บทท 6 การปฐมพยาบาลเบองตน

การชวยฟนคนชพขนพนฐาน เปนเรองแรกทจ าเปนในการชวยชวต เปนการชวยฟนคนชพ ซงหมายถง การชวยเหลอผทหยด

หายใจ หรอหวใจหยดเตน (จากแผนพบของ สพฉ.)

ลกษณะของผปวยทตองท าการฟนคนชพ คอ หมดสต ไมรสกตว ไมหายใจ หรอหายใจเฮอก

ขนตอนการชวยฟนคนชพขนพนฐานในผปวยอาย 8 ป ขนไป ใหปฏบตดงน

1. ตรวจดวาผปวยรสกตวหรอไม โดยการใชมอทง 2 ขาง

จบบรเวณหวไหล เขยาใหแรงพอควรพรอมเรยกผปวยดงๆ

2. หากผปวยไมตอบสนอง ใหโทรศพทขอความ ชวยเหลอ ผานหมายเลข 1669 ใหเรวทสด

3. ตรวจดวาผปวยหายใจหรอไม หากไมหายใจ หรอหายใจเฮอก ใหปฏบตดงน แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

หนา | 2

3.1 กดนวดหวใจ (Cardiopulmonary Resuscitation : CPR) - จดใหผปวยนอนหงายบนพนราบและแขง

ผชวยเหลอนงคกเขาอยทางดานขางของผปวย - วางสนมอลงไปขนานกบแนวกงกลางหนาอก

แลวน ามออกขางมาประกบ ประสานนว และท าการลอกนว กระดกขอมอ ขน โดยใหสนมอสมผสกบหนาอกเทานน โนมตวมาใหแนวแขนตงฉากกบ หนาอกของผปวย

- แขนตรงและตง ออกแรงกดลงไปโดยใชแรง จากหวไหล กดใหหนาอกยบลงไปอยางนอย 5 ซม. โดยใหสนมอสมผสกบ หนาอกผปวยตลอดการกดนวดหวใจ สนมอไมหลดจากหนาอกผปวยดวย อตราความเรวตามจงหวะเพลง “สขกนเถอะเรา”หรอดวยความเรว 100 ครง/นาท

3.2 เปดทางเดนหายใจ

- ถามผชวยเหลอมากกวา 1 คน ใหท าการเปด ทางเดนหายใจ โดยการกดหนาผากและเชยคาง

3.3 ชวยการหายใจ ถาเปนญาตสนทและมนใจวาไมเปนโรคตดตอใดๆ

ใหท าการชวยหายใจโดยการเปาปากผปวย 2 ครง โดยวางปากผชวยเหลอ ครอบปากผปวยใหแนบสนท บบจมกผปวยและเปาลมเขาไป โดยการเปาแตละ ครงใหยาว ประมาณ 1-2 วนาท จนเหนหนาอกผปวยยกตวขนพรอมกบปลอย ใหหนาอกผปวยยบลงมาอยต าแหนงเดมกอนทจะเปาครงท 2

แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

หนา | 3

การหามเลอด เลอดออกแบงไดเปน 2 กรณ

1. เลอดออกภายนอก คอ การทเลอดไหลออกมาจากบาดแผล ไรฟน เหงอก จมก (เลอดก าเดา) และอนๆ ทเหนไดชดเจน

2. เลอดออกภายใน คอ การทเลอดออกภายในรางกายไมสามารถมองเหนได แตสงเกตไดจากปสสาวะสแดง ไอเปนเลอด แขน/ขา/สะโพกพองใหญขน รวมกบอาการหนามดเปนลม เปนตน ในคมอเลมนจะกลาวถง เฉพาะภาวะเลอดออกภายนอก ซงสามารถชวยเหลอไดดงน - ถาเลอดออกจากบาดแผล และบาดแผลมขนาดเลก ใหลางแผล แลวใชแผนผาทสะอาดวางลงบนบาดแผล แลวกดใหแนนประมาณ 5 – 10 นาท จนเลอดหยด จงหยดกดและใชผาพนไว - ถาเลอดออกจากบาดแผล และบาดแผลมขนาดใหญ ใหลางแผล ใชแผนผาพบปดปากแผลแลวใชสนมอหรอฝามอกดใหแนนประมาณ 10 – 15 นาท จนเลอดหยด แลวรบสงโรงพยาบาล หากเลอดไมหยดไหล และแผลเกดทแขนหรอขา ใหใชสนมอกดทหลอดเลอดแดงทแขนพบ หรอขาหนบ จนเลอดพอไหลซมๆ อยากดจนแขนหรอขาซดหรอเขยว แลวรบสงโรงพยาบาล ควรใสถงมอยางกอนสมผสเลอดผบาดเจบ (สนต หตถรตน, 2552)

ภาพท 6.1 การท าแผลผบาดเจบเนองจากรถจกรยานยนตลม

ภาวะเจบปวยฉกเฉน (ศนยฝกอบรมปฐมพยาบาลและสขอนามย สภากาชาดไทย, 2553) ไดแก การเปนลม การเปนลมเนองจากสญเสยเหงอมาก (ลมรอน) และภาวะชอก 1. การเปนลม หมายถง การหมดความรสกในชวงสนๆ เนองจากเลอดไปเลยงสมองไมพออาการ

ออนเพลย เวยนศรษะ หนาซด ตวเยน ชพจรเบา การปฐมพยาบาล

- นอนราบ ยกปลายเทาสงกวาหวใจประมาณ 1 ฟต หรอ 1 ศอก หรอนงแลวโนมศรษะลง มออยระหวางเขาทงสองขาง

- คลายเสอผาใหหลวม หายใจเขาออกลกๆ

แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

หนา | 4

- ใหดมน าหวาน และหรอน าเกลอแร (น าสะอาด 1 แกว ผสมผงเกลอแร 1 ซอง) - จดใหมอากาศถายเทด หามคนมง 2. การเปนลมเนองจากสญเสยเหงอมาก (ลมรอน) หมายถง การทรางกายเสยเหงอมาก จนท าให

สญเสยเกลอแรและน ามากผดปกต ซงเปนสาเหตใหเลอดไปเลยงสมองลดลง อาการเปนตะครว หรอปวดศรษะมาก หนาซด เหงอออกมาก ออนเพลย คลนไส ตวรอนเลกนอย (ถาตวรอนมากหนาจะแดง ชพจรเบา เรว อาจหมดสตไปชววบ

การปฐมพยาบาล - จดใหนอนราบ ในทเยนกวาบรเวณทท าใหเปนลม - คลายเสอผาใหหลวม ถาหนาซดยกขาสง 1 ฟต หรอ 1 ศอก (ถาหนาแดงตวรอนจดหามยกขา

สงเพราะจะท าใหเลอดไปเลยงสมองมากเกนไป) - เชดตวดวยผาชบน าธรรมดาจนอณหภมของรางกายปกต - ใหดมน าผสมผงเกลอแร หรอน าเกลอเจอจาง (เกลอแกง ¼ - ½ ชอนชาตอน า 1 แกว) 3. ภาวะชอก หมายถง สภาวะทเลอดไปเลยงเซลลตางๆ ของรางกายไมเพยงพอ สงผลใหเนอเยอ

ขาดออกซเจน อาการ เมอเรมชอก ชพจรเตนเรวและเบา หนาซด ตวเยน มเหงอชน ขณะชอก อาการออนเพลย เวยนศรษะ คลนไส หายใจเรวขนไมสม าเสมอ กระหายน า (รมฝปากแหง) ชพจรเบามาก กระสบกระสาย แววตาเลอนลอย ไมมแวว รมานตาขยาย เรมไมรสกตว และหวใจหยดเตน

การปฐมพยาบาล - ถามเลอดออกมากใหหามเลอดกอน

- นอนราบตะแคงหนายกปลายเทาสงกวาล าตว (ถามกระดกหกรวมดวย ควรดามกระดกกอนยกปลายเทา)

- คลายเสอผาใหหลวม - หมผาใหอบอนและรบน าผบาดเจบสงโรงพยาบาลโดยเรว - ควรประเมนความรสกและการหายใจตลอดเวลา ถาไมหายใจใหปฏบตการชวยชวตขน

พนฐาน (โดยการเปาปาก 2 ครง กดหนาอก 30 ครง) - ถาชอกและหมดสตแตยงหายใจอยใหจดทานอนทปลอดภย - ควรหลกเลยงสงทแพเพอปองกนภาวะชอก

แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

หนา | 5

ภาพท 6.2 แสดงการจดทานอนทปลอดภย

4. สารพษ และพษจากสตว (สนต หตถรตน, 2552)

4.1 แผลงพษกด - ดรอยแผล ถางไมมพษ แผลจะเปนรอยถลอก ใหท าแผลแบบแผลถลอก ถาแผลไม

ลกลาม หรอไมมอาการอน ไมตองไปหาหมอ แผลจะหายเอง ถางมพษจะมรอยเขยว เหมอนรอยเขมฉดยา 1 หรอ 2 จด

แผลงไมมพษ แผลงพษกด

ภาพท 6.3 แสดงรอยแผลงกด

- พดปลอบใจไมใหกลวหรอตกใจ ใหนอนนงๆ ถาจ าเปนใหเคลอนไหวนอยทสด (อยาเคลอนไหว สวนทถกกดถาไมจ าเปน)

- หามดมเหลา ยาดองเหลา หรอยากลอมประสาท - หามใชมดกรดปากแผล หามบบเคนบรเวณแผล เพราะจะท าใหแผลช า สกปรก และ

ท าใหพษกระจายเรวขน - หามขนชะเนาะรดแขนหรอขา เพราะจะเกดอนตรายมากขน (ถาจะรดควรใชผา

มากกวาเชอก และอยารดแนนจนสอดนวผานไมได) - รบพาไปหาหมอ ถาเปนไปไดควรน าซากงทกดไปดวย แตผปวยไมควรตงเอง เพราะ

หลงถกงกด ควรอยนงๆ และใหคนอนตงแทน แตไมควรเสยเวลากบการตง ควรสงเกตสและรปรางถามองเหนแลวรบไปโรงพยาบาล

- ถาหยดหายใจ ใหเปาปากชวยหายใจ

แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

หนา | 6

ภาพท 6.4 เซรมแกพษง 4.2 แผลถกสตวกด (เชน ลง และสนข)

- ใหรบท าแผลทนท โดยลางแผลดวยน าสะอาด ( เชน น าประปา และน าสก) กบสบฟอกสบหลายๆครง - เชดรอบแผลดวยน ายาโพวโดนไอโอดน หรอแอลกอฮอล หรอทงเจอรใสแผลสด

- รบพาไปหาหมอ เพอพจารณาฉดยาปองกนบาดทะยก ยาปองกนโรคกลวน า และใชยาปฏชวนะ

4.3 แผลแมลงกดตอย 4.3.1 ผง แตน ตอ ตอย

- ใชหลอดดดนม (หลอดกาแฟ) เลกๆ แขงๆ หรอปลายดามปากกาลกลนทถอดไสออกแลว ครอบจดทถกกด กดลงใหเหลกในโผล แลวดงเอาเหลกในออกถาท าไดทนทและท าไดส าเรจ ถาชาจนบรเวณทถกตอยบวมแลวอยาพยายามไปบบเคนเพราะจะท าใหอกเสบบวมมากขน

- ใชหวหอมผาครง เอาดานทผาถบนผวหนงบรเวณทถกแมลงกดหรอตอย ท าซ าทก 5 นาท

- ทาแผลดวยแอมโมเนย หรอครมไตรแอมซโนโลน - ถาปวดใหกนยาพาราเซตามอล แลวใชน าแขงประคบ - ถาหนงตาบวมหรอหายใจไมสะดวก หรอถกตอยหลายแหง รบไปหาหมอเพอให

การรกษาทเหมาะสม 4.3.2 ตะขาบ แมงมม แมงปอง กด

- ทาแผลดวยแอมโมเนย หรอครมไตรแอมซโนโลน - ถาปวดใหกนยาพาราเซตามอล หรอใชน าแขงประคบ - ถาปวดมาก ควรพาไปหาหมอ

4.4 พษสตวทะเล (รวมทงเงยงปลาทมพษ) การไดรบพษจากสตวทะเล เชน เทาถกเงยงปลากระเบนหรอปลาดกทะเลต า ใหรบแชสวน

ทเจบในน าอน (รอนพอทนได) นานประมาณ 4 – 5 นาท ถายงปวดใหกนยาพาราเซตามอล แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

หนา | 7

4.5 แผลถกแมงกะพรนไฟ - ใชใบมดคมๆ หรอแผนพลาสตกบางๆ ขดบรเวณนน เพอเอาเมอกออก - ลางแผลดวยน าสะอาด - ใชใบผกบงทะเล (ขยใหมน า) ทา หรอ ทาดวยน าปนใส แอมโมเนย หรอ ครมไตร- แอมซโนโลน - ถาอาการไมดขน รบน าสงโรงพยาบาล

4.6 เมนทะเลต าเทา พยายามเอาหนามออก ถาเอาออกไมได ใหใชกอนหนทบหนามทต าอยในเทาใหแหลกละเอยด ถาไมหายปวด ใหกนยาพาราเซตามอล แลวใชน าแขงประคบ

อทยานแหงชาตทกแหงควรมกระเปายาส าหรบใชประจ าชดกภยทกชด รายละเอยดของยาและอปกรณทควรมในกระเปายา ใหดในตารางท 6.1 และควรเพมน าเกลอ 0.9 % ส าหรบท าความสะอาดบาดแผล และน ายาใสแผล Povidine Iodine Solution

ภาพท 6.5 การเตรยมชดปฐมพยาบาล

แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

หนา | 8

ตารางท 6.1 ยาและอปกรณทควรมในกระเปายา

ทมา: ศนยฝกอบรมปฐมพยาบาลและสขอนามย สภากาชาดไทย

แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

ล าดบท รายการ จ านวน

1 พลาสเตอรยา 10 ชน 2 ไฟฉาย 1 กระบอก 3 พลาสเตอรตดแผล 1 มวน 4 กรรไกร 1 อน 5 ผามวนยดขนาด 2 นว 1 มวน 6 ผามวนยดขนาด 3 นว 1 มวน 7 ผากอสสะอาดขนาด 2x2 นว 1 หอ 8 ผากอสสะอาดขนาด 4x4 นว 1 หอ 9 ผากอสหมส าล(Pad) 2 ชน 10 ผากอสสะอาดปดตา 2 ชน 11 ผาสามเหลยมขนาด 36x36x51 นว 2 ผน 12 ผาพลาสตก ขนาด 2 เมตร (หมได) 1 ผน 13 ถงมอยาง ชนดใชแลวทง 3 ค 14 หนงสอพมพเพอใชแทนเฝอก 2 ฉบบ 15 สมดโนตเลมเลกพรอมดนสอหรอปากกา 1 ชด 16 คมอปฐมพยาบาล 1 เลม 17 ผงเกลอแร 5 ซอง 18 ยาเคลอบกระเพาะ 1 ขวด 19 ยาแกผนคน 1 ขวด 20 ยาแกปวดเมอย 1 หลอด 21 ยาแกปวด แกไข 10 เมด 22 เจลลางมอ 1 ขวด

หนา | 9

บทท 7 การใชแผนทและเขมทศ

การใชแผนทและเขมทศเปนวชาพนฐานทเจาหนาทชดกภยทกคนควรทราบ และท าความเขาใจอยางถองแท เพราะเปนวธการพนฐานในการเดนปา และเครองมอนไมตองใชแบตเตอร เทคนคชนสง หรอมราคาแพง ทกคนสามารถมได และเขมทศไมคอยมปญหาการช ารดเหมอนอปกรณอเลกทรอนกสตางๆ

1. หลกการแผนท โลก (Earth) ของเรามรปรางลกษณะเปนรปทรงร ( Oblate Ellipsoid) คอ มลกษณะปองตรง

กลาง ขวเหนอ-ใต แบนเลกนอย นกวทยาศาสตรไดก าหนด “เสนรง” (Latitude) และ “เสนแวง” (Longitude) ขนเพอใหสามารถหาต าแหนงทตงของสถานทบนโลกได และเสนสมมตสองเสนนตดกนเปนตารางครอบคลมทกพนทบนโลก

ละตจด (Latitude) หรอ เสนรง เปนพกดทใชบอกต าแหนงบนพนโลก ซงระบวาต าแหนงนนอยตรงจดทท ามมเทาไรกบเสนศนยสตร (Equator) ละตจด มคาตงแต 0 องศา ทเสนศนยสตรไปจนถง 90 องศา ทบรเวณขวโลก (เปน 90 องศาเหนอหรอใต วดเปนมมจากเสนศนยสตรจนถงแนวดงทขวโลกเหนอ หรอลงไปแนวดงทขวโลกใต)

ลองตจด ( Longitude) หรอ เสนแวง เปนพกดทใชบอกต าแหนงบนพนโลก โดยวดไปทางตะวนออก หรอตะวนตกจากเสนสมมตในแนวเหนอใตทเรยกวา เสนไพรมเมอรเดยน (Prime Meridian) ทลากผานเมองกรนช ประเทศองกฤษ ลองตจดมหนวยเปนองศา นบจาก 0 องศาทเสนไพรมเมอรเดยนไปทางตะวนออก +180 องศา และไปทางตะวนตก -180 องศา

แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

ภาพท 7.1 การแบงโลกตามเสนรง และเสนแวง

หนา | 10

2. แผนท คอ รปลายเสนทเขยนหรอก าหนดขน เพอแสดงลกษณะของพนผวพภพทงหมด หรอเพยงบางสวน ลงบนพนราบ (พนแบน) ตามมาตราสวน โดยใชสและสญลกษณแทนรายละเอยดของภมประเทศทเกดขนเองตามธรรมชาตและทมนษยสรางขน สามารถแบงตามมาตราสวนออกไดเปน 3 ประเภท ไดแก

2.1 มาตราสวนเลก มขนาด 1 : 600,000 และเลกกวา 2.2 มาตราสวนปานกลาง มขนาดใหญกวา 1 : 600,000 แตเลกกวา 1 : 75,000 2.3 มาตราสวนใหญ มขนาด 1 : 75,000 และใหญกวา

3. รปแบบขอบระวางแผนท หมายถง แผนททจดท าขนมามลกษณะแบบใด ขนอยกบวตถประสงค และความเหมาะสมในการผลต แผนท 1:50,000 กรมแผนททหาร ไดจดท าและผลตออกมา ม 3 ชด คอ 1) ชด L 708 2) ชด L 7017 และ 3) ชด L 7018 (ขอมลภาคพนดน ป 2542)

4. ระบบพกด (Coordinate system) เปนระบบทสรางขนส าหรบใชอางองในการก าหนดต าแหนง หรอบอกต าแหนงบนพนโลกจากแผนท มลกษณะเปนตารางโครงขาย ทเกดจากการตดกนของเสนตรงสองชด ทถกก าหนดใหวางตวในแนวเหนอ-ใต และแนวตะวนออก-ตะวนตก ตามแนวของจดศนยก าเนด (Origin) ทก าหนดขน

ต าแหนงตางๆ จะถกเรยกอางองเปนตวเลขในแนวตง และแนวนอนตามหนวยวดระยะ ส าหรบระบบพกดทใชอางองก าหนดต าแหนงบนแผนท ทนยมใชกบแผนทในปจจบน มอย

ดวยกน 2 ระบบ คอ 4.1 ระบบพกดภมศาสตร หรอพกดทรงกลม เปนพกดสากล 4.2 ระบบพกดกรดแบบ UTM คาพกดเปนขนาดมม มหนวยเปน องศา ลปดา ฟลปดา มความตอเนองจากจดศนยก าเนดท

เปนจดตดของเสนศนยสตรกบเสนเมรเดยนหลก (ผานหอดดาวทเมองกรนช ประเทศองกฤษ) วธบอกต าแหนงเปนคาระยะเชงมมของเสนรง (Latitude) และเสนแวง (Longitude)

5. มาตราสวนของแผนท คอ อตราสวนระหวางระยะบนแผนทกบระยะในภมประเทศจรงท ตรงกน หรอ คอ ความสมพนธระหวางระยะทางระดบบนแผนทกบระยะทางระดบในภมประเทศจรงทตรงกน

6. พนหลกฐาน คอ พนทใชเปนหลกในการก าหนดความสง พนหลกฐาน ทใชกบแผนทโดยมาก คอ พนระดบทะเลปานกลาง (Mean Sea Level : MSL) ส าหรบแผนทของประเทศไทย ถอระดบทะเลปานกลาง ท เกาะหลก จงหวดประจวบครขนธ เปนพนหลกฐาน

7. เสนชนความสง (Contour lines) คอ เสนสมมตบนผวพภพ ทลากไปตามจดตางๆ ทมความสงเทากน โดยจะแสดงระยะในทางดงทอยสงหรอต ากวาพนหลกฐาน แผนทสวนมากจะพมพเสนชนความสงดวยสน าตาล

8. ทศเหนอจรง (True north) คอ แนวทลากจากจดใดจดหนงบนพนผวพภพ ไปสจดขวโลก เหนอเสนแวงทกเสนกคอ แนวทศเหนอจรง ใชสญลกษณเปนรปดาวทศเหนอจรง หรอเรยกอกอยางหนงวา เหนอภมศาสตร (Geographic north) ทศเหนอจรงนเปนทศทสมมตขนเพอเปนหลกในการวดทศทาง จะอยท 0°

9. ทศเหนอแมเหลก (Magnetic north) คอ แนวทเขมทศชไปยงขวเหนอแมเหลกโลกเสมอ โดยใชสญลกษณ เปนรปหวลกศรครงซก (ทศเหนอแมเหลกจะใชประโยชนในการหาทศทางเมออยในภมประเทศจรง) ทศเหนอแมเหลก ก าหนดโดยขวแมเหลกโลก เนองจากขวเหนอแมเหลกโลกไมทบเปนจดเดยวกบทศเหนอจรง หรอทศเหนอภมศาสตร จงท าใหทศเหนอแมเหลกและทศเหนอจรงไมตรงกน อยางไรกตาม ทศเหนอแมเหลกยงจด ใหเปนหลกในการวดทศทางดวย ซงขวเหนอแมเหลกจะอยท 73 ° N 100° W (Prince of Wales island) และขวใตแมเหลกจะอยท 68° S 144° E (Antactica) แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

หนา | 11

9. ทศเหนอแมเหลก (Magnetic north) คอ แนวทเขมทศชไปยงขวเหนอแมเหลกโลกเสมอ โดยใชสญลกษณ เปนรปหวลกศรครงซก (ทศเหนอแมเหลกจะใชประโยชนในการหาทศทางเมออยในภมประเทศจรง) ทศเหนอแมเหลก ก าหนดโดยขวแมเหลกโลก เนองจากขวเหนอแมเหลกโลกไมทบเปนจดเดยวกบทศเหนอจรง หรอทศเหนอภมศาสตร จงท าใหทศเหนอแมเหลกและทศเหนอจรงไมตรงกน อยางไรกตาม ทศเหนอแมเหลกยงจด ใหเปนหลกในการวดทศทางดวย ซงขวเหนอแมเหลกจะอยท 73 ° N 100° W (Prince of Wales island) และขวใตแมเหลกจะอยท 68° S 144° E (Antactica)

ภาพท 7.2 แผนทมาตราสวน 1 : 50,000

แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

ภาพท 7.3 เสนชนความสงในแผนท

หนา | 12

ภมประเทศจรง

ภาพท 7.4 เปรยบเทยบภมประเทศกบรายละเอยดในแผนท

10. การใชเขมทศ แมวาในปจจบนเทคโนโลยดานการก าหนดพกดไดกาวหนาไปมากแลว แตเขมทศยงเปนอปกรณพนฐานในการก าหนดทศทางไดเปนอยางด โลกเปรยบเสมอนแมเหลกขนาดใหญทม 2 ขว คอ ขวเหนอและขวใต และมสนามแมเหลกทมองไมเหนเชอมระหวาง 2 ขวเขมทศจะชไปทขวทศเหนอ (ทศเหนอแมเหลก) ตลอดเวลา

10.1 ประเภทของเขมทศ เขมทศส าหรบพกพามหลายประเภท ในคมอนจะกลาวถงเฉพาะเขมทศทชวยในการน าทางไดเทานน ไดแก

10.1.1 เขมทศเลนสเซตก ฝาตลบมชองเลง เปนเสนลวดขงไวกลางชองทท าไวส าหรบเลงทหมาย ดานขางมสเกลไมบรรทด ทหารจะใชเขมทศแบบนเปนหลก

แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

หนา | 13

ภาพท 7.5 เขมทศเลนสเซตก 10.1.2 เขมทศไมบรรทด เปนเขมทศทอยบนเรอนพลาสตกใส หมนเปลยนมมได ท

เรอนพลาสตกมสเกลไมบรรทดอยดานขาง ชวยในการท าแผนท ในคมอเลมนจะกลาวถงเขมทศประเภทนเปนหลก

ภาพท 7.6 เขมทศแบบไมบรรทด

แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

หนา | 14

11. การวดมมภาคทศเหนอ (Azimuth) คอ คาของมมราบทนบเวยนตามเขมนาฬกาจากเสนฐานส าหรบก าหนดทศทางไปยงทศทางของทหมาย โดยหมนตวใหไปอยในแนวทหมาย และใหเรอนเขมทศพงตรงไปยงทหมายกมศรษะลงอานมมภาคทศเหนอ

ภาพท 7.7 แสดงการเลงทหมาย

ภาพท 7.8 แสดงการใชเขมทศในการหามมภาคทศเหนอของทหมาย

แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

หนา | 15

ภาพท 7.9 แสดงการใชเขมทศประกอบแผนทเพอก าหนดเสนทาง

12. การวดมมในแผนทโดยวางเขมทศบนแผนท หมนแผนทใหแนวเสนกรดเปนแนวเดยวกบทศเหนอ

ภาพท 7.10 แสดงการวดมมในแผนท

แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

หนา | 16

บทท 8 การใชเครองหาพกดดวยสญญาณดาวเทยม

(Global Positioning System: GPS)

1. ระบบพกดกรดแบบยทเอม เปนระบบตารางกรด ทชวยในการก าหนดต าแหนง และใชอางองในการบอกต าแหนง ทนยมใช

กบแผนทในกจการทหาร เปนระบบกรดทน าเอาเสนโครงแผนทแบบ Universal Transverse Mercator Projection หรอ UTM มาใช

วธบอกต าแหนง เปนคาระยะทาง ไปทางตะวนออก ( E) และไปทางเหนอ ( N) จากจดศนยก าเนด ประเทศไทยมพนทตงอยโดยประมาณ ระหวางละตจด 5 องศา 30 ลปดา เหนอ ถง 20 องศา 30 ลปดา เหนอ และลองตจด 97 องศา 30 ลปดา ตะวนออก ถง 105 องศา 30 ลปดา ตะวนออก

ท าใหประเทศไทยอยในเขตกรด ( Grid zone) ท 47 และ 48 และแถบละตจด N P และ Q หรออยในตารางเขตกรด (Grid zone designation) ท 47N 47P 47Q 48N 48P และ 48Q

ภาพท 8.1 การแบงกรดโซนระบบ UTM

2. Datum คอ พนผวอางองซงเกดจากการค านวณทางคณตศาสตรเนองจาก แตละประเทศหรอแตละภมภาคภายในโลกเราน ใชลกโลกสมมต ( ellipsoid) แทนลกโลกจรงไมเหมอนกน ท าใหเกดปญหาเวลาน าแผนทมาตอกน สหรฐอเมรกาเลยเปนผน าใหทวโลกใชลกโลกสมมตตวเดยวกนคอ ลกโลกสมมตทชอวา WGS84 คอลกโลกสมมตทไดมาจากการส ารวจดวยดาวเทยม ฉะนน แผนทของโลกเรากใชระบบเดยวกน ไมมปญหาเรองการเชอมตอกน และคาพกดทไดจากการส ารวจดวย GPS กใช WGS84 แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

หนา | 17

3. การใชงาน GPS จะตองศกษารายละเอยดของเครองเสยกอน ส าหรบเครองทกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช จดซอมา เมอไมนานมาน มขอมลดงตอไปน คณลกษณะและปมควบคมการท างานของ Garmin GPSMAP 76CXs อาทร บรรทดจนทร. (ไมระบป). (Online) www.dnp.go.th/.../คมอการใชงาน%20GPS%20GARMIN%20map, 20 กมภาพนธ 2555.

- เปนเครองมอหาต าแหนงพกดบนโลกโดยใชสญญาณจากดาวเทยมในระบบ GPS-มจ านวนชองรบสญญาณ จ านวนไมนอยกวา 12 ชอง แบบ High sensitivity GPS receiver by SiRF

- มความคลาดเคลอนของการหาต าแหนงไมเกน 10 เมตร RMS - จอภาพส LCD ขนาดใหญไมนอยกวา 4.1 x 5.6 ซม. , แบบ TFT ไมนอยกวา 256 ส มไฟ

สองสวางหนาจอ - แสดงต าแหนงพกดทงระบบพกด UTM และ Latitude/Longitude - แสดงคาพกดบน Datum สากล (WGS84) และ Datum ทใชกบประเทศไทยได - บนทกขอมลต าแหนงพกดไดไมนอยกวา 1,000 จด และสรางเสนทางได 50 เสนทาง - บนทกขอมลคาพกดโดยอตโนมต (Track Log) ไดถง 10,000 จด และสามารถแยกจดเกบได

สงสดถง 20 Saved Tracks

แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

ชองตอเสาสญญาณแบบ GPS

ภาพท 8.2 แสดงภาพรวมของ Garmin GPSMAP 76CXs

ตวรบสญญาณ

แผงแปน

หนาจอ

ชองใสแบตเตอร หวงลอกชองใสแบตเตอร

แบตเตอร ชองตอไฟเสรม

ขอมลภายนอก

ชองเสยบแบบ USB

ชองผกสายคลอง

ชองใส Mini SD card

หนา | 18

- สรางเสนทางกลบอตโนมตได (Track back) - เครองมลกษณะทนทานตอการกระเทอน และสามารถกนน าระดบ IPX-7 - มสายอากาศในตวเครองและมชองตอสายอากาศภายนอก - ใชไฟจากถานแบตเตอรอลคาไลนขนาด AA 2 กอน และสามารถท างานตอเนองไดไมนอย

กวา 18 ชวโมง - สามารถใชไดดในอณหภมของประเทศไทย - มแผนทประเทศไทยบรรจอย โดยสามารถแสดง ต าแหนง อ าเภอ / ต าบล ถนนทางหลวง

แผนดน 1-4 หลก ถนน รพช. ถนนโยธาธการและถนนในเขตเทศบาล เสนทางรถไฟสายหลก สถานรถไฟ สถานทหนวยงานราชการและสถานทส าคญตางๆ มากกวา 300,000 จดทวประเทศ เปนตน

- มเขมทศอเลกทรอนกส และระบบหาคาความสงโดยการวดความดนบรรยากาศ ในลกษณะเครองวดความสงโดยใชความกดดนของบรรยากาศจะคอยตามการเปลยนในคาความดนเพอหาต าแหนงความสงของผใชอยางแมนย า และสามารถใชเครองวดความสงเพอวาดเสนความกดดนของบรรยากาศในชวงเวลาได ซงสามารถชวยในการตดตามการเปลยนแปลงของสภาพอากาศ

- มหนวยความจ าไมนอยกวา 1 GB. - มพอรตตอเขากบคอมพวเตอรได - เมนการใชงานเปนภาษาไทยและตวเครองลอยน าได - สามารถสงออกขอมล NMEA และรบขอมลรปแบบ RTCM ได - สามารถคนหาต าแหนงทเกบไวแบบเรยงล าดบตามตวอกษรได - สามารถคนหาต าแหนงเมองใกลเคยงแบบเรยงล าดบตามตวอกษรได - สามารถถายขอมลแผนทเสนทางคมนาคมขอบเขตประเทศ และสถานทส าคญ จากโปรแกรม

มาตรฐานของบรษทผผลตลงในเครองหาพกดดวยดาวเทยม GPS นได - มชองตอใชไฟฟากระแสตรง (DC) ภายนอกได - สามารถน าเขา (Download) และประมวลผลขอมลจากเครองหาพกดดวยดาวเทยม GPS

กบระบบสารสนเทศทางภมศาสตร (GIS) ได

แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

หนา | 19

4. รายละเอยดของเครอง 4.1 การใชปม

ปมตางๆบนหนาจอ มหนาทแตกตางกน ดงภาพดานลาง

4.2 การใชหนาจอหลก กดปม Page key เพอเขาสหนาจอหลกตางๆ

แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

ภาพท 8.3 ปมกดของ GPS

ภาพท 8.4 หนาจอหลก

หนา | 20

4.3 การน าไปสจดหมาย (GOTO) การใชฟงกชน GOTO จะชวยในการน าทางไปสทหมาย เมอทราบพกดของจดนน ชวยใน

การคนหาและกภยไดเปนอยางด

ภาพท 8.5 หนาจอฟงกชน GOTO เมอเรมใช GPS ตองตงคาเครองกอน โดยเฉพาะ Map Datum ใหเปนระบบเดยวกบท

หนวยงานใช โดยสรปการใชงาน GPS จะตองท าตาม 9 ขนตอน ตอไปน

4.4 กอนออกลาดตระเวน

ภาพท 8.6 การตงคาเครอง GPS

แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

ค าสง ไปยง (GOTO)/ น าทาง

1) การตงคาเครอง GPS

หนา | 21

ภาพท 8.7 การตรวจสอบก าลงแบตเตอร

ภาพท 8.9 การตงคา Track

แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

2) ตรวจสอบก าลงถานความสวาง การรบสญญาณดาวเทยม

3) ตงคาแผนท วาดตามแนวทศเหนอ

4) การตงคา Track (Track Setup) ภาพท 8.8 การตงคาแผนท

หนา | 22

ภาพท 8.10 การตงคาเขมทศ

ภาพท 8.11 การตงคาพกด แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

6) การสรางพกดใหม (Creating waypoint) และใชค าสง GOTO ไปยงจดเปาหมาย

5) การปรบตงเขมทศ (Calibrate Compass)

หนา | 23

4.5 ขณะท าการลาดตระเวน

ภาพท 8.12 การบนทก Waypoint

4.6 หลงจากการลาดตระเวน

ภาพท 8.13 การน าขอมลเขาคอมพวเตอรเพอท าระบบ GIS 4.7 หลงจากการลาดตระเวน

ภาพท 8.14 การลบขอมล Track เพอใหเครองพรอมใชงานในภารกจตอไป

แหงชาต | ส านกอทยานแหงชาต

บนทกคาพกด (Mark Waypoint) จดสงเกตการณลาดตระเวน

การลบ Track (Track delete)

1) น าขอมลเขาเครองคอมพวเตอร 2) ลบจด Waypoint