บทท 5

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การศกษาครงน เปนการศกษาเรอง “ความรและความเขาใจเกยวกบสทธและเสรภาพ

ทางการเมองตามรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 ของนกศกษาคณะบรหารรฐกจ มหาวทยาลยฟารอสเทอรน” โดยงานวจยชนน มการเกบขอมลทงจากการวจยเอกสาร (Documentary research) เปนการศกษารวบรวมขอมลจากเอกสารงานวชาการ บทความ วารสาร งานวจย วทยานพนธทเกยวของกบแนวคดทน ามาใชในงานวจยและรวมทงบทบญญตตางๆ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบปพทธศกราช 2550 และการวจยเชงส ารวจ (Survey research) โดยใชแบบสมภาษณเชงลก (In – depth Interview) โดยการสมภาษณนกศกษาชนปท 4 คณะบรหารรฐกจ มหาวทยาลย ฟารอสเทอรน เพอใชเปนตวแทนหรอตวชวดทครอบคลมเนอหาสาระทตองการตามวตถประสงคและขอบเขตของการวจย ซงมประเดนส าคญจากผลการศกษา โดยจะน าเสนอเปนล าดบดงน

5.1 ความมงหมายของการศกษา 5.2 สรปผลการวจย

5.2.1 การเรยนรทางการเมองทมผลตอความร ความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมองของนกศกษา 5.2.2 อ านาจและบทบาทของรฐไทยตอการสรางความร ความเขาใจและพฤตกรรมทางการเมองของนกศกษาในปจจบน

5.3 อภปรายผล 5.3.1 บทบาทรฐธรรมนญในสงคมการเมองไทย 5.3.2 บทบาทของนกศกษาตอการเมองไทย 5.4 ขอเสนอแนะ

5.1 ความมงหมายของการศกษา

เพอศกษาถงความรและความเขาใจเกยวกบสทธและเสรภาพทางการเมองตามรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 ของนกศกษาคณะบรหารรฐกจ มหาวทยาลยฟารอสเทอรน และวเคราะหปญหาและอปสรรค ในการรบรและการท าความเขาใจในเรองสทธและเสรภาพทางการเมองตามรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550

105

5.2 สรปผลการวจย

จากการสมภาษณกลมตวอยางของงานวจยคอ กลมนกศกษาชนปท 4 คณะบรหารรฐกจ มหาวทยาลยฟารอสเทอรน จ านวน 11 คน ไดแสดงใหเหนถงลกษณะความร ความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมองแตละประเดนตามทงานวจยไดก าหนดกรอบความคดไวตามรฐธรรมนญ 2550 รวมทงการแสดงออกทศนคตเกยวกบปญหาและอปสรรคในการรบรและท าความเขาใจในเรองสทธและเสรภาพทางการเมองตามรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 ซงผวจยไดน าเสนอไวในบทท 4

โดยแมวากลมนกศกษาจะแสดงความร ความเขาใจตอสทธทางการเมองและปญหาอปสรรคของการรบรและท าความเขาใจในมมมองและบรบททแตกตางกนไป แตจากการศกษาผลการสมภาษณดงกลาวนน หากน ามาสงเคราะหแลว จะสามารถสรปออกเปนประเดนทส าคญได ดงน

5.2.1 การเรยนรทางการเมองทมผลตอความร ความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมองของนกศกษา

จากผลการสมภาษณ นกศกษาคณะบรหารรฐกจ มหาวทยาลยฟารอสเทอรน ไดแสดงใหเหนถงความร ความเขาใจของตนทมตอสทธเสรภาพทางการเมองตามกรอบแนวคดของงานวจยชนน ทเนนในประเดนเรอง สทธในขอมลขาวสารและการรองเรยน เสรภาพในการชมนมและการสมาคม สทธชมชน สทธพทกษรฐธรรมนญ และการมสวนรวมทางการเมองโดยตรงของประชาชน โดยทง 5 ประเดนนน นกศกษาไดแสดงถงความร และความเขาใจในลกษณะทหลากหลายและแตกตางกนไป แมวาจะเปนนกศกษาทไดรบการเรยนการสอนจากสาขาวชาเดยวกน แตกท าใหเหนวาการเรยนและการศกษาจากต ารา หลกสตร และหองเรยนเดยวกนนน มไดเปนปจจยเดยวทจะน าไปสการรบรและท าความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมองในประเดนเหลานในลกษณะเดยวกนเสมอไป

สงทส าคญตอการเรยนรทท าใหเกดการรบรและท าความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมองของนกศกษานน หากมไดมาจากในหองเรยน หลกสตรหรอต าราเดยวกนนน ถาจะเปนปจจยใด กสามารถพจารณาไดจากการแสดงออกถงความร ความเขาใจของนกศกษาตามทปรากฏจากผลการสมภาษณ ซงปจจยของการเรยนรทปรากฏไดอยางชดเจนคอ การเรยนรทางการเมองทมาจากความเปลยนแปลงทางการเมองไทยปจจบน ซงกคอ การเคลอนไหวของประชาชนกลมพนธมตร (เสอเหลอง) และ กลม นปช. (เสอแดง) ตงแตการรฐประหาร 2549 เปนตนมา

การเคลอนไหวของประชาชนพนธมตร (เสอเหลอง) และ กลม นปช. (เสอแดง) ไดเกดขนอยางชดเจนและเขมขนหลงกระบวนการรฐประหาร 2549 ทโคนลมอ านานของนายกรฐมนตรทกษณ ชนวตร ท าใหเกดการเปลยนแปลงทางการเมองทส าคญ ไมวาจะเปนการยบพรรคการ

106

เมองไทยรกไทย, คดบานเลขท 101, รฐธรรมนญ 2550, ตลาการณภวฒน ฯลฯ ซงตางลวนแลวแตเปนเหตการณส าคญทน ามาซงผลตอเนองในการเมองไทยปจจบน และทกเหตการณทเกดขนนนตางมบรบททเกดขนอยางซบซอน การศกษาและท าความเขาใจในแตละเหตการณจงเหมอนเปนหนงเรองยาวใหตดตามตอไปอยางไมมจดสนสด แตทวาหากน ามาพจารณาในงานวจยดงกลาวแลวนน กท าใหเกดความรในทศทางหนงทสามารถอธบายผลของเหตการณเหลานนทมตอการเมองในระบอบประชาธปไตยของไทย ในภาคประชาชน โดยเฉพาะอยางยงในกลมนกศกษาทงานวจยชนนเหนวามความส าคญตอสงคมและการเมองไทยในอนาคตไดอยางชดเจน

ความร ความเขาใจตอสทธเสรภาพและปญหาอปสรรคของการรบรและท าความเขาใจเหลานน ตางลวนเกยวเนองกบบรบททางการเมองดงทไดกลาวไวคอ จากเหตการณการเคลอนไหวของประชาชนกลมพนธมตร (เสอเหลอง) และ กลม นปช. (เสอแดง) ตงแตการรฐประหาร 2549 เปนตนมา เหตการณการเคลอนไหวทตอเนองในบรบททซบซอนของการเมองไทยน ไดสงผลใหความร ความเขาใจตอสทธเสรภาพและปญหาอปสรรคของการรบรและท าความเขาใจนน อยในลกษณะทเปนทศทางเดยวกน กลาวคอ เหตการณความเคลอนไหวดงกลาวไดเปนหลกการและ “ภาพตวอยาง” ของกลมนกศกษาเพอเปนแนวทางในการอธบายและแสดงความร ความเขาใจและทศนคตทมตอปญหาและอปสรรคในเรองสทธเสรภาพทางการเมอง เชน ในเรองเสรภาพในการชมนม นกศกษากไดใชมโนทศนของการเคลอนไหวดงกลาวมาเปนชดค าอธบาย จะเหนไดวานกศกษามไดกลาวถงการชมนมอนๆ ทนอกเหนอจากการชมนมของกลมพนธมตรและกลมนปช. แตอยางใด หรอแมแตในการแสดงออกถงความร ความเขาใจเรองสทธพทกษรฐธรรมนญ และการมสวนรวมทางการเมองโดยตรงของประชาชน ลวนแลวแตเกยวของกบการเรยนรตอเหตการณการเคลอนไหวดงกลาวเปนหลก สวนในประเดนของปญหาและอปสรรคของการรบรและท าความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมองนน นกศกษากไดยกประเดนของการแบงแยก ความเหนตางของกลมพนธมตรและกลม นปช. เปนชดค าอธบายของประเดนดงกลาวอยางชดเจน เชนกน

ดงนน จะเหนไดวาผลของเหตการณทางการเมองตงแตการรฐประหาร 2549 ทน ามาสปรากฏการณและความเปลยนแปลงทางการเมองทหลากหลายและซบซอน กลายเปนการเรยนรทางการเมองทส าคญของกลมนกศกษา (และอาจจะในกลมประชาชนทวไปดวย) ซงท าใหมองเหนวาอทธพลของปรากฏการณดงกลาวไดกลายเปนชดความรทส าคญทท าใหเกดมโนทศนตอการเมองไทย ซงในงานวจยนไดยกประเดนการรบรเรองสทธเสรภาพทางการเมองไทยมาเปนตวอยางหนงของมโนทศนนน ซงผลผลตของปรากฏการณความเคลอนไหวนอกจากจะกลายเปนแนวทางส าคญในการอธบายการเมองไทยในมมมองของนกศกษาทปรากฏในผลการสมภาษณแลว ยงผลตชดความรอกหลายชดทมผลตอการเมองไทยอกไมนอย โดยในผลการสมภาษณนนการเคลอนไหว

107

ทางการเมองไดปรากฏสองชดความร คอ ชดความรของกลมพนธมตร และกลมนปช. ทมผลตอทศนคตทางการเมองของนกศกษา และชดความ รเกยวกบความส าคญของ “การมสวนรวม” ในบรบทการเมองระบอบประชาธปไตย

โดยประเดนแรก คอ ชดความรของกลมพนธมตรและกลม นปช. ทมผลตอความร ความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมองตามรฐธรรมนญ 2550 กลาวไดวาการรวมกลมทางการเมองของทงสองกลมอยภายใตบรบทของการเคลอนไหวทางการเมองดงทกลาวไปขางตน แตผวจยไดหยบยกชดความรของกลมทงสองมาอธบายเพมเตม เพอใหเหนความชดเจนของผลผลตความเคลอนไหวดงกลาว ทท าใหเกดการเรยนรทางการเมองของกลมนกศกษาไดชดเจนยงขน กลาวคอ มนกศกษาหลายคนทแสดงตนเองวาเปนกลมใดกลมหนง ซงหากพจารณาในการแสดงออกความร ความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมองในบทท 4 กจะเหนวานกศกษาทแสดงตนเปนกลมพนธมตร กจะมความร ความเขาใจดงกลาวในทศทางของกระบวนการเรยนรของกลมพนธมตร สวนในกลมนกศกษาทแสดงตนเปนกลม นปช. กแสดงออกในทศทางตามกระบวนการเผยแพรความรของกลม นปช. ซงในงานวจยชนน ผวจยขอเรยกวา “ชดความร” ของแตละกลม เชน นกศกษาทแสดงตนวาเปนกลมพนธมตร ไดแสดงออกถงการยอมรบในกรณรฐประหารและอ านาจอนชอบธรรมของทหารในการเมองไทย เปนตน ซงชดความร “การยอมรบ” ในอ านาจของทหารดงกลาว มความเกยวของตอกระบวนการสอสารของกลมพนธมตรอยางแนบแนน เพราะในกลมพนธมตรไดแสดงจดยนและแนวทางของกลมในการสนบสนนอ านาจและความชอบธรรมของทหารมาอยางตอเนอง ในขณะเดยวกน นกศกษาอกกลมทแสดงตนวาเปนกลม นปช. หรอมคนในครอบครวอยในกลม นปช. กแสดงความคดเหนทสอดคลองตอชดความรของกลม นปช. ในเรองรฐธรรมนญ 2550 วาเปนรฐธรรมนญ “สองมาตรฐาน” โดยใหค าอธบายถงการตดสนคดความท ไมเทาเทยมของพรรคไทยรกไทยและพรรคประชาธปตย เปนตน จะเหนไดวาตวอยางทไดยกมานเปนเพยงตวอยางบางสวนของความคดเหนทงหมดจากผลการศกษา เพอใหเกดความเขาใจชดเจนของอทธพลจากชดความรของกลมทสองทมตอทศนคตและอาจรวมไปถงพฤตกรรมทางการเมองปจจบนของนกศกษาและประชาชนทวไปอกดวย

และประเดนทสองคอ การเรยนรจากการเคลอนไหวทางการเมองทสงผลใหเกดการรบรเกยวกบการมสวนรวมของประชาชนเปนค าอธบายทส าคญตอการแสดงออกถงสทธเสรภาพทางการเมอง ซงจากผลการสมภาษณจะเหนไดวา นกศกษาตางยอมรบในกลไกของการมสวนรวมทางการเมองในการทจะเปนองคประกอบหนงทางการเมองในระบอบประชาธปไตยและจะสงเสรมใหเกดประชาธปไตยทสมบรณแบบ กลมนกศกษามความเชอถอในระบบการมสวนรวมของประชาชนอยางมากทจะท าใหเกดระบบการเมองทเขมแขงได ซงจากความเปลยนแปลงทางการ

108

เมองไทยในชวง 5 ปทผานมานเอง กเปนปจจยทส าคญทท าใหประชาชนเกดพฤตกรรมการมสวนรวมทางการเมองทหลากหลายและตอเนองเสมอมา ดงนน การมสวนรวมทางการเมองจงกลายเปนตวแสดงทส าคญในระบอบการเมองประชาธปไตยในไทยอยางเขมขนต งแตน นเปนตนมา โดยผวจยเหนวาแนวคดของการมสวนรวมทางการเมองทปรากฏในกลมนกศกษานนคอนขางเปนแนวคดทชดเจนและฝงแนนในการแสดงออกความร ความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมองทส าคญแนวคดหนง จงถอวาการผลกดนการมสวนรวมทางการเมองใหกลายเปนประเดนส าคญของการเมองในระบอบประชาธปไตยนนจะมพลวตรตอเนองตอไปเพอใหเกดประชาธปไตยทเขมแขงในการเมองไทยอยางแทจรง

ดงนน จากการศกษาความร ความเขาใจและปญหาอปสรรคตอการรบรและท าความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมองของกลมนกศกษา สงผลใหเขาใจความส าคญของการเรยนรทางการเมองในบรบทของการเมองไทยปจจบนดงกลาวขางตน โดยการเรยนรทางการเมองมไดจ ากดเพยงแคหองเรยน หรอต ารา แตเกดจากการมมมมองผานปรากฏการณจรงในสงคมการเมองซงกคอการเคลอนไหวของภาคประชาชนตงแตป 2549 เปนตนมา ท าใหสามารถกลาวไดวาอทธพลทมตอการสรางความร ความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมองนน สงส าคญทสดคอการเรยนรตอความเปลยนแปลงทางการเมองเปนหลก โดยมสวนประกอบของการเรยนรคอสถาบนครอบครว สถาบนการศกษา และทส าคญคอ การศกษาตวบทในรฐธรรมนญ 2550 นนแสดงออกอยางชดเจนวาอยนอกเหนอการรบรและความเขาใจในสทธเสรภาพในกลมนกศกษาอยางสนเชง

5.2.2. อ านาจและบทบาทของรฐไทยตอการสรางความร ความเขาใจและพฤตกรรมทางการเมองของนกศกษาในปจจบน

จากผลการสมภาษณ นอกจากจะเหนวาการเรยนรทางการเมองคอกระบวนการส าคญทท าใหเกดการสรางความร ความเขาใจและการแสดงออกถงปญหาอปสรรคตอสทธเสรภาพทางการเมองไทยของกลมนกศกษาแลว ยงมประเดนส าคญทปรากฏในการสมภาษณดงกลาวทนาสนใจ คอทศนคตและพฤตกรรมทางการเมองของกลมนกศกษา ทมนยยะส าคญทแสดงใหเหนถงอ านาจและบทบาทการจดการของรฐไทยทสงผลใหแกนกศกษาเกดรปแบบทศนคตและพฤตกรรมทางการเมองทส าคญเหลานนอยางแยบยล

ในเรองทศนคตตอการเมองไทยนน ผวจยไดสงเคราะหมาจากทศนคตของนกศกษาทมตอการเลอกตง เนองจากนกศกษาตางใหความส าคญตอการเลอกตงในการแสดงออกถงสทธเสรภาพทางการเมองของประชาชนทส าคญ ท าใหการเลอกตงกลายเปนตวแทนทส าคญประเดนหนงทสอดคลองตอการแสดงออกถงประชาธปไตยในการเมองไทย กลาวคอ แมวาการเลอกตงจะถก

109

ก าหนดไวในรฐธรรมนญ 2550 ในหมวดท 4 วาดวยหนาทของชนชาวไทย หมายความวา การเลอกตงทก าหนดตามหลกการรฐธรรมนญคอขอบเขตของค านยามเรอง “หนาท” ในการเมองระบอบประชาธปไตย แตทวา นกศกษาและผวจยเชอวามประชาชนหลายคน เชอมนและศรทธาในระบบการเลอกตงทจะเปนกระบวนการส าคญในการแสดงถงการ “ยงมอย” ของประชาธปไตยในประเทศไทย การเลอกตงไดกลายเปนพฤตกรรมทส าคญทท าใหประชาชนในประเทศไทยยดถออยางตอเนอง และฝงรากลกในความคดของประชาชนทมตอระบอบประชาธปไตย

กระบวนการสรางความเชอมนตอกระบวนการเลอกตงของประชาชนไทยนน มความเกยวโยงตอความเปลยนแปลงทางการเมองไทยรวมทงบทบาทของรฐไทยอยางแนบแนน กลาวคอ หากพจารณาเกยวกบความเปลยนแปลงทางการเมองไทยทผานมาตงแตการสถาปนารฐธรรมนญฉบบแรกในป 2475 จะเหนไดวาเกดเหตการณทไมเปน “ประชาธปไตย” ท งในเหตการณรฐประหารหลายครงหลายคราเรอยมา การสถาปนาอ านาจระบบพอขนอปถมภแบบเผดจการ1 ในสมยจอมพลสฤษด ธนะรชต ฯลฯ ท าใหรฐธรรมนญถกแก ถกฉกออกไปหลายครงเทากบการสถาปนาอ านาจใหมจากกลมรฐประหาร แมวาระบบการสถาปนาอ านาจและการปกครองประชาชนจะอยในลกษณะ “ประชาธปไตย” แบบผดฝาผดตว แตทวาในบรบทของสงคมโลก หรอกระบวนการสรางความชอบธรรมตางๆจากการแยงชงอ านาจ การอางถง “ประชาธปไตย” จงตอง “มอย” ในการเมองไทยตลอดมา แมวาลกๆแลว ประชาชนหรอชนชนน าเองตางกทราบวาเปนเพยงมายาคตของสงคมไทยกตาม

ดงนน การเลอกตง จงเปนกระบวนการทส าคญทยงคงรปแบบในสงคมการเมองไทยเรอยมาใหปรากฏอยถงความ “ใจกวาง” ของรฐบาลทรฐประหารทตองการใหประชาชนไดใชสทธของตนเองเพอใหมตวแทนของตนเองเขามาบรหารประเทศ ดงนน กระบวนการการเลอกตงจงถกสอดแทรกไวในกระบวนการเรยนรตางๆของประชาชนโดยเฉพาะอยางยงในหลกสตร ต าราเรยน ประกอบกบการสรางต าแหนงแหงทของการเลอกตงเพอกาวไปสการ “พฒนา” ของประเทศไทย หรอแมแตภาพการเรยกรองการเลอกตงในประเทศตางๆ เชนในประเทศพมา กถกฝงและยดตดในความคดของประชาชนไทยถงความ “เหนอกวา” ในพฒนาการทางการเมองในระบอบประชาธปไตย ซงกระบวนการทซบซอนหลากหลายบรบทไดกอตวใหความส าคญของการเลอกตงถกหยบยกมาในการแสดงออกความร ความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมองในระบอบประชาธปไตยทส าคญของกลมนกศกษา (และผวจยเชอวาจะอยในกลมของประชาชนทวไปดวย)

1 โปรดดเพมเตมใน ทกษ เฉลมเตยรณ. “การเมองระบบพอขนอปถมภแบบเผดจการณ”.พมพครงท 2. กรงเทพฯ : ส านกพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2552

110

ท าใหการแสดงออกตอทศนคตทางการเมองไทยทปรากฏในผลการสมภาษณในงานวจยชนน อยภายใตกระบวนการการเลอกตงอยางชดเจน โดยมบรบททกอตวมาจากอ านาจและบทบาทของรฐไทยทได “จดการ” และกลอมเกลาใหกระบวนการดงกลาวส าคญตอความคดของประชาชนไทยอยางซบซอนในชวงเวลาทยาวนาน เพอใหประชาชนตอกย า “ประชาธปไตย” ทยงคงอยในการเมองไทยเสมอมา

นอกจากน พฤตกรรมทางการเมองทกลมนกศกษาไดปรากฏไวในการแสดงออกความร ความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมอง คอบทบาทของนกศกษาในการเมองไทย กลาวคอ จากทไดกลาวไปแลววานกศกษากลมตวอยางดงกลาว มความสมพนธตอการเมองไทยในแงทเปนสวนหนงของการเขาไปเปนเจาหนาทรฐในองคกรรฐตางๆ โดยเฉพาะในองคกรปกครองสวนทองถน ท าใหผวจยมความสนใจทจะศกษาความร ความเขาใจตอสทธเสรภาพของนกศกษาเหลานนทตอไปจะกลายเปนกลไกหนงของการขบเคลอนการเมอง ดงนนการท าความเขาใจตอความร และความเขาใจดงกลาวจงเปนสงส าคญตอการประเมนทศทางการเมองไทยในอนาคตทเกดมาจากบรบทการเมองไทยในปจจบนผานฟนเฟองทส าคญคอกลมนกศกษาเหลาน ซงในงานวจยชนน ผวจยเหนวาการสงเคราะหใหเหนปรากฏการณทหลากหลายในการแสดงออกความร และความเขาใจตอสทธและเสรภาพของนกศกษา คอสงส าคญทจะท าใหเกดแนวทางของการศกษาในงานวจยชนนอยางลกซงขน

ดงนน พฤตกรรมทางการเมองของกลมนกศกษาทปรากฏ จงเปนประเดนหนงทละทงไมไดในการสรปผลของงานวจยชนน ทนอกจากจะน าไปสการมองเหนแนวทางของการเมองไทยในอนาคตแลว ยงสามารถอธบายไดถงบทบาทของนกศกษาไทยในปจจบนตอการเมองไทย ซงบทบาทนเองจะท าใหการศกษางานวจยชนนเนนความส าคญของกลมนกศกษาในบรบทการเมองไทยมากขน และเปนสงส าคญทจะยนยนถงความเปลยนแปลงทเกดขนจรงในกลมนกศกษาตอการเมองไทยอกดวย

จากผลการสมภาษณสามารถสงเคราะหพฤตกรรมทางการเมองทการแสดงออกในความร ความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมองในกลมนกศกษาไดวา สถานะนกศกษาตอบทบาททางการเมองอยในภาวะนงเฉยกวาอดต หมายความวา การทนกศกษายอมรบในการเปนสวนหนงของรฐในการจดการชมชนและประเทศชาต มไดวพากษวจารณตอระบบการเมองไทยในปจจบนอยางแทจรง รวมทง ยอมรบในโครงสรางทางการเมองปจจบนนนเอง ผวจยเหนวานกศกษาก าลงจะกลายเปนสวนหนงของผลผลตทรฐพยายามกระท าตอประชาชนไทย โดยในสถานะนกศกษานน ไมสามารถตานทานกระบวนการจากรฐนได แมวานกศกษาหลายทานจะเขาไปมสวนรวมทางการเมองจากการชมนมของกลมพนธมตร และกลมนปช. หรอแมแตการวพากษวจารณการเมองไทย

111

ตามทปรากฏในผลการสมภาษณกตาม แตกมสามารถสรปไดวาพฤตกรรมเหลานนมบรบทจากความตระหนกทเกดขนจากการเปนนกศกษาไดเลย แตทวาอาจเกยวเนองกบบรบทของความเปลยนแปลงในการเมองไทยและบรบทแวดลอมอนๆ กลาวคอ สถานะของการเปนนกศกษาดงกลาว มไดมผลสงเสรมใหนกศกษาเขาไปมบทบาททางการเมอง เชน การมสวนรวมทางการเมองแตอยางใด แตสถานะดงกลาวกลบมความส าคญตอการก าหนดพฤตกรรมของตนเองภายใตองคกรและโครงสรางของอ านาจรฐ โดยอทธพลทางตรงทท าใหพฤตกรรมดงกลาวเกดขนนน อาจตองตอยอดตอไปจากการศกษาวจยชนน แตในความส าคญของพฤตกรรมทางการเมองดงกลาว มความส าคญตองานวจยชนนในทางทจะเสนอใหเหนถงสถานะของการเปนนกศกษาตอบทบาททางการเมอง การซงการวเคราะหตอปรากฏการณบทบาทนกศกษานจะน าไปขยายความในหวขอการอภปรายผลตอไป 5.3 อภปรายผล

จากผลการศกษางานวจยชนน เมอพจารณาจากการสรปผลการศกษาตามประเดนตางๆขางตน ประกอบกบการประมวลขอมลและความรจากแนวคดเกยวกบความรและความเขาใจ แนวคดเรองการเรยนรทางการเมอง แนวคดเรองสทธเสรภาพ แนวคดเรองรฐธรรมนญ รวมทงหลกการสทธเสรภาพทางการเมองตามรฐธรรมนญ 2550 และงานวจยทเกยวของในบทท 2 แลว จะแสดงใหเหนถงลกษณะความร ความเขาใจตอสทธและเสรภาพทางการเมองของนกศกษา และปญหา อปสรรคของการรบรและท าความเขาใจดงกลาวตามรฐธรรมนญ 2550 ทสะทอนและเชอมโยงกบแงมมทางการเมองตางๆอกหลายประเดนทนาสนใจ จงหมายความวา การอภปรายเกยวกบความร ความเขาใจสทธเสรภาพทางการเมองของนกศกษานน จ าเปนทจะตองอธบายในบรบทของสงคมและการเมองไทยทเปลยนแปลงไป และปรากฏการณทางการเมองตางๆ เนองจากเปนเหตส าคญทสงผลใหเกดรปแบบการสรางความร ความเขาใจในงานวจยชนน และอาจเปนการประเมนทศทางของการแสดงออกและความส าคญของความรความเขาใจทางการเมองตอไปในอนาคต ซงบรบทเหลาน ผวจยไดรวบรวมมาไวในสองหวขอ คอ บทบาทรฐธรรมนญในสงคมไทย และ บทบาทของนกศกษาไทยในปจจบน ดงน 5.3.1 บทบาทรฐธรรมนญในสงคมการเมองไทย เปนททราบกนดวารฐธรรมนญคอกฎหมายสงสดของประเทศทปกครองภายใตระบอบประชาธปไตย ซงในประเทศไทยนน แมวาจะมระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยมาตงแต

112

พ.ศ.2475 และไดสถาปนารฐธรรมนญฉบบแรกในวนท 10 ธนวาคม ปเดยวกนนนเอง แตลวงเลยมาจนถงปจจบนแลว ประเทศไทยมรฐธรรมนญทงหมด 18 ฉบบดวยกน ส าหรบรฐธรรมนญฉบบปจจบนคอ รฐธรรมนญ 2550 ซงเกดขนหลงจากการรฐประหารในวนท 19 กนยายน 2549 ประชาชนหลากหลายกลมมความคดเหนแตกตางกนตอรฐธรรมนญฉบบนมาตงแตเรมตน กลาวคอ รฐธรรมนญฉบบนไดเปดการมสวนรวมของประชาชนโดยการใหประชาชนเลอกรบรางดวยตนเอง ซงเปนครงแรกในการเมองไทยทการรบรางรฐธรรมนญ ตองไดรบความเหนจากประชาชน ซงผลออกมาคอประชาชนสวนใหญพรอมรบรางรฐธรรมนญฉบบน แตทวาหลงจากการประกาศใชกเกดขอวพากษวจารณทมาจากประชานหลากหลายกลม ไมวาจะเปนขอวพากษของบทบญญตทมตอการ “ก าจด” และ “ปองกน” ระบบทกษณทมมาแตเดม หรอแมแตการคดคานการแกรฐธรรมนญฉบบน เปนตน ซงความเหนตางๆเหลานมความเกยวของตอความเปลยนแปลงทางการเมองอยางซบซอน ดงนน นอกจากการศกษาบทบญญตและเจตนารมณในรฐธรรมนญอยางชดเจนแลวเพอทจะท าใหมองเหนบทบาทของรฐธรรมนญฉบบปจจบนตอสภาวะสงคมและการเมองไทย ผวจยเหนสมควรอยางยงทจะศกษาลกษณะส าคญของโครสราง หรอระบอบการเมองทถกสถาปนาใหเกดขนในรฐธรรมนญฉบบนควบคไปดวย จากบทความเรอง จตอปลกษณะของ “ราง” รฐธรรมนญ 2550 ของ สมชาย ปรชาศลปกล (2550:6) ไดเสนอไววา รางรฐธรรมนญ 2550 ประกอบดวยลกษณะส าคญ 4 ประการคอ

1. ระบบรฐสภาทพรรคการเมองออนแอ รางรฐธรรมนญไดออกแบบระบบรฐสภาบนพนฐานของความไมไววางใจตอพรรค

การเมอง และไมตองการใหเกดพรรคการเมองทมความเขมแขงขน ซงพจารณาไดจากการก าหนดใหระบบเลอกตงเปนแบบแบงเขตเรยงเบอร (ม. 94) อนท าใหแตละเขตเลอกตงมพนทขนาดใหญ ผสมครตองพงบคคลทเปนเจาพอหรอนายทนทองถน ระบบการเลอกแบบนจะท าใหกลมในพรรคมความเขมแขงและสามารถ ตอรองต าแหนงหรอเกาอกบพรรคการเมอง

เมอพจารณาประกอบกบบทบญญตอน เชน การลดระยะเวลาในการสงกดพรรคลง (ม. 101) กมผลท าใหนกการเมองสามารถยายพรรคไดสะดวกยงขน อ านาจของพรรคการเมองเหนอสมาชกพรรคกจะลดลง

และพรรคการเมองกสามารถถกยบได หากสมาชกพรรคกระท าความผดตาม พ.ร.บ. วาดวยการเลอกตง การเปดชองใหพรรคการเมองสามารถถกยบได โดยเหตกระท าผดกฎหมายเลอกตง ยอมท าใหโอกาสทพรรคการเมองอาจถกยบสามารถเกดขนไดงาย การด าเนนกจกรรมทางการเมองเพอสรางพรรคในฐานะ “สถาบน” จงมความยากล าบาก โดยเฉพาะอยางยงในภาวะทพรรคการเมองถกมองวาเปนอปรยชนทตองถกควบคมอยางใกลชด

113

พรรคการเมองทออนแอจะด ารงอยในรฐสภาควบคไปกบ ส.ว. ทมาจากการสรรหา (ม. 111-114) การสรรหา ส.ว. กระท าโดยผานตวแทนจากระบบราชการเปนหลก การเปลยนทมาของ ส.ว. จากการเลอกตงมาเปนการแตงตงจ านวนเกอบกงหนง สะทอนความไมเชอมนในอตตวนจฉยของประชาชนวาจะสามารถตดสนใจและเลอกในสงทถกตองได

ค าถามพนฐานมอยวาระบบรฐสภาทพรรคการเมองออนแอจะพฒนาไปสระบบการเมองแบบใด หากพจารณาจากประสบการณของหลายประเทศ พรรคการเมองทเขมแขงมความส าคญตอการพฒนาระบบรฐสภา แตความเขมแขงในทนหมายความถงการท าใหประชาชนมความสามารถในการก ากบพรรคการเมองซงกไมไดปรากฏอยางชดเจนในรางรฐธรรมนญ การก ากบพรรคการเมองกลบไปอยในมอของขาราชการระดบสงแทน

2. ระบบการสรรหาองคกรอสระทไรความรบผด

รางรฐธรรมนญ 2550 ไดสบทอดองคกรอสระมาจากรฐธรรมนญ 2540 ดวยความมงหมายจะใหเปนองคกรทท าหนาทควบคม ตรวจสอบ การท างานและบทบาทของนกการเมองในดานตางๆ เ ชน การเลอกต ง การทจรตประพฤตมชอบ อยางไรกตาม รางรฐธรรมนญ 2550 ไดปรบเปลยนสาระส าคญขององคกรอสระเปนอยางมาก ดวยการสรางระบบการสรรหาทไรความรบผด

ดงเหนไดวาในกระบวนการสรรหาบคคลมาด ารงต าแหนงในองคกรอสระ ไมวาจะเปนคณะกรรมการการเลอกตง (ม. 231) ผตรวจการแผนดน (ม. 243) คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ม. 246) คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน (ม. 252) จะมาจากการสรรหาของคณะกรรมการ ซงโครงสรางของคณะกรรมการสรรหาจะประกอบดวย 2 สวนส าคญ คอ ตวแทนจากศาลทงสาม (ศาลรฐธรรมนญ ศาลปกครอง ศาลยตธรรม) และตวแทนจากรฐสภา

ทงนองคประกอบในสวนของตวแทนจากศาลจะมจ านวนทมากกวากงหนง และถอเปนองคประกอบหลกของคณะกรรมการสรรหา ซงท าใหเกดค าถามวาในการปฏบตหนาทคดสรรบคคล ตวแทนจากศาลจะมความรบผด (Accountability) และจดเชอมโยงกบประชาชนอยางไร

หากเปรยบเทยบกบการท าหนาทของตวแทนรฐสภา เชน ผน าฝายคานในสภาผแทนราษฎร กมทมาจากการเลอกตงและสามารถถกตรวจสอบการท างานในระบบรฐสภาหากเปนการกระท าทมความผดพลาด ขณะทการท าหนาทของตวแทนจากศาลขาดจดเชอมโยงและปราศจากการตรวจสอบการปฏบตหนาททเกยวของกบการเมอง ดวยเหตนจงท าใหระบบการสรรหาในองคกรอสระเปนระบบทไรความรบผด

114

3. สทธเสรภาพแบบพอขนอปถมภ มการโฆษณาวารางรฐธรรมนญ 2550 เพมสทธเสรภาพของประชาชนขนเปนอยางมาก

และเปนเหตผลใหมความเหนจ านวนไมนอยเสนอวาควรรบรางรฐธรรมนญฉบบน อยางไรกตาม ในประเดนเรองสทธเสรภาพมขอพจารณาดงน

ประการแรก จะพบวาสทธเสรภาพทเพมขนและไดรบความส าคญเปนสทธในเชงปจเจกบคคลเปนส าคญ และเปนสทธในลกษณะของการ “ประทานให” โดยรฐจะแสดงบทบาทในฐานะของผปกปอง (Protector) เชน การศกษาฟร 12 ป (ม. 49), การใหความชวยเหลอดานทอยอาศยแกคนยากจน (ม. 53), การใหความคมครองในกระบวนการยตธรรม (ม. 39, 40) เปนตน

แตจะใหความสนใจนอยในสทธของประชาชนทเปนสทธในการลกษณะกลม และเปนการเปดใหประชาชนใชสทธในฐานะเครองมอในการแสดงความเหนหรอเจรจาตอรองกบรฐอยาง เทาเทยม เชน สทธในการจดตงสหภาพแรงงาน สทธในการชมนมของประชาชน บทบญญตในลกษณะนไมไดมความแตกตางจากทเคยเปนมาในอดต ท งทในรอบ 10 ปของการบงคบใชรฐธรรมนญ 2540 มตวอยางจ านวนมากทแสดงใหเหนถงปญหาของการใชสทธในลกษณะเชนน เชน การชมนมทอางสทธตามรฐธรรมนญแตถกขดขวางโดยการอางกฎหมายอน, การเลกจางลกจางทก าลงกอตงสหภาพแรงงาน

แมจะมการบญญตถงสทธชมชน (ม. 66, 67) แตกไมเปนทชดเจนวาบทบญญตทเขยนไวจะมผลบงคบเกดขนในทางใด โดยเฉพาะอยางยงหากเกดขอขดแยงระหวางชมชนกบชมชนทองถนดงเดม การตความจะขนอยกบการวนจฉยของศาลเปนส าคญ ซงในหลายคดทเกดเปนขอพพาทขนไดแสดงใหเหนวาในกระบวนการยตธรรมของไทยยงมความเขาใจเกยวกบสทธชมชนคอนขางนอย จงท าใหยากจะเชอมนไดวาบทบญญตเพยงเทาทปรากฏจะไดรบการปกปองอยางมประสทธภาพ

ประการทสอง แมจะมการรบรองสทธเสรภาพตางๆ เอาไวมากมาย แตขณะเดยวกนกมความพยายามในการบญญตกฎหมายหลายฉบบซงมเนอหาขดแยง ลดรอนและตดทอนสทธเสรภาพอยางรนแรงปรากฏขน พ.ร.บ. การรกษาความมนคงภายในราชอาณาจกร เปนตวอยางทชดเจนซงจะท าใหสทธเสรภาพทเขยนไวในรฐธรรมนญสนผลบงคบไปอยางสนเชง ไมวาจะเปนสทธในกระบวนการยตธรรม เสรภาพในการแสดงความคดเหน สทธในเคหสถาน

ไมเพยงกฎหมายเกยวกบความมนคงเทาน น ยงมชดของกฎหมายในเรองทเกยวกบสอสารมวลชน กฎหมายเกยวกบคอมพวเตอร ซงลวนแตเพมอ านาจของเจาหนาทรฐในการควบคมตรวจสอบประชาชนไวอยางเบดเสรจ สทธเสรภาพของประชาชนทบญญตไวอยางสวยหรในเรองตางๆ จงไมเกดขน และประชาชนอาจถกคกคามไดมากขนมากกวาเดม

115

4. สถาปนาระบบการเมองแบบอ านาจนยม ปรากฏในบทบญญตของรางรฐธรรมนญ ดงน -ยอมรบใหการรฐประหารเปนสงทชอบดวยกฎหมายและรฐธรรมนญ รวมไปถงการ

กระท าทเกยวเนองกบค าสงและการกระท าของคณะรฐประหารใหเปนสงทชอบดวยรฐธรรมนญ (ม. 309) การยอมรบใหมการบญญตในลกษณะเชนนไวในรฐธรรมนญจะท าใหเปนการรบรองความชอบธรรมตอการรฐประหารวาเปนสงทสามารถกระท าไดและไดรบการยอมรบไวในรฐธรรมนญ หากเปนเชนนการรฐประหารกยงเปนสงทสามารถจะเกดขนไดอกในอนาคต

-ยอมรบใหองคกรทจดต งขนโดยคณะรฐประหารท าหนาทไดตอไปหากมการรบรางรฐธรรมนญและมการจดตงรฐบาลทมาจากการเลอกตง ทงทองคกรเหลานถกตงขนโดยอ านาจทปราศจากความชอบธรรมแตมาจากการยดและฉกรฐธรรมนญ ซงประกอบไปดวยคณะกรรมการการเลอกตง คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต ผตรวจการแผนดนของรฐสภา ตลาการรฐธรรมนญ สภาทปรกษาทางเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (ม. 299,300)

-เปดชองใหสมาชกสภารางรฐธรรมนญสามารถเขามามบทบาททางการเมองตอได แมจะมบทบญญตหามมใหกรรมาธการรางจ านวน 35 คน เปน ส.ส. หรอ ส.ว. ภายใน 2 ปนบจากพนจากต าแหนงกรรมาธการ (ม. 294) แตกไมไดมบทบญญตหามสมาชกของสภารางรฐธรรมนญซงมจ านวน 101 คน และนอกจากนกเปนการหามเฉพาะต าแหนง ส.ส., ส.ว. เทานน หากไมรวมถงต าแหนงอน เชน ต าแหนงในองคกรอสระตางๆ

หากพจารณาจากราย ชอของสมาชกสภารางรฐธรรมนญหรอคณะกรรมาธการ แทบทงหมดเปนขาราชการระดบสงในหนวยงานของรฐทยากจะลงรบสมครเลอกตง การหามไมใหด ารงต าแหนง ส.ส.หรอ ส.ว. จงเปนการหามในสงทยากจะบงเกดขน หากตองการปองกนมใหเกดการรางรฐธรรมนญเพอเปนประโยชนกบกลมตนเองกควรรวมไปถงการหามด ารงต าแหนงในองคคกรอสระอนเปนต าแหนงทสมาชกสภารางรฐธรรมนญมโอกาสอยางมากจะเขาไปนงท างานตอ แตกไมปรากฏขอหามในลกษณะนเกดขน จงเปนทคาดหมายไดวาจะปรากฏรายชอบคคลเหลานอยในองคกรอสระตางๆ

จากการวเคราะหประเดนขางตนปรากฏกอนการลงคะแนนรบรางรฐธรรมนญ 2550 โดยประชาชน ซงเมอรฐธรรมนญฉบบนผานการรบรอง ท าใหประเดนทปรากฏเหลานหลงเหลออยในการบงคบใชรฐธรรมนญโดยปรยาย ดงนนจะเหนไดวารฐธรรมนญ 2550 ในมมมองของนกกฎหมายกยงมสวนแปลกแยก แตกตางออกไปจากรฐธรรมนญฉบบกอนๆ โดยเฉพาะในฉบบ 2540 ทเปนฉบบของการมสวนรวมของประชาชนมากทสดในรฐธรรมนญลายลกษณอกษรทงหมดของ

116

สงคมการเมองไทย แตทวากมขอวพากษวจารณหลากหลายแตกตางไปวา กยงประกอบดวยขอบกพรองอกหลายสวน แตทวาขอบกพรองนนกควรไดปรบแกไขในรฐธรรมนญ 2550 เชนกน

ดงนนมมมองทมตอบทบญญตและเจตนารมณตามรฐธรรมนญ 2550 ทผวจยยกมาเปนตวอยางขางตน เพอแสดงใหเหนวาการทรฐธรรมนญอยในต าแหนงกฎหมายสงสดของประเทศนน มความเกยวเนองตอสภาวะการเมองไทยในชวงเวลาดงกลาวอยางไร และเพอใหเหนวาการจดสรางรฐธรรมนญนนมไดเกดขนอยางอสระและบรสทธยตธรรมเสมอไปหากไรการมสวนรวมทแทจรงของประชาชน ซงทายทสดแลวกจะกลายเปน “ขออาง” และน าพาการเปลยนแปลงรฐบาลและ ยดอ านาจครงแลวครงเลา ซงปรากฏการณดงกลาวอาจเปนทไมนาสนใจนกกบคนไทยหลายๆคน เนองจากการเปลยนแปลงรฐธรรมนญบอยครงของการเมองไทย ท าใหประชาชนรสก “ชนชา” ไปกบปรากฏการณดงกลาว ทงๆทเปนเรอง “แปลกประหลาด” ในระบบการเมองประชาธปไตย ดงนน จงไมนาแปลกใจทหากพจารณาตามผลการศกษาของงานวจยชนนจะปรากฏใหเหนวากลมนกศกษานน มการแสดงออกถงการศกษารฐธรรมนญท “เฉอยชา” หมายความวา กลมนกศกษาเกอบทงหมดไดแสดงความเหนตอรฐธรรมนญวาเปนเรองนาเบอ และเขาใจยาก ท าใหการศกษารฐธรรมนญไมมผลตอการรบรและการท าความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมอง รวมทงเรองอนๆทปรากฏในรฐธรรมนญเชนกน การทรฐธรรมนญซงเปนกฎหมายทส าคญทสดในประเทศ แตกลบถกละเลยในการศกษาดงผลการวจยทปรากฏ แตทวาการเรยนรทางการเมองจากเหตการณและการรวมกลมทางการเมองกลายเปนอทธพลส าคญทท าใหเกดความร และความเขาใจทางการเมองของนกศกษาแทน ท าใหผวจยเหนวาความส าคญของการท าความเขาใจความยอนแยง (paradox) ดงกลาว จะท าใหเกดความเขาใจในสภาวะการเมองไทยทมผลตอการศกษารฐธรรมนญของกลมนกศกษา (และอาจรวมถงประชาชนไทยดวย) โดยสภาวะการเมองไทยดงกลาวนน จะเหนไดวามความเปลยนแปลงอยเสมอ แตการเปลยนแปลงแตละครงกน ามาซง “ผล” ทแตกตางกนไป

นอกจากน ขอคนพบจากการศกษาในงานวจยชนน ไดน ามาสการวเคราะหถงบทบาทของรฐธรรมนญในสงคมการเมองไทย วามความส าคญตอการเปนขอก าหนดทางสมพนธภาพเชงอ านาจของบคคลและสถาบนในรฐอยางไร หรอทวาเปนเพยงกฎหมาย “ยนยน” ถงการมประชาธปไตยของรฐเทานน สงส าคญทสามารถจะชแจงบทบาทรฐธรรมนญตอสงคมการเมองไทย นอกจากจะศกษาทภาคประชาชนแลว สงส าคญคอการศกษาความเปลยนแปลงของรฐธรรมนญตามสภาวะการเมอง และต าแหนงแหงทของรฐธรรมนญในการเมองไทยทแทจรง

117

ปรากฏการณ การฉกรฐธรรมนญ กลายเปนพฤตกรรมหลงจากการเกดรฐประหารหรอการยดอ านาจแตละครงทมมาอยเนองๆตงแตการเมองไทยเปนประชาธปไตย โดยด าเนนการจากสถาบนทหารแทบทงสน ซงหลงจากการฉกรฐธรรมนญฉบบกอนและสรางอ านาจของผยดอ านาจมาใหมพรอมกบสถาบนทรองรบอ านาจใหมนนเสมอคอ สถาบนกษตรยและตลาการ2 แลว ท าใหรฐธรรมนญและการสถาปนาอ านาจใหมเกดขนอยางชอบธรรมในทสด ในการเสวนาหวขอ “80 ปแหงความยอนแยงของประชาธปไตยไทย” ของสมชาย ปรชาศลปกล ไดอภปรายในหวขอ “อภรฐธรรมนญจารตประเพณไทย 2475 – 2555” (2555 : ออนไลน) ซงกลาวไววา “ปรากฏการณทเกดขนดงกลาวไดน าไปสค าถามจ านวนมาก ในหมนกกฎหมายสงสดหรอนกรฐศาสตรกตาม รฐธรรมนญทฉกเมอไหรกได หมายความวารฐธรรมนญไมไดมน ายาหรอศกดสทธเทาทระเบยบในกรมกองหนวยงานราชการ หรอรฐธรรมนญถกมองวาเปนเครองมอของชนชนน าในการแยงชงอ านาจทางการเมอง เมอไรทใครไมพอใจในกฎกตกาทมอย กยดอ านาจ และเขยนรฐธรรมนญฉบบใหมใหสอดคลองกบความตองการของตน” ดงนน รฐธรรมนญในสงคมไทยจงเปนรฐธรรมนญทแตกตางกบรฐธรรมนญของประเทศองกฤษหรออเมรกา มใชเพยงเพราะจ านวนรฐธรรมนญทมากมายกวาสองประเทศนเปนเทาตว แตเกยวของกบวฒนธรรมการเมองไทย ทนธ เอยวศรวงศไดกลาวถง (2538:125-155) ทท าใหรฐธรรมนญของไทยแตละฉบบ และปรากฏการณเปลยนผานรฐธรรมนญนนอยในลกษณะแบบเฉพาะทเกดขนไดเพยงแคในเมองไทยเทานน การท าความเขาใจตอบทบาทรฐธรรมนญในสงคมไทยนน เปนเรองทสะทอนตอการเมองไทยไดอยางชดเจน การจะกลาวถงบทบาทรฐธรรมนญอยางรอบดานนนคงตองใชการคนควาและศกษาอยางละเอยดมากพอ ซงในงานวจยชนนจะหยบยกความส าคญของบทบาทรฐธรรมนญในสงคมไทยทสงผลใหการรบรและท าความเขาใจตอรฐธรรมนญของประชาชนไทยเจอจาง โดยอธบายใหเหนบทบาทรฐธรรมนญในฐานะทเปน รฐธรรมนญฉบบวฒนธรรม ตามแนวคดท นธ เอยวศรวงศไดเสนอไวอยางชดเจนในป 2534 ซงสอดคลองตอการวเคราะหและอธบายในงานวจยชนนอยางมาก

2 รฐประหารไมใชเพยงการยดอ านาจในทางการเมอง แตยงหมายถงการจะตองมกลไกหรอระบบตางๆมารองรบ ใหความชอบธรรมในการยด

อ านาจตอดวย สงทเกดขนคอคณะรฐประหารแบบทเราพบในปจจบน นนคอ คณะรฐประหารทฉกรฐธรรมนญดวยตนเอง ทไดรบการรองรบไว

ดวยอ านาจของสถาบนตลาการ ในขณะทการสถาปนารฐธรรมนญฉบบใหมตองกระท าภายใตพระปรมาภไธย โปรดอานเพมเตมใน สมชาย

ปรชาศลปกล. “อภรฐธรรมนญจารตประเพณไทย”. [ระบบออนไลน].แหลงทมา http://prachatai.com/journal/2012/06/41293 (4 กนยายน

2555)

118

โดยบทความเรอง รฐธรรมนญฉบบวฒนธรรม ของ นธ เอยวศรวงศ นนไดเสนอไววา การทรฐธรรมนญ ซงเปนกฎหมายสงสดของประเทศแตถกฉกและท าลายไปหลายครงหลายครา อาจจะหมายวาความรฐธรรมนญดงกลาวเปนเพยงรฐธรรมนญลายลกษณอกษรทเขยนขนโดยปราศจากความเขาใจวฒนธรรมการเมองของรฐไทย หมายความวา ในบางสงคมทรฐธรรมนญถกรางขนเปนลายลกษณอกษรนนมขอความทคอนขางจะสอดคลองกบรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรม จะท าใหรฐธรรมนญฉบบรางสามารถด ารงคงอยอยางคอนขางถาวร แตรฐธรรมนญบางสงคมทรางขนโดยไมสอดคลองกบวฒนธรรมทางการเมองจงไมมความศกดสทธอะไร หากมกองทพทหารออกมาฉกรฐธรรมนญตามใจชอบ ประชาชนสวนใหญกไมมความรสกเดอดเนอรอนใจแตอยางไร ทงนเพราะประชาชนรวารฐธรรมนญฉบบวฒนธรรมซงไมปรากฏเปนลายลกษณอกษรนนกองทพลวงละเมดมได ซงเมองไทยกเปนหนงในกรณดงกลาว คอมรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรมทศกดสทธและละเมดมได แตคอยๆเปลยนแปลงไปเรอยๆอยตลอดเวลา และมรฐธรรมนญทขารบใชของทหารรางขน ซงตองถกฉกทงไปเปนระยะ ดงนน จงหมายความวา รฐธรรมนญฉบบลายลกษณอกษร คอรฐธรรมนญทน ามาศกษาในงานวจยนน หากพจารณาบรบทดานสงคม รฐธรรมนญดงกลาวไรประสทธภาพในการควบคมและพฒนาประชาธปไตย ท าใหบทบาทของรฐธรรมนญฉบบลายลกษณอกษรกลายเปนเพยง “สญลกษณ” ของการมอยซงประชาธปไตย แตมไดหมายความวาในสงคมการเมองไทยจะไรกฎเกณฑทควบคมความสมพนธเชงอ านาจของสถาบนตางๆและประชาชนอยางสนเชง แตตวก ากบน นไดซอนอยในการศกษาวฒนธรรมทางการเมองของประชาชนชาวไทย และถกเรยกวา รฐธรรมนญฉบบวฒนธรรม นนเอง ซงมความส าคญตอการศกษาลกษณะสงคมการเมองไทยทน ามาสทศนคตและพฤตกรรมทางการเมองของประชาชนชาวไทยดงทปรากฏไดอยางชดเจน นธไดกลาววาวฒนธรรมการเมองของไทยนน ประกอบดวยสถาบนตางๆทมอ านาจควบคมทศทางไว โดยอ านาจของสถาบนตางๆเหลานนตางกอรางมาเปนเวลาอยางยาวนาน โดยสามารถศกษาไดจากเครองบงชทางประวตศาสตรหลายชน ซงสถาบนเหลานนอกจากการด ารงอยอยางมนคงในสงคมไทยทไดสรางใหเกดความศรทธาและความเชอมนของประชาชนไทยในการมอยแลว ยงมผลตอการสรางฐานอนแขงแรงใหแกวฒนธรรมการเมองของประชาชนไทยใหมลกษณะอยางทเปนอย เชน สถาบนกษตรย นอกจากจะมบทบาทในการรบรองรฐธรรมนญฉบบ ลายลกษณอกษรใหถกบงคบใชไดแลว ความรสกนกคดตอการเปลยนผานอ านาจในราชวงศตงแตสมยอยธยาเปนตนมา สรางประสบการณใหคนไทยมความรสกตอการแยงชงอ านาจทเตมไปดวยความสงบเรยบรอย เพราะกลมทขนมาใหมนนไมคดจะลวงละเมดรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรมของไทย ท าใหคนไทยมภมค มกนในเรองรฐประหารสงมาก เพราะมองการรฐประหารเปนการ

119

แกปญหาและการสบทออ านาจตามปกตธรรมดา ตราบเทาทรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรมไมถกลวงละเมด เพราะฉะนนการรฐประหารจงหมายถงการเปลยนรฐบาลธรรมดาๆ นเอง (นธ เอยวศรวงศ, 2538:134) เปนตน ดงนน จงหมายความวาสถาบนกษตรย กลายเปนสวนหนงของการสรางวฒนธรรมทางการเมองของประชาชนใหอยในทศทางทยอมรบแกอ านาจทหาร แตกระนน สถาบนทหารเองกไดสราง “อ านาจ”และ “อทธพล” อยางซบซอนในสงคมไทยดวยเชนกน ท าใหสงคมไทยเกดการยอมรบใน “อทธพล” ของทหารในการท ารฐประหารเพอ “ความสงบเรยบรอย” แตขณะเดยวกนกปฏเสธ “อ านาจ” หากทหารเขามาบรหารบานเมอง (แตกอาจไมเปนความตองการของทหารดวยเชนกน เพราะอาจจะไมสงเสรมอ านาจ “ชอบธรรม” ทไดกระท าไปจากรฐประหาร ท าใหล าบากในการรฐประหารครงตอๆ ไป) จงท าใหรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรมการเมองเหนวารฐประหารหรอการยดอ านาจโดยทหารมไดเปนสงทผด นอกจากนยงมสถาบนพทธศาสนา สถาบนตลาการ ทเปนองคประกอบส าคญของรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรม โดยมกระบวนการสรางความคดตอรฐธรรมนญฉบบประชาชนอยางซบซอน และสงเสรมใหความส าคญของแตละสถาบนทไดกลาวไวมความส าคญตอรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรมตลอดมา โดยความพยายามทจะตอรอง ชวงชง และสรางความหมายใหเกดขน โดยไมมกลมหนงกลมใดทสามารถผกขาดนยามความหมายของเนอหาในรฐธรรมนญไดทงหมด ซงสงเหลานเองสงผลใหประชาชนไทยเกดการรบรและใหความส าคญเปนหลกตอรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรมและแสดงออกตอรฐธรรมนญฉบบลายลกษณอกษรอยางผวเผนทปรากฏในผลการศกษานนเอง จากประเดนขางตน จะเหนไดวาการพจารณาถงความส าคญของรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรมทน ามาจากวฒนธรรมทางการเมองของประชาชนไทย คอประเดนส าคญทท าใหเกดความเขาใจตอบทบาทรฐธรรมนญในสงคมไทยไดเปนอยางด ซงกจะเปนหนทางหนงทท าใหมองเหนไดวาการทนกศกษาในงานวจยชนนไดเกดการเรยนรทางการเมองจนน ามาซงความร ความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมองมากกวาอทธพลของการศกษารฐธรรมนญนน มาจากการเรยนรตอวฒนธรรมทางการเมองในปจจบนจนแสดงออกเปนความร ความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมองภายใตรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรม เชน การเคลอนไหวทางการเมองของประชาชน การยอมรบการซอเสยง การใหความส าคญตอการเลอกตงเปนสญลกษณทางประชาธปไตย ฯลฯ ตามทปรากฏในผลการศกษา ซงมมากกวาความร ความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมองภายใตรฐธรรมนญฉบบลายลกษณอกษร รวมทงปจจยทมาจากความส าคญของรฐธรรมนญของฉบบลายลกษณอกษรทไมสามารถแทนทรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรมได เพราะนอกจากจะเกยวของตอ

120

ลกษณะวฒนธรรมทางการเมองของประชาชนชาวไทยแลว ยงเกยวของตอสถาบนตางๆทางสงคมทมด ารงอยอยางมนคงทงในลกษณะนามธรรมและรปธรรม กลาวโดยสรป บทบาทของรฐธรรมนญในสงคมการเมองไทยนนมลกษณะทคอนขางเปน พลวตร กลาวคอ มความเปลยนแปลงไปตามยคสมยของสงคมและการเมองไทย เพราะความเปลยนแปลงดงกลาวไดสงผลใหเกดวฒนธรรมการเมองของประชาชนไทยอยางชดเจน ดงนนรฐธรรมนญจงองอยกบวฒนธรรม จารต และประเพณของไทยเปนส าคญกวาหลกการทคดลอกมาจากประเทศเสรประชาธปไตยอน ซงการศกษาบทบาทของรฐธรรมนญไทยดงกลาว ท าใหงานวจยชนนไดบทสรปทชดเจนถงกระบวนการกอใหเกดความร ความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมองของนกศกษา ประกอบกบขอจ ากดและเงอนไขในการรบรและท าความเขาใจในเรองดงกลาวภายใตบรบทของรฐธรรมนญไทยทงสองประเภทไดอยางลกซงและชดเจน 5.3.2 บทบาทของนกศกษาตอการเมองไทย การศกษาความร ความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมองและปญหาอปสรรคของการรบรและท าความเขาใจของงานวจยชนน ไดปรากฏใหเหนแงมมทางการเมองไทยปจจบนในกลมนกศกษาทมบรบททางการเมอง สงคม และเศรษฐกจ เพอหวงวาจะสามารถน าไปเปนขอมลพนฐานของการสงเสรมความรและการพฒนาประชาธปไตยทเหมาะสมแกประชาชนไทยในทสด ซงจากผลการวจยน น นอกจากสงเคราะหความรมาเปรยบเทยบและอธบายใหเหนสภาวะความเปลยนแปลงในการเมองไทยทไดสรางกระบวนการกอใหเกดทศนคตและพฤตกรรมของนกศกษา (และอาจจะรวมถงประชาชนทวไปดวย) ซงไดน าไปสการใหความหมายของผลผลตประชาธปไตยเกอบทกดานแลว สงหนงทยงหลงเหลออยจากผลการศกษาทกลาวไดวาเปนองคประกอบส าคญของความส าคญในงานวจยชนนคอ กลมนกศกษา ซงหากพจารณาจากผลการศกษาทงหมดแลว ไดชไปในทศทางเดยวกนวาความส าคญและบทบาทของนกศกษาคอตวแปร และตวควบคมทศทางในงานวจยชนน ซงเมอมองใหลกลงไปจะเหนไดวาบทบาทของนกศกษานนมความเกยวของและเชอมโยงกบบรบทการเมองและสงคมไทยอยไมนอย ดงนน การวเคราะหในบทบาทของนกศกษาทปรากฏในผลการศกษานนจงเปนสงส าคญทละเลยไมได เนองจากการท าความเขาใจในเรองดงกลาว จะสงผลใหเกดประเดนความรในเรองของความส าคญของบทบาทนกศกษาทมตอ การเมองไทยในปจจบน ซงผวจยเหนวาประเดนดงกลาวมความส าคญทงเปนตนน าของงานวจย และสามารถรวบรวมเปนปลายน าของงานวจยไดเชนเดยวกน ความส าคญของการเปนตนน าของงานวจยนน สามารถอธบายไดวา งานวจยชนนมเพดานความคดทจดสรางขนเฉพาะในกลมของนกศกษาชนปท 4 คณะบรหารรฐกจ มหาวทยาลยฟารอสเทอรน

121

ซงทกลาวไปแลวในตอนตนของงานวจยวานกศกษากลมดงกลาวเปนนกศกษาทศกษาในแขนงวชาการเมอง รวมทงเปนนกศกษาทมประสบการณจากการเขาไปเปนสวนหนงของหนวยงานรฐในหนวยเรยนการฝกงาน นอกจากน ความส าคญของมหาวทยาลยฟารอสเทอรน เมอมองผวเผนอาจไมแตกตางจากสถานศกษาโดยทวไป แตทวาเมอมหาวทยาลยฯไดผลตบณฑตสสงคมไทยในระยะเวลาหนงแลว ถอวามหาวทยาลยฯ เรมกาวเขาไปมบทบาทส าคญในการสรางสรรคสงคม ซงในฐานะของการศกษาทางวชาการดานสงคมศาสตรและมนษยศาสตรนนจ าเปนตองทบทวนถงการกลอมเกลาของสถาบนทมตอการสรางบทบาทของนกศกษาในสงคมการเมองไทย กลาวคอ มหาวทยาลยของไทยหลายแหง เมอมการผลต “คน” เขาสสงคมในระยะเวลาหนงแลว จ าเปนตองมการศกษาทางวชาการทศกษาแหลงผลตคนน นไมทางใดกทางหนง เพอเปนประโยชนของ วงวชาการกด หรอสงคมกด หรอเพอสถานศกษาเองไดพจารณาถงบทบาทของตนเองเพอจดสรางทศทางการผลต “คน” ของตนตอไปภายภาคหนากด เปนตน จากความส าคญของกลมตวอยางในงานวจยดงกลาว ประกอบกบผลการศกษาทไดจากงานวจยชนน ประเดนศกษาในเรองบทบาทนกศกษาตอการเมองไทย จงเปนประเดนส าคญทจ าเปนตองวเคราะหใหเกดบทสรปทชดเจนโดยการศกษาอยางรอบดวย ในการทจะเปนประโยชนดงทกลาวไวใหมประสทธภาพมากทสด การพจารณาผลการสมภาษณของกลมนกศกษานนจะเหนวาบทบาทของนกศกษาตอการเมองไทยมไดอยในลกษณะการรวมกลมจาก “พลงนกศกษา” กลาวคอ การทนกศกษาบางคนเขาไปมสวนรวมทางการเมองโดยวธการชมนมนน เกดจากการกอตวอยางซบซอนภายในสงคมการเมองไทย โดยจดสรางใหคนรวมกลมจากอทธพลของกระแสแนวทางปจเจกชน และบรบททางความสมพนธตอปญหาความเหลอมล าทางเศรษฐกจและสงคมทซบซอน (จากทปรากฏในการศกษาเกยวกบการรวมกลมทางการเมองในปจจบนทมอยมากมาย) ซงกระบวนการเหลานไดน าไปสการมสวนรวมทางการเมองในทสด แตการรวมตวนนมไดปรากฏถงการรวมกลมของนกศกษาทมพลวตรจาก “พลง” ของการเปนนกศกษาและปญญาชนเชนในอดต (จะอธบายตอไป) ซงผวจยเหนวา “พลง” และทศทางทเกดขนในผลการศกษาและปรากฏการณปจจบนของนกศกษานนแตกตางจากการเคลอนไหวของนกศกษาในอดต ไมวาทปรากฏในกลมนกศกษาเครอขายเยาวชนรกชาตหรอกลม Young Pad ทสนบสนนในกลมพนธมตร หรอชมรมนกสตนกศกษาผรกประชาธปไตย หรอกลมยวนปช. ทสนบสนนในกลมนปช. เปนตน ลวนแลวแตมปจจยของการ เขารวมทแสดงออกชดเจนวามไดเกยวของตอกระบวนการ “พลงนกศกษา” ซงในอดตไดกอรปขนมาอยางชาๆและเปนมวลรวม แตทวาในสองกลมดงกลาว “พลงนกศกษา” กลบปรากฏหลงจากการตกลงปลงใจเขารวมกลมใดกลมหนงแลวเทานน (นตราษฎร บญโย, 2551:20-22)

122

เพอใหเหนภาพชดเจนถงความแตกตางของ “พลงนกศกษา” ในประเดนทผ วจ ยใหความส าคญไวนน การศกษาของ ประจกษ กองกรต ในวทยานพนธเรอง “กอนจะถง 14 ตลาฯ : ความเคลอนไหวทางการเมองวฒนธรรมของนกศกษาและปญญาชนภายใตระบอบเผดจการทหาร (2506 -2516)3” ไดเสนอไวถงการกอตวของ “พลงนกศกษา” ทเกดขนกอนการปฏวตประชาชน 14 ตลาคม 2516 ซงเปนเหตการณทแกนน าหลกของการเคลอนไหวคอกลมนกศกษาและปญญาชนเพอเรยกรองประชาธปไตย โดยไดอธบายวา (ประจกษ กองกรต, 2548:43) ตลอดทศวรรษ 2500 – 2510 นกศกษาเปนกลมทางสงคมทกาวเขามามบทบาททางการเมองอยางส าคญ เปนตวละครทางการเมองทน าความเปลยนแปลงหลายประการมาสสงคมการเมองและวฒนธรรมไทย พลงนกศกษาทปรากฏใหเหนเดนชดดงกลาว เปนผลพวงมาจากความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ การเมอง วฒนธรรม และระบบการศกษาทเกดขนตงแตยคแหงการพฒนาและยคสมยอเมรกนในไทยเมอจอมพลสฤษด ธนะรชตขนมามอ านาจ ทศวรรษ 2500 -2510 เปนทศวรรษแหงการเรงรดพฒนาเศรษฐกจและการขยายตวทางการศกษา มการรเรมจดท าแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาตในป 2504 มการจดตงมหาวทยาลยเพมขนหลายแหงทงมหาวทยาลยภมภาค และมหาวทยาลยเปด โดยเปนผลมาจากปจจยสองประการประกอบกนคอ กระแสความเคลอนไหวของประชาชนทแสดงความตองการศกษาตอในระดบอดมศกษาสงขน และนโยบายของรฐบาลเองทตองการสรางก าลงคนมารองรบระบบราชการและกจกรรมทางเศรษฐกจทขยายตว การขยายตวของมหาวทยาลยท าใหปรมาณนกศกษาระดบอดมศกษาเพมขนอยางมากจากยคกอนหนา แมวาโดยเปรยบเทยบกบปรมาณประชากรทงประเทศแลว นกศกษายงคงเปนกลมนอยของสงคม แตกไดกลายเปนคนกลมนอยทมปรมาณเพมสงขนจนเปนกลมทางสงคมทส าคญ เปนผน าในทางความคดและวฒนธรรมใหมๆของสงคม กจกรรมของนกศกษากลายเปนสงทสงคมใหความสนใจคอยจบตาดกระทงเขารวมดวยตงแตกจกรรมในเชงสนทนาการและบนเทงอยางฟตบอลประเพณ หรอกจกรรมรณรงคทางการเมองอยางการประทวงสนคาญปน แมแตรฐบาลเองกใหความส าคญกบนกศกษา เนองจากในยคเรงรดพฒนาเศรษฐกจ รฐบาลตงความหวงวานกศกษาจะเปนก าลงส าคญในการขบเคลอนประเทศใหกาวไปขางหนา นกศกษาจงมสถานะทคอนขางสงในฐานะทรพยากรบคคลอนมคาของชาต พอถงป 2511 และ 2512 ทรฐบาลประกาศใชรฐธรรมนญ และจดใหมการเลอกตงตามล าดบ นกศกษากลมหนงเรมสมผสกบกจกรรมทางการเมองดวยการเขาไปชวยสงเกตการณเลอกตง การเมองกเรมเปดกวางมากขนหลงจากมรฐธรรมนญป 2513 มการจดตงศนยกลางนสตนกศกษาแหงประเทศไทย (ศนท.) เพอเปนศนยรวมของกจกรรมนกศกษาทวประเทศ บรรยากาศใน

3 ไดปรบปรงเปนหนงสอใน ประจกษ กองกรต. “และแลวความเคลอนไหวกปรากฏ : การเมองวฒนธรรมของนกศกษาและปญญาชนกอน 14

ตลา”.พมพครงท 1. กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2548

123

มหาวทยาลยกเคลอนไหวตามการเมองระดบชาตไปดวย นกศกษาแตละมหาวทยาลยเรมตงกลมอสระของตนเอง จบกลมถกเถยงสนทนากนถงปญหาสงคมการเมองรอบตว พมพหนงสอแจก/ขาย จดเสวนา/อภปราย สมาชกของแตละกลมตกราว 10-30 คน กลมอสระเหลานจดวาเปนกลมนกศกษาทตนตวทางการเมองมากทสดของแตละมหาวทยาลย มความคดทางการเมองกาวหนากวาบรรดากลม/องคกรนกศกษาทเปนทางการ (รวมทง ศนท.) และสวนใหญรจกมกคนกนดผานการท ากจกรรมรวมกนจนกอตวเปนเครอขายหลวมๆของนกศกษาตางสถาบน และชวยผลตผน านกศกษาหลายคนใหขบวนการนกศกษาซงตอมามบทบาทส าคญในการเคลอนไหว 14 ตลาฯ กลมเหลานไดแก กลมสภาหนาโดม กลมเศรษฐธรรม กลมผหญง (ธรรมศาสตร) กลมฟนฟโซตสใหม (จฬาฯ) กลมโรงงานเศรษฐศาสตร กลมสภากาแฟ (เกษตรศาสตร) ชมรมคนรนใหม (รามค าแหง) กลมวลญชทศน (เชยงใหม) ประกอบกบปจจยความเปลยนแปลงทางดานอนๆทตางมผลสมพทธซงกนและกน ไมวาจะเปนสงครามอนโดจน สงครามเวยดนาม สงครามเยน ทตางสงผลใหแกรฐบาลและประชาชนตางไดจดสรร วาทกรรม ความคด และกระแสแนวคดตางๆทงชาตนยม สงคมนยมอยางซบซอน ท าใหในทสดเหตการณ 14 ตลาฯ จงปะทตวขนในทสด และกลมนกศกษานนเองกคอตวแสดงหลกของเหตการณครงนทส าคญ จะเหนไดวา กลมนกศกษาในยคสมยดงกลาวมการกอตวทแวดลอมดวยบรบททางการเมอง สงคม วฒนธรรมและเศรษฐกจอยางชดเจน สงผลใหเกดความร ความเขาใจตอการเมองทมอทธพลตอพฤตกรรมทางการเมองของพวกเขาในลกษณะทปรากฏตามเหตการณ 14 ตลาฯ แตทวาในปจจบน4 กลมนกศกษานนแสดงออกทางการเมองในลกษณะทแตกตางออกไป โดยกลาวไดวา การรวมกลมทางการเมองของนกศกษาน นปรากฏชดเจนจากการมทมาและการใหความส าคญตอการมสวนรวมในลกษณะทเปนปจเจกชน มไดกอรปมาจากอทธพลของการกลอมเกลาจากอ านาจรฐ หรอ ระบบการศกษา หรอ ความกระตอรอรนของการสราง “พลง” แตอยในลกษณะของความกระตอรอรนจากการตดตามขาวสารโดยสวนตว ความชอบสวนตวในการท ากจกรรมและรวมกลมโดยสวนใหญ (นตราษฎร บญโย, 2551:20-22) เปนตน ซงสอดคลองกบการไดพดคยกบนกศกษาบางสวนทเปนกลมตวอยางของงานวจยชนนนน นกศกษาตางใหความเหนของการเขาไปมสวนรวมทางการเมองทมาจากอทธพลของการตดตามขาวสารทางการเมองผานสอตางๆดวยตนเอง หรอจากครอบครวทเขาไปมสวนรวมตอกลมทางการเมองไมวาจะกลมพนธมตร หรอกลมนปช. เปนตน ดงนน จงหมายความวา การเขามามสวนรวมทางการเมองของนกศกษานนมปจจยทมาจากประสบการณสวนตว มากกวาจะมาจากการรวมกลมจนเกด “พลง” ในการเขา 4 พจารณาจากผลการศกษาในงานวจยและการเคลอนไหวของกลมนกศกษาทงสองกลมคอ กลม Young Pad และ กลมยวนปช.

124

รวมกลม ซงหากพจารณาอยางตอเนองกจะเหนไดวา เมอนกศกษายอมรบเขาสการรวมกลมทางการเมองในปจจบนแลว จงเกดการรวมกลมของนกศกษาทเปนกลายเปนองคกรยอยในกลมทางการเมองในภายหลง (ในปรากฏการณนอาจเกดขนเพอสรางบทบาทของนกศกษาในการเปนสวนหนงของกลมเพอสราง “พลง” ใหกบกลมอกทอดหนง ซงตองมการศกษาและการวจยตอไป) ดงน น จงหมายความวา “พลงนกศกษา” ทปรากฏในกลมพนธมตร และกลมนปช. น น เปน “พลงนกศกษา” ทเกดขนภายหลง โดยกอตวมาจากภายใตเงอนไขของกระบวนการสราง “พลง” ใหกบกลมใหญทงสองกลมนนเอง นอกจาก “พลงนกศกษา” จะปรากฏในรปทแตกตางจากอดต ทอาจมาจากบรบทของ “เวลา” และ “สถานท” รวมทงความเปลยนแปลงของสงคมและการเมองทแตกตางกนแลว ยงเกดรปแบบของ “พลง” ทแยกยอยออกไปอกหลายลกษณะในสงคมการเมองปจจบน ไมวาจะเปนการแสดงความคดเหนของกลมนกศกษาตอปรากฏการณทางการเมองจากกลมนกศกษาแตละมหาวทยาลย กเปนปรากฏการณทส าคญทท าใหเหนบทบาทหนงของนกศกษาในการมสวนรวมทางการเมองดวยเชนเดยวกน แตบรบทของการมสวนรวมของนกศกษาในแตละมหาวทยาลยเหลานกตางมกระบวนการการกอรปทแตกตางกนไป ซงผวจยเหนวาสมควรตองมการศกษาอยางละเอยดตอไป แตอยางทกลาวไวแลววาในสภาวะการเมองปจจบนมผลตอจตส านกของการมสวนรวมทงในกลมนกศกษาและประชาชนทวไป หมายความวาไมวาจะอยในสถานะใด ส านกตอการมสวนรวมทางการเมองนนไดแสดงออกอยางกวางขวาง ไมจ าเพาะตอกลมใดกลมหนง แมในกลมนกศกษาเองทถอวาเปนกลมปญญาชน กมไดมการกอตวดานการมสวนรวมทพเศษหรอแตกตางออกไปจากกลมอน บทบาทของนกศกษาตอการเมองนนจงไมแตกตางจากบทบาทของประชาชนทวไปตอการเมองในปจจบนเชนเดยวกน จากปรากฏการณดงกลาว จะถอไดวาบทบาทของนกศกษาตอการเมองน นจะถอวานกศกษามความ “นงเฉย” ตอการเมองหรอไมถาเทยบกบนกศกษาในชวง 14 ตลา อาจจะกลาวไดวาไมไดเปนเชนนนเสมอไป เนองจากอยางทผวจยไดกลาวไปถงบรบทของความแตกตางใน “เวลา” และ “สถานท” หากมองทปลายน ากท าใหนกศกษาเกดการมสวนรวมไมแตกตางกน แตความแตกตางนนอยทตนน าของการรวมกลมดงทกลาวไปแลว รวมทง “พลงของนกศกษา” นนกมประสทธภาพทแตกตางกนดวย สงส าคญอกอยางหนงคอ นกศกษาในปจจบนทเขาไปมสวนรวมทางการเมองนน หากเปรยบเทยบแลวดจะนอยกวากลมทไมมสวนรวมทางการเมอง ซงสอดคลองกบง านว จยของอมฤตา สาร ธ วงศ เ ร อง ก าร ม ส วน รวมทางการ เ มองของนก ศกษามหาวทยาลยเชยงใหมหลงการรฐประหารวนท 19 กนยายน 2549 ถง พ.ศ. 2551 (อมฤตา สารธวงศ,2552:93-94)

125

ทแสดงใหเหนวา การมสวนรวมของนกศกษามหาวทยาลยเชยงใหมจดอยในระดบกลาง ซงวฒนธรรมทางการเมองทมอยคอวฒนธรรมการเมองแบบไพรฟาผสมการมสวนรวม (Subject-Participant Political Culture) ซงวฒนธรรมการเมองประเภทนมลกษณะเปนวฒนธรรมทางการเมองทสมาชกบางสวนของสงคมเรมมความสนใจตองการทจะเขามามสวนรวมทาง การเมอง แตสมาชกบางสวนทไมกระตอรอรนจะเขาไปมสวนรวม และยอมรบอ านาจรฐโดยปราศจากเงอนไข วฒนธรรมทางการเมอง ซงงานวจยชนนไดพบวานกศกษามหาวทยาลยเชยงใหมอยภายใตกรอบวฒนธรรมดงกลาว เพราะการมสวนรวมทอยในระดบปานกลางนน หมายความวามนกศกษาเพยงสวนนอยทมสวนรวมทางการเมองสง จากความสนใจแบบตดตามขาวสาร สถานการณทางการเมองเปนสวนใหญ สวนกจกรรมทางการเมองในรปแบบการเขาไปมสวนรวมทางการเมอง ในลกษณะการแสดงความคดเหน การวพากษวจารณ การรวมชมนมประทวง ยงมการรวมกจกรรมเหลานในสวนนอย ซงนกศกษาไดใหความเหนวาการเขารวมกจกรรมดงกลาตองอาศยการทมเทเวลา ความเสยสละสวนตน ซงนกศกษาสวนใหญยงไมมความพรอมในสวนน รวมถงขาดการสงเสรมสนบสนนในการรวมกจกรรมตางๆ รวมทงนกศกษาสวนใหญมองวาตนยงขาดโอกาสในการยอมรบถงความคดทแปลกใหม นอกจากนปญหาและอปสรรคทมผลตอการมสวนรวมทาง การเมอง พบวา นกศกษาขาดความร ความเขาใจในบทบาททางการเมองของตนอยางลกซง สงผลตอเนองท าใหขาดจตส านกในการมสวนรวมทางการเมอง และเหนการเมองเปนเรองไกลตว รวมทงขาดการสนบสนนจากผใหญในสงคม ขาดโอกาสทจะแสดงความคดเหน ตลอดจนมภาระทางดานการเรยนมาก จงท าใหไมสามารถเสยสละเวลาแสดงบทบาททางการเมองของตนในรปแบบการมสวนรวมทางการเมองผานกจกรรมตางๆ ประกอบกบปจจบนมสงเราทดงดดความสนใจออกมามากมาย เปนตน หากพจารณางานวจยของอมฤตา กบผลการสมภาษณของงานวจยชนนจะเหนไดวาแมงานวจยชนนจะมไดแสดงออกโดยตรงวานกศกษามบทบาททางการเมองมากนอยเพยงใด แตทวาสงทเหนไดชดเจนคอความเหนทคลายคลงกนตอการมสวนรวมทางการเมองของตนเอง กลมนกศกษาชนปท 4 คณะบรหารรฐกจ มหาวทยาลยฟารอสเทอรน ซงเปนนกศกษาทมความร ความเขาใจเกยวกบการเมองอยางเขมขนทสดมากกวานกศกษาคณะอนๆ5 (ในมหาวทยาลยเชยงใหมยงมคณะทเกยวของตอการศกษาเกยวกบการเมองหลายคณะเชน รฐศาสตร รฐประศาสนศาสตร

5 ปณธานของมหาวทยาลยฟารอสเทอรนนน มงมนทจะพฒนานกศกษาใหเปนผมความร มจตส านกและสมรรถนะของความเปน

ผประกอบการทมคณธรรม มปญญา เพอเปนคนทสมบรณ ท าใหมการจดตงคณะทสอดคลองกบปณธาน โดยเนนทเกยวของกบการบรหาร

การจดการธรกจ คอ คณะบรหารธรกจ คณะนเทศศาสตร คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย ซงท าใหมคณะทเกยวของกบการศกษาทาง

สงคมศาสตรเพยง 1 คณะ คอ คณะบรหารรฐกจ

126

นตศาสตร ไทยศกษา ประวตศาสตร ฯลฯ ) ทเหนถงความส าคญของการมสวนรวมในเชงทฤษฎการเมองประชาธปไตย แตทวาส าหรบการปฏบตแลว การศกษารฐธรรมนญ ซงถอวาเปนประตทจะท าใหเกดความร ความเขาใจพนฐานเพอทจะน าไปสการมสวนรวมทางการเมองนน นกศกษากยงไมไดศกษาอยางแทจรง ดงนนหมายความวา ประตเพอทจะน าไปสการมสวนรวมตามระบบการเมองของนกศกษากลมตวอยางยงปฏเสธทจะเปดขน เนองจากปญหาแบบปจเจกบคคล คอ ไมชอบอานหนงสอ เบอหนายการเมอง ฯลฯ แลวจะน าไปสการมสวนรวมทางการเมองตามระบบการเมองไดอยางไร? จงเปนค าถามทผวจยเหนวาแสดงถงความสอดคลองตอการอธบายบทบาททางการเมองของกลมนกศกษาตวอยางในงานวจยนทชดเจนทสด นอกจากนจากการสงเกตการณของผวจยเอง การรวมกลมของนกศกษาในมหาวทยาลยตอการแสดงออกทางการเมองในเรองตางๆ การรวมกลมเพอแลกเปลยนเรยนรทางการเมองของนกศกษายงไมปรากฏใหเหนในมหาวทยาลยแตอยางใด หรอแมแตองคกรนกศกษาของมหาวทยาลย ซงกคอสโมสรนกศกษาน นกมหนาทรบผดชอบในเรองของกจกรรมตางๆของนกศกษาเชน การประชมเชยร การรบนองเทานน แมแตในชมรมสงหฟารเพอสงคม ซงเปนชมรมของนกศกษาสาขาวชารฐประศาสนศาสตร คณะบรหารรฐกจเอง กมกจกรรมส าคญคอการออกคายอาสา6 เพอชวยเหลอและพฒนาชมชน สอนวาทศลปการพดในทชมชน และทผานมาไดจดเสวนา “พรรคการเมองและการเลอกตงกบการมสวนรวมของประชาชน” ขนในมหาวทยาลย แตกระนน จากการพจารณาของการรวมกจกรรมดงกลาวเหลานกไมไดท าใหเกด “พลงนกศกษา” ในการตอรองหรอเขาไปมบทบาททางการเมองไทยแตอยางใด รวมท งจากผลการศกษากเหนไดวาการรวมกลมดงกลาวไมมอทธพลทมตอการสรางความร ความเขาใจทางการเมอง รวมทงการสรางทศนคตและพฤตกรรมทางการเมองทเปนแบบแผนของนกศกษาชมรมสงหฟารฯแตอยางใด ดงนนการผลกดนใหเกดความตระหนกในการมสวนรวมทางการเมอง และสรางบทบาทนกศกษามหาวทยาลยฟารอสเทอรนในการเมองไทยในบรบทการรวมกลมดงกลาว (ทเกยวของกบแนวคดการรวมกลมทางการเมอง) จงถอวาคอนขางออนแอและเบาบางหากเปรยบเทยบกบการรวมกลมในลกษณะดงกลาวในอดต และการรวมกลมตามหลกการประชาธปไตย กลบยอนไปพจารณาในเรองของการเปนนกศกษาสายสงคมศาสตรหนงเดยวในมหาวทยาลยของนกศกษาคณะบรหารรฐกจ มหาวทยาลยฟารอสเทอรน โดยเฉพาะอยางยงเปนนกศกษาทศกษาวชาแขนงการเมองการปกครอง แตทวาจากผลการสมภาษณจะเหนไดวานกศกษาตางมความคาดหวงหลงจากจบการศกษาคอการเขาไปเปนสวนหนงในหนวยงานรฐ เปนฟนเฟอง

6 เกยวของตอมมมองทางประวตศาสตรของนกศกษา เนองจากการออกคายอาสาในอดตนน สงผลใหนกศกษามบทบาทตอการเปนปญญาชนท

ใกลชดกบชาวบาน ท าใหทศนคตของชาวบานทมตอนกศกษาแตกตางจากปญญาชนกลมอนๆ ไมวาจะเปนเจาหนาทรฐ หรอ นกวชาการตางๆ

127

หรอกลไกทรบใชอ านาจรฐตอไป ซงเปนปรากฏการณทกลบยอนเหมอนในสมยทศวรรษ 2490 (ประจกษ กองกรต, 2548:83)ทมการจดหลกสตรกนนอนแบบนกศกษาวชาทหาร เพอผลตขาราชการใหกบกระทรวงมหาดไทยโดยตรง ซงหลงจากนนไดเกดความเปลยนแปลงไปแลว โดยทนกศกษาสาขาวชารฐศาสตรกไดเปลยนบทบาทไป (ประจกษ กองกรต, 2548:67) เพราะตงแตทศวรรษ 2510 มหาวทยาลยธรรมศาสตรไดจดตง “แผนกรฐศาสตรศกษา” โดยมเสนห จามรก นกเรยนนอกจากองกฤษเปนหวหนาแผนก ท าใหแผนกรฐศาสตรศกษาแหวกออกจากจารตเดมดงกลาวทฝกนกศกษาเขารบราชการในกระทรวงมหาดไทยและกระทรวงตางประเทศ เปลยนมาเปนการฝกใหนกศกษาเรยนรเรองระบบการเมองและความคดทฤษฎทางการเมองอยางจรงจง มการเชญอาจารยและผเชยวชาญจากภายนอกมาสอน รวมทงเนนหนกในการใชต าราภาษาองกฤษ ท าใหนกศกษาไดสมผสความคดแปลกใหมอยเสมอ เปนตน ซงความเปลยนแปลงดงกลาวสงผลตอการกอตวของการรวมกลมนกศกษาในการเรยกรองประชาธปไตยในป 2516 และกอใหเกดการศกษาการเมองท “แตกตาง” จากอดต ซงเปนผลผลตส าคญในการจดการหลกสตรการเรยนการสอนของคณะรฐศาสตรเกอบทกมหาวทยาลยตงแตนนมาจนถงในปจจบน ซงหากพจารณาปรากฏการณทเกดขนในปจจบนนน ดงทผวจยกลาวไวตอนตนแลววาสวนทางกบความเปลยนแปลงการจดการความรดงกลาว เพราะแทนทการกระตนการศกษารฐศาสตรแนวใหมจะพฒนาขนเรอยๆตามบรบทดาน “เวลา” และการ “พฒนา” ในวงวชาการแตกลบกลายเปนวา ผลผลตของการเปลยนแปลงจากการจดการการศกษาในทศวรรษ 2510 นน สงผลส าคญแกนกศกษาในเหตการณ 14 ตลาฯ อยางเขมขน และคอยๆเจอจางลงจนถงปจจบน ดงทไดเหนจากผลการวจยวา นกศกษากลมตวอยางคณะบรหารรฐกจนน (หรอแมแตนกศกษาคณะรฐศาสตรในมหาวทยาลยตางๆ) พรอมทจะกลบไปรบใชหนวยงานรฐเชนในทศวรรษ 2490 อยางชดเจน ปรากฏการณทเกดขนของการศกษาลกษณะความร ความเขาใจ รวมทงปญหาและอปสรรคในการรบรและท าความเขาใจทางการเมองโดยเฉพาะเรองสทธเสรภาพทางการเมอง ดงทงานวจยชนนไดศกษาไวนน จะเหนไดวานกศกษาหลายๆ มหาวทยาลยในจงหวดเชยงใหม (ผวจยเชอวามหาวทยาลยในพนท อน โดยเฉพาะในกรงเทพฯ เชน จฬาลงกรณมหาวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร ฯลฯ จะปรากฏการรวมกลมทแตกตางออกไปดวยบรบทดานพนทและสงคม เปนตน) โดยเฉพาะอยางยงในกลมนกศกษา มหาวทยาลยฟารอสเทอรน ซงเปนตวอยางศกษาของงานวจยชนน ทน าไปสการสะทอนถงประเดนส าคญของงานวจยประเดนหนง ซงมอทธพลตอการอธบายความเปลยนแปลงทางการเมองในปจจบนไดเปนอยางด คอ บทบาทของนกศกษาในการเมองไทยปจจบน ซงจะเหนไดวามความนาสนใจตอบทบาททางการเมองของนกศกษาน น

128

อยทผวจยมไดเหนวาบทบาทของนกศกษามความออนแอลงดงทสงคมไทยในปจจบนกลาวถง7 แตกลบเหนวาเปน “พลง” ทเกดขนในบรบททแตกตางออกไปจากอดตเพอสรางความหมายของ “พลงของนกศกษา” ความหมายใหมในบรบทการเมองไทยปจจบน แตทวาจะน าไปสแบบแผนของประชาธปไตยหรอไมนน กเปนหนาทของวงวชาการทจะตองตรวจสอบ เปรยบเทยบ และจดการตอไปหากจดมงหมายนนคอการพฒนาประชาธปไตยใหสมบรณแบบ นอกเหนอจากนน ผวจยหวงวาการศกษางานวจยชนนในประเดนบทบาทของนกศกษาในการเมองไทย อาจจะสงผลใหเกดความรความเขาใจทางการเมองในบรบทการศกษาในสงคมไทยจะชดเจนมากยงขน จากตวอยางสถานศกษาทกวางขวางออกไป และก าลงทมอทธพลตอการ “ผลตคน” ในสงคมไทยอยางรอบดานอยไมนอย 5.4 ขอเสนอแนะ

5.4.1 ขอเสนอแนะเพอพฒนาความร ความเขาใจทางการเมองของประชาชน

ผลจากการศกษาการคนควาวจยอสระในครงน สามารถน าไปเปนแนวทางในการปฏรปสงคมและการเมองไทยตลอดจนถงรฐธรรมนญใหเกดความสมฤทธผลมากขนโดยผวจยคาดวาขอเสนอแนะของงานวจยชนนเปนขอเสนอแนะทเปนกลาง ผวจยเองไมมอคตตอดานใดดานหนง ตองการเสนอแนะเพยงเพอตองการใหไดรบรถงความจรงถงสงททกคนเปนเจาของรวมกนไมใชบคคลใดหรอกลมบคคลใดๆ ดงทเคยปรากฏ เพอใหประชาชนไดรบรถงการมสทธและเสรภาพ ดงนนผวจยเองจงเสนอขอเสนอแนะทนาจะเปนประโยชนตอสงคมการเมองไทยไมมากกนอย ดงน

(1) การศกษาเหตการณทางการเมอง ทมผลตอกระบวนการรบรและท าความเขาใจทางการเมองของนกศกษา โดยเหนวา บรบททางการเมอง คอ ตวแปรส าคญในกระบวนการสรางความร ความเขาใจตอสทธและเสรภาพทางการเมอง ดงนน บทบาทของสอมวลชนอาจชวยสงเสรมความร ความเขาใจตอสทธเสรภาพทางการเมองแกประชาชนกลมนได โดยใหความส าคญกบการน าเสนอขาว เหตการณทางการเมองตางๆ อยางเทยงตรง เพอกระตนความสนใจ จงจะน าไปสความร ความเขาใจทางการเมองของประชาชนตอไป

(2) บทบาทของการศกษา โดยเฉพาะอยางยงในระดบอดมศกษา ควรทจะสอดแทรกการใหความรความเขาใจทางการเมองแกนกศกษาผานการเรยนการสอนในกระบวนวชาตางๆ โดยเฉพาะวชาทางดานสงคมศาสตร เชน มการชวนสนทนา ,ชอบวเคราะหเกยวกบขาว หรอสถานการณทางการเมอง เปนตน

7 โปรดดเพมเตม “14 ต.ค. 16 ถง 14 ต.ค. 52 พลงนกศกษาหายไปไหน”. [ระบบออนไลน].แหลงทมา

http://www.thairath.co.th/content/pol/39459 (5 กนยายน 2555)

129

(3) ความส าคญของรฐธรรมนญตอการรบรและท าความเขาใจตอสทธและเสรภาพทางการเมองของนกศกษา แมวาการเมองในระบอบประชาธปไตยจะเนนในสทธ เสรภาพ เสมอภาคเปนหลกการพนฐานแลว เครองมอบงคบใชของหลกการเหลานทส าคญในระบอบประชาธปไตยคอรฐธรรมนญ ซงถอวาเปนกฎหมายสงสดในรฐนนๆ แตทวาการศกษารฐธรรมนญนนถอวาเปน พลวตรทส าคญ เพราะมความเปลยนแปลง และลนไหลอยตลอดเวลา ซงรฐธรรมนญในรฐหนงๆ แมจะมตวแบบมาจากอกรฐหนง กไมจ าเปนวารฐธรรมนญนนจะเหมอนกนทกประการ สงส าคญคอการศกษาต าแหนงแหงทของรฐธรรมนญในรฐนนในการทจะเปนบทบาทตอทศนคตและพฤตกรรมทางการเมองของประชาชนในรฐนนอยางแทจรง ซงรฐธรรมนญน นอาจจะเปนตวก าหนดทศทางทางการเมองทส าคญ แตขณะเดยวกนทศนคตและพฤตกรรมของประชาชนเองกอาจจะเปนตวก าหนดรฐธรรมนญดวยกได การมองความส าคญของรฐธรรมนญทงตนและปลายคอประเดนหลกทจะท าใหเกดความเขาใจเกยวกบความหมายของรฐธรรมนญทแทจรงของรฐนน อนจะน าคณคาของรฐธรรมนญใหบงเกดผลอยางมประสทธภาพตอไป

(4) การศกษาเกยวกบ “ความร ความเขาใจ” ตอประสทธผลในการวจย สามารถเกดขนไดหากงานวจยนนไดอธบาย “ความร ความเขาใจ” ไดอยางรอบดาน กลาวคอ แมวาคณคาของงานวจยจะถกวดออกมาในมาตรฐานหลากหลายแบบ งานวจยสวนหนงทเนนในเรอง “ความร ความเขาใจ” สวนใหญไดแสดงออกใหเหนถง ลกษณะของความร และลกษณะของความเขาใจในเรองหนงๆของกลมทศกษา ซงในงานวจยชนน สวนหนงเกยวของอยกบการอธบายลกษณะดงกลาว แตทวาไดเชอมโยงใหเกดองคความรในแงมมอกหลากหลายทงปจจยทกอใหเกด “ความร ความเขาใจ” เหลานน หรอบรบทความเปลยนแปลงทางสงคม การเมอง และเศรษฐกจ ทผกพนตอการแสดงออกใน “ความร ความเขาใจ” เหลานนไปพรอมๆกน เพอใหเหนวา “ความร ความเขาใจ” ทงานวจยนไดศกษาไดเกยวโยงถงสภาวะการเมองและสงคมไทยอยางแนบแนน ท าใหเพดานของการอธบายผลการศกษาในงานวจยชนนมไปถงประเดนทางการเมองอกหลากหลายประเดน ดงนน การศกษา “ความร ความเขาใจ” ทปรากฏในงานชนนมไดกลาวถงในแงมมเดยววาสดทายผลเปนแบบไหน แตไดใหค าอธบายควบคไปดวยวาผลเปนอยางไร ท าไมถงเปนเชนนน และสอดคลองตอการเมองและสงคมไทยอยางไรดวย

130

5.4.2 ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป

การศกษาในครงน ระเบยบวธการศกษาเปนการศกษาเพยงเฉพาะขอมลทไดจากเอกสารและบทสมภาษณเพยงแตกลมบคคลทก าหนดไวในระเบยบวธวจยเทานน หากผทสนใจท าการศกษาในหวขอเดยวกนหรอลกษณะเดยวกนน ผวจยเสนอใหก าหนดระเบยบวธวจย โดยมงเนนศกษาเพมเตมจากงานวจยชนนทตองการการตอยอดตอไปในดาน

1. ความร ความเขาใจในเรองสทธเสรภาพทางการเมอง หรอบทบญญตเรองอนๆทปรากฏในรฐธรรมนญ 2550 ในกลมนกศกษาชนปอนๆ หรอในคณะอนๆของมหาวทยาลยฟารอสเทอรน หรอในมหาวทยาลยอนๆ

2. ชดความรและกระบวนการกลอมเกลาทางการเมองของกลมทางการเมองทเกดขนหลงจากผลพวงของรฐประหาร 2549 หรอความเปลยนแปลงของการสรางความรของกลมทางการเมองเหลานนตงแต 2549 มาจนถงปจจบน

3. อทธพลทมผลตอการเรยนรทางการเมองของประชาชนในปจจบน 4. ระบบการศกษา หรอ บทบาทสถาบนทางการศกษาตอการผลตพลเมอง 5. บทบาทและทศทางของนกศกษาภายใตความเปลยนแปลงทางการเมองในปจจบน ซงจากแตละประเดนดงกลาว ผวจยเหนวาหากมการศกษาเพมเตม จะชวยใหเกดประโยชน

แกวงวชาการดานรฐศาสตรตอไป เพอขยายผลการวจยใหเกดความเขาใจเกยวกบความส าคญของความหลากหลายในบรบทสงคมไทยใหกระจางชดมากยงขน ทงยงจะเปนแนวทางในการวเคราะหการบรหารงานของสวนรฐตอไปในการปกครองสวนทองถนของสงคมไทยอกดวย