บทท5

การแบงประเภทของกฎหมาย

1. การแบงประเภทของกฎหมายตามเนอหา

1.1 กฎหมายสารบญญต (Substantive Law) หมายถง

กฎหมายทกาหนดสทธหนาทตลอดจนความรบผดอยางใดอยางหนงไม

วาทางแพงหรอทางอาญาแกบคคล เชน ประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชย ประมวลกฎหมายอาญา

1.2 กฎหมายวธสบญญต (Procedural Law)

หมายถง กฎหมายทกาหนดกระบวนวธพจารณาความเพอจะบงคบให

เปนไปตามสทธและหนาทของบคคล เพอใหเกดผลในทางกฎหมาย เชน

ป.ว.อ ป.ว.พ พ.ร.บ.จดตงศาลปกครองและวธพจารณาความปกครอง

พ.ศ. 2542 พ.ร.บ. วธพจารณาคดผบรโภค 2551 พ.ร.บ. วธพจารณา

คดเยาวชนและครอบครว 2553 เปนตน

2. การแบงกฎหมายตามวตถประสงคของการบงคบใช

กฎหมาย

2.1 กฎหมายภายใน (National Law) หมายถง กฎหมายทก

ประเภททงทเปนลายลกษณอกษรและไมเปนลายลกษณอกษร ทใช

บงคบภายในประเทศใดประเทศหนง

2.2 กฎหมายระหวางประเทศ (International Law)

หมายถง กฎหมายทใชบงคบกบความสมพนธระหวางผทรงสทธใน

กฎหมายระหวางประเทศ คอ รฐ องคการระหวางประเทศ และปจเจกชน

ในบางกรณ

3. การแบงประเภทของกฎหมายตามผลประโยชนหรอนตสมพนธ

ของผทรงสทธ

3.1 กฎหมายมหาชน (Public Law) หมายถง กฎหมายทวาง

ระเบยบแบบแผนนตสมพนธระหวางรฐกบเอกชนในความสมพนธทไม

เทาเทยมกน โดยรฐอยเหนอเอกชน การใชอานาจรฐตองคานงถง

ประโยชนสาธารณะมากกวาประโยชนสวนตว

3.2 กฎหมายเอกชน (Private Law) หมายถง กฎหมายทใช

บงคบกบนตสมพนธของบคคลระหวางเอกชนกบเอกชนซงมฐานะเทา

เทยมกน

การจดหมวดหมของกฎหมาย

1. กฎหมายมหาชน

- กฎหมายทกาหนดองคการและขอบเขตการใชอานาจรฐกบ

เอกชนหรอประชาชนผอยภายใตปกครอง

ก.ม.ซงจดในกลมกฎหมายมหาชน มดงตอไปน

1.1 รฐธรรมนญ Constitution คอระเบยบวาดวยการปกครองรฐ รวมทงกาหนดความสมพนธกบ

ประชาชน และประกนสทธเสรภาพพนฐานของประชาชน

- ในแตละยคสมย บรรดารฐธรรมนญและธรรมนญการปกครองทมมาทกฉบบ มสาระสาคญเหมอนกน ทยดมนในหลกการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ทรงใชอานาจนตบญญตทางรฐสภาทรงใชอานาจบรหารทางคณะรฐมนตร และทรงใชอานาจตลาการทางศาล จะมเนอหาแตกตางกนกแตเฉพาะในเรอง

สถานภาพของรฐสภาและสมพนธภาพระหวางอานาจนตบญญตกบอานาจบรหาร เพอใหเหมาะสมกบภาวะการณของบานเมองในขณะนน ๆ

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย2560 มขอความดงน

กาหนดความสมพนธระหวางอานาจนตบญญต อานาจบรหารและ

อานาจตลาการตอกนและกน

กาหนดสทธเสรภาพแกประชาชน

กาหนดหนาทของประชาชน

กาหนดแนวนโยบายของรฐ

กาหนดใหมศาลรฐธรรมนญ

กาหนดองคกรอสระตาม ร.ธ.น

การปฏรปประเทศ

ศาล และกลไกตรวจสอบอานาจรฐ

1.2 กฎหมายปกครอง

คอ ก.ม.วาดวยการจดระเบยบการปกครองหรอการบรหารภายในรฐ ซงเปนเรองเกยวกบบรการสาธารณะในดานตางๆ

ก.ม.ปกครองประกอบดวยก.ม.วาดวยการจดองคการเจาหนาทฝายปกครอง และ ก.ม.วาดวยความสมพนธระหวางเจาหนาทฝายปกครองกบเอกชน

หลกนตรฐมสาระสาคญในทางกฎหมายปกครอง อานาจของเจาหนาทของรฐตองอยภายใตก.ม. การตดทอนหรอลดรอนสทธเสรภาพของปช.ช.ตองมก.ม.ใหอานาจไว ตองใชดลยพนจโดยชอบดวยก.ม. โดยศาลมอานาจตรวจสอบดลยพนจของฝายปกครองได

1.3 กฎหมายวธพจารณาความอาญา

เปนกระบวนการนาผกระทาผดทางอาญามาลงโทษ

ฝายตางๆทเกยวของในกระบวนการยตธรรมทางอาญา มดงน

1. ผถกกลาวหา ตามป.ว.อ. ม 2 ลกษณะ คอ

1.1 ผตองหา มสทธดงตอไปน

1. สทธทจะไมถกจบกมโดยไมมเหตผลอนสมควร

2. สทธทจะไดรบแจงขอหาจากตารวจ

3. สทธทจะไมใหการ

4. สทธไมถกบงคบหรอหลอกใหรบสารภาพ

5. สทธขอประกนตว

6. สทธขอทนายความจากรฐ

การขอประกนตว

1.2 จาเลย มสทธดงตอไปน

1. สทธในการมทนายความ การขอประกนตว

2. สทธตรวจสานวนของศาลและสงของทยนเปนพยานหลกฐาน

3. สทธไดรบเงนทดแทนกรณศาลพพากษาถงทสดวาจาเลยบรสทธ

4. สทธพจารณาคดอยางเปดเผยตอหนาจาเลย

5. สทธในการอทธรณ ฎกา

6. สทธในการมลาม

2. ผเสยหาย ม 2 ประเภท

2.1 ผเสยหายทแทจรงหรอผเสยหายโดยตรง

2.2 ผมอานาจจดการแทนผเสยหาย

3. พนกงานฝายปกครองหรอตารวจ

- การจบตองมหมายจบ การคนตองมหมายคน

- ตารวจตองแจงขอหาทจบและตองเตอนผตองหาวาการตอบคาถามอาจใชยนเขาในชนศาลได

- ตารวจจะขหรอจงใจใหผตองหารบสารภาพไมได

- ตารวจควบคมหรอขงผตองหาเฉพาะทก.ม.อนญาตใหทาไดเทานน

การจบ การคน

ตองมหมายจากศาล

4. พนกงานอยการ

- เจาพนกงานผมหนาทฟองผตองหาตอศาลและม

อานาจหนาทเกยวกบการดาเนนคดแพงและใหคาปรกษาดานก.ม.

แกรฐบาล

5. ศาล พจารณาวาจาเลยทถกฟองเปนผกระทาผดตามฟอง

หรอไม และควรรบโทษเพยงใดและมอานาจออกหมายอาญา

6. เจาหนาทราชทณฑ

- มหนาทดาเนนการกบผตองจาคกหรอกกขงตามคาพพากษา และ

แกไขเยยวยาผตองโทษใหกลบเปนพลเมองด

1.4 กฎหมายวธพจารณาความแพง

- เปนก.ม.ทวาดวยกระบวนการบงคบใหเปนไปตามสทธหนาททาง

แพง

- คดแพงม 2 ลกษณะ คอ

1. คดมขอพพาท คอ คดทมการโตแยงสทธ ฝายทถกกระทบสทธหรอ

ถกโตแยงสทธตองเสนอตอศาลโดยทาเปน “คาฟอง” มคความ 2 ฝาย

คอ โจทก-จาเลย

2. คดไมมขอพพาท คอ คดทมความจาเปนตองใชสทธทางศาล มคความฝายเดยวเรยกวา “ผรอง” โดยทาเปน”คารอง” เสนอตอศาล

- ฝายทเกยวของในกระบวนการยตธรรมทางแพงม 3 ฝาย ดงน

1. คความ ไดแก โจทก จาเลย ผรอง ผมสทธกระทาการแทน ทนายความ ผรองสอด

2. ศาล ตองยนฟองคดตอศาลทมเขตอานาจพจารณา

3. เจาพนกงานบงคบคด มอานาจหนาทดงน

- เปนผแทนของเจาหนในอนทจะรบชาระหน หรอ ท.ส.ทลกหนนามาวางไว

- ยดหรอายดทรพยสนของลกหนตามคาพพากษา

- นาท.ส.ทยดหรอายดขายทอดตลาด

1.5 พระธรรมนญศาลยตธรรม เปนก.ม.วาดวยการจดองคการของศาลประเภทของศาล เขตอานาจศาล

องคคณะผพพากษา และอานาจของผพพากษา

1.6 กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดเมอง

เปนกฎหมายทบญญตความสมพนธระหวางรฐกบรฐ การเกดของรฐ สทธหนาทของรฐ ความสมพนธทางฑต การประกาศสงคราม การยตสงคราม

1.7 กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดอาญา

กฎเกณฑขอบงคบความสมพนธระหวางป.ท.เกยวกบการกระทาผดทางอาญาของเอกชน ซงอาจเกดจากบคคลของป.ทหนงกระทาผดอาญาแลวหลบหนไปอยอกป.ท.หนง หรอกระทาผดตอเนองในดนแดนหลาย

ประเทศ เชน สนธสญญาสงผรายขามแดน

2. กฎหมายเอกชน2.1 กฎหมายแพง

เปนก.ม.ทกาหนดความสมพนธระหวางเอกชนในเรองบคคล

หน ละเมด ทรพยสน ครอบครว มรดก

ยกตวอยาง ป.พ.พ. บรรพ 5 ครอบครว

การสมรส คอการทชายและหญงสมครใจเขามาอยกนฉนสามภรยา

แบบของการสมรสคอการจดทะเบยนสมรส

เงอนไขการสมรส ม 8 ประการ

1) ชายและหญงตองมอายครบ 17 ปบรบรณทงสองคน

2) ชายและหญงตองไมเปนคนวกลจรตหรอบคคลทศาลสงใหเปนบคคลไรความสามารถ

3) ชายและหญงไมเปนญาตสบสายโลหตหรอพนองรวมบดามารดาเดยวกน

4) ผรบบตรบญธรรมและบตรบญธรรมสมรสกน

5) ชายและหญงมไดเปนคสมรสของบคคลอนอย

6) ชายหญงยนยอมเปนสามภรยากน

7) หญงหมายจะสมรสใหมไดตอเมอเวลาไมนอยกวา 310 วนนบจากวนทขาดจากการสมรสเดม

8) หากชายหรอหญงเปนผเยาวตองไดรบความยนยอม

2.2 ก.ม.พาณชย

เปนก.ม.เกยวกบธรกจการคาขายในเรองเอกเทศสญญาตางๆ เชน สญญา

ซอขาย ตวเงน ประกนภย บรษทหางหนสวน

ยกตวอยาง ป.พ.พ. บรรพ 3 เอกเทศสญญา

- สญญาซอขายเดดขาด แยกเปน 2 กรณ

1. สงหารมทรพย 20,000 บาทขนไปตองมหลกฐานเปนหนงสอ

มฉะนนฟองบงคบคดไมได

2. อสงหารมทรพย ตองทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอเจาหนาท

มฉะนนเปนโมฆะ

สญญากยมเงน

1. สญญาสมบรณเมอมการสงมอบเงน

2. กเงนเกน 2,000 บาทขนไปตองมหลกฐานเปนหนงสอลง

ลายมอชอผใหก หรอผก มฉะนนจะฟองรองบงคบคดมได

3. การชาระเงนตองมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอผใหก

4. จะคดดอกเบยหรอไมกได ถาคดหามเกนรอยละ 15 ตอป

2.3 กฎหมายอาญา

เปนก.ม.เกยวกบการกระทาผดและการลงโทษ ไดแก

1. ประมวลกฎหมายอาญา แบงเปน 3 ภาค คอ ภาคทวไป ภาคความผด

ภาคลหโทษ

2. ก.ม.อนทมโทษทางอาญา เชน พ.ร.บ.ปาไม

ประเภทของความผดทางอาญา มดงน

1. ความผดอาญาแผนดนกบความผดตอสวนตว

2. ความผดอาญาทตองการผลกบความผดอาญาทไมตองการผล

3. ความผดอาญาทเจาะจงตวผกระทากบความผดไมเจาะจงตวผกระทา

ตวอยางเชน

“ผใด........” ไมเจาะจงตวผกระทาผด

“หญงใดทาใหตนเองแทงบตร.....”

“ผใดเปนเจาพนกงาน....” เจาะจงตวผกระทา

ผด

เกณฑความรบผดทางอาญา ประกอบดวย

1. กระทาครบองคประกอบทก.ม.บญญต

2. การกระทาไมมก.ม.ยกเวนความผด

3. การกระทาไมมก.ม.ยกเวนโทษ

1) กระทาครบองคประกอบทก.ม.บญญต

1.1 มการกระทา

การกระทาหมายถง การเคลอนไหวหรอไมเคลอนไหวรางกายโดยร

สานกหรอภายใตบงคบของจตใจ

ขนตอนการกระทา

คด

ตระเตรยมการ

ตดสนใจ

ลงมอกระทา

การกระทาประเภทเคลอนไหวรางกาย แยกไดดงน

1) การกระทาโดยตรง คอ บคคลนนเปนผกระทาดวยตนเอง

- บางกรณผกระทามไดกระทาทกขนตอน แตกตองถอวาเปนการ

กระทาโดยตรง

- บางกรณบคคลใชสตวเปนเครองมอ กถอเปนการกระทาโดยตรง

2) การกระทาโดยออม เปนการกระทาซงบคคลกระทาโดยผานบคคล

อนและบคคลอนมการกระทา แตบคคลอนมเหตยกเวนโทษหรอไมม

เจตนากระทาผด ถอเปนเครองมอของผกระทาผด (Innocent Agent)

การกระทาประเภทไมเคลอนไหวรางกาย

1. การงดเวน ผกระทามหนาทตองกระทาเพอปองกนผลราย แต

ผกระทางดเวนทาใหเกดผลเสยหาย หนาทอาจเกดจาก

(1) ตามกฎหมาย

(2) ตามสญญา

(3) ตามการกระทาครงกอนของตน

2. การละเวน เปนการไมกระทาหนาททวไป เชน มาตรา 374

ความผดฐานไมชวยเหลอผอนทตกอยในภยนตรายแหงชวต

1.2 การพจารณาครบองคประกอบภายนอก

พจารณาจากบทบญญตก.ม.ในแตละฐานความผด เชน ม.

288 “ผใดฆาผอน”

1. ผกระทา ผใด ก

2. กระทา ฆา ปนยง

3. วตถทกระทาหรอกรรม ผอน ข

1.3 การกระทาครบองคประกอบภายใน

ไดแก เจตนาและประมาท

เจตนา คอ การกระทาโดยรสานกในการกระทาและในขณะเดยวกน

ผกระทาประสงคตอผลหรอยอมเลงเหนผลของการกระทานน

ประมาท หลกพจารณามดงน

1. เปนการกระทาผดมใชเจตนา

2. กระทาโดยปราศจากความระมดระวงในภาวะเชนนน ตามวสยหรอ

ตามพฤตการณ หมายถง การขาดความระมดระวงใน

- ภาวะเชนนน พจารณาในขณะกระทาการนนๆ เชน ขณะหยบปนทาความ

สะอาดแลวเกดลน หรอ ขณะขนถายนามนแลวเกดระเบด

- ตามวสย พจารณาจาก ตวผกระทาโดยดจาก เพศ อาย การศกษา รวมทงวสย

ของบคคลซงมวชาชพ เชน เปนแพทย วศวกร ตารวจ

- ตามพฤตการณ พจารณาจาก สภาพภายนอก เชน สภาพถนน สภาพรถ

3.ผกระทาอาจใชความระมดระวงเชนนนได แตหาใชไม

1.4ผลของการกระทาสมพนธกบการกระทา

ใชกบความผดทตองการผล แยกได 2 ทฤษฎ

“ทฤษฎเงอนไข” (The Condition Theory) คอ ถาไม

มการกระทาอนใดอนหนงแลวผลจะไมเกด ถอวาผลเกดจากการกระทา

อนนน แมวาผลจะเกดจากการกระทาอนอนๆดวยกตาม เชน ก. ขบรถ

ดวยความเรวสงจงทาใหรถเสยหลก ชนรวเหลกขางถนน เปนเหตใหคน

รอรถประจาทางตาย

“ทฤษฎเหตทเหมาะสม” (Reasonable Connection) คอ

พจารณาวาการกระทานนเหมาะสมทจะเกดผลนนๆขนหรอไม ดจาก

เหตแทรกแซง โดยพจารณาวา “เหตแทรกแซงนนคาดหมายไดหรอไม”

ถาคาดหมายได = ผกระทาตองรบผด

ถาคาดหมายไมได = ไมตองรบผด

เหตแทรกแซงอาจเกดขนไดหลายสาเหต เชน เกดจากการทผเสยหาย

ตองตดสนใจหลกหนภยทผกระทากอขน ถอวาคาดหมายได หรอเหต

แทรกแซงอาจเกดจากบคคลทสามกได เชน ยงผเสยหายโดยตองการฆา

แตยงถกขา นาตวไปรกษาทโรงพยาบาล แพทยผาตดใชเครองมอไม

สะอาดทาใหแผลตดเชอและตาย เปนตน

2) ไมมก.ม.ยกเวนความผด

- การปองกนโดยชอบดวยก.ม. มองคประกอบดงน

1. มภยนตรายอนเกดจากการประทษรายอนละเมดตอก.ม.

2. ภยนตรายนนใกลจะถง

3. กระทาเพอปองกนสทธของตนเองหรอผอน

4. กระทาไมเกนขอบเขต

ยกตวอยางเชน

ถาเราอยบานเพยงลาพง ตกกลางดก เหนคนรายปน

เขารวบานเราเขามาแลวพยายามงดแงะประตบาน ซงถอ

วาเปนการละเมดตอกฎหมาย ถาเรามอาวธปนอยกใช

ปองกนได แตถาคนรายเหนวาเรามปน กเกดความกลววง

หนออกจากบานเราไปแลว แตเรายงตามไปยงจนเสยชวต

ไมใชการกระทาเพอปองกนตว

ถาภยนตรายนนไดผานพนไปแลว เราไมสามารถอางสทธ

ปองกนได

ยกตวอยางเชน คนรายมาขโมยทรพยสนเงนทองใน

บานเราไปซกซอนในพงไม เราตามไปเจอสถานทซกซอน

แลวกเอากลบคนมาได ไมจาเปนตองดกรอใหคนรายกลบ

มาแลวยงทารายหรอฆาคนราย อยางนอางสทธปองกน

ไมได

หลกความยนยอมของผเสยหาย มหลกเกณฑ คอ

1. เปนความยนยอมอนบรสทธ คอ มไดเกดจากการถกลอลวง ขมข หรอ

สาคญผด

2. ความยนยอมตองมอยจนถงขณะกระทาการอนกฎหมายบญญตวาเปน

ความผด

3. เปนความยนยอมทไมขดตอสานกในศลธรรมอนดของประชาชน

- จารตประเพณ เชน การบาดเจบจากการเลนกฬา การลงโทษเดกโดยบดามารดา ครอาจารย

- การกระทาความผดของเดกอายไมเกน 10 ป

3) ไมมก.ม.ยกเวนโทษ

การกระทาความผดดวยความจาเปน มองคประกอบดงน

1. เพราะอยในทบงคบหรอภายใตอานาจซงไมสามารถหลกเลยงหรอขดขนได

2. เพอใหตนเองหรอผอนพนจากภยนตรายทใกลจะถงและไมสามารถหลกเลยงใหพนโดยวธอนได

3. ภยนตรายนนตนมไดกอใหเกดขน

ยกตวอยางเชน มคนรายใชปนขมขใหเราขบรถพาหลบหน

แลวพงชนคนอน ถอไดวาเราตกอยใตอานาจทบงคบใหเราตอง

กระทาความผด ซงเปนสงทเราไมสามารถหลกเลยงหรอขดขน

ได

หรอ เกดเหตการณปะทะกน มกองกาลงไมทราบฝายใช

อาวธปนเขาใสผชมนม เราเปนหนงในผชมนมทไปใชสทธ

เสรภาพในการชมนมตามรฐธรรมนญ โดยสงบและปราศจาก

อาวธ ดวยความตกใจกลวเราอาจจะวงเขาไปหลบกระสนปนใน

บานของคนอนโดยทเจา ของบานไมไดใหความยนยอม ซงเปน

การละเมดสทธการครอบครองเคหสถานของผอน หรอบกรก

แตเราอางเหตความจาเปนได

- การกระทาความผดของเดกอาย10 ปแตไมเกน 15 ป

- การกระทาความผดของคนวกลจรต

- การกระทาความผดเกยวกบทรพยระหวางสามกบภรยา

- การกระทาผดตามคาสงอนมชอบดวยกฎหมายของเจาหนาท

- การกระทาผดเพราะเสพของทาใหมนเมา โดยตนเองไมรหรอถกบงคบใหเสพ

2.4 กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดบคคล

เปนก.ม.ทวาดวยความสมพนธของเอกชนซงขอเทจจรงมองคประกอบ

พวพนตางประเทศ มสาระสาคญ 4 ประการ คอ

1. กาหนดถงการแบงสรรเอกชนระหวางประเทศโดยใชสญชาตเปน

เกณฑ

2. กาหนดการถอสทธของเอกชน

3. กาหนดถงการขดกนของกฎหมาย

4. การพจารณาแผนกเอกชนตางประเทศ - กฎหมายอนญาโตตลาการ

3. กฎหมายสงคม

เปนกฎหมายทบญญตขนเพอความสงบสขและความเปนธรรมในสงคม

เชน ก.ม.แรงงาน ก.ม.ประกนสงคม ก.ม.คมครองผบรโภค

4. กฎหมายเศรษฐกจ

ก.ม.ทบญญตถงกจกรรมทางเศรษฐกจ เพอการควบคม ชแนวทาง สงเสรมหรอจากดการกระทาหรอกจกรรมทางเศรษฐกจ

รปแบบของก.ม. ทาได 2 ลกษณะ

1. มาตรการทางลบ เชน ก.ม.ปองกนการผกขาด ก.ม.ปองกนการคากาไรเกนควร

2. มาตรการทางบวก เชน ก.ม.สงเสรมการลงทน