บทท 4

ผลการวจย

การวจยนเปนการศกษารวมกนระหวางผวจย ในฐานะผรบผดชอบดแลงานบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสรรพยา กบผรวมวจยในฐานะผประสานงานและผปฏบตงานบรหารเวชภณฑของส านกงานสาธารณสขอ าเภอสรรพยา โรงพยาบาลสรรพยา และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ในเขตอ าเภอสรรพยา จงหวดชยนาท ในการพฒนาระบบกระจายยาซงเปนกระบวนการส าคญหนงในงานบรหารเวชภณฑ ดวยการปรบใชวธวทยาวจยการวจยเชงปฏบตการ ประกอบดวย 5 ขนตอน ตงแตการเรยนรประเดนปญหาและอปสรรค ระบวตถประสงครวมกน รวมกนวางแผนการพฒนาการท างาน น าแนวทางไปสการปฏบต ประเมนผลการพฒนา และวเคราะหความส าเรจ โดยใชกระบวนการสนทนากลม ทมผวจยเปนผด าเนนการสนทนา (Moderator) การสงเกต การสมภาษณ และใชขอมลเอกสารตางๆทเกยวของ ในพนทเปาหมายคอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล อ าเภอสรรพยา จงหวดชยนาท ทงหมด 12 แหง ผรวมวจยประกอบดวย บคลากรผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 12 แหงๆละ 1 คน จากโรงพยาบาลสรรพยา จ านวน 3 คน และจากส านกงานสาธารณสขอ าเภอสรรพยา จ านวน 1 คน รวมทงสน 16 คน ซงไดมาจากการใชเทคนคการเลอกตวอยางแบบเจาะจง (Purposive sampling) และยนยอมเขารวมงานวจยโดยสมครใจ ด าเนนการวจยหลงจากไดรบการรบรองเชงจรยธรรมการท าวจยทเกยวของกบคน จากคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม โดยลงพนทศกษาตงแตเดอนพฤศจกายน การด าเนนงาน 5 ขนตอนนน ถกแบงออกเปน 3 ระยะ ในระยะท 1 ม 2 ขนตอน คอ เรมจากการวนจฉยปญหาของระบบกระจายยาของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล โดยผวจยและ ผรวมวจยรวมกนศกษาบรบท วเคราะหเพอระบปญหาส าคญในระบบกระจายยา แลวจงก าหนดแนวทางในการแกไขปญหาน าไปสการวางแผนเพอน าแนวทางไปสการปฏบตจรง ใชวธการสมภาษณ สงเกต และสนทนากลม สวนในระยะท 2 เปนขนตอนปฏบตการน าทางเลอกทรวมกนคดในระยะท 1 ไปปฏบตจรง ใ ใหรวมกนปรบปรงพฒนาเปนระยะ จนสามารถน าไปปฏบตไดส าเรจ โดยใชแบบประเมนตวชวดงานบรหารเวชภณฑ การสงเกต และ การสนทนากลม และในระยะท 3 ม 2 ขนตอน คอ รประเมนผล

68

การปฏบตการหลงจากทน าแนวทางไปปฏบตในระยะท 2 เปรยบเทยบผลความส าเรจกบปญหาทระบ ใ โดยใชแบบประเมนตามเกณฑการตรวจสอบภายใน และเกณฑขนทะเบยนหนวยบรการปฐมภม หลงจากนนจงจดสนทนากลมน าเสนอรปแบบของระบบกระจายยาจากโรงพยาบาลสรรพยา สโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทมประสทธภาพ เพอใชเปนแนวทางในการปฏบตงานตอไป ดงนนผลจากการศกษาจงมสาระส าคญ 3 สวน แบงตามระยะของการด าเนนงาน ดงน ระยะท 1 การเตรยมความพรอมและการศกษาบรบททเกยวของกบระบบกระจายยา เพอวางแผนปฏบตการ ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล อ าเภอสรรพยา จงหวดชยนาท ไดแก 1. การศกษาเสนทางการเดนทางเขาสพนท 2. การสรางทมวจย และ 3. การเรมกระบวนการทท าใหเกดความรวมมอจากกลมเปาหมายในการพฒนาระบบกระจายยาดวยการศกษา พจารณาหาแนวทางในการแกไขปญหารวมกน ประกอบดวย 2 ขนตอนคอ ขนตอนวนจฉยปญหา และ ขนตอนวางแผนปฏบตการ ระยะท 2 กระบวนการทน าไปสการปฏบตการพฒนาระบบกระจายยา ไดแก การลงมอปฏบตจรงในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทง 12 แหง พรอมการประเมนผลการปฏบตตามแผน ประกอบดวย 1 ขนตอน คอ ขนตอนลงมอปฏบตการ ระยะท 3 กระบวนการในการประเมนประสทธภาพของงานบรหารเวชภณฑ จากการพฒนาระบบกระจายยา ประกอบดวย 2 ขนตอน คอ ขนตอนประเมนการปฏบต และขนตอนก าหนดการเรยนร ระยะท 1 การเตรยมความพรอมและการศกษาบรบททเกยวของกบระบบกระจายยา เพอวางแผนปฏบตการ

เนองจากสถานทเปาหมายหลก ทผวจยเลอกส าหรบการศกษาระบบกระจายยานน คอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ของอ าเภอสรรพยา ทงสน 12 แหง ซงถงแมวาผวจยจะมบทบาทในการดแลงานบรหารเวชภณฑของทกแหงมาโดยตลอด แตการด าเนนการทผานมาเปนเพยงการออกตรวจเยยม และใหค าแนะน าในการปฏบตงานใหกบผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑ ปละ 1 ครง จงท าใหผวจยเอง ยงไมคนเคยกบทงสถานทและบคลากรซงเปนกลมเปาหมายมากนก รวมถงยงไมเคยมการศกษาหาสาเหตของปญหาดานงานบรหารเวชภณฑ เพอน ามาพฒนางานรวมกนมากอน ดงนนงานวจยน จงมงเนนใหมการพฒนาระบบกระจายยา โดยใชวธวทยาวจยการวจยเชงปฏบตการ การเตรยมความพรอมเพอท าความเขาใจในบรบทของแตละโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

69

ต าบลทสงผลตอการกระจายยา ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทง 12 แหง จงเปนขนตอนแรกของการเรมงานวจย เพอระบปญหาและอปสรรคของระบบกระจายยา จากโรงพยาบาลสรรพยาสโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล อ าเภอสรรพยา ทง 9 กระบวนการ ซงประกอบดวย การจดหายา การขนถายยา การรบยา การควบคมคลงยา การจดเกบยา การตรวจสอบความตองการยา การขนยายยา การสงจายยา และการรายงานการใชยา ขอมลในสวนนผวจยเลอกใชวธการสมภาษณเชงลก กบบคลากรทปฏบตงานบรหารเวชภณฑโดยตรง ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล รวมกบการสงเกตของผวจยเอง โดยมรายละเอยดดงน

1. การศกษาเสนทางการเดนทางเขาสพนท จากขอมลของส านกงานสาธารณสขอ าเภอสรรพยา พบวา อ าเภอสรรพยา เปนอ าเภอ

หนงซงตงอยทางทศใตของจงหวดชยนาท อยหางจากตวจงหวดประมาณ 19 กโลเมตร มแมน าเจาพระยาไหลผานตอนกลางของพนท ท าใหในอดตอาศยการเดนทางทางน าเปนสายหลก ประชาชนจงนยมสรางบานเรอนอยบรเวณรมสองฝงแมน าอยางหนาแนน ซงนอกจากจะสรางเพอเปนทอยอาศยแลว ยงเปนยานการคาขายทส าคญในอดต แตปจจบนมการสรางถนนสายชยนาท - สงหบร และถนนสายเอเชยตดผาน รวมทงการสรางสะพานสรรพยา ในปพ.ศ.2552 ซงเปนการเชอมระหวางฝงตะวนตกและฝงตะวนออกเขาดวยกน จงท าใหประชาชนสวนใหญหนไปนยมใชการคมนาคมทางบกเปนหลกแทน อ าเภอสรรพยาซงหางจากกรงเทพมหานคร ประมาณ 178 กโลเมตร มอาณาเขตตดตอกบจงหวดตาง ๆ ดงน

ทศเหนอ ตดตอกบ อ าเภอเมองชยนาท

ทศตะวนออก ตดตอกบ อ าเภอตาคล (จงหวดนครสวรรค)

ทศใต ตดตอกบ อ าเภออนทรบร (จงหวดสงหบร) และอ าเภอสรรคบร

ทศตะวนตก ตดตอกบ อ าเภอสรรคบร และอ าเภอเมองชยนาท อ าเภอสรรพยาประกอบดวย 7 ต าบล ประกอบดวย ต าบลสรรพยา ต าบลเขาแกว ต าบล โพนางด าออก ต าบลหาดอาษา ต าบลตลก ต าบลบางหลวง และต าบลโพนางด าตก ม 55 หมบาน 12,898 หลงคาเรอน และมประชากรทงสน 46,664 คน ทเครอขายสาธารณสขอ าเภอสรรพยาตองดแลดานสขภาพ ซงสถานบรการสาธารณสขในอ าเภอสรรพยา มดงน โรงพยาบาลชมชน ขนาด 30 เตยง 1 แหง โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 12 แหง กระจายยาอยใน 7 ต าบล ดงน - ต าบลสรรพยา 2 แหง

70

- ต าบลเขาแกว 1 แหง - ต าบลโพนางด าออก 2 แหง - ต าบลหาดอาษา 2 แหง - ต าบลตลก 2 แหง - ต าบลบางหลวง 2 แหง - ต าบลโพนางด าตก 1 แหง ส านกงานสาธารณสขอ าเภอสรรพยา 1 แหง สวนในดานความพรอมของบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข พบวา สดสวนบคลากรดานสาธารณสขของอ าเภอสรรพยา ป 2556 เมอเปรยบเทยบกบระดบประเทศป พ.ศ. 2553 (ส านกนโยบายและยทธศาสตร, 2553) เปนดงน สดสวนของแพทยตอประชากร คอ 1:11,666 (1:2,893) สดสวนทนตแพทยตอประชากร คอ 1:15,554 (1:13,252) สดสวนเภสชกรตอประชากร คอ 1:15,554 (1:7,087) สดสวนพยาบาลตอประชากร คอ 1:752 (1:246) และสดสวนเจาหนาทสาธารณสขตอประชากร คอ 1:1,505 (1:2,917) เปนตน จะเหนไดวาอตราก าลงของบคลากรทางการแพทยและสาธารณสขของอ าเภอสรรพยา ยงคงไมเพยงพอตอการใหบรการเมอเทยบกบระดบประเทศ

หลงจากไดรบเอกสารรบรองโครงการศกษาวจยในมนษย โดยคณะกรรมการจรยธรรมการวจย คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมแลว (ภาคผนวก ง) ผวจยไดด าเนนการขอความอนเคราะหในการเกบขอมลจากหวหนาหนวยงาน คอสาธารณสขอ าเภอสรรพยา และผอ านวยการโรงพยาบาลสรรพยา เมอไดรบอนญาตใหด าเนนการแลว จงท าการประสานงาน นดหมายกบบคลากรผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑในแตละโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ซงเปนกลมเปาหมายของงานวจยน จนไดวนและเวลาทแนนอน จงขอความรวมมอจากพนกงานขบรถของโรงพยาบาลสรรพยา ทมความช านาญในการเดนทางในพนท ในการน าพาผวจยศกษาเสนทางการเดนทางจากโรงพยาบาลสรรพยาไปสโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกแหง

71

ภาพ 11 แสดงทตงของสถานบรการสาธารณสข ในเขตอ าเภอสรรพยา

ในขนตอนน ผวจยพบวาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ทง ของอ าเภอสรรพยา จงหวดชยนาท ม ซงเปนโรงพยาบาลแมขาย 1-17 มจ านวนประชากรทตองรบผดชอบดแลดานสาธารณสข และมบคลากรดานสาธารณสขทประจ า อยในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ดงตาราง ตาราง 2 ขอมลทวไปของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล อ าเภอสรรพยา จงหวดชยนาท โรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต าบล

ระยะทางจากโรงพยาบาลสรรพยา (กโลเมตร)

ประชากรทรบผดชอบ

(คน)

พยาบาลวชาชพ (คน)

เจาหนาท สาธารณสข

(คน)

ทนตา ภบาล (คน)

ผชวยแพทยแผนไทย (คน)

วงสาคร 1 2,289 1 2 วดก าแพง 2 1,810 3

โพนางด าออก 2 3,321 1 3 1 สรรพยา 4 3,817 1 3

โพนางด าตก 5 3,674 2 3 หาดอาษา 5 4,735 1 3 1 บานออย 10 2,173 3 เขาแกว 12 3,066 1 2

72

ตาราง 2 (ตอ) โรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต าบล

ระยะทางจากโรงพยาบาลสรรพยา (กโลเมตร)

ประชากรทรบผดชอบ

(คน)

พยาบาลวชาชพ (คน)

เจาหนาท สาธารณสข

(คน)

ทนตา ภบาล (คน)

ผชวยแพทยแผนไทย (คน)

บางหลวง 12 5,038 3 1 1 1 ตลก 15 3,039 1 2 เขาดน 15 2,016 1 2

บานหนอง 17 5,919 2 3 1 ในดานการรกษาพยาบาล มนโยบายใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกแหงไดรบการสนบสนนบคลากรทมความเชยวชาญจากโรงพยาบาลสรรพยา ประกอบดวยแพทย ทนตแพทย เภสชกร และพยาบาลวชาชพ ในการเปนทปรกษา ประสานงาน และรวมดแลรกษาผปวยในพนท ดงนนในปงบประมาณ สรรพยา (คปสอ.สรรพยา) ม ตามระยะทางและจ านวนประชากร แตละกลมมแพทย ทนตแพทย เภสชกร และพยาบาลวชาชพจากโรงพยาบาลสรรพยา อยางละ 1 คน มบทบาทหนาทดแลสขภาพของประชาชนในเชงรกรวมกบบคลากรของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล โดยเฉพาะผปวยทมโรคเรอรงทไดรบการสงตอจากโรงพยาบาลสรรพยาและโรงพยาบาลชยนาทนเรนทร

ในสวนของบทบาทหนาทของเภสชกรในหนวยบรการปฐมภมนน คณะท างานจดท าคมอเภสชกรรมปฐมภม (2553) ไดก าหนดเกณฑการประเมนงานเภสชกรรมปฐมภมไว 6 หวขอ คอ 1) การด าเนนงานใหมบคลากรวชาชพเภสชกรรม 2) การพฒนาระบบยาของหนวยบรการปฐมภม

(งานบรหารเวชภณฑในงานเภสชกรรมปฐมภม) 3) การสงมอบและใหค าแนะน าการใชยา 4) การดแลผปวยตอเนองทางเภสชกรรม 5) งานคมครองผบรโภค 6) การพงพาตนเองดานสมนไพร และยาจากสมนไพร

73

การบรหารเวชภณฑของเครอขายบรการสขภาพ อ าเภอสรรพยา เปนการประสานงานและปฏบตงานรวมกน ของกลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลสรรพยา กบบคลากรผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล โดยมขนตอนด าเนนการดงน การเบกยา 1) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 2) โรงพยาบาลสรรพยา ก าหนดรอบการเบกวคซน ทก และยาอนๆทไมใชวคซน ทก 3) และ มงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภคโดยตรง ยกเวนใบเบกวคซนมผรบผดชอบของส านกงานสาธารณสขอ าเภอสรรพยาเปน ผรวบรวมและประสานงาน 4) การรบยา 1) โรงพยาบาลสรรพยา ก าหนดรอบการรบยา 2) รงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ด าเนนการตรวจสอบความถกตองของ รายการยาและจ านวนยา และท าการขนยายยา การควบคมคลงยา 1) ผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑ ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล จดท าบญชควบคมคลงยาใหถกตองและเปนปจจบนทงคลงยาใหญและคลงยายอย (จดบรการผปวย) 2) จดท าใบเบกยา เพอเตรยมความพรอมของยา ณ จดบรการผปวย การจดเกบยา 1) เกบรกษายา ใหมการจดเกบไวเปนสดสวนตามประเภทยา จดวางใหเปนหมวดหมตามตวอกษร หรอตามฤทธทางเภสชวทยา และไปเปนตามระบบ First Expire First Out 2) เกบรกษายาไวในพนททเหมาะสมตามคณสมบตของยา เชน ยาไวตอแสง ยาไวตออณหภมและความชน มการบนทกอณหภมหองเกบยาและตเยนเกบยา วนละ การจดท ารายงาน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลจดท ารายงานมลคาการใชยาประจ าเดอน เสนอตอส านกงานสาธารณสขอ าเภอ

74

การควบคมก ากบตดตามงาน เภสชกรผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑในโรงพยาบาลสรรพยา เปนผดแลระบบและก ากบตดตามงาน ผานการนเทศงานปละ 2. การสรางทมวจย เพอใหงานวจยน สามารถด าเนนไปไดอยางราบรนในทกขนตอนทตองการความรวมมอจากกลมเปาหมาย ผวจยจงเรมตนการสรางความสมพนธอนด ดวยการประสานงานนดหมาย กอนเดนทางเขาไปแนะน าตว กบผอ านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทง 12 แหง ชแจงวตถประสงคของงานวจย และขออนญาตมอบเอกสารรายละเอยดขอมลส าหรบผเขารวมโครงการวจยกบกลมเปาหมาย อธบายความส าคญของงานวจย ขนตอนการด าเนนงาน ประโยชนทจะไดรบ รวมถงมอบหนงสอแสดงความยนยอมการเขารวมในโครงการวจยใหกบกลมเปาหมายพจารณา (ภาคผนวก จ) ผวจยใชเวลาหลงจากนนในการพดคย เพอท าความรจกกบกลมเปาหมายอกคนละประมาณ ในขนตอนนผวจยไดรบหนงสอแสดงความยนยอมเขารวมในโครงการวจยกลบมาทนท จ านวน 11 ฉบบ ซง ผดชอบงานบรหารเวชภณฑในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ มความเหนวา สมครใจเขารวมเปนผรวมวจยในงานวจยน เพราะคาดวานาจะมผลท าใหการปฏบตงานดานนพฒนาขนกวาเดม มเพยง ขอมลทไดรบไปพจารณากอน ซงผวจยกไดรบหนงสอแสดงความยนยอมเขารวมโครงการวจยหลงจากนนไมนาน นอกจากบคลากรผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑโดยตรง ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลซงถอวาเปนผปฏบตงานแลว กลมเปาหมายในงานวจยนยงรวมถง ผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑในโรงพยาบาลสรรพยา ซงเปนผดแลงานในฐานะโรงพยาบาลแมขายจ านวน 3 คน (รวมผวจย 1 คน) และผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑในส านกงานสาธารณสขอ าเภอสรรพยาในฐานะผประสานงานอก 1 คน และเนองจากบคลากรเหลาน มประสบการณจากการปฏบตงานรวมกบผวจยมาโดยตลอดและตระหนกถงปญหารวมกน ดงนนผวจยจงเพยงพดคยบอกกลาวกไดรบความรวมมอเปนผรวมวจยทนท ท าใหงานวจยนมจ านวนผวจยรวมผรวมวจยทงสน 16 โดยมรายละเอยดดงตารางท 3

75

ตาราง 3 ขอมลทวไปของผรวมวจย

ขอมลทวไป จ านวน รอยละ

เพศ หญง 14 87.50

ชาย 2 12.50 อาย (ป)

21-30 3 18.75 31-40 10 62.50

41-50 3 18.75 ต าแหนง

พยาบาลวชาชพ 11 68.75 นกวชาการสาธารณสข 3 18.75

เภสชกร 1 6.25

พนกงานเภสชกรรม 1 6.25 อายการท างาน (ป)

1-10 6 37.50

11-20 8 50.00

21-30 2 12.50 อายรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑ (ป)

0-5 9 56.25

6-10 5 31.25

11-20 2 12.50 จากตาราง พบวา กลมตวอยางทศกษาทงหมด รอยละ 87.50 มอาย 31-40 ปมากทสด รอยละ 62.50 สวนใหญมต าแหนงเปนพยาบาลวชาชพ รอยละ สวนเภสชกรและพนกงานเภสชกรรม มจ านวน

76

เทากนคอ รอยละ 6.25 สวนใหญ - รบผดชอบงานดานบรหารเวชภณฑ 0-5 ป รอยละ 56.25 3. กระบวนการทท าใหเกดความรวมมอจากกลมเปาหมายในการพฒนาระบบกระจายยาดวยการศกษาบรบท ปญหา และพจารณาหาแนวทางในการแกไขปญหารวมกน ประกอบดวย 2 ขนตอนคอ ขนตอนวนจฉยปญหา และ ขนตอนวางแผนปฏบตการ ขนตอนการวนจฉยปญหา ในการศกษาบรบททเกยวของกบระบบกระจายยา ผวจยไดเดนทางไปยงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทละแหงดวยตนเอง พรอมหนงสอขอความอนเคราะหเกบขอมลจากคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ผวจยด าเนนการขอขอมลดวยการสมภาษณเชงลกจากผรวมวจย ผวจยท าการสงเกตพนทโดยการท าบนทกภาคสนาม และใหผรวมวจยท าแบบประเมนตนเอง ดวยตวชวดงานบรหารเวชภณฑ กระบวนการทงหมดนมวตถประสงคเพอใหผรวมวจยไดทบทวนการปฏบตงานทผานมาของตนเองอยางเปนระบบ จนเกดเปนความเขาใจ และผวจยเองกไดขอมลทตองการเรยนรไปพรอมๆกน ส าหรบการสมภาษณเชงลก เพอศกษาปญหาและสาเหตของระบบกระจายยาแบบเดมนน ผวจยน าแนวค าถามทแยกเปนประเดนตางๆ ตามระบบกระจายยา ทง 9 กระบวนการ ซงประกอบดวย การจดหายา การขนถายยา การรบยา การควบคมคลงยา การจดเกบยา การตรวจสอบความตองการยา การขนยายยา การสงจายยา และการรายงานการใชยา ใหผทรงคณวฒ 3 ทาน ประเมนความตรงเชงเนอหา (Content validity) ประกอบดวย นายแพทยเชยวชาญดานเวชกรรมปองกน ของโรงพยาบาลสรรพยา เภสชกรช านาญการพเศษ ของส านกงานสาธารณสขจงหวดชยนาท และ นกวชาการสาธารณสขช านาญการ ของส านกงานสาธารณสขอ าเภอสรรพยา (ภาคผนวก ก) และเมอปรบปรงตามค าแนะน าแลว จงใหอาจารยทปรกษาวทยานพนธพจารณา กอนน าไปใชเกบขอมลจรง ไดแนวค าถามดงน ตาราง 4 า า การ า ก เพอศกษาปญหาและสาเหตของระบบกระจายยา

ประเดน แนวค าถาม

การจดหายา 1. ทานมความคดเหนตอความเพยงพอของยาทโรงพยาบาลสรรพยาเปนผจดหาใหอยางไร และอะไรคอสาเหตใหเปนเชนนน

การขนถายยา 2. ทานคดวาการขนถายยาจากโรงพยาบาลสรรพยามาสโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลของทานเหมาะสมหรอไม อยางไร

และอะไรคอสาเหตใหเปนเชนนน

77

ตาราง 4 (ตอ)

ประเดน แนวค าถาม

การรบยา 3. ขนตอนการรบยา การตรวจสอบยา มความสมบรณ ถกตอง และตรงตอเวลา หรอไม อยางไร และอะไรคอสาเหตใหเปนเชนนน

การควบคมคลงยา

4. ทานคดวา ระบบบญชควบคมการรบยา เบกยา ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลของทานเหมาะสมแลวหรอไม และอะไรคอสาเหตใหเปนเชนนน

การจดเกบยา 5. การจดเกบยาในคลงยาของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลของทาน มความเหมาะสมตอปรมาณและการรกษาสภาพยาหรอไม อยางไร

และอะไรคอสาเหตใหเปนเชนนน

การตรวจสอบความตองการยา

6. การจดท าสถตการใชยาของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลของทาน ทานคดวาสามารถน ามาท าประมาณการส าหรบการเบกยา ไดอยางเหมาะสมหรอไม อยางไร และอะไรคอสาเหตใหเปนเชนนน

การขนยายยา 7. ทานมความคดเหนตอความพรอมของปรมาณยาและคณภาพยา ของยาในจดบรการทสงใชยาอยางไร และอะไรคอสาเหตใหเปนเชนนน

การสงจายยาใหผปวย

8. ทานคดวาการสงจายยาใหผปวยในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลของทาน มความสอดคลองกบปรมาณยาในคลงหรอไม อยางไร

และอะไรคอสาเหตใหเปนเชนนน

การรายงานการใชยา

9. การประมวลผลการใชยา และจดท ารายงานการใชยา ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลของทานเปนอยางไรสามารถใชเปนขอมลในการจดหายาของ

โรงพยาบาลสรรพยาไดหรอไม และอะไรคอสาเหตใหเปนเชนนน

ผลการด าเนนการ ผลของการศกษาบรบทและสภาพแวดลอมทเกยวของกบระบบกระจายยา 9 กระบวนการ ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลแตละแหง ทไดรบขอมลจากผรวมวจยทงสน 12 คน ซงผวจยเปนผเกบขอมลดวยการสมภาษณเชงลก และการสงเกตแบบไมมสวนรวม โดยใชบนทกภาคสนาม แลวจงท าการสรปขอมลไวอยางละเอยด น าเสนอโดยแบงตามกระบวนการไดดงน

78

1.กระบวนการจดหายา จากการสมภาษณ เพอศกษาบรบทและสภาพแวดลอมทเกยวของกบกระบวนการจดหายา

มผรวมวจยจ านวน 11 คน ไดใหความคดเหนวาควรมการปรบปรงกระบวนการจดหายา เนองจาก วาม หลกๆ 4 หวขอ ดงน ก. จ านวน โรคเรอรง มา โ และโรงพยาบาลชยนาทนเรนทร เพอใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลใกลบานรกษาตอมมากขน

จากการทมจ านวนผปวยโรคเรอรงทถกสงตอมากขนท าให โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลมการใชยา มขนจากทประมาณการใชเอาไวตงแตตนปงบประมาณ และการทไมสามารถคาดการณจ านวนผปวยดงกลาวลวงหนาได สงผลใหจ านวนยาในการใหบรการไมเพยงพอ เมอยาไมเพยงพอจงมการเบกยานอกเหนอจากงวดปกต หรอ มการขอยมจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลอนๆ ความคดเหนลกษณะนถกน าเสนอโดยผรวมวจย จ านวน 7 ค ยกตวอยางเชน “ในเรองของปรมาณยา ตนปงบประมาณ เรากท าประมาณกน และกดแนวโนมวาจะตองใชเยอะขน เชนคนไขมากขนเพราะระบบสงตอ กจะขอเบกยาบางตวมากขนกวาปเดม” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) และเหตผลสนบสนนวาระบบสงตอคนไขจากโรงพยาบาลสรรพยา ทไมมความแนนอน สงผลใหมการจดหายาทไมเหมาะสม ดงเชนค ากลาวน “การสนบสนนยา บางครงกพอ บางครงกไมพอ เนองจากปรมาณคนไขไมแนนอน ยงระยะหลง คนไขทไดรบการสงตอจากโรงพยาบาลสรรพยา มการใชยาเพมขน ทประมาณการไวตนปกเลยไมพอ กเลยตองมเบกยานอกงวด” (ผ รวมวจย ชาย พยาบาลวชาชพ) นอกจากนนในปงบประมาณ 2556 นโยบายสนบสนนการสงตอผปวยโรคเรอรง จากโรงพยาบาลชยนาทนเรนทรสโรงพยาบาลชมชนใกลบาน ท าใหแนวโนมเรองปญหาการจดหายาไมเหมาะสมนาจะรนแรงขน ดงความคดเหนของผรวมวจยคนหนงทวา “ยาทค านวณลวงหนาไมคอยไดคอ ยาโรคเรอรง ท าใหทผานมาใชวธประมาณการดวยการบวกเพม 10% จากปกอนๆ แลวหลงๆคนไขโรคเรอรงของทนเรมคงทแลว ยากเลยเพยงพอ แตมแนวโนมวาปนจะมนโยบายสงคนไขกลบจากโรงพยาบาลชยนาทนเรนทรอก การใชกนาจะเปลยนไปอก ถามยาขาดบาง ตอไปกคงตองใชวธขอยมจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลใกลเคยง” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) ข. นโยบายการคดกรองโรคเรอรง เชน คดกรองโรคไต ค โ ค ค โ ค โ คไขมนในเลอดสง

นโยบายดงกลาวท าใหพบผปวยโรคดงกลาวมากขน ท าใหมการใชยาบางรายการเพมขนกวาเดม ยาทส ารองไวจงไมเพยงพอ โดยเฉพาะยารกษาโรคไขมนในเลอดสง ความคดเหนน

79

ถกน าเสนอขนมาโดยผรวมวจย จ านวน 3 ค ยกตวอยางเชน “พวานโยบายบางอยาง มผลตอการกระจายยา เชน การเจาะเลอดตรวจไขมน ท าใหมการใช Simvastatin เพมขน เปนตน” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) และมความเหนสนบสนนจากผรวมวจยอกคนหนงวา นโยบายดงกลาวมขนในชวงปลายป ท าใหจ านวนผปวยเพมขนกะทนหน ยาทเบกเตรยมไวจงไมพอ “นโยบายเจาะเลอดมาปลายป กท าใหตองใชยาเพมขนกระทนทน แตสามารถยมยานอกงวดได ... เราจะพยายามยมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลอนกอน คอยยมโรงพยาบาล” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) และจากความเหนดงกลาวขางตน สามารถตความไดวานโยบายดงกลาว สงผลใหมการขอยมยาจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพใกลเคยง หรอมการเบกเพมเตมโรงพยาบาลสรรพยาเปนกรณพเศษ

ค. ยาบางรายการมปรมาณการใชนอย หรอยงไมมการใชเลย แตตองมส ารอง ยาในบญชของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล อ าเภอสรรพยา มจ านวน 143

รายการ ทเปดโอกาสใหสามารถเบกยาจากโรงพยาบาลสรรพยาไปใชในงานบรการได ถงแมในทางปฏบตโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลแตละแหง อาจไมมความจ าเปนตองใชยาครบทกรายการ ขนอยกบบรบทในการรกษา แตกมความจ าเปนตองส ารองยาไวใหครบทกรายการ สงผลใหเกดการส ารองยาเกนความจ าเปน หรอในกรณยาทมประมาณการใชนอยมาก แตตองเบกตามจ านวนขนาดบรรจของยานน เชน ตองการส ารองไวเพยง 100 เมด หรอ 200 เมด แตตองเบกเปนกระปก 1,000 เมด ความเหนนมาจากค าบอกเลาของผรวมวจย 1 ค ทวา “ยาบางตวไมไดใชเยอะแตตองมไว อยากใหเบกนอยๆตามทตองการได เชนตองการแค 1,000 เมด เพราะทางโรงพยาบาลมแตแบบนน ากนชก ยาตอมลกหมาก มนเยอะไป” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) ซงแสดงใหเหนถงการมยาส ารองเกนความตองการทเกดจากการจดซอยาในรปแบบทไมสอดคลองกบการใชจรง แมจะเปนเพยงความเหนเดยว แตกถอไดวาเปนปญหาของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกแหง เนองจากทางโรงพยาบาลสรรพยา ยงไมมนโยบายการจดซอยาทมปญหาดงกลาว ในลกษณะทมการบรรจขนาดเลก ง. มการขอยมยาระหวางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

สบเนองจากทมการขอยมยาจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพใกลเคยงกน สงผลใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทถกขอยมยา มยาไมเพยงพอใชไปดวย และสวนใหญยาทมการขอยมบอยครงคอ ยารกษาโรคเรอรง ดงค าบอกเลาทสอดคลองกนดงน “มบางแหงมาขอยมบอย สวนใหญก Metformin, Enalapril 5 mg ท าใหยาเราไมพอ เรากตองจ ใหเคาไปเบกโรงพยาบาลมาคน” “มบางชวงทท ายอดเบกผดไปบาง กไปขอยมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลใกลเคยง ถาไมมใหกขอยมจากทางโรงพยาบาลสรรพยา เชน หว ” (ผ รวมวจย หญง พยาบาล

80

วชาชพ) “ขอยมทหนงกอน ถาไมมไปยมอกทหนง ... พวกยาโรคเรอรงจะเยอะ มการคดกรองเยอะขน เชนไต ไขมน ท าใหมการใชยาบางตวมากขน” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “คนไขโรคไมตดตอมากๆเขา ยากไมเพยงพอ แตเราไดรบสนบสนนจากคลงยาโรงพยาบาลสรรพยา คอใหเบกพเศษได หรอเบกจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลขางเคยงซงเปนแมขาย” (ผรวมวจย หญง นกวชาการสาธารณสข) “คอนขางจะเพยงพอ ขาดเปนบางตว เชน ยาทโรคเรอยง แตแกปญหาไดดวยการยม” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) เปนตน

จากการสงเกตเพมเตมของผวจย ในเรองการจดหายา พบวาการจดท าแผนการเบกยาประจ าปงบประมาณของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลนน ใชวธเดยวกนทกแหง คอพจารณาจากยอดการเบกยาจากคลงยาของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพนนๆในปทผานมา บวกเพมอกไมเกนรอยละ 10 แลวหกลบยอดยาคงเหลอตอนปลายป แตในระหวางปงบประมาณ เมอมการสงตอผปวยโรคเรอรงจากโรงพยาบาลสรรพยา และโรงพยาบาลชยนาทนเรนทร ไปยงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลแตละแหงนน ท าใหตองใชยามากกวาทประมาณไว และเนองจากไมมการประสานงานบอกกลาวลวงหนาวาจะมการสงตอผปวยมาเมอใด และจะมารบยารายการใดบาง จงสงผลใหมการมาขอเบกยาส าหรบรกษาโรคเรอรงจากโรงพยาบาลสรรพยา เปนกรณฉกเฉนบอยขน

2. กระบวนการขนถายยา จากการสมภาษณ เพอศกษาบรบทและสภาพแวดลอมทเกยวของกบกระบวนการขนถาย

ยา มผรวมวจยจ านวน 9 คน ไดใหความคดเหนวาควรมการปรบปรงกระบวนการขนถายยา เนองจาก วาม หลกๆ 4 หวขอ ดงน ก. ความไมสะดวกในการเดนทางรบยา เนองจากไมมรถยนต

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบางแหง ไมมรถยนตในการไปรบยาทโรงพยาบาลสรรพยา ตองใชรถสวนตว หรออาศยรถของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลอน บางครงกเหมารถ โดยผรวมวจย จ านวน 4 ค ไดบอกเลาใหผวจยทราบถงความไมสะดวกในการเดนทางไปรบยา ยกตวอยางเชน“ไมมรถ อาศยรถของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลอน ถายาเยอะก บางทกตองเหมารถไปครงละ 300 บาท ห เพราะ ว ” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) ข. ความไมเหมาะสมของรถยนตทน ามาใชในการขนถายยา

ถงแมจะมรถทใชขนยา แตบางแหงรถทใชเปนกระบะทไมมหลงคาปองกนแดดฝน ซงอาจมผลตอคณภาพ และความคงตวของยา ระหวางการเดนทางจากโรงพยาบาลสรรพยาไปยงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลแตละแหงได ความคดเหนนถกน าเสนอโดยผรวมวจย จ านวน

81

3 ค ยกตวอยางดงน“แนนอนวาไมมประสทธภาพหรอก เพราะรถทใชขนเปน รถกระบะ ตอง หนารอนกตอง ท กลวยาละลาย” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) อกทงมความเหนทแสดงความคาดหวงของผปฏบตงานตอปญหาน วาทางโรงพยาบาลสรรพยา ซงมทรพยากรทพรอมและเหมาะสมกวา เชน รถกระบะมหลงคา หรอรถต นาจะสามารถสนบสนนดานการขนสงยาได ดงความเหนทวา “ประเดนความเหมาะสมของรถ คดวาควรเปนรถกระบะทมหลงคา เคยเสนอให ห ทางโรงพยาบาลสรรพยาในการจดสงยา แตตรงนแลวแตนโยบายของผบรหาร” (ผ รวมวจย ชาย พยาบาลวชาชพ)

ค. ก าหนดการในการเบกจายยาไมเหมาะสม ก าหนดการรบยาของเครอขายสาธารณสข อ าเภอสรรพยา ทปฏบตอยจนถง

ปจจบนน คอ 3 เดอนครง สงผลใหแตละครงทมารบยาจงมยาทตองขนถายจ านวนมาก พนทรถในการขนยาไมเพยงพอ บางแหงตองเดนทางมารบยา 2 รอบ ดงทผรวมวจยคนหนง ไดกลาวไวดงน “รบยางวดใหญ ใสยามาไมพอ บางครงกเอาเวชภณฑมใชยามาดวยไมได” (ผรวมวจย หญงนกวชาการสาธารณสข) ง. ความไมสะดวกในการเดนทางมารบยา

เนองจากทางโรงพยาบาลสรรพยา เปนผก าหนดชวงวนและเวลาในการมารบยาใหกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล โดยก าหนดไวตงแตตนปงบประมาณ ซงในทางปฏบตจรง โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบางแหงไมสะดวกทจะเดนทางในชวงวนและเวลานนๆ จงท าใหรบยาไมตรงก าหนด อกทงการจ ากดเวลาใหรบยาเฉพาะชวงบาย ในขณะทบางแหงมความสะดวกรบยาชวงเชา ดงความคดเหนทไดรบจากผรวมวจย จ านวน 4 ค ไดกลาวไว เชน“คนทไปรบ เปนเจาหนาท 3 คน ขบรถคนหนง อก 2 ค ตรวจรบยา ขนยา บายนนพยาบาลไมตองท าอะไร ไปประมาณบายโมงครง ประมาณ ค ไดยากลบมา” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) สวนปญหาทพบในวนรบยาอกประเดนกคอ เมอโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลหลายๆแหง มารบยาพรอมกน กท าใหตองเสยเวลารอควกน

จากการสงเกตเพมเตมของผวจย ในเรองการขนถายยา พบวา รถยนตของทางราชการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล อ าเภอสรรพยา ใชนน เปนรถกระบะ และสวนใหญเปนประเภททไมมหลงคา (ดงภาพท 12) จงเปนความเสยงทสงผลใหเกดความเสอมสภาพของยา หรอยาสญหายได นอกจากนบางแหงยงไมมรถยนตของทางราชการ ท าใหตองใชรถยนตสวนตวซงมพนทจ ากดในการขนถายยาบางแหงใชรถรบจางทไมสามารถก าหนดเวลาทแนนอนในการเดนทางมารบยาได

82

ภาพ 12 เปรยบเทยบรถขนถายยาประเภทมหลงคาและไมมหลงคา

รถกระบะไมมหลงคา รถกระบะมหลงคา

3. กระบวน จากการสมภาษณ เพอศกษาบรบทและสภาพแวดลอมทเกยวของกบกระบวนการตรวจ

รบยา มผรวมวจยจ านวน 10 คน ไดใหความคดเหนวาควรมการปรบปรงกระบวนการตรวจรบยา เนองจาก วาม หลกๆ 3 หวขอ ดงน ก. มความผดพลาดของการจดยาโดยเจาหนาทของโรงพยาบาลสรรพยา

พบความคลาดเคลอนทงในดานของรายการยา จ านวนยา ซงเกดขนจากความผดพลาดของเจาหนาทโรงพยาบาลสรรพยา ทมหนาทจดยาใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ซงเปนเหตการณทเกดขนบอยครง แตการตรวจรบยา ณ คลงยาของโรงพยาบาลสรรพยา กอนทจะมการขนยายยาไปยงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ท าใหมการแกไขใหถกตองไดทนท ซงผรวมวจยจ านวน 10 ค มความคดเหนสอดคลองกนในเรองน ดงน “พบยาขาด ยาเกนจากการเบกเยอะ บอยมากๆ แตกแกไขกนตรงทคลงยานนเลย” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ยาไมตรงกมนะ ขาด เกน กแกไขไดเลย เกนกคน ขาดกบอก ของมนเยอะอดไมไดนะ” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ตอนตรวจรบยา ถาไมตรงกบอกเจาหนาท เคากให ขาดเกนไมบอย ไมคอยเจอ แกไขทคลงไดเลย ไมมปญหาอะไร เชคมาจากโรงพยาบาลเลย” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “บางครงกผดบาง โรงพยาบาลจดมาไมครบบาง เราตรวจผดเองบาง” (ผ รวมวจย หญง นกวชาการสาธารณสข) ข. มความผดพลาดของการตรวจรบยา

สบเนองจากพนทของคลงยาโรงพยาบาลสรรพยาไมเพยงพอในการจดวางยา ท าใหไมมพนทวางทเออตอการตรวจนบยา อกทงการนดหมายใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลมารบยาในชวงเวลาเดยวกน ท าใหยาททางคลงยาของโรงพยาบาลสรรพยาจดเตรยมไวโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลแตละแหง ถกจดไวใหอยตดกนเกนไป ดงนนเมอมการมารบยาจงเกดการ

83

หยบยาผดพลาดขน เชนไปหยบยาของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลอนกลบมา ดงขอสงเกตของผรวมวจยคนหนงวา “ยาถกจดอยตดกนเกนไป ท าใหมครงนงเอายาของโรงพยาบาลมาดวย ... กเอาไปคน” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ปญหาเรองสถานทในการนบยา เพราะพนทนอย มนตองรอยามากองนบกน ทเดนยงไมม บางทยาของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลเราอยดานในสดกเขาถงยาก แตละอยางกหนกๆ” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) ค. พบยาอยในสภาพไมสมบรณเมอยาถกขนสงไปถงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลแลว

การตรวจนบยาเฉพาะความถกตองของรายการยา และจ านวนยา โดยไมมการตรวจสอบสภาพความสมบรณของยา จงมการพบยาอยในสภาพไมสมบรณเมอยาถกขนสงไปถงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลแลว เชน แผงยาบวม เมดยาเปราะ ดงค าบอกเลาของผรวมวจยคนหนงวา “มยาบางรายการ สภาพไมด เชน Dicloxacillin แผงมนบวม มาเหนตอนหยบใช ไมรวาพองมาตงแตตอนไหนนะ แลวกยาคม Eunoegg เมดยากเปราะ ใหคนไขไปแลวคนไขกลบมาบอก” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) ซงกรณนอาจเปนไปไดเชนกนวา อาจจะเกดจากการจดเกบยาทไมเหมาะสมของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลนนๆเอง

จากการสงเกตเพมเตมของผวจย ในเรองการตรวจรบยา พบวาเจาหนาทคลงยาของโรงพยาบาลสรรพยาไดจดเตรยมยาไวในคลง เพอรอใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลมารบ โดยจดพรอมกนทกแหง แยกไวเปนกองๆ มปายชอของแตละแหงแสดงไว แตเนองจากพนทไมเพยงพอ ยาแตละกองจงถกจดวางไวคอนขางตดกน เมอโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลมารบยาหลายๆแหงในชวงเวลาเดยวกน จงตองจดควใหรบกองยาทถกจดไวดานหนาสดกอน และดวยความเรงรบ ท าใหการตรวจสอบความถกตองของรายการยาและจ านวนยา จงไมสะดวกนก อกทงมความเปนไปไดทจะเกดความเขาใจผด น าเอายาของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลอนไปดวย

4. กระบวน จากการสมภาษณ เพอศกษาบรบทและสภาพแวดลอมทเกยวของกบกระบวนการควบคมคลงยา ผรวมวจยทง 12 คน ไดใหความคดเหนวาควรมการปรบปรงกระบวนการควบคมคลงยา เนองจาก วาม หลกๆ 7 หวขอ ดงน

ก. ไมมแนวทางการบนทกแบบฟอรมบญชควบคมคลงยา ทเปนมาตรฐานเดยวกน แบบฟอรมทใชในการท าบญชควบคมการรบ-เบกยา ของคลงยา ในโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต าบลแตละแหงถงแมจะเปนรปแบบเดยวกน แตมการลงขอมลในแบบฟอรมไมเหมอนกน เชน บางแหงไมมการลงขอมลวนหมดอาย ไมมการลงขอมลราคายา หรอไมมการลง

84

ขอมลลอตยา เปนตน ดงทมผรวมวจยแสดงความเหนไววา “การลงขอมลยงไมเปนทแนนอน ไมเหมอนกน บางทม lot ดวย” (ผ รวมวจย ชาย พยาบาลวชาชพ) จงมขอเสนอแนะจากผรวมวจยวาควรมขอตกลงรวมในการบนทกขอมลในแบบฟอรมควบคมคลงยาใหเปนมาตรฐานเดยวกน ดงค ากลาวน“อยากใหก าหนดให ห ห ว ห ห ห ” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

ข. ไมสามารถจดระบบใหมแนวทางการเบกยาจากคลงใหญไปยงคลงยอย (จดบรการจายยา) ทเปนมาตรฐานเดยวกนได

ก าหนดการเบกยาจากคลงยาใหญไปยงจดบรการจายยา ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลแตละแหงไมเหมอนกน โดยเฉพาะเรองความถในการเบก บางแหงเบกทกอาทตย บางแหงเบกทก 2 อาทตย บางแหงเบกทกเดอน เปนตน ดงเชนค าบอกเลาของผรวมวจย จ านวน 7 คน ทแสดงใหเหนวามวธปฏบตในการเบกยาแตกตางกนไป “มคลงยาใหญ กบคลงยายอย ใชใบเบกยา ค ใหญมาคลงยอย ” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “มคลงใหญ กบ คลงยอย ห ห ” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “เวลาเบกจาก main stock พวกตวหลกๆ เบกเดอนละครง... ว ตองเบก ห หรอ sub ไป ” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) จะเหนไดวา ความถในการเขาไปเบกยาจากคลงยาใหญนน แตกตางกนไปขนอยกบลกษณะงาน และบคลากรทมอย ในสวนของการบนทกขอมลจ านวนเบกในบญชควบคมคลงนน กมวธการทหลากหลาย ดงน “ใชวธจดยาทเบกแลวไปเรอยๆ แลวคอยมาลงบญชทเดยว 2 อาทตยครง” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ของคลงยาใหญ ลงขอมลเดอนละครง เพราะเบกยาทกเดอน มาไว sub stock” “บญชทนใช ทะเบยน 301 เปนคลงใหญ สวนทะเบน 302 เปนคลงยอย มใบเบกคอ บส.10 เบกจากคลงใหญทกวนท 15” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ในทางปฏบต ควบคมคลงยาทกอยางเอง มหวหนาคอยเซนชอก ากบให” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

ค. พนทในการจดวางยาในคลงยายอยไมเพยงพอ ท าใหไมสามารถเบกยาบางรายการ ตามจ านวนทตองการได

ชนวางยา ณ จดบรการจายยา หรอทเจาหนาทมกเรยกกนวา “คลงยายอย” มขนาดเลก พนทนอยไมสามารถส ารองยาไดมากตามความตองการ ดงนนเมอมการเบกยาออกมาจากคลงยาใหญส าหรบใหพอใชประมาณ 2 อาทตย หรอ 1 เดอน จงพบปญหาวาไมสามารถน ามาวางในชนวางยา ณ จดบรการไดทงหมด ท าใหผปฏบตงานแกไขปญหาดวยการปรบระยะเวลาในการเบกใหถ

85

ขน เชน เบกทกอาทตย หรอ เบกเฉพาะยาทใกลหมด เปนตน ดงทผรวมวจย ค “ ตยาตรง เบกจาก ว ห ว ” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) และ“ ว ไปเบกยาจากคลงใหญตองใชวธเขยน ยาทละไมกรายการแลวคอยมาสรปรวมกนทหลง” (ผ รวมวจย ชาย พยาบาลวชาชพ) ง. ความซ าซอนของการลงขอมลในบญชควบคมคลงยา

เนองจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ของอ าเภอสรรพยา มบรเวณส ารองยา 2 จด ทเจาหนาทเรยกกนวา คลงยาใหญ และ คลงยายอย ท าใหมบญชควบคมคลง 2 เลม คอ บญชควบคมคลงยาใหญ และบญชควบคมคลงยายอย ซงถกผปฏบตมองวาท าใหเกดความซ าซอน เสยเวลา โดยเฉพาะบญชควบคมคลงยายอย ทตองลงขอมลยาทสงจายใหผปวยตามจ านวนจรง มกมความผดพลาดเกดขน ดงค ากลาวน “พวามนนาจะมวธทดกวาน ว ตองท างานซ าซอน ตอนนพตองcheck ยาทกสนเดอน เฉพาะคลงใหญ สวนคลงยอย สนเดอนไหนวางๆกนหนอย ถงจะนบกน” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) จงมขอเสนอแนะในการแกไขปญหานดวยการลดบญชควบคมคลงยาใหเหลอเพยง 1 เลม คอ บญชควบคมคลงยาใหญ เนองจากมความเหนวา ยาทส ารองไวในคลงยายอยมจ านวนไมมาก และถกหยบใชบอยครงยากตอการบนทกการสงจาย “ใหบญชเหลอเลมเดยวไดมย เหลอแตคลงยาใหญกพอ เพราะวายาไมเยอะอยแลว” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ระบบทท าอย ก บญชคลงยอย ด เพราะพวามนไมตรง แตดเกณฑเวลามาประเมนเคาขอดดวย ไมรวาจรงๆตองมรเปลา” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) จ. การก าหนดใหบนทกขอมลในบญชควบคมคลงยาอยางละเอยด

ในสวนของบญชควบคมคลงยา ทง 2 เลม คอของคลงยาใหญและคลงยายอย ผรวมวจยพบปญหาวา มการระบใหกรอกขอมลในแบบฟอรมมากเกนไป ยกตวอยางเชน วนเดอนป จ านวนรบ จ านวนเบก จ านวนคงเหลอ วนหมดอาย เลขทผลต ราคายา ผรบผดชอบงาน เปนตน อกทงการทเจาหนาทตองเปนฝายจดเตรยมเอกสารทงหมดดวยตนเองเปนประจ าทกป ถอวาเปนการเพมภาระงาน จงมขอเสนอแนะจากผรวมวจยซงตองการใหทางโรงพยาบาลสนบสนนรปเลมและปรบลดการบนทกขอมลทไมจ าเปน เชนราคายา ดงความเหนน “เลมบญชคมยา ตองท ารปเลมเอง มนยากเหมอนกนนะ แบบท าเลมส าเรจรปมาใหมากกวา” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “เรองใหเขยนราคาตามในแบบฟอรม มนเปนการเพมงานนะ อยากรใชขอมลจากโปรแกรมสงจายยาเอากได” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

86

ฉ. การไมไดก าหนดผรบผดชอบโดยตรง ในเรองการเบกยาจากคลงยาใหญ การเบกยาจากคลงใหญ ทไมไดมการก าหนดเจาหนาทรบผดชอบทชดเจน ท าใหม

เจาหนาทหลายคนทสามารถเขาไปหยบยาในคลงได บางครงเปนเจาหนาทผซงไมมความรดานยา หรอไมคนเคยกบระบบการเบกยา จงมโอกาสเกดความคลาดเคลอนขน เชน หยบยาผดรายการ หยบยามาแลวไมลงบนทกในเอกสารไวเปนหลกฐาน เปนตน ดงความคดเหนของผรวมวจยคนหนงวา “เบกยาจากคลงใหญเดอนละครง ลงขอมลในบญช ใชเวลา ว ว ตด ยงถายาเยอะๆ มปญหาผดพลาด ตองแกไขกนยาว กเขาไปหยบกนไดหลายคนนะเนอะ” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) ช. การลงขอมลในบญชควบคมคลงยาคลาดเคลอน

เปนผลมาจากการลงขอมลยอนหลงจากทมการเบกจายยาไปแลวเปนเวลานาน อกทงการใชขอมลจ านวนยาทสงจายใหผปวยไป โดยประมวลจากโปรแกรมสงจายยาส าเรจรป ทยงไมถกตองสมบรณ ผรวมวจย จ านวน 3 ค กลาวถงเรองนวา “บญช sub stock เวลานเนย ว ชวรนะ ยงไมเปนปจจบน เพราะดตาม ห ตรง ” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ถามเวลากท า บางทไมไดท ากดองไว ...ใหนองนบยาไว แลวมา ห Hos xp ดวย แตขอมลจาก Hos xp ไมคอยตรง” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ตรง sub จ านวน ยา Hos xp แตบางทพกจะนบจากของจรง กมคลาดเคลอนเลกนอย อาจจะเกดจากการพมพขอมลง Hos xp ผดบาง” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

จากการสงเกตเพมเตมของผวจย ในเรอง ค ค ค พบวา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกแหง มบรเวณทใชในการส ารองยาอย 2 แหง แหงหนงเปนหองทเปนสดสวนแยกออกมาจากจดบรการจายยา หองนจะถกเรยกวา “คลงยาใหญ” หรอ “main stock” และอกแหงหนงเปนชนวางยาทตงอยบรเวณเดยวกนกบโตะตรวจรกษา ซงจะถกเรยกวา “คลงยายอย” หรอ “sub stock” ซงในแตละจด จะม “บญชควบคมคลงยา” ทใชในการลงขอมลความเคลอนไหวของยาในจดนนๆ เชน วนเดอนปทมการรบหรอเบกยา จ านวนยาทรบเขาคลง จ านวนยาทเบกออก จ านวนยาคงเหลอ ลายมอชอผรบผดชอบ โดยมใบเบกยา หรอ “บส.10” เปนแบบฟอรมทใชประกอบการเบกยาแตละครง ซงพบวาแตละแหงมก าหนดการเบกยาจากคลงยาใหญไมเหมอนกน ขนอยกบลกษณะการท างาน และบคลากรทมอย ยกตวอยางเชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลแหงหนงมลกษณะการท างานบรการเชงรกเปนสวนใหญ เพราะพนทรบผดชอบอยกลางทงนา ผรบบรการมาไมสะดวก การเบกยาจงก าหนดเปนครงๆ ตามก าหนดการนดหมายออกหนวยเคลอนท บางแหง

87

ถงแมจะเนนงานบรการเชงรบเหมอนกนแตจะมก าหนดการเบกยาจากคลงยาใหญแตกตางกนไป เนองจากสภาพพนทในการจดเกบ จ านวนผรบบรการ จ านวนบคลากร ทแตกตางกน

ในดานการลงขอมลในแบบฟอรมตางๆ พบวาสวนใหญไมเปนปจจบน เนองจากใหความส าคญกบภาระงานดานบรการ สวนดานบรหารจะใชวธการลงขอมลยอนหลง บางแหงน าบญชมาลงขอมลกนทเดยวเดอนละครง ท าใหเมอสมจ านวนยาในคลงยากบบญชควบคมคลงยาจงพบวายงไมตรงกน สวนในเรองความครบถวนของการลงขอมล จากการสงเกตพบวามโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลเพยงแหงเดยวทลงขอมลครบถวนทกชอง ทงในบญชควบคมคลงยาใหญ และคลงยายอย

5. กระบวน จากการสมภาษณ เพอศกษาบรบทและสภาพแวดลอมทเกยวของกบกระบวนการจดเกบ

ยา ผรวมวจยทง 12 คน ไดใหความคดเหนวาควรมการปรบปรงกระบวนการจดเกบยา เนองจาก วาม หลกๆ 3 หวขอ ดงน ก. ความไมเหมาะสมของคลงยาใหญ ในการจดเกบยาใหคงสภาพ และปลอดภย

กรณทพบวาอณหภมในคลงยาทสงเกนมาตรฐานก าหนด เปนสาเหตใหมยาเสอมสภาพ เชน สของยาเปลยน แผงยาบวม โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบางแหงถงแมจะมเครองปรบอากาศตดตงในคลงยา แตกไมสามารถเปดตลอดเวลาได เพราะมปญหาดานงบประมาณดงทผรวมวจย จ านวน 7 ค ไดบอกกลาวใหผวจยฟงวา “อากาศรอน กตดแอรแลว แตเปดตอนบายๆ หรอเฉพาะตอนรอนๆ” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “เรองของการควบคมอณหภม คลงยาอย ชนบน มยาอยเตมท - ห สวน ว OK” (ผ รวมวจย ชาย พยาบาลวชาชพ) “ปลอดภย คนนอกเขาไมได แตไมแนใจวารกษาสภาพยาได เพราะไมมเครองปรบอากาศ มพดลมแคตวเดยว” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “คลงยาไมเหมาะเพราะรอน ไมมแอร หรอ พดลม นาจะม ค ร ค ใช มการลอคกญแจคลงไวตลอด ปลอดภย” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “เรองอณหภม ไมคอยมนใจเทาไหร เราไมมพดลมหรอแอร แตแสงแดดไมคอยเขาไปอยแลว มชนวางยาเพยงพอ สวนใหญจะเบกยาไมคอยเยอะ เวลาวางกเอายาใหมไปไวขางหลง แตกตองดวนหมดอายดวย ตรงคลงยอยพกลวเรองแสงแดดสองอยางเดยว” (ผ รวมวจย หญง นกวชาการสาธารณสข) “สภาพการเกบกลวชวงบาย อยางยา D ลนฉน พดลมมแตตงโตะ” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

88

ข. พนทในการจดเกบไมเพยงพอตอการจดวางยาใหไดตามมาตรฐาน คลงยามขนาดเลกเกนไป ทงคลงยาใหญ และคลงยายอย จงไมเพยงพอตอการจด

วางยา สถานการณเชนนท าใหบางแหงมชนวางยาไมเพยงพอจงมการวางยาบนพน ยาบางรายการถกวางไวชนบนสดของชนวางยาท าใหหยบไมสะดวก โดยเฉพาะปงบประมาณน มการเพมรายการยาเพอรองรบระบบสงตอผปวยโรคเรอรงจากโรงพยาบาลชยนาทนเรนทร สงผลใหพนทส ารองยาไมเพยงพอยงขน บางแหงกไมสามารถจดวางยาใหถกตองตามอกษร หรอตามกลมยาได ตองวางรวมๆกนไปบาง และเนองจากแตละแหงไมสามารถจดหาพนทเพมเตมส าหรบจดเกบยาได จงมขอเสนอแนะใหลดการส ารองยาลง ดงความคดเหนทถกน าเสนอขนมาโดยผรวมวจย จ านวน 3 ค ดงน“ยารายการใหมปน คงตองเพมพนทจดเกบในคลงยอย ยงยาสมนไพรดวยสงสยจะไมมทเกบ เดยวพตองหาทเพม” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ตอนรบยาใหมๆ มนลน มบางทตองเอาไวบนพน ... กไมรวาจะขยายไปไวทไหนได” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “มชนเกบยาเรยงตามวนหมดอาย ชนวางไมพอ เลกไป ตองส ารองยาถง 3 เดอน แตถาไมเบกมาเยอะกจะด” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) ค. มการเกบวสดอนๆทไมเกยวของไวในคลงยา

เนองจากโครงสรางของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ไมไดออกแบบใหมหองเกบของ และคลงยา ทแยกกนอยางเปนสดสวน ท าใหมหลายแหงทตองน าเอา วสดอนๆ เชน เกาอ วสดส านกงาน เกบไวรวมกบยา บางแหงคลงยาอยภายในหองท างานของเจาหนาท ดงค ากลาวของผรวมวจย จ านวน 3 ค น “คลงยานาจะไมมการเกบอยางอน แตโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลมนเลก ตอนนรวมกบหองท างาน กเลยเอาฉากมากน มชน 2 ชน กวางยาพอ” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “หองเกบของสารพดทกอยาง ทนไมมหองเกบพสด เพราะฉะนนยากบพสดเกบไวดวยกน ถาจะเอามาตรฐานดานการจดเกบยามาประเมน กถอวาสภาพไมเหมาะ แตบรบทของเราเปนอยางน ท าไดแคไหนกแคนน” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

จากการสงเกตเพมเตมของผวจย ในเรองการจดเกบยา พบวา ดวยโครงสรางของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลแตละแหงในอ าเภอสรรพยา ออกแบบมาโดยไมไดวางแผนใหมหองเกบยาทถกตองตามมาตรฐาน ท าใหแตละแหงตองปรบปรงหองเกบยาเองตามสภาพ เชน ปกระเบองพนหองเกบยา ตดพดลม ปดชองหนาตางใหทบเพอปองกนแสงแดด แลวเปดประตหองเกบยาไวตลอดเวลาเพอระบายอากาศ บางแหงมการเกบวสดอนๆรวมไวในคลงยา และ บางแหงมการน าชนวางยาไวในหองท างานเจาหนาทแลวใชฉากกนไวเปนสดสวนแทน (ดงภาพท 13) อกทง

89

ชนวางยาในจดบรการจายยาบางแหงถกตงอยภายนอกอาคาร ท าใหมความเสยงตอการสญหายของยา และตอการเสอมสภาพของยาได (ดงภาพท 14)

ภาพ 13 คลงยาของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล อ าเภอสรรพยา จงหวดชยนาท

ภาพ 14 ชนวางยา ณ จดบรการ ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

อ าเภอสรรพยา จงหวดชยนาท

6. กระบวน จากการสมภาษณ เพอศกษาบรบทและสภาพแวดลอมทเกยวของกบกระบวนการ

ตรวจสอบประมาณการใชยา ผรวมวจยทง 12 คน ไดใหความคดเหนวาควรมการปรบปรงกระบวนการตรวจสอบประมาณการใชยา เนองจาก วาม หลกๆ 3 หวขอ ดงน

90

ก. การเบกยาทไมไดเปนไปตามหลกการทถกตอง จากหลกการซงก าหนดวา จ านวนยาทเหมาะสมตอการเบกในแตละครงนน

จะตองพจารณาจากขอมลอตราการใชยายอนหลงของยาแตละรายการ ไมต ากวา 3 เดอน เพอความเพยงพอตอการใหบรการผปวยในชวงเวลาทก าหนด และไมมากเกนไป จนกระทงสงผลใหเกดการคางส ารองอยในคลงยายอย แตในทางปฏบต ผรวมวจยไมไดค านวณอตราใชยอนหลงทถกตองไว แตใชวธเบกยาดวยจ านวนทใกลเคยงกบการเบกยาครงกอนแทน รวมกบการพจารณาแนวโนมการใหบรการบาง เชนโรคทนาจะเกดขนตามฤดกาล ก าหนดการออกหนวยรกษานอกสถานท ก าหนดการของแพทยทหมนเวยนมาชวยตรวจโรค เปนตน เพราะฉะนนเมอยาไมเพยงพอกใชวธเบกเพมนอกงวด ผรวมวจยมแนวทางปฏบตคลายๆกนในเรองน ดงความคดเหนทสอดคลองกน ถง 11 ค ดงรายละเอยดตอไปน “เบกตามจ านวนทเคยเบก เชน เมด – 1,300 เมด กไมหนกนเทาไหร มเบกนอกงวดบางแตไมบอย” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “เบกยากอนออกหนวย ... ยอดเบกดจากยอดใชออกหนวยครงกอน” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ใชขอมลจากเดอนกอน เชน HCTZ เคยใช 10 กลอง เปนขอมลประมาณ” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “อตราใชแตละป ห แตพไมไดมานงคดอตราใชตอเดอนหรอกนะ” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ ทใช ว เบกใหเกนจากเดอนทแลวนดหนอย” (ผรวมวจย หญง นกวชาการสาธารณสข) “ประมาณการใชจากเดอนเกาๆ ดยอนหลงประมาณ - ถาไมพอก ห ว ห ไม ” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ดจากปรมาณการใช ดชวงฤด และการท านา เชน หลงท านา เตรยมยาพวก Diclofenac, Norgesic เยอะ ยาบางตวกะไมพอ พวกยาความดน คนไขมาไมสม าเสมอ เดยวมาเดยวไมมา” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ดจากการใชของคราวทแลว เหมอนรอย คลาดเคลอนกวงไปเอา” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

ข. ระบบสงตอผปวยโรคเรอรงทท าใหไมสามารถคาดการณการใชยาลวงหนาได ในบางครงยาทเตรยมไวแตแรกไมเพยงพอ ตองเบกยาโรคเรอรงจากคลงยาใหญถ

ขน เชน เบกทกอาทตย มผรวมวจย 2 คน เสนอในทางเดยวกนวา “ตองเบกยาจากคลงยาใหญอาทตยละครง โดยเฉพาะคนไขโรคเรอรง ไมรวาแตละเดอนจะมากนเทาไหร” (ผ รวมวจย ชาย พยาบาลวชาชพ) ค. ความไมสมบรณถกตอง ของระบบรายงานการใชยาดวยโปรแกรมส าเรจรป

ขอมลการใชยาจากโปรแกรมสงจายยาส าเรจรปทใชอยในปจจบน คอ โปรแกรม Hos xp ยงไมสามารถน ามาใชไดอยางถกตองสมบรณได เนองจากพบวามขอมลการใชยาบาง

91

รายการคลาดเคลอนจากความเปนจรง อาจเกดจากเจาหนาทลงขอมลผดพลาดเอง หรอ การประมวลผลของโปรแกรมทยงมปญหา ผรวมวจย ค ใ ค “sub stock มปญหา เพราะยอดการจายเอามาจาก Hos xp มนผด ท าใหมลคาใน sub stock นาจะเชอถอไมได” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ยอดการจายเอามาจาก Hos xp บางตวไมตรง ตองใชเปนขอมลพนฐาน และคอยเอามาพจารณาเปรยบเทยบกบยาทเหลออย อกท” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

จากการสงเกตเพมเตมของผวจย ในเรองการตรวจสอบประมาณการใชยา พบวา ขอมลการเบกยาในบญชควบคมคลงยาใหญของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลสวนใหญ มการเบกยาออกจากคลงแตละครงดวยปรมาณใกลเคยงกบจ านวนเดมเมอครงกอนๆ และไมมหลกฐานการค านวณอตราการใชยอนหลงของยาแตละรายการ

7.กระบวนการเบกยาจากคลงไปยงจดบรการ จากการสมภาษณ เพอศกษาบรบทและสภาพแวดลอมทเกยวของกบกระบวนการเบกยาจากคลงไปยงจดบรการ ผรวมวจยทง 12 คน ไดใหความคดเหนวาควรมการปรบปรงกระบวนการเบกยาจากคลงไปยงจดบรการ เนองจากพบวามปญหาหลกๆ 3 หวขอ ดงน ก. ผเบกไมสามารถเบกยาจากคลงยาออกมาเตรยมไวทจดบรการจายยา ตามปรมาณทตองการได

เนองจากพนทส าหรบจดวางยา ณ จดบรการจายยา มขนาดเลก จงท าใหบางแหงตองใชวธหยบออกมาจากคลงยาใหญทละนอยแตบอยครง บางแหงเลอกใชวธเขยนใบเบกตามปกต แตฝากวางไวในคลงยาใหญเหมอนเดม ดงตวอยางค าพดเหลาน “พนทคลงยอยวางยาไมพอ เขยนใบเบกเสรจ กฝากยาไวในคลงใหญกอน แลวคอยทยอยไปหยบตรงทฝาก” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “เบกมาแตละครงไมเยอะ เพราะทวางไมพอ ... พอยาหมดกตองไปเบกเพมเรอย” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ยาตรงจดบรการไมไดส ารองเยอะ เอามาแคพอใช หมดกไปหยบมา” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

ข. การเบกยาออกจากคลงใหญจ านวนมากเกนกวาการใชจรง ยาบางรายการมปรมาณการใชนอย แตมลกษณะการบรรจเปนกระปก เปนกลอง

หรอเปนลง ท าใหในการเบกมาใชนน ผเบกมความจ าเปนตองหยบออกมาตามลกษณะการบรรจ เพอความสะดวก และเพอรกษาสภาพความคงตวของยา เชน ในแตละเดอนมการสงใชยาเพยง 100 เมด แตยารายการดงกลาวมลกษณะเปนกระปก 1,000 เมด เมอตองเบกออกมาทงกระปก จงพบยาเหลอคางอยในชนวางยา ณ จดบรการนานจนหมดอายหรอเสอมสภาพไป ดงทผรวมวจยคนหนงยกตวอยางกรณยาน า ทบรรจไวเปนลงวา “ยาบางตวเบกออกมาแลวอยไดเปนเดอน เชน ยาน า

92

เบกยกลงไปเลยเพราะหยบใชสะดวก จรงๆ ตรงจดบรการจายยา ไมไดใชเยอะขนาดนน” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

ค. สภาพแวดลอมของชนวางยา ณ จดบรการ มความไมเหมาะสมตอการเกบยา ความไมเหมาะสมตอการเกบรกษายา กรณส าคญคอเรองอณหภมทสงเกนกวา

มาตรฐาน แสงแดดทสองเขามากระทบยา เนองจากมผลท าใหยาเสอมสภาพเรวขน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบางแหงมชนวางยาตงอยภายนอกอาคาร หรออยในบรเวณทมแสงแดดสองถง อกทงยาทไมไดมลกษณะการบรรจเปนแผง กอนน ามาจดวางไว ณ จดบรการจายยา จะถกน ามานบเปนขนาดบรรจ 10-20 เมด ในซองซปใสเตรยมไวลวงหนา เพอความสะดวกรวดเรวเวลาใหบรการจายยา ท าใหมความเสยงตอการเสอมสภาพของยา กรณนผรวมวจย 6 คน เปนผน าเสนอ และบางคนไดใหขอเสนอแนะไววา ในระยะสนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลไมสามารถปรบโครงสรางสถานทใหเหมาะสมตอการเกบยาได ดงนนทางโรงพยาบาลนาจะเปนฝายจดหายาทมลกษณะบรรจเปนแผง หรอจดหาซองสชาเพอบรรจยาทตองปองกนแสง ดงเชนความเหนเหลาน “พไมมซองสชา พวกยาวตามนทควรปองกนแสงกเลยไมมวสดทใชกนแสง เชน Vitamin B ,MTV” “ถาบรรจเปนแผง แกะกลองปบใชไดเลย ... นาจะเปนแผงดกวา ประโยชนทเหนชดคอ งาย สะดวกตอเจาหนาทผ จายยา ตอผใช และควบคมคณภาพของยาไดดกวา ถาเปนกระปก เปดหยบยาแตละครง คณภาพยากลดลง” (ผ รวมวจย ชาย พยาบาลวชาชพ)

จากการสงเกตเพมเตมของผวจย ในเรองการเบกยาจากคลงไปยงจดบรการ พบวา “คลงยายอย” ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล คอ ชนวางยาทถกจดวางอยภายในบรเวณทมการสงจายยา เพอใหหยบใชสะดวก ดงนนยาทส ารองไวจงเปนยาทมการสงจายใหกบผปวยบอยๆ เชน ยารกษาโรคเรอรง ยาแกปวด ลดไข เปนตน ชนวางยานมพนทในการจดเกบยาไดไมมาก แตกพบยาบางรายการถกน ามาออกวางเตรยมไวจ านวนมากเกนความจ าเปน ในกรณยาเมดทถกบรรจไวในกระปก ทางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกแหง จะมการแบงบรรจยาไวในซองซปใส ซองละ 10-20 เมด วางไวบนชนวางยา ณ จดบรการ เพอความรวดเรวในการหยบใชยา แตละรายการกแบงบรรจไวเปนจ านวนมากเพยงพอตอการใหบรการไดเปนเดอน มสวนนอยทมการระบวนเดอนปทยาจะหมดอายไวทซองยาดวย

8. กระบวนการสงจายยาใหผปวย จากการสมภาษณ เพอศกษาบรบทและสภาพแวดลอมทเกยวของกบกระบวนการสงจายยาใหผปวย มผรวมวจยจ านวน 8 คน ไดใหความคดเหนวาควรมการปรบปรงกระบวนการสงจายยาใหผปวย เนองจากพบวามปญหา 2 หวขอหลกๆ ไดแก

93

ก. จ านวนผรบบรการโรคเรอรงไมแนนอน จากทจ านวนผรบบรการโรคเรอรงไมแนนอนทงจากระบบสงตอ การออกหนวย

รกษานอกสถานทซงไมสามารถคาดการณจ านวนผปวยทแนนอนได และกรณของแพทยทมาตรวจรกษา ณโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลดวยตนเอง แตมแนวทางในการเลอกใชยาไมเหมอนกน ดวยสาเหตขางตนท าใหการสงจายยาอาจมการเพมขนหรอลดลงได หากปรมาณการใชจรงเพมขนยาทเตรยมไว ณ จดบรการ กจะไมเพยงพอ หากลดลง ยาทเตรยมไวกอาจจะเหลอจ านวนมากและคางอยในชนวางยานานขน ผรวมวจย จ านวน 8 คน มความเหนสอดคลองกนในดานสาเหตของปญหาน เชน “มการหยบยามานบไวลวงหนา โดยเฉพาะยาโรคเรอรง ... แตกมไมพอบาง เชน Enalapril 5 mg , Metformin เพราะมผปวยสงมาจากโรงพยาบาลมากกวาทคาด” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “การเอายาไปออกหนวย กมไมพอ คอมนตองเอาทกตวออกไปดวยนะ ... คนไขทนดบางทกไมมา บางทมาเพม เอาแนไมได” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “เวลาแพทยมา แพทยแตละคนเลอกใชยาไมเหมอนกนในผปวยโรคเดยวกน ท าใหอตราใชไมสม าเสมอ” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) ข. ไมมการเบกยาบางรายการ มาเตรยมพรอมไว ณ จดบรการ

เนองจากมยาทไมคอยไดใช หรอระยะหลงไมมผปวยทตองใชยานนๆ เขามารบการรกษา เจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลจงไมไดเตรยมไว ณ จดบรการ แตเมอมผมารบบรการทตองใช หรอประสงคขอยาเอง จงตองไปเบกมา ณ ขณะนนทนท ดงทผรวมวจยจ านวน 3 คน ไดใหขอมล เชน “ยา thyroid เคยรบไปแลวคนไขหายไป อยๆกกลบมาเอา” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “เราอยากจายยารายการหนง แตคนไขขออยางอน ท าใหการใชไมเปนไปตามทคาดไวแตแรก” (ผ รวมวจย หญง นกวชาการสาธารณาสข)

จากการสงเกตเพมเตมของผวจย ในเรองการสงจายยาใหกบผปวย พบวายาบางรายการถกเตรยมไว ณ จดบรการ จ านวนมากกวายอดผมารบบรการจรง ยกตวอยางเชน ยาน าส าหรบเดก ยาเมดทน ามาแบงบรรจ สวนยาทมส ารองไวจ านวนไมมากนก คอยาโรคเรอรง เนองจากขณะนนยงไมถงชวงเวลาการใหบรการ

9. กระบวนการรายงานการใชยา จากการสมภาษณ เพอศกษาบรบทและสภาพแวดลอมทเกยวของกบกระบวนการรายงานการใชยา มผรวมวจยจ านวน 7 คน ไดใหความคดเหนวาควรมการปรบปรงกระบวนการรายงานการใชยา เนองจากพบวามปญหา 2 หวขอหลกๆ คอ

94

ก. บคลากรผรบผดชอบไมเหนความส าคญของการจดท ารายงานการใชยา เนองจากบคลากรไมเคยไดรบมอบหมายใหเกบขอมลการใชยาแตละรายการ มเพยงใหบนทกและรายงานยอดรวมการใชรวมยาทกรายการในแตละเดอน ในลกษณะเปนขอมลดานการเงนในภาพรวมเทานน จงไมเขาใจและไมเหนความส าคญของการเกบขอมลการใชยาแตละรายการไวเพอใชประโยชนในการจดหายา อกทงคดวาจะเปนการเพมภาระงาน ผรวมวจยจงมแนวคดวาหากจ าเปนตองท า ควรจดใหมโปรแกรมดานคอมพวเตอรมาชวยเรองน ความคดเหนนถกน าเสนอขนมาโดยผรวมวจย จ านวน 3 คน ยกตวอยาง “มแตรายงานมลคาเปนเงนวาเหลอเทาไหร ใชเทาไหร แตไมมขอมลการใชยาแตละตว อยากใหมระบบหรอโปรแกรม เชน excel งายๆทคดใหเปนเดอนๆเลย มขอมลยาเหลอ การรบ การเบก คดราคาใหเสรจ จะไดไมตองท าในกระดาษ” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) ข. บคลากรไมมเวลาในการจดท ารายงานการใชยา

ในทางปฏบต บคลากรสวนใหญจะใชเวลาหลงจากการใหบรการผปวย ในการน าขอมลการใชยาทรวบรวมไวมาจดท าบญชควบคมคลงยากนยอนหลง ท าใหขอมลคลาดเคลอนแมแตขอมลทไดรบจากโปรแกรมสงจายยาส าเรจรปกอาจไมสามารถเชอถอได เพราะผสงจายยากบผลงบนทกในโปรแกรมสงจายยา ไมใชคนเดยวกน อกทงเปนการลงขอมลภายหลงการสงจายยาโดยผทไมไดเชยวชาญดานยา ผรวมวจยจ านวน 4 คน จงไดแสดงความคดเหนไวดงน “มบางทลงขอมลสงจายยาผดพลาด เพราะคนนงเขยนสงจาย อกคนเปนคนกรอกขอมลลง Hos xp” “เราใชโปรแกรม Hos xp ซงไมแนใจความนาเชอถอ ประมวลผลออกมาบางทเจอมลคาใชยาเปนแสนบาทมนไมนาเปนไปได” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “รายงานการใชยา มยอดใชยาจาก Hos xp แตยอดไมตรงนะ ชวงหลงพทงเลย ไมเชอ บางทพกนบเมด รวมดวย นาจะความผดพลาดของโปรแกรมประมวลผล” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “งานบรหารเวชภณฑเนย กนเวลางานอนเยอะอยแลวนะ” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

จากการสงเกตเพมเตมของผวจย ในเรองการรายงานการใชยา พบวา ปทผานมาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกแหง ยงไมมการสรปรายงานยอดการรบยาจากโรงพยาบาลสรรพยา การใชยากบผปวย และยอดคงเหลอในคลงปลายป มเพยงแผนการเบกยาของปตอๆไป ซงสวนใหญใชขอมลเดมของปกอนหนา ในสวนของบญชควบคมคลงยาพบวามโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลเพยง 2 แหง ทลงขอมลไวอยางเปนปจจบน

นอกจากการสมภาษณและการสงเกตระบบกระจายยาทง 9 กระบวนการแลว ผวจยได

ขอขอมลเพมเตมจากผรวมวจย โดยมอบแบบประเมนตนเองตามตวชวดประสทธภาพงานบรหาร

95

เวชภณฑ 4 ขอประกอบดวย อตราคงคลง, จ านวนรายการยาขาด, รอยละของความคลาดเคลอนของ

จ านวนคงคลงยา และอตรามลคายาหมดอาย หรอเสอมสภาพ ซงไดรบความรวมมอในการตอบ

ขอมลกลบคนมาจ านวน 7 คน จาก 12 คน ซงผวจยจะไดน าเสนอไวในสวนท 2 ตอไป

หลงจากนนผวจย ไดน าผลการศกษาบรบทและสภาพแวดลอมทเกยวของกบระบบ

กระจายยา ทง 9 กระบวนการขางตน มารวบรวม และน าเสนอตอทประชม ในรปแบบสนทนากลม

เพอใหผรวมวจยพจารณาปญหารวมกน แลวระดมความคดเหนในการเลอกประเดนปญหาส าคญท

จะน าไปสการพฒนา โดยมขนตอนการด าเนนการกจกรรม ดงน

1) ประสานงานกบผเขารวมสนทนากลม

ผวจยไดประสานงานกบผรวมวจย ดวยการโทรศพทสอบถามวนและเวลาทแตละ

คนสะดวก จนไดวนและเวลาทแนนอนคอวนท 11 มกราคม พ.ศ. 2556 โดยมผรวมวจยเขารวมได

ทงหมด 15 คน จากเปาหมาย 16 คน

2) จดการสถานทในการสนทนากลม

ผวจยไดปรกษาหารอกบสาธารณสขอ าเภอ เพอขอความเหนเกยวกบสถานทจด

สนทนากลม ซงไดเลอกหองประชมของสาธารณสขอ าเภอ เนองจากเปนหองทใชจดประชม

เจาหนาทของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลอยเปนประจ า ผรวมวจยนาจะมความคนเคยเปน

อยางด และมวสดอปกรณตางๆทจ าเปนพรอมอยแลว ผวจยไดจดเรยงเกาอเปนรปตวย เพอให

สะดวกตอการน าเสนอผลการรวบรวมขอมลระหวางสนทนากลมทางดานหนา

3) ก าหนดเวลาในการจดสนทนากลม

การจดสนทนากลม ใชเวลา 1 ชวโมงครง คอ วนท 11 มกราคม 2556 เวลา 13.00

น.-14.30 น. เรมตงแตการลงทะเบยน ระหวางทรอผเขารวมสนทนากลมทคอยๆทยอยกนเดนทาง

มา ขณะทรอมการทกทายสนทนากน เปนการสรางบรรยากาศการพดคยทด เมอทกคนพรอมแลว

ผวจยจงชแจงวตถประสงค และแจงก าหนดการสนทนากลมใหทราบ หลงจากนนจงน าขอมล

การศกษาบรบทและสภาพแวดลอมทเกยวของกบระบบกระจายยา ทง 9 กระบวนการ ทรวบรวมได

จากการสมภาษณ และสงเกต มาน าเสนอตอทประชมสนทนากลม เปนการคนขอมลยอนกลบส

96

ผใหขอมล ใหพจารณาหาปญหารวมของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล อ าเภอสรรพยา พรอม

จดล าดบความส าคญของปญหารวมกน

4) จดหาทมวทยากร

ผวจยไดขอความรวมมอและจดหาทมวทยากร เพอชวยด าเนนการสนทนากลม

จ านวน 3 คน มาเปนผชวยวจย ไดแก เภสชกรช านาญการพเศษ ผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑ

ของโรงพยาบาลชยนาทนเรนทร, เภสชกรช านาญการ ของโรงพยาบาลสรรพยา และ พยาบาล

วชาชพช านาญการ ของโรงพยาบาลสรรพยา (ภาคผนวก ค) โดยผวจยมบทบาทเปนผด าเนนการ

สนทนา (moderator) ผวจยไดนดประสานงานกบผชวยวจยเปนรายบคคล เพอชแจงรายละเอยด

กรอบการจดกจกรรมการสนทนากลม จนเปนทเขาใจตรงกนกอนวนสนทนากลมจรง ในการ

สนทนากลมครงน จงมผชวยวจยคนท 1 ท าหนาทเปนวทยากร, ผชวยวจยคนท 2 ท าหนาทเปนผจด

บนทกการสนทนากลม และเปนผรวบรวมขอมลทไดระหวางการสนทนากลม แลวสรปใหกบ

ผรวมสนทนากลม เพอด าเนนกจกรรมในขนตอๆไป

5) การเตรยมค าถามทใชในการสนทนากลม

ส าหรบการสนทนากลม เพอวนจฉยปญหาของระบบกระจายยาแบบเดมนน ผวจย

น าแนวค าถาม ใหผทรงคณวฒ 3 ทานประเมนความตรงเชงเนอหา (Content validity) ประกอบดวย

นายแพทยเชยวชาญดานเวชกรรมปองกน ของโรงพยาบาลสรรพยา, เภสชกรช านาญการพเศษ ของ

ส านกงานสาธารณสขจงหวดชยนาท และ นกวชาการสาธารณสขช านาญการ ของส านกงาน

สาธารณสขอ าเภอสรรพยา (ภาคผนวก ก) และเมอปรบปรงตามค าแนะน าแลวจงใหอาจารยท

ปรกษาวทยานพนธพจารณา กอนน าไปใชเกบขอมลจรง

6) การด าเนนกจกรรมสนทนากลมในการวนจฉยปญหาของระบบกระจายยา

วทยากรใหผรวมวจยระดมสมอง เพอพจารณาปญหาทไดจากการสมภาษณเชงลก

ของระบบกระจายยา ทง 9 กระบวนการ ซงประกอบดวย การจดหายา การขนถายยา การรบยา การ

ควบคมคลงยา การจดเกบยา การตรวจสอบความตองการยา การขนยายยา การสงจายยา และการ

รายงานการใชยา โดยพจารณาทละกระบวนการไปพรอมๆกนวาปญหาใดทมความเหนตรงกนวา

เปนปญหารวมของเครอขายสาธารณสขอ าเภอสรรพยา เนองจากมวตถประสงคเพอใหเกดความ

97

เขาใจในปญหาทตองแกไขรวมกน อนจะเปนผลใหสามารถรวมกนวเคราะหหาแนวทางแกไข

ปญหาตอไปได หลงจากไดปญหาทมรวมกนแลว ผวจยไดสรางการมสวนรวมโดยเปดโอกาสให

ทกคนแสดงความคดเหน ดวยการใหวทยากรถามผรวมวจยวา จะหาแนวทางแกไขทกกระบวนการ

หรอเลอกกระบวนการทส าคญมาพฒนา ซงผรวมวจยเสนอความคดเหนวาควรเลอกกระบวนการท

ส าคญมารวมกนหาแนวทางแกไข ผวจยจงเสนอใหใชวธโหวตเพอล าดบความส าคญของปญหา เรม

จากใหผรวมวจยแตละคนเลอกกระบวนการทตองการแกไข คนละ 3 กระบวนการ จากนนผชวย

วจยท าการรวบรวมขอมล เรยงล าดบ แลวน าเสนอตอผรวมสนทนากลม

ผลการด าเนนการ ผลการวนจฉยปญหารวมกน ซงไดจากการสนทนากลม น าเสนอโดยแบงตาม 9

กระบวนการของระบบกระจายยา พบวาปญหาของแตละกระบวนการทผรวมวจยใหความเหน วาเปนปญหารวมกนของเครอขายสาธารณสขอ าเภอสรรรพยา มรายละเอยดดงน

1. การจดหายา ไดผลการวนจฉยปญหาวาเปนปญหารวมกน ดงน ก. การมผปวยทถกสงตอมาจากโรงพยาบาลสรรพยา เพอใหโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต าบลรกษาตอ ท าใหมการใชยาเพมขนจากทประมาณการไวตอนตนปงบประมาณ เมอยาไมเพยงพอจงมการเบกยานอกงวดปกต หรอ มการขอยมจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลอนๆ ข. นโยบายการคดกรองโรคเรอรง เชน คดกรองโรคไต, คดกรองโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง และ คดกรองโรคไขมนในเลอดสง ท าใหเมอพบผปวยมากขน มการใชยาบางรายการเพมขน ยาทส ารองไวจงไมเพยงพอ

2. การขนถายยา ไดผลการวนจฉยปญหาวาเปนปญหารวมกน ดงน ก. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบางแหง ไมมรถยนตไปรบยา ตองใชรถสวนตว หรออาศยรถของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลอน บางครงกเหมารถ ข. รถทใชขนยา เปนกระบะ ไมมหลงคากนแดด กนฝน ซงอาจมผลตอคณภาพและ ความคงตวของยา

ค. รบยางวดใหญ รถใสยาไมพอ บางครงตองไปรบ 2 รอบ 3. การตรวจรบยา ไดผลการวนจฉยปญหาวาเปนปญหารวมกน ดงน

ก. โรงพยาบาลจดผด ขาดบาง เกนบาง หรอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ตรวจผดเองบาง

98

ข. พบยาอยในสภาพไมสมบรณ เชน แผงยาบวม เมดยาเปราะ หลงจากทไดรบยาจากโรงพยาบาลสรรพยาไปแลว

4. การควบคมคลงยา ไดผลการวนจฉยปญหาวาเปนปญหารวมกน ดงน ก. การลงขอมลในแบบฟอรมควบคมคลงยาไมเหมอนกน ข. ขนตอนในการเบกยาไมเหมอนกน เชน ความถในการเบก การลงขอมลในบญชคมคลง

ค. พนทคลงยอยเลก ไมสามารถส ารองยาไดตามตองการ ง. มบญชคมคลงใหญ และคลงยอย ซ าซอน เสยเวลา จ. รปแบบของบญชคมคลง ใหลงขอมลมาก เปนการเพมงาน ฉ. เจาหนาทหลายคน เขาไปหยบยาในคลงได ท าใหเกดความคลาดเคลอน ช. ขอมลทลงในบญชคมคลาดเคลอนเนองจาก ท ายอนหลง และการดงขอมลจากฐานขอมลการใชยาในโปรแกรมสงจายยาส าเรจรป มความคลาดเคลอน

5. การจดเกบยา ไดผลการวนจฉยปญหาวาเปนปญหารวมกน ดงน ก. เรองอณหภมในคลงยาสง พบยาเสอมสภาพ เชน สของยาเปลยน แผงยาบวม ข. คลงยามขนาดเลกเกนไป ทงคลงยาใหญ และคลงยายอย ค. มการเกบวสดอนๆ ในคลงยา คลงยาอยรวมกบหองท างานของเจาหนาท

6. การตรวจสอบประมาณการใชยา ไดผลการวนจฉยปญหาวาเปนปญหารวมกน ดงน ก. พจารณาจากการเบกยาครงกอน และประมาณการโดยดแนวโนมการใหบรการ การออกหนวยรกษานอกสถานท โรคตามฤดกาล โดยไมไดมการเกบขอมลอตราการใชไวจรงๆ เพราะฉะนนเมอยาไมเพยงพอกใชวธเบกเพมนอกงวด ข. การเปลยนแปลงยาของผปวยจากระบบสงตอ ท าใหตองเบกยาโรคเรอรงถขน ค. ไมสามารถใชขอมลการใชยาจากโปรแกรมสงจายยาส าเรจรปได เพราะยาบางรายการคลาดเคลอนจากความเปนจรง

7. การเบกยาจากคลงไปยงจดบรการ ไดผลการวนจฉยปญหาวาเปนปญหารวมกน ดงน ก. สภาพแวดลอมไมเหมาะสมตอการเกบยา โดยเฉพาะเรองอณหภม แสงแดด ข. วสดบรรจยา เชน ซองยา ไมเหมาะตอการบรรจยาทตองปองกนแสงแดด

8. การสงจายยาใหผปวย ไดผลการวนจฉยปญหาวาเปนปญหารวมกน ดงน ก. ยอดผรบบรการโรคเรอรงไมแนนอนจากระบบสงตอ หรอการออกหนวย

99

ข. ยาทไมคอยไดใช ไมไดเตรยมไว แตมผมารบบรการทตองใช หรอขอยาเอง 9. การรายงานการใชยา ไดผลการวนจฉยปญหาวาเปนปญหารวมกน ดงน

ก. บคลากรไมไดรบมอบหมายใหเกบขอมลการใชยาแตละรายการ มเพยงยอดรวมการใชยาทกรายการ ข. มการเกบขอมลยอนหลง ท าใหขอมลคลาดเคลอน แมแตขอมลทไดรบจากโปรแกรมสงจายยาส าเรจรปกอาจไมสามารถเชอถอได

เพอเปนการก าหนดเปาหมายรวมในการแกไขปญหา ผรวมวจยจงรวมกนโหวตและเรยงล าดบความส าคญของกระบวนการทควรพฒนาในระบบกระจายยา โดยพจารณารวมกบความเปนไปไดในการพฒนา ไดผลดงน

กระบวนการทควรพฒนาล าดบท 1 คอ การควบคมคลงยา กระบวนการทควรพฒนาล าดบท 2 คอ การรายงานการใชยา กระบวนการทควรพฒนาล าดบท 3 คอ การจดหายา กระบวนการทควรพฒนาล าดบท 4 คอ การจดเกบยา และ

การเบกยาจากคลงไปยงจดบรการ กระบวนการทควรพฒนาล าดบท 5 คอ การขนถายยา กระบวนการทควรพฒนาล าดบท 6 คอ การประมาณการใชยา กระบวนการทควรพฒนาล าดบท 7 คอ การตรวจรบยา และ

การสงจายยาใหผปวย ผรวมวจย มความเหนวาในงานวจยน จะรวมกนหาแนวทางการแกไขปญหา ของ

กระบวนการทควรพฒนาในล าดบท 1 ถง ล าดบท 5 รวมเปน 6 กระบวนการ เนองจาก กระบวนการประมาณการใชยา การตรวจรบยา และ การสงจายยาใหผปวย เปนงานทขนอยกบแตละบรบทของพนท ยงไมควรน ามาคดรวมกนในระยะแรกของการพฒนางาน

จากการสงเกตความรวมมอของผรวมวจย ในการสนทนากลมเพอวนจฉยปญหาครงน พบวาผวจยและผรวมวจยจากส านกงานสาธารณสขอ าเภอสรรพยา มบทบาทในการประสานงาน อ านวยความสะดวก และจดเวทใหเกดการมสวนรวม มผชวยวจย 2 คน มสวนรวมในการวางแผนล าดบขนตอน ก าหนดกฏเกณฑการสนทนากลม ชวยด าเนนการสนทนาและคมเวลาการสนทนากลม สวนผรวมวจยจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ยงมสวนนอยทมการแสดงออกและกลาแสดงความคดเหนของตนเองตอสมาชกกลม เมอพจารณาโดยภาพรวมในชวงแรกๆของการสนทนากลม ผรวมวจยทมประสบการณในการท างานมากกวาจะกลาแสดงออกและแสดงความ

100

คดเหน แตเมอถงชวงทตองรวมกนจดล าดบความส าคญของปญหา ผรวมวจยทกคนตางเขามามสวนรวมในการน าเสนอมากขน แตกยงพบวามการสนทนากนเองเปนคๆ หรอเปนกลมเลกๆ โดยเฉพาะผทนงอยไกลกวาผด าเนนการประชมมาก (ปลายตวย)

ขนตอนวางแผนปฏบตการ เปนขนตอนการพจารณาหาแนวทางพฒนาระบบกระจายยา 6 กระบวนการ ทมเปาหมาย

รวมกนไวตงแตขนตอนการวนจฉยปญหา ดวยการจดสนทนากลม โดยผรวมวจยกลมเดมทงหมด หรอแบงกลมยอยตามโซนกได ขนอยกบความสมครใจของกลม แตเนองจากการสอบถามจากผ รวมวจยพบวาการแบงโซนเพอการประสานงานระหวางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ในดานงานบรหารเวชภณฑขณะนยงไมชดเจน จงมความเหนวาควรรวมกนวางแผนปฏบตไปพรอมๆกนจะเหมาะสมกวา

จากการปรกษาหารอรวมกนของผวจยและผชวยวจย เหนวาการสนทนากลมเพอวางแผนปฏบตการ ควรด าเนนการทนทหลงจากทไดเลอกกระบวนการทจะพฒนาแลว ดงนนจงจดใหมการสนทนากลมในวนเดยวกนตอเนองจากขนตอนวนจฉยปญหา โดยมขนตอนการด าเนนการกจกรรม ดงน

1) ก าหนดเวลาในการจดสนทนากลม การจดสนทนากลม ใชเวลา 1 ชวโมงครง คอ วนท 11 2556 .00

น.-16 30 ตอเนองจากการสนทนากลมเพอวนจฉยปญหา ผวจยชแจงวตถประสงค และแจงก าหนดการสนทนากลมใหทราบ หลงจากนนจงน าขอมลวนจฉยปญหา และกระบวนการทไดรบการคดเลอก มารวมกนพจารณาหาแนวทางในการแกไขปญหา ผวจยสรปผล แลวจงกลาวจบการสนทนากลม

2) เตรยมค ใ ใ ม ส าหรบการสนทนากลม เพอพจารณาแนวทางในการแกไขปญหาระบบกระจายยานน ผวจยน าแนวค าถาม ใหผทรงคณวฒ 3 ทานประเมนความตรงเชงเนอหา (Content validity) ประกอบดวย นายแพทยเชยวชาญดานเวชกรรมปองกน ของโรงพยาบาลสรรพยา, เภสชกรช านาญการพเศษ ของส านกงานสาธารณสขจงหวดชยนาท และ นกวชาการสาธารณสขช านาญการ ของส านกงานสาธารณสขอ าเภอสรรพยา (ภาคผนวก ก) และเมอปรบปรงตามค าแนะน าแลวจงใหอาจารยทปรกษาวทยานพนธพจารณา กอนน าไปใชเกบขอมลจรง

101

3) ม ในการพจารณาแนวทางในการแกไขปญหาการกระจายยา

วทยากรใ ระดมสมอง เพอพจารณาแนวทางในการแกไขปญหาระบบกระจายยา เฉพาะกระบวนการทเลอกกนไว ซงเรยงล าดบตามความส าคญ ไดดงน การควบคมคลงยา, การรายงาน การจดเกบยา, การเบกยาจากคลงไปยงจดบรการ และการขนถายยา รวมทงสน

ผวจยไดสรางการมสวนรวมโดยเปดโอกาสใหทกคนแสดงความคดเหน ดวยการใหวทยากรถามผรวมวจยวา จะเสนอแนวทางแกไขอยางไรในแตละกระบวนการ ทมความเหมาะสม สอดคลองกบปญหา และมความเปนไปไดตอการน าไปปฏบตจรง

หลงจากนนผวจยน าแนวทางทไดจากการสนทนากลมครงน ใหผทรงคณวฒซงเปนเภสชกรจ านวน 3 ทาน (ภาคผนวก ข) ความเปนไปไดของ แต ประกอบดวย เภสชกรเชยวชาญ(ดานเภสชกรรมคลนก) ของโรงพยาบาลชยนาทนเรนทร, เภสชกรช านาญการพเศษ ของสาธารณสขจงหวดชยนาท และ เภสชกรช านาญการพเศษ ของโรงพยาบาลหนคา ผวจย น าแนวทางทผทรงคณวฒใหความเหนสมควรรวมกนวาเหมาะสมกบสภาพปญหา และมความเปนไปได รวมถงค าแนะน าเพมเตมของผทรงคณวฒ ไปสรางเปนแผนการจดปฏบตการ และก าหนดกจกรรมทสอดคลองกบแนวทางนนๆ

ผลการด าเนนการ ผลการพจารณาแนวทางในการแกไขปญหา และกจกรรมทจะใชในการด าเนนการ ซงได

จากการสนทนากลม น าเสนอโดยแบงตามกระบวนการของระบบกระจายยา เรยงตามล าดบความส าคญ ดงน

1. การควบคมคลงยา ไดขอเสนอในการแกไขปญหารวมกน 3 แนวทาง คอ แนวทางท 1 ก าหนดใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกแหง ลงขอมลใน

บญชควบคมคลงยาใหเหมอนกน คอ ใหลงขอมล รายการยา ความแรง วนเดอนป ทเบกจาย จ านวนยา ราคา และผรบผดชอบเบกจาย แนวทางท 2 ก าหนดใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกแหง ลงขอมลในบญชควบคมยา ณ จดบรการ ใหเหมอนกน คอ ใหลงขอมล รายการยา ความแรง วนเดอนปทเบกจาย จ านวนยา และผรบผดชอบเบกจาย แนวทางท 3 ก าหนดใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกแหง มการใชแบบฟอรมการเบกยารปแบบเดยวกน และ ใชใบเบกทกครงทมการเบกยาจากคลงยา

102

แนวทางดงกลาว ไดจากความคดเหนของผรวมวจยในกลมสนทนา ดงน “ปญหาเรองบญชควบคมคลงยาน นาจะเปนเรองการก าหนดวาจะใหลงขอมลอะไรใหเหมอนกนทกทมากกวา เชน ตองลงราคายาในบญชคลงยอยมย ตองลง lot.no. มย” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “เรองราคายาในบญชคลงยอย มลงขอมลอยแคแหงเดยว สรปวาไมตองลงเหมอนกนเลยดกวา ลงแคในคลงยาใหญทเดยวพอ” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ lot. มนยาก” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ใบเบกยา เปนฟอรมวางๆใหเขยนเตมยาทจะเบกเองกดอยแลว แตใหใชกแลวกน” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

2. การรายงานการใชยา ไดขอเสนอในการแกไขปญหารวมกน 2 แนวทาง คอ แนวทางท 1 จดท าใบเบกยาจากโรงพยาบาลสรรพยา ใหมขอมลประมาณการเบก

อตราการใชหรอยอดการใช คงเหลอและจ านวนทตองการเบก ใหอยในแบบฟอรมเดยวกน (จากเดม ทในใบเบกยามการลงขอมล คงเหลอ และ จ านวนทตองการเบก เทานน) แนวทางท 2 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกแหง ตรวจสอบความใกลเคยงกนของยอดการเบกยาจากคลงยา เทยบกบยอดการใชยาจรงจากโปรแกรม

แนวทางดงกลาว ไดจากความคดเหนของผรวมวจยในกลมสนทนา ดงน “ขอมลการใชยาจากโปรแกรมการสงจายยา เอามาดประกอบกอนสงรายงานมลคาการใชยา คอเอามาแคจ านวน เรองราคาเราค านวณเอง” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “โรงพยาบาลสรรพยาไมเคยไดรบรายงานการใชยาแตละตวเลย จรงๆแลวเปนขอมลทส าคญมากตอการจดหายา”(ผรวมวจย หญง เภสชกร) “นาจะแกใหมการกรอกยอดคงเหลอของยาทกครงในใบเบกไปเลย เปนการรายงานไปในตว” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ถาสามารถเพมขอมลการใชยาทผานมา ในใบเบกยาดวย กจะสมบรณ” (ผรวมวจย หญง เภสชกร)

3. จดหายา ไดขอเสนอในการแกไขปญหารวมกน 3 แนวทาง คอ แนวทางท 1 จดระบบใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลสามารถเบกยาส าหรบ

รกษาโรคเรอรงจากโรงพยาบาลสรรพยาไดเปนประจ าทกเดอน เชนเดยวกบการเบกวคซน EPI

103

แนวทางท 2 จดระบบใหมการสงใบเบกยาใหโรงพยาบาลสรรพยา ในขณะทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ยงคงมยาส ารองอยไมนอยกวา เพอให โ ใ

แนวทางท 3 จดใหมระบบการขอยมยา จากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลใกลเคยงกน หรอโซนเดยวกน และจดใหมระบบการคนยาทรวดเรว

แนวทางดงกลาว ไดจากความคดเหนของผรวมวจยในกลมสนทนา ดงน “ถาจะใหโรงพยาบาลเตรยมยาใหพอ ตองสงใบเบกยากนลวงหนากอนยาจะหมดจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ประมาณ 1 เดอน” (ผรวมวจย หญง เภสชกร) “ปหนาจะมปญหาเรองยาโรคเรอรงอก เพราะตอนนเรมมคนไขสงกลบมาเรอยๆแลว ยาบางตวไมเคยมส ารอง ยงไงคงตองมการขอยมยา”(ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ยาโรคเรอรงขอเบกเพมเตมตอนมารบวคซนประจ าเดอนไดมย” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “จรงๆยากลมโรคเรอรงมไมกรายการ นาจะรบพรอมวคซนไดทงหมด” (ผ รวมวจย หญง เภสชกร)

4. จดเกบยา ไดขอเสนอในการแกไขปญหารวมกน 3 แนวทาง คอ แนวทางท 1 ตดเครองปรบอากาศ ในคลงยาทกแหง

แนวทางท 2 ลดการส ารองยาในคลงยาลง จากเดมทก าหนดใหมการเบกยาจากโรงพยาบาลสรรพยา ราย ใ ใ โ ค ค แนวทางท 3 ลดการส ารองยาในคลงลง จากเดมทก าหนดใหมการเบกยาจากโรงพยาบาลสรรพยา ราย ใ โ ค ดอน เชนเดยวกบการเบกวคซน EPI

แนวทางดงกลาว ไดจากความคดเหนของผรวมวจยในกลมสนทนา ดงน “เรองเครองปรบอากาศพดกนมานานแลว มได แตบางทเปดทงวนไมได เปลอง” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “หรอจะลดการส ารองยาลง จาก 3 เดอน เปน 2 เดอนมย” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

5. การเบกยาจากคลงไปยงจดบรการ ไดขอเสนอในการแกไขปญหารวมกน 3 แนวทาง คอ

104

แนวทางท 1 มอบหมายงานใหมผจดเตรยมยาใหพรอมใช ณ จดบรการจายยาเปนประจ า ตามบรบทของการใหบรการ โดยพจารณาจากอตราการใชยาแตละรายการเปนหลกในการเบกยาจากคลง แนวทางท 2 ประสานใหโรงพยาบาลสรรพยา จดซอยาทมบรรจภณฑแบบแผง แนวทางท 3 ประสานใหส านกงานสาธารณสขอ าเภอ จดหาซองสชาส าหรบบรรจยาทตองปองกนแสง

แนวทางดงกลาว ไดจากความคดเหนของผรวมวจยในกลมสนทนา ดงน “ตอนลงนเทศงาน เคยเหนบางแหงมยาตรงจดบรการเยอะกวาคลงใหญอก อยากใหหยบมาเตรยมไวใหใกลเคยงกบทจะใชจรงมากกวา ดเหมอนจะไมมผ รบผดชอบหลกในการหยบยาจากคลง เพราะจากการสงเกตเหนวาใครเขาไปหยบยาในคลงกได” (ผรวมวจย หญง เภสชกร) “ตรงคลงยายอย โดนแสงบอย โรงพยาบาลนาจะสนบสนนวสดกนแสงบรรจยา”(ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

6. การขนถายยา ไดขอเสนอในการแกไขปญหารวมกน 3 แนวทาง คอ แนวทางท 1 ใชรถยนตของโรงพยาบาลสรรพยา และ าธารณสข

อ าเภอสรรพยา ในการขนสงจากโรงพยาบาลสรรพยาสโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกแหง ตามก าหนดการทเหมาะสม แนวทางท 2 ใชรถยนตของโรงพยาบาลสรรพยา และ/หรอ ส านกงานสาธารณสขอ าเภอสรรพยา ในการขนสงยาจากโรงพยาบาลสรรพยาสโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทไมมรถยนตขนสงยา ตามก าหนดการทเหมาะสม แนวทางท 3 จดกลมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทใกลเคยงกน ออกเปนโซน และก าหนดการรบยาวนเดยวกนเพอความสะดวกในการใชรถยนตขนสงยารวมกน

แนวทางดงกลาว ไดจากความคดเหนของผรวมวจยในกลมสนทนา ดงน “ใหโรงพยาบาลสรรพยา จดสงใหทกเดอนไดมย หรอตองถามวาทไหนไมสะดวก ไมมรถ กจดใหคนนนกอน” (ผรวมวจย หญง นกวชาการสาธารณสข) “จดระบบรบยาเปนโซนๆ กได จะไดใชรถดวยกนได ไมวาจะเปนรถของโรงพยาบาล หรอของเรา ”(ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

จากการสงเกต มเพอพจารณาแนวทางในการแกไขปญหาระบบกระจายยาครงน พบวาผรวมวจยจากส านกงานสาธารณสขอ าเภอไมมโอกาส

105

ไดแสดงความคดเหน ในขณะทผรวมวจยจากโรงพยาบาลสรรพยา และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล รวมกนแสดงความคดเหนตอสมาชกกลมมากขน แตผด าเนนการประชมกมบทบาทส าคญคอ เปนผคอยควบคมประเดนไมใหการแสดงความคดเหนตางๆหลดออกนอกประเดน พรอมกบคอยกระตนใหผรวมวจยทยงไมไดแสดงความคดเหนไดมสวนรวม คอยประเมนบรรยากาศการประชมและสรปผลการพจารณาแนวทางของแตละกระบวนการ ใหสมาชกไดทบทวนรวมกนกอนเรมพจารณากระบวนการตอไป เมอพจารณาโดยภาพรวมจงพบวาผรวมวจยมโอกาสในการตดสนใจรวมกน แตกยงคงมผรวมประชมทยงไมคอยมประสบการณในการท างาน ยงคงไมคอยไดแสดงความคดเหนเทาใดนก ซงสาเหตหนงนาจะเกดจากจ านวนสมาชกสนทนากลมมจ านวนมาก และการไดทนงซงหางไกลจากสมาชกคนอนๆเกนไป จงไมสะดวกตอการแสดงความคดเหน

เมอผวจยน าแนวทางขางตน ใหผทรงคณวฒ 3 ทาน (ภาคผนวก ข) ประเมนความเหมาะสมและความเปนไปไดเรยบรอยแลว จงน าแนวทางทไดรบความเหนวาเหมาะสมตอสภาพปญหาและมความเปนไปไดในการน าไปปฏบต พรอมค าแนะน าเพมเตมจากผทรงคณวฒ มาก าหนดแนวทางการด าเนนงานใหมทเมอเปรยบเทยบกบรปแบบของกจกรรมเดม ไดผลดงน ตาราง 5 ร ร กร า า า ก า ล าดบ กระบวนการ แนวทางเดม แนวทางใหม

1 การจดหายา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลสงใบเบกยาทกรายการมายงโรงพยาบาลสรรพยา ทก 3

1. จดระบบใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล สามารถเบกยาส าหรบ รกษาโรคเรอรงจากโรงพยาบาลสรรพยา ไดเปนประจ าทกเดอน 2. อย - 3. 4. จดท าใบเบกยาทสามารถสงขอมล ดวยระบบจดหมายอเลกทรอนกส

106

ตาราง 5 (ตอ) ล าดบ กระบวนการ แนวทางเดม แนวทางใหม

2 การขนถายยา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลมารบยาเอง ตามชวงเวลา ทก าหนด ดวยรถของหนวยงาน หรอรถของเจาหนาทเอง

1. นเวลาเดยวกน กรณใช รถขนยาคนเดยวกน 2. ใชรถขนยาของโรงพยาบาล จดสงใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ทไมมรถ และไมสามารถรองขอจาก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลอน

3 การรบยา มการตรวจสอบความถกตองของยาทจดไว โดยเจาหนาทของโรงพยาบาลสรรพยาและ ตรวจสอบซ า โดยเจาหนาทของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ทมารบยา

ใชแนวทางเดม

4 การควบคมคลงยา

มบญชคมคลง 2

1. ก าหนดใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกแหงลงขอมลในบญชคมคลงยาทงคลงยาใหญและคลงยายอยใหเหมอนกน 2. ก าหนดใหมการใชใบเบกยาทกครงทมการเบกยาจากคลง โดยใชแบบฟอรมเดยวกนทกแหง

5 การจดเกบยา จดเกบยาส ารอง 3

ลดการส ารองยาลง โดยใหเบกยา โรคเรอรง ทกเดอน และ ยาโรคทวไปเบกทก 2

6 การตรวจสอบความตองการยา

ประมาณการใชจากเดอน ทผานมา

ใชแนวทางเดม

107

ตาราง 5 (ตอ) ล าดบ กระบวนการ แนวทางเดม แนวทางใหม

7 การเบกยาจากคลงไปยงจดบรการ

ความถในการเบกยาจากคลงมา ยงจดบรการขนอยกบพนทในการจดเกบและลกษณะการให บรการของแตละโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

1. มอบหมายใหมผจดเตรยมยาใหพรอมใช ณ จดบรการ โดยพจารณาจากอตราการใชยาแตละรายการ 2. จดใหมยาในรปแบบแผง และ/หรอ มซองสชาส าหรบบรรจยาทตองปองกนแสง

8 การสงจายยาใหผปวย

ใชยาทส ารองไว ณ จดบรการ หากไมเพยงพอจงเบกนอกงวด

ใชแนวทางเดม

9 การรายงานการใชยา

ใชขอมลจากโปรแกรมส าเรจรปในการสงจายยา (โปรแกรม Hos xp)

1. จดท าใบเบกยาใหมขอมลประมาณ การเบก และอตราการใชดวย 2. ใหมระบบตรวจสอบความสอดคลองของการเบกยาจากคลง กบยอดการสงจายยาจรงจากโปรแกรม สงจายยา (Hos xp)

จากนนผวจยเปนผน าแนวทางใหมทได มาจดท าแผนปฏบตการเพอใหผรวมวจยน าไปปฏบตในขนตอนตอไป โดยแผนงานทผวจยไดออกแบบไว จะแบงการกระจายยาเปน 2 ระบบ คอ

1. การกระจายยาโรคเรอรง 2. การกระจายยาโรคทวไป

โดยมรายละเอยดขนตอน ดงน 1. แผนงาน การกร า า ร ร ร

1.1 ก าหนดแบบฟอรมใบเบกยาเฉพาะโรคเรอรง (ภาคผนวก ฑ) ทมขอมลตอไปน

1.1.1 รายการยาโรคเรอรง 23 รายการ

1.1.2 ความแรงของยาแตละรายการ

1.1 3 รปแบบของยาแตละรายการ

1.1.4 ราคาของยาแตละรายการ

1.1.5 จ านวนยาทจายใหกบผปวยไปเมอเดอนทแลว

108

1.1.6 จ านวนคงเหลอในคลงยาใหญ

1.1 7 จ านวนคงเหลอ ณ จดบรการ

1.1.8 จ านวนเบก (ใหส ารองไดไมเกน 2 เดอน)

1.1.9 จ านวนรบ

1.1.10 มลคารบรวม

1.1.11 ตรวจสอบความสอดคลองของการสงจายยาและการเบกยา

1.2 ก าหนดการใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล สงใบเบกยาโรคเรอรง ทกเดอน

ดวยระบบจดหมายอเลกทรอนกสใหกบ โดยตรง โดยมก าหนดสง

1.3 เจาหนาทคลงยา ของโรงพยาบาลสรรพยา พจารณาจ านวนยาทสามารถใหเบกได

แลวสงใบเบกยาทกรอกขอมลจ านวนยาทสามารถมารบได ใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

ดวยระบบจดหมายอเลกทรอนกส

1.4 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล พมพใบรบยาเตรยมไว ลงลายมอชอผเบกยา

และเดนทางมารบยาตามวนนด (พรอมก าหนดการรบวคซน)

1.5 เจาหนาทคลงยาโรงพยาบาลสรรพยา และเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต าบลทมารบยา ตรวจสอบความถกตองของยากอนขนถายยาไปยงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต าบล

1.6 จดเกบยาเขาคลง แลวจดท าบญชควบคมคลงยาโดยลงขอมลใหครบถวนตามท

ก าหนดไว

1.7 เบกยาจากคลงยาไปยงจดบรการ ดวยใบเบกยาทกครง พรอมลงบนทกในบญช

ควบคมคลงยา โดยลงขอมลใหครบถวนตามทก าหนดไว

1.8 จายยาใหผปวย แลวรายงานการใชยาในแบบฟอรมการเบกยาโรคเรอรง เตรยม

พรอมสงใหกบโรงพยาบาลสรรพยา ในรอบการเบกตอไป

2. แผนงาน การกร า า ร ทวไป

2.1 ก าหนดแบบฟอรมใบเบกยาเฉพาะโรคทวไป (ภาคผนวก ฑ) ทมขอมลตอไปน

2.1.1 รายการยาโรคทวไป 120 รายการ

109

2.1 2 ความแรงของยาแตละรายการ

2.1.3 การใชตอเดอนของยาแตละรายการ

2.1.4 จ านวนคงเหลอในคลงยาใหญ

2.1.5 จ านวนเบก

2.1.6 จ านวนอนมตเบก (ใหส ารองยาไดไมเกน 3 เดอน)

2.1.7 จ านวนรบ

2.1.8 ประมาณการทงป

2.1.9 จ านวนทยงสามารถเบกได

2.1.10 มลคารบรวม

2.2 ก าหนดการใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล สงใบเบกยาโรคทวไป ทก 2 เดอน

ดวยระบบจดหมายอเลกทรอนกสใหกบ โดยตรง โดยมก าหนดสง

2.3 เจาหนาทคลงยาของโรงพยาบาลสรรพยา พจารณาจ านวนยาทสามารถใหเบกได

แลวสงใบเบกยาทกรอกขอมลจ านวนยาทสามารถมารบได ใหกบผรบผดชอบการรบยาของ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลแตละแหง ดวยระบบจดหมายอเลกทรอนกส

2.4 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล พมพใบรบยาเตรยมไว ลงลายมอชอผเบกยา

เรยบรอย จงเดนทางมารบยาตามวนนดหมายกนไวลวงหนา ดวยระบบจดหมายอเลกทรอนกส

2.5 เจาหนาทคลงยาโรงพยาบาลสรรพยา และ เจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทมารบยา ตรวจสอบความถกตองของยากอนขนยายยาไปยงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 2.6 จดเกบยาเขาคลง แลวจดท าบญชควบคมคลงยา โดยลงขอมลใหครบถวนตามทก าหนดไว 2.7 เบกยาจากคลงยาไปยง จดบรการ ดวยใบเบกยาทกครง พรอมลงบนทกในบญชควบคมคลงยา โดยลงขอมลใหครบถวนตามทก าหนดไว 2.8 จายยาใหผปวย แลวรายงานการใชยาในแบบฟอรมการเบกยาโรคเรอรง เตรยมพรอมสงใหกบโรงพยาบาลสรรพยา ในรอบการเบกตอไป จากแผนงานขางตน สามารถออกแบบรปแบบการกระจายยา ไดดงภาพท 15

110

รายงานยอดการใชยาโรคเรอรงของเดอนทผานมา รายงานยอดคงเหลอของยาโรคทวไป และยอดคงเหลอของยาในคลงยาใหญและจดบรการ เฉพาะในคลงยาใหญ สงใบเบกใหโรงพยาบาลทกเดอน สงใบเบกใหโรงพยาบาลทก 2 เดอน ดวยระบบจดหมายอเลกทรอนกส ดวยระบบจดหมายอเลกทรอนกส รพ. พจารณาอนมตจ านวนยา และจดเตรยมยา นดหมายรบยา รพ. สงใบรบยาให รพ.สต. กอนวนรบยา นดหมายรบยา ในวนรบวคซน ดวยระบบ จดหมายอเลกทรอนกส รพ.สต. น าใบรบยามาตรวจนบยาตามวนนด ขนถายยาไปยง รพ.สต.

จดเกบยา

ท าบญชควบคมคลงยา เบกยาจากคลงยาไปยง จดบรการ จายยาใหผปวย

ภาพ15 รปแบบการกระจายยา 2 ระบบ

111

ระยะท 2 กระบวนการทน าไปสการปฏบตการพฒนาระบบกระจายยา ขนตอนลงมอปฏบตการ

เปนขนตอนทน าแนวทางทรวมกนคดไปปฏบตจรง ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

แตละแหงเพอพฒนาระบบกระจายยา ตามแผนงานทผวจยไดออกแบบไว ผวจยท าการตดตามผล

การปฏบตการ สรปผลใหกบผรวมวจย เพอรวมกนปรบปรงพฒนาเปนระยะ จนสามารถน าไป

ปฏบตไดครบถวน ถกตอง ตามตวชวดทก าหนด มรายละเอยดในการด าเนนการดงน

2.1 ผวจยประสานงานกบผรวมวจย ซงเปนผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑ

ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ใหทราบถงแผนงาน รปแบบการปฏบต และก าหนดการ

ด าเนนงาน

2.2 บคลากรผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑ ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต าบลแตละแหง จดการปฏบตการด าเนนงานตามทไดมการวางแผนรวมกนไว ซงมก าหนดการดงน

เดอนกมภาพนธ 2556 ปฏบตการกระจายยาโรคเรอรง และ โรคทวไป

เดอนมนาคม 2556 ปฏบตการกระจายยาโรคเรอรง

เดอนเมษายน 2556 ปฏบตการกระจายยาโรคเรอรง และโรคทวไป

2.3 หลงจากทมการด าเนนการตามแผนปฏบตการ โดยกระจายยาโรคเรอรงไป

แลว 2 ผวจยไดสงแบบประเมนความเปนไปไดในการ

ด าเนนการตามกจกรรมตางๆ ทงหมด 15 และ

โดยแตละกจกรรม มเกณฑการประเมนดงน

1 หมายถง มความเปนไปไดนอยทสด

2 หมายถง มความเปนไปไดนอย

3 หมายถง มความเปนไปไดปานกลาง

4 หมายถง มความเปนไปไดมาก

5 หมายถง มความเปนไปไดมากทสด

มรายละเอยดของกจกรรม ดงตอไปน

112

กจกรรมท 1 แบงระบบการเบกยา เปน 2 ระบบ คอ การเบกยาโรคเรอรง และ การเบก

ยาโรคทวไป

กจกรรมท 2 จดระบบใหเบกยาโรคเรอรง เดอนละ 1 ครง

กจกรรมท 3 ก าหนดวนรบยาโรคเรอรง วนเดยวกบก าหนดการรบวคซน

กจกรรมท 4 ลดการส ารองยาของยาโรคเรอรงจากส ารองยา 3 เดอน

เปนส ารองยา2 เดอน

กจกรรมท 5 จดระบบใหเบกยาโรคทวไป 2 เดอน/ครง

กจกรรมท 6 ก าหนดวนรบยาโรคทวไปแตละครงโดยนดหมายลวงหนา

ดวยระบบจดหมายอเลกทรอนกส

กจกรรมท 7 จดระบบสงใบเบก ทงยาโรคเรอรงและโรคทวไป ใหกบโรงพยาบาล

ดวยระบบจดหมายอเลกทรอนกส

กจกรรมท 8 จดท าใบเบกใหมขอมลประมาณการเบก อตราการใชยา และราคายา

โดยอตโนมต

กจกรรมท 9 กรณโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทไมมรถขนยา ใหใชรถขนยา

รวมกน กบ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลใกลเคยงกน หรอขอใชรถ

ของโรงพยาบาล

กจกรรมท 10 จดระบบใหมการขอยมยาจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลใกลเคยง

กน และจดใหมระบบการคนยาทรวดเรว

กจกรรมท 11 ก าหนดใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกแหง ลงขอมลในบญช

ควบคมคลงยา ทงคลงยาใหญ คลงยายอย ใหเหมอนกน

กจกรรมท 12 ก าหนดใหมการใชใบเบกยาทกครงทมการเบกยาจากคลง โดยใช

แบบฟอรมเหมอนกน

กจกรรมท 13 มอบหมายใหมผจดเตรยมยา ณ จดบรการ ใหพรอมใช โดยพจารณาจาก

อตราการใชยาเปนหลก

113

กจกรรมท 14 ใหโรงพยาบาล จดใหมยาในรปแบบแผง และ/หรอ มซองสชาส าหรบ

บรรจยาทตองปองกนแสงได

กจกรรมท 15 ใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลมระบบตรวจสอบความสอดคลอง

ของการเบกยาจากคลง กบยอดการสงจายยาจรงจากโปรแกรมสงจายยา

หลงจากทไดผลการประเมนของแตละแหงแลว ผวจยท าการประมวลผลดวยการหาคาเฉลย

ของแตละกจกรรม เพอใชเปนขอมลหนงส าหรบการสนทนากลมเพอปรบปรงการท างานรวมกน

2.4 ผวจยจดสนทนากลม เพอปรบปรงการท างานรวมกน ใน

2556 15 00 น. -16.00 น. การสนทนากลมครงนจดขนทโรงพยาบาลสรรพยา โดยผวจยได

ประสานงานขอใชหองประชมพระลกษณ โรงพยาบาลสรรพยา ซงเปนหองประชมทมพนท

เพยงพอและเหมาะสมตอการจดสนทนากลม ในครงนมการจดเกาอใหผรวมวจยนงลอมกนเปน

วงกลม ภายในวงมเพยงโตะเลกๆ 1

หลงจากทผรวมวจยเดนทางมากนครบถวนแลว ผวจยไดกลาวตอนรบ และชแจง

วตถประสงคในการสนทนากลมครงน ตอจากนนไดบอกกลาวล าดบขนตอนการสนทนากลม ใหผ

รวมวจยไดรบทราบ ผวจยเรมตนจากการสรปผลการด าเนนงานทผานมาของงานวจย ตงแตระยะท

1 เปนตนมาจนถงปจจบน และน าเสนอผลการประเมนความเปนไปไดของ 15 กจกรรม เปนขอมล

น าเขากอนการสนทนากลม เพอใหผรวมวจยสามารถมองเหนภาพรวมของงาน และการเชอมโยง

ของกจกรรมตางๆ ผวจยไดเปดโอกาสใหผรวมวจยพจารณาความถกตองของขอมลทไดน าเสนอ

แลวจงสอบถามความคดเหนของผรวมวจย ถงความเหนทมตอกจกรรมตางๆ ในกรณปญหา

อปสรรค และใหเสนอการแกไขปญหาแตละกจกรรม

2.5 ผวจยเดนทางไปยงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกแหง เพอท าการ

ประเมนผลการปฏบตงาน ดวย ตามตวชวดประสทธภาพงานบรหารเวชภณฑ

4 ขอ ประกอบดวย อตราคงคลง, จ านวนรายการยาขาด, รอยละของความคลาดเคลอนของจ านวน

คงคลงยา และอตรามลคายาหมดอาย หรอเสอมสภาพ แลวน าขอมลมาเปรยบเทยบกบผลทไดตงแต

กอนการพฒนาระบบกระจายยา

114

ผลการด าเนนการ 1. ผลของการลงมอปฏบตตามแผนงาน

1.1 การกระจายยาโรคเรอรง

ในครงแรกของการกระจายยาโรคเรอรง (เดอนกมภาพนธ) พบวามโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต าบล 9 แหง ทสงใบเบกยาทาง ด แตม

2 วาก าหนด 1 ทแจงวาไมตองการ สวนในครงท

สองของการกระจายยาโรคเรอรง (เดอนมนาคม) พบวามโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 7 แหง

ทสงใบเบกยาใหกบโรงพยาบาลสรรพยาทนเวลาทก าหนด และมจ านวน 5 แหงทสงภายหลง

ก าหนด และในครงทสามของการกระจายยาโรคเรอรง (เดอนเมษายน) พบวาโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต าบลทง 12 แหงสงใบเบกยาใหกบโรงพยาบาลสรรพยาทนเวลาทก าหนด ซงทง 3 ครง

และ ในกระบวนการรบ

ยาพบวาโรงพยาบาล

และไมพบวามการเบกยาจากโรงพยาบาลสรรพยานอกงวดปกต

ในระหวางด าเนนการ พบวาผรวมวจยมประเดนสอบถามมายงผวจยทงทางระบบ

จดหมายอเลกทรอนกสและทางโทรศพท ในเรองปญหาของการใชใบเบกยาแบบใหม ยกตวอยาง

เชน ไมมนใจวาขอมลทตองกรอกลงในแบบฟอรมใบเบกยาแบบใหม ใหน ามาจากแหลงขอมลใด

ดงค าถามทวา “ขอมลการสงจายยาโรคเรอรงในเดอนทแลวทตองใสในใบเบก จะใหเอายอดจาก

โปรแกรมการสงจายยามาใชหรอใหไปเอาจากตรงไหนถงจะถกตอง” (ผ รวมวจย หญง พยาบาล

วชาชพ) ขอสงสยในกรณทผวจยก าหนดสตรค านวณจ านวนยาทเหมาะสมตอการเบกแตละครง

โดยตงโปรแกรมค านวณอตโนมตไวในใบเบกยานน จะมผลกระทบตอความเพยงพอของยาหรอไม

ดงค าถามในเชงวตกกงวลวา “ยอดการเบกยาทปรากฏขนมาเองหลงจากทพพมพยอดคงเหลอเขาไป

ในใบเบกยา พวามนจะนอยไปนะ พกลวยาไมพอใช” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) และค าถาม

ในเชงตอรองกบผวจย เรองความไมสะดวกในการหาขอมล ดงน “ในใบเบกยาแบบใหม ขอไมตอง

กรอกจ านวนยาทเหลออยในจดบรการไดมย เพราะยาตรงนนบางรายการมนถกแกะเปนเมดๆแลว

มนนบยาล าบาก” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) เปนตน ซงผวจยไดชแจงวธการ พรอมเหตผล

115

และความจ าเปนในการปฏบตจนเปนทเขาใจตรงกน บางประเดนผวจยไดใชวธอธบายเพอใหคลาย

ความสงสย และสรางความมนใจในการด าเนนการใหกบผปฏบตงานมากขน

1.2 การกระจายยาโรคทวไป

ในการกระจายยาโรคทวไป ประจ าเดอนกมภาพนธ นน พบวามโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต าบล 11แหง ทสงใบเบกยาทางจดหมายอเลกทรอนกส

ด มเพยง 1 วาก าหนด แตในการกระจายยาโรคทวไป ประจ าเดอน

เมษายนนน กลบพบวามโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 10 แหง ทสงใบเบกยาทางจดหมาย

อเลกทรอนกส ด ม 2 วาก าหนด กระนน

ก ในเรองก าหนดการใน

การมารบยา ผวจยไดใชระบบจดหมายอเลกทรอนกสในการนดหมาย ซงไดรบการตอบกลบครบ

ทกแหง และในกระบวนการรบยาพบวาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกแหงสามารถมารบยา

และไมพบวามการเบกยาจากโรงพยาบาลสรรพยานอกงวดปกต

2. ผลของการประเมนความเปนไปไดในการปฏบตตามกจกรรมตางๆ 15 ท

ประเมนกอนเขารวมการสนทนากลมครงน ผลของการประเมนเปนดงน

ตาราง 6 ผลการประเมนความเปนไปไดของการด าเนนงาน 15 ก กรร

กจกรรมท เรอง คะแนน ล าดบ

1 แบงระบบการเบกยา เปน 2 ระบบ คอ การเบกยาโรคเรอรง

และ การเบกยาโรคทวไป

4.40 3

2 จดระบบใหเบกยาโรคเรอรง เดอนละ 1 ครง 4.33 4

3 ก าหนดวนรบยาโรคเรอรง วนเดยวกบก าหนดการรบวคซน 4.33 4

4 ลดการส ารองยาของยาโรคเรอรง จากส ารองยา 3 เดอน เปน

ส ารองยา 2 เดอน

4.20 5

5 จดระบบใหเบกยาโรคทวไป 2 เดอน/ครง 3.87 7

116

ตาราง 6 (ตอ)

กจกรรมท เรอง คะแนน ล าดบ

6 ก าหนดวนรบยาโรคทวไปแตละครง โดยระบบนดหมาย

ลวงหนาดวยระบบจดหมายอเลกทรอนกส

4.47 2

7 จดระบบสงใบเบก ทงยาโรคเรอรงและโรคทวไป ใหกบ

โรงพยาบาล ดวยระบบจดหมายอเลกทรอนกส

4.60 1

8 จดท าใบเบกใหมขอมลประมาณการเบก อตราการใชยา และ

ราคายา โดยอตโนมต

4.20 5

9 กรณ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทไมมรถขนยา ใหใช

รถขนยารวมกน กบ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

ใกลเคยงกน หรอขอใชรถของโรงพยาบาล

3.80 8

10 จดระบบใหมการขอยมยาจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต าบล ใกลเคยงกน และจดใหมระบบการคนยาทรวดเรว

4.00 6

11 ก าหนดใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกแหงลงขอมล

ในบญชควบคมทงคลงยาใหญ และคลงยายอยใหเหมอนกน

4.20 5

12 ก าหนดใหมการใชใบเบกยาทกครงทมการเบกยาจากคลง

โดยใชแบบฟอรมเหมอนกน

4.20 5

13 มอบหมายใหมผจดเตรยมยา ณ จดบรการ ใหพรอมใช โดย

พจารณาจากอตราการใชยาเปนหลก

3.80 8

14 ใหโรงพยาบาล จดใหมยาในรปแบบแผง และ/หรอ มซองส

ชาส าหรบบรรจยาทตองปองกนแสงได

4.40 3

117

ตาราง 6 (ตอ)

กจกรรมท เรอง คะแนน ล าดบ

15 ใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล มระบบตรวจสอบ

ความสอดคลองของการเบกยาจากคลง กบยอดการสงจายยา

จรงจากโปรแกรมสงจายยา

3.60 9

จากตารางท 6 พบวากจกรรมทผรวมวจยเหนพองวามความเปนไปไดตอการปฏบตมาก

ทสดคอ การจดระบบสงใบเบก ทงยาโรคเรอรงและโรคทวไป ใหกบโรงพยาบาล ดวยระบบ

จดหมายอเลกทรอนกส รองลงมาคอ ก าหนดวนรบยาโรคทวไปแตละครง โดยระบบนดหมาย

ลวงหนาดวยระบบจดหมายอเลกทรอนกส กจกรรมทมความเหนวามความเปนไปไดคอนขางนอย

คอ การขอใชรถของโรงพยาบาลหรอโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทอนรวมกนในการขนถาย

ยา และการมอบหมายใหมผจดเตรยมยา ณ จดบรการ ใหพรอมใช โดยพจารณาจากอตราการใชยา

เปนหลก สวนกจกรรมทมความเหนวามความเปนไปไดตอการปฏบตนอยทสดคอ การให

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ตรวจสอบความสอดคลองของการเบกยาจากคลงกบยอดการสง

จายยาจรงจากโปรแกรมสงจายยา

3. ผลจากการสนทนากลม พบวาผรวมวจยมความเหนตอกจกรรมตางๆ และสรป

แนวทางในการปรบปรงของแตละกจกรรม ดงน

กจกรรมท 1 เรองการแบงระบบการเบกยา เปน 2 ระบบ คอ การเบกยาโรค

เรอรง และ การเบกยาโรคทวไป

พบวาผรวมวจยสวนใหญ ใหความเหนวาการเบกยา 2 ระบบ น สรางความสบสน

ในการสงใบเบก และการมารบยา มากกวาระบบเดมทมการเบกยาระบบเดยว เนองจาก ยาทง 143

รายการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล จะถกแบงออกเปน 2 ชด แตละชดจะมก าหนดการสง

ใบเบกยา และก าหนดการรบยา แตกตางกนตามก าหนดการนดหมายของโรงพยาบาลสรรพยา กรณ

ยารกษาโรคเรอรงทก าหนดใหเบกทกเดอนนนไมคอยมปญหา แตการเบกยารกษาโรคทวไป ซง

118

ก าหนดใหเบกทก 2 ท าใหผเบกจ าไมคอยไดวาตองเบกเดอนไหน ดงทผรวมวจยคนหนง

กลาววา “ตองเบกยาโรคเรอรงทกเดอนอยแลว อกไมนานกถงเวลาเบกยาโรคทวไป ทใหเบกทก 2

เดอนอก คองงนะ สบสน วา เอะ ถงเวลาตองสงใบเบกรยงเนย” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

กรณนมผรวมวจยอกคนหนงนงอยขางๆ กน ไดชวยเสนอวธทจะชวยใหไมลมก าหนดการสงใบเบก

ยารกษาโรคทวไปวา ใหจ าวาเบกทกเดอนทเปนเลขค “ไมเปนไร ตอนนรแลววาสงใบเบกยา 2

อยางทกเดอนคไง วธจ างายๆ” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) ผวจยจงชวยเสรมดวยการ

น าเสนอแบบฟอรมใบเบกยาโรคเรอรง และใบเบกยาโรคทวไป ซงไดระบเดอนทตองสงใบเบกไว

ในแบบฟอรมทง 2 แลว

แนวทางทผ รวมวจยเสนอเพอปรบปรงคอ คอ ตองการใหทางโรงพยาบาลสรรพยา

ชวยจดท าก าหนดการเบกทแนนอนให โดยไดใหความเหนวาก าหนดการดงกลาว การสงใบเบกยา

ควรหลกเลยงชวงสนเดอน เนองจากมรายงานทตองสงกนจ านวนมากอยแลว ดงความเหนทวา “ไม

ควรเปนสนเดอนเพราะตองสงรายงาน ประมาณวนท 1-5 เปนชวงทเหมาะตอการสงใบเบกทสด”

(ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) ผรวมวจยสวนใหญ มความเหนท านองเดยวกนวา ควรระบใหสง

ใบเบกยาไมเกนวนท 5 ของเดอนทง 2 ระบบ เพราะมความคดเหนวาจะชวยใหลดความสบสน ดง

ค ากลาววา “ยงไงกตองสงอยแลว เดอนไหนตองสงทง 2 อยาง กสงพรอมกนเลยดกวา” (ผรวมวจย

หญง พยาบาลวชาชพ) เมอผวจยสอบถามเพอความแนใจวา ผปฏบตงานจะรสกวาล าบากมากขน

หรอไมหากตองสงใบเบกทง 2 ชด พรอมๆกน ผรวมวจยคนหนงใหค าตอบโดยใหความเหนเชง

เปรยบเทยบวา ระบบเดมกตองเบกยามาพรอมๆกนทกรายการอยแลว ในขณะทระบบใหมเปนเพยง

การแยกรายการยา ลงในแบบฟอรมการเบก 2 ชด เทานน “ไมล าบากหรอก ทผานมากสงทกรายการ

พรอมกน เพราะฉะนนท าได” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

สวนการก าหนดวนรบยา ผรวมวจยใหความเหนวา การรบยาโรคเรอรง ยงคงให

ก าหนดเปนวนเดยวกนกบทมารบวคซน ซงทางเครอขายสาธารณสขระดบอ าเภอ ไดรวมกน

ก าหนดใหเปนชวงอาทตยท 2 ของทกเดอนอยแลว สวนก าหนดการรบยาโรคทวไปใหใชชวง

สปดาหท 3 เพอใหทางโรงพยาบาลสรรพยา มเวลาในการจดเตรยมยา ดงความเหน

ทวา “ยาโรคเรอรงรบพรอมวคซน กประมาณสปดาหท 2 เพราะฉะนนควรจะรบยาโรคทวไปหลง

119

จากนน ประมาณสปดาหท 3 ของเดอน ทางโรงพยาบาลจะไดมเวลาจดยา” (ผ รวมวจย ชาย

พยาบาลวชาชพ) วนและเวลาในการมารบยาโรคทวไปทแนนอนของโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต าบลแตละแหงนน ใหโรงพยาบาลสรรพยา จดหมายอเลกทรอนกส

กจกรรมท 2 เรองการจดระบบใหเบกยาโรคเรอรง เดอนละ 1 ครง

มผรวมวจยกลาวในท านองวากจกรรมนสามารถด าเนนการตอไปได ไมมแนวทาง

ทตองปรบปรง เพราะยาโรคเรอรงทเขามารบทกเดอน มจ านวนนอยมาก จงไมมปญหาใดๆ ดงเชน

“เรองนถอวาไมมปญหาอะไร เพราะเดมทกตองเขามารบวคซนกนทกเดอนอยแลว การเพมยาโรค

เรอรงอกไมกตว ไมท าใหล าบากอะไรมาก” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) แตยงคงมประเดน

เรองโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลแหงหนงซงไมมรถของตนเอง ปกตใชวธฝากใหทใกลเคยง

มารบวคซนใหทกเดอนอยแลว เมอตองฝากรบยาโรคเรอรงอก จงเกดความไมสะดวกขน ดงค า

กลาวทวา “คอตองฝากอกแหงมารบวคซนเปนประจ าอยแลว เกดการเกรงใจถาตองฝากยาโรค

เรอรงอก กเลยเขามารบยาโรคเรอรงดวยตนเอง แตไมเปนปญหาอะไร มารบเองกไดอย” (ผรวมวจย

หญง พยาบาลวชาชพ) ผวจยจงสอบถามผรวมวจยเพมเตมวาการมารบยาโรคเรอรงทกเดอนนคดวา

มขอดหรอขอเสยอยางไร มผรวมวจย 2 คน ใหความเหนทสอดคลองกนในดานการคงคณภาพของ

ยา เชน “ท าใหยากลมน มการหมนเวยนใชเรวขน” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ชอบตรงท

จะไมมยาหมดอาย” (ผ รวมวจย หญง นกวชาการสาธารณสข) เปนตน

กจกรรมท 3 การก าหนดวนรบยาโรคเรอรง วนเดยวกบก าหนดการรบวคซน

ความเหนของผรวมวจยสวนใหญบอกวาดอยแลว แตมผรวมวจยคนหนงม

ความเหนใจทางโรงพยาบาลสรรพยาวา การเบกยาโรคเรอรงทกเดอนอาจจะท าใหโรงพยาบาลม

การจดเตรยมยาดวยวน เวลา ทจ ากด จงสอบถามวา “พอสงใบเบกกนแลว โรงพยาบาลมเวลาจดยา

แคไมกวน บางทแค 2 วน จะจดทนมย” (ผ รวมวจย ชาย พยาบาลวชาชพ) ผรวมวจยของทาง

โรงพยาบาลสรรพยาจงเสนอทประชมสนทนากลมวา ขนอยกบความตรงตอเวลาของการสงใบเบก

ยา หากทางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลสงใบเบกมาไดตามวนและเวลาทก าหนดกนไว กจะ

จดใหไดทน ดงทกลาววา “ยาโรคเรอรง มไมกรายการ เบกทกเดอน ยาทตองจดใหแตละครงกไม

เยอะ จดงายมาก ขอแคสงใบเบกกนตรงเวลากพอ” (ผรวมวจย หญง พนกงานเภสชกรรม) ดงนน

120

ผรวมวจยจงเสนอเพมเตมวา โรงพยาบาลสรรพยาควรจดระบบการตดตามใบเบกยา หากพบวาม

การสงใบเบกยาชากวาทก าหนด

กจกรรมท 4 ลดการส ารองยาของยาโรคเรอรง จากส ารองยา 3 เดอน เปน

ส ารองยา 2 เดอน

จากการสอบถามความเพยงพอของยา พบวาตงแตเรมใชแนวทางใหมโดยใหเบก

ยาทกเดอน และใหมยาโรคเรอรงส ารองในคลงยาไดไมเกน 2 เดอนนน ยงไมมแหงใดทแจงวามยา

โรคเรอรงไมพอใช มผใหความเหนถงสาเหตวา กรณนอาจเกดจากทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต าบลมยาส ารองไวมากเกนก าหนดไว ตงแตใชแนวทางการกระจายยาระบบเดม ดงทกลาววา “อาจ

เปนเพราะชวงนแตละแหงยงพอมยาส ารองจากระบบเกาไวพอสมควร ระบบใหมนคงตองเฝาระวง

เพราะยาอาจเรมไมพอในระยะหลงๆได” (ผ รวมวจย ชาย พยาบาลวชาชพ) ผวจยจงไดสอบถาม

สมาชกกลมผรวมวจยวา ตองการเสนอใหปรบเพมการส ารองยาเปน 3 เชนเดมหรอไม ผรวม

วจยสวนใหญเหนวาการส ารองยาโรคเรอรงเพยง 2 เดอนนเหมาะสมแลว แตอาจใหมการปรบ

จ านวนยาทจะเบกไดเปนกรณพเศษหากพบวามความจ าเปน

กจกรรมท 5 การจดระบบใหเบกยาโรคทวไป 2 เดอน/ครง

ผรวมวจย ใหความเหนวาระยะแรก รสกวาภาระงานเพมขน เนองจากการพฒนา

ระบบกระจายยาท าให ยา ยงตองลงบนทกในบญชควบคมคลงยา

อก ท าใหผรวมวจยคนหนงแสดงความเหนวานาจะใหมการเบกยาโรคทวไปดวย

แนวทางเดม คอ ใหเบกยาโรคทวไป 3 เดอน/ครง ดงค ากลาวน “เปนไปไดมยวา กรณยาส าหรบโรค

ทวไปเราจะกลบไปเบกทก 3 เพราะเปนยาทรอตราใชแนนอนอยแลว ไมมปญหา

เหมอนพวกยาโรคเรอรง” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) ซงทางผวจยไดใหขอมลเพมเตมวา

การปฏบตเชนนนจะสงผลใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล มความเสยงทจะมยาส ารองมาก

จนเกนไป ผรวมวจยทกคนจงเหนสมควรวายงไมจ าเปนตองปรบระบบน แตใหประเมนผลการ

ด าเนนการของงานวจยนกอน จงคอยน าขอมลมาพจารณากนอกครงหนง

121

กจกรรมท 6 ก าหนดวนรบยาโรคทวไปแตละครงโดยระบบนดหมายลวงหนา

ดวยระบบจดหมายอเลกทรอนกส

ผรวมวจยใหความเหนไปในทางเดยวกนวา พอใจในระบบนดหมายลวงหนาดวย

ระบบจดหมายอเลกทรอนกส นการเปดโอกาสใหผมารบยาเลอกวน เวลา ทสะดวก

โดยเฉพาะการเพมชวงเวลาใหมารบยาตอนเชาได แตผรวมวจยกไดแสดงความเหนในเชงไมมนใจ

วา ทางโรงพยาบาลสรรพยาจะสามารถอ านวยความสะดวกเชนนไดตลอดไปหรอไม ดงน “จะ

สามารถเปดคลง ใหมารบยาชวงเชาไดอยางตอเนองหรอไม เพราะเหนวาเจาหนาทคลงยาตอง

รบผดชอบงานบรการเภสชกรรมของโรงพยาบาลดวย” (ผ รวมวจย ชาย พยาบาลวชาชพ) ซงผวจย

ไดสอบถามเจาหนาทคลงยาของโรงพยาบาลสรรพยา ซงเปนหนงในผรวมวจย วาจะมอปสรรค

อะไรหรอไม เจาหนาทคลงยาไดใหความเหนวา โรงพยาบาลสรรพยา มบคลากรทเพยงพอตอ

การปฏบตงานน ดงทกลาววา “ไมมปญหาอะไร เพราะมผชวยคลงยาอก 1 ”

(ผ รวมวจย หญง พนกงานเภสชกรรม)

กจกรรมท 7 จดระบบสงใบเบก ทงยาโรคเรอรงและโรคทวไป ใหกบ

โรงพยาบาล ดวยระบบจดหมายอเลกทรอนกส

กจกรรมนผวจยน าเสนอวา นาจะสามารถลดภาระเรองงานเอกสารไดมาก

เนองจากไมตองสงใบเบกดวยตนเอง เพราะผวจยไดออกแบบใหสงใบเบกดวยระบบจดหมาย

อเลกทรอนกสได ซงจากการทดลองน าไปปฏบตกไดรบความรวมมอจากทกแหงคอนขางด ผรวม

วจยสวนใหญใหความเหนในท านองเดยวกนวา เหนดวยกบกจกรรมน เชน “ดมากเลย ไมตอง

เสยเวลาสงเปนเอกสาร” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “คอยถอเอกสารมาตอนวนทมารบยา

ครงเดยวจบเลย สะดวกด” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

กจกรรมท 8 จดท าใบเบกใหมขอมลประมาณการเบก อตราการใชยา และ

ราคายา โดยอตโนมต

ใบเบกยาทง 2 ระบบ ผวจยไดจดท าในโปรแกรม Microsoft excel ซงมการตงสตร

ใหมการค านวณอตราการใชยายอนหลง ค านวณราคายา และมระบบการตรวจสอบการเบกกบ

ประมาณการทไดจดท าแผนไวตงแตตนปงบประมาณ ท าใหในทางปฏบตมความสะดวกมากขนใน

122

การจดท าใบเบก และรายงานการเงนตางๆ จนกระทงมผรวมวจยใหความเหนในท านองชนชม

กจกรรมน ดงเชน“พชอบมาก ใบเบกททางโรงพยาบาลท ามาใหคราวน มนค านวณออกมาใหเลย

วาคราวนจะตองเบกยาเทาไร สะดวกมาก ไมตองคดเองเลย ชอบๆ ไมคดเลยวาใบเบกยาจะท าใหเรา

ไดขนาดน ” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) แตอยางไรกตาม ความซบซอนของใบเบกในระบบ

ใหม อาจท าใหผรวมวจยทยงไมคนเคย ตองเสยเวลาในการท าความเขาใจวธใช ดงทผรวมวจยคน

หนงกลาววา “ถงชวงแรกจะไมคอยเขาใจ เพราะมนดซบซอน แตตอนนเขาใจแลว” (ผรวมวจย

หญง พยาบาลวชาชพ)

กจกรรมท 9 กรณโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ทไมมรถยนตของทาง

ราชการ ในการมาขนยา ใหใชรถขนยารวมกน กบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพใกลเคยงกน หรอขอ

ใชรถของโรงพยาบาล

ความคดเหนกรณน ผรวมวจยยงคงเหนวาความไมสะดวกในการเดนทางมารบยา

ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทไมมรถขนสงยา กยงคงเปนปญหาเชนเดม อกทงถงแมจะม

รถ แตสวนใหญกเปนรถทไมมมาตรฐาน คอ เปนรถกระบะทไมมหลงคา ซงไมสามารถรกษา

คณภาพของยาระหวางการขนยายยาได

แนวทางทผ รวมวจยเสนอเพอปรบปรงคอ มผเสนอขอรบการสนบสนนจากทาง

โรงพยาบาลสรรพยา ในเรองของรถยนตทเหมาะสมตอการขนสงยา ดงเชน “เปนไปไดไหมวา ทาง

โรงพยาบาลจะจดรถ ขนสงยาให ส าหรบทไมมรถจรงๆ” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) ทงน

ตองการขอใหชวยสงในสวนของยาโรคทวไป เพยง 2 เดอนครง ซงผวจยไดรบขอเสนอนเตรยมไป

เสนอกบผบรหารของโรงพยาบาลสรรพยาพจารณาตอไป

กจกรรมท 10 จดระบบใหมการขอยมยา จากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

ทใกลเคยงกน และจดใหมระบบการคนยาทรวดเรว

จากการสนทนากลม มผรวมวจยทอยในฐานะของผใหยมยา สอบถามเรองระบบ

การคนวาวาควรจะใหผขอยมน ามาคน หรอผใหยมเปนผเบกยาจากโรงพยาบาลสรรพยาเพมเตมเอง

เมอผรวมวจยทปฏบตงานในโรงพยาบาลสรรพยา เสนอวาควรจะเบกทโรงพยาบาลสรรพยา

123

ผรวมวจยสวนใหญเหนดวย ดงความเหนวา “ถาใครยาขาด ไมพอ นาจะใหเบกทโรงพยาบาลเอง

เลย เพราะจะไดไมตองคนกน หรอเบกยาแทนกน” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

แนวทางทผ รวมวจยเสนอเพอปรบปรงคอ ใหทางโรงพยาบาลจดระบบการขอยม

ยาหรอขอเบกยานอกงวด ใหกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทมปญหายาไมเพยงพอใช แทน

การใชวธขอยมจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลใกลเคยง

กจกรรมท 11 ก าหนดใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกแหง ลงขอมลใน

บญชควบคมคลงยา ทงคลงยาใหญ คลงยายอย ใหเหมอนกน

กอนการขอความคดเหนในกจกรรมน ผวจยไดใหขอมลเพมเตมกบสมาชกกลมวา

กรณยาโรคเรอรงทมการเบกทกเดอน สงผลใหมยาส ารองในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลใน

ปรมาณนอยลง จนกระทงไมจ าเปนตองมการบนทกขอมลการรบ การเบก ยาดงกลาวในบญช

ควบคมคลงยายอยกได ท าใหผรวมวจยบางคนเหนดวยเนองจากท าใหลดภาระงานเอกสารลงได

และยงใหความเหนตอไปวาการปรบปรงใหสามารถเบกยาทกรายการทกเดอน กนาจะเปนไปได

เชนกน ดงความเหนน “ถาเราเบกยากนทกเดอน กไมจ าเปนตองจดท าบญชควบคมคลงยายอยกได”

(ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ถาอยางนนท าไมเราไมเบกยาทกรายการทกเดอนกนไปเลยละ

จะไดไมตองท างานซ าซอน ยอนหลงกนดวย” (ผ รวมวจย ชาย พยาบาลวชาชพ) ซงผรวมวจยคน

อนเรมแสดงความเหนดวย เนองจากเลงเหนวาจะสามารถท าใหลดงานเอกสารลงไดมาก

เปนผลใหผรวมวจยหลายคนเรมมองภาพรวมออกวา หากรวมระบบการเบกยา

โรคทวไปมาเบกทกเดอนเชนเดยวกบการเบกยาโรคเรอรง นอกจากจะสามารถลดงานเอกสารลงได

แลว ยงสงผลใหมการหมนเวยนใชยาเรวขน ลดปญหายาหมดอายหรอเสอมสภาพไดอกดวย

เมอผรวมวจยทางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล เหนรวมกนแลววาควรจะ

จดระบบกระจายยาทกรายการ ใหมการเบกยาทกเดอน จงเกดขอค าถามถงความพรอมของทาง

โรงพยาบาลสรรพยา ผวจยจงสอบถามความสมครใจของทกคน พบวาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต าบลพรอมด าเนนการ แตทางโรงพยาบาลสรรพยาซงเปนผจดหายา ยงขอเวลาเตรยมความพรอม

เนองจากไมมนใจวาจะหายามาใหทนตอการเบกยาไดหรอไม โดยใหเหตผลวา ขณะนยงไมมขอมล

อตราการใชยาทแนนอน และยงตองมเวลาในการเตรยมความพรอมดานอนๆดวย ดงค ากลาวน

124

“ตองรอใหมอตราการใชยาทแนนอนกอน จะไดจดซอยามาเตรยมไดเพยงพอ” (ผ รวมวจย หญง

พนกงานเภสชกรรม) และ “ตองมการเตรยมความพรอม ประสานงานการรบยา อาจแบงเปนสาย

หรอเปนโซน ตองชวยกนคดอกท” (ผ รวมวจย หญง เภสชกร) แตผรวมวจยจากทางโรงพยาบาล

สรรพยากยอมรบวามขอดคอ ถงแมวาทางโรงพยาบาลตองจดยาถขน แตปรมาณยาทตองจดแตละ

ครงจะนอยลง ลดความผดพลาดในการจดยา และไมเปนภาระในการจดเกบยาในโรงพยาบาลสรรพ

ยาอกดวย กรณนจงเปนขอเสนอแนะวาเมอทางโรงพยาบาลพรอมจงคอยเรมด าเนนการ โดยใหทาง

โรงพยาบาลศกษางานกอน อาจสามารถเรมด าเนนการไดในปงบประมาณหนา ซงผรวมวจยทกคน

กเหนดวย

กจกรรมท 12 ก าหนดใหมการใชใบเบกยาทกครงทมการเบกยาจากคลง โดยใช

แบบฟอรมเหมอนกน

ผรวมวจยใหความเหนสอดคลองกนวา เรองนทกแหงปฏบตกนอยแลว ไมม

ปญหาอะไร

กจกรรมท 13 มอบหมายใหมผจดเตรยมยา ณ จดบรการ ใหพรอมใช โดย

พจารณาจากอตราการใชยาเปนหลก

ผรวมวจยกลาวในท านองเดยวกนวา เรองการมอบหมายผรบผดชอบเพยงคนเดยว

ไมนาเปนไปไดในทางปฏบต เพราะปญหาเรองก าลงคนทจ ากด ในขณะทภาระงานมหลากหลาย

“คนมนอย ถงจะมอบหมายงานไว สวนใหญกไมอย ประชมบาง อะไรบาง สดทายกตองเวยนกน

หยบอยด” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

กจกรรมท 14 ใหโรงพยาบาลสรรพยา จดใหมยาในรปแบบแผง และ/หรอ ม

ซองสชาส าหรบบรรจยาทตองปองกนแสงได

เนองจากทางโรงพยาบาลสรรพยา ตองใชระยะเวลาคอนขางมากในการหาขอมล

บรษทยา รปแบบยา คณภาพยา และราคายา ทเหมาะสม ดงนนในกจกรรมนผรวมวจยจงเพยงขอ

เภสชกรชวยจดท าขอมลยาทตองปองกนแสง เพอใหผปฏบตไดเฝาระวงและปองกนยาเหลานนให

คงคณภาพ โดยเฉพาะรายการยาใหมทบรรจเขาบญชยาในปน ผรวมวจยยงไมมขอมลทชดเจนใน

การเกบรกษายาดงกลาว

125

กจกรรมท 15 ใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล มระบบตรวจสอบความ

สอดคลองของการเบกยาจากคลง กบยอดการสงจายยาจรงจากโปรแกรมสงจายยา

กจกรรมนผรวมวจยสวนใหญไมเหนดวย โดยใหเหตผลวา จ านวนยาทจายให

ผปวยไป ไมสามารถตรวจนบไดอยางถกตองสมบรณ แมวาจะใชโปรแกรมส าเรจรปมาชวยกตาม

ดงทผรวมวจยกลาวไววา “ความคลาดเคลอนจาก Hos xp กมอย เชน ลงขอมลผด รายการผด

จ านวนผด” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) ผวจยจงใหขอมลวาปญหาเรองนมสาเหตคอ ขอมล

การลงสงจายยา ยงไม real time คอเปนการลงขอมลการใชยายอนหลงโดยเจาหนาททไมเกยวของ

กบการสงจายยา ดงนนจงยงมความผดพลาดเกดขนได การตรวจสอบกเปนเพยงการแกปญหาท

ปลายเหต จงมผรวมวจยเสนอวา ควรสงเสรมใหทกแหงมการลงขอมลการสงใชยาทนท ดงน

“จรงๆจะใหลงขอมลสงยาแบบ real time กท าได แบบพมพฉลากยาออกมาเลย ถาส านกงาน

สาธารณสขอ าเภอใหนโยบายมา ทกแหงกพรอมด าเนนการจดซอวสดอปกรณทจ าเปนกบการ

ปฏบต” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

4. ผลจากการประเมน ดวย ตามตวชวดประสทธภาพงานบรหาร

เวชภณฑ 4 ขอ ซงประกอบดวย อตราคงคลง, จ านวนรายการยาขาด, รอยละของความคลาดเคลอน

ของจ านวนคงคลงยา และอตรามลคายาหมดอาย หรอเสอมสภาพ ภายหลงจากการลงมอปฏบตการ

เปรยบเทยบกบผลทไดจากการประเมนตนเองของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลจ านวน 7 แหง

ตงแตกอนการพฒนาระบบกระจายยา ไดผลดงน

ตาราง 7 เปรยบเทยบตวชวดประสทธภาพงานบรหารเวชภณฑกอน-หลง พฒนาระบบกระจายยา

ตวชวดประสทธภาพ งานบรหารเวชภณฑ

median + IQR P – value* กอนการพฒนาระบบ หลงการพฒนาระบบ

อตราคงคลงยา (เดอน) 3.47 + 1.36 1.67 + 1.30 0.091

จ านวนรายการยาขาด 1.42 + 4.00 0.29 + 0.00 0.221 รอยละของความคลาดเคลอนของจ านวนคงคลงยา

54.10 + 100.00 10.47 + 20.00 0.042

อตรามลคายาหมดอายหรอเสอมสภาพ (บาท)

43.57 + 10.00 0 0.180

126

* ค านวณจาก Wilcoxon’s Sign Rank Test จากตาราง พบวาสามารถเปรยบเทยบประสทธภาพงานบรหารเวชภณฑ 4 ขอ ซง

ประกอบดวย อตราคงคลง, จ านวนรายการยาขาด, รอยละของความคลาดเคลอนของจ านวนคงคลงยา และอตรามลคายาหมดอาย หรอเสอมสภาพ กอนและหลงการพฒนาระบบกระจายยา ทระดบความเชอมน 95% ไดดงน

- อตราคงคลงยาหลงพฒนาระบบกระจายยา ลดลงอยางไมมนยส าคญทางสถต - จ านวนรายการยาขาดหลงพฒนาระบบกระจายยา ลดลงอยางไมมนยส าคญทางสถต - รอยละของความคลาดเคลอนของจ านวนคงคลงยา ลดลงอยางมนยส าคญทางสถต - อตรามลคายาหมดอายหรอเสอมสภาพ ลดลงอยางไมมนยส าคญทางสถต สวนผลการเกบขอมลตามตวชวดทง

ง ซงขอมลทงหมดนจะถกน าเสนอในการสนทนากลมครงตอไป เพอรวมกนพจารณาผลปฏบตการ

5. ผลจากการสงเกตกระบวนการในคลงยาของโรงพยาบาลสรรพยา พบวายาทโรงพยาบาลตองจดเตรยมในแตละรอบเบกมจ านวนนอยลง เนองจากการก าหนดรบยาทถขน มพนทในการจดเตรยมยามากขน สามารถจดสรรบรเวณรบยาของแตละโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลไดเปนสดสวน สามารถจดหายาใหไดตามความตองการเบก และตรวจสอบไมพบความผดพลาดของการจดเตรยมยา

จากการสงเกต ส าหรบขนตอน ลงมอปฏบตการน สงทส าคญทสดคอการประสานงานระหวางผวจย กบผรวมวจยในการท างานรวมกนทกกจกรรม ผรวมวจยมการสอบถามปญหาการปฏบตงานตลอดเวลาหากพบขอสงสย และรวมมอปฏบตตามแผนงานเปนอยางด ในการสนทนากลมเพอปรบปรงการท างานในขนตอนน ผรวมวจยทกคนมสวนรวมมากขน ทงการใหขอมล ผลการปฏบต แนวทางในการปรบปรงการท างานตอไป จากการสงเกตของผวจยพบวา ครงนผรวมวจยทงของโรงพยาบาลสรรพยา ส านกงานสาธารณสขอ าเภอสรรพยา และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล มการพดคยในบรรยากาศทมความผอนคลาย เปนกนเองมากขน ไมรสกวามการแบงแยกฝงการท างานดงเชนครงกอนๆ ผรวมวจยทเคยไมกลาแสดงออกในครงแรกๆ กเรมแสดงความคดเหนในครงน และเหนไดชดเจนวาผรวมวจยทกคนเรมมองภาพงานของ

127

ระบบกระจายยาโดยรวมไดชดเจนขน จากทเคยปฏบตเฉพาะกจกรรมทไดรบมอบหมายโดยไมไดรบทราบถงความเชอมโยงของทงระบบ ระยะท 3 กระบวนการในการประเมนประสทธภาพของงานบรหารเวชภณฑ จากการพฒนาระบบกระจายยา เปนขนตอนหลงจากทมการปรบปรงการท างานรวมกนจนเปนทพอใจแลว ผวจยจงท าหนาทในการประเมนผลการปฏบตการ ดวยการส ารวจตามเกณฑประเมนทเกยวของกบงานบรหารเวชภณฑ แลวจงจดสนทนากลมครงสดทายเพอน าผลสรปจากการประเมนตามเกณฑมารวมกนพจารณาความส าเรจของกจกรรมทงหมด

ในสวนน จงม แตละขนตอนมรายละเอยดการด าเนนงานดงน

ขนตอนประเมนการปฏบต ผวจยเปนผประเมนประสทธภาพงานบรหารเวชภณฑ ดวยเกณฑการตรวจสอบภายใน

และ เกณฑขนทะเบยนหนวยบรการปฐมภม เนนเฉพาะในหวของานบรหารเวชภณฑ โดยพจารณา

จากเอกสารหลกฐานตางๆทเกยวของ เชน ใบเบกยา บญชคมคลงยา และรายงานการใชยา รวมกบ

ส ารวจคลงยา ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกแหง ในหวขอตางๆ ดงน

1. แบบประเมนประสทธภาพงานบรหารเวชภณฑ ใชแบบประเมนทถกออกแบบมาแลว

จากหนวยงานทมหนาทตดตามผลการปฏบตงานดานสาธารณสข ดงน

1.1 การควบคมคลง

เวชภณฑ ประกอบดวยหวขอยอยดงตอไปน

-

-

- ผรบผดชอบชดเจน

- สมตรวจสอบบญชคม จ านวนยา/เวชภณฑมใชยา หลกฐานการเบกจาย

- เบก และปรมาณการใชยาสอดคลองกน

1.2 แบบการประเมนตามเกณฑขนทะเบยนหนวยบรการปฐมภม ในประเดนการ

บรหารเวชภณฑ ดงน

128

-

มการขาดยา หรอมยามากเกน 90 วน

- การจดเกบ มระบบการเกบรกษาแยกเปนสดสวน เชน ยาเมด ยาภายนอก ยาน า

ยาฉด

- มการเกบยา แบบเรยงยาหมดอายกอนอยดานนอกหยบกอน และไมมยาหมดอาย

ตองควบคมอณหภมไวในททเหมาะสม

ผลการด าเนนการ

ผลการประเมนดวยแบบประเมนประสทธภาพงานบรหารเวชภณฑ ใชแบบประเมนทถก

ออกแบบมาแลวจากหนวยงานทมหนาทตดตามผลการปฏบตงานดานสาธารณสข ดงน

1. จากการใช การควบคม

คลงเวชภณฑ เสนอผลการประเมนตามหวขอยอย ไดดงน

1.1 มยาส ารอง

ผลการส ารวจยาในส ารองอยในคลงยาใหญ ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

ทง 12 รวมกบพจารณาบญชควบคมคลงยา พบวา การส ารองยาของโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต าบลทกแหงมมลคาไมเกน 3

1.2

ผลการส ารวจยาในคลงยาของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทง 12 แหง พบวา

ยงคงมยาหมดอาย อยในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลแหงหนง ซงพบถง 3 รายการ

1.3 มผรบผดชอบชดเจน

ผลการตรวจสอบเอกสารการมอบหมายงาน ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต าบลทง 12 มการมอบหมายใหมผรบผดชอบงานดานบรหารเวชภณฑชดเจน แตยงไมม

การบนทกไวเปนลายลกษณอกษร

129

1.4 สมตรวจสอบบญชควบคมคลงยา มหลกฐานการเบกจาย

ผลการสมตรวจสอบบญชควบคมคลงยา ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ทง

12 ทกแหงมการจดท าบญชควบคมคลงยาครบถวน มใบเบกยาทถกใชตามบรบทของแต

ละแหง แตพบการลงขอมลทเปนปจจบนในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล เพยง 4

1.5 เบก และปรมาณการใชยาสอดคลองกน

ผลการวเคราะหปรมาณการเบกยา และ ปรมาณการใชจากบญชควบคมคลงยา

ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทง 12 ทกแหงมการเบกยาดวยแบบฟอรมตามท

ไดวางแผนกนไว และ มยอดการเบกยาสอดคลองกบยอดการจายยา

2. จากการใชแบบการประเมนตามเกณฑขนทะเบยนหนวยบรการปฐมภม ในประเดน

การบรหารเวชภณฑ เสนอผลการประเมนตามหวขอยอย ไดดงน

2.1 มการจดหายาและเวชภณฑทเปนมาตรฐานเดยวกน ภายในเครอขายหนวย

บรการประจ า และไมมการขาดยา หรอมยามากเกน 90 วน

ผลการส ารวจเอกสารตางๆทเกยวของ และบญชควบคมคลงยาของโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต าบล ทง 12 ระหวางเดอนมกราคม ถง เดอนเมษายน พ.ศ. 2556 พบวา

จากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลอนๆ จ านวน 3 ๆ ละ 1-2 รายการ ซง

ทงหมดนนคอ ยาโรคเรอรง และไมมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลใดทมยาส ารองไวมากเกน

90 วน

2.2 การจดเกบ มระบบการเกบรกษาแยกเปนสดสวน เชน ยาเมด ยาภายนอก ยา

น า ยาฉด

ผลการส ารวจคลงยาของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ทง 12 ทก

แหงท ท าให 11 แหง และสามารถจด

วางยาอยางเปน สวนอกหนงแหงไดยายไปใหบรการในหองเรยนของโรงเรยน

เนองจากอยระหวางการกอสรางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล จงไมมพนททเหมาะสมและไม

เพยงพอตอการจดวางยาใหเปนสดสวนได

130

2.3 มการเกบยา แบบเรยงยาหมดอายกอนอยดานนอกหยบกอน และไมมยา

หมดอาย ตองควบคมอณหภมไวในททเหมาะสม

ผลการส ารวจคลงยาของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ทง 12 ทก

แหงท มพนทในการจดเรยงยาตามวนหมดอายใหเหนไดอยาง

ชดเจนมากขน ถงแมวาปญหาดานอณหภมบรเวณทเกบยายงไมมการปรบปรงใหเหมาะสม แต

เนองจากการหมนเวยนยาทรวดเรวขน จงสามารถเชอมนไดวายาทผปวยไดรบเปนยาทมคณภาพ

เพยงพอตอการรกษา

3. เมอน าผลการประเมนขางตน เปรยบเทยบกบผลการประเมนดวยเกณฑเดยวกนของ

ปงบประมาณ 2553 ไดผลดงน

ตาราง 8 เปรยบเทยบผลการประเมนดวยแบบการตรวจสอบภายในการบรหารเวชภณฑ หนวยงาน

ในสงกดส านกงานสาธารณสขจงหวดชยนาท

ตาราง 9 เปรยบเทยบผลการประเมนดวยเกณฑตรวจหนวยบรการปฐมภม งานบรการเภสชกรรม

เกณฑ ป 2553 ป 2556 ไมมยาขาด ไมมขอมล 9 แหง มยาส ารองไมเกน 90 วน 0 แหง 12 แหง ไมมยาหมดอายหรอเสอมสภาพ 10 แหง 11 แหง มการจดเกบยาแยกเปนสดสวน 0 แหง 11 แหง มการเกบยาแบบเรยงตามการหมดอาย 10 แหง 11 แหง

เกณฑ ป 2553 ป 2556 มลคายาคงคลง ไมเกน 3 เดอน 0 แหง 12 แหง ไมพบยาหมดอาย 10 แหง 11 แหง มผรบผดชอบงานชดเจน 12 แหง 12 แหง หลกฐานการเบกจายยาถกตอง 4 แหง 4 แหง ปรมาณการเบก และการจายสอดคลองกน 5 แหง 12 แหง

131

จากตาราง 8 และ ตาราง 9 แสดงใหเหนวาการพฒนางานระบบกระจายยาสามารถเพมประสทธภาพของงานบรหารเวชภณฑได โดยเมอเปรยบเทยบผลการประเมนดานบรหารเวชภณฑของปงบประมาณ 2556 กบปงบประมาณ 2553 พบวาสามารถลดการส ารองยาในคลงลงไดทกแหงจนผานเกณฑประเมน มมลคาการเบกยาสอดคลองกบมลคาการใชยา จ านวนยาเสอมสภาพ และจ านวนยาหมดอายในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลลดลง ในสวนของคลงยานนพบวาระบบการจดเรยงยาในคลงยาเปนสดสวนและเปนระเบยบมากขน แตโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบางแหง ยงคงพบรายงานยาขาด การลงขอมลในบญชควบคมคลงยาทยงไมเปนปจจบน และยงไมมการมอบหมายงานใหกบผรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑทชดเจนอยางเปนลายลกษณอกษร

4. ผลจากการสงเกตคลงยาของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 12 แหง พบวา ผลจากการลดการส ารองยา ท าใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลแตละแหงมพนทในการจดเกบยาอยางเปนสดสวน สามารถจดเรยงยาบนชนวางยาไดตามอกษรหรอตามหมวดหมทางเภสชวทยา ดงภาพท 16 และ ภาพท 17

ภาพ 16 เปรยบเทยบการจดเกบยาในคลงยา กอน- าร กร า า กอนการพฒนาระบบ หลงการพฒนาระบบ

132

ภาพ 17 การจดเรยงยาบนชนวางยา าร กร า า

ขนตอนก าหนดการเรยนร ขนตอนนใชการสนทนากลม ใหผรวมวจยรวมกนพจารณาความส าเรจของการ

ปฏบตการโดยเปรยบเทยบกบปญหาทเคยรวมกนระบไวตงแตระยะท 1 สะทอนความรสกทเกดขนระหวางด าเนนการรวมกน และใหผรวมวจยเสนอแนะถงรปแบบการพฒนาการท างานรวมกนทจะด าเนนการรวมกนตอไป

การสนทนากลมครงน มการจดบรรยากาศใหผรวมวจยไดแสดงความคดเหนในบรรยากาศเปนกนเอง ไมมความตงเครยด สามารถสะทอนความคด ความรสกทเกดขนตลอดชวงเวลาการรวมท ากนวจยครงนไดอยางสบายใจ โดยผวจยเรมตนดวยการกลาวขอบคณผรวมวจย ผชวยวจย ทไดรวมมอกนท ากจกรรมตางๆ ตงแตเดอนพฤศจกายน พ.ศ 2555 จนถงวนทจดสนทนากลมครงน เปนเวลาถง จากนนไดน าเสนอผลการประเมนประสทธภาพงานบรหารเวชภณฑ ดวยเกณฑการตรวจสอบภายใน, เกณฑขนทะเบยนหนวยบรการปฐมภม และผลการประเมนตวชวดประสทธภาพงานบรหารเวชภณฑ 4 ขอ ใหผรวมวจยรบทราบ และรวมกนพจารณาความส าเรจรวมกน กอนเชญใหทกคนนงลอมกนเปนวงกลม และเปดโอกาสใหทกคนไดแสดงความคดเหน สะทอนความรสกไดโดยไมมการปดกน

133

ผลการด าเนนการ 1. ผลของการสนทนากลมเพอแสดงความคดเหนตอผลการประเมนตามเกณฑของแบบ

ตรวจสอบภายใน ดานงานบรหารเวชภณฑ แบงตามหวขอการประเมนไดดงน 1.1 มยาส ารอง

ผรวมวจยสวนใหญใหความเหนวา ระบบการกระจายยาแบบใหมท าใหมการ

ส ารองยาในคลงยาลดลงมาก แตพบวายงคงมยาเพยงพอตอการสงจาย ดงขอสงเกตทวา “แปลก

ดเนอะ พวายามนเหมอนนอยลงไปเยอะ แตยากพอใชอย” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) เมอ

พจารณารวมกบผลการประเมนประสทธภาพงานบรหารเวชภณฑ 4 ตวชวด ทแสดงใหเหนความ

สอดคลองวาการพฒนาระบบกระจายยา สงผลใหการส ารองยาคงคลงของโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต าบล 7 แหง ลดลงต ากวา 3 ในขณะทจ านวนยาทขาดลดลง เชนกน

1.2

จากผลการส ารวจทพบยาหมดอายในคลงยาใหญ ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต าบลแหงหนง ถง 3 ผรวมวจยมความเหนวานาจะมสาเหตจากทผานมามการส ารองยาไว

เกนความจ าเปน และไมมระบบเฝาระวงยาใกลหมดอายทดพอ ดงความเหนวา “ถามการเขาไปด

บอยๆ หรอมคนรบผดชอบคอยตรวจตามก าหนด เรองแบบนกคงไมเกด” (ผ รวมวจย หญง พยาบาล

วชาชพ) “กเบกยาไวเยอะ กลวไมพอ แตพอไมไดใชกเปนอยางนละ” (ผ รวมวจย หญง พยาบาล

วชาชพ) ในสวนของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทไดรบการส ารวจจากผวจยแลวไมพบวาม

ยาหมดอายนน ผรวมวจยใหความเหนเพมเตมวาเปนเพราะระบบกระจายยาแบบใหมนทจ ากดการ

เบกยาโดยพจารณาจากยอดการใชยาจรงในแตละเดอน ท าใหแตละแหงมการใชยาเกาทเกบสะสม

ไวกอน จงลดปญหายาหมดอายในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลไดในระดบหนง “กระบบการ

เบกมนบงคบใหเบกยาเทาทใชไป กเลยไดเอายาเกามาใชหมด” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

1.3 มผรบผดชอบชดเจน

ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล มบคลากรจ านวนนอย ทกคนมภาระงานท

หลากหลาย แตกมการก าหนดหนาทรบผดชอบหลกไวชดเจน ในดานงานบรหารเวชภณฑ พบวา

สวนใหญผรบผดชอบหลก คอ ผอ านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล แลวจงมอบหมายให

บคลากรอกคนหนงเปนผปฏบตงานภายใตการควบคมดแล หรอปฏบตรวมกน การมอบหมายงาน

134

ดงกลาวจะไมมการระบไวเปนลายลกษณอกษร ท าใหอาจมประเดนความสงสยวา ผใดจะมหนาท

เปนผเบกยา ผรบยา หรอผรบผดชอบท าทะเบยนควบคมคลงยา เปนตน ท าใหมความเหนในกรณน

วา นาจะมการระบผรบผดชอบใหชดเจน ตามกจกรรมของงานบรหารเวชภณฑไวใหเปนลายลกษณ

อกษร ดงความเหนทวา “นาจะระบเลยวา ตรงผเบกเนย ใครเซนได หรอใหใครเซนแทนได จะได

ท างานสบายใจ” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

1.4 สมตรวจสอบบญชควบคมคลงยา มหลกฐานการเบกจาย

ผลการสมตรวจสอบบญชควบคมคลงยา ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ท

พบวามการลงขอมลเปนปจจบนในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล เพยง 4 เชนเดยวกบผล

การประเมนประสทธภาพงานบรหารเวชภณฑ 4 ยงคงพบความคลาดเคลอนของ

จ านวนคงคลงยาจรงกบจ านวนทบนทกในบญชควบคมคลงยา ผรวมวจยใหความเหนวา การจดท า

บญชควบคมคลงยาใหเปนปจจบนนนเปนขอก าหนดทไมนาเปนไปไดจรง เพราะในโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต าบลมบคลากรนอย และใหเวลาสวนใหญกบงานบรการ ดงความคดเหนเหลาน

“เรองน กท ายอนหลงมาตลอด มเวลาคอยมานงท า” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “หนรอให

มวนหยดยาวๆ กจะเอาไปท าทบาน” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “ตอนนทะเบยนคมคลง

ตองเอาไวทบานเลย เวลางานไมไดท า” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) แตผรวมวจยใน

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทสามารถจดท าบญชควบคมคลงยาไดเปนปจจบนนน ให

ความเหนวาหากมการจดท าบญชควบคมคลงยาใหเปนปจจบนอยางสม าเสมอ เปนการสะสางงาน

ไมใหตองเสยเวลามากในการลงขอมลยอนหลง อกทงจะท าใหขอมลไมคลาดเคลอนอกดวย เชน

“ยงไงกเปนงานทตองท า จะชาจะเรวกตองท า เพราะปนงกตองมคนมาตรวจสอบอยแลว ท าให

เสรจๆไปดกวา” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) “พวาดกวาท ายอนหลง แบบนนมนปวดหว” (ผ

รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

ผรวมวจยสรปกนวา การท าบญชควบคมคลงยายงคงเปนปญหาอยหลงการพฒนา

ระบบยา จงมขอเสนอวาหากสามารถน าระบบสารสนเทศมาชวยปรบปรงบญชควบคมคลงยาจาก

วธเขยนกรอกขอมลในแบบฟอรม ใหสามารถบนทกขอมลในโปรแกรมคอมพวเตอรได นาจะ

สงเสรมใหมการบนทกขอมลใหเปนปจจบนได

135

1.5 เบก และปรมาณการใชยาสอดคลองกน

เนองจากการกระจายยาระบบใหม ก าหนดใหปรมาณการเบกถกค านวณดวย

อตโนมตดวยโปรแกรมคอมพวเตอรโดยมการเชอมโยงขอมลการเบกกบการใชยา คอกรณยารกษา

โรคทวไป มการเชอมโยงขอมลการเบกกบปรมาณการเบกยาจากคลงยาใหญ สวนกรณยารกษาโรค

เรอรง มการเชอมโยงขอมลการเบกกบปรมาณการสงใชยาจรง เมอตรวจสอบปรมาณการเบกยาและ

การใชยา จงมความสอดคลองกน ผรวมวจยเองกมความเหนสนบสนนเหตผลน เชน “ใชยาไป

เทาไหร สตรทตงไวในใบเบกยา มนกค านวณมาเตมให สะดวกตรงทไมตองคดเอง” (ผรวมวจย

หญง พยาบาลวชาชพ) “แคใสขอมลทถกตองลงไป กใชได” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

ซงจากทผวจยไดเขาส ารวจดวยตนเองแลวพบวา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต าบลบางแหงมการเบกยาจากคลงยาใหญมาไวทคลงยายอยมากเกนปรมาณการสงใช ท าใหยาใน

คลงยาใหญคงเหลอนอยกวาทควรจะเปน เมอน าขอมลนบนทกลงในใบเบกยาส าหรบรกษาโรค

ทวไป ซงตดตงโปรแกรมใหค านวณปรมาณการเบกยาจากจ านวนยาคงคลงทเปลยนแปลงไป ท าให

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลแหงนน มโอกาสจะไดรบยาไปเตมเตมดวยจ านวนทมากเกน

ความจ าเปนได ผวจยจงใหขอสงเกตไววา ระบบการกระจายยาแบบใหมนจะเกดความคลาดเคลอน

หากขอมลทกรอกลงในใบเบกยาไมใชขอมลทสะทอนการสงจายยาจรง ซงผรวมวจยสวนหนงได

แสดงใหเหนวามความเขาใจ ดงค ากลาวทวา “จรงๆพวกเรากมหนาทลงขอมลทถกตองแคนน ไม

นายากอะไร สตรมนคดใหอยแลว จะไดยาไมขาดไมเกนดวย” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

2. ผลของการสนทนากลมเพอแสดงความคดเหนตอผลการประเมนตามแบบการประเมน

ตามเกณฑขนทะเบยนหนวยบรการปฐมภม ในประเดนการบรหารเวชภณฑ แบงตามหวขอการ

ประเมนไดดงน

2.1 มการจดหายาและเวชภณฑทเปนมาตรฐานเดยวกน ภายในเครอขายหนวย

บรการประจ า และไมมการขาดยา หรอมยามากเกน 90 วน

จากผลการประเมนประสทธภาพงานบรหารเวชภณฑ 4 ตวชวด ซงพบวาหลง

พฒนาระบบกระจายยาถงแมจะพบวามจ านวนรายการยาขาดลดลงบางแลว สอดคลองกบผลการ

ส ารวจทยงคงพบการขอยมยา จากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลใกลเคยง เมอยาขาด ซงพบวา

136

เปนยารกษาโรคเรอรงจ านวน 3 รายการ นน ผรวมวจยใหความเหนวามสาเหตมาจากจ านวนผมารบ

บรการโรคเรอรงทสงมารบการรกษาตอเนองยงไมคงท เพอใหเกดผลส าเรจของระบบกระจายยาน

ควรจดใหมระบบสงตอขอมลผปวยททางโรงพยาบาลสรรพยาจะสงตวมารวมดวย ดงความเหนทวา

“ทางโรงพยาบาลนาจะจดท าระบบสงขอมลผปวยมากอนทผปวยจะมาถงเรา ถาเรารกอนกจะได

เบกยาเพมเตมไวใหกอนได” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

2.2 การจดเกบ มระบบการเกบรกษาแยกเปนสดสวน เชน ยาเมด ยาภายนอก ยา

น า ยาฉด

การจดเกบยาในคลงยาใหญทเปนระเบยบ เนองจากมพนทในการจดวางยามากขน

เปนผลมาจากการลดการส ารองยาซงเปนแนวทางหนงของการพฒนาระบบกระจายยาน จงท าให

ผรวมวจยเลงเหนถงขอด และใหขอเสนอเพมเตมวาในการพฒนาล าดบตอไป อาจจะปรบให

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลมคลงส ารองยาเพยงคลงเดยว เพอน าพนททเหลอไปใชประโยชน

ในดานอนๆได ดงทผรวมวจยคนหนงกลาววา “แลวเราจะมแนวโนมวาจะยบเหลอแคคลงเดยวมย

ครบ ประหยดพนทด แลวกเบกกนทกเดอนไปเลย” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) เปนตน

2.3 มการเกบยา แบบเรยงยาหมดอายกอนอยดานนอกหยบกอน และไมมยา

หมดอาย ตองควบคมอณหภมไวในททเหมาะสม

ท าใหมพนทในการจดเรยงยาตามวน

หมดอายใหเหนไดอยางชดเจนมากขน ถงแมวาปญหาดานของอณหภมบรเวณทเกบยายงไมมการ

ปรบปรงใหเหมาะสม แตเนองจากการหมนเวยนยาทรวดเรวขน จงสามารถเชอมนไดวายาทผปวย

ไดรบเปนยาทมคณภาพเพยงพอตอการรกษา มผรวมวจยใหความเหนสนบสนนในดานคณภาพของ

ยาวา การกระจายยาระบบใหมท าใหมยาส ารองนอยลงแตกเพยงพอ ยาทส ารองมการหมนเวยนเรว

ขน แนวโนมการพบยาหมดอายในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลนาจะลดลง ดงทผรวมวจยคน

หนงบอกวา “ยาทไดรบกไมมากเกนไป จะไมมยามาหมดอายทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

อกตอไป เพราะมการหมนเวยนยาไดเรวขนดวย” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ)

จากการสนทนากลมครงน พบวาผรวมวจยสวนใหญมความเหนวาการใชวธวทยาวจย

การวจยเชงปฏบตการน ามาซงผลการปฏบตงานทด สามารถแกไขปญหาทระบไวในระยะท 1 ได

137

ถงแมวาจะมบางประเดนปญหาทยงไมสามารถแกไขในระยะเวลาของงานวจย เชน ประเดนการขน

ถายยา ทยงพบปญหาความไมสะดวกในการเดนทาง และความไมเหมาะสมของพาหนะในการขน

ถาย หรองานเอกสารทยงไมสามารถบนทกขอมลใหเปนปจจบนได แตขนตอนการด าเนนงานตางๆ

ไดสงเสรมใหเกดความเขาใจในงานบรหารเวชภณฑทไดรบมอบหมายในภาพรวม ท าใหมองเหน

ความเชอมโยงของระบบงานมากขน สามารถตอยอดแนวคดในการพฒนาไดตอไป ดงทมผรวม

วจยคนหนงกลาววา “การไดพดคยกนดกวาการคดเพยงคนเดยว เพราะสามารถชวยกนพฒนางาน

ได” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) ปญหาบางอยางทเคยคดวาไมสามารถแกไขได กเรมม

ทางออก เมอมความคดเหนไปในทางเดยวกน ท าใหมการแกปญหาทมรวมกนดวยวธทเหมาะสม

กบบรบทของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล มผรวมวจยยกตวอยางประเดนปญหาเรอง

เครองปรบอากาศในคลงยา “เรองแอรนกเปนเรองทถกกนมานาน เพราะท าใหเกดการฟมเฟอยคา

ไฟ เรากแกปญหาดวยการลดการส ารองยาแทน” (ผ รวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) เปนตน

สวนของปญหาอปสรรคมการน าเสนอขนมาบาง โดยเฉพาะความไมคนเคยกบระบบ

ใหมๆ ยกตวอยางเชน “การใชใบสงยาแบบใหมซงยงไมเขาใจวธใชในชวงแรก แตใชไปเรอยๆ ป

หนากสบายแลว” (ผรวมวจย หญง พยาบาลวชาชพ) ผรวมวจยตางยอมรบวาระบบงานตางๆ ตองม

การเปลยนแปลงบาง และเจาหนาทเองกตองมการปรบตว

จากการสงเกตความรวมมอของผรวมวจยเมอเสรจสนกระบวนการวจย พบวามความ

เปลยนแปลงในกระบวนทศนของฝายตางๆทเกยวของ เรมตงแต ฝายผบงคบบญชาของหนวยงาน

เชน สาธารณสขอ าเภอสรรพยา ผอ านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ทไดเหนถง

ความส าคญและใหการสนบสนนสงเสรมการปฏบตงาน ในขณะทฝายผประสานงานดานบรหาร

เวชภณฑในส านกงานสาธารณสขอ าเภอสรรพยา ใหความรวมมอในการประสานดานกจกรรม

ตางๆมากขน สวนฝายโรงพยาบาลสรรพยา ไดเหนประโยชนจากการเรยนรบรบท และปญหา

อปสรรคในการท างานดานบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ซงสามารถใช

เปนขอมลในการบรหารจดการดานยาใหมประสทธภาพไดเปนอยางด ทส าคญทสดคอฝาย

ผปฏบตงานดานบรหารเวชภณฑของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกแหง ทรวมกนขบเคลอน

กจกรรมตางๆ ตงแตระยะท 1 นไดจากการใหความรวมมอ

138

ในทกกจกรรมทท าใหเกดการเรยนรรวมกนเพอพฒนาระบบกระจายยา ดงเชน ในระยะท 1 ท

รวมกนคนหาปญหา และรวมตดสนใจหาแนวทางแกไขปญหาทสอดคลองกบสภาพการท างาน ใน

ระยะท 2 ทท าใหผรวมวจยไดมโอกาสทดลองปฏบตตามแนวทางทไดมาจากความคดเหนของ

ตนเอง เกดเปนทศนคตทดตอการท างาน จนกระทงในระยะท 3 การไดโอกาสรบทราบผลการ

ประเมน และพจารณาผลส าเรจของการด าเนนการ ท าใหผรวมวจยไดเหนภาพรวมของการท างาน

ทงหมด เกดความเขาใจและมแนวคดในเชงตองการขยายผลเพอปรบปรงแกไขปญหาอนๆ ซง

สะทอนถงศกยภาพของผรวมวจยทกคนในดานการยกระดบการมสวนรวม ทจากเดมมกเปนผรบ

ขอมลขาวสาร และปฏบตตามแนวทางทโรงพยาบาลสรรพยาก าหนดไวใหแลวเทานน มาเปน

หนสวนหรอภาค (Collaborate) ในการใหขอมล ปรกษาหารอ รวมคด รวมท า และสรางฉนทานมต

ของการท างานในทกขนตอนของกระบวนการพฒนาระบบงาน

ดานความสมพนธระหวางเจาหนาทของโรงพยาบาล และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต าบล ทรบผดชอบงานบรหารเวชภณฑ พบวา มความเหนอกเหนใจ เขาใจกน และมความคนเคย

กนมากขนในแตละครงทจดการสนทนากลม ท าใหมความเหนรวมกนวาควรจะจดใหมการพฒนา

งานดวยรปแบบเชนนอยางตอเนอง โดยเฉพาะการพฒนาระบบกระจายยา ซงยงคงมประเดนทตอง

พฒนารวมกนตอไป