เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

56

บทท 5

การบรหารการพฒนาทเนนการบรหารโครงการพฒนา

การบรหารโครงการพฒนาเปนองคประกอบรองของการบรหารเพอการพฒนา การบรหารเพอการพฒนา (Administration of Development) นนคอ เราพฒนาการบรหารเพอใหเกดการบรหารการพฒนา เรามแนวคดของการพฒนาพนท เรามชมชนทตองการ มการบรหารชมชน เราจะท าใหชมชนเขมแขงขนมาไดอยางไร เราจะท าชมชนใหเปนเหมอนชมชนไมเรยง, ชมชนอนแปงไดอยางไร และการบรหารเพอการพฒนากเปนองคประกอบหลกประการหนงของการบรหารการพฒนา

5.1 ความหมายของการบรหารโครงการพฒนา การบรหารโครงการพฒนานน มผใหความหมายไวหลายนยดวยกน (1) การบรหารโครงการพฒนา หมายถง การจดการเกยวกบภารกจ หรองานทเพมมากขนทงทางดานขนาด ความสลบซบซอน และความจ าเปนอนๆ ทออกมาในรปของโครงการเฉพาะทขนานไปกบการบรหารกจการประจ าวนอนๆ การบรหารโครงการพฒนาดงกลาวนประกอบดวย 2 สวนดวยกน คอ (ก) การจดเตรยมการในเรองการจดการ ซงหมายถง การเตรยมการประสานงานโดยการจดองคการไวรองรบ และการจดองคการหมายถง การแบงแยกหนาทกนท าให เปนสดสวนแตในขณะเดยวกนกตองมการสอดประสานระหวางหนาททแบงแยกไปแลวใหกลมกลนกนดวยและ (ข) การจดเตรยมเทคนคการบรหาร อนไดแก การก าหนดประเภทของงาน การส ารวจความตองการทรพยากรทจะใช การก าหนดตารางเวลาการปฏบตงาน การก าหนดคณภาพของสนคาและบรการทจะผลต การโฆษณาสนคาและบรการ และการวดผลโครงการพฒนา (2) การบรหารโครงการ หมายถง การเตรยมตวและการลงมอด าเนนงานทก าหนดไวอยางเปนขนตอน เพอใหเกดการเปลยนแปลงในทางทดขน และเปนไปตามวตถประสงคทวางไว (3) การบรหารโครงการพฒนา หมายถง การด าเนนงานทนอกเหนอไปจากงานประจ าวนทท าเปนกจวตร การบรหารโครงการพฒนา จะมลกษณะทไมซ าซาก เปนหนงเดยวและตามปกตจะมวตถประสงคเกยวกบผลงาน และมระยะเวลา การเงน และเทคนคทแยกออกมาตางหาก (4) การบรหารโครงการพฒนา หมายถง การก าหนดและการน าเอาโครงการพฒนาไปปฏบต และมการตดตามประเมนผลดวย และโครงการพฒนา หมายถง “กจกรรมพนฐานท ก าหนดขนเพอใหเกดการเปลยนแปลงในการปรบปรงคณภาพชวตของประชาชนทงทางดาน เศรษฐกจ สงคม และการเมอง โดยทกจกรรมพนฐานนมระยะเวลาก าหนดไวอยางแนนอน ”

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

57

จากค าจ ากดความของการบรหารโครงการทงสขางตน จะเหนวาการบรหารโครงการพฒนานนเปนงานใหม เปนงานชน ซงมวตถประสงค โครงสราง กระบวนการ และพฤตกรรมทแตกตางไปจากงานประจ าโดยทวๆ ไปและในทรรศนะของผ เขยนนน เหนวา การบรหารโครงการพฒนา หมายถง การก าหนด ปรบปรง และน าเอานโยบาย แผน แผนงานโครงการ และกจกรรมการพฒนาไปปฏบต และมการตดตาม และประเมนผลการปฏบตงานนนๆดวย

5.2 เนอหาของการบรหารโครงการพฒนา เนอหาของการบรหารโครงการพฒนาแบงออกไดเปน 5 สวน ดวยกน คอ

1.ประเภทของโครงการพฒนา 2.สภาพแวดลอมของการบรหารโครงการพฒนา 3.การเตรยมและปรบ (การวเคราะห) โครงการพฒนา 4.การน าโครงการพฒนาไปปฏบต และ 5.การประเมนผลโครงการพฒนา และ ผลกระทบของโครงการพฒนา ดงมรายละเอยดขางลาง

น 5.2.1 ประเภทของโครงการพฒนา โครงการพฒนาอาจแบงออกไดเปน หลายประเภท ตามมตตางๆ ดงตอไปน (1) โครงการพฒนาแบงตามมตระดบของหนวยงานทรบผดชอบ เชน โครงการพฒนาระดบชาต ระดบภมภาค และระดบทองถน (2) โครงการพฒนาแบงตามระยะเวลาด าเนนงาน เชน โครงการพฒนาระยะสน โครงการพฒนาระยะกลาง และโครงการพฒนาระยะยาว (3) โครงการพฒนาแบงตามมตพนททด าเนนงาน เชน โครงการพฒนาในเขตเมอง โครงการพฒนาในเขตชนบท (4) โครงการพฒนาแบงตามมตภาค (sector) ของการพฒนา เชน โครงการพฒนาภาคเกษตรกร ภาคอตสาหกรรม และโครงการพฒนาภาคบรการ เปนตน (5) โครงการพฒนาแบงตามมตวตถประสงค เชน โครงการพฒนาทมงไปทวตถ หรอโครงการพฒนาทมงไปทตวคนหรอจตใจ นอกจากน โครงการพฒนาทแบงตามมตวตถประสงคยงสามารถแบงยอยออกไปอกดงน (ก) โครงการทดลอง (experiment project) โครงการทดลองมขนาดเลกไมหวงผลในทนททนใด มงทจะก าหนดปญหา และหาวธแกปญหาใหบรรลเปาหมายทวางไว

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

58

1.การเตรยมและปรบ(วเคราะห)โครงการพฒนา

2.การน าโครงการพฒนาไปปฏบต

3.การประเมนผล และ ผลกระทบของโครงการพฒนา

(ข) โครงการน ารอง (pilot project) เปนโครงการทมงทดลองการด าเนนงานใหเหมาะสมกบทองถน (ค) โครงการสาธต (demonstration project) เปนโครงการทแสดงใหเหนวาวการใหม ดกวาวธการเกา และนาจะน ามาใช

(ง) โครงการผลตซ าเพอน ามาใชใหม (replication project) จะเหนไดวา โครงการพฒนามหลายประเภทดวยกน ปญหาจงมอยวาเราจะมหลกเกณฑ และแนวทางในการเลอกโครงการพฒนาเหลานอยางไร ซงตามทศนะของโฆสต ปนเปยมรษฎ นนเหนวา หนวยงานอาจเลอกโครงการมาปฏบตโดยพจารณาจากหลกเกณฑตางๆ เชน การแกไขปญหาตามความส าคญกอนหลง ความตรงตอสภาพปญหาของทองถน เปนโครงการทมความจ าเปนมากทสด ใชเทคนคงายๆผสมผสานกบพนท ปราศจากความซ าซอน ยดเอาประโยชนของประชาชนเปนทตง ลงทนนอยสดแตไดประโยชนสงสด และยดหลกความรวมมอและพงตนเอง

5.2.2 สภาพแวดลอมของการบรหารโครงการพฒนา การบรหารโครงการพฒนามไดน าเนนไปในสญญากาศ หากตองตกอยภายใตสภาพแวดลอมทางการเมอง เศรษฐกจและสงคมทงจากภายนอกประเทศและในประเทศเชนเดยวกนกบองคประกอบรองอนๆ ของการบรหารเพอการพฒนาและการบรหารการพฒนา ในทางตรงกนขาม โครงการบรหารการพฒนาทประสบความส าเรจหรอลมเหลว กอาจสงผลกระทบตอสภาพแวดลอมเหลานดวย

5.2.3 การเตรยมและปรบ (วเคราะห) โครงการพฒนา การน าโครงการพฒนาไปปฏบต การประเมนผลโครงการพฒนา และผลกระทบของโครงการพฒนา การเตรยมและปรบ(วเคราะห) โครงการพฒนาไปปฏบต และการประเมนผล และผลกระทบของโครงการพฒนา อาจแสดงใหเหนไดโดยภาพขางลางน

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

59

ภาพแสดงเนอหาของการบรหารโครงการพฒนา ทมา: Gurnach and Harty,op.cit., 367. จากภาพขางตน พอจะอธบายรายละเอยดของเนอหาของการบรหารโครงการทงสามประเดนดงน

2.3.1 การเตรยมและปรบ (วเคราะห) โครงการพฒนา เนอหาของการบรหารโครงการพฒนาตลอดจนเจรจาตอรองกบเจาของเงนชวยเหลอ (หากมไดใชเงนงบประมาณแผนดน) การวางแผนโครงการพฒนารวมถงการรางแผนโครงการพฒนา สวนการปรบ/วเคราะหโครงการพฒนา รวมถงการปรบ/วเคราะหทางดานเทคนค สถาบนหรอหนวยงาน เศรษฐกจและการเงน ซงอาจจะยดหลกการอยางใดอยางหนง หรอทงสองอยางน คอ หนวยงานจะส ารวจดวาตนตองการจะท าอะไร แลวคอยจดหาทรพยากรมาอดหนน และ/หรอ หนวยงานจะส ารวจดวาตนมทรพยากรอะไรบาง แลวจงคอยจดท าโครงการตามก าลงความสามารถของทรพยากรธรรมชาตทมอย สวนการเจรจาตอรองกบเจาของเง นชวยเหลออาจท าไดทงภายในและภายนอกประเทศ การเจรจาตอรองกบมลนธเพอการกศล และองคการเอกชนอนๆ และเพอใหผอานไดเหนภาพของการเตรยม และปรบ/วเคราะหโครงการพฒนาชดเจนยงขน ผ เขยนจะขอยกตวอยาง การเตรยม และปรบ/วเคราะหโครงการพฒนาของการวางแผนต าบล อ าเภอ และจงหวดของระบบการพฒนาชนบทแหงชาต (กกช.) วงเสนอไวโดย อมร อนนตชย และการวางแผนระดบซงเสนอไวโดย กองการศกษาและการเผยแพรการพฒนา ส านกคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ดงรายละเอยดขางลางน

การวางแผนต าบล การจดท าแผนต าบลของระบบการพฒนาชนบทแหงชาต (กกช.) เปนหนาทของคณะกรรมการสภาต าบล (กสต.) ขนตอนการวางแผนต าบลมดงน (1) คณะกรรมการสภาต าบลรวบรวมขอมล ปญหา และความตองการของต าบล (2) การจกลมปญหา (3) การจดล าดบความส าคญของปญหา (4) การพจารณากรอบนโยบายของจงหวด และต าบล เพอเลอกโครงการทสอดคลองกบสภาพปญหาของพนทตามหมวดตางๆ 7 หมวด ไดแก หมวดพนทยากจน หมวดพฒนาความมนคง หมวดพฒนาแหลงน า หมวดกระทรวงเกษตรและสหกรณ หมวดกระทรวงศกษาธการ หมวดกระทรวงสาธารณะสข และหมวดกระทรวงมหาดไทย (5) บรรจโครงการทเลอกไดแลวในแบบ กชช.1 แยกตามหมวดงาน และกรมเจาของงบประมาณ (6) รวบรวมแบบ กชช.1 ของหมวดงานเดยวกนเอาไวดวยกน เปนแผนของแตละหมวด (7) รวบรวมแผนงานทกหมวด รวมเปนแผนต าบล

(8) สงแผนใหอ าเภอ การวางแผนอ าเภอ การจดท าแผนอ าเภอในระบบการพฒนาชนบทแหงชาต (กชช.) เปน

หนาทความรบผดชอบของคณะกรรมการพฒนาอ าเภอ (กพอ.) ซงมขนตอนดงตอไปน

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

60

(1) กพอ. รวบรวมปญหาและความตองการของอ าเภอ (2) จดกลมปญหาตามหมวดแผนงาน

(3) จดตงคณะท างานประจ าหมวดและแผนทง 7 หมวด เหมอนดงทปรากฏอยในแผนต าบล เพอจดล าดบความส าคญของปญหา พจารณาเลอกความส าคญของโครงการจากกรอบนโยบายจงหวด และสวนกลางทสอดคลองกบสภาพของอ าเภอ บรรจโครงการในแบบ กชช.2 แยกตามกรมเจาของงบประมาณ และรวมรวมบญช กชช. 2 (คอ โครงการทมอยในกรอบการพฒนา ) และกชช. 2/1 ( โครงการทไมอยในกรอบการพฒนา ) และจดท าแผนงาน (4) เลขานการ กพอ. (ปลดอ าเภออาวโส ) รวบรวมแผนงานของทกหมวดงานจดท ารางแผนอ าเภอ (5) กพอ. พจารณาแกไขเพมเตม และเหนชอบ (6) สงแผนใหอ าเภอ กพอ. เหนชอบแลวใหจงหวดใชเปนขอมลจดท าแผน จงหวดตอไป การวางแผนจงหวด การจดท าแผนจงหวดในระบบการพฒนาชนบทแหงชาต ( กชช. ) อยในความรบผดชอบของคณะอนกรรมการพฒนาชนบทระดบจงหวด (อกช.) ซงมขนตอนดงตอไปน

(1) อกช. รวบรวมขอมลปญหา และความตองการของจงหวด (2) จดกลมปญหาตามหมวดงาน

(3) คณะกรรมการพฒนาจงหวด (อพจ.) แตงตงคณะท างานประสานแผนระดบจงหวดตามกลมหมวดงาน (4) คณะท างานรวบรวมปญหาเพมเตม และจดล าดบความส าคญของปญหาตามหมวดทง 7 เหมอนกบทปรากฏอยในแผนพฒนาต าบล และอ าเภอ (5) คณะท างานแตละหมวด พจารณากลนกรองคดเลอกโครงการจากแผนอ าเภอและจดท าโครงการในสวนของจงหวดเอง ใหสอดคลองกบสภาพปญหาแลกรอบนโยบาย (6) บรรจโครงการทคดเลอกจากแผนอ าเภอและทจงหวดท าเอาไวในแบบ กชช. 3 แยกตามกรมเจาของงบประมาณ

(7) รวบรวมบญชโครงการ กชช.3 (โครงการทมอยในกรอบการพฒนา) และ กชช.3/1 (โครงการทไมอยในกรอบการพฒนา) และ จดท าแผนงานของหมวดงาน

(8) ส านกงานจงหวดรวบรวมแผนทกหมวดงาน จดท ารางแผนพฒนาจงหวดใหอกช. พจารณา (9) สงรางแผนให กพอ. พจารณาแกไขเพมเตมและเหนชอบ (10) กพอ. เหนชอบแลวสงแผนจงหวด ใหศนยประสานการพฒนาชนบทแหงชาตด าเนนการตอไป

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

61

การวางแผนระดบชาต กองการศกษาและเผยแพรการพฒนา ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไดชใหเหนรายละเอยดของการวางแผนระดบชาตซงรวมถงกจกรรมทท า (ท าอะไร) ผ รบผดชอบ (ใครท า) และวธการวางแผน (ท าอยางไร)

ท าอะไร ใครท า ท าอยางไร ภาพแสดงรายละเอยดของการวางแผนระดบชาต

ส ารวจ ศกษา วจย รวบรวมสถานการณและขอมล

สคช. มหาวทยาลย หนวยงานของรฐ

ส ารวจ

ศกษาวจย ประชม สมมนา

ประชม สมมนา ปรกษา หารอ ก าหนดเปนทศทางการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของชาต

สคช.คณะท างานชดตางๆอนประกอบดวยผมประสบการณความรความสามารถในสาขาตางๆทงภาครฐและภาคเอกชน

ก าหนดวตถประสงค แนวทางและเปาหมายการพฒนาในรายละเอยด

จดท าโครงการพฒนาใหสอดคลองกบวตถประสงค เปาหมาย

เสนอโครงการให ครม. พจารณา โดย สคช. ใหขอเสนอแนะ

กระทรวง ทบวง กรม ตางๆ

ปฏบตการตามหนาท

รบผดชอบในโครงการ ตางๆ

กระทรวง ทบวง กรม ตางๆ

จดท าแผนปฏบตการและด าเนนงานโครงการ ทไดรบอนมต

ตดตาม และประเมนผล

โครงการพฒนารายโครงการ และประเมน ผลสวนรวม

กระทรวง ทบวง กรม

สคช. สตง. สงป. ส านกปลดส านกนายกฯ

ตดตามและประเมนผล

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

62

จากตวอยางทงสขางตน จะเหนไดวา การเตรยม และการปรบ (วเคราะห) โครงการพฒนาเปนเรองทตองผานกระบวนการหลายขนตอน และมบคคลหลายฝายเขามาเกยวของ เพอแลกเปลยนขอมลและประสานประโยชนซงกนและกน ซงส ง เหลาน เ ปนสงจ าเปนส าหรบการวางแผนในระบอบประชาธปไตยรากหญาหรอรากขาว (grass roots or rice roots democracy) นอกจากน การทมบคคลหลายฝายเขามารวมกนท างานนน สะทอนใหเหนวา การวางแผนโครงการพฒนาคงจะมใชกจกรรมทางการบรหาร ซงอาศยกฎเกณฑและเหตผลแตเพยงอยางเดยว ในบางครงอาจจะตองอาศยกลไกทางการเมอง การใชดลยพนจ และการสรางแรงดลใจใหกบผ ทเกยวของดวย การปฏบตงานจงจะบรรลวตถประสงคทวางไว สวนสาเหตทตองมการปรบโครงการพฒนากเพราะวา ในการวางแผนโครงการพฒนานนมขอจ ากดอยหลายประการ เชน ขอจ ากดในเรองสตปญญาของผ ทเกยวของ ขอจ ากดในเรองขอมล ขอจ ากดในเรองเวลา และเหตสดวสยอน ๆ ฉะนน จงตองมการปรบเปาหมายและวธการของโครงการพฒนาอยเสมอเมอสภาพแวดลอมเปลยนแปลงไป

5.2.4 การน าโครงการพฒนาไปปฏบต การน าเอาโครงการพฒนาไปปฏบตนน มผ ใหความหมายไวหลายนยดวยกน ตวอยางเชน การน าเอาโครงการพฒนาไปปฏบตหมายถง “ การกระท า การแผลแผนออกมาเปนกจกรรม และการน าเอากจกรรมนน ๆ มาปฏบตทงน รวมถงการบนทกความกาวหนา การเปลยนล าดบความส าคญกอนหลงหากมวกฤตการณเกดขนและการประสานงานในบรรดาผ ทเกยวของ ” จะเหนไดวา ค านยามนมพนฐานอยบนขอสมมตของแนวความคดทางการบรหาร ทวามปจจยอะไรบางทมผลกระทบตอการน าเอาโครงการพฒนาไปปฏบต ซงตามทรรศนะของ แอน เอม. เกอรแนค (Anne M. Gurnach) และ แชรอน เอส. ฮารต (Sharon S. Harty) เหนวา ปจจยทมผลกระทบตอการน าเอาโครงการพฒนาไปปฏบตนนไดแก การตดตอสอสาร ทรพยากร จตใจ หรอทศนคต และโครงสรางระบบราชการ ซงอาจจะแสดงใหเหนไดจากภาพตอไปน

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

63

ภาพ แสดงปจจยทมผลกระทบตอการน าเอาโครงการพฒนาไปปฏบต ทมา : Gurnach and Harty, op. cit., 0p. 366 จากภาพขางตน จะเหนไดวา การน าเอาโครงการพฒนาไปปฏบตนน เปนผลพวงของสาเหตทงส

ประการดงกลาวแลว และสาเหตทงสนตางกมปฏกรยาโตตอบซงกนและกนดวย ยยน บารแดช (Eugene Bardash) ไดใหความหมายของกาน าเอาโครงการพฒนาไปปฏบตวา

หมายถง การรวบรวม และการจดองคการเกยวกบองคประกอบของแผนงานตาง ๆ ทอยในความควบคมดแลของกลมบคคลตาง ๆ ทมกจะเลนเกมสยกยายถายเท (manipulations) นานปการ เชน การปฏบตงานทไมคมคาของเงนงบประมาณ (เพราะไดมางาย ๆ ) การปดความรบผดชอบ การโยนความผดใหผ อน การกษาอาณาบรเวณอทธพลของตนเอาไว และการใชความมชอเสยงทบถมคแขงขน เปนตน ซง บารแดช ไดระบวา มอยทงหมดถง 20 วธการ จะเหนไดวา ค านยามนมพนฐานอยบนขอสมมตของแนวความคดทางการเมองทมการเจรจาตอรองแลกเปลยนผลประโยชนซงกนและกน และสอดคลองกบแนวความคดของ รอเบอรต ท นาคามระ และ แฟรงค สมอลลวด (Robert T. Nakamura and Frank Smallwood ) ซงมองเหนวาความกดดนและความ

การสอสาร ทรพยากร

โครงสรางระบบราชการ จตใจ / ทศนคต

การน าโครงการพฒนาไปปฏบต

ตวแปรตน (สาเหต) ตวแปรตาม (ผล)

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

64

บบคนทางการเมองมอทธพลเหนอกระบวนการการก าหนดนโยบายโครงการพฒนาการน านโยบายโครงการพฒนาไปปฏบต และการประเมนและผลกระทบของโครงการพฒนาดวย

จากค านยามขางตน จะเหนไดวา การน าเอาโครงการพฒนาไปปฏบตอาจพจารณาได ใน หลายฐานะ กลาวคอ

1. ฐานะทเปนการเมองเรองแรงกดดน การเจรจาตอรอง การดงและดน และการยกยายถายเท (manipulation)

2. ฐานะทเปนการระดมฉนทานมต โดยน าเอาทกคนทเกยวของมาหาทางปรองดองกน 3. ฐานะทเปนการควบคมทางการบรหาร โดยขาราชการเอง 4. ฐานะทเปนการเจรจาตอรองระหวางหนวยงานของรฐบาล 5. ฐานะทเปนการกระท ารวมกน เพอจดกจการความรวมมอในขอบขายทใหญโต

ยงยาก และสลบซบซอน 6. ฐานะทเปนระบบของเกมสททกคนมสวนไดสวนเสย

5.2.5 การประเมนผลโครงการพฒนา และผลกระทบของโครงการพฒนา 1. การประเมนผลโครงการพฒนา ถงแมวาหนวยงานจะมการเตรยมและมการปรบโครงการ

พฒนา หรอการน าเอาโครงการพฒนาไปปฏบตไดดเพยงใดกตาม แตถาไมมการประเมนผลโครงการอยางมประสทธภาพแลว การบรหารโครงการพฒนากยากทจะประสบความส าเรจ ทงนเพราะวา นอกจากการประเมนผลโครงการพฒนาจะท าใหเราทราบวาขณะนเรามาถงจดไหนแลว ยงเปนเครองมอทจะชวยผบรหารหรอผปฏบตการในการวางแผน และปรบกจกรรมตาง ๆ เพอใหโครงการพฒนาบรรลเปาหมายทวางไว

การประเมนผลโครงการอาจจะท าไดหลายวธ เชน การประเมนสงทปอนเขาไป ยกตวอยางเชน เงนเดอนคร หรอการประเมนผลทออกมา เชน จ านวนผ ทจบการศกษา หรอเชงคณภาพ เชน สดสวนระหวางครนกเรยน เปนตน และดรรชนทใชในการประเมนผลตภาพ (productivity) ของรฐบาล กคอผลทออกมาตอชวโมง / คน

ความจรงแลว การประเมนผลโครงการเรมไดรบความสนใจมานานแลวแตทเรมท ากนจรง ๆ จง กคอ ตงทศวรรษ 1960 เมอมโครงการพฒนาสงคมเกดขนเปนอนมาก เชน การศกษา การสาธารณสข การควบคมอาชญากรรม ความเกเรของเดก ยาเสพยตด ทพกอาศยและการควบคมของความประพฤต เปนตน สาเหตทผคนเรมใหความส าคญในการประเมนผลโครงการพฒนาเหลาน กเนองจากตระหนกกนวา การทรฐบาลทมเทเงนเปนจ านวนมหาศาลส าหรบโครงการการพฒนาเหลานนน มใชเปนหลกประกนวาเราจะสามารถแกปญหาสงคมตาง ๆ ไดทงหมดฉะนนจงม

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

65

ความจ าเปนทจะตองมแผนงานทไดรบการพจารณาและการน าไปปฏบตไดเปนอยางดและการทเราจะทราบวา แผนงานเหลานนไดรบการพจารณามาแลวเปนอยางด และมการน าไปปฏบตอยางไดผลหรอไม ขนอยกบการประเมนโครงการพฒนาเหลานนเอง ดวยเหตน การประเมนผลโครงการพฒนาจงไดเรมแพรหลายดงทเหนอยในปจจบน ซงหนวยงานตาง ๆ ตองใชจายเงนเพอการนเปนจ านวนมาก

การประเมนผลในระบบเปด หลกการพนฐาน 1. การมสวนรวมของประชาชน 2. ความชดเจนและโปรงใส 3. ระบบขอมลทถกตองเปนมาตรฐาน 4. การตรวจสอบสาธารณะ 5. ความถกตองและความเปนกลาง 6. ความเสมอภาคและเปนธรรม

7. ปราศจากอคตและการเลอกปฏบต

ผลลพธสดทาย 1. ประโยชนสาธารณะ 2. ตอบสนองความพงพอใจ 3. คณภาพชวตทดของประชาชน 4. สทธเสรภาพ ความเสมอภาค 5. ทวถงและเปนธรรม

6. พฒนาปรบปรงการบรหาร 7.ปรบเปลยนพฤตกรรม/วฒนธรรมการบรหาร

เกณฑและตวชวดในการประเมนผลแบบเปด

1. บรรลวตถประสงคของนโยบาย 2. เกณฑความเสมอภาค(Equity) และความเปนธรรมในสงคม (Social Equity) 3. เกณฑความสามารถและคณภาพการใหบรการ 4. เกณฑความรบผดชอบของหนวยงาน 5. เกณฑการตอบสนองความตองการของประชาชน 6. เกณฑความพงพอใจของลกคา หรอกลมเปาหมาย 7. เกณฑผลเสยหายตอสงคม

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

66

เกณฑมาตรฐานของการประเมนผลโครงการในระบบเปด ม 8 เกณฑ 27 ตวชวด

1. ประสทธภาพ 2. ประสทธผล 3. ความเปนธรรม 4. ผลกระทบ

5. ความยงยน 6. ความสอดคลอง 7. ความกาวหนา 8. ความเสยหาย

2. ผลกระทบของโครงการพฒนา ความจรงแลว เนอหาของการบรหารโครงการพฒนานาจะครอบคลมเฉพาะการเตรยมและปรบ (วเคราะห) โครงการพฒนา การน าโครงการพฒนาไปปฏบต และการประเมนผลโครงการพฒนากเปนการเพยงพอแลว แตในทางปฏบตหรอในโลกของความจรงนน การด าเนนการแคนนยงไมพอ เพราะถาผ ทเกยวของการการบรหารโครงการพฒนาใหความสนใจเฉพาะประเดนทงสามขางตน กจะมความพอเพยงเฉพาะสถานภาพ และสถานการณของโครงการพฒนาแตละโครงการเทานน ยงไมสามรารถจะบอกไดอยางเตมทวา โครงการพฒนาดงกลาวนจะมผลกระทบตอชวตและทรพยสนของประชากรเปาหมายอยางไร และมากนอยเพยงใด ฉะนนการศกษาถงผลกระทบของโครงการพฒนาจงเปนสงจ าเปน ปญหาทนาขบคดกคอเหตใดผคนจงไมคอยใหความส าคญแกการศกษาผลกระทบของโครงการพฒนาเทาทควร ค าตอบทนาจะเปนไปไดกคอ ประการแรก ผลกระทบของโครงการพฒนาจะตองอาศยเวลาอนยาวนาน กอนทจะปรากฏออกมาใหเหน ยกตวอยางเชน ผลกระทบของโครงการพฒนานวดล (New Deal) ของประธานาธบด แฟรงกลน ด. รสเวลต กวาจะปรากฏออกมาใหเหนเปนรปธรรมนนกนเวลานานถง 40 ป ประการทสอง การพจารณาผลกระทบของโครงการพฒนาเปนเรองยาก เพราะจะตองเปลยน “กรอบของจตใจ” (frame of mind) ของผพจารณาเสยใหมกลาวคอ ตามปกตการพจารณาโครงการพฒนารวมสมยมกมงทจะใสสงทปอนเขาไป (input) เปนสาเหต หรอตวแปรตนเพอแปรสภาพใหเปนผลทออกมา (output) เปนผลหรอตวแปรตาม แตการพจารณาผลกระทบของ โครงการพฒนาจ าเปนจะตองใชผลทออกมานนเปนสาเหตหรอตวแปรตน สวนตวแปรตามคอผลกระทบของโครงการพฒนาทมตอชวตและทรพยสนของขาราชการและประชาชนเพอใหนสต นกศกษา เหนภาพผลกระทบของโครงการพฒนาทชดเจนยงขน จะขอยกตวอยางประกอบดงน สมมตวา รฐบาลมโครงการ

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

67

พฒนาทจะกระจายความมงคงและรายไดของประชาชนใหมความเสมอภาพและเปนธรรม โดยจะจายเงนใหประชาชนคนละ 100 บาทตอเดอน

ผลกระทบประการแรก กคอ ผลกระทบตอขาราชการทจะตองเตรยมรางระเบยบกฎเกณฑในการจายเงนจ านวนน ตลอดจนด าเนนการจายเงนใหกบประชาชน ผลกระทบ ประการทสอง กคอเมอประชาชนไดรบเงน 100 บาทแลว เขาจะน าไปท าอะไร น าไปซอขาวใหลกกน หรอซอสราส าหรบตนเอง สวนผลกระทบ ประการทสาม กคอ เมอประชาชนไดใชจายเงนจ านวนนออกไปแลว จะมผลกระทบตอราคาอาหารและสรา ตลอดจนบานเชามากนอยเพยงใด สวนผลกระทบประการสดทาย กคอ ราคาสนคาและบานเชาดงกลาวน อาจจะมผลกระทบภาวะเงนเฟอ และก าลงซอของประชาชนในระยะเวลาตอมา เปนตน 5.3 แนวทางการบรหารโครงการพฒนา

แนวทางการบรหารโครงการพฒนามกจะเปลยนแปลงไปตามกาลเทศะ แตโดยสวนรวมแลว การบรหารโครงการพฒนามกจะเนนในเรองตาง ๆ ทเปนองคประกอบของการพฒนาบรหารการพฒนา คอ การพฒนาเศรษฐกจ การเมอง สงคม การพฒนาเมอง การพฒนาชนบท การพฒนารฐวสาหกจ และแมแตการพฒนาความชวยเหลอจากตางประเทศ ซงแนวทางการบรหารโครงการพฒนานปรากฏอยแลว ในบทตาง ๆ ซงจะไดกลาวตอไปโดยรายละเอยดอกครงหนง

5.4 ปญหาของการบรหารโครงการพฒนา

การบรหารโครงกาสรพฒนาเปนงานทมปญหายงยาก สลบซบซอนอย ไมนอยเฉพาะอยางยงการบรหารโครงการพฒนาของประเทศทก าลงพฒนา แตเมอพจารณาโดยทวไปแลว นกวชาการและนกปฏบตการพยายามจะคนหาปญหาเหลาน และเสนอแนะวธการแกไข ฉะนนผ เขยนจงขอพจารณาถงปญหาของการบรหารโครงการพฒนาเปนอนดบแรก ตอจากนนจงจะพยายามเสนอวธการแกไขปญหาเหลานในอนดบหลง

5.4.1 ปญหาของการบรหารโครงการพฒนา ปญหาของการบรหารโครงการพฒนาอาจจะพจารณาไดทงในภาพรวมและเฉพาะดาน ดงตอไปน

5.4.1.1 ปญหาของการบรหาร โครงการพฒนาในภาพรวม ในภาพรวมนนการบรหารโครงการพฒนามปญหาหลายประการดงน

1.ปญหาทเกดจากสภาพแวดลอมจากตางประเทศ ซงประกอบดวยสภาพแวดลอมทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมของโลก ยกตวอยางเชน การท าสงครามระหวางอรกและอหราน หรออรกและคเวต มผลกระทบถงปรมาณและราคาของน ามนของโลก ความผนผวนของราคาสนคาทาง

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

68

การเกษตรมผลกระทบถงประเทศทก าลงพฒนา และการเนนเรองสทธมนษยชนท าใหประเทศทปกครองดวยระบอบเผดจการไดรบการต าหน ซงสงผลกระทบถงการบรหารโครงการพฒนาทไดรบความชวยเหลอจากตางประเทศดวย

2. ปญหาทเกดจากสภาพแวดลอมภายในประเทศ และภายนอกหนวยงาน การทประเทศขาดเสถยรภาพทางการเมองกด การทเศรษฐกจมอตราความเจรญเตบโตต ากด และการทสงคมเกดความระส าระสายกด เหลานลวนแตมผลกระทบตอทรพยากรทจะน ามาพฒนาประเทศและคงจะมผลกระทบตอการบรหารโครงการพฒนาอยางไมตองสงสย

ส าหรบสภาพแวดลอมในขอ 1 และ 2 น ผ เขยนไดกลาวไวแลวในบทท 3 จงไมขอน ามากลาวซ าในทนอก

3. ปญหาทเกดจากการก าหนดนโยบายการพฒนาประเทศทไมแนนอน ไมตอเนองและผดพลาด การก าหนดนโยบายการพฒนาประเทศเปนการเนนและผกพนคน เงน วตถ และวธจดการ เพอด าเนนการใหประเทศมงไปในทศทางใดทศทางหนง ฉะนน หากนโยบายการพฒนาประเทศขาดความแนนอน ไมตอเนอง หรอผดพลาด ยอมจะมผลกระทบตอการบรหารโครงการพฒนาอยางแนนอน 4. ปญหาทเกดจากโครงสรางของการบรหารโครงการพฒนา การบรหารโครงการพฒนา จะตองมลกษณะพเศษแตกตางไปจากโครงสรางของระบบราชการทปฏบตงานประจ าจากผลวจยโดยใชขอมลอนเดย พบวา โครงสรางระบบราชการไมเออตอการพฒนาประเทศอยางมนยส าคญทางสถต ฉะนนโครงสรางการบรหารโครงการพฒนาอาจจะตองมการแบงแยกงานกนท าอยางแนนอน และจะตองมการสอดประสานงานกนทงแนวตงและแนวนอน ตลอดจนมขนตอนสายการบงคบบญชานอย และสายการบงคบบญชาเองจะตองมพนฐานอยบนความรอบรเฉพาะดาน (expertise) เกยวกบโครงการพฒนานน ๆ มากกวาสายการบงคบบญชาตามพระมดของระบบราชการตามปกต หรอกลาวอกนยหนงวาโครงสรางการบรหารแบบระบบราชการขดขวางการบรหารโครงการพฒนา

5.ปญหาทเกดจากระบวนการการบรหารโครงการพฒนาและเทคโนโลย กระบวนการการบรหารโครงการพฒนามความสมพนธกบโครงสรางการบรหารการพฒนาอยางแยกกนไมออก นนกคอ ยงโครงสรางการบรหารโครงการพฒนามขนตอนนอยลงเทาใด กยงท าใหกระบวนการการบรหารโครงการพฒนาสนลงและประหยดทรพยากรมากขนเพยงนน กระบวนการการบรหารโครงการพฒนาทท าใหงานผานหลาย ๆ จดของโครงสรางการบรหารโครงการพฒนา จงเปนอปสรรคตอการบรหารโครงการพฒนาเปนอยางมาก ส าหรบเทคโนโลยทน ามาใชในการบรหารโครงการพฒนานน เทคโนโลยแบบระบบสายพานทงานตองเดนไปตามหลาย ๆ จด เชน ระบบการประกอบรถยนต ( long-linked technology) และเทคโนโลยทเปนศนยกลางใหสองฝายมาเจรจาตอรองซงกนและกน เชน เครองเบกเงนอตโนมตของธนาคาร (mediating technology) จะเปน

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

69

อปสรรคตอการบรหารโครงการพฒนามากกวาเทคโนโลยทรวมเอาเครองไมเครองมอมาไว ณ ทเดยวกน (intensive technology)

6.ปญหาทเกดจากพฤตกรรม พฤตกรรมของบคลากรทเกยวของกบการบรหารโครงการพฒนาซงไมเออตอการบรหารโครงการพฒนานน เปนปจจยทเปนอปสรรคมากทสดเพราะทแทจรงแลว หวใจของการบรหารการพฒนาและการบรหารโครงการพฒนาพฒนาอยททศนคต ความเชอ คานยม หรอความมงมนในการพฒนา (development – orientedness) ของบคลาการวามอยมากนอยเพยงใด ซงจากทรรศนะหนงนน ความมงมนทเออตอการพฒนานน ประกอบดวยความมงมนทเออตอความเปลยนแปลง การยอมใหผ อนเขามามสวนรวมในการตดสนใจ ความอดกลน ความเสมอภาค การพฒนาเศรษฐกจ ความหวงใยในชาต ความเสยสละ ความกลาเสยง ความผกพนในงาน และการปฏบตงานใหสมฤทธผล และจากผลวจยทท าใหอนเดย และผลวจยของผ เขยนเอง พบวาพฤตกรรมของบคลากรอนเดยและไทยมทงทเออและขดขวางการบรหารการพฒนาและการบรหารโครงการพฒนา ซงเรองเหลานผ เขยนไดน ามากลาวโดยละเอยดอกครงหนงในบทท 13

5.4.1.2 ปญหาของการบรหารโครงการพฒนาเฉพาะดาน ปญหาของการบรหารโครงการพฒนาเฉพาะดานอาจจะมอยมากมาย แตในทนจะขอน ามาเสนอเพยงสองประการเทานน คอ ปญหาของการบรหารโครงการพฒนาเฉพาะดานในสวนทเกยวกบการน าเอาโครงการพฒนาไปปฏบต และในสวนทเกยวกบการประเมนผลโครงการพฒนา

(1) ปญหาของการบรหารโครงการพฒนาเฉพาะดาน : การน าเอาโครงการพฒนาไปปฏบต การรางแผนโครงการพฒนาเปนเรองทท ายาก เฉพาะอยางยง เมอผ รางจะตองรางโดยใชถอยค าทเสนาะห เพอใหเปนทถกอกถกใจของนกการเมอง และลกคาของหนวยราชการ แตสวนทยากยงไปกวานน กคอ การทจะน าเอาโครงการพฒนาไปปฏบตใหไดผลจนเปนทพอใจของทกฝาย ทงนรวมถงผ ทจะไดรบประโยชนดวย สาเหตทส าคญสวนหนงกสบเนองมาจากการทหนวยงานจะตองเผชญกบความไมแนนอน และปฏกรยาโตตอบทสลบซบซอนระหวางปรากฏการณทางสงคมและเทคโนโลย ซงยากแกการพยากรณ ยงกวานน การน าเอาโครงการพฒนาไปปฏบตยงตองประสบความยงยาก อกประการหนง คอ ปรชญาการบรหารการพฒนามกจะเปลยนแปลงอยเสมอ ท าใหขาดความตอเนองของแนวความคด และแนวทางปฏบตซงจะตองพจารณาทงทางดานทรพยากร สภาพแวดลอม โครงสราง กระบวนการ และพฤตกรรมของผปฏบตงานเสยใหม ความเปลยนแปลงของปรชญาการบรหารการพฒนาดงกลาวน พอจะแบงออกไดเปน 3 ระยะ ดงน คอ

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

70

(ก) ในทศวรรษ 1950 ปรชญาของการบรหารพฒนามงเพมความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ โดยการพฒนาอตสาหกรรมของประเทศทก าลงพฒนา และเปนทหวงกนวาผลพวงของความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจนจะชวยสงผลกระตน (trickle down) ใหคนสวนใหญเขามา อยในกจกรรมเศรษฐกจอยางไดผล โดยไมคอยใหความสนใจกบการกระจายหรอเกลยผลพวงของการพฒนามากนก

(ข) ในทศวรรษ 1960 ปรชญาการบรหารการพฒนา มงขจดอปสรรค และจดอดตนของความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ แตภายหลงพบวา กลยทธของความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยางรวดเรว โดยการท าประเทศใหเปนอตสาหกรรม และการใชทนมากนนกลบไมไดผลในประเทศทก าลงพฒนา

(ค) ในทศวรรษ 1970 ปรชญาการบรหารการพฒนามงเนนความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจไปพรอม ๆ กบความเสมอภาคแหงผลพวงของการพฒนา กลยทธความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทไดรบการเนนไปพรอม ๆ กบความเสมอภาคแหงผลพวงของการพฒนาน เนนการพฒนาชนบทแบบผสมผสาน การสนองตอบความตองการขนพนฐานของมนษย และใหความชวยเหลอแกคนยากจนเปนพเศษ

5.4.2 ปญหาของการประเมนผลโครงการพฒนาเฉพาะดาน : การประเมนผลโครงการพฒนา ปญหาของการประเมนผลโครงการพฒนา สบเนองมาจากปจจยดงตอไปนคอ

(ก) โครงการพฒนาอาจมวตถประสงคทไมชดเจนหรอก ากวม เมอน าไปปฏบตจงอาจจะวดหรอประเมนผลออกมาเปนตวเลขไดยาก (ข) โครงการพฒนาอาจขาดทฤษฎหรอขอสมมตเกยวกบความสมพนธระหวางการกระท าและการด าเนนการใหบรรลเปาหมายของโครงการ ฉะนน ผปฏบตงานทท างานอยใน โครงการเดยวกน จงนาจะมทฤษฎหรอขอสมมตเกยวกบความสมพนธระหวางการกระท าและการด าเนนการใหบรรลเปาหมายของโครงการทมแบบอยางเดยวกน มใชตางคนตางคด หรอตางคนตางท าเพราะขาดพนฐานทางทฤษฎเปนเครองชวยการตดสนใจ (ค) โครงการพฒนาอาจขาดการจดการทด นนกคอ ผบรหารโครงการไมคอยไดใชการประเมนผลโครงการพฒนาเปนเครองมอในการบรหารนนเอง

5.4.3 วธการแกไขปญหาการบรหารโครงการพฒนา แมวาการบรหารโครงการพฒนาจะมปญหามากมาย ทงปญหาในภาพรวม และปญหาเฉพาะดานดงไดกลาวมาแลวในขอ 4.1 กตาม แตกมทานผ รไดเสนอแนะวธการแกไขปญหาเหลานคอนขางมากเชนเดยวกน ดงจะเหนไดจากผลงานของ ดบบลว.แอเลน. แรนดอลฟ และแบร แซด. โพส เนอร (W. Alan Randolph and Barry Z. Posne) ดบบลว. เจ. เทยเลอร และ ท. เอฟ วตลง (W. J. Taylor and T.F. Watling) โฆสต ปนเปยมรษฎ ฮอนาเดล และ เคลาส เจฟฟรย แอล. เพรสแมน และ แอรอน วลดฟสก (Jeffrey L. Pressman and Aaron Wildavsky) และไนโกร

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

71

แรนดอลฟ และพอสเนอร ไดเสนอวธแกปญหาการบรหารโครงการพฒนาใหประสบความส าเรจโดยอาศย “บญญตสบประการ” หรอทบคคลทงสองเรยกวา “GO – CARTS DARVER” ค ายอเหลาน มาจากพยญชนะตวแรก (พยญชนะทขดเสนใต) ของแนวความคดหลกแตละประเดนของการเตรยมและปรบ (วเคราะห) โครงการพฒนาซงเปนสวนของ GO-CARTS ในบญญต 4 ขอแรก และการน าโครงการพฒนาไปปฏบต ซงเปนสวนของ DRIVER ในบญญต 6 ขอหลง ดงรายละเอยดขางลางน (1) วางเปาหมายของโครงการไวใหชดเจน (Set a clear project Goal) นนกคอ “ทานประสงคจะใชโครงการพฒนานเพอเปาหมายอะไร” (2) ก าหนดวตถประสงคของโครงการ (Determine the project Objectives) นนกคอ “ทานจะชใหเหนไดไหมวา โครงการพฒนาองทานมขอจ ากดและแนวทางอะไรบาง” (3) ก าหนดจดตรวจสอบ กจกรรม ความสมพนธ และประมาณการเกยวกบเวลาทจะใชในโครงการพฒนา (Establish m Checkpoints, Activities, Relationship, and Time estimates ) นนกคอ “โครงการพฒนาของทานสามารถจะแบงซอยออกเปนสดสวนพอทจะน ามาปฏบตไดหรอไม”

(4) ระบหมายก าหนดการเกยวกบการปฏบตตามโครงการพฒนา (Draw a picture of the project Schedule) นนกคอ “ทานมหมายก าหนดการเกยวกบการด าเนนงานตามโครงการพฒนาไวเปนลายลกษณอกษรแลวหรอยง” (5) อ านวยการใหผ ปฏบตงานแตละคน และทมในโครงการพฒนา ไดทราบวาจะตองท าอะไรบาง (Direct people individually and as a project team) นนกคอ “ทานทราบถงภมหลง และความรสกนกคดของผ ทจะมารวมทมกบทานแลวหรอยง” (6) เสรมแรงความผกพนและความตนเตนของทมโครงการพฒนา (Reinforce the commitment and excitement of the project team) นนกคอ “ทมของทานมความผกพนและความปรารถนาจะบรหารโครงการพฒนาใหประสบความส าเรจมากนอยเพยงใด” (7) แจงขอมลตาง ๆ ใหผ ทเกยวของกบโครงการพฒนาทกคนไดรบทราบ (Keep everyone connected with the project Informed) นนกคอ “ทานฟงคนอนมากกวาพดเสยเองหรอไม”

(8) สรางความเหนพองตองกนเพอจะกระต นสมาชกของทมโครงการพฒนา (Build agreements that Vitalize team members) นนกคอ “หากมความขดแยงเกดขน ทานสามารถหาทางขจดปดเปาไดหรอไม” (9) ท าใหตวทานเอง และผ อนในทมโครงการพฒนามอ านาจ (Empower yourself and others on the project team) นนกคอ “สมาชกคนอน ๆ ในโครงการพฒนา ยอมท าตามค าขอรองของทานดวยความสมครใจหรอไม”

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

72

(10) กระต นใหผ ทเกยวของกบโครงการพฒนากลาเสยง และมความคดร เรมสรางสรรค (Encourage Risk taking and creativity) นนกคอ “ทานสามารถจะโนมนาวสมาชกใหมจนตนาการ และความคดสรางสรรคไดมากนอยเพยงใด”

ผ เขยนขอย าอกครงหนงวา 4 ขอแรกของบญญตสบประการน เปนเรองของการเตรยมและปรบ (วเคราะห) โครงการพฒนาทเปนสวนของ “GO-CARTS” สวน 6 ขอหลง เปนเรองของการน าเอาโครงการพฒนาไปปฏบตทเปนสวนของ “DRIVER”

เทยเลอร และวตลง ไดเสนอวธแกไขปญหาการบรหารโครงการพฒนาหรอทบคคลทงสองเรยกวา “กฎทอง” (Golden Rules) เชนเดยวกบ แรนดอลฟ และ พอสเนอร กฎทองดงกลาวนกมอย 10 ขอเชนเดยวกน คอ

(1) ท าความเขาใจเกยวกบเปาหมายของโครงการพฒนาใหชดเจน (2) ก าหนดความตองการ (ความจ าเปน) ของโครงการพฒนา (3) หากความตองการ (ความจ าเปน) ของโครงการพฒนาเปลยนแปลงไป จงควบคมดแลอยาง

ใกลชด (4) วางแผนใหรอบคอบ (5) ก าหนดหนาทความรบผดชอบของแตละคนไวใหชดเจน (6) ตองคอยดแลวา ผ ทเกยวของไดรบทราบขาวสารและขอมลอยางถกตอง ปราศจากการอด

ตน (7) ระบ และเนนเฉพาะรายการทวกฤตหรอทมความส าคญมาก ๆ โปรดด าเนนการตาม “กฎ

80 : 20” นนกคอ รอยละ 80 ของปญหาตาง ๆ มกจะเกดจากกจกรรมหรอปจจยเพยงรอยละ 20 เทานน

(8) จงคดเลอกผประมลงานรายยอยดวยความระมดระวง (9) จงตระหนกถงความจ าเปนทจะตองมการแลกเปลยนกนในบางรายการทจ าเปน (10) จงหลกเลยงการเสยงทไมจ าเปน โปรดสงเกตวา “กฎทอง” ของ เทยเลอร และวตลง มลกษณะใกลเคยงกบ GO-CART

DRIVER ของแรนดอลฟและพอสเนอร อยมากทเดยว อยางไรกด ในการบรหารโครงการพฒนา จรง ๆ ทงในขนตอนการเตรยมและปรบ (วเคราะห) และการน าโครงการพฒนาไปปฏบตนน อาจจะตองมการแกไขเพมเตมหรอตดตอนประเดนของบญญตสบประการและกฎทองเหลานลงบางเหมอนกน เพราะคงไมมผบรหารโครงการพฒนาคนใดทเปนเถรตรงโดยปฏบตตามขอบญญตและกฎเหลานทกกระเบยดนวและทกขนตอน เพราะโครงการพฒนาแตละโครงการอาจมสภาพแวดลอมทางดานกาลเทศะ

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

73

ทแตกตางกน และนคอ หนาทความรบผดชอบของผ จดการ หรอผบรหารทจะตองกระท า ไมวาเขาเหลานนจะอยในซกใดของโลกกตาม

โฆสต ปนเปยมรษฎ เสนอวา การทจะบรหารโครงการพฒนาใหบรรลเปาหมายและประสบความส าเรจนน จ าเปนจะตองค านงถงปจจยหลายประการ เชน การประชม การท างานเปนกลม การแบงหนาทความรบผดชอบใหชดเจน การตดสนใจทด การจดบนทก และการเกบขอมล ดงแสดงไวในภาพขางลางน ภาพ แสดงปจจยทเออใหการบรหารโครงการพฒนาประสบความส าเรจ ทมา : โฆสต ปนเปยมรษฎ ปจจยทเออตอการน าเอาโครงการพฒนาไปปฏบตตามทรรศนะของ ฮอนาเดล และเคลาส มดงตอไปน คอ

(1) โครงการพฒนาใชเทคโนโลยทเหมาะสมหรอไม (2) โครงการพฒนามการประเมนความเหมาะสมของเทคโนโลย โดยการพจารณาดจากความ

เปลยนแปลงทางพฤตกรรมของผใชเทคโนโลยนน ๆ หรอไม

การประชม

การตดสนใจ

การท างานเปนกลม

การเกบขอมล การบรหารโครงการพฒนา การแบงหนาทความรบผดชอบ

การจดบนทก

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

74

(3) โครงการพฒนาสามารถสรางองคการทองถนทมภารกจทแนนอน และปฏบตงานอยางมประสทธผลหรอไม

(4) โครงการพฒนาเปดโอกาสใหชาวพนเมองไดเขามามสวนรวมในการตดสนใจเกยวกบชะตากรรมของตนเองหรอไม

(5) โครงการพฒนามการวางแผนโครงการพฒนาอยางเขมแขง มระบบการจดการทดและสามารถประเมนผลการปฏบตงานตามวตถประสงคของโครงการพฒนาอยางไดผลหรอไม

ส าหรบ เพรสเมน และวลดฟสก มความเหนวา การน าเอาโครงการพฒนาไปปฏบตจะประสบความส าเรจมากนอยเพยงใด ยอมขนอยกบเงอนไขทวาโครงการพฒนานนมความเรยบงายเพยงใด มขนตอนมากนอยเพยงใด และมงเนนไปทกลมเปาหมายแคไหน โดยเพรสแมนและวลดฟสก ไดเขยนเงอนไขเหลานออกมาในรปของสมมตฐาน ดงน

(1) ยงโครงการพฒนามความเรยบงายมากเพยงใด กยงมโอกาสทจะไดรบการน าไปปฏบตมากขนเพยงนน

(2) ยงโครงการพฒนามขนตอนในการปฏบตงานนอยลงเพยงใด กยงมโอกาสทจะไดรบการน าไปปฏบตมากขนเพยงนน

(3) ยงโครงการพฒนามงเนนไปทกลมเปาหมายมากขนเพยงใด กยงมโอกาสทจะไดรบการน าไปปฏบตมากขนเพยงนน 38

จะเหนไดวา สมมตฐานทง 3 ขอน เปนสมมตฐานทนาสนใจอยางยง สมควรทจะไดน ามาทดสอบดวยขอมลของไทยในตางกรรมตางวาระกน ทงนเพอจะพสจนดวาในบรบทของไทยเรานน สมมตฐานเหลานจะน ามาประยกตไดมากนอยเพยงใด เฉพาะอยางยงเมอน าไปใชกบหนวยราชการ รฐวสาหกจ และวสาหกจของเอกชน

ส าหรบไนโกร และไนโกรนนไดเสนอวา หนวยราชการอาจจะปรบปรงการประเมนผลโครงการพฒนาใหดขน โดยยดหลกตาง ๆ ดงตอไปน คอ

(1) การประเมนผลโครงการพฒนา จะตองถอวาเปนความรบผดชอบทตอเนองของทก ๆ หนวยงาน พรอมกบมเงนและบคลากรเพอการนอยางครบครน

(2) ทกหนวยงานควรจะพฒนาหรอปรบปรงแผนการประเมนโครงการพฒนาอยเสมออยางนอยทสดปละหนงครง

(3) ควรมแผนทเชอมโยงระหวางการประเมนผลโครงการพฒนากบกระบวนการการตดสนใจเกยวกบงบประมาณ เพอจะปรบหรอด าเนนการตามโครงการพฒนาอยางทนตอเหตการณ

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

75

(4) แมวาการตดสนใจของรฐบาลเกยวกบโครงการพฒนา จะตองน าเอาปจจยทางการเมองมาพจารณาดวยกตาม แตผ ทเกยวของควรใชขอมลจากการประเมนผลโครงการพฒนามาชงดถงขอดขอเสยเสยกอน กอนทจะตดสนใจด าเนนการตอไป

(5) แมวาหนวยงานจะไมสามารถทดสอบโครงการทดลองตาง ๆ ไดทงหมดกตาม แตหนวยงานกอาจจะตองท าการทดลองเกยวกบโครงการเหลานนเสยกอน กอนทจะน าไปปฏบตจรง ๆ ในวงกวาง

(6) หนวยงานควรจะท าการประเมนผลโครงการพฒนาเฉพาะทสามารถประเมนไดเทานน ส าหรบเกณฑทจะพจารณาวา โครงการใดสามารถประเมนไดหรอไมนน อาจจะพจารณาไดจากปจจยตาง ๆ เชน โครงการพฒนามวตถประสงคทชดเจนหรอไม ผลทเกดขนจากโครงการพฒนาสามารถวดไดหรอไม ทฤษฎหรอขอสมมตทางทฤษฎทเชอมโยงระหวางกจกรรมกบการด าเนนการใหบรรลเปาหมายชดเจนหรอไม ผบรหารมขอจ ากดมากนอยเพยงใด ทจะด าเนนการตามผลของการประเมนโครงการพฒนา มทางเผอเลอกอนใดอกหรอไม ทจะปฏบตตามผลของการประเมนโครงการพฒนาตามประเดนตาง ๆ ทคนพบ

(7) ฝายบรหารและฝายชวยอ านวยการของแผนงานตาง ๆ ควรจะเปนผก าหนดวตถประสงคของแผนงานและเกณฑการประเมนผลเสยเองมากกวาใหผ รบจางภายนอกเปนผด าเนนการเกยวกบเรองทงสองน

(8) การประเมนผลโครงพฒนาควรจะท าแตเนน ๆ กอนทกลมผลประโยชนตาง ๆ จะเขามามอทธพลครอบง าโครงการพฒนาเหลานน จนไมสามารถจะท าการเปลยนแปลงไดตามผลของการประเมน

(9) การประเมนผลควรเปนกระบวนการของการด าเนนงานตามโครงการพฒนามากกวาการประเมนผลกระทบ เพราะจะชวยใหสามารถพจารณาหาวธแกไขปรบปรงใหดขนได

(10) ควรมการออกแบบ แบบประเมนผลโครงการพฒนาทมพลงมาก ๆ แทนทจะใชแบบประเมนผลเกา ๆ

(11) ในการประเมนผลการปรบปรงโครงการพฒนานน ควรจะใหบคลากรของแผนงานนน ๆ เขามามสวนรวมเพอใหพวกเขามความเขาใจและหนมาสนบสนนการประเมนผลโครงการ

(12) หลงจากการประเมนผลโครงการพฒนาเสรจแลว ควรจะมการเผยแพรใหผ ทเกยวของไดรบทราบ เพอทจะใชขอมลเหลานนไปปรบปรงแผนงานไดดขนตอไป 5.5 ตวอยางการบรหารโครงการพฒนา เทาทกลาวมาแลวในบทน ผ เขยนไดพจารณาถงความหมายของการบรหารโครงการพฒนา เนอหาของการบรหารการพฒนา แนวทางของการบรหารโครงการพฒนา และปญหาของการบรหาร

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

76

โครงการพฒนา ตลอดจนวธการแกปญหาเหลานน ส าหรบในชวงน ผ เขยนจะขอน าตวอยางการบรหารโครงการพฒนาบางโครงการมาเสนอ เพอเสรมขอมลและความเขาใจเกยวกบการบรหารโครงการพฒนาใหดยงขน ตวอยางการบรหารโครงการพฒนาดงกลาวน รวมถงการบรหารโครงการพฒนาของโครงการพฒนาหบเขาเทนเสนซในสหรฐอเมรกา โครงการพฒนาโคมลลาในบงคลาเทศ โครงการพฒนาภมเสนาในอนเดย และโครงการพฒนาสรรโวทยในศรลงกา เปนตน 5.5.1 การบรหารโครงการพฒนาหบเขาเทนเนสซ โครงการพฒนาหบเขาเทนเนสซ ตงขนเมอวนท 18 พฤษภาคม ค.ศ.1933 ดวยความรเรมของประธานาธบด แฟรงกลนด .รสเวลต (Franklin D.Roosevelt) และไดรบความสนบสนนนจากรฐสภา เกยวกบเรองน ผ เขยนของพจารณาโครงการพฒนาหบเขาเทนเนสซ ในสองสามประเดนดวยกน คอ ลกษณะพเศษของโครงการพฒนาหบเขาเทนเนสซ พฒนาการของโครงการและขอดและขอเสยของโครงการ 5.1.1 ลกษณะพเศษของโครงการพฒนาหบเขาเทนเนสซ โครงการพฒนาหบเขาเทนเนสซ มลกษณะพเศษเฉพาะตวดงตอไปน

(1) เปนโครงการพฒนาของรฐ แตปฏบตงานอยางยดหยน และสามารถมความคดรเรมของตนเองเสมอนธรกจของเอกชน นนกคอ มการบรหารงานในรปของรฐวสาหกจและบรรษทของรฐบาลตางๆ เชน ในระหวางสงครามโลกครงทหนง รฐบาลอเมรกนไดจดตงรฐวสาหกจ บรรษทของรฐบาล เพอรณรงคและระดมทรพยากรในการท าสงครามหลายแหง เปนตนวา บรรษทการเงนเพอการสงคราม (War Finance Corporation) บรรษทกองเรอฉกเฉน (Emergency Fleet Corporation) บรรษทขาวแหงชาต (U.S. Grain Corporation) บรรษทการเคหะแหงชาต (U.S.Housing Corporation) บรษทการรถไฟปานามา (Panama Railroad Co.) บรรษทเดนเรอภายในประเทศ (Inland Waterways Corporation) ธนาคารสนเชอเรงดวนของรฐบาลกลาง (Federal Immediate Credit Banks) อยางไรกด รฐวสาหกจและบรรษทเหลานจดมงหมายและเครอขายงานคอนขางจ ากดไมเหมอนกบโครงการพฒนาหบเขาเทนเนสซทมจดมงหลายประการ และมเครอขายงานทกวางขวาง ซงมผลกระทบตอชวตและทรพยสนของประชาชนเปนอนมาก ซงจะไดกลาวตอไปขางลางน

(2) เปนโครงการพฒนาทรบผดชอบงานภมภาค ซงครอบคลมพนทถง 7 มลรฐ อนไดแก นอรธแคโรไลนา เวอรจเนย จอรเจย อลาบามา มสซสซปป เคนตกก และเทนเนสซ และเปนทตงของ เคานต บรเวณดงกลาวนมเนอทประมาณ 92,000 ตารางไมล หรอรอยละ 3 ของพนททงหมดของประเทศ

(3) เปนโครงการพฒนาทเปนผลพวงจากความเหนพองตองกนระหวางนกการเมองทมหวอนรกษนยม และนกการเมองทมหวกาวหนาทพรอมใจกนตอสกบแรงกดดนของกลมผลประโยชนเอกชนทมสวนไดสวนเสยเกยวกบพลงงาน ความจรงแลว การทประธานาธบดแฟรงกลน ด .รสเวลต ไดจดตงโครงการพฒนาหบเขาเทนเนสซขนมานนบวาเปนความกลาหาญเปนอยางมาก เพราะเทากบเขาไป

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

77

แทรกแซงการประกอบการเสร ซงควรจะด าเนนการโดยภาคเอกชน และการแทรกแซงของรฐบาลโดยการวางแผนท าใหผ คนอาจจะเกดความคลางแคลงใจวาสงคมอเมรกนจะกลายเปนสงคมนยมแล ะคอมมวนสต

(4) เปนโครงการทเกดขนเหมาะกบเวลา คอ ในชวงทมเศรษฐกจตกต า และจดตงขนในบรเวณทมประชาชนยากจน

(5) เปนโครงการทไดรบการสนบสนนเปนอยางมากทงจากประธานาธบดเอง และรฐสภา เชน วฒสภา จอรจ นอรส (Senator George Norris) มความเปนอสระจากคณะกรรมการขาราชการพลเรอน ส านกงานตรวจเงนแผนดน และมอสระทจะใชจายเงนไดอยางเตมท

(6) เปนโครงการทมหนาทรบผดชอบการพฒนาและการใชทรพยากรอยางเตมท ทงนรวมทงการพลงงาน ซงแจกจายกระแสไฟฟาใหแกประชากรถง 2.6 ลานคน และอตสาหกรรมอก 50 แหง โครงการพฒนานมมลคาไมนอยกวา 5,000 ลานเหรยญสหรฐและมผลกระทบตอชวตคนประมาณ 6 ลานคน

(7) เปนโครงการพฒนาทสะทอนใหเหนถงปรชญาการบรหารการพฒนาทเนนการพงตนเอง การเกณฑบคคลและหนวยงานอนเขามาเปนพวก (cooptation) เพอใหความรวมมอในการด าเนนงานใหบรรลวตถประสงค เนนการพงพาอาศยซงกนและกน และความเปนไปไดในทางปฏบต

(8) เปนโครงการพฒนาทมจดมงหมายหลายประการ ซงรวมถงการควบคม อนรกษและใชทรพยากรธรรมชาต การสรางเขอน และปฏบตงานเพอสงเสรมการเดนเรอ การควบคมน าทวม และผลตกระแสไฟฟา การอนรกษทดน การทดลองผลตป ย และใชผลตภณฑเหลานในโครงการศกษาเพอรกษาดน มองในแงนโครงการพฒนาหบเขาเทนเนสซนาจะเปนแบบจ าลองทดของโครงการพฒนาชายทะเลฝงตะวนออกของไทยเปนอนมาก

(9) เปนโครงการพฒนาทกระจายอ านาจ ประชาชนเขามามสวนรวม มความรบผดชอบตอสงคม และปราศจากการแทรกแซงทางการเมอง

(10) เปนโครงการพฒนาทพสดารเปนทชนชอบของชาวโลก ซงในระหวางป ค .ศ.1942-1968 มผคนจาก 140 ประเทศ มาเยยมเยยนถง 42,000 คน นอกจากนประเทศตางๆ ยงได พยายามเลยนแบบอยางของโครงการพฒนาหบเขาเทนเนสซไปใชในประเทศของตน เชน แผนพฒนาแมน าแหงจอรแดน บรรษทลมน าคาโมดารของอนเดย การทรพยากรทางน าของเปอรโตรโก บรรษทซานดาแหงเปร โครงการพฒนาหบเขาไนเกอรของแอฟรกาตะวนตก โครงการพฒนาลมน าปาปาลวปานของเมกซโก โครงการพฒนาหบเขาเซาซานฟรานซสโกของบราซล โครงการโนวว -เมอรเรยในออสเตรเลย โครงการน ารองสาธตในตะวนออกกลาง บรรษทพฒนาแหงชล โครงการทราบสงและหมเกาะของสกอต

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

78

แลนด โครงการมหานาดของอนเดย โครงการหขเขาโรนในฝรงเศส โครงการพฒนาหบเขาเลมปาของเอลซาลวาดอร บรรษทภมภาคเคาคาในโคลมเบย การพลงน าและพลงงานคซสถานในอหราน เปนตน

5.1.2 พฒนาการของการบรหารโครงการพฒนาหบเขาเทนเนสซ พฒนาการของโครงการหบเขาเทนเนสซมอย 5 ระยะดวยกน กลาวคอ

(1) ชวงป ค.ศ.1933-1939 ชวงนเปนระยะเวลาของการสรางสรรค และกอสรางเขอนใหญๆ สามารถเอาชนะกลมผลประโยชนของเอกชนโดยศาลฎกาไดตดสนใหโครงการพฒนาหบเขาเทนเนสซมสทธรวมระบบพลงงานตางๆ ไวดวยกนได

(2) ชวงป ค.ศ.1940-1949 ชวงนเปนระยะเวลาของการรวบรวมลกคาและกจกรรมตางๆ พยายามหาลกคามากขน และขยายโรงงานผลตพลงไอน าจากถานหนใหกวางขวางขน

(3) ชวงป ค.ศ. 1950-1959 ชวงนเปนระยะขยายตว เพมโรงงานผลตกระแสไฟฟาโดยไอน า (4) ชวงป ค.ศ.1960-1973 ชวงนเปนระยะทสรางเตาปรมาณขน 7 แหงเพอเพมการผลต

กระแสไฟฟาใหไดมากขนตามความตองการของตลาด ซงเพมขนถงรอยละ 170 (5) ชวงตงแตป ค.ศ.1974 เปนตนมา เปนระยะของการตดทอนการด าเนนงานมการประเมนผล

การปฏบตงาน มภาวะเงนเฟอ ราคาถานหนสงขน อตราดอกเบยและอบตเหตนวเคลยร จนท าใหโครงการพฒนาหบเขาเทนเนสซไดรบการโจมตมากขน

5.1.3 ขอดของการบรหารโครงการพฒนาหบเขาเทนเนสซ ขอดของโครงการพฒนาหบเขาเทนเนสซ มอยหลายประการ คอ

(1) คนของโครงการพฒนานมคณภาพสงมาก (2) โครงการพฒนานมรากฐานอยกบปญหาของทองถน เพราะบรหารโดยคนทอยใน สนาม

และตรงจดทมปญหา (3) บคลากรมความสข เพราะไดปฏบตงานทสรางสรรค มความจงรกภกดตอองคการ (4) การก าหนดนโยบายกระท าโดยคนเพยง 2-3 คน เทานน ยกตวอยางเชน คณะกรรมธการชด

แรกนนมอย 3 คน คอ ประธาน อารเธอร อ.มอรแกน (Arthur E.Morgan) รบผดชอบแผนงานวศวกรรมทวๆ ไป แผนงานการศกษาและการฝกอบรมนอกเหนอไปจากการ วางแผนทางดานเกษตร ทดน และภมภาค ฮารคอรต มอรแกน (Harcourt Margan) รบผดชอบเกษตรกรรม การวางแผนชวตของชนบท อตสาหกรรมการเกษตรชนบท ป ย และการประชาสมพนธ สวน ด.อ.ลเลยนธาล (D.E.Lilienthal) รบผดชอบพลงงาน กฎหมาย การจดซอทดน และเศรษฐศาสตร การคมนาคม

(5) มการกระจายอ านาจส าหรบงานประจ า แตรวมอ านาจส าหรบการน านโยบายไปปฏบต

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

79

(6) ระบบการบรหารงานใหความส าคญแกคานยมทเนนการทดลองและการใหผลประโยชนเกอกล

(7) มระบบบญชและระบบทะเบยนทงายๆ แตมลกษณะเขมแขงอยในท (8) เปนการบรหารโครงการพฒนาทมพนฐานอยบนทฤษฎประชาธปไตยรากหญา

5.1.4 ขอเสยของการบรหารโครงการพฒนาหบเขาเทนเนสข ดงไดกลาวมาแลววานบตงแตป ค.ศ. 1974 เปนตนมาการบรหารโครงการพฒนาหบเขาเทนเนสซเรมปญหา ปญหาดงกลาวมดงน

(1) เมอโครงการพฒนาหบเขาเทนเนสซไดบรหารงานมาจนบรรลวฒภาวะแลว กดเหมอนจะทรยศตออดมการณประชาธปไตยในอดต คอ แทนทจะมงสนองความตองการของประชากรรากหญา กลบท าใหประชาชนเดอดรอน เชน การชนราคาคากระแสไฟฟาโดยมไดมการปรกษาหารอกบประชากรเปาหมาย ขณะนโครงการพฒนานไมสามารถจะหาพลงงาน น า และอากาศทสะอาดไดอยางเพยงพอ เพอสนองความตองการของประชาชนในแถบนน

(2) การทโครงการพฒนาหบเขาเทนเนสซ พยายามท าใหเหนวา ประชาชนในแถบนเปนเจาของโครงการพฒนานนกอใหเกดปญหา เพราะประชาชนมความประสงคทจะเขามาควบคมการด าเนนงานของโครงการเองมากขน

(3) โครงการพฒนาหบเขาเทนเนสซ ปฏบตงานทเสยงตออนตรายทเกดจากความหายนะของนวเคลยรได (4) สมาชกรฐสภาทเคยปนมตรกบโครงการพฒนาหบเขาเทนเนสซ เรมจะกลายเปนศตรมากขนๆ ทกท (5) ฝายทเปนศตรกบโครงการพฒนาน เรยกรองใหมการลมเลกโครงการนเสย แลวมอบภารกจน ใหหนวยวศวกรรมของรฐบาลกลาง และคณะกรรมาธการการพลงงานของรฐบาลกลางเปนผ รบผดชอบแทน 5.5.2 โครงการพฒนาโคมลลาในบงคลาเทศ (The Comilla Project) โครงการพฒนาโคมลลาในบงคลาเทศมววฒนาการขนมา ประมาณปลายทศวรรษท 1950-1960 โครงการนใชอ าเภอเปนศนยกลางปฏบตงาน เพอเปนหมดเชอมกจกรรมพฒนาชนบทระหวางหนวยงานสนาม ในระดบกงอ าเภอและหมบานกบหนวยงานระดบจงหวดและระดบชาต เพอด าเนนการตามโครงการพฒนาชนบทใหบรรลเปาหมายของการฝกอบรม การเพมสมรรถนะทางการวจย และการพจารณาแสวงหาความรวมมอจากสงคมหมบาน เพอปลดปลอยใหประชาชนเปนไทจากนายทนเงนก หาวธ

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

80

ประหยดเงนของหมบานเพอน ามาใชกบโครงการพฒนา การสงขาวสารและการน าเอาวธการท านาใหมๆ มาใชภายในหมบาน และเปนโครงการสาธตและเผยแพรไปยงหมบานอนๆ ดวย ขอบขายของการด าเนนงานของโครงการพฒนาโคมลลาประกอบดวย ตวอ าเภอโคมลลาเอง และกงอ าเภอซงเรยกวา “ฐานะ” (thanas) กงอ าเภอแตละแหงน จะประกอบดวยหมบาน 300 หมบาน และมประชากรประมาณ 200,000 คน ในเนอทประมาณ 100 ตารางไมล จะเหนไดวา โครงการพฒนาโคมลลาพยายามสรางสถาบน และเครอขายของสถาบนตางๆ ขนมา พรอมๆ กบการกระตนความตนตวของชาวบานใหหนมาสนใจและใหความรวมมอกบสถาบนของรฐบาล ในอนทจะใชความรวมมอดงกลาวเพอใหสามารถพงตนเองได 5.5.3 โครงการพฒนาภมเสนาในอนเดย โครงการพฒนาภมเสนาในอนเดย มลกษณะคลายคลงกบโครงการพฒนาโคมลลาในบงคลาเทศ คอ มงทจะกระตนความตนตวของชาวบานใหเหนศกยภาพของตนเอง เพอทจะรวมตวกนตอสกบความไมเปนธรรมและการขดรดจากนายทนทดน นายทนเงนก และเพอใหสามารถพงตนเองไดในทสด โครงการพฒนาภมเสนา (แปลตรงตววา ทหารทดน) เรมตนเปนขบวนการโดยชนเผาหนงทเรยกวา อธวาส ในอ าเภอแหงหนงของแควนราชตรา ชนกลมนเปนกลมชนทถกเอารดเอาเปรยบจากเจาของทดน และนายทนเงนกจนท าใหตองสญเสยทดนและปจจยการผลตอนๆ ไป ดวยเหตนจงไดรวมตวกนเขายดพชผลบนทดนทพวกอธวาสเปนเจาของโดยถกตองตามกฎหมาย แตถกคดโกงโดยพวกซอวการ คอนายทนเงนก เมอคดถงศาล ศาลไดตดสนใหฝายกลมภมเสนาหรออธวาสเปนฝายชนะคด แตในทายทสด แมจะไดทดนคนมากไมสามารถรกษาเอาไวได และตองสญเสยไปอกครงหนง เนองจากมหนสนและไมสามารถตานอทธพลของนายทนทดนและนายทนเงนก ได จากการศกษาโครงการพฒนาภมเสนาในอนเดย สะทอนใหเหนวา แมการตอส เพอความเปนธรรมจะเปนสงทส าคญ แตจ าเปนจะตองพยายามสานตอใหมความตอเนอง มฉะนนแลวความหวงทจะใหประชนชนสามารถพงตนเองไดกจะประสบปญหา เพราะไมอาจจะตานทานและฝาวงลอมของผ มอทธพลในทองถนได ส าหรบประเทศไทยนน กมโครงการพฒนาในลกษณะนเชนเดยวกน แตมรปแบบเปนสหกรณหรอธนาคารขาว เชนทหมบานกระพ ต าบลบานเหวา อ าเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน เปนตน

5.5.4 โครงการพฒนาสรรโวทยในศรลงกา (Sarvodaya Project) โครงการพฒนาหรอขบวนการสรรโวทย เนนการพฒนาจตใจโดยใชหลกพทธธรรมเปนแนวทาง คอ พรหมวหารสและสงคหวตถส เพอลดความทกขยากของคนชนบททเปนผลจากความลมเหลวของการพฒนาดานวตถ

โครงการพฒนาสรรโวทยเกดขนเปนขบวนการ ในป ค.ศ.1958 ดวยความรเรมของครหนมคนหนงชอ เอ.ท อารยรตนะ (A.T.Ariyaratana) แหงมหาวทยาลยนาลนทา

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

81

แนวความคดพนฐานของโครงการพฒนาสรรโวทย ไดรบอทธพลมาจากมหาตมะคานธทไดคดขนเมอครงรณรงคเรองสนตนาเคราะห โดยมเปาหมายทส าคญ คอ ใหปจเจกบคคลและชมชนทกระดบมคณธรรม พงตนเองไดในทางเศรษฐกจ สามารถผลตปจจยทตองการดวยวตถพนบานและดวยเทคโนโลยของตนเอง ตอมาแนวความคดพนฐานของมหาตมะคานธ ไดรบการสบทอดเจตนารมณโดยศษยเอกทชอ วโนพาราล ทพยายามน าเอาหลกการและวธการของคานธมาปรบใชกบระบบเศรษฐกจ และการเมองสมยใหม เพอใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมของอนเดยยและกลายมาเปนขบวนการภทาน และแนวคดของขบวนการภทานทไดรบการดดแปลงโดยวโนพาราลน ไดถกน ามาปรบใหเหมาะสมกบสภาพประวตศาสตร ศาสนา และวฒนธรรมของศรลงกา โดยอารยรตนะ

โครงการพฒนาสรรโวทยเรมขนโดยอาสาสมครทเปนอาจารยและนกศกษาจากวทยาลยนาลนทา 75 คน ไปตงคายสมาทานในหมบานเลกๆ แหงหนง ทเมองกรเนกาลา ซงเปนหมบานทยากจน มความเจบปวยมาก และประชาชนปราศจากทพงดานสทธพนฐาน ในชวงเวลาทเขาไปตงคายนนกไดท ากจกรรมตางๆ และกนนอนรวมกบชาวบานเพอรวมกนท างาน แตในขณะเดยวกนกถอโอกาสเรยนรจากชาวบานดวย และกระต นใหชาวบานตนตวและตระหนกถงศกยภาพของตนเอง เพอใหมความมนใจในการแกปญหาดวยตนเองและเพอใหพงพงผ อนใหนอยทสดเทาทจะท าได

วธการของโครงการพฒนาสรรโวทยแบงเปน 4 ขนตอน คอ (1) ขนสมาทาน (Shramadana) คอ ตงคณะท างานรวมกนในหมบาน ดงไดกลาวมาแลว (2) ขนคาโมทย (Gramodaya) คอ ขนฟนฟหมบาน โดยมอบใหตวแทนของสรรโวทยอยประจ าใน

หมบาน เพอเปนตวแทนของความเปลยนแปลง (change agent) หรอเปนทเลยงของชาวบานตอไป โดยการแบงชาวบานออกเปนกลมๆ เพอท ากจกรรมฟนฟหมบานรวมกน

(3) ขนเทโศทย (Deshodaya) คอ ขนฟนฟประเทศ โดยการท างานรวมกบองคการตางๆ เชน การจดรายการศกษาเพอการพฒนา มการประชมสมมนาเกยวกบปญหาในวงทกวางขน และ

(4) ขนวศโวทย (Vishvodaya) คอ ขนฟนฟระดบโลก โดยรวมมอกบชาตตางๆ

เอกสารประกอบการเรยน วชา การบรหารการพฒนา อาจารยกรรณการ กาญจนวฏศร รฐประศาสนศาสตร

82