บทท 5 การวางแผนและงบประมาณฟารม

การทเราจะเรมตนปฏบตงานสงใดกตาม ตองรจกทจะวางแผนกอนทจะลงมอปฏบต ทงน เพราะการวางแผนชวยใหการท างานของเรามโอกาสทจะประสบความส าเรจมมากขน หรอกลาวอกนยหนงคอมโอกาสทจะประสบกบความลมเหลวหรอการขาดทนนนนอยลงนนเอง โดยปกตการลงทนในกจการใดๆกตาม รวมถงการท าธรกจงานฟารมจะตองมความเสยงในการท าธรกจไมมากกนอยขนอยกบประเภทของธรกจ การวางแผนจะชวยใหเกษตรกรมองเหนภาพรวมของกจการฟารมของตน รถงองคประกอบตางๆทจะเกดเปนธรกจฟารม คาดคะเนอปสรรคและปญหา และสามารถออกแบบวางโครงสรางการท างานออกมาอยางเปนระบบไดชดเจน ลดความเสยงทจะเกดขนได นอกจากนการวางแผนจะชวยใหเราคดอยางรอบคอบในเรองตางๆ อนจะน าไปสเรองของการก าหนดงบประมาณทจะตองใชในงานฟารม เรองงบประมาณเปนเรองทส าคญมากๆ การลงมอประกอบกจการโดยไมรทศรทางไมรงบประมาณทตองใชเปนเรองทเสยงตอความลมเหลวของธรกจ สงเหลานเปนความรสวนหนงของการจดการทเกษตรกรหรอผประกอบการตองตระหนกถงเสมอ ความหมายของการวางแผนการท าฟารม การวางแผนการท าฟารม กคอ การวางแผนเกยวกบธรกจการท าฟารม ส าหรบค าวาการวางแผนเปนค าพดกลางๆ ทสามารถใชไดกบธรกจทกประเภท ไดมนกวชาการหลายทานไดใหความหมายไวหลากหลาย ดงน

การวางแผน หมายถง การก าหนดเปาหมายและแนวทางปฏบตไวลวงหนา โดยการศกษาขอมลตางๆและแนวทางปฏบตทจะเกดประโยชนสงสดตอองคการ (สมคด บางโม, 2542, หนา 82)

การวางแผน หมายถง กระบวนการของการใชความคดและการตดสนใจ โดยการก าหนด

วตถประสงคทจะท าแลวหาขนตอนการปฏบตและวธการปฏบตเกยวกบการใชทรพยากรทางการบรหารอนประกอบดวย คน เงน วสด และการจดการ เพอใหบรรลวตถประสงคไวหลายๆ วธ แลวตดสนใจเลอกขนตอนและวธการปฏบตทเหมาะสมทสด (ศรพร พงศศรโรจน, 2543, หนา 59)

134

การวางแผน หมายถง การออกแบบของการตดสนใจในอนาคต เพอใหสามารถท าสงตางๆ ไดส าเรจ โดยการเลอกใชแนวทาง และการปฏบตการทมประสทธภาพ (อ านวย แสงสวาง, 2544, หนา 31)

การวางแผน หมายถง กระบวนการในการก าหนดวตถประสงคและวธการวาจะท าอยางไรใหบรรลวตถประสงคน หากจะกลาวในแงของสถานการณการวางแผนเปนกระบวนการในการเผชญกบความไมแนนอนโดยการก าหนดการกระท าขนลวงหนาเพอใหไดผลตามทก าหนดไว การวางแผนจะเกยวของกน 2 อยาง คอ จดหมายปลายทางกบวธการ จดหมายปลายทางกคอจะท าอะไร วธการกคอจะท าอยางไร (เสนาะ ตเยาว, 2546, หนา 83)

ดงนนกลาวโดยสรปคอ การวางแผนการท าฟารม หมายถง การคดและการตดสนใจ

เกยวกบการท าฟารมอยางมระบบ ค าวามระบบหมายความวาไดมการคดไตรตรองอยางละเอยดรอบคอบโดยไดท าการประเมนสภาพแวดลอมหรอปจจยทมผลกระทบตอการท าธรกจฟารมอยางละเอยด และไดมการก าหนดวตถประสงคและเปาหมายในการท าฟารมไวชดเจน อกทงไดก าหนดทางเลอกอนเปนแนวทางในการปฏบตงานฟารม ทมความสอดคลองและสามารถตอบสนองวตถประสงคและเปาหมายการท าฟารมใหส าเรจลลวงไปไดตามทคาดหวง

135

รปภาพท 12 แสดงความหมายของการวางแผนการท าฟารม ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 5)

การคดและการตดสนใจอยาง มระบบเกยวกบการท าฟารม

(1) การประเมนสภาพแวดลอมหรอปจจยทมผลกระทบกบการท าฟารม

(2) การก าหนดวตถประสงคและเปาหมายการท าฟารมท

ชดเจน

(3) การวางแนวทางปฏบตการท าฟารมทไดเลอกไว

(คดวาดทสด เหมาะสมทสด)

การวางแผนการท าฟารม

136

การวางแผนการท าฟารม เปนการวางแผนเกยวกบการใชทรพยากรทมอยอยางจ ากดของธรกจฟารม ซงทรพยากรทงหมดในฟารมนน สามารถแบงออกไดเปน 4 ประเภทใหญๆ ตามศาสตรของวชาเศรษฐศาสตร ไดแก

1. ทดน ทดนแตละแหงมสภาพภมอากาศและสภาพภมประเทศแตกตางกน ดงไดกลาวถงไปบาง

แลวในบทท 1 ความแตกตางดงกลาว ท าใหดนมคณลกษณะทแตกตางกน มคาความเปนกรดเปนดาง ความรวนซยของดน ปรมาณของอนทรยสารตางกน ซงหมายถงความอดมสมบรณทแตกตางกนดวย ดงนนทดนทเราเลอกใชเพอท าการผลต จะเปนตวก าหนดชนดของพชทปลกและสตวทเลยงดวยวาพชและสตวชนดใดทจะเหมาะสมกบดนประเภทนนๆ หากเปนธรกจประเภทอนๆทไมใชทางการเกษตร คณลกษณะหรอคณสมบตของทดนตามทกลาวมานน ไมถอเปนสาระส าคญ ทดนเปนปจจยการผลตทมราคาสงมากเมอเทยบกบปจจยกลมอนๆ ฉะนนการวางแผนการลงทนหรอจดท างบประมาณในสวนของปจจยชนดนตองใชการพจารณาใหรอบคอบอยางยง

2. ทน ค าวาทน อาจมผ เขาใจผดวาหมายถงเงนทน ามาใชในการประกอบธรกจเทานน แต

แทจรงแลว ในความหมายทางเศรษฐศาสตรยงหมายถง เครองมอเครองจกรอปกรณทางการเกษตร ป ย และรวมถงเมลดพนธดวย ปจจยการผลตตางๆทเราซอหามาใชประกอบการผลตนนสวนใหญจดอยในกลมของทนนนเอง ทนเปนปจจยการผลตทส าคญไมยงหยอนไปกวาทดน แมวามลคาของแตละรายการจะมนอยแตมปรมาณทตองใชมาก ซงรายการเหลานมผลตอผลก าไรของธรกจ เกษตรกรควรตองรจกรายการของทนแตละชนด และวางแผนและจดท างบประมาณอยางละเอยดเชนกน ปจจยการผลตชนดจะท าใหกจการตางๆของฟารมด าเนนไปได หากมเฉพาะทดนแตไมมเงนลงทนในการซอพนธพชพนธสตว เครองมอเครองใชตางๆ รวมถงเงนทนทใชหมนเวยนในกจการฟารม ธรกจฟารมกไมสามารถอยรอดได

3. แรงงาน แรงงานในธรกจฟารม หากเปนธรกจเจาของคนเดยวหรอทเรยกวาเกษตรกรรายยอยนน

มกใชแรงงานในครอบครว แตผประกอบธรกจควรตองวางแผนกละจดท างบประมาณตลอดจนการบนทกบญชใหมรายการจายส าหรบคาแรงดวย แมไมมการจายเงนในทางปฏบตกตาม ซงจะไดกลาวถงเหตผลและความส าคญของการลงรายการในการวางแผนและจดท างบประมาณและการ

137

ลงบญชตอไป แรงงานในลกษณะนมกมราคาคาจางไมสง เนองจากเนนความสามารถดานแรงกายมากกวา แตเกษตรกรตองวางแผนและจดท างบประมาณคาแรงงานดวยจะไดทราบคาใชจายทแทจรง อกทงแรงงานเกษตรมกตองการมากในชวงฤดกาลเกบเกยว จงตองวางแผนไวใหพรอม หากเปนธรกจฟารมทมขนาดใหญขนอาจอยในรปหางหนสวนหรอบรษท แรงงานจะมคาจางแรงงานสงขน และอาจตองจางแรงงานทมความถนดเฉพาะดานดวย ในกรณนการวางแผนจะละเอยดขนและงบประมาณทจดท ามรายละเอยดมากขนดวย

4. การประกอบการ การประกอบการกตองอาศยผประกอบการเปนผลงมอปฏบต เปนผ ทจะตองน าเอา

เทคนควธการทสะดวก มประสทธภาพมาใชในการบรหารจดการฟารม ส าหรบปจจยการผลตชนดน มองไมเหนเปนรปธรรม แตมสวนเกยวของสมพนธกบการวางแผน การประกอบการเปนปจจยทส าคญมากเพราะจะครอบคลมปจจยการผลตทงสามตวทกลาวมาแลวขางตน และเปนตวแปรส าคญทจะบงบอกวา การบรหารจดการปจจยการผลตของฟารมเปนไปอยางมประสทธภาพ และบรรลประสทธผลไดมากนอยเพยงใด กลาวโดยสรปกคอผประกอบธรกจฟารมจะตองน าเอาเทคนคการประกอบการมาใชจดการกบปจจยการผลตทงสามอยางขางตนนนเอง

ผ ทเคยศกษาทางดานการบรหารจดการ อาจมขอสงสยวา ในวชาบรหารกลาววา ทรพยากรพนฐานหรอปจจยการผลตประกอบไปดวย 4m's อนไดแก ทรพยากรมนษยหรอแรงงานคน (Man), เงน (Money), วตถดบอปกรณเครองมอเครองจกร (Material), การประกอบการ (Management) แตในทางเศรษฐศาสตรปจจยการผลตกลบเปน 4 ประเภทดงไดกลาวไปแลวนน แทจรงแลว ปจจยการผลตหรอทรพยากรพนฐานทใชในการประกอบการ ซงกสดแลวแตจะเรยกกนของทงสองศาสตรนนหมายความถงสงๆเดยวกน ศาสตรทกศาสตรจะมการเชอมโยงความรถงกนและกนไมมมมองใดกมมมองหนง เราจะเขาใจสงตางๆทองแทขนหากสามารถบรณาการและสงผานเชอมโยงความรได ส าหรบการเปรยบเทยบระหวางปจจยพนฐานในการผลต หรออาจเรยกวาทรพยากรพนฐานการผลตของทงสองศาสตรนน จะไดอธบายใหเหนภาพชดเจนยงขน ดงตอไปน

138

ตารางท 20 แสดงการเปรยบเทยบทรพยากรพนฐานในการผลตของการบรหารและเศรษฐศาสตร

ทรพยากรพนฐานในการผลต ของการบรหาร/การจดการ

เทยบไดกบ ทรพยากรพนฐานในการผลตของเศรษฐศาสตร

ทรพยากรมนษยหรอแรงงานคน (Man) เทยบไดกบ แรงงาน เงน (Money) เทยบไดกบ ทน วตถดบ, อปกรณเครองมอ, เครองจกร (Material) เทยบไดกบ ทน และ ทดน การประกอบการ (Management) เทยบไดกบ การประกอบการ ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 8)

ความส าคญของการวางแผนการท าฟารม กระบวนการวางแผนเปนขนตอนทส าคญยง ชวยใหธรกจของฟารมไดรบประโยชนหลายประการ สามารถสรปไดเปนประเดน ดงตอไปน

1. การวางแผนชวยใหประสบความส าเรจ การปฏบตงานใดๆกตามจะสามารถบรรลวตถประสงคได หากมการวางแผนทด ทงน

เพราะแผนชวยท าใหเหนภาพรวมของการปฏบต และท าใหพจารณารอบคอบ ตระหนกถงปญหาและอปสรรคทจะเกนขนกอนลงมอปฏบต จงตองคดเตรยมการรองรบปญหาและอปสรรคทจะเกดขน โอกาสทจะประสบความส าเรจ การปฏบตงานส าเรจลลวงตามวตถประสงคทตงไว

2. การวางแผนชวยใหเกดการประหยด เมอการวางแผนตองถกพจารณาในภาพรวม ดงนนจงมองเหนภาพการท างานชดเจนขน

ปจจยการผลตใดๆกตามไมวาจะเปนเงนทน เครองมออปกรณ แรงงาน จะถกใชอยางคมคา เกดการประหยดในดานคาใชจาย นอกจากนยงหมายถงการประหยดในเรองของระยะเวลา ไดมการวจยพบวา เวลาในการวางแผนจะแปรผกผนกบเวลาปฏบต คอในเวลาวางแผนมาก เวลาในการปฏบตจะนอยลงกวาการไมวางแผนนนเอง

139

3. การวางแผนชวยใหลดความเสยงและความไมแนนอน ธรกจฟารมเปนธรกจทมความเสยงหลายดานทตองค านงถง เชน ความเสยงใน

กระบวนการผลตเนองจากตองขนอยกบฤดกาลและสภาพดนฟาอากาศ ภยธรรมชาต ความเสยงกบโรคและแมลง ความเสยงจากการเนาเสยของสนคา และความเสยงดานตลาดและราคา เปนตน การวางแผนจะชวยลดความเสยงลงได เพราะเกษตรกรจะมการเตรยมการรองรบความเสยงและความไมแนนอนดงกลาว

4. การวางแผนเปนการก าหนดเกณฑทใชในการควบคม การวางแผนการท าธรกจไมวาธรกจประเภทใด เปนการวางแนวทางไวใหปฏบตตามแผน

หมายความวาแผนจะเปนตวควบคมการท างานหรอการปฏบตการใหเปนไปตามแผนทก าหนด แตแผนทดตองมความยดหยนไวดวยเชนกน เพอถาหากสภาพการณภายนอกมการเปลยนแปลง เกษตรกรหรอผประกอบธรกจจะไดสามารถปรบตวได

5. การวางแผนชวยใหเกดนวตกรรมหรอความคดสรางสรรค การวางแผนเปนกระบวนการคดแบบรวบยอด แตการคดแบบนตองใชความรอบร เพอ

ประเมนสภาพแวดลอมภายนอกและสภาพแวดลอมภายในทมผลกระทบตอการปฏบตงาน ดงนนจะท าใหเกดความคดตอยอดได อกทงการพบเหนปญหาและอปสรรคจากการไดคดวางแผน อาจท าใหเหนชองทางใหมๆ เทคนคใหมๆ สรางผลผลตสนคาและบรการใหมๆ ใหกบผบรโภคและสงคมประเทศชาตได

6. การวางแผนชวยพฒนาแรงจงใจ จากทไดอธบายถงการเกดความคดสรางสรรคในขอท 5 นนท าใหสงเสรมการพฒนา

แรงจงใจทจะปฏบตงาน เพราะทราบวตถประสงคทแนชดของธรกจตนเองวา จะไปทจดใด ท าอยางไรจงจะไปใหถงจดนนได

7. การวางแผนชวยใหเกดการแขงขน การวางแผนท าใหเกดการแขงขน และการแขงขนน ามาซงการพฒนาประสทธภาพ เกด

ความเจรญรงเรอง เมอการวางแผนชวยใหโอกาสประสบความส าเรจของธรกจมมากขน หนวยธรกจหรอธรกจฟารมทตระหนกถงความส าคญของการวางแผน กยอมจะท าการวางแผนในการท าธรกจฟารมของตน เกษตรกรคนอนๆทตองการจะประสบความส าเรจดวย กหนมาวางแผนกจการของตนเองบาง เพอใหทดเทยมกบฟารมอนๆ

140

แผนมความส าคญเพราะใหประโยชนมากมายดงไดกลาวไปแลวนน แตอยางไรกตามบางครงผประกอบธรกจกคดวาตนไดวางแผนไวคอนขางดแลว แตผลลพธทออกมากลบไมประสบผลส าเรจตามทไดตงเปาหมายไว ทงนเนองจากวา แผนกมขอจ ากดไดเชนกน ขอจ ากดเหลานนเองทท าใหแผนของเราลมเหลว ขอจ ากดเหลาน ไดแก

1. การขาดขอมลทเชอถอได แผนทเราไดวางไวนน ตองอาศยขอมลเพอใชในการวางแผน ดงนนหากขอมลทเรา

น ามาใชในการวางแผนเปนขอมลทเชอถอไมได หมายความวาไมตรงกบขอเทจจรงทเกดขนนน แผนทเราไดก าหนดไวนนกไมมประโยชน เมอน าไปใชจงไมชวยใหการปฏบตงานดขน มประสทธภาพมากขนเพราะเปนแผนทไมตรงกบความเปนจรงนนเอง เมอปฏบตตามจงประสบกบความลมเหลว

2. อทธพลจากปจจยทควบคมไดบางและควบคมไมไดเลย ปจจยทมผลกระทบตอการปฏบตงานอนใดอนหนงนนมอยมากมายในระบบซงเปนระบบ

เปด ทงปจจยภายนอกระบบและภายในระบบ (ค าวาระบบหมายถงธรกจฟารม) เกษตรกรไมสามารถควบคมปจจยเหลานไดทงหมด โดยเฉพาะปจจยภายนอกซงอาจควบคมไดบางหรอไมไดเลย เชน สภาพเศรษฐกจ โรคระบาด การเมอง ภยธรรมชาต เปนตน สงเหลานเองทท าใหแผนตองประสบกบความลมเหลว

3. ขนอยกบผน าหรอผน าแผนไปใช โดยปกตผ ทเปนคนคดวางแผนคอเจาของธรกจแตผ ทจะปฏบตไมใชเฉพาะผ ทเปนคนคด

วางแผนเทานน แตเปนทกคนทมสวนรวมในธรกจ ดงนนอาจตความจากแผนแตกตางกนไป ตองขนกบวาแผนชดเจน ละเอยดเพยงใด ดงนนการผดพลาดในการปฏบตงานทผดไปจากแผนนน จงเปนเหตใหองคการประสบกบความลมเหลวได กลาวโดยสรปในเรองของการวางแผน กคอ เมอท าการวางแผน ผลผลตทไดจากการวางแผน กคอ "แผน" แผนนมหนาททจะตอบค าถามใหไดวา ใคร (Who), ท าอะไร (What), ท าท าไม (Why), ท าทไหน (Where), ท าอยางไร (How) จงจะรวดเรว, และท าเมอได (When)

141

หลกการวางผงฟารม การวางผงฟารม เปนผลผลตสวนหนงทส าคญทสดในการวางแผนฟารม เกษตรกรควรตองสามารถเขยนออกมาไดตงแตกระบวนการวางแผน เกษตรกรตองคดและตดสนใจออกมาไดวาจะท าการจดวางผงฟารมของตนอยางไร เปนจดออนของเกษตรกรจ านวนมากทเพกเฉยตอการวางผงฟารมเนองอาจเหนวาทดนทใชในการท าฟารมของตนนนมขนาดเลก และตนมความรดอยแลววาจะปลกพชหรอเลยงสตวอยางไร อกทงการเหนวาเปนการเสยเวลา แตแทจรงแลวการเสยเวลาเพยงเลกนอยแตท าใหไดผลคมคา เนองจากเกษตรกรจะสามารถวางระบบการปลกพชและเลยงสตวไดเปนอยางด ใชประโยชนจากพนทเหลานนไดอยางคมคาสงสด พชและสตวบางชนดใชทรพยากรรวมกน มความสมพนธเกอหนนหรอเปนอปสรรคตอกนอยางใดอยางหนง การคดใหรอบคอบจงมผลตองบประมาณและคาใชจายตางๆในการด าเนนงาน อกทงมความเปนระเบยบ สวยงาม งายตอการเขาไปจดการภายใน การออกแบบวางผงฟารม หลกการวางผงฟารมจงควรตองค านงถงประโยชนในดานตางๆ ดงตอไปน

1. พนทใชสอยใหเกดประโยชนสงสด คมคา 2. งายและสะดวกตอการเขาไปจดการงานฟารม 3. ควบคมอากาศรอบๆฟารมได 4. ดแลงายและเสยคาใชจายต า 5. ใหความสะอาดและสวยงามตามสภาพ

ส าหรบขอมลทเราตองวเคราะหเพอใชประกอบในการวางแผนผงฟารม เนองจากสภาพพนท

และสภาพภมอากาศแตกตางกน ดงนนฟารมแตละแหงแตละพนทอาจแตกตางกนได แตโดยทวไปกจะมหลกการคลายๆกน ขอมลทเราตองวเคราะห ไดแก

1. การวเคราะหเกยวกบสภาพพนท รปราง องคประกอบทางธรรมชาต เชน สภาพปา

สภาพพนทดน แหลงน าและลกษณะทางภมศาสตรอนๆ 2. การวเคราะหเกยวกบสภาพแวดลอม เชน ลมฟา อากาศ ปรมาณแสงแดด ปรมาณ

ความชน ฝน

142

3. การวเคราะหเกยวกบชมชน ความตองการของคนในชมชนตอธรรมชาตและสงแวดลอม เพอปองกนปญหาความขดแยง

4. วเคราะหความตองการของเจาของฟารม วามความตองการอยางไร มงทจะผลตพชหรอสตวชนดใดเปนหลก พชหรอสตวจะเลอกอยางละกกจการ เปนตน

5. วเคราะหจ านวนคนทงหมดทมอยในฟารม ตลอดจนกลมคนทจะมาใชหรอใหบรการงานฟารม เพอจะไดวางผงฟารมใหสามารถรองรบคนเหลานไดสะดวก

ปจจบนไดมแนวคดเกยวกบการท าเกษตรพอเพยง หรอเกษตรผสมผสานซงไดมหลกการวางผงฟารมใหมการปลกพช เลยงสตว และเลยงปลาในสระ อาจใชสตรแบงพนท เปน 30: 30: 30: 10 กได ซง 30 แตละตวหมายถงสดสวนทใช (1) ปลกพชหรอปลกขาว (2) เลยงสตวพนธหรอสตวเลยงขาย และ (3) พนทส าหรบท าสระเลยงปลา เปนตน (4) สวน 10 นนหมายถงพนทส าหรบเปนทอยอาศยและเปนทางเดน เปนตน ตอไปเปนตวอยางของการออกแบบวางผงฟารมแบบผสมผสานของเกษตรกร ดงแสดงในภาพท 13

143

รปภาพท 13 แสดงตวอยางการวางผงฟารมแบบเกษตรแบบผสมผสาน ทมา: (ลดดา พศาลบตร, 2539, หนา 215)

บรเวณเลยงปลาในนาขาว

ผกและแปลงปลกพชผลไม

เลยงหมหรอเลยงไก

144

ส าหรบหลกการของเกษตรพอเพยงหรอเกษตรผสมผสานมดงน

1. ใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง คอ

1.1 ใหยดหลกเศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาชถงแนวทางการด ารงอยและปฏบตตน ของประชาชนทกระดบ (ครอบครว ชมชน รฐบาล)

1.2 ความพอเพยง คอความพอประมาณ ความมเหตมผล ความจ าเปนทจะตองม ระบบภมคมกนในตวทดพอ

2. ดานจตใจ ท าตนใหเปนทพงตนเอง มจตส านกทด สรางสรรคใหตนเองและประเทศชาต โดยรวม มจตใจเอออาทร ประนประนอมและเหนประโยชนสวนรวมเปนทตง

3. ดานสงคมและชมชน ชวยเหลอเกอกลซงกนและกน และเชอมโยงกนเปนเครอขายชมชน ทเขมแขง

4. ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มการจดการอยางชาญฉลาด ตงอยบนพนฐาน แหงความยงยน

5. ดานเทคโนโลย ใชเทคโนโลยเฉพาะทสอดคลองกบความตองการและเหมาะกบสภาพ แวดลอม ใชพนฐานของภมปญญาชาวบาน พฒนาเทคโนโลยจากภมปญญาของเราเอง

6. ดานเศรษฐกจ แตเดมมงเนนการเพมรายได ปจจบนมงลดรายจายกอนเปนส าคญ 7. แนวทางดานการผลตทางการเกษตร ควรเปนดงน มการสงเสรมการท าไรนาสวนผสม และการเกษตรผสมผสาน เพอใหเกษตรกรพฒนา

ตนเองแบบเศรษฐกจพอเพยง โดยมการท ากจกรรมเหลาน

7.1 การปลกพชผกสวนครว ลดคาใชจาย และสมนไพรเพอสขภาพ 7.2 การท าป ยหมก ป ยคอก และใชวสดเหลอใชเปนปจจยการผลต(ป ย) 7.3 การปลกไมผลสวนหลงบาน และไมใชสอยในครวเรอน 7.4 การเลยงปลาในรองสวน ในนาขาวและแหลงน าเพอเสรมรายได 7.5 การเลยงไกพนเมอง และไกไข ประมาณ 10-15 ตวตอครวเรอนเพอเปนอาหาร 7.6 การท ากาซชวภาพจากมลสตว เปนตน

145

ความหมายของงบประมาณงานฟารม ค าวา “งบประมาณงานฟารม” กคอ งบประมาณทเกยวของกบงานของธรกจฟารม ส าหรบค าวา “งบประมาณ” เปนค ากลางๆทใชกบธรกจใดกได ไดมผใหความหมายของค าวา งบประมาณ ไวหลากหลาย ดงตอไปน งบประมาณ หมายถง ประมาณการรายรบและรายจาย (พจนานกรมราชบณฑตยสถาน, 2548) งบประมาณ หมายถง การวางแผนการด าเนนงานในชวงระยะเวลาหนงโดยใหบรรลเปาหมายของกจการซงงบประมาณนนจะแสดงเปนตวเลข (ส านกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยน, 2548) งบประมาณ หมายถง การก าหนดแผนส าหรบชวงเวลาในอนาคตในรปของตวเลข ทงในรปของการเงน เชน รายได, คาใชจายและงบประมาณเงนทน หรอเปนตวเลขทไมใชการเงนเชน งบประมาณของชวโมงแรงงาน, วตถดบ, ยอดขาย หรอหนวยของการผลต การระบแผนในรปของตวเลขสามารถใชเปนเครองมอในการควบคม (คมกรบ ผกฤตยาคาม, 2548)

ดงนนกลาวโดยสรปคอ งบประมาณงานฟารม จงหมายถง การวางแผนเกยวกบรายรบและรายจายในกจกรรมหรอโครงการตางๆทเกยวของกบการด าเนนธรกจฟารมในชวงระยะเวลาหนงๆไวเปนการลวงหนา ทงนเพอวตถประสงคทจะควบคมใหการรบและการจายในกจกรรมหรอโครงการตางๆนนเปนไปอยางพอเพยงตามทไดก าหนดไว ประโยชนของการท างบประมาณฟารม งบประมาณฟารม เปนการแสดงแผนงานตาง ๆ ของฟารมทจะกระท าในชวงระยะเวลาหนงในอนาคต ในฟารมขนาดเลกแมจะไมมการท างบประมาณฟารมโดยเขยนแผนงานออกมา แตกตองมการก าหนดแผนงานทจะท าไวในใจ โดยอาศยความช านาญทเคยท ามาหลาย ๆ ป เชน ในฤดการ

146

ผลตตอไป ฟารมของตนควรจะปลกพชอะไรบาง อยางละกไร คาใชจายในดานตาง ๆ จะเปนเทาไร แรงงาน เงนทน ตลอดจนวสดอปกรณตาง ๆ จะไดมาจากไหน รายไดควรจะไดเทาไร เปนตน ส าหรบในฟารมขนาดใหญนน ยอมมความซบซอนในการท างานมากขน จ าเปนตองเขยนรายละเอยดของแผนงานทจะท าออกมา เพอปองกนความสบสนในการด าเนนงาน เพอประกนวาจะสามารถด าเนนงานตามแผนทวางไวไดอยางมประสทธภาพ การท างบประมาณฟารมจงเปนการวางแผนงานทงในดานการเงนและการบรหารงานฟารม และจะชใหเหนถงผลทจะไดรบกอนทจะไดด าเนนงานตามแผนทวางไว เนองจากปจจยการผลตตาง ๆ ในฟารมสามารถเลอกใชไดหลายทาง ดงนน การท างบประมาณฟารมจงควรท าหลาย ๆ งบประมาณ และเปรยบเทยบกน เพอเลอกงบประมาณทจะท าใหบรรลวตถประสงคของฟารมทวางไวไดดทสด เพราะวตถประสงคของแตละฟารมยอมตางกน บางฟารมตองการรายไดสทธสงทสด บางฟารมตองการใหมการเสยงภยนอยทสด หรอบางฟารมตองการใหมเวลาพกผอนพอสมควร เปนตน ประโยชนของการท างบประมาณฟารม พอสรปไดดงน

1. ดานความเจรญกาวหนา การจดท างบประมาณงานฟารมท าใหเกษตรกรตองมการตดตามความกาวหนาทาง

วทยาการหรอเทคโนโลยใหมๆทจะใชในฟารมอยเสมอ ไมวาจะเปนดานความรในการปลกพชเลยงสตวหรอในดานเครองมออปกรณทางการเกษตร เพราะขอมลเหลานเกษตรกรหรอผประกอบธรกจฟารมจะตองมการคนควาขอมลในดานตาง ๆ เพอใชประกอบการท างบประมาณ

2. ดานประสทธภาพ การท างบประมาณงานฟารมจะเปนการจดสรรทรพยากรตาง ๆ ทฟารมมอย เพอใชให

มประสทธภาพมากทสด เพราะสามารถแจกแจงถงงบประมาณทตองใชในการผลตพชหรอสตวชนดตางๆ โดยเฉพาะหากเกษตรกรหรอผประกอบธรกจฟารมท าการปลกพชหรอสตวหลายกจการ การท างบประมาณฟารมจะชวยใหการจดการกบพชแตละชนดเปนไปอยางมประสทธภาพ

3. ดานการเปลยนแปลง การจดท างบประมาณฟารมจะท าใหมองเหนภาพรวมของการใชปจจยการผลตตางๆ

หรอมองเหนกจกรรมทเกดขนนนเอง ท าใหสามารถปรบปรง เปลยนแปลงการด าเนนงานใหสอดคลองกบภาวะเศรษฐกจและสงคมทเปลยนแปลงไดทนทวงท

147

4. ดานการน าไปใช การบนทกขอมลตาง ๆ จากการด าเนนงานฟารมลงในงบประมาณงานฟารม ซงเปนการ

คดอยางรอบคอบในการลงบนทกและจดระบบงานฟารม จงท าใหเมอถงเวลาทจะตองดงขอมลตางๆไปใชนน ท าไดสะดวกขนและท าใหการประเมนผลการท าฟารมมความรวดเรวและถกตอง

5. ดานการตรวจสอบ เมองบประมาณงานฟารมถกจดท าอยางเปนระบบ ท าใหการน าไปใชหรอการ

ด าเนนงานฟารมเปนไปอยางมระบบ ตามขนตอน เกษตรกรหรอผประกอบธรกจการกสามารถตรวจสอบผลการท าฟารมไดอยเสมอ ท าการเปรยบเทยบสงทวางแผนไวกบการปฏบตไดทกระยะ

6. ดานการกยม เมอธรกจฟารมมขอมลเกยวกบการใชเงนลงทนของตนอยางมระบบ การท างานกมระบบไปดวย ผลการด าเนนงานจงนาเชอถอ หากจะตองก ยมเงนลงทนเพม การแสดงงบประมาณเปนหลกฐานส าคญตวหนงทจะท าใหมโอกาสไดรบการปลอยเงนกจากสถาบนการเงนหรอบคคลอน

7. ดานทกษะความช านาญ การท างบประมาณเสมอทกครงทจะตองมการน าเงนมาลงทนในปจจยการผลตตางๆจะ

เปนการสงเสรมใหเกษตรกรหรอผประกอบธรกจมความช านาญในการท าฟารมเพมขนเรอย ๆ เพราะไดใชดลยพนจอยางกวางขวาง และใชความละเอยดในการพจารณาตลอดระยะเวลา ชนดของงบประมาณฟารม งบประมาณฟารมแบงเปน 2 ชนด คอ

1. งบประมาณฟารมทงหมด (Total of Complete Farm Budget)

1.1 งบประมาณดานพช 1.2 งบประมาณดานสตว 1.3 งบประมาณดานสตว

2. งบประมาณฟารมบางสวน (Partial Farm Budget)

148

งบประมาณฟารมทงหมด

งบประมาณฟารมทงหมด หมายถง งบประมาณทครอบคลมกจการตาง ๆ ทกอยางทจะท าใหในฟารม แสดงถงองคประกอบของกจการฟารมทงหมด โดยปกตการท างบประมาณทงหมดน ควรท าทงในระยะยาวและระยะสน โดยงบประมาณในระยะยาวเปนการวางแผนกวาง ๆ วาโครงสรางของฟารมจะเปนอยางไร จะมการปรบปรงเปลยนแปลงโครงสรางในระยะ 3 ป 5 ป หรอ 10 ป อยางไรบาง ส าหรบงบประมาณในระยะสนนนจะพจารณาในรายละเอยดแตละป วาจะมการด าเนนงานในฟารมอยางไรจงจะบรรลวตถประสงคทวางไว การท างบประมาณทงหมดจงตองใชเวลาและความพยายามมาก ในฟารมทมกจการขนาดใหญหลาย ๆ กจการ การท างบประมาณทงหมดอาจแบงเปนขนตอนดงน

1. ส ารวจปจจยการผลต ส ารวจปจจยการผลต ทกชนดทฟารมมอย เชน มทดน แรงงาน เครองจกรเครองมอ

อะไรบางทสามารถใชในการด าเนนงานฟารมได และพจารณาวาปจจยในการผลตชนดใดทเปนตวจ ากดการผลตทส าคญทสด ไมอาจหามาเพมเตมได เมอเกดการขาดแคลน โดยทวไปปจจยการผลตนไดแก เงนทน ซงแสดงวากจการตาง ๆ ทจะท าในฟารมจะถกจ ากดจ านวนดวยปรมาณเงนทนทมอย แมจะมทดนมากกไมอาจประกอบการผลตไดเตมพนททมอย บางกรณปจจยจ ากดทส าคญอาจเปนแรงงาน หรอเมลดพนธ เครองจกรเครองมอตาง ๆ กได ซงท าใหไมสามารถท าการผลตไดตามทตองการ

2. ก าหนดชนดและขนาดของกจการ ก าหนดชนดและขนาดของกจการทจะท าใหสอดคลองกบปจจยการผลตทมอยอยาง

จ ากดนน เชน จะปลกพชหรอเลยงสตวอะไรบาง จ านวนเทาไร จะปลกเมอไร หมนเวยนกนอยางไร 3. วางแผนผงฟารม การวางแผนผงฟารม เพอแบงพนทในการท าฟารมใหชดเจนวา สวนใดเปนถนน หรอ

คลองชลประทาน พชแตละชนดจะปลกสวนไหนของพนท สถานทเลยงสตวตาง ๆ ควรจะอยตรงไหน ทงนใหสอดคลองกบชนดและลกษณะของพนทของฟารม

149

4. พจารณารายละเอยดของแตละกจการ เมอวางแผนผงฟารมเรยบรอยแลว ท าใหทราบถงกจการตาง ๆ ทเปนองคประกอบของ

ฟารมทงหมด ในขนนจงเปนการพจารณารายละเอยดของแตละกจการวาจะมลกษณะการด าเนนงานอยางไร พรอมกบประมาณคาใชจายตาง ๆ ตลอดจนรายไดทจะไดรบในแตละกจการทกกจการ เพอสรปรวมกนเขามาเปนงบประมาณทงหมดของฟารมตอไป

5. สรปงบประมาณ ในการสรปงบประมาณของแตละกจการมาเปนงบประมาณทงหมดของฟารมนน ควร

สรปเปนหมวดใหญ ๆ ดงน ซงจะกลาวรายละเอยดในงบประมาณแตละชนดดงตอไปน 5.1 งบประมาณดานพช 5.2 งบประมาณดานสตว 5.3 งบประมาณทวไป

เมอไดจดท างบประมาณดานพช งบประมาณดานสตว และงบประมาณทวไปแลว จงน างบประมาณทง 3 ชนดน มาสรปรวมกนโดยแยกสวนของรายไดและรายจายใหเหนชดเจน เพอจะไดทราบผลตอบแทนทจะไดรบจากงบประมาณทไดท านน (ดงตารางท 26)

งบประมาณดานพช เปนการรวบรวมรายการตาง ๆ ทงดานรายไดและรายจายของพชทกชนดเขาดวยกน เพอให

เหนสวนประกอบของงบประมาณดานพชไดชดเจน จงควรแยกเปน 2 สวนคอ (ดงตารางท 21 และตารางท 22)

(1) สวนการผลตและการจ าแนกผลผลตของพช (2) สวนของรายจายเกยวกบพช

150

ตารางท 21 แสดงการผลตและการจ าแนกผลผลตของพช

ชนดพช พนท ปลก (ไร)

ผลผลตตอไร

ผลผลต

ทงหมด

การจ าแนกผลผลต บรโภคใน

ครวเรอน

ท าพนธ

อาหารสตว

ขาย ราคาตอหนวย

รายได (บาท)

ขาว 60 50 ถง 3,000 ถง

1,000 ถง 100 ถง 10 ถง 1,890 ถง

30 56,700

ขาวโพด 25 450 กก. 11,250 กก.

- 300 กก.

1,000 กก.

9,950 กก.

2 19,900

ชนดพช พนท

ปลก (ไร) ผลผลตตอไร

ผลผลตทงหมด

การจ าแนกผลผลต บรโภคในครวเรอน

ท าพนธ อาหารสตว

ขาย ราคาตอหนวย

รายได (บาท)

ขาวฟาง 15 XX XX

XX XX XX XX XX XXX

มนส าปะหลง

10 XX XX - - - XX XX XXX

รวม 110 - - - - - - - XXXX

ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 10) การประเมนผลผลตตอไร อาจใชขอมลจากการทฟารมเคยท ากจการขนมากอนแลว หรอพจารณาจากสภาพการผลตโดยทวไปในทองถน ตลอดจนขอมลจากการทหนวยงานตางๆ ไดท าการทดลองและบนทกผลไว ส าหรบการจ าแนกผลผลตเพอใชในทางตาง ๆ นน ควรประมาณใหใกลเคยงกบความตองการแตละดาน เชน ชาย หญง หรอเดก จะบรโภคขาวปละกถ ง รวมทงครอบครวจะเปนเทาไร หรอพชแตละชนดจะตองใชพนธพชจ านวนเทาไรตอพนท 1 ไร ซงขอมลเหลานอาจไดมาจากประสบการณและความช านาญในการท าฟารม หรอจากขอมลทหนวยงานตาง ๆ จดท าไว

151

ความส าคญอกอยางหนง คอ การประมาณราคาของผลผลต ไมควรจะประมาณไวสงหรอต าเกนไป เพราะบางปการผลตอาจมความผดปกตในดานราคา จงไมควรใชราคาของปใดปหนงมาประมาณ ซงจะท าใหรายไดของฟารมผดปกตไปดวย ดงนน จงควรใชราคาเฉลยหลาย ๆ ปของผลผลตแตละชนดมาประมาณ จะมความเหมาะสมมากกวา ตารางท 22 แสดงรายจายเกยวกบพช

ชนดพช พนท ปลก (ไร)

คาใชจายตาง ๆ (บาท) คา

เตรยมพนท

คาพนธพช

คาปย คายาปราบศตรพช

คาจางแรงงาน

........ ........ รวม

ขาว 60 XX XX XX XX XX XX XX XXX ขาวโพด 25 XX XX XX XX XX XX XX XXX

ชนดพช พนท ปลก (ไร)

คาใชจายตาง ๆ (บาท)

คาเตรยมพนท

คาพนธพช

คาป ย คายาปราบศตรพช

คาจางแรงงาน

........ ........ รวม

ขาวฟาง 15 XX XX XX XX XX XX XX XXX มนส าปะหลง

10

XX

XX

XX

XX

XX

XX

XX

XXX

รวม 110 XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXXX

ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 10)

ในการประมาณคาใชจายตาง ๆ จะเปนไปดวยความถกตอง ถามการวางแผนการใชปจจยการผลตอยางละเอยด ถกตอง เพราะคาใชจายจะผนแปรไปตามจ านวนปจจยการผลตทใช ขอมลฟารมในอดตจะมประโยชนอยางมากตอการประมาณจ านวนปจจยการผลตทใช สงทส าคญคอ การประมาณราคาของปจจยการผลต เชน คาจางแรงงาน คาจางรถไถ คาน ามน คาป ย จะตอง

152

ตรวจสอบและคาดคะเนใหรอบคอบ เพราะมกจะมราคาสงขนเรอย ๆ จงมควรใชราคาในอดตมาประมาณคาใชจาย จะท าใหคาใชจายทประมาณไวต าเกนไป เมอถงระยะเวลาลงมอท าจรง ๆ อาจจะไมมทนพอทจะด าเนนงานตามแผนทวางไว งบประมาณดานสตว ท านองเดยวกบงบประมาณดานพช คอ ควรจะแยกเปน 2 สวน ดงน (ดงตารางท 23 และตารางท 24)

(1) สวนการผลตและการจ าแนกผลผลตของสตว (2) สวนของรายจายเกยวกบสตว

ตารางท 23 แสดงการผลตและการจ าแนกผลผลตของสตว

ชนดของสตว จ านวนผลผลต การจ าแนกผลผลต

บรโภคในครวเรอน

มลคา ขาย มลคา

เปด ไข 200,000 ฟอง เปดเนอ 1,000 ตว

2,000 ฟอง 100 ตว

2,000 2,500

198,000 ฟอง 900 ตว

198,000 22,500

หม 5,000 กก. 300 กก. 6,000 4,700 กก. 94,000 ปลาดกดาน XX XX XX XX XX รวม - - XXX - XXX

ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 11) การประมาณอตราการใหผลผลตของสตวมความส าคญอยางมากในการประมาณจ านวนผลผลต เชน เปด 1 ตว จะไขไดกฟอง ในรอบปการผลต ระยะใดทเปดใหผลผลตลดลงจนไมคมคากบคาใชจายควรน าไปขายเปนเปดเนอ อตราการสญเสยจากการปลอยลกปลาลงในบอเลยง

153

ปลาจะเปนเทาไร เชน ปลอยลกปลา 100,000 ตว มการสญเสย 20 เปอรเซนต กจะไดปลาทโตเตมท 80,000 ตว เมอคดเปนน าหนกจะไดปลากกโลกรม ตารางท 24 แสดงรายจายเกยวกบสตว

คาใชจายตาง ๆ การจ าแนกผลผลต

รวมคาใชจายประเภทตางๆ

จ านวน มลคา จ านวน มลคา จ านวน มลคา คาพนธ XX XX XX XX XX XX XXX อาหารสตว

ก. ปลายขาว ข. ขาวโพด ค. ...........

XX XX XX

- - -

XX XX XX

- - -

XX XX XX

- - -

XXX XXX XXX

คาใชจายตาง ๆ การจ าแนกผลผลต

รวมคาใชจายประเภทตางๆ

จ านวน มลคา จ านวน มลคา จ านวน มลคา อาหารสตวทซอ

ก. ร าละเอยด ข. ร าหยาบ ค. ปลาปน ง. ..........

XX XX XX XX

XX XX XX XX

XX XX XX Xx

XX XX XX XX

XX XX XX XX

XX XX XX XX

XXX XXX XXX XXX

คาแรงงาน XX XX XX XX XX XX XXX คายารกษาโรค XX XX XX XX XX XX XXX …………………

….. XX XX XX XX XX XX XXX

รวม - XXX - XXX - XXX XXX ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 12)

154

งบประมาณทวไป

เปนงบประมาณเกยวกบคาใชจายซงไมสามารถแยกออกไดโดยชดเจนวา เปนคาใชจายของพชหรอของสตว และถงแมจะพยายามแยกออกโดยใชอตราสวนแหงการใชงานเปนตวก าหนด กจะท าใหยงยากเสยเวลาไมคมกบประโยชนทจะไดรบ เชน คาน ามนรถในการขนผลผลตไปขาย ซงใชรวมกนไปทงผลผลตจากพชและสตว คาอปกรณและแบบพมพตาง ๆ ทใชในฟารม คาไฟฟา คาซอมแซมเครองจกรเครองมอ คาภาษทดน เปนตน งบประมาณทวไปน อาจแบงรายจายออกเปน 2 ประเภท คอ รายจายผนแปร และรายจายคงท ตารางท 25 แสดงงบประมาณทวไป

ประเภทของรายจาย จ านวนเงน รายจายผนแปร

ก. คาน ามนเชอเพลง ข. คาไฟฟา ค. คาแบบพมพตาง ๆ ง. คาซอมแซมเครองจกรเครองมอ จ. คาแรงงาน ...........................

รวม

XX XX XX XX XX XX XXX

รายจายคงท ก. คาใชทดน ข. คาดอกเบยเงนลงทน ค. คาภาษ ...............................

รวม

XX XX XX

XX XXX

155

ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 13) ตารางท 26 แสดงงบประมาณทงหมดของฟารม

รายการ จ านวนเงน (บาท) รายไดทจะไดรบ

รายไดจากพชทกชนด รายไดจากสตวทกชนด ผลผลตจากพชและสตวทใชในครวเรอน รายไดอน ๆ ของฟารม

รวม

XXX XXX XXX XXX XXXX

รายจายทจะตองเสย รายจายของพชโดยตรง รายจายของสตวโดยตรง รายจายทวไป (ผนแปร) รายจายทวไป (คงท)

รวม รายไดสทธทคาดวาจะไดรบ

XXX XXX XXX XXX

XXXX XXXX

ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 14)

ถาตองการหาผลตอบแทนอน ๆ อก เชน ผลตอบแทนจากแรงงานและการจดการของผด าเนนงานฟารม (Operator’s Return to Labor and Management) หรอ ผลตอบแทนของเงนทนเฉลย (Return to Average Capital) กหาเพมเตมไดโดยดรายละเอยดในบทตอไป ในการจดท างบประมาณทงหมดน ควรจดท าเอกสารประกอบงบประมาณดวย โดยใหเปนเอกสารทแสดงรายละเอยดในวธการด าเนนงานฟารม เชน แสดงรายละเอยดวา พนธพชทจะใชนนจะหาไดจากแหลงใดบาง ระยะเวลาทตองการแรงงานจ านวนมากจะเปนระยะเวลาใด แหลงแรงงานอยทใดบาง หนวยงานทจะใหค าแนะน าเมอเกดอปสรรคในการด าเนนงานฟารมมอยทไหน อาหารสตวทม

156

คณภาพดจะไดจากไหน แหลงผสมพนธสตว แหลงขายผลผลต แหลงเงนก ตลอดจนรายละเอยดอน ๆ ทจ าเปนในการด าเนนงานฟารม งบประมาณฟารมบางสวน

งบประมาณฟารมบางสวน เมอไดมการจดท างบประมาณทงหมด หรอวางรปการด าเนนงานฟารมไวทงหมดแลว ในบางกรณผ จดการฟารมอาจมความประสงคทจะเปลยนองคประกอบของฟารมบางสวน ซงไมมผลกระทบตอองคประกอบสวนใหญของฟารม กไมมความจ าเปนตองยกเลกงบประมาณทท าไว แลวจดท าขนมาใหมทงหมด อนท าใหเสยเวลาโดยใชเหต ควรใชวธการท างบประมาณเฉพาะบางสวนทจะมการเปลยนแปลงเทานน ซงสามารถจะใชเสรมเขากบงบประมาณทงหมดเดมไดอยางรวดเรว และประหยดเวลา การเปลยนแปลงองคประกอบของฟารมบางสวนในทน อาจเกดขนเนองจาก

1. การเพมกจการใหมเขากบงบประมาณทงหมด 2. การลดกจการลงจากงบประมาณทงหมด 3. การเปลยนกจการจากชนดหนงไปเปนอกชนดหนง

ส าหรบการเพมกจการใหม หรอการลดกจการบางอยางลงจากงบประมาณเดมนน สามารถจดท าไดโดยงาย โดยการเพมหรอตดรายการทเกยวของกบกจการทจะเพมหรอทจะลดออกจากงบประมาณทงหมดเทานน ซงไมวารปแบบในการเปลยนแปลงของงบประมาณบางสวนจะเปลยนอยางไร กจะประกอบไปดวย 4 กลมใหญๆ ไดแก

1. ตนทนเพม (Additional Cost) อาจเนองจากการขยายกจการธรกจฟารม จะตองมการซอปจจยการผลตเพม หรอ

จะตองซอปจจยการผลตชนดใหมแทนปจจยการผลตอนๆ ตนทนทเพมขนรวมทงตนทนคงทและตนทนผนแปรทเพมขน ถาธรกจฟารมจะตองซอเครองจกรใหม สรางตกใหม เหลานเปนตนทนคงททเพมขน ตนทนเหลานควรจะคดในรปคาเฉลยตอป เชน คาเสอมของเครองมอเครองจกร เปนตน

157

2. ตนทนลดลง (Reduced cost) ตนทนลดลงเนองจากการเปลยนแปลงเชน ลดเครองมอเครองจกร ตลอดจนการลงทน

อนๆ ทตองใชเงนมากอาจท าใหตนทนคงทลดลง สวนตนทนผนแปรกอาจจะลดลงไดโดยการลดขนาดของธรกจฟารมลง ท าใหมการใชปจจยการผลตลดลง

3. รายไดลด (Reduced Income) การเปลยนแปลงบางอยางในฟารมอาจท าใหรายไดลดลง ทง น เ นองจากการ

เปลยนแปลงนนอาจจะมการก าจดหรอเลก บางกจการลดขนาดของกจกรรมลง หรอท าใหผลผลตลดลง ดงนนการค านวณรายไดทลดลงจะตองใชความระมดระวงในการคาดคะเนผลผลตเฉลย ระดบผลผลต ตลอดจนราคาของผลผลต เพอใหใกลเคยงความจรงมากทสด

4. รายไดเพม (Additional Income) การเปลยนแปลงบางอยางภายในฟารมอาจจะท าใหรายไดของฟารมเพม เชนหากมการ

เปลยนแปลงกจการฟารมโดยการเพมกจการใหม หรอมการขยายกจการฟารม ซงท าใหผลผลตเพมขน การท างบประมาณบางสวนในกรณเมอตองการเปลยนจากกจการอยางหนงไปเปนกจการอกอยางหนงนน ผจดการฟารมตองพจารณาถงรายได และรายจายตาง ๆ ทจะตองเปลยนแปลงไป อนเปนผลจากการเปลยนกจการนน ซงรายไดและรายจายทจะเปลยนแปลงไปน จะประกอบดวยรายการโดยสรป คอ 1. รายไดทจะไดรบเพมขนอนเนองมาจากการเปลยนแปลงนน XXX 2. รายจายทจะลดลง อนเนองมาจากการเปลยนแปลงนน XXX 3. สวนทจะไดรบเพมขน (รายการท 1 + รายการท 2) XXXX 4. รายจายทจะตองเสยเพมขน อนเนองจากการเปลยนแปลงนน XXX 5. รายไดทจะไดรบนอยลง อนเนองมาจากการเปลยนแปลงนน XXX 6. สวนทจะตองเสยเพมขน (รายการท 4 + รายการท 5) XXXX

158

เปรยบเทยบรายการท 3 กบรายการท 6 ถารายการท 3 มากกวารายการท 6 แสดงวา การเปลยนแปลงกจการจะท าใหฟารมไดรบรายไดสทธเพมขน ในทางตรงกนขาม ถารายการท 6 มากกวารายการท 3 แสดงวา การเปลยนแปลงจะท าใหรายไดสทธของฟารมลดลง ฟารมจงไมควรจะเปลยนแปลงกจการไปจากเดม รายไดสทธจากฟารมจะเพมขนหรอลดลงเปนจ านวนเทาไรถามการเปลยนแปลงกจการนน พจารณาจากผลตางระหวางรายการท 3 และรายการท 6 ตวอยาง ฟารมแหงหนงมพนทเพาะปลกทงหมด 100 ไร โดยแบงปลกขาว 50 ไร ออย 30 ไร และขาวฟาง 20 ไร ถาตองการเปลยนพนทใชในการปลกขาวทงหมดมาปลกขาวโพด การท างบประมาณบางสวนจะประกอบดวยรายการดงตอไปน 1. รายไดทจะไดรบเพมขน คอ - รายไดจากการขายขาวโพดจ านวน 50 ไร 52,500 บาท 2. รายจายทจะลดลง คอ รายจายเกยวกบการผลตขาวทจะไมตอง จายอกตอไป เชน - คาพนธขาว XXX - คาป ย XXX - คายาปราบศตรพช XXX - คาแรงงานในการปลกขาว XXX …………………….. XXX รวม 35,000 บาท 3. สวนทจะไดรบเพมขน (รายการท 1 + รายการท 2) 87,500 บาท 4. รายจายทจะตองเสยเพมขน คอรายจายทเกดขนจาก การปลกขาวโพด จ านวน 50 ไร เชน - คาพนธขาวโพด XXX - คาป ย XXX - คายาปราบศตรพช XXX - คาแรงงานในการปลกขาวโพด XXX ……………………….. XXX

159

รวม 32,500 บาท 5. รายไดทจะไดรบนอยลง คอ รายไดจากขาว 50 ไร ซงจะไมมขายอกตอไป 60,000 บาท 6. สวนทจะตองเสยเพมขน (รายการท 4 + รายการท 5) 92,500 บาท พจารณารายการท 3 และ 6 จะเหนวา การจะเปลยนจากการปลกขาวมาเปนขาวโพด จะท าใหรายไดสทธของฟารมลดลงจากเดมเทากบ 92,500 – 87,500 เทากบ 5,000 บาท ดงนน ฟารมควรจะด าเนนการเพาะปลกตามแผนงานเดม การท างบประมาณบางสวนอาจใชในกรณทมการเปลยนแปลงดานอน ๆ ในฟารมอก เชน เมอมการเปลยนแปลงเกยวกบวธการผลตในฟารม จากการใชแรงงานคนมาใชแรงงานเครองจกร รายจายทจะลดลงจงเปนคาจางแรงงานคน ซงจะไมไดจางอกตอไป รายจายทจะตองเสยเพมขน เชน คาน ามน คาซอมแซมเครองจกร คาพนกงานประจ าเครองจกร เปนตน ซงจะท าใหสามารถพจารณาไดวา ควรใชเครองจกรแทนแรงงานคนหรอไม จงเหนไดวา การท างบประมาณบางสวนจะประหยดเวลาขนมาก และชวยเสรมงบประมาณทงหมดไดอยางด จากตวอยางทแลวในรายการท 5 เราไดสมมตวา ไดผลผลตขาว 40 ถงตอไร และราคาขาวถงละ 30 บาท ซงท าใหรายไดของขาวเทากบ 60,000 บาท ถารายการท 1, 2 และรายการท 4 คงท แตราคาขาวเปลยนแปลงได ดงนน ราคาขาวทจะท าใหรายการท 3 เทากบรายการท 4 ซงเรยกวา จดคมทน (Break-even Point) จะค านวณไดดงน ราคาขาวทจดคมทน = รายการท 3 – รายการท 4 = 87,500 – 32,500 จ านวนผลผลตขาว 2,000

= 27.50 บาทตอถง

160

หมายความวา ถาราคาขาวต ากวาถงละ 27.50 บาท ผจดการฟารมควรเปลยนจากการปลกขาวมาปลกขาวโพด ถารายการท 1, 2 ,4 ตลอดจนผลผลตขาวทประมาณไวยงคงเดม

หรอถาก าหนดใหรายการท 1, 2 , 4 คงท และราคาขาวเปน 30 บาทตอถงตามขอสมมตเดม

จ านวนผลผลตขาวทจดคมทน = รายการท 3 - รายการท 4 = 87,500 - 32,500 ราคาขาว 30 = 1833.3 ถง หรอ 36.67 ถงตอไร แสดงวา ถาไดผลผลตขาวต ากวา 36.67 ถงตอไร ในขณะทรายการท 1, 2, 4 คงท และราคาขาวเปน 30 บาทตอถง ควรจะเปลยนจากการปลกขาวมาปลกขาวโพด ในท านองเดยวกน เราอาจหาราคาขาวโพดจ านวนผลผลตขาวโพด ทจดคมทนไดหรอแมแต รายการท 2 และรายการท 4 ทจดคมทนกหาไดเชนกน หมายเหต การค านวณการหาจ านวนการผลตทจดคมทนอาจหาไดจากสตร ตอไปนกได จ านวนผลตทคมทน = ตนทนคงท ราคาขาย - ตนทนผนแปร ลกษณะของแผนและงบประมาณทด แผนและงบประมาณทด ควรจะมลกษณะ ดงตอไปน

1. ค านงถงขนาดของกจการของพชหรอสตว ในงบประมาณทไดระบถงชนดของพชหรอสตวแตละกจการนน ขอมลของพชหรอสตวในแตละกจการเหลานนควรมขนาดใหญพอสมควร เพราะหากมกจการเลกเกดไปจนไมม

161

ประสทธภาพ กจะเสยทรพยากรไปโดยไมคมคา ในประเดนนตองพจารณาขนาดของฟารม ถาฟารมมพนทนอยและไมสามารถหาทดนมาเพมไดแลวกไมควรแบงแยกยอยจนเกนไป

2. ค านงถงการใชทรพยากรอยางเตมท ใชทรพยากรอยางเตมท กลาวคอจะตองน าเทคนคการประกอบการมาใชในทดน แรงงาน และเครองจกรเครองมอทกชนด ผสมผสานผานกระบวนการผลตใหไดผลผลตอยางเตมทเตมก าลงตลอดทงป ไมมปจจยใดวางอยโดยเปลาประโยชน

3. ค านงถงการใชเทคนควธและเครองมอททนสมย ใชวธผลตและเครองมอททนสมย โดยทเทคนคในการผลตทางการเกษตรและการประดษฐเครองมออปกรณตางๆไดมการพฒนาอยเสมอ ท าใหการท าฟารมมประสทธภาพสงขนเรอยๆ แตมขอควรระวงคอ อยาใชเทคโนโลยหรอเครองมอททนสมยเกนความจ าเปน เพราะเทากบวาตองเสยคาใชจายส าหรบเทคโนโลยหรอเครองมอเหลานนเกนความจ าเปน

4. ค านงถงความยดหยนในอนาคต มความยดหยน กลาวคอ ถาเหตการณหรอสถานการณเปลยนแปลงไปจนจ าเปนทจะตองแกไขปรบปรง ขยายหรอลดกจการบางอยางลงเพอใหสอดคลองกบสภาพการณนนๆ แลว สามารถเปลยนแปลงแกไขระบบทวางแผนเอาไวและงบประมาณทไดตงไวไดโดยไมกอปญหาใหเกดความยงยากจนเกนไป

5. ค านงถงสภาพแวดลอมของพชหรอสตว สอดคลองกบสภาพแวดลอมในการเลอกชนดของพชหรอสตวทเลยงไวนน จะตองค านงถงสภาพดนฟาอากาศและภมประเทศในทองถนนนดวย เชน ภาคเหนอสามารถปลกล าใยหรอยาสบไดด กควรจะน ามาพจารณาดวยหากเกษตรกรท าการวางแผนและท างบประมาณฟารมอยในภาคเหนอ ในทางตรงกนขามส าหรบภาคกลาง พช 2 ชนดนอาจจะปลกไดแตกใหผลผลตไดนอยในภาคกลาง กไมควรน ามาใสในแผนและงบประมาณส าหรบเกษตรกรทอยในภาคกลาง

6. ค านงถงตนทนการผลตกบราคาขาย การวางแผนและงบประมาณงานฟารมควรค านงถงความสมพนธระหวางตนทนในการผลตกบราคาขายผลผลตนนดวย กลาวคอควรมงเนนไปทการผลตทท าใหเสยตนทนนอยและไดรายไดหรอก าไรมากเปนหลก เพราะการท าฟารมคอการท าธรกจชนดหนง หากการผลตพชหรอสตวชนดใดทผลตแลวขายไมได ขาดทนดวยเหตผลใดกตามกควรเปลยนเปนพชหรอสตวชนดใหม

7. ค านงถงตลาดของผลผลต

162

ค านงถงตลาดของผลผลตตางๆ ในการวางแผนและท างบประมาณงานฟารมควรตองค านงถงตลาดของผลผลตทผลตขนมาดวย หากผลตแลวขายไมได หรอขายไดราคาต ากเทากบวาฟารมไมประสบผลส าเรจ จะพจารณาเฉพาะแตเรองของตนทนแตไมสนใจกบเรองของตลาดนนไมได

8. ค านงถงความช านาญของเจาของกจการ ความช านาญในการประกอบการของเจาของฟารม การก าหนดกจกรรมทระบในแผนและงบประมาณงานฟารม โดยเฉพาะกจกรรมหลกของฟารม ควรใหมความสอดคลองเหมาะสมกบความร ทกษะความช านาญในกจการของพชหรอสตวนนๆ กลาวคอ เกษตรกรตองเลอกท าในสงทตนถนดและท าไดดนนเอง มฉะนนฟารมอาจประสบกบการขาดทน หากเปนกจการทนาพจารณาลองท าเนองจากไดผลก าไรดกอาจทดลองกอนในปรมาณไมมาก เปนกจการรองลงไป

9. ค านงถงความเสยง ควรใหมความเสยงนอย การท าฟารมโดยปรกตจะมความเสยงในเรองของสภาพดนฟาอากาศ ตลอดจนโรคและแมลงตางๆอยแลว หากยงไปเลอกท ากจการทไมเคยมผ อนท า และไมทราบวาจะขายไดหรอมก าไรจรงหรอไม กจะท าใหยงเปนการเสยงตอการขาดทนมากยงขน สรปสาระส าคญของบทท 5

กอนเรมด าเนนการในฟารม เกษตรกรควรไดมการวางแผนงบประมาณฟารมกอนปฏบตกจกรรมใดๆ ในฟารม ทงนเพอใหการใชปจจยการผลต (อนไดแก ทดน ทน แรงงาน การประกอบการ) ในการด าเนนงานฟารมเกดประโยชนสงสด ซงการวางแผนการท าฟารม หมายถง การคดและการตดสนใจเกยวกบการท าฟารมอยางมระบบ ค าวามระบบหมายความวาไดมการคดไตรตรองอยางละเอยดรอบคอบโดยไดท าการประเมนสภาพแวดลอมหรอปจจยทมผลกระทบตอการท าธรกจฟารมอยางละเอยด และไดมการก าหนดวตถประสงคและเปาหมายในการท าฟารมไวชดเจน อกทงไดก าหนดทางเลอกอนเปนแนวทางในการปฏบตงานฟารม ทมความสอดคลองและสามารถตอบสนองวตถประสงคและเปาหมายการท าฟารมใหส าเรจลลวงไปไดตามทคาดหวง และในการวางแผนท าธรกจฟารมนน เกษตรกรตองมการจดท างบประมาณ อนเปนขอมลเกยวกบเงนทนทมาจากรายไดของเกษตรกร เกษตรกรตองพจารณาวาจะจายเพอลงทนในกจการใดหรอโครงการใดบาง งบประมาณลกษณะน เราเรยกวาเปนงบประมาณฟารมทงหมด ซงอาจท าไวส าหรบ

163

หลายป สวนงบประมาณบางสวนนนเปนกรณทอาจเปลยนแปลงองคประกอบของฟารมบางสวน เชน เปลยนแปลงชนดของกจการทผลตไปเปนกจการอนแทน เปนตน ค าถามทายบท

1. จงอธบายความหมายของการวางแผนการท าฟารม 2. การวางแผนใหประโยชนกบการท าฟารมอยางไร 3. การออกแบบวางผงฟารมมหลกในการพจารณาอยางไรบาง 4. ค าวาเกษตรพอเพยงหรอเกษตรผสมผสานมหลกการอยางไร 5. จงอธบายความหมายของงบประมาณงานฟารม 6. การท างบประมาณมประโยชนอยางไรตอการท าธรกจฟารม 7. อธบายลกษณะของงบประมาณฟารมทงหมดวาหมายถงอะไร 8. อธบายลกษณะของงบประมาณฟารมบางสวนวาหมายถงอะไร 9. จงแสดงการหาจดคมทน โดยสมมตการเปลยนแปลงการผลตขนเองวาควรเปลยนแปลง

หรอไม (ดรายละเอยดหวของบประมาณฟารมบางสวน) 10. ลกษณะของแผนงบประมาณทดควรเปนอยางไร