาใหมนงง ตดสนใจชา และเหนอยงาย ซงเปนสาเหตสาคญของโรคหวใจ สารนโคตนและกาซคารบอนมอนอกไซด ทาใหหวใจเตนเรว หลอดเลอดหวใจหดตวในระยะแรก นอกจากน ยงทาให เกดการเปลยนแปลงภายใน

9

หลอดเลอด โดยมการจบตวของไขมนทผนงหลอดเลอด ในระยะตอมา ทาใหหลอดเลอดทวรางกายตบแคบลง ทาใหหลอดเลอดเลยงหวใจไมเพยงพอ หวใจขาดออกซเจน เกดภาวะหวใจวายเฉยบพลนได องคการอนามยโลก ศกษาแลวพบวา การเลกบหรลดอตราการตายของโรคหลอดเลอดหวใจ รอยละ 50 ในปแรก แตอตราเสยงจะลดลงเทาคนปกต เมอหยดบหรแลว 15 ป ในการศกษาวจยอน ๆ พบวา เมองดสบบหร 5 ป จะลดความเสยงจากอมพาต ไดเทาคนปกต แหลงขอมล: มลนธหวใจแหงประเทศไทย 1.9 สารกมมนตรงส (Radioactive agents) ควนบหรมสาร โพโลเนยม 210 ทมรงสอลฟาอย เปนสาเหตการเกดโรคมะเรงปอด และควนบหรยงเปนพาหะทรายแรง ในการนาสารกมมนตภาพรงส ทาใหผทอยรอบขาง ทไมสบบหร หายใจเอาอากาศทมสารพษน เขาไปดวย โอกาสทจะเกดมะเรงปอด ในผทสบบหรกบผไมสบบหรตางกน ในประเทศไทย จากการวจยของนายแพทยพงษศร ปรารถนาด และคณะมหาวทยาลยเชยงใหม พบวา ชาวเชยงใหม ทสบบหรมอตราการเกดมะเรงปอดมากกวากลมไมสบบหร ถง 29 เทา โดยพบวา กลมทสบบหรนานไมเกน 20 ป จะมอตราเสยง ตอการเกดมะเรงปอด มากกวากลมทไมสบ 9 เทา กลมทสบนานระหวาง 21-40 ป มอตราเสยงมากขน 30 เทา กลมทสบนาน 41 - 60 ป อตราเสยงจะมากขนถง 47 เทา สาหรบผทเปนมะเรงปอดจะพบมากในชวงอาย 50 - 64 ป (มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร, 2550) 1.10 ทารหรอนามนดน (Tar) ประกอบดวยสารหลายชนด เกาะกนเปนสนาตาล ทารเปนสารกอใหเกดมะเรงได เชน มะเรงปอด, มะเรงหลอดลม, มะเรงหลอดอาหาร, มะเรงไต, มะเรงกระเพาะปสสาวะและอน ๆ ซง รอยละ 50 ของทารจะไปจบทปอด ทาใหเกดการระคายเคอง อนเปนเหตของการไอเรอรงมเสมหะ ในคนทสบบหรวนละซอง ปอดจะรบนามนทาร เขาไปประมาณ 30 มลลกรมตอมวน บหรไทย มสารทารอย ระหวาง 12 - 24 มลลกรม/ มวน สรกญญา เลศศรณยพงษ ไดศกษาวจยเรอง “บหรและมะเรงกลองเสยง” โดยศกษาจากประวตผปวยทเปนโรคมะเรงกลองเสยงทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลราชวถ โรงพยาบาลจฬาลงกรณ และโรงพยาบาลศรราช จานวน 100 คน และเปรยบเทยบกบกลมประชากรทวไป พบวา ผปวยมะเรงกลองเสยง ทพบมากทสด มอายระหวาง 60 - 69 ป และผปวยมะเรงกลองเสยงมประวตการสบบหร มากถงรอยละ 85 ในจานวนน เปนผสบบหรเปนประจา รอยละ 65 ผสบบหรมความเสยงตอการเกดมะเรงกลองเสยงมากกวาผไมสบบหรถง 6 เทา และผทสบบหรเปนประจาจะมความเสยงตอการเกดมะเรงกลองเสยงมากกวาผทสบบหรเปนบางครงประมาณ 3.25 เทา สวนประเภทของบหรทผปวยมะเรงกลองเสยงสบมากทสด ไดแก บหรกนกรอง การทผสบบหรแลวเกดมะเรงกลองเสยง เนองจาก กลองเสยงมโอกาสสมผสกบสารกอมะเรง ทมเปนจานวนมากในควนบหร และเมอสมผสทกวนและเปนเวลานาน ๆ กทาใหเกดเปนมะเรงขนมา (บญญต สขศรงาม, 2548 )

10

1.11 ไฮโดรเจนไซยาไนด (Hydrogen cyanide) เปนกาซพษ ททาลายเยอบผวหลอดลมสวนตน ทาใหมอาการไอเรอรง มเสมหะเปนประจาในตอนเชาจะมมากขน ศาสตราจารย นล ทอมสน และคณะนกวจย จากมหาวทยาลยกลาสโกว ไดเสนอผลงานวจย เรอง “ ผลของการสบบหรกบปจจยเสยงทสงผลกระทบตอโรคในระบบทางเดนหายใจ ” ในการประชม วชาการนานาชาต ของสมาคมโรคทางเดนหายใจ ทกรงเวยนนา ประเทศออสเตรย โดยศกษาในกลมตวอยางผปวยโรคหอบหดเรอรง จานวน 50 คน มทงผทสบบหรและไมสบบหร พบวา ผปวยโรคหอบหดทมอายระหวาง 16 - 44 ป จะเปนผสบบหร เมอจาแนก กลมตวอยางเปน 2 กลม กลมแรกใหยาเพรดนโซโลน (Prednisolone) ซงเปนยารกษาโรคหอบหด เปนประจาทกวน เปนเวลานาน 2 สปดาห สวนกลมทสองเปนกลมควบคม จะไมใหยาเพรดนโซโลน แตจะใหยาหลอกหรอยาเลยนแบบ (Placebo) เปนเวลานาน 2 สปดาห เชนกน พบวา ผทเปนโรคหอบหดเรอรงและสบบหรจะตอบสนองตอยานอยกวา ผเปนโรคหอบหดเรอรงทไมสบบหร และอาการของโรคจะรนแรงมากกวา จงสรปไดวา ผปวยโรคหอบหดเรอรงและสบบหร จะมผลใหประสทธภาพการรกษาลดลง และทาใหอาการของโรคหอบหดรนแรงมากขนดวย 1.12 ไนโตรเจนไดออกไซด (Nitrogen dioxide) เปนกาซพษ ททาลายเยอบหลอดลมสวนปลายและถงลม ทาใหผนงถงลมบางโปงพอง ถงลมเลก ๆ หลายอน แตกรวมกนเปนถงลมใหญ ทาให มถงลมจานวนนอย การยดหยนในการหายใจเขาออกนอยลง ทาใหเกดโรคถงลมโปงพอง รศ.ดร.สรพจน วงศใหญ คณบดคณะการแพทยแผนตะวนออก มหาวทยาลยรงสตและทมนกวจย แหงมหาวทยาลยรงสต ซงประกอบดวย คณะการแพทยแผนตะวนออก คณะวทยาศาสตร และศนยวจยวทยาศาสตรสขภาพ สถาบนวจย รวมกบผเชยวชาญทางการแพทยแผนตะวนออก ไดทาการวจย เพอหาวธการเลกบหรแบบถาวรและปองกนการตดบหร โดยนาความรทางดานการแพทยแผนตะวนออก ทสามารถปฏบตไดงายมาชวยบาบดผตดบหร ในมหาวทยาลยรงสต และชมชนบรเวณใกลเคยง ผลจากการวจย อาสาสมครทเขามาฝกอยางสมาเสมอ เปนเวลา 4 เดอน พบวา สามารถเลกบหรได จากการทดสอบสมรรถภาพปอด พบวา เขาสภาวะปกตทกคน ซงกอนการฝกพบวา ถงลมปอดของทกคนมความสามารถในการขยายตวยาก บางคนถงลมปอดถกอดกนการวดปอดพบวาดขน ลาสดมการสารวจ ผสงอายในชมชนยานฝงธนบร พบผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ประมาณรอยละ 7.1 จดเปนโรคทมความสาคญเปนลาดบท 5 และคาดวา จะเปนสาเหตการตายทพบบอย เปนลาดบท 3 ตอไป ในภายหนา (รงนรนดร ประดษฐสวรรณ, 2544, หนา 88) เนองจากประชากรไทยมอายยนขน สภาพอากาศและสงแวดลอมเปนพษมากขน รวมถงมผสบบหรมากขน บางคนสบตงแตอายยงนอย ดงนนระยะเวลาในการสบจะมากขนทาใหปอดถกทาลาย การ

11

ยดหยนของปอดลดลง มการอกเสบของทางเดนหายใจ ทาใหรางกายไดรบออกซเจนไมเพยงพอมอาการหายใจลาบากหอบเหนอยงาย 1.13 โกโก (Cocoa) หนงในสารใหความหวานหลายชนดทใสในบหร เพอกลบเกลอนรสชาตของยาสบ และเปนตวขยายหลอดลม ทาใหผสบบหรสดควนเขาปอดไดลกขน 1.14 ฟอรมลดไฮด (Formaldehyde) สนนษฐานวา เปนสารกอมะเรงในมนษย และรกนดวาเปนสารฉดดองศพ คนทสบบหร วนละ 20 มวน จะไดรบสารฟอรมาลน ในประมาณ 1 มลลกรมตอวน 1.15 ปรอท (Mercury) เปนสารโลหะ ทเปนพษตอสมอง ทาใหเกดอาการสน ความจาเสอม และโรคไต 1.16 ไนโตรซามนส (Nitrosamines) สนนษฐานวาเปนสารกอมะเรงในมนษย 1.17 โพโลเนยม - 210 (Polonium - 210) ธาตกมมนตรงสและเปนสารกอมะเรงในมนษย 2. พษภยของบหร การสบบหร เปนสาเหตสาคญประการหนง ของการเกดโรคราย ทเปนอนตรายทงตอผสบบหรโดยตรง และผไมสบบหรแตไดรบควนบหร อนตรายของบหรตอสขภาพของผสบบหรนน บหรกอใหเกดโรคหลายชนด ครงหนง ของคนสบบหรจะเสยชวตดวย โรคทเกดจากการสบบหร ซงโรคททาใหเสยชวตในอนดบตน ๆ สมองเสอมสมรรถภาพ เปนลมหมดสต เสนเลอดสมองแตก เพราะการสบบหร ทาใหเกดการสะสมของคลอเรสเตอรอล และการอดตนของเสนเลอดทไปสสมอง หนาเหยวยน แกเรว โรคเหงอก ฟนดา และกลนปาก ไอเปนเลอด ไอเรอรง ผอมลง เปนอาการของโรคมะเรงปอด เหนอยงาย หอบ แนนหนาอกเปนอาการของโรคถงลมโปงพอง หวใจขาดเลอด กลามเนอหวใจตาย หวใจวาย เกดการสะสมของคลอเรสเตอรอล ทาใหเกดการอดตนของเสนเลอด อนเปนอปสรรคตอการสงเลอดไปเลยงหวใจ และอวยวะตาง ๆ ของรางกาย เลบเหลอง นวเหลอง นวเปนแผลเรอรง นวกด เกดจากหลอดเลอดตบตน ขาดเลอดไปเลยง ทองแนน อด เบออาหาร เสอมสมรรถภาพทางเพศ (กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข, 2537,หนาท 15- 9) โรคมะเรงปอด (บหรกบโรคมะเรงปอด, 2547) รอยละ 90 ของมะเรงปอดเกดจากการสบบหร โรคมะเรงปอดเปนโรคอนดบ 1 ของชายไทย พบมากเปนอนดบ 2 ของมะเรงทงหมดในประเทศไทย ซงตรวจพบในระยะเรมแรกไดยาก และมอตราการตายสง การสบบหรเปนสาเหตทสาคญทสด ของการเกดโรคมะเรงปอด ผสบบหรมโอกาสเปนมะเรงปอด มากกวาผไมสบ 10 เทา ผลการศกษาวจย ของนกวทยาศาสตรและแพทยทวโลก ยนยนแลววา มะเรงปอดเกยวของโดยตรงกบการสบบหร ทงผสบบหรเอง และไดรบควนหลง จากการรายงานของ ศ.นพ.ธระ ลมศลา (บหร

12

กบมะเรงปอด นากลวกวาทคณคด, 2553) ไดรวบรวมสถต ผปวยโรคมะเรงปอด ตงแตป 2501 - 2536 รวมประมาณ 2,000 ราย พบวา ผปวยมะเรงปอดชาย มประวตเปนผสบบหรถง รอยละ 92 จากรายงานของ นพ. เวทย อารยชน โรงพยาบาลโรคทรวงอก ถงพฤตกรรมของผปวยโรคมะเรงปอดจานวน 2,660 ราย ระหวาง พ.ศ. 2514 - 2526 พบวา ผปวยมะเรงปอดชาย มประวตสบบหร รอยละ 96 และจากรายงานของสถาบนมะเรงแหงชาต พบวาในปจจบนโรคมะเรงปอดพบมากเปนอนดบหนงในผชายไทย มงานวจยของ คณะแพทยแหงมหาวทยาลยเบอรมงแฮม ประเทศองกฤษ ดร.ทอม ซอเรแฮน เปนหวหนาคณะ ซงทาการสมภาษณพอแมของเดก ซงเสยชวตดวยโรคมะเรงในชวง ป ค.ศ. 1971 - 1976 ถง 2,567 ราย และสมสมภาษณพอ แมของเดกปกตอกในจานวนเทา ๆ กน จากขอมลทเกบมาไดน ซอเรแฮนและคณะ ไดพบขอเทจจรง ทนาสนใจ คอการเกดมะเรงในเดกเหลาน มความสมพนธ กบการสบบหรของผเปนพอ และจากการวเคราะหขอมลอยางละเอยด ทาใหพบวา เดกทมพอทสบบหรจด (มากกวา 20 มวนตอวน) จะมโอกาสเปนมะเรงมากกวาเดกทวไปถง รอยละ 30 สวนการทแมเปนคนสบบหรจดนน กลบไมมผลตอความเสยงในการเปนมะเรงของบตร ซอเรแฮน เปนผทตดตามศกษา เรองบหรกบโรคมะเรง มากวา 40 ปแลวเขาสนนษฐานวา การทเดกซงมพอทสบบหรจด มโอกาสเปนมะเรงสงขนนน นาจะเปนผลเนองมาจาก สารพษในบหรมผลทาใหเซลลอสจ ของผเปนพอผดปกตไป ซงขอสนนษฐานน อาศยงานวจยของ บรซ เอมส นกจลชววทยา ชาวสหรฐอเมรกา ทคนพบ ความผดปกตของเซลลอสจในชายทสบบหรมาสนบสนน ซอเรแฮน สนนษฐานวาสารในควนบหรทาหนาทเปนตวออกซเดชนและทาปฏกรยากบดเอนเอ (DNA) อนเปนสารพนธกรรมในเซลลอสจ ทาให รหสทางพนธกรรมในดเอนเอ บางสวนเกดความผดเพยนไป และความผดเพยนน จะถายทอดไปสบตร ผลกคอบตรทเกดมาจะมความเสยงในการเกดมะเรงสงกวาปกต โรคหวใจ จากรายงานการศกษาในสหรฐอเมรกา พบวาในกลมผสบบหร จะมโอกาสหรอความเสยงตอการเปนโรคหวใจขาดเลอด มากกวา คนไมสบบหรถง 2.4 เทา ในสตรสบบหรทไดรบยาคมกาเนด จะเสยงตอการเปนโรคเสนเลอดหวใจตบ มากกวาสตรทวไปถงเกอบ 40 เทา และยงเสยงตอการเกดโรคเสนเลอดสมองตบ และโรคระบบหลอดเลอดสงกวาสตรทวไปดวย มความเสยงตอการเกดภาวะหวใจวาย จากกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน มากกวาผทไมสบบหรถง 10 เทา โดยความเสยงจะเพมตามจานวนบหรทสบ นอกจากการ สบบหรแลวสาเหตอนของโรคเสนเลอดหวใจตบคอ โรคความดนเลอดสง ไขมนเลอดสง เบาหวานโดยการสบบหรจะเปนตวเรงใหผทเปนเหลาน เกดการตบตนของเสนเลอดเรวขน สรป ประวตศาสตรของการประกาศวา” บหรเปนสาเหตของการเกดโรคมะเรง” (วารสารเพอคนรนใหม Smart, 2552 หนา 4) การสบบหรความจรงนกวทยาศาสตร พสจนไดวา

13

การสบบหรทาใหเกดโรคมะเรงปอด ตงแตกวา 40 ปมาแลวแตอตสาหกรรมบหร พยายามโตแยงจนถงป พ.ศ. 2506 วงการแพทยองกฤษ จงประกาศเปนทางการ วาการสบบหร ทาใหเกดมะเรงปอด และโรคอน ๆ พ.ศ. 2507 กระทรวงสาธารณสขสหรฐฯ ประกาศอยางเปนทางการวาการสบบหร ทาใหเกดโรคมะเรงปอดและโรคอน ๆ และไดเรมตน รณรงคใหชาวอเมรกน เลกสบบหรตงแตนน 3. การสบบหร ยาสบทใชกนอยมหลายรปแบบ ไดแก 3.1 แบบสด โดยกระทาใหเกดการเผาไหมใบยาสบ ซงอยในรปของบหร หรอซการ(Cigar) ทใชใบยาสบมวนผงใบยาสบอยภายใน หรอไปป (Pipe) ทบรรจใบยาไวในกลองยาสบ แลวจดไฟใหเกดการเผาไหม แลวผสบสดควนเขาสรางกาย 3.2 แบบดม โดยบดใบยาสบใหละเอยด แลวผสมในรปของยานตถ 3.3 แบบอมและเคยว โดยนาใบยาสบแหงมาหนเปนฝอย นามาเคยวแลวอมอยระหวางรมฝปากกบเหงอก บางครงเรยกวา บหรไรควน 4. รปแบบของบหรทใชในการสบ บหรม 2 ชนด คอบหรทมวนเอง และบหรทผลตโดยเครองจกร บหรทมวนเอง ทาโดยใชใบตองแหง ใบบว หรอกระดาษ ทใชมวนหอใบยาสบ บหรชนดนจะดบงาย เนองจาก ไมมการปรงแตงสารเคม ทชวยใหไฟตดทน สาหรบบหร ทผลตโดยเครองจกรม 2 ชนด คอ บหรทไมมกนกรอง ซงสวนใหญเปนบหรราคาถก และบหรทมกนกรอง นอกจากน บรษทบหรยงผลตบหร ชนดทเรยกวา "ไลต" และ "ไมลด" โดยระบไววา เปนบหรชนดรสออน ทมอนตรายตอสขภาพนอยกวาบหรธรรมดา แตจากการวจย พบวา บหรทง 2 ชนด มไดมอนตรายนอยกวา บหรธรรมดาแตอยางใด เพยงแตตางกน ทรสชาตเทานน และบหรชนดทมกนกรอง จะสามารถกรองละอองสารทมขนาดใหญ ไดบางชนดเทานน โดยสารทารและนโคตน ซงมขนาดเลก ยงคงผานเขาไปไดในปรมาณเดยวกบการสบบรทไมมกนกรอง 5. บหรมอสองผสบบหรมอ 2 Secondary/second-hand smoker คาวา Secondary หรอ Second-hand smoker นน ใชเรยกคนทไมไดสบบหรเอง แตมโอกาสทจะไดรบอนตรายจากการสบของคนอน ๆ เชน ไดรบควนจากคนทสบหายใจเอาอากาศจากปอดคนทสบ อยในหองเดยวกบคนทสบ ฯลฯ พนฐานทางความคดน มาจากการทผสบบหรนนหลงจากสบบหรเขาปอดไปแลว กจะพนควนออกมาดวย ทาใหแมผทอยใกล ๆ จะไมไดสบเอง แตถามโอกาสทจะสดเอาควน ซงมสารพษจากบหรเขาไปดวย เหมอนเปนการทารายกน แบบออม ๆ นนเอง และควนบหรบางสวน กจะตดอยกบเสอผาและคางอยในปอด และออกมากบลมหายใจได ในปจจบนมกลม/ มลนธ/ หนวยงานของรฐ ทพยายามรณรงคใหเหนถงผลเสย ทจะเกดจากการไดรบผลกระทบแบบทางออมน ผลเสยนนมนมอะไรบาง

14

1. Secondary smoker มความเสยงมากกวาคนสบเอง 2 เทา จากการศกษา พบวา อากาศท Secondary smoker นนสดเขาไป โดยเฉลยแลว สวนประกอบประมาณ 90% จะเปนอากาศตามปกต + 4% เปนกาซพษ Carbonmonoxide (CO) + 6% เปนสารเคมตาง ๆ กวา 4,000 ชนดในบหรแตสารพษเหลาน นนเมอทาการวดคาจรง ๆ แลว กลบพบวา มปรมาณนอยมาก จนในบางครงแทบจะวดอะไรไมไดเลย แมจะมคนเคยกลาววา Secondary smoker มความเสยงมากกวาคนสบบหรเองเสยอก สาเหตหลก ๆ ทมการเขาใจผด ในเรองน มาจากความจรงทวา เมอคนสบบหรเขาไป 1 ครง บหร 1 สวนจะเขาไปในปอด/ รางกายคนสบ แลวเขาจะพนออกมาอกประมาณ 1.7 - 2 สวน ออกสสงแวดลอม การทจะบอกวา Secondary smoker มความเสยงมากกวานนคอ จะตองไปสด 2 สวนนจนหมดทกอณ จงจะทาให มความเสยงมากกวาคนทสบไดจรง ซงในทางปฏบตจรงควนบหรนน ๆ กจะลองลอยไปในอากาศ + ตกลงพน + ฟงกระจาย จนไมมทางท Secondary smoker จะไดรบทงหมดกวาจะมาถงกเปนปรมาณทนอยมาก ๆ อยางทกลาวไวแลว 2. Secondary smoker มโอกาสทจะไดรบสารพษ 40 ชนด ทเปนสารกอมะเรงเปนความจรงทในบหร มนมสารพษมากมาย และสารหลายชนดกเปนสารกอมะเรง แตตามทกลาวไวขางตน นนคอปรมาณสารเหลาน มนอยกวาระดบทจะกอใหเกดมะเรงมาก มการกลาวไววาสารเหลาน นอยกวาทคนจะไดรบจากสงแวดลอมปกตเสยดวยซา ตวอยางเชน สารหน (Arsenic) อาจจะตองนงอยในหองทมคนสบบหร 100,000 มวน ถงจะไดรบสารน เทยบเทากบไดรบจากนา 1 แกวจงดไมคอยเปนเหตเปนผลเทาไรนก หากจะมคนบอกวา เปนมะเรงจาก secondary smoker 3. Secondary smoker กอใหเกดโรคหดในเดกทอยในบานทมคนสบบหร อาจไดรบสารเคมหรอสารกอภมแพจากบหรได แมวาเขาเหลานน จะไมไดสบบหรแลว ใหเดกไดรบควนโดยตรงกตาม แตอณภาคบางอยาง อาจไปตดอยกบเสอผา หรอออกมากบลมหายใจได ซงในกรณของโรคหด หรอภมแพแลว ถงแมสารทไดรบ จะมเพยงนอยนด แตมนกเพยงพอทจะกอใหเกดอาการได แตทงน กยงมบางคนทแยงวา ในชวง 20 ปหลง อตราคนสบบหรลดลง แตอตราการเกดโรคหดในเดก การเกดโรคหดน อาจจะเกดไดจากหลาย ๆ สาเหตรวม ๆ กน โดยไมไดเจาะจงวา บหรเปนเพยงสาเหตเดยวททาใหเกดอาการน 6. การสบบหรมอสอง (Passive smoking) ในหองทมผสบบหร จะพบวา มควนบหรเกดขนจาก 2 แหลงดวยกน คอ

1. ควนบหรทผสบสดเขาไปแลวพนออกมา ซงประกอบไปดวยสารพษตาง ๆ เชนเดยวกบทผสบบหรไดรบ แตจะมความเขมขนของสารพษลดลง เนองจาก ปอดของผสบบหรไดดดซบสารพษบางสวนไวแลว ไดแก นโคตน คารบอนมอนอกไซด ทาร ไนโตรเจนไดออกไซด แอมโมเนย เบนโซไพรน ฟอรมารลดไฮด แคดเมยม เปนตน

15

2. ควนบหรจากปลายมวนบหรทจดทงไว ระหวางการสบ ซงมความเขมขนของสารพษมากขน โดยพบวา นโคตน มมากขนเปน 2 เทา แอมโมเนย มมากขนเปน 73 เทา คารบอนมอนอกไซด มมากขน 5 เทา เบนโซไพรน มมากขนเปน 3 เทา ทาร มมากขนเปน 2 เทาแคดเมยม มมากขนเปน 5 เทา

เมอ ป พ.ศ. 2536 สถาบนพทกษสงแวดลอม ของสหรฐอเมรกา ไดประกาศอยางเปนทางการวา ควนบหรภายในอาคารทผสบบหร พนออกมา และจดทงไวระหวางการสบ จดเปนสารกอมะเรง กรปเอ หรอชนดทรายแรงทสด และเปนมลพษภายในอาคาร ทสาคญทสด เนองจาก ประกอบดวยสารพษทเปนอนตรายตอสขภาพ มากกวาจากแหลงมลพษ อน ๆ ภายในอาคาร เมอผไมสบบหรไดรบควนบหร เขาสรางกายโดยไมไดสบเอง จงเรยกวา เปนการสบบหรมอสองโดยปรมาณควนบหรทผไมสบไดรบจะขนกบ 1. จานวนบหรทมการสบในหองนน 2. ระยะเวลาทอยในหองเดยวกน 3. ขนาดของหองและการถายเทอากาศของหองนน 7. ควนบหรทารายผไมสบบหรไดอยางไร (http://dc.oas.psu.ac.th/dcms) สนตพงษ ปตตภกด (2544, หนา 65-8) ไดเรยบเรยงศกษาควนบหร ในวารสารอพเดทวา เมอจดบหรกระบวนการเผาไหมกเกดสารตาง ๆ ขน ในใบยาสบ เกดการเปลยนแปลงทกครงทผสบสดควนเขาปอด นนคอ การนาพาสารเคม นบพนชนดเขาสรางกาย และกระบวนการทาลายสขภาพกเรมตนอกครง เปนเวลามานานแลว ททราบกนวา การสบบหรเปนอนตรายแกชวต และสขภาพของคนเรา และแมจะทราบถง พษภยอนตรายจากการสบบหร แตคนเหลานน กยงเลอกทจะสบดวยเหตทวา “ตด “ บหรจนไมอาจเลกได ซงนกวทยาศาสตรหลายคน พยายามศกษาวามสารเคมใดบางอยในบหร หรอเกดขนระหวางการสบบหร และสารเคมเหลาน กระทบตอสขภาพอยางไร รวมทง มวธการขจดหรอลดสารเคมเหลานน ออกจากบหรหรอไม การศกษา ทางเคมเกยวกบควนบหรน เกดขน ในป พ.ศ. 2498 เอ.ไอ.โคแสค พบวา ควนบหรของใบยาสบนนประกอบดวยสารเคม 79 ชนด ในปจจบน พบวา ควนจากการเผาไหมใบยาสบ ประกอบดวยสารเคม ประมาณ 4,800 ชนด จากการศกษาทางระบาดวทยา แสดงใหเหนวา ควนจากการเผาไหมใบยาสบ เปนสาเหตของการเกดโรครายหลายอยาง ตอมาในป 2498 รฐบาลของสหราชอาณาจกรประกาศวา การสบบหรเปนสาเหตของโรคมะเรงปอด แตกไมมการตงขอหามกฎใด ๆ เนองจากมคนสบบหรกนเปนจานวนมาก ทาใหรฐเอง กมรายไดเปนจานวนมากในรปของภาษยาสบ สาหรบควนบหรในอากาศนน สมชย บวรกตต และ อรรถ นาวา (2536, หนา 56-9 ) ไดวเคราะหควนบหร ในวารสารราชบณฑตยสถานวา ควนทพนกลบออกมาจากทางเดนอากาศหายใจ

16

ของผสบบหร ในปรมาณรอยละ 85 และควนจากปลายบหรทกาลงเผาไหม ทไมไดถกสดเขาไป รอยละ 15 สวนไอระเหย ผานกระดาษมวนบหรนนเกดขนนอย จากการวเคราะห สารเคมในบหรมากกวา 50 ชนด มศกยภาพเปนสารกอมะเรงตอมนษยและสตว สารเคมสวนใหญ ในควนทไมไดสดเขาปอด มความเขมขนสงกวา ควนทสดเขาปอดและพนออกกลบมา อนภาคของควนทไมไดสดเขาปอด มขนาดยอมกวาอนภาคในควนทพนกลบออกมา จงสามารถทาให ผานเขาปอดไดลกกวา โดยการตรวจวเคราะห ปสสาวะ เลอด และนาลาย สามารถพสจนวา การสดหายใจควนบหรในอากาศโดยไมไดสบบหร ทาใหรบสารพษจากควนบหรเขาสรางกายได และเกดผลกระทบดงน 1. เกดการระคายเคองตอ จมก ตา คอ ปวดศรษะ ไอ คลนไสเกดความรสกไมสบาย 2. ทาใหมอาการกาเรบมากขน ในผทเปนโรคภมแพ โรคหอบหดและโรคปอดเรอรง โดยจะมอาการหายใจตดขด หรอถงขนเหนอยหอบ 3. ในผไดรบควนบหรทเปนโรคหวใจ จะทาใหเกดอาการเลอดไปเลยงหวใจไมพอมากขน 4. ในหองทอากาศไมถายเท การสบบหรทก ๆ 20 มวน จะทาใหผไมสบบหรตองหายใจเอาควนบหร เขาไปเปนปรมาณเทากบการสบบหร 1 มวน 5. ผไมสบบหรทตองอยในหองทางาน หรอในสถานทแออด ทมควนบหรเปนเวลานาน จะมโอกาสเปนโรคมะเรงปอดเพมขน จากคนทวไป เฉลยรอยละ 10 - 30 6. ผไมสบบหรทอยในหองทางานทมควนบหร ประมาณครงชวโมง จะมปรมาณคารบอนมอนอกไซด ในเลอดเทากบคนทสบบหรเอง 1 มวน

8. สถตทสาคญ จากการสารวจพฤตกรรมการสบบหรของประชากร อาย 15 ป ขนไป พ.ศ. 2549 โดยสานกงานสถตแหงชาต พบวา

1. จานวนผสบบหร สบประจา = 9.53 ลานคน สบเปนครงคราว = 1.50 ลานคน เคยสบแตเลกแลว = 2.48 ลานคน

2. จานวนผสบบหรเปนประจา 9.53 ลานคน และอตราการสบบหร รอยละ 18.94 เพศชาย = 9.01 ลานคน คดเปนอตรารอยละ 36.91 เพศหญง = 0.52 ลานคน คดเปนอตรารอยละ 2.0

3. จานวนและอตราผสบบหรกลมอาย 15 - 18 ป เพศชาย = 189,221 คน คดเปนอตรารอยละ 8.32

17

เพศหญง = 25,616 คน คดเปนอตรารอยละ 0.56 รวมทงสองเพศ = 946,837 คน คดเปนอตรารอยละ 4.46

4. จานวนผสบบหรและอตราการสบบหร จาแนกตามภาค ภาคใต = 1,449,426 คน คดเปนอตรา รอยละ 22.13

ภาคเหนอ = 1,880,039 คน คดเปนอตรา รอยละ 20.49

ภาคอสาน = 3,344,556 คน คดเปนอตรา รอยละ 20.42

ภาคกลาง = 2,073,761 คน คดเปนอตรา รอยละ 16.48 กรงเทพมหานคร = 787,703 คน คดเปนอตรา รอยละ 13.90

5. อายทเรมสบเฉลย 18.25 ป (สานกงานสถตแหงชาต, 2549) 9. ปจจยททาใหเดกสบบหร 1. ความอยากลอง เยาวชนทสบบหร รอยละ 38.4 เรมสบบหร เพราะความอยากลองซงเปนธรรมชาตของวยรน ทความอยากลองเปนเรองททาทาย นาตนเตน และสนกสนาน วยรนสวนมาก มกมความคะนอง ถงแมจะทราบวา เปนสงทไมดตอสขภาพ เปนสงตองหาม ยงหามเทาไหรกอยากลองมากเทานน 2. ตามอยางเพอน เยาวชนทสบบหรรอยละ 35.9 เรมสบบหร เพราะเพอนชวน เอาใจเพอและตามใจเพอน วยนเปนวยทเพอนมอทธพลมากทสด บางคนมเจตคตทวา ถาไมสบบหรจะเขากบเพอนไมได เพอนจะไมยอมรบเขากลม และหลายคนไมกลาเลกสบบหร เพราะกลวเพอนจะลอเลยน และไมใหเขากลม 3. ตามอยางคนในบาน เมอมคนในบานไมวา จะเปนบดา มารดา หรอญาตพนองซงอยบานเดยวกนสบบหร หลายคนจะสบบหร เพราะเหน การสบในบานมาแตเดก จงคดวาเปนเรองธรรมดา หรอวยรนหลายคน จะตามอยางญาตพนอง อยากลองสบตามบาง และคดวาเปนการแสดงออกถงความเปนผใหญ เปนชาย มงานวจยพบวา ถาบดา มารดาสบบหร จะทาใหลกมแนวโนมในการสบบหรสงถง 3 เทา 4. เพอเขาสงคม บางคนตองสบบหรเพราะหนาทการงาน ทตองเขาสงคม งานเลยงสงสรรค หรองานเลยงรบรอง ซงมผสบ ในสงคมนน ๆ เชญชวนใหสบ บางคน จะสบเฉพาะในงานสงคมเทานนทงน เปนความเชอทวา ถาไมสบกจะเขากลมไมไดและทาธรกจไมสาเรจ ความเชอ ผด ๆ มวยรนบางคนสบบหรเพอเปนการลดความอวน โดยเมอสบบหรแลวจะมความอยากอาหารลดลง จะมรปรางด 5. ความเครยด สารนโคตนในควนบหร เมอสดเขารางกาย จะเขาสสมอง ภายในเวลา

18

8 - 10 วนาท ซงออกฤทธทาใหเสนเลอดแดงหดรดตว ความดนโลหตสงขน หายใจเรวขน และกระตนสมองสวนกลาง ทาใหรสกผอนคลาย ในระยะตน หลายคน จงสบบหร ดวยเหตผลเพอคลายความเครยด แตเมอ ปรมาณนโคตนในสมองลดลง จะทาให ผสบเกดอาการหงดหงด และเครยดไดในเวลาตอมา นคอเหตผลททาให ตองสบบหรอยเสมอ เพอคงระดบนโคตนไวในรางกาย 6. กระแสของสอโฆษณา สอโฆษณาตาง ๆ ทงทางตรงและทางออม ลวนมอทธพลตอวถชวตคนอยางมากสามารถกอใหเกดแรงจงใจทจะเชอ และนยมชมชอบในผลตภณฑ ทโฆษณา ถงแมวาประเทศไทย จะมกฎหมายหามการโฆษณาบหร แตบางประเทศทไมมกฎหมายหาม กมการโฆษณาทกรปแบบ ซงเผยแพรไปทวโลก ตามการสอสารไรพรมแดน ในปจจบน เยาวชนสามารถรบรสอโฆษณาบหรของตางประเทศ ไดทงทางหนงสอ หรอสงพมพชนดตาง ๆ ทางวทยและโทรทศน นอกจากน กลยทธในการโฆษณาแฝงของอตสาหกรรมบหร ทหลกเลยงกฎหมาย กมมาก คอ การจดทะเบยนการคาโดยใชสญลกษณตราบหรเปนสนคา เชน ผลตภณฑเสอผา เครองหนง เครองเรอน ของใชตาง ๆ และบรษททองเทยว และการสนบสนนตาง ๆ ทเนนกลมเปาหมายพเศษ เชน การจดแสดงดนตร การจดแขงรถใหวยรน การแสดงแบบเสอใหกลมสตร และการแจกสมดหรอหนงสอทมตราบหร ใหแกเดกเลก ในตางประเทศยงมการโฆษณา แฝงทางภาพยนตร โดยใหดาราทเปนทชนชอบสบบหร และใหเหนสญลกษณของบหร นนดวย การโฆษณาทกรปแบบจะเนนทความโกเก ทนสมย และเราใจ ซงสงผลอยางมาก ในการสงเสรมใหสบบหร เยาวชน จงมแนวโนมทจะสบบหรยหอทมการโฆษณาบอย ๆ คานยมทางสงคม ทยอมรบการสบบหร แมแตกฎหมายกมการรบรองเชนกน 7. มการใชบหรเปนเครองมอในการผกมตร กรณน มกใชรวมกบการดมสราในสถานเรงรมย หรองานเลยงรบรองตาง ๆ 8. ความเคยชนทางอปนสย มกเกดกบผทอยเฉย ๆ แลวเกอเขน หรอไมทราบวา จะทาอะไรกจะหยบบหรขนมาสบ ตามความเคยชน การปฏบตเชนน เปนประจา จะทาใหเกดการสะสมของนโคตนในเลอด จนเกดการชนชา และตองสบบหรมากขนเรอย ๆ 9. การใชฤทธของนโคตน เปนยากลอมอารมณ ผทสบบหรเปนประจา จะสะสมนโคตน ไวในรางกายระดบหนง ซงตองรกษาระดบนนไวเสมอ เนองจาก นโคตนมฤทธในการกลอมอารมณ เมอนโคตนในรางกายลดลง จากการขบถาย กจะเกดอารมณหงดหงด ไมสบายใจ จงตองสบบหรตอไป เพอใหระดบนโคตนคงทตอไป จงอาจเรยกวา ผตดบหรวา “ผเสพนโคตน” (Nicotine addict) งานวจยจาก ประเทศแคนาดา ชใหเหนวา เปนเรองยาก ทจะอธบาย ไดวาการสบบหรของวยรน เกดจากปจจยใดเปนหลก ดงนน การมงประเดนไปท ปจจยใดปจจยหนงหรอพยายามทาความเขาใจ การสบบหรของวยรน จงไมใชหนทาง ทจะชวยใหพวกเขาหยดพฤตกรรม

19

การสบบหรได นกวจย อธบายวา การปองกนไมใหวยรนสบบหร ควรจะมงไปทตวของวยรน แตละคน ซงมความแตกตางกน ในปจจยเรองเพศ ความมนใจในตวเอง พฤตกรรมการดมเครองดมแอลกอฮอล และความสาเรจดานการศกษา องคประกอบ เหลานของวยรน แตละคนจะสงผลตอ พฤตกรรมการสบบหร รวมทง ปจจยดานครอบครว เพอน และโรงเรยน งานวจย ชนนตองการหาคาตอบวา ปจจยตาง ๆ สงผลตอ พฤตกรรมการสบบหรอยางไร โดยศกษา จากนกเรยนจานวน 877 คน ทมอาย 13 ป ซงเพงจะเขารบการศกษาในโรงเรยน และไมเคยมพฤตกรรมการสบบหรมากอนทก ๆ 3 เดอน ตลอดระยะเวลา 5 ป นกวจย จะทาการสารวจ พฤตกรรมการสบบหรและปจจยตาง ๆ ททาใหเดกเหลานนเรม มพฤตกรรมการสบบหร พบวา 48% ของนกเรยน ทงหมดจะเรมสบบหร และนกเรยนจานวน 21% จะสบบหรเปนประจาทกวน นกวจย อธบายวา เดกทอยในครอบครวเดยว และมความสนใจการเรยนนอย จะเสยงมพฤตกรรมสบบหร และดมเครองดมแอลกอฮอลมากกวา เดกคนอน ๆ เกอบ 3 - 5 เทา การปองกนไมใหวยรน มพฤตกรรมการสบบหรนนตองควบคม สภาพแวดลอมของสงคม บาน และโรงเรยนของพวกเขา นอกจากน การโฆษณาบหรผานสอตาง ๆ เปนสงทควรตระหนก เชนกน เพราะถอเปนสงกระตนสาคญ ททาใหเดกเกดพฤตกรรมการสบบหร (สานกขาว REUTERS, 2552)

แนวคดจตวทยาวยรนกบพฤตกรรมการสบบหร และงานวจยทเกยวของ วยรนเปนวยหนงทเปนหวเลยวหวตอของชวต เดกจะตองปรบตวมากพอสมควรในการทจะผานวยนไปไดดวยดเพราะวยนเปนวยทเดกมการพฒนาการทรวดเรว มการเปลยนแปลงทางอารมณ การเปลยนแปลงทรวดเรวน ทาใหเดกตองปรบตว ซงการปรบตว นามาซงความวตกกงวล ความโกรธ ความเครยดทางอารมณ วยรน จงเปนวยหนงทสงคมควรใหความสนใจและตระหนกถงปญหาทางพฤตกรรมของวยรน ซงมผลกระทบตอสงคม นกจตวทยาไดแบงชวงวยรนเปน 3 ชวง เพราะวยรนแตละชวงมความแตกตางในดานความรสกนกคดและความสมพนธกบพอแม โดยแบงดงน วยรนตอนตน (อาย 11 - 13 ป) เปนชวงทมการเปลยนแปลงทางรางกายอยางมาก มความหมกมนกบการเปลยนแปลงของรางกายและอารมณปรวนแปรไดงาย วยรนตอนกลาง (อาย 14 - 16 ป) เปนวยทยอมรบสภาพรางกาย ทเปนหนมสาวแลวมความคดซงเปนแบบนามธรรม จงฝกใฝอดมการณ และคนหาเอกลกษณของตนเอง เพอความเปนตวของตวเองและลดความผกพนและพงพาพอแมลง วยรนตอนปลาย (อาย 17 - 20 ป) เรมตดสนใจเลอกอาชพทเหมาะสม มความคดอานเปนผใหญมากขนกวาในชวงวยรนตอนตน การเปลยนแปลงและพฒนาการในวยรนม ดงน

20

พฒนาการทางอารมณ อารมณของวยรน มลกษณะพเศษ แตกตางจากวยอน ๆ คอมอารมณผนแปรงาย หงดหงดงาย มความเครยดสง (Storm and stress) และมความรสกตอตานผใหญ ตามทฤษฎพฒนาการจตสงคม ของ อรคสน จะพบวา วยรน จะเปนวยท พยายามหาเอกลกษณของตนเอง โดยพยายามคนหา ความสามารถ และความตองการทแทจรง ของตนในอนาคตการคนหาเอกลกษณ ของเดกวยรน จะเปนไปดวยดเพยงใด ขนอยกบ การเรยนรและพฒนาการทไดรบมาตงแตวยเดก เปนสาคญ รวมทงโอกาส ทเดกจะเปนอสระ ในการคนหาสภาพการมปฏสมพนธกบสงแวดลอม และกบกลมเพอน ซงจะชวยใหเดกรจกตนเองยงขน การพยายามคนหา ความเปนเอกลกษณของตนเอง จะทาใหเดกวยรน ชอบความมอสระ ชอบทดลอง ชอบแสวงหาประสบการณ มความตองการความงดงามทางรางกาย ความตองการรวมพวกพอง จะเหนไดวา เพอนจะมอทธพลสงมากตอวยรน ดงนน การคบเพอนทดยอมจะชวยสงเสรม ความเจรญเตบโต และการพฒนาบคลกภาพได แมวาวยรน จะมความตองการอสระ และการคบเพอน แตเขากยงคงตองการความรกความเอาใจใส การใหคาแนะนา รวมทงคาปรกษา จากผใหญดวย ถาผใหญไมเขาใจไมใหความสนใจ หรอไมฟงความคดเหน จากวยรน และมการแสดงพฤตกรรมตอตานผใหญ ในเชงกาวราว และใชอารมณในทางไมดกได การเปลยนแปลงทาง อารมณ สงคม ผลจาก การเปลยนแปลง ทางรางกาย จะทาใหเกดผลกระทบ ตออารมณ และจตใจ ไดอยางตรงไปตรงมา ทงความวตกกงวล หงดหงด หมกมน ไมพอใจ ในรปรางทเปลยนไป 1. ความวตกกงวล เกยวกบการเปลยนแปลงของรางกาย เดกผชายทเขาสวยรนชา จะมความวตกกงวลสง เกยวกบความแขงแรงของรางกาย ซงอาจจะไมมนใจ ในความเปนชาย รสกวา ตวเองไมสมบรณ มกลกลอเลยน กลนแกลงจากเพอน ๆ ทรปรางใหญโตกวา มความภาคภมใจในตนเองในระดบตา และรสกวาตวเองมปมดอย ฝงใจไปได อกนาน วยรนหญง ทโตเรวกวาเพอน ในวยเดยวกน (Early mature) มกจะรสกอดอด และรสกเคอะเขน ประหมา อายตอสายตาและคาพดของเพศตรงขาม ในขณะท สภาพอารมณ จตใจยงเปนเดก 2. ความวตกกงวล กบอารมณเพศทสงขน การเปลยนแปลง ของระดบฮอรโมนทางเพศ ซงจะสงผลทาให วยรนเกดอารมณเพศ ขนมาไดบอย วยรนหลายคน ทมกจกรรมสวนตว ทเบยงเบนความสนใจ ทาใหสามารถควบคมอารมณไดอยางด โดยเฉพาะ ในวยรนทชอบเลนกฬากลางแจงเปนประจา วยน จะมความสนใจ อยากร อยากเหน อยแลวเปนทน และเมอมาผสม กบการทมระดบฮอรโมนทางเพศเพมสงขน จะทาให เดกเรยนรทจะหด สาเรจความใครดวยตนเอง อยากร อยากเหน กจกรรมทางเพศ ผใหญควรเขาใจถง ความรสกนกคด รวมกบความอยากร อยากเหนของวยรน ควรใหความร ในเรองเพศทถกตอง และถอวา ความรสกในวยน เปนเรองธรรมดา เปน

21

ธรรมชาตอยางหนง การทวยรน จะสาเรจความใคร ดวยตนเองนน ไมมอนตรายตอรางกาย และไมถอวา เปนเรองทผดศลธรรม ถากระทา อยางระมดระวงเปนสวนตว และไมทาใหผอนเดอดรอน เปนตน 3. ความวตกกงวล กลวการเปนผใหญ วยน จะมความคด วตกกงวล กลวจะไมเปนทยอมรบ จากคนรอบขาง มกจะ กลว ความรบผดชอบ ซงจะรสกวา เปนภาระทหนกหนา ยงยาก บางครง อยากจะเปนเดก อยากแสดงอารมณ สนกสนาน ราเรง เบกบาน การเปลยนแปลงทางจตใจ 1. ความรก และความหวงใย ความรสกอยากทจะถกรก และยงอยาก ไดรบความเอาใจใส หวงใย จากบคคลทมความสาคญตอเดก แตมกจะม ขอแมวา จะตองไมใชการแสดงออกของพอแม ททากบเขาราวกบเดกเลก ๆ ไมตองการ ความเจากเจาการ ไมตองการใหแสดงความหวงใย อยตลอดเวลา 2. เปนอสระอยากทาอะไรได ดวยตวของตวเอง อยากทาในสง ทตวเองคดแลววาด อยากมสวนในการ ตดสนใจ อยากทจะทาตว หางจากพอแม หางจากคาสง การเจรญเตบโตในการทางาน ของสมอง ทาใหเดกวยน เรมมความคดอานเปน ของตนเอง เรมม ความคดแบบนามธรรม (Abstract thinking) การแยกจากพอแม ในเกอบทกรปแบบ บางครง อาจทาให วยรนเกดความรสกสบสน สองจตสองใจ และอาจมความรสก "สญเสย" ในความรก ความเอาใจใสจากพอแม แตถาพวกเขายอมรบการดแล หรอยอมทาตาม คาสงของพอแม กจะไปขดกบ ความตองการทจะเปนเดกโต เปนอสระของตนเอง ทตองการพงพาตนเอง การใหการเลยงด จงตองอาศยความเขาใจ และเคารพในสทธสวนบคคลดวย 3. ตองการเปนตวของตวเอง ความตองการทยอมรบ ในสงท มาจากตวของตวเขาทาให พวกเขามนใจในตวเอง พอแม คงตองสงเสรมใหเดกไดชวยเหลอตวเอง ใหมากทสด เทาทจะทาไดตามวย เพราะในการฝกเดก นน นอกจาก จะทาใหเดก ไดใชมอไดอยางคลองแคลวแลว ยงชวยทาใหเดก ไดหดคด หดตดสนใจ ในการกระทาสงตาง ๆ ดวย 4. อยากร, อยากเหน, อยากลอง การลองผด ลองถก และคอยสงเกต ดจากปฏกรยาของคนรอบขาง เพอตดสนวา สงททานน ด เลว เปนอยางไร วยทโตขน เมอความสามารถเพมขน รางกายเจรญเตบโตขนมา สงรอบตวตาง ๆ ทนาสนใจ และทาทายความสามารถ กจะเรมเขามาเพอทดลอง การสนบสนนสงเสรมเดกใหคงสภาพ อยากร อยากเหน อยากลอง และไดมโอกาสทดลองสงแปลก ๆ ใหม ๆ ในขอบเขตทเหมาะสมเพมขน ตามวย จะทาใหเดก กาวเขาสวยรนดวยความภาคภมใจทตนเอง เคยมประสบการณตาง ๆ มาบาง สงเหลาน จะมาเสรมความภาคภมใจ ในตนเอง ดงนน จะเหนวา การฝกสอนและใหโอกาสเดกไดทดลองทาในสงทถกตอง ควรฝกสอนมาตงแต

22

เดก และควรคอย ๆ สอนถง อนตรายในหลายสง หลายอยาง ทมอยในสงคม และวธการแกไข เรยนร ทงสงทด และเลว การฝกใหเดกไดลองในสงทนาลอง แตเสนอ ใหหดยงตวเอง ในสงทอนตราย จงเปนวธทสาคญ มาตงแตวยเรยน แตในทางตรงกนขาม ในกลมวยรน ทไมเคยถกฝกใหลองคด ลองทากอน จะเกดความสบสน วนวายใจ ขาดความร ขาดทกษะ ขาดการฝกฝน ขาดการลองทาผด ทาถกมากอน จงทา ใหกลมน ตกอยในกลมทมอนตรายสง และในกลมเดกวยรนทพอแมปลอยปละละเลย หรอไมเคยสอนใหยบยงชงใจมากอน นกอยากทาอะไร กจะทา ไมเคยตองผดหวง ไมเคยสนใจ วาการกระทาของตว จะสงผลกระทบตอผคนรอบขาง อยางไร 5. ความถกตอง ยตธรรม โดยเฉพาะเมอเขาสวยรน ตอนกลาง มกจะถอวาความยตธรรม เปนลกษณะหนงของความเปนผใหญ วยรน จงใหความสาคญ อยางจรงจง กบความถกตอง ยตธรรมตามทศนะของตน เปนอยางยง และอยากจะทา อะไรหลาย ๆ อยาง เพอเรยกรอง ความยตธรรม ทงในแงบคคล และสงคมสวนรวม จงมกจะเหนภาพวยรน ถกเถยงกนเรองของสงตาง ๆ ทเกดขนรอบตว 6. ความตนเตน ทาทาย ความตองการหา ประสบการณแปลก ๆ ใหม ๆ เกลยดความจาเจ ซาซาก วยรนกลมน จะสรางความตนเตน ทาทาย กบการทกระทาผด ตอกฎเกณฑตาง ๆ ของทางบานและกฎของสงคม นนเปนเพราะวา เปนความตนเตน และความรสกวา ถกทาทาย แนวทางการเลยงดเดก ฝกใหเดกไดมโอกาสทางาน ททาทายความสามารถ ทละนอย อยตลอดเวลา จะสงผลทาใหเดก ไดพฒนาความเชยวชาญขนมาได แกปญหาได 7. ตองการการยอมรบวา เปนสวนหนงของบาน ของกลมเพอน พนฐานการเลยงดทยอมรบ และมความรก ความผกพน ระหวางพอแมเดก จะมผลทาให เดกเกดความรสก ดงทกลาวมาน อยางงายดาย จากการฝกฝน ใหโอกาสเดก ในการตดสนใจ ลงมอกระทาหรอแสดงความคดเหนในเรองตาง ๆ และรบฟงพยายาม ทาความเขาใจตาม ถาเบยงเบน กชวยแกไข ถาถกตองกชมเชย และชนชม สงเหลาน จะไปกระตนใหเดกเกดความรสก เปนทยอมรบจากบคคลภายในบาน ซงจะสงผลทาให เดกอยากเปนทยอมรบจากเพอน จากคร และจากคนอน ๆ ตอ ๆ ไป จงเปนเหตผลจงใจกระทาความดมากขน ๆ ในกรณตรงกนขาม ถาเดกคนใดเกดมาในครอบครวทยงเหยง ทาให พอแมไมมเวลาพอ ทจะดแลเดก กลบจะตองสงเดกมาฝากใหญาตเลยง เปนภาระ ไมมใครเปนธระ จดการอะไร ใหอยางออกนอกหนา ถาไมจาเปน กไมคอยอยากจะรบร รบฟงเรองของเดก ถงเวลาจะนานกไมรวาใคร จะใหความอบอนเมตตา หรอรกได มความรสกโดดเดยว ไมเปนทตองการ ของใครแมแตคนเดยวในบาน ไมวาจะถก หรอทาผด ทาด หรอทาชว กไมมคนเหนคนทก หาคนทหวงดจรงจง ในการแนะนาตกเตอน อดทนชวยฝกสอนกไมม ในลกษณะเชนน เดกจะมชวต ทเลอนลอย ไมรสกวา

23

ตวเอง เปนสมาชกภายในบาน เปนคนหนงภายในครอบครว ไมมใครรบฟงปญหา หรอไมรวาจะปรกษาใคร เมอเตบโตไปโรงเรยน กมกจะพกพาเอาความรสกโดดเดยว วาเหวนไปทโรงเรยน ความททกษะไมไดถกฝกสอนมาตงแตทบาน จงทาให ผลการเรยนไมด และมกจะแยกตวออกจากกลมเพอน ปญหาการปรบตวในวยรน ความขดแยงในจตใจของวยรน ทตองเผชญกบการเปลยนแปลงตาง ๆ ทกลาวมาแลวนน เปนสงทปกตธรรมดา ของการเจรญพฒนา ไปเปนผใหญแตจะไมรนแรง มผลกระทบตอการเรยนการงาน หรอดานสงคม ในกรณทปญหารนแรงสงผลกระทบตอดานตาง ๆ นน จงจะจดวามปญหา ในการปรบตว พบไดรอยละ 10 - 15 ของวยรนทวไปโดยเฉพาะปฏกรยา ตอการรบบทบาทหนาท ของความเปนผใหญ รสกวาการดแลรบผดชอบตวเอง เปนภาระทหนกหนวง ยากทจะรบเอาไวไดเกดความเครงเครยด บางราย มอาการ วตกกงวล กลมใจ ทอแท ทานอาหารไมได นอนไมหลบ ตดพอแม คร หรอเพอนเหมอนเดกเลก หรอมอาการแสดงออกมาทางรางกาย เชน ปวดหว ปวดทอง หรอมอารมณฉนเฉยว ววาม กาวราว ตอตาน ซงอาการเหลาน จะมอยไมนาน ในทสด จะสามารถพฒนาตอไป ไดในทสด ชวตน แทจรงมปญหาททาใหเราตองปรบตวและแกไขความขดแยงประจาวนอยตลอดเวลาแตในระยะวยรน ซงมลกษณะพเศษ เพราะเกดผลตอเนอง ลกลามไดงาย ทงนเนองจาก วยรน มอารมณออนไหวงาย อยากเปนอสระ อยากเปนผใหญ ไมอยากฟงเหตผล ของใคร เจาทฐ อวดด ถอด แตในขณะเดยวกน กยงขาดความเชยวชาญ ในการแกไขปญหา ในการพด การทางาน จงทาใหเพลยงพลาไดงาย วยรน ผเขาใจปญหาประจาวยของตน และสามารถปรบตวดาเนนชวตอยางเหมาะสม คอ วยรนทมความสข มความสามารถ ทจะประสบความสาเรจในอนาคต การสรางบคลกภาพ การคนหาเอกลกษณของตนเอง พฒนาทางดานความนกคด คนหาสงตาง ๆ ทงทาทาง คาพด การแสดงออก การแตงกาย การเขาสงคม วยรนทสามารถผานพนภาวะวกฤตในการคนหาตวเองไดอยางไมยงยากนก มกจะมลกษณะดงตอไปน คอเปนผทใชสตปญญาเผชญกบเหตการณ ในชวต มากกวาการใชอารมณ เปนผทเลอกเผชญหนา กบปญหามากกวา เปนผทจะยอมหลกเลยงปญหา เปนผทรเทาทนธรรมชาตของตน มากอน เปนผทไมมความรสกวาตนเองโดดเดยวมหนทางทจะไปขอความชวยเหลอจากผอนได 1. วยรน ทสามารถผานวกฤตการณ และคนพบตวเอง กเทากบ มความสามารถทจะเตบโตเปนผใหญทม บคลกภาพมนคง 2. การเอาชนะตวเอง การควบคม พฤตกรรม อารมณ ใหออกมาในรปท เหมาะสม ในระยะแรก ๆ จะพบลกษณะสองจต สองใจ ระหวางความอยากเปนเดกตอไป กบความอยากเปนผใหญ จากความรสกนกคด ของวยรน มกจะมองวา สภาวะผใหญ หมายความวา

24

พงตนเองได ตดสนใจไดถกตอง การทจะเอาชนะใจตนเองนน เปนสงท เดกควรจะไดรบการเรยนร ไดรบโอกาสในการฝกฝน มาตงแตเดก ๆ ทละเลก ทละนอย ผานการทพอแมกาหนดขอบเขตตาง ๆ ในชวต แตในวยเดก ทไมเคยเรยนร ทจะยบยงชงใจมากอน ไมเคยเอาชนะตวเองโดยการทาตวใหเหมาะสมไดเลย หรอถกเลยงดใหเอาแตใจตวเอง อยากไดอะไร กได อยากทาอะไรกจะทา ครงเตบโตเขาวยรน มอสระมากขน กจะเหนพฤตกรรม ทไมยงคดไดบอย ๆ และบางครงกลบเปนอนตรายทงตอตนเองและผอนอกดวย 3. การแยกตวเองเปนอสระ คาวาอสระในสายตาของวยรน กคอมสทธและเสรภาพเทาทบคคลหนงพงจะม ซงรวมทงการแสดงความคดเหน การตดสนใจในเหตการณตาง ๆขณะเดยวกนพวกเขากจะสงเกตดการยอมรบจากพอแมคนขางเคยงดวย พฤตกรรมและอารมณ ซงนาไปส ปญหาการสบบหร ในวยรนนน (ณฐพงษ พดหลา, 2540, หนา 29 - 31) ไดนาเสนอดงน 1. พฤตกรรมตอตาน วยน มพฒนาการทางดานจตใจ ทสาคญ สองประการ คอ การแสวงหาเอกลกษณของตนเอง เพอทจะคนหาวา เขาอยากเปนอะไร มความสามารถอะไร มเปาหมายชวตอยางไร บางครง การพยายามทาตวใหไมตองการพงพาผใหญ ทาใหวยรนแสดงพฤตกรรมตอตานผใหญ หรอผทตองการใชอานาจทเหนอกวาเขา และหลายครงท พบวาการทเดกตอตาน ไมใชเพราะ เขาไมตองการทาอยางนน แตเปนเพราะเขารสกวา ตวเขาถกกาหนดใหทามากกวา เปนสงทเขาเปนคนตดสนใจเลอก ดวยตนเอง พฤตกรรม การตอตาน ทควรสนใจ ม 2 ลกษณะ คอ 1.1 เดกทมแนวโนม ทจะตอตาน มาตงแตกอนวยรน เดกจะมพฤตกรรม การแสดงออกถง การตอตานมากขน ไมเชองฟง ไมนบถอ ทาให เกดความขดแยง มากยงขน เดกเรมมองวาตนเอง เปนเดกไมดในสายตาผใหญ เดกอาจจะเรม หนเขาหาบหร เพอเปนการทาทายหรอมองวาตนเองคดหรอทาอะไรไมเคยด การสบบหร หรอไมกไมชวยทาให ตนเองดขน 1.2 เดกทไมกลาแสดงออก ไมมความเชอมนในตนเอง ทาใหเขาเกด ความขดแยง ระหวางการอยาก เปนตวของตวเอง กบการยอมรบ การพงพงตอไป เดกอาจจายอมทาตามท ถกกาหนด จนกระทง สามารถหาเอกลกษณ ของตนเองได ทาให ไมมความเปนตวของตวเอง ไมสามารถคดตดสนใจ และเผชญปญหา ตามลาพงได มแนวโนม ถกชกจงไดงาย ถาอยในสภาพแวดลอมทไมด อาจถกชกจงใหไปส การสบบหรได 2. การตดเพอน วยรนเปนวยทเรมสนใจกจกรรมนอกครอบครว เรมเขากลมกบเพอนวยเดยวกน ตองการการยอมรบจากกลมเพอน เนองจากเขา ไมตองการพงพงผใหญและกาลงคนหาเอกลกษณของตนเอง วยรน และเพอนอยในชวงของการพฒนา เชนเดยวกน เขาสามารถพดคยปรกษาหารอ ทดสอบเอกลกษณของตนเอง กบเพอนเพอแลกเปลยนประสบการณ สามารถ

25

เรยนรและมพฒนาการทางสงคมไดจากกลมเพอน รวมทง เพอนตางเพศทเรมเขาสความสนใจตามวย หากความผกพนภายในครอบครวของวยรนไมราบรน วยรนอาจจะหนไปรบคานยมจากกลมเพอนแทน รวมทงการสบบหรดวย 3. การอยากลอง จากการศกษาวจยจานวนมาก พบวา สาเหตทวยรนสบบหรเพราะอยากลอง วยรนมความอยากรอยากเหน ตองการมประสบการณในเรองตาง ๆ เนองมาจากกาลงคนหาเอกลกษณของตนเอง การควบคมความตองการของตนเอง เปนสงทวยรนจาเปนตองฝกฝนใหอยในระดบทเหมาะสมกบสภาพแวดลอม ซงจะนาไปส การมความตระหนกในตนเอง ความรบผดชอบในตนเอง ปญหาทเกดขน มกเนองมาจากเดกควบคม หรอถกควบคมมากเกนไป และการทเดกไมควบคมหรอถกปลอยใหมอสระจนไรขอบเขต เดกทถกควบคมมากเกนไป ทาใหขาดประสบการณ ไมเปนตวของตนเอง อาจถกหลอกลวงไดงาย ในทางตรงกนขาม เดกขาดการควบคมตนเอง จะไมสามารคดพจารณาใหรอบคอบ ไมคดถงผลทตามมาจากการกระทาของตน 4. อารมณแปรปรวน วยนมภาวะอารมณทเปลยนแปลงไดงาย เนองจาก มการเปลยนแปลงเกดขนมากมาย และอทธพลของฮอรโมนทาใหเกดความตงเครยดของอารมณไดงาย และบางครงสามารถควบคมอารมณได ถาวยรนมลกษณะการพฒนาทางอารมณท ไมเหมาะสม เชน ใชอารมณแบบเดก ควบคมอารมณไดงาย อดทนตอความคบของใจไมได ทาใหปญหาอารมณเดนชดมากขน นาไปสความขดแยงกบบคคลรอบขางและอาจนาไปสการสบบหรเพอลดความรสกคบของใจ เครยด โดยไมสามารถใชความอดทนในการแกไขปญหาในทางทดได ซงตามแนวคดจตวทยาวยรน ซงเชอวา มความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหร ไดมผทาการศกษา ไวตวอยางดวยกน เชน งานวจยในประเทศ

จนทนา จนทรไพจตร (2541, บทคดยอ) ไดศกษาเหตผลของการสบบหรของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย จงหวดเชยงใหม พบวา สาเหตในการสบบหรของนกเรยนในระดบมาก คอ สบเพราะอยากทดลอง ในระดบปานกลางคอ สบเพอผอนคลายความเครยด ความวตกกงวล สบเพราะเพอนชวน สบเพอเขาสงคมกบเพอนและตองการการยอมรบจากกลมเพอน พฤตกรรมการสบบหรเรมสบอายระหวาง 13 - 16 ป

จรยา โกสนทร (2542, บทคดยอ) ศกษาพฤตกรรมการเปดรบขาวสาร ความร ทศนคต เกยวกบการสบบหรของนกเรยนประถมปลายสโรงเรยน ในเขตกรงเทพมหานคร ผลการวจยพบวา ความรเกยวกบบหร แตกตางอยางมนยสาคญทางสถต ในกลมนกเรยนประถมปลายทมสถานทอยอาศยแตกตางกน ทศนคตเกยวกบการสบบหร แตกตางอยางมนยสาคญทางสถต ในกลมนกเรยนประถมปลายทเหนคนสบบหรแตกตางกน ความรเกยวกบการสบบหร แตกตาง

26

อยางมนยสาคญทางสถต ในกลมนกเรยนประถมปลายทอานหนงสอการตน และกลมทมพฤตกรรมการเปดรบขาวสารเกยวกบบหรผานสอวารสาร นตยสาร คร อาจารย มทศนคต เกยวกบการสบบหร แตกตางอยางมนยสาคญทางสถต ในกลมนกเรยนประถมปลาย ทมพฤตกรรมการเปดรบขาวสารเกยวกบบหรผานสอวารสาร นตยสาร คร อาจารย บดา มารดา ธนารตน จนดาม (2551, บทคดยอ) ซงไดศกษาถงการใชโปรแกรมสขศกษาโดยการประยกตแบบแผนความเชอดานสขภาพกบแรงสนบสนนทางสงคม ตอพฤตกรรมการปองกนการสบบหร ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 โรงเรยนขยายโอกาสทาง การศกษา อาเภอเมอง จงหวดหนองคาย จานวน 70 คน แบงเปนกลมทดลอง และกลมเปรยบเทยบ กลมละ 35 คน พฤตกรรมการปองกนการสบบหร ของนกเรยนชายชนมธยมศกษาตอนตน โรงเรยน เบญจมราชานสรณ อยในระดบปานกลางปจจยทางชวสงคม ไดแก ลกษณะทพกอาศย ผลสมฤทธทางการเรยน รายไดตอเดอนของบดามารดา ความสมพนธกบสมาชกในครอบครว อาชพของผปกครองนกเรยน สถานภาพครอบครวของนกเรยน เหตผลทสบบหร พบวา ผลสมฤทธทางการเรยน เหตผลทสบบหร ทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการสบบหรของนกเรยน อยางมนยสาคญ .01 ลกษณะทพกอาศย รายไดตอเดอนของบดามารดา สถานภาพครอบครวของนกเรยน กบพฤตกรรมการปองกนการสบบหร อยางมนยสาคญ .05 สรพงษ ชเดช (2546, บทคดยอ) ศกษาปจจยทเกยวกบพฤตกรรมการสบบหรของนกศกษา มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร มจดมงหมาย 5 ประการ คอ 1. ตองการศกษาวาปจจยเออ ปจจยเสรม ปจจยนา เกยวของกบพฤตกรรมการสบบหร หรอไม 2. ตองการศกษาวาปจจยเออ รวมกบปจจยเสรม เกยวของกบพฤตกรรมการสบบหร หรอไม 3. ตองการศกษาวา ปจจยเออ รวมกบปจจยนา เกยวกบพฤตกรรมการสบบหรหรอไม 4. ตองการศกษาวาปจจยเสรมรวมกบปจจยนาเกยวของกบพฤตกรรมการสบบหรหรอไม 5. ตองการศกษาวาปจจยนาสามารถทานายพฤตกรรมการสบบหรไดหรอไม กลมตวอยางประกอบดวยนกศกษาปรญญาตรทสบบหร จานวน 179 คน พบวา 1) นกศกษาทมรายไดสง นกศกษาทมทศนคตทดตอการสบบหร นกศกษาทไดรบอทธพลจากกลมเพอนสง หรอนกศกษาทมลกษณะมงอนาคตตา มพฤตกรรมการสบบหรสงกวา นกศกษาทมลกษณะตรงกนขาม อยางมนยสาคญทางสถต 2) นกศกษาทรบรวาบหรมราคาตาและมปจจยรวม ไดแก มเพอนสบบหร ม

27

ทศนคตทดตอการสบบหร ไดรบอทธพลจากลมเพอนสง มความเชออานาจภายในตนตา มสขภาพจตไมด มลกษณะมงอนาคตตา นกศกษาทมรายไดสง และมปจจยรวมไดแก มทศนคตทดตอการสบบหร มเพอนสบบหร นกศกษาทไดบหรมาจากครอบครวและมความเชอเกยวกบบหรทไมถกตอง นกศกษาทพกอยกบครอบครวและมลกษณะมงอนาคตตา นกศกษาทมสมาชกในครอบครวสบบหรและมความรเกยวกบบหรตา นกศกษาทมเพอนสบบหรและมความเชออานาจภายในตนตา นกศกษาเหลานมพฤตกรรมการสบบหรสงกวานกศกษากลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถต และ 3) ปจจยนาทสามารถทานายพฤตกรรมการสบบหรไดอยางมนยสาคญทางสถตไดแก ลกษณะมงอนาคต สขภาพจต ทศคตตอการสบบหร และความเชออานาจภายในตน (คาเบตา .62, .41, .27, 18 ตามลาดบ) ยวด โคกโพธ (2543, บทคดยอ) ไดศกษาโครงการโรงเรยนสงเสรมสขภาพเพอปองกนการสบบหรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 จงหวดอานาจเจรญ จากการวจย พบวา พฤตกรรมการสบบหรในกลมเยาวชน มาจากการทดลองในขนแรก แลวตอมาพฒนามาเปนสบประจา และสดทายคอการตดนโคตน ผลจาการวจยผใหญทม พฤตกรรมการตดนโคตน โดยสวนใหญจะเรมสบกอนอาย 20 ป ซงจะพบมากในกลมอาย 12 - 14 ป วยรนทเรมสบโดยไมคานงถง ความมฤทธเปนสารเสพตดของนโคตน เปนการวจยกงทดลอง เพอศกษาถง ประสทธผลของโครงการโรงเรยนสงเสรมสขภาพ เพอปองกนการสบบหรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 จงหวดอานาจเจรญ โดยประยกตทฤษฏการรบรความสามารถของตนเองของ แบนดรา รวมกบแนวคดทกษะชวตขององคการอนามยโลก นกเรยนในกลมทดลอง มคะแนนเฉลยการรบรความสามารถตนเอง ความคาดหวงในผลของการปฏบต การเหนคณคาในตนเอง ทกษะการตดสนใจ ทกษะการปฏเสธ และพฤตกรรมการปองกนการสบบหร สงกวากลมเปรยบเทยบ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ลกลน วรรณประพนธ (2549, บทคดยอ) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนชายชนมธยมศกษาในเขตเทศบาลนครราชสมา จานวน 798 คน พบวา มสดสวนนกเรยนสบบหรรอยละ 31.45 โดยจานวนน จาแนกเปนกลมทเคยสบบหร (ปจจบนเลกสบแลว) รอยละ 13.91 และกลมสบบหร (ปจจบนยงสบบหรแลว) รอยละ 17.54 สวนใหญเรมสบบหรในชวงอาย 10 - 12 ป (รอยละ 47.86 ป เฉลย 12.41 ป สาเหตทสบบหรสวนใหญเพราะเพอนชวน (รอยละ 59.3) สวนใหญซอบหรมาสบเอง (รอยละ 52.9) คาใชจายในการซอบหร 51.1 บาท/ สปดาห พฤตกรรมการสบบหรของนกเรยน มความสมพนธเชงลบอยางมนยสาคญทางสถตกบความรเกยวกบบหร ทศนคตตอการสบบหร ความเชอเกยวกบการสบบหร รายไดนกเรยน และการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบบหร นกเรยนทมความแตกตางกนในเรองชนปทศกษา การออกกาลง

28

กาย การดมเครองดมทมแอลกอฮอล บคคลทพกอาศยดวยในขณะศกษา การสบบหรของบคคลใกลชด และสถานภาพสมรสของบดามารดา มพฤตกรรมการสบบหรแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 อจฉราวรรณ สรอยทอง (2542, บทคดยอ) ไดศกษาปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการสบบหรในกลมวยรน เปนการศกษาแบบตดขวาง มวตถประสงคเพอศกษา อตราการสบบหร พฤตกรรมการสบบหร ความร ทศนคตเกยวกบบหร และปจจยตาง ๆ ทมผลตอพฤตกรรม การสบบหรกลมตวอยางเปนนกเรยนชน ม.1 - 6 ทงภาครฐบาล และเอกชนรวม 10 แหง (โรงเรยนในภาคเหนอ อสาน ใต กลาง และกรงเทพมหานคร) ผลการศกษา พบวา อตราการสบบหรในวยรน เทากบรอยละ 17.6 เรมสบบหรเมออาย 10 - 14 ป ปจจยทมผลตอการสบบหร ไดแก เพศ การสมฤทธผลทางการศกษา การดมเครองดมแอลกอฮอล การเปนนกกฬา การมบคคลใกลชดสบบหร งานวจยตางประเทศ สาหรบงานวจยตางประเทศ (อางถงใน จนทนา จนทรไพจตร, 2541, หนา 14) สรปไดดงน อแวน (Evan) ศกษาเปนเวลา 3 ป ในกลมนกเรยน Junior high school พบวา การตดบหรของนกเรยนมาจากบคคลใกลตว คอ มวลชน และการสบบหรของ บดา มารดา และยงไดพบตอไปอกวา อทธพลของจตวทยาสงคม มผลทาใหกลมวยรนตดสนใจสบบหร ไดแก บทบาททางครอบครว แรงผลกดนจากกลม (Peer group) สอดคลองกบงานวจยของ เฮรด (Hurd) ศกษาการปองกนการสบบหรของนกเรยนชนมธยมศกษา พบวา การสบบหรของบคคลในครอบครว ไดแก บดา มารดา พชาย หรอพสาว เปนปจจยสาคญอยางหนงทเกยวกบการสบบหรของกลมนกเรยนและวยรน และจากการวจยของเคซน และคนอน ๆ ไดศกษาเรองการทานายความตงใจสบบหรในวยรน โดยกลมตวอยางเปนนกเรยนในระบบโรงเรยนรฐของประเทศสหรฐอเมรกา ในระดบมธยมศกษา เปนนกเรยนชาย รอยละ 49 นกเรยนหญง รอยละ 51 มสถานการณทางสงคม อยระดบชนชนกลาง บดา มารดา มการศกษาอยในระดบมธยมศกษาตอนปลายเปนสวนใหญ และพบวากลมเพอนจะมอทธพลในการตดสนใจสบบหรของวยรนมาก ซงพบในระดบมธยมศกษาตอนปลายมากกวา แสดงวา อทธพลทสาคญ ในการตดสนใจสบบหรของวยรน คอ เพอน และรายงานวจยของ Holly Oglesbee (2000 ) ไดศกษาแนวโนมการสบบหร และผลของการสบบหร ทกอใหเกดแรงดงดดและอารมณ การศกษาครงน ศกษากบผทสบบหรกบผทไมสบบหร กลมตวอยางทใชในงานวจย คอ นกศกษา มหาวทยาลย ของรฐแคนซส ในประเทศ สหรฐอเมรกา เปนผทสบบหร 56 คน และผทไมสบบหร 60 คน จากประชากร 116 คน เปนเพศชาย 57 คน เพศหญง 59 คน การวจยพบวา การสบบหรเหมอนกนจะมแรงดงดดซงกนและกน สาหรบทางดานอารมณ จากการทาแบบสอบถาม พบวา การสบบหร ทาใหพวกเขาเปนคนมเสนห จากการผลการวจยน เสนอเปนการสรางแบบใหเดก ๆ ทเหนสมาชกในครอบครวสบบหรเกดแรงดงดดใหสบบหร

29

แนวคด ทฤษฎแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model) และงานวจยทเกยวของ แบบแผนความเชอดานสขภาพ เปนแบบแผนทไดรบการพฒนาโดยกลมนกจตวทยาสงคมชาวสหรฐอเมรกาป ค.ศ. 1950 ไดแก Hochbum, Kegel, Leventhal และRosenstock ซงมความสนใจทจะศกษาวา ทาไมประชาชน ไมยอมรบวธการปองกนโรคใด ๆ ทงทการบรการไมไดคดคาบรการ หรอเสยบางเลกนอย เนองมาจากนโยบายสาธารณสขในระยะนน (ค.ศ. 1950 - 1960) เนนการปองกนโรคมากกวาการรกษา (Becker & Maiman, 1974 อางถงใน ธดารตน จนดาม, 2551) โดยมขอสมมตฐานวา บคคลจะแสวงหาผลและการปฏบตตามคาแนะนาดานสขภาพ ดานการปองกนโรคเชน การตรวจสขภาพหรอการฟนฟสขภาพ ภายใตสถานการณเฉพาะอยางเทานน บคคลจะตองมความร ในระดบหนง และมแรงจงใจตอสขภาพ จะตองเชอวา ตนมความเสยงตอภาการณเจบปวย จะตองเชอวาการรกษาเปนวธทสามารถคมโรคได (ประภาเพญ สวรรณ, 2532) เปนการเนนความสมพนธระหวางพฤตกรรมสขภาพและการใหบรการทางการแพทยและการสาธารณสข ซงมการนาแบบแผนความเชอนไปใชอยางตอเนอง เพอทานาย พฤตกรรมการปองกนโรค พฤตกรรมเสยง พฤตกรรมการเจบปวย และพฤตกรรมการรกษา พนฐานแบบแผนความเชอดานสขภาพน ไดรบแนวคดจากทฤษฎสนาม (Field theory) และทฤษฎแรงจงใจ (Motivation theory) ของ เครท เลวน โดยทฤษฎ กลาววา บคคลจะหนเหไปสพนททบคคลใหคานยมเชงบวก (Positive value) และขณะเดยวกนจะหลกเลยงพนททใหคานยมเชงลบ (Negative value) โดยท เลวน มความเหนวา “โรค” เปนสงทใหคานยมในเชงลบ และสรปวา บคคลจะหลกเลยงจากบรเวณดงกลาว แตจะหนเหตนเองเคลอนทไปสการมสขภาพดซงเปนคานยมเชงบวก นอกจากน เลวน ยงเชอวา การทบคคลจะประเมนความเปนไปไดในการปฏบต ประการท 2 คอการประเมนผลลพทออกมาซงตวแปรทงสอง จะมแรงจงใจใหบคคลแสดงพฤตกรรมออกมา (Rosenstock, 1974 อางใน ทฤษฎทางพฤตกรรมศาสตร) ตอมาเบคเกอร (Becker, 1974)เปนผปรบปรงแบบแผนความเชอดานสขภาพ เพอนามาใชอธบายและทานายพฤตกรรมการปองกนและพฤตกรรมอน ๆ โดยเพมปจจยรวม และสงชกนาสการปฏบต นอกเหนอจาก การรบรของบคคลทมอทธพลตอการปฏบตในการปองกนโรค ซงมรายละเอยด ดงน 1. การรบรของบคคล ประกอบดวย 1.1 การรบรโอกาสเสยงของการเปนโรค (Perceived susceptibility) การ รบรตอโอกาสเสยงตอการเปนโรค หมายถง ความเชอของบคคลทมผลโดยตรง ตอการปฏบตตามคาแนะนาดานสขภาพ ทงในภาวะปกต และภาวะเจบปวย แตละบคคลจะมความเชอในระดบทไมเทากน ดงนน บคคลเหลาน จงหลกเลยงตอการเปนโรคดวยการปฏบตตามเพอปองกนและรกษา

30

สขภาพทแตกตางกน จงเปนความเชอของบคคลตอความถกตองของการวนจฉยโรคของแพทยการคาดคะเนถงโอกาสของการเกดโรคซา หรอการงายทจะปวยเปนโรคตาง ๆ มรายงานการวจยหลายเรอง ทใหการสนบสนนความเชอตอโอกาสเสยงของการเปนโรควา มความสมพนธในทางบวกกบพฤตกรรมการปฏบตตามคาแนะนาของเจาหนาท เชนเมอบคคลปวยเปนโรคใดโรคหนง ความรสกของบคคลทวาตนเองจะมโอกาสปวยเปนโรคนน ๆ อก จะมความสมพนธเชงบวกกบการปฏบตพฤตกรรมเพอปองกนโรคไมใหเกดกบตนเองอก (Heinze, 1962; Elling et al.,1960) ซงตามแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ ซงเชอวา มความสมพนธในทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนโรคดานการรบรโอกาสเสยงนน ไดมผทาการศกษา ไวตวอยางดวยกน เชน ใจเพชร พลสงคราม (2549, บทคดยอ) ศกษาถงผลการใชโปรแกรมสขศกษา โดยใชกระบวนการกลม รวมกบแบบแผนความเชอดานสขภาพ เพอปรบพฤตกรรมการสบบหร ของหวหนาครอบครว ศนยสขภาพชมชนนาขา-โคกคอน อาเภอทาบอ จงหวดหนองคาย จานวน 76 คน แบงเปนกลมทดลอง 38 คน และกลมควบคม 38 คน ภายหลงการทดลองพบวา กลมทดลองทมคาเฉลยการรบรดานโอกาสเสยงของการเกดโรคทเกดจากการสบบหร มการปฏบตตวในการลดพฤตกรรมการสบบหร มากกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถต ธนารตน จนดาม (2551, บทคดยอ) ซงไดศกษาถงการใชโปรแกรมสขศกษาโดยการประยกตแบบแผนความเชอดานสขภาพรวมกบแรงสนบสนนทางสงคม ตอพฤตกรรมการปองกนการสบบหรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 โรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษา อาเภอเมอง จงหวดหนองคาย จานวน 70 คน แบงเปนกลมทดลอง และกลมเปรยบเทยบ กลมละ 35 คน พบวา กลมทดลองทมการรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรคทเกดจากการสบบหร มความตงใจทจะไมสบบหร และการปฏเสธการสบบหร มากกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถต นนทชา ฦาชา (2550, บทคดยอ) ศกษาพฤตกรรมการปองกนการสบบหร ของนกเรยนชายชนมธยมศกษาตอนตน โรงเรยนเบญจมราชานสรณ มวตถประสงค เพอศกษาพฤตกรรมการปองกนการสบบหรของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน โรงเรยนเบญจมราชานสรณ จานวน 813 คน เครองมอทใชในการวจย คอ แบบสอบถามทผวจยสรางขน และผานการทดสอบคณภาพอยในเกณฑทยอมรบได วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมสาเรจรป คาสถตทใช ไดแก รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน การทดสอบไควสแคว คาสมประสทธสหสมพนธ ของเพยรสน ผลการวจยพบวา ปจจยนา ไดแก ความรทวไปในเรองของบหร ทศนคตเกยวกบการปองกนการสบบหร การรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรคทเกดจากการสบบหร พบวา มความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการสบบหรของนกเรยน อยางมนยสาคญทางสถต

31

1.2 การรบรความรนแรงของโรค (Perceived severity) เปนการประเมนการรบรความรนแรงของโรค ปญหาสขภาพหรอผลกระทบจากการเกดโรคซงกอใหเกดความพการหรอเสยชวต การประเมนความรนแรงนนอาศยระดบตาง ๆ ของการกระตนเราของบคคลเกยวกบการเจบปวยนน ซงอาจจะมองความรนแรงของการเจบปวยนนทาใหเกดความพการหรอตายไดหรอไมหรออาจมผลกระทบตอหนาทการงาน เมอบคคลเกดการรบรความรนแรงของโรคหรอการเจบปวยแลวจะมผลทา ใหบคคลปฏบตตามคาแนะนาเพอการปองกนโรค ซง จากผลการวจยจานวนมากพบวาการรบรความรนแรงของโรคมความสมพนธในทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนโรค เชน การปฏบตตนเพอปองกนอบตเหต ซงตามแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ ซงเชอวา มความสมพนธในทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนโรคดานการรบรความรนแรงนน ไดมผทาการศกษา ไวตวอยางดวยกน เชน กตตศกด เมองหน (2544, บทคดยอ) ไดศกษาประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาในการเลกบหรของผนาชมชน อาเภอเมอง จงหวดพทลง จานวน 110 คน แบงเปนกลมทดลอง 52 คน และกลมเปรยบเทยบ 58 คน ผลการวจยพบวา กลมทดลองมการรบรความรนแรงของโรคทเกดจากการสบบหร มการปฏบตตวในการเลกสบบหรทถกตอง สามารถเลกสบบหร และลดจานวนทสบบหรตอวน มากกวากลมเปรยบเทยบ ใจเพชร พลสงคราม (2549, บทคดยอ) ศกษาถงผลการใชโปรแกรมสขศกษา โดยใชกระบวนการกลม รวมกบแบบแผนความเชอดานสขภาพ เพอปรบพฤตกรรมการสบบหร ของหวหนาครอบครว ศนยสขภาพชมชนนาขา-โคกคอน อาเภอทาบอ จงหวดหนองคาย จานวน 76 คน แบงเปนกลมทดลอง 38 คน และกลมควบคม 38 คน ภายหลงการทดลองพบวา กลมทดลองทมคาเฉลย การรบรความรนแรงของโรคทเกดจากการสบบหร มการปฏบตตว ในการลดพฤตกรรมการสบบหร มากกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถต ธนารตน จนดาม (2551) ซงไดศกษาถงการใชโปรแกรมสขศกษาโดยการประยกตแบบแผนความเชอดานสขภาพรวมกบแรงสนบสนนทางสงคม ตอพฤตกรรมการปองกนการสบบหรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 โรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษา อาเภอเมอง จงหวดหนองคาย จานวน 70 คน แบงเปนกลมทดลอง และกลมเปรยบเทยบ กลมละ 35 คน พบวา กลมทดลองทมการรบรความรนแรงของโรคทเกดจากการสบบหร มความตงใจทจะไมสบบหร และการปฏเสธการสบบหร มากกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถต ประภาพร โพธทอง (2551, บทคดยอ) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรของนกศกษาโรงเรยนเซนตจอหนโปลเทคนค กรงเทพมหานคร กลมตวอยางทศกษา คอ นกศกษาระดบ ปวช. 1 - ปวช.3 จานวน 229 คน ผลการวจยพบวา การรบรเกยวกบผลกระทบ

32

ของการสบบหรดาน การรบรความรนแรงของโรคทเกดจากการสบบหร มความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหร อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 อษา ฤทธธาดา (2549, บทคดยอ) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรของทหารเกณฑกองประจาการ กรณศกษารอยพลเสนารกษ โรงพยาบาลพระมงกฎเกลา จานวน 120 คน ผลการวจยพบวา 1) พฤตกรรมการสบบหรของทหารเกณฑกองประจาการ รอยพลเสนารกษ โรงพยาบาลพระมงกฎเกลา ในปจจบนอยในระดบตา 2) ปจจยนา ไดแก การรบรความรนแรงของโรคทเกดจากการสบบหร และความคาดหวงในความสามารถของตนเอง มความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหร อยางมนยสาคญทางสถต 1.3 การรบรภาวะคกคามของโรค (Perceived threat) เกดจากการรบรโอกาสเสยงของการเปนโรค รวมกบการรบรความรนแรงของโรค ซงทาใหบคคลสามารถรบรภาวะคกคามวามมากนอย เพยงใด 2 ปจจยรวม (Modifying factors) ปจจยรวม เปนปจจยทไมมผลโดยตรงตอพฤตกรรมสขภาพ แตเปนปจจยพนฐานทจะสงผลไปถงการรบรและการปฏบต ไดแก 2.1 ปจจย ดานประชากร เชน อาย เพศ ระดบการศกษา 2.2 ปจจยทางดานสงคมจตวทยา เชน บคลกภาพ สถานภาพทางสงคม กลมเพอน กลมอางอง มความเกยวของกบบรรทดฐานทางสงคม คานยมทางวฒนธรรม ซงเปนพนฐานทาใหเกดการปฏบตเพอปองกนโรคทแตกตางกน 2.3 ปจจยโครงสรางพนฐาน เชน ความรเรองโรค ประสบการณเกยวกบโรค ทศนคตเกยวกบการปองกนเปนตน 2.4 สงชกนาใหเกดการปฏบต (Cues to action) สงชกนาใหเกดการปฏบตเปนเหตการณ หรอสงทมากระตนบคคลใหเกดพฤตกรรมทตองการออกมา ซง (Becker, Maiman 1975) ไดกลาววา เพอใหแบบแผนความเชอมความสมบรณนน จะตองพจารณาถง สงชกนาใหเกดการปฏบตซงม 2 ดาน คอ สงชกนาภายในหรอสงกระตนภายใน (Internal cues)ไดแก การรบรสภาวะของรางกายตนเอง เชน อาการของโรคหรอ การเจบปวย สวนสงชกนาภายนอก หรอสงกระตนภายนอก (External cues) ไดแก การใหขาวสารผานทางสอมวลชน หรอการเตอน จากบคคลทเปนทรกหรอนบถอ เชน สาม ภรรยา บดา มารดา เปนตน แนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ ซงเชอวา มความสมพนธในทางบวกกบปจจยรวม เปนปจจยทไมมผลโดยตรงตอพฤตกรรมสขภาพ แตเปนปจจยพนฐานทจะสงผลไปถงการรบรและการปฏบต มผทาการศกษา ไวตวอยางดวยกน เชน

33

นพนธ กลนตย (2547, บทคดยอ) ไดศกษาปจจยทมผลตอการเรมและเลกสบบหร ของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย ในจงหวดเชยงใหม ผลการวจยพบวา ในสวนของปจจยเชงคณภาพนน อนดบแรก คอ การไมทราบวาทาใหเกดโรคถงลมโปงพองและไมทราบวาทาใหเกดโรคความดนโลหตสง รองลงมาอนดบสองคอ ไมเคยเหนใครเจบปวยจากการสบบหร อนดบสามคอ ไมทราบวาทาใหเกดโรคมะเรงปอด นนทชา ฦาชา (2550, บทคดยอ) ศกษาพฤตกรรมการปองกนการสบบหรของนกเรยนชายชนมธยมศกษาตอนตน โรงเรยนเบญจมราชานสรณ มวตถประสงค เพอศกษาพฤตกรรมการปองกนการสบบหรของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน โรงเรยนเบญจมราชานสรณ จานวน 813 คน เครองมอทใชในการวจย คอ แบบสอบถามทผวจยสรางขน และผานการทดสอบคณภาพอยในเกณฑทยอมรบได วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมสาเรจรป คาสถตทใช ไดแก รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน การทดสอบไควสแคว คาสมประสทธสหสมพนธ ของเพยรสน ผลการวจยพบวาพฤตกรรมการปองกนการสบบหรของนกเรยนชายชนมธยมศกษาตอนตนโรงเรยนเบญจมราชานสรณ อยในระดบปานกลาง ปจจยทางชวสงคม ไดแก ลกษณะทพกอาศย ผลสมฤทธทางการเรยน รายไดตอเดอนของบดามารดา ความสมพนธกบสมาชกในครอบครว อาชพของผปกครองนกเรยน สถานภาพครอบครวของนกเรยน เหตผลทสบบหร พบวา ผลสมฤทธทางการเรยน เหตผลทสบบหรทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการสบบหรของนกเรยน อยางมนยสาคญ .01 ลกษณะทพกอาศย รายไดตอเดอนของบดามารดา สถานภาพครอบครวของนกเรยน กบพฤตกรรมการปองกนการสบบหร อยางมนยสาคญ .05 ปจจยเออ ไดแก การใชเวลาวาง รายไดในแตละวน สถานทหรอรานคาทมการจาหนายบหร พบวา ตวแปรทงหมดมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการสบบหรของนกเรยน อยางมนยสาคญ .01 ปจจยเสรม ไดแก แหลงขอมลขาวสารทไดรบจากสอตาง ๆ แหลงขอมลขาวสารทไดรบจากเพอน แหลงขอมลขาวสารทไดรบจากคร แหลงขอมลขาวสารทไดรบจากผปกครอง พบวา ตวแปรทงหมด มความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการสบบหรอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ประภาพร โพธทอง (2551, บทคดยอ) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรของนกศกษาโรงเรยนเซนตจอหนโปลเทคนค กรงเทพมหานคร กลมตวอยางทศกษา คอ นกศกษาระดบ ปวช. 1 - ปวช.3 จานวน 229 คน เมอศกษาความสมพนธ พบวา ปจจยทาง ชวสงคม ซงไดแก อาย และสาขาทศกษา มความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรของนกศกษาอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 ปจจยเสรม ไดแก การยอมรบของสงคม การสบบหรของบคคลในครอบครว อทธพลของกลมเพอน และการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการสบบหรจากสอตาง ๆ มความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

34

ลกลน วรรณประพนธ (2549, บทคดยอ) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนชายชนมธยมศกษาในเขตเทศบาลนครราชสมา จานวน 798 คน พบวา มสดสวนนกเรยนสบบหรรอยละ 31.45 โดยจานวนนจาแนกเปนกลมทเคยสบบหร (ปจจบนเลกสบแลว) รอยละ 13.91 และกลมสบบหร (ปจจบนยงสบบหรแลว) รอยละ 17.54 สวนใหญเรมสบบหรในชวงอาย 10 - 12 ป (รอยละ 47.8 เฉลย 12.41 ป) สาเหตทสบบหรสวนใหญเพราะเพอนชวน (รอยละ 59.3) สวนใหญซอบหรมาสบเอง (รอยละ 52.9) คาใชจายในการซอบหร 51.1 บาท/ สปดาห พฤตกรรมการสบบหรของนกเรยน มความสมพนธเชงลบ อยางมนยสาคญทางสถตกบความรเกยวกบบหร ทศนคตตอการสบบหร ความเชอเกยวกบการสบบหร รายไดนกเรยน และการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบบหร นกเรยนทมความแตกตางกนในเรองชนปทศกษา การออกกาลงกาย การดมเครองดมทมแอลกอฮอล บคคลทพกอาศยดวยในขณะศกษา การสบบหรของบคคลใกลชด และสถานภาพสมรสของบดามารดา มพฤตกรรมการสบบหรแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 3 ปจจยทมผลตอความเปนไปไดของการปฏบต (Likelihood of action) ประกอบดวย 3.1 การรบรถงประโยชนของการรกษาและปองกนโรค (Perceived benefits) การรบรถงประโยชนของการรกษาและปองกนโรค หมายถง การทบคคลแสวงหาวธการปฏบตใหหายจากโรคหรอปองกนไมใหเกดโรค โดยการปฏบตนนตองมความเชอวาเปนการกระทาทดมประโยชนและเหมาะสมทจะทาใหหายหรอไมเปนโรคนน ๆ ดงนนการตดสนใจทจะปฏบตตามคาแนะนากขนอยกบการเปรยบเทยบถงขอดและขอเสยของพฤตกรรมนนโดยเลอกปฏบตในสงทกอใหเกดผลดมากกวาผลเสย ซงตามแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ ซงเชอวา มความสมพนธในทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนโรคดานการรบรประโยชน นน ไดมผทาการศกษา ไวตวอยางดวยกน เชน ประไพจต ชมแวงวาป (2549, บทคดยอ) ประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาตอพฤตกรรมการเลกสบบหรของนกศกษาชาย สถาบนเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตขอนแกน การศกษาวจย มวตถประสงคเพอศกษาประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาทประยกตแบบแผนความเชอดานสขภาพ เทคนคการควบคมตนเอง และกระบวนการกลม มาเปนแนวทางในการจดโปรแกรมสขศกษาตอพฤตกรรมการเลกสบบหรของนกศกษา กลมตวอยางเปนนกศกษาชายทสบบหรเปนประจาและสมครใจเขารวมโปรแกรมสขศกษา จานวน 93 คน เปนกลมทดลอง 46 คน จากสถาบนเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตขอนแกน กลมเปรยบเทยบ 47 คน จากสถาบนเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ นครราชสมา เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลคอ แบบสอบถาม แบบบนทกจานวนบหรทสบตอวน เครองมอทใชในการทดลองคอ เทปวดทศน

35

เอกสารความรเกยวกบบหร หนจาลองสรระของมนษย และคมอการเลกสบบหร ทาการเกบรวบรวมขอมล 3 ครง คอ กอนการทดลอง หลงการทดลอง และระยะตดตามผล 1 เดอน หลงการทดลอง การวเคราะหขอมลใชสถตรอยละและคาเฉลยสาหรบขอมลทวไป สถต Student’s t-test และ Paired Samples t-test สาหรบการเปรยบเทยบความแตกตางระหงางกลมตวอยาง และการเปรยบเทยบความแตกตางภายในกลมตวอยาง ใชสถต Pearson’s Product Moment Correlation Coeffieient วเคราะหความสมพนธของปจจยดานการรบรกบการปฏบตตวในการเลกสบบหร ใชสถต Chi-square test และ Fisher’s exact test วเคราะหความสมพนธของตวแปรจานวนปทสบบหร การมสมาชกในครอบครวสบบหร และการมเพอนสนทสบบหร กบการเลกสบบหร และสถต Z-test เปรยบเทยบคาสดสวนของนกศกษาทเลกสบบหร ผลการวจยพบวา โปรแกรมสขศกษา ทาใหนกศกษาเกดการรบรประโยชนของการเลกสบบหรถกตองมากขน มการปฏบตตวในการเลกสบบหรในระดบทถกตองมากขน และมนกศกษาทสามารถเลกสบบหรไดมากขนกวากอนการทดลอง ปจจยดานการรบรประโยชนของการเลกสบบหรและการปฏบตในการเลกสบบหร มความสมพนธกบการเลกสบบหรอยางมนยสาคญทางสถต ประภาพร โพธทอง (2551, บทคดยอ) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรของนกศกษาโรงเรยนเซนตจอหนโปลเทคนค กรงเทพมหานคร กลมตวอยางทศกษา คอ นกศกษาระดบ ปวช. 1 - ปวช.3 จานวน 229 คน เมอศกษาความสมพนธ สาหรบปจจยนา ซงไดแก การรบรเกยวกบผลกระทบของการสบบหร ทศนคตตอการสบบหร การรบรประโยชนของการไมสบบหร และความคาดหวงในความสามารถของตนเองในการไมสบบหร มความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 3.2 การรบรตออปสรรค (Perceived barriers) การรบรตออปสรรคของการปฏบต หมายถง การคาดการณลวงหนาของบคคลตอการปฏบตพฤตกรรมทเกยวของกบสขภาพอนามยของบคคลในทางลบ ซงอาจไดแก คาใชจาย หรอผลทเกดขนจากการปฏบตกจกรรมบางอยาง เชน การตรวจเลอดหรอการตรวจพเศษทาใหเกดความไมสขสบาย การมารบบรการหรอพฤตกรรมอนามยนนขดกบอาชพหรอการดาเนนชวตประจาวน ดงนนการรบรอปสรรคเปนปจจยสาคญตอพฤตกรรมการปองกนโรค และพฤตกรรมของผปวยน สามารถใชทานายพฤตกรรมการใหความรวมมอในการรกษาโรคได ซงตามแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ ซงเชอวามความสมพนธในทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนโรคดานการรบรอปสรรคนน ไดมผทาการศกษา ไวตวอยางดวยกน เชน ธนารตน จนดาม (2551, บทคดยอ) ซงไดศกษาถงการใชโปรแกรมสขศกษาโดยการประยกตแบบแผนความเชอดานสขภาพรวมกบแรงสนบสนนทางสงคม ตอพฤตกรรมการปองกน

36

การสบบหรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 โรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษา อาเภอเมอง จงหวดหนองคาย จานวน 70 คน แบงเปนกลมทดลอง และกลมเปรยบเทยบ กลมละ 35 คน พบวา กลมทดลองทมการรบรอปสรรคของการหลกเลยงการสบบหร มความตงใจทจะไมสบบหร และการปฏเสธการสบบหร มากกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถต นนทชา ฦาชา (2550, บทคดยอ) ศกษาพฤตกรรมการปองกนการสบบหรของนกเรยนชายชนมธยมศกษาตอนตน โรงเรยนเบญจมราชานสรณ มวตถประสงค เพอศกษาพฤตกรรมการปองกนการสบบหรของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน โรงเรยนเบญจมราชานสรณ จานวน 813 คน เครองมอทใชในการวจย คอ แบบสอบถามทผวจยสรางขน และผานการทดสอบคณภาพอยในเกณฑทยอมรบได วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมสาเรจรป คาสถตทใช ไดแก รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน การทดสอบไควสแคว คาสมประสทธสหสมพนธ ของเพยรสน ผลการวจยพบวา ปจจยนา ไดแก ความรทวไปในเรองของบหร ทศนคตเกยวกบการปองกนการสบบหร การรบรอปสรรคของการปฏบตในการปองกนตนเองจากการสบบหร พบวา มความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการสบบหรของนกเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ประไพจต ชมแวงวาป (2549, บทคดยอ) ประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาตอพฤตกรรมการเลกสบบหรของนกศกษาชาย สถาบนเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตขอนแกน การศกษาวจย มวตถประสงคเพอศกษาประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาทประยกตแบบแผนความเชอดานสขภาพ เทคนคการควบคมตนเอง และกระบวนการกลม มาเปนแนวทางในการจดโปรแกรมสขศกษาตอพฤตกรรมการเลกสบบหรของนกศกษา กลมตวอยางเปนนกศกษาชายทสบบหรเปนประจาและสมครใจเขารวมโปรแกรมสขศกษา จานวน 93 คน เปนกลมทดลอง 46 คน จากสถาบนเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตขอนแกน กลมเปรยบเทยบ 47 คน จากสถาบนเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ นครราชสมา เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลคอ แบบสอบถาม แบบบนทกจานวนบหรทสบตอวน เครองมอทใชในการทดลองคอ เทปวดทศน เอกสารความรเกยวกบบหร หนจาลองสรระของมนษย และคมอการเลกสบบหร ทาการเกบรวบรวมขอมล 3 ครง คอ กอนการทดลอง หลงการทดลอง และระยะตดตามผล 1 เดอนหลงการทดลอง การวเคราะหขอมลใชสถตรอยละและคาเฉลยสาหรบขอมลทวไป สถต Student’s t-test และ Paired Samples t-test สาหรบการเปรยบเทยบความแตกตางระหงางกลมตวอยาง และการเปรยบเทยบความแตกตางภายในกลมตวอยาง ใชสถต Pearson’s Product Moment Correlation Coeffieient วเคราะหความสมพนธของปจจยดานการรบรกบการปฏบตตวในการเลกสบบหร ใช

37

สถต Chi-square test และ Fisher’s exact test วเคราะหความสมพนธของตวแปรจานวนปทสบบหร การมสมาชกในครอบครวสบบหร และการมเพอนสนทสบบหร กบการเลกสบบหร และสถต Z-test เปรยบเทยบคาสดสวนของนกศกษาทเลกสบบหร ผลการวจยพบวา โปรแกรมสขศกษา ทาใหนกศกษาเกดการรบรอปสรรคของการเลกสบบหรถกตองมากขน มการปฏบตตวในการเลกสบบหรในระดบทถกตองมากขน และมนกศกษาทสามารถเลกสบบหรไดมากปจจยดานการรบรอปสรรคของการเลกสบบหรและการปฏบตในการเลกสบบหร มความสมพนธกบการเลกสบบหรอยางมนยสาคญทางสถต ประภาพร โพธทอง (2551, บทคดยอ) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรของนกศกษาโรงเรยนเซนตจอหนโปลเทคนค กรงเทพมหานคร กลมตวอยางทศกษา คอ นกศกษาระดบ ปวช. 1 - ปวช.3 จานวน 229 คน เมอศกษาความสมพนธ พบวา สาหรบปจจยนา ซงไดแก ทศนคตตอการสบบหร การรบรอปสรรคของการไมสบบหร และความคาดหวงในความสามารถของตนเองในการไมสบบหร มความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 จากผลการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ ผเรมสบบหร มกเรมสบบหรในวยรน ซงวยรนสวนใหญ กาลงศกษาระดบ มธยมศกษา อดมศกษา สาเหตของการสบบหรมหลายสาเหต เชนอยากลอง อทธพลการสบตามเพอน หรอบคคลในครอบครวทสบ การยอมรบจากสงคม การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบบหรจากสอตาง ๆ มทศนคตความเชอผด ๆ รวมทงแบบแผนความเชอดานสขภาพ จะเหนไดวาเมอบคคลมการ รบรโอกาสเสยงตอการเปนโรค การรบรความรนแรงของโรคทเกดจากการสบบหร การรบรประโยชนของการไมสบบหร และมการตดสนใจเลอกปฏบตในการหลกเลยงการสบบหร การรบรอปสรรคในการสบบหร มผลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรม ของบคคลในดานการดแลสขภาพเพอปองกนโรค ดงนน ผวจยจงสนใจนาแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพทมผลตอการสบบหร ของของนกศกษาชายประกาศนยบตรวชาชพ เขตอาเภอเมอง จงหวดนราธวาส มาใชในการศกษาครงน และนาผลการศกษาไปเปนแนวทางในการ ลด ละ เลก และปองกนการเขาถงบหรในสถานศกษาอน ๆ ในจงหวดนราธวาส ตอไป

38

การรบรของบคล ปจจยรวม พฤตกรรมทควรแสดง ภาพท 2 แสดงแบบแผนความเชอดานสขภาพสาหรบทานายพฤตกรรมปองกนโรค ทมา: Becker, M.H., Drachman, R.H. and Kirscht, J.P.A New Approach to Explaining sick-role Behavior in Low-income Populations. American journal of Public Health. 64 (3), 1974: 206 (อางใน ยวด รอดจากภย, แนวคดและทฤษฎการสรางเสรมสขภาพ: 2550)

- การรบรโอกาสเสยง ของการเปนโรค - การรบรความรนแรง ของโรค

- ดานประชากร - ดานสงคมจตวทยา - ดานโครงสราง (ความรเรองโรค ฯลฯ)

- การรบรถงประโยชนของการรกษาและปองกนโรค - การรบรตออปสรรคของการปฏบตเพอปองกนโรค

การรบรตอภาวะคกคามของโรค

การปฏบตตามคาแนะนา เพอปองกนโรค

สงชกนาสการปฏบต - การรณรงคของสอมวลชน - คาแนะนาจากบคลอน - บตรนดจากเจาหนาท - การปวยของสมาชกในครอบครว - หนงสอพมพหรอวารสาร