157

บทท 6 ทศนะของผบรหารและบคลากรขององคกรปกครองสวนทองถน

ทมตอการดาเนนงานของ อผส. และบทบาทของ อปท. ตอการดาเนนงานของ อผส. ความเปนมาและความสาคญของปญหา ปจจบนเปนทปรากฏชดวาองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) ไดรบการคาดหมายใหมบทบาทในการใหการดแลและเกอหนนผสงอายมากขนเปนลาดบเพราะเหตผลสาคญ 3 ประการคอ ประการแรก-แนวโนมของการขยายตวของประชากรสงอายและความตองการการเกอกลสนบสนนเพมสงขน (นภาพร ชโยวรรณ, 2542) ทงนเหนไดจากขอมลสามะโนประชากรและเคหะทแสดงวา สดสวนของผสงอายหรอผทมอาย 60 ป ขนไปเพมจากรอยละ 4.6 (หรอ 1.2 ลานคน) ในป พ.ศ.2503 เปนรอยละ 13.2 (หรอ 8.5 ลานคน) ในป พ.ศ. 2553 (สานกงานสถตแหงชาต, 2503; สานกงานสถตแหงชาต, 2553) ประการทสอง-ความไมมนคงหรอความไมเพยงพอของการเกอกลสนบสนนภายในครวเรอนอาจเพมสงขน เนองจากแนวโนมการเปลยนแปลงของรปแบบของครวเรอนจากครวเรอนขยายเปนครวเรอนเดยว จานวนบตรและจานวนผทอาศยอยรวมกนในครวเรอนลดลง แรงกดดนในสงคมททาใหลกษณะของแรงงานในครวเรอนลดลงเพราะผหญงตองทางานนอกบานมากขน การขยายตวของเขตเมองและการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมทอาจเปนอปสรรคตอการดารงชพอยางอสระของผสงอาย ตลอดจนวฒนธรรม ทศนคต รปแบบการใชชวตของคนรนใหมทมการเปลยนแปลง (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2550; John Knodel and Napaporn Chayovan, 2008) ประการทสาม-แนวทางของนโยบายหลกระดบชาตทกาหนดชดเจนวา อปท. ตองมบทบาทในการสงเสรมและเกอหนนใหผสงอายดารงอยในชมชนและครอบครว (พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546. แผนผสงอายฉบบท 2 (2545-2564))

บทบาทของ อปท. ในการดาเนนงานดานผสงอายไดเรมตนอยางเปนทางการเมอรฐบาลไดจดตงกองทนสงเสรมสวสดการผสงอายในชมชน (เบยยงชพ) พ.ศ. 2536 เพอใหเงนชวยเหลอผสงอายทมฐานะยากจนเดอนละ 200 บาท (บรรล ศรพานช, 2542) เมอพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 ไดผานความเหนชอบจากรฐสภาและประกาศใชในราชกจจานเบกษา เมอวนท 17 พฤศจกายน พ.ศ. 2542 และมาตรา 30 กาหนดใหมการถายโอนงานบรการสาธารณะใหแกทองถน ทาใหเปนจดเปลยนสาคญททองถนไดเขาไปมบทบาทในการเกอหนนผสงอายอยางชดเจน โดย อปท. ไดกาหนดแผนงานสวสดการผสงอายไว 4 แผน (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2550 ) ไดแก

1) แผนงานใหบรการดานสขภาพอนามย 2) แผนงานสงเสรมการอยรวมกนและการสรางความเขมแขงดานองคกรผสงอาย 3) แผนงานสงเสรมอาชพหรอรายไดของผสงอายและคนพการ 4) การจดใหมอาสาสมครดแลผสงอาย (อผส.) และผพการ แผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545-2564) ไดกาหนดไววา อปท. มภาระงานในการจดใหม

โครงการบรการเพอผสงอายในชมชน โดยโครงการตางๆ ประกอบดวย 1) การมศนยเอนกประสงคสาหรบผสงอาย 2) การมศนยดแลผสงอายเวลากลางวน 3) การบรการเยยมผสงอายทบาน 4) การบรการดแลสขภาพผสงอายทบาน 5) การมหนวยบรการเคลอนทสาหรบผสงอายในชมชน 6) การสงเสรมการจดระบบดแลผสงอาย 7) การมอาสาสมครดแลผสงอาย 8) การสงผดแลหรออาสาสมครออกไปรบการอบรมเรองการดแลผสงอาย และ 9) การมหนวยงาน/บคคลภายนอกเขามาใหการอบรมแกผดแล/อาสาสมครเรองการดแล

158

ผสงอายในหมบาน (แผนผสงอายฉบบท 2 (2545-2564)) ซงผลการศกษาของวทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลยในการตดตามและประเมนผลแผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 ในรอบป พ.ศ. 2549 พบวา มบรการเพยง 3 ประเภทเทานนทบรรลเปาหมายของการบรการตางๆ ในระดบตาบลทตงไวทรอยละ 50 ไดแก บรการดแลสขภาพผสงอายทบาน (รอยละ 61) หนวยบรการเคลอนทสาหรบผสงอาย (รอยละ 53) และบรการเยยมผสงอายทบาน (รอยละ 52) (วพรรณ ประจวบเหมาะ และ คณะ, 2551)

อาสาสมครดแลผสงอายทบาน (อผส.) เปนโครงการนารองทรเรมโดยสานกงานสงเสรมและพทกษผสงอาย (สทส.) กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (พม.) มวตถประสงคเพอสงเสรมใหเกดระบบงานอาสาสมครดแลผสงอาย โดยใชชมชนเปนกลไกในการดแลชวยเหลอ คมครองผสงอาย รวมถงการเฝาระวง เตอนภย สงเสรมสทธตางๆ ของผสงอายโดยมอาสาสมครซงเปนสมาชกของชมชนทมจตอาสาและไดรบการฝกอบรมทกษะและเสรมสรางทศนคตใหสามารถปฏบตหนาทใหการดแลชวยเหลอผสงอายทประสบปญหาในชมชนของตนเองได โดยทาง สทส. จดฝกอบรมความร ทกษะ และทศนคต รวมทงสงเสรมการปฏบตหนาทใหแกประชาชนในชมชนทสนใจและตองการเปนอาสาสมครดแลผสงอาย และเมอผานการอบรมแลวกสามารถทาหนาทเปนอาสาสมครดแลผสงอาย โดยทาง พม. ชวยเหลอดานคาใชจายใหแกอาสาสมครในการเขาเยยมผสงอายตามบานเปนรายเดอน เดอนละ 300 บาทและจะใหเงนอดหนนดงกลาวเปนเวลา 2 ป จากนนจะไดสงมอบหรอหรอโอนภารกจดงกลาวให อบต. รบไปดาเนนการตอไป

โครงการอาสาสมครดแลผสงอายทบาน (อผส.) เรมดาเนนการในป พ.ศ. 2546-2547 ไดทดลองนารองใน 4 ภาคๆ ละ 2 จงหวด รวมทงสน 8 จงหวด คอ เชยงใหม พษณโลก เพชรบร สพรรณบร ขอนแกน รอยเอด สงขลา และ สราษฎรธาน กาหนดใหดาเนนการจงหวดละ 1 ตาบล เรมแรกมเปาหมายใหมอาสาสมครพนทละ 40 คน และมการดาเนนงานมาอยางตอเนอง โดยในป พ.ศ. 2549 มการขยายการดาเนนงานจนครอบคลมทง 75 จงหวด และมตาบลทรวมในโครงการทงหมด 95 ตาบล มอาสาสมครจานวน 5,000 คน ผสงอายไดรบการดแลจานวน 30,340 คน (สานกสงเสรมและพทกษผสงอาย (สทส.), 2551) และตอมาไดขยายผลโดยมตคณะกรรมการสงเสรมและประสานงานผสงอายแหงชาต (กสผ.) ครงท 1/2548 เมอวนท 5 พฤศจกายน 2547 ใหดาเนนการขยายผลในพนทตางๆ ทวประเทศ (นาถ พนธมนาวน และ คณะ, 2549) ตอมาคณะรฐมนตรเมอวนท 10 เมษายน พ.ศ. 2550 เรองนโยบายดานการคมครองสถานภาพผสงอาย โดยขยายผลการดาเนนงานโครงการอาสาสมครดแลผสงอายทบาน (อผส.) นนใหองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) เปนองคกรหลกในการดาเนนงานรวมกบภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชนในทองถน และมกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเปนหนวยงาน สนบสนนดานวชาการ ในป พ.ศ. 2556 โครงการ อผส. โดยการดาเนนงานของ สท. สามารถขยายผลครอบคลมครบทกเขต อปท. ทวประเทศ ทงนโดยม อปท. ทจดใหม อผส. ในพนทรวมทงสน 7,602 อปท. ม อผส. รวมทงสน 51,854 คน และผสงอายไดรบการดแลรวมทงสน 787,957 คน (กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย, 2557) เนองจากโครงการอาสาสมครดแลผสงอายทบาน (อผส.) เปนโครงการท อปท. ไดรบมอบหมายจากคณะรฐมนตรใหทาหนาทเปนองคกรหลกในการดาเนนงาน ดงนน เพอศกษาสภาพการณของการดาเนนงานโครงการในสวนทเกยวของกบ อปท. และเพอศกษาทศนะของ อปท. ในประเดนทเกยวกบปจจยทสงเสรมและปจจยทเปนอปสรรคตอการดาเนนงานของ อผส. รายงานผลการวจยเชงปรมาณในบทนจงประกอบดวยประเดนการศกษารวมทงสน 5 ประเดนดงน

6.1 ขอมลพนฐานขององคกรปกครองสวนทองถนทเปนตวอยางของการศกษา 6.2 อปท. กบการรบรบทบาท เปาหมายของการทางาน และการใหบรการ/ความชวยเหลอแก ผสงอายของ อผส.

159

6.2.1 การรบรบทบาทหนาทของ อผส. 6.2.2 การรบรเปาหมายการทางานของ อผส. 6.2.3 การรบรการทาหนาทใหบรการ/ความชวยเหลอแกผสงอายของ อผส.

6.3 การประเมนผลการทางานของ อผส. โดย อปท. 6.3.1 ความครบถวนและความถกตองตามขนตอนการดาเนนงาน 6.3.2 ความครอบคลมและเพยงพอของการใหบรการ/ความชวยเหลอแกผสงอาย 6.3.3 ความครอบคลมในการจดเกบขอมลผสงอายและความชดเจนในสถตททา 6.3.4 การเปนทยอมรบและไดรบการสนบสนนจากผสงอายและครอบครว 6.3.5 ความพงพอใจโดยรวมตอการทางานของ อผส.

6.4 บทบาทของ อปท. ในการสนบสนนงานของ อผส. 6.5 ความเหนของ อปท. ตอปจจยสงเสรมและปจจยอปสรรคในการทางานของ อผส.

6.1 ขอมลพนฐานขององคกรปกครองสวนทองถน(ประเภทองคกร ภาค จานวนผสงอายและจานวน อผส.) การศกษาทศนะของผบรหารและบคลากรขององคกรปกครองสวนทองถนทมตอการดาเนนงานของ อผส. และบทบาทของ อปท. ตอการดาเนนงานของ อผส. ในบทนใชขอมลทรวบรวมจากระเบยบวธวจยเชงปรมาณทเกบรวบรวมขอมลดวยวธการสารวจโดยการสงแบบสอบถามทางไปรษณย โดยสถตจากตารางท 6.1.1 แสดงวาม อปท. ทสงแบบสอบถามกลบรวมทงสน 497 อปท. มแบบสอบถามทไดรบคนจาก อบต. เปนสดสวนทสงทสด คอ รอยละ 69.2 รองลงมาคอ เทศบาลตาบล (รอยละ 27.6) และเทศบาลเมอง (รอยละ 3.2) ตามลาดบ ทงนโดยแบบสอบถามทไดรบคนมาเปนสดสวนกบจานวนทงหมดของ อปท. แตละประเภท (Proportional to size) กลาวคอ อปท. ทมฐานะเปน อบต. มจานวนมากทสด จงไดรบแบบสอบถามคนมามากทสด และ อปท. ทมฐานะเปนเทศบาลเมองมนอยทสดจงไดรบแบบสอบถามคนมานอยทสดเชนกน ในทานองเดยวกน แบบสอบถามทไดรบจาก อปท. ตามภาคตางๆ กมทศทางเดยวกน กลาวคอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงม อปท. มากทสดสงแบบสอบถามกลบมามากทสด โดยคดเปนรอยละ 36.4 รองลงมาคอ ภาคกลาง (รอยละ 27.8) ภาคเหนอ (รอยละ 23.3) และภาคใต (รอยละ 12.5) ตามลาดบ ตารางท 6.1.1 องคกรปกครองสวนทองถนทตอบกลบแบบสอบถาม จาแนกตามประเภทขององคกรและภาค

จานวน รอยละ ประเภทขององคกรปกครองสวนทองถน เทศบาลนคร/เมอง 16 3.2 เทศบาลตาบล 137 27.6 องคการบรหารสวนตาบล (อบต.) 344 69.2

รวม 497 100.0

160

ตารางท 6.1.1(ตอ)

จานวน รอยละ ภาค เหนอ 116 23.3 ตะวนออกเฉยงเหนอ 181 36.4 กลาง 138 27.8 ใต 62 12.5 รวม 497 100.0

กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย โดยสานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย (สท.) ไดกาหนดเงอนไขการดาเนนงานของ อผส. ไวอยางชดเจนวา ผทเปน อผส. ตองเปนคนภายในชมชนทไดรบการฝกอบรม ฝกทกษะ เสรมสรางทศนคต ใหมความสามารถปฏบตหนาทพนทละ 40 คน (กลมการคมครองและพทกษสทธ สานกสงเสรมและพทกษผสงอาย, มปด) ดงนน การศกษานจงไดสอบถาม อปท. แตละแหงเกยวกบจานวนเฉลยของ อผส. ซงสถตจากตารางท 6.1.2 แสดงวา จานวนเฉลยของ อผส. ท อปท. แตละแหงมยงตากวาเปาหมาย โดยภาพรวม อปท. แตละแหงมจานวนเฉลย อผส. เพยงแหงละประมาณ 10 คน และถงแมเทศบาลตาบลจะรายงานวามจานวนเฉลยของ อผส. มากทสดคอ ประมาณ 12 คน แตกแทบไมตางจาก อบต. ซงเปนพนททรายงานวามจานวนเฉลย อผส. นอยทสดคอประมาณ 9 คน

อยางไรกตาม ประเดนทนาสนใจกคอ ถงแมเทศบาลนคร/เทศบาลเมองจะรายงานจานวนเฉลย อผส. ใกลเคยงกบเทศบาลตาบลทมจานวนเฉลย อผส. มากทสด แตเมอศกษาสดสวนของพนททไมม อผส. พบวา เทศบาลนคร/เทศบาลเมองถงรอยละ 19 หรอประมาณหนงในหาของเทศบาลนคร/เทศบาลเมองทตอบแบบสอบถามรายงานวาในพนทไมม อผส. ซงสถตจากจานวนเฉลย อผส. และสดสวนของ อปท. ทม อผส. ชแนะวา เขตเทศบาลนคร/เทศบาลเมองครอบคลมพนททใหญกวาเทศบาลตาบลและ อบต. ดงนน ในพนทเทศบาลนคร/เทศบาลเมองทม อผส. จงมจานวน อผส. มากกวา เพราะมประชากรมากกวาและมผสงอายมากกวา แตการทสดสวนของเทศบาลนคร/เทศบาลเมองทไมม อผส. ในระดบทสงกวา อปท. แหงอนนน นบเปนสญญาณทบงชวายงมเทศบาลนครหรอเทศบาลเมองถงเกอบหนงในหาทยงไมม อผส. ปฏบตหนาทดแลผสงอายในพนท

161

ตารางท 6.1.2 จานวนและจานวนเฉลยของ อผส. จาแนกตามประเภทของ อปท.

จานวน อผส.(คน) รวม ประเภทขององคกรปกครองสวนทองถน เทศบาลนคร/เมอง เทศบาลตาบล อบต.

0 6.8 (34) 18.8 (3) 8.8 (12) 5.5 (19) 1 – 4 4.6 (23) 6.3 (1) 5.1 (7) 4.4 (15) 5 – 9 71.2 (354) 50.0 (8) 59.9 (82) 76.7 (264)

10 คนหรอมากกวา 17.3 (86) 25.0 (4) 26.3 (36) 13.4 (46) รวม 100.0 (497) 100.0 (16) 100.0 (137) 100.0 (344) เฉลย 9.8 11.4 11.6 9.1

นอยทสด 0 0 0 0 มากทสด 248 67 115 248

เนองจากขอบเขตพนทความรบผดชอบของเทศบาลนครและเทศบาลเมองใหญกวา อปท. แหงอน ดงนนจงพบวา เทศบาลนครและเทศบาลเมองมจานวนเฉลยของผสงอายในพนทมากทสดและสงกวา อปท. แหงอนหลายเทาตว สถตจากตารางท 6.1.3 แสดงวา จานวนเฉลยของผสงอายในเขตเทศบาลนครและเทศบาลเมองมถง 3,433 คน หรอคดเปนเกอบ 50 เทาของจานวนเฉลยของผสงอายในเขต อบต. ทเปน อปท. ทมจานวนเฉลยของผสงอายนอยทสดคอ 728 คน และถงแมสถตจากตารางท 6.1.2 จะบงชวา จานวนเฉลยของ อผส. ในเขตเทศบาลนครและเทศบาลเมองมสงสด แตเมอคานวณอตราสวนผสงอายตอ อผส. 1 คน ดงตวเลขทนาเสนอในภาพท 6.1.1 พบวา ในเขตเทศบาลนครและเทศบาลเมอง อผส. 1 คนตองรบผดชอบดแลผสงอายถง 573 คน ซงนบเปนภาระทคอนขางหนกของ อผส. ในขณะท อผส. ในเขตเทศบาลตาบล 1 คนดแลผสงอาย 133 คน อยางไรกตาม ไมวาจะเปน อปท. ประเภทใด อตราสวนผสงอายตอ อผส. 1 คน กอยในระดบทสงมาก และสงเกนกวาเกณฑมาตรฐานท สทส. กาหนด เพราะในคมอการปฏบตงานของ อผส. ไดกาหนดไววา อผส. มหนาทดแลชวยเหลอผสงอายทกคนในชมชนโดยแบงผสงอายเปน 2 ประเภท คอ กลม สแดง หมายถง ผสงอายทประสบปญหาทกขยากเดอดรอน 7 ประเภทไดแก ผสงอายทขาดผดแล ถกทอดทง ถกทงใหอยตามลาพง ชวยเหลอตวเองไมได ถกละเลยเพกเฉย ไดรบการดแลไมถกตอง ยากจน และกลม สเขยว ซงหมายถงผสงอายอนในชมชน ทงนโดยกาหนดอตราสวนการดแลผสงอายของ อผส. 1 คนวาดแลผสงอายกลมสแดงไมนอยกวา 5 คน และดแลสอดสองผสงอายกลมสเขยวไมนอยกวา 15 คน (กลมการคมครองและพทกษสทธ สานกสงเสรมและพทกษผสงอาย, มปด)

162

ตารางท 6.1.3 จานวนและจานวนเฉลยของผสงอาย จาแนกตามประเภทของ อปท.

จานวนผสงอาย(คน) รวม ประเภทขององคกรปกครองสวนทองถน เทศบาลนคร/เมอง เทศบาลตาบล อบต.

นอยกวา 500 22.5 (112) 0.0 (0) 15.3 (21) 26.5 (91) 500 – 999 50.3 (250) 0.0 (0) 48.9 (67) 53.2 (183) 1,000 – 1,499 18.3 (91) 6.3 (1) 24.1 (33) 16.6 (57) มากกวาหรอเทากบ 1,500

8.0 (40) 93.8 (15) 10.9 (15) 2.9 (10)

ไมทราบจานวน 0.8 (4) 0.0 (0) 0.7 (1) 0.8 (3) รวม 100.0 (497) 100.0 (16) 100.0 (137) 100.0 (344) เฉลย 871 3,433 929 728

นอยทสด 15 1,061 75 15 มากทสด 10,703 10,703 3,272 2,074

ภาพท 6.1.1 อตราสวนผสงอายตอ อผส. 1 คน จาแนกตามประเภทของ อปท. (n=460)

6.2 อปท. กบการรบรบทบาท เปาหมายของการทางาน และการใหบรการ/ความชวยเหลอแกผสงอาย ของ อผส.

การใหการดแลผสงอายในชมชนตามโครงการทรเรมโดย สทส. นน ไมไดจากดขอบเขตของการม อผส. เพอการเยยมเยยนผสงอายทบานและดแลผสงอายทวไปเทานน แต สทส. ไดดาเนนการนารองโครงการสนบสนนการคมครองและพทกษสทธผสงอายในชมชนดวย ทงนโดยมงหมายใหเกดการสรางฐานชมชนในการ

163

ดแลชวยเหลอคมครองและพทกษสทธแกผสงอายในชมชน โดยมหนวยงาน องคกรปกครองสวนทองถน และผนาชมชน เปนหนสวนรวมกนในการดแลชวยเหลอ เฝาระวงและเตอนภย และจดบรการและสวสดการใหแกผสงอายทกคนของชมชนใหไดรบสทธทกดาน ทงนโดยไดกาหนดกจกรรมการปฏบตหนาทของ อผส. ไวอยางชดเจนวา อผส. ตองปฏบตหนาทอยางมจดมงหมาย (สานกสงเสรมและพทกษผสงอาย, 2550) โดยมสงทจะตองคานงถงอยางควบรวมกน 3 ประการคอ

1.1 ความครอบคลมตอลกษณะงาน คอ (1) การดแลชวยเหลอผสงอาย (2) การเฝาระวงและเตอนภย (3) การจดบรการและสวสดการ 1.2 ความคมครองตอผสงอายทกคน คอ (1) ผสงอายทประสบปญหาความทกขยากเดอดรอน (2) ผสงอายอนในชมชน 1.3 ความครอบคลมตอสทธผสงอาย คอ (1) สทธการมอายยน (2) สทธการคมครอง (3) สทธการสงเสรม (4) สทธการมสวนรวม สาหรบกจกรรมการปฏบตหนาทของ อผส. นน สทส. ไดกาหนดไววา ผสงอายอาจไดรบการดแล

ชวยเหลอ คมครอง และพทกษสทธในกจกรรมตางๆ ดงน (1) เยยมเยยนดแลทกขสข (2) ดแลอาหารการกน (3) ดแลเรองยา (4) ชวยเรองการออกกาลงกาย (5) พาออกไปพบแพทย (6) พาแพทยมาตรวจรกษาทบาน (7) พาไปรวมงานในชมชน (8) พาไปพกผอนนอกบาน (9) พาไปรวมกจกรรมทางศาสนา (10) ชวยปรบสภาพทอยในบานใหเหมาะสม (11) รวมกลมผสงอายทากจกรรม (12) ใหความรแกผสงอายและครอบครว (13) ใหคาปรกษาแกผสงอายเมอเกดปญหา (14) ใหความรเกยวกบสทธและการเขาถงสทธตางๆ (15) ใหขอมลบรการตางๆ ทเปนประโยชนตอผสงอาย (16) ประสานหนวยงานใหความชวยเหลอผสงอาย (17) เกบขอมลผสงอาย

164

(18) เฝาระวงปญหาแกผสงอาย (19) พาไปตดตอทากจธระหรอทาแทนผสงอาย (20) จดกจกรรมทเปนประโยชนแกผสงอาย ดงนน การศกษานไดใหความสาคญกบการท อปท. รบรบทบาท เปาหมายของการทางาน และการ

ใหบรการ/ความชวยเหลอแกผสงอายของ อผส. ซงการนาเสนอผลการศกษาจาแนกเปนประเดนตางๆ 3ประเดน ซงแตละประเดนมสาระสาคญพอสรปดงน

6.2.1 การรบรบทบาทหนาทของ อผส. 6.2.2 การรบรเปาหมายการทางานของ อผส. 6.2.3 การรบรการทาหนาทใหบรการ/ความชวยเหลอแกผสงอายของ อผส.

6.2.1 การรบรบทบาทหนาทของ อผส.

สถตจากตารางท 6.2.1 บงชใหเหนวา โดยภาพรวมแลว ลกษณะงานของ อผส. ท อปท. รบรเปนสดสวนทสงทสดคอหนาทในเรองของการดแลชวยเหลอผสงอายในชมชน โดย อปท. เกอบทงหมดรบรในหนาทนของ อผส. (รอยละ 99.0) บทบาทหนาทของ อผส. ท อปท.รบรรองลงมาคอ การเฝาระวงและเตอนภยผสงอาย (รอยละ 72.6) การสรางเครอขายความรวมมอกบหนวยงานตางๆ (รอยละ 59.0) การจดบรการและสวสดการใหกบผสงอาย (รอยละ 51.5) ตามลาดบ สาหรบบทบาทหนาทในเรองประสานงานหนวยงานรฐกบชมชนนน นบเปนบทบาทหนาททแทบไมม อปท. ใดเลยรบรวา อผส. มบทบาทหนาทดงกลาว สวนบทบาทหนาทอนทนอกเหนอจากหนาทของ อผส. ทพบ คอ การคดกรองผปวยโรคเรอรงในชมชน ซงพบวาม อปท. 1 แหง (รอยละ 0.2) ทยงมความเขาใจวาเปนหนาทของ อผส. ดวยเชนกน

อนง เปนทนาสงเกตวาในบรรดาบทบาทหนาทของ อผส. ท อปท. รบรซงไดแก 1) การดแลชวยเหลอผสงอายในชมชน 2) การเฝาระวงและเตอนภยผสงอาย 3) การจดบรการและสวสดการใหกบผสงอาย และ 4) การสรางเครอขายความรวมมอกบหนวยงานตางๆ นน พบวาเทศบาลนครและเทศบาลเมอง เปน อปท. ทรบรบทบาทหนาทดงกลาวของ อผส. ในระดบทสงทสด รองลงมาคอเทศบาลตาบล และ อบต. ตามลาดบ ซงสะทอนใหเหนวา สทส. ควรจดกจกรรมหรอการสอสารในเรองบทบาทหนาทของ อผส. เพมเตมใหแก อบต.

165

ตารางท 6.2.1 รอยละของ อปท. ตามการรบรในบทบาทการทางานของ อผส. ในดานตางๆ จาแนกตาม ประเภทของ อปท.

การรบรในบทบาทการทางานของ อผส.

รวม ประเภทขององคกรปกครองสวนทองถน

เทศบาลนคร/เมอง เทศบาลตาบล อบต.

ดแลชวยเหลอผสงอายในชมชน 99.0 (492) 100.0 (16) 98.5 (135) 99.1 (341)

เฝาระวงและเตอนภยผสงอาย 72.6 (361)

75.0 (12) 73.0 (100) 72.4 (249)

จดบรการและสวสดการใหกบผสงอาย 51.5 (256)

62.5 (10) 51.1 (70) 51.2 (176)

สรางเครอขายความรวมมอกบหนวยงาน 59.0 (293)

75.0 (12) 68.6 (94) 54.4 (187)

ประสานงานระหวางหนวยงานรฐกบชมชน

0.4 (2)

0.0 (0)

0.7 (1)

0.3 (1)

อนๆ (คดกรองผปวยโรคเรอรงในชมชน) 0.2 (1) 0.0 (0) 0.0 (0) 0.3 (1)

6.2.2 การรบรเปาหมายการทางานของ อผส.

ถงแม สทส. จะกาหนดแนวทางปฏบตสาหรบ อผส. ไวอยางชดเจนวาการดาเนนกจกรรมของ อผส. จะตองคานงถงความครอบคลมตอสทธผสงอาย 4 ประการคอ 1) สทธการมอายยน 2) สทธการคมครอง 3) สทธการสงเสรม และ 4) สทธการมสวนรวม แตเนองจากความครอบคลมดงกลาวมความเปน “นามธรรม” ซงตดตาม ประเมนผล และวดไดยากในทางปฏบต ดงนน สทส. จงไดแปลงเปาหมายการทางานของ อผส. ไวอยางเปนรปธรรมรวมทงสน 6 ประการ คอ 1) สขภาพกาย 2) สขภาพจต 3) การใหความร 4) เศรษฐกจ 5) สงคม 6) สภาพแวดลอมทางกายภาพทเหมาะสมกบผสงอาย ซงผลการศกษาจากตารางท 6.2.2 แสดงวา มากกวารอยละ 90 ของ อปท. ทงหมดรบรวาเปาหมายในการทางานของ อผส. คอการดแลชวยเหลอผสงอายทางดานสขภาพ ซงรวมทงสขภาพกาย (รอยละ 93.8) และสขภาพจต (รอยละ 92.0) รองลงมาคอการรบรเกยวกบเปาหมายการทางานของ อผส. ในเรองการใหความร (รอยละ 81.1) และการจดสภาพแวดลอมทางกายภาพทเหมาะสมกบผสงอาย (รอยละ 77.5) ตามลาดบ สาหรบเปาหมายการทางานของ อผส. ในประเดนอนๆ นน การรบรอยในระดบทตา เพราะ อปท. ไมถงครงทราบวาเปาหมายการทางานของ อผส. เกยวของกบงานทางดานสงคม (รอยละ 47.1) และม อปท. เพยงรอยละ 16 เทานนททราบวาการทางานของ อผส. มเปาหมายทเกยวของกบเรองการชวยเหลอทางเศรษฐกจแกผสงอายดวย ประเดนทพบเพมเตมจากการศกษาครงน ไดแก การดแลผสงอายทางดานวฒนธรรมและภมปญญา ซงพบวาม อปท. 1 แหงเขาใจวาเปนเปาหมายการทางานของ อผส. ดวย นอกจากนยงพบวาเทศบาลนครและเทศบาลเมองเปน อปท. ทรบรเปาหมายของการทางานของ อผส. ในทกเปาหมายในระดบทสงกวา อปท. ประเภทอน รองลงมาคอ เทศบาลตาบล และ อปท. ทรบรเปาหมายของ อผส. ในระดบทนอยทสดคอ อบต.

166

ตารางท 6.2.2 รอยละของ อปท. ตามการรบรเปาหมายในการทางานของ อผส. จาแนกตามประเภทของ อปท.

เปาหมายในการทางานของ อผส. เพอชวยเหลอผสงอายในดานตางๆ

รวม

ประเภทขององคกรปกครองสวนทองถน

เทศบาลนคร/เมอง เทศบาลตาบล อบต.

สขภาพกาย 93.8 (466) 93.8 (15) 91.2 (125) 94.8 (326)

สขภาพจต 92.0 (457) 93.8 (15) 89.8 (123) 92.7 (319)

การใหความร 81.1 (403) 93.8 (15) 83.2 (114) 79.7 (274) เศรษฐกจ 16.1 (80) 25.0 (4) 19.7 (27) 14.2 (49) สงคม 47.1 (234) 62.5 (10) 53.3 (73) 43.9 (151) สภาพแวดลอมทางกายภาพทเหมาะสมกบผสงอาย

77.5 (385) 81.3 (13)

85.4 (117) 74.1 (255)

อนๆ (วฒนธรรมและภมปญญา) 0.2 (1) 0.0 (0) 0.0 (0) 0.3 (1) 6.2.3 การรบรการทาหนาทใหบรการ/ความชวยเหลอแกผสงอายของ อผส.

เมอศกษาลงลกในรายละเอยดเกยวกบการปฏบตงานของ อผส. ตามประเภทของกจกรรมท อผส. ไดปฏบตในชวงเวลา 6 เดอนกอนการสารวจ โดยสอบถาม อปท. เกยวกบกจกรรมท อผส. ปฏบตรวมทงสน 19 กจกรรมดงสถตในตารางท 6.2.3 และการจดอนดบกจกรรมท อผส. ปฏบตมากทสดและนอยทสดในตารางท 6.2.4 พบวา กจกรรมททามากทสด 5 อนดบแรกคอ 1) การเยยมเยยนดแลทกขสข (รอยละ 77.8) 2) การใหความร (รอยละ 68.9) 3) การประสานหนวยงานใหความชวยเหลอ (รอยละ 64.4) 4) การใหคาปรกษาเมอเกดปญหา (รอยละ 63.1) และ 5) การพาไปรวมกจกรรมในชมชน (รอยละ 59.3)

สาหรบกจกรรมท อผส. ปฏบตนอยทสด 5 อนดบในชวงเวลา 6 เดอนกอนการสารวจไดแก 1) พาผสงอายไปพกผอนนอกบาน (รอยละ 17.5) 2) ชวยปรบสภาพบาน รอบบาน หรอซอมบานใหเหมาะสมกบการใชชวตของผสงอาย (รอยละ 30.9) 3) พาแพทยมาตรวจรกษาผสงอายทบาน (รอยละ 32.0) 4) พาผสงอายไปพบแพทย (รอยละ 33.9 ) และ 5) พาผสงอายไปตดตอหรอทากจธระแทนผสงอาย (รอยละ 37.1) ซงเปนทนาสงเกตวา กจกรรมท อผส. ปฏบตคอนขางนอยเมอเปรยบเทยบกบกจกรรมอนสวนใหญเปนกจกรรมทตองพาผสงอายออกนอกบาน ซงเปนกจกรรมทไมสามารถทาไดบอยนกเพราะผสงอายจานวนไมนอยมปญหาในการเคลอนไหว และญาตของผสงอายมกไมสะดวกใจหรอไมยนดทจะใหผสงอายออกนอกบานดวยเกรงวาผสงอายอาจไดรบอนตรายจากการหกลม สาหรบกจกรรมการพาผสงอายไปพบแพทยหรอการพาแพทยไปทบานผสงอายมกไมเกดบอยครงนก เพราะในหลายชมชนทางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล หรอหนวยอนามยในชมชนมกมกจกรรมการเยยมบานผสงอายอยแลวโดยท อผส. ไมจาเปนตองพาบคลากรทางการแพทยไปบานผสงอาย นอกจากนผสงอายมกมนดทจะพบแพทยซงสมาชกในครอบครวมกจะเปนผรบผดชอบในเรองดงกลาวอยแลว สาหรบการปรบปรงสภาพบานใหเหมาะสมกบการใชชวตของผสงอายกเปนเรองททาไดลาบาก เพราะผสงอายพกอาศยรวมกบสมาชกคนอนๆ ซงคนในบานอาจไมสะดวกใจ หรอรสกวาเรองดงกลาวเปนเรองภายในบานทคนในบานสามารถทาเองได ไมตองการใหบคคลภายนอกเขาไปยงเกยว

167

นอกจากน การปรบปรงหรอซอมแซมบานกเปนเรองทตองใชทนทรพย ซงผสงอายอาจมขอจากดในเรองดงกลาว และชมชนทองถนกมกจะมขอจากดในเรองการหาทนทรพยมาปรบปรงหรอซอมแซมบานของผสงอายดวย

เมอคานวณจานวนของบรการความชวยเหลอท อปท. รายงานวา ผสงอายไดรบจาก อผส. ในชวง 6 เดอนกอนการสารวจดงสถตทนาเสนอในตารางท 6.2.5 พบวา เกอบหนงในหาของ อปท. (รอยละ 18.8) รายงานวา ผสงอายไมไดรบบรการหรอความชวยเหลอใดๆจาก อผส. เลยในชวงเวลา 6 เดอนกอนการสารวจ ทงนโดย เทศบาลนครและเทศบาลเมองรายงานประเดนดงกลาวเปนสดสวนทสงทสด (รอยละ 23.1) รองลงมาคอ อบต. (รอยละ 21.2) ทงนเปนทนาสงเกตวา มเทศบาลตาบลเพยงประมาณรอยละ 12 เทานนทรายงานวาผสงอายไมไดรบบรการหรอความชวยเหลอจาก อผส. ในชวง 6 เดอนกอนการสารวจ ในขณะทประมาณหนงในหาของเทศบาลนคร เทศบาลเมอง และเทศบาลตาบลรายงานประเดนดงกลาว

อยางไรกตาม สาหรบ อปท. ทรายงานวาผสงอายในพนทไดรบบรการหรอความชวยเหลอจาก อผส. ในชวง 6 เดอนกอนการสารวจพบวา จานวนเฉลยของบรการหรอความชวยเหลอทผสงอายไดรบจาก อผส. อยทประมาณ 10 กจกรรม และในทกพนทของ อปท. ไมวาจะเปนเทศบาลนคร เทศบาลเมอง เทศบาลตาบล หรอ อบต. แทบไมมความแตกตางกนของจานวนเฉลยของบรการหรอความชวยเหลอทผสงอายไดรบจาก อผส. ในชวง 6 เดอนกอนการสารวจ

ตารางท 6.2.3 รอยละของ อปท. ทรายงานวา ในชวงเวลา 6 เดอนกอนการสารวจ อผส. ไดใหบรการหรอ

ความชวยเหลอในดานตางๆแกผสงอาย จาแนกตามประเภทของ อปท.

บรการ/ความชวยเหลอทผสงอายไดรบในชวง 6 เดอนกอนการสารวจ ไมไดรบ ไดรบ ไดรบจาก อผส.

1 เยยมเยยนดแลทกขสข 11.9 88.1 (438) 77.8 (360) 2 ดแลอาหารการกน 42.8 57.2 (283) 49.9 (231) 3 ดแลเรองยา 37 63.0 (313) 54.7 (252) 4 ชวยเรองการออกกาลงกาย 42.7 57.3 (283) 51.5 (238) 5 พาไปพบหมอ 60.2 39.8 (198) 33.9 (157) 6 พาหมอมาตรวจรกษาทบาน 67.9 32.1 (159) 32.0 (147) 7 พาไปรวมกจกรรมในชมชน 32.4 67.6 (336) 59.3 (274) 8 พาไปรวมกจกรรมทางศาสนา 36.9 63.1 (313) 53.1 (246) 9 พาไปพกผอนนอกบาน 81.5 18.5 (92) 17.5 (81) 10 พาไปตดตอหรอทากจธระแทนผสงอาย 59.8 40.2 (200) 37.1 (172)

168

ตารางท 6.2.3 (ตอ)

บรการ/ความชวยเหลอทผสงอายไดรบในชวง 6 เดอนกอนการสารวจ ไมไดรบ ไดรบ ไดรบจาก อผส.

11 รวมกลมผสงอายทากจกรรม 31.6 68.4 (340) 57.5 (266) 12 จดกจกรรมทเปนประโยชนตอผสงอาย 26.6 73.4 (364) 59.0 (273) 13 ใหความร 23.2 76.8 (381) 68.9 (319) 14 ใหคาปรกษาเมอเกดปญหา 32.9 67.1 (333) 63.1 (292)

15 ใหความรเรองสทธและการเขาถงสทธของผสงอาย

34.4 65.6 (326) 55.9 (259)

16 ใหขอมลดานบรการทเปนประโยชน 30.6 69.4 (344) 59.0 (273) 17 ประสานหนวยงานใหความชวยเหลอ 23.9 76.1 (378) 64.4 (298) 18 เฝาระวงปญหาทอาจเกดกบผสงอาย 35.6 64.4 (318) 56.1 (259)

19 ชวยปรบสภาพบาน รอบบาน หรอซอมบานใหเหมาะกบการใชชวตของผสงอาย

62.4 37.6 (187) 30.9 (142)

ตารางท 6.2.4 บรการหรอความชวยเหลอทผสงอายไดรบจาก อผส. มากทสดและนอยทสด 5 อนดบแรก

บรการหรอความชวยเหลอทผสงอายไดรบ มากทสด

บรการหรอความชวยเหลอทผสงอายไดรบ นอยทสด

1. เยยมเยยนดแลทกขสข 1. พาไปพกผอนนอกบาน 2. ใหความร 2. ชวยปรบสภาพบาน รอบบาน หรอซอม

บานใหเหมาะกบการใชชวตของผสงอาย3. ประสานหนวยงานใหความชวยเหลอ 3. พาหมอมาตรวจรกษาทบาน 4. ใหคาปรกษาเมอเกดปญหา 4. พาไปพบหมอ 5. พาไปรวมกจกรรมในชมชน 5. พาไปตดตอหรอทากจธระแทนผสงอาย

169

ตารางท 6.2.5 จานวนและจานวนเฉลยของบรการ/ความชวยเหลอทผสงอายไดรบจาก อผส. ในชวงเวลา 6 เดอนกอนการสารวจ

จานวนบรการ/ความชวยเหลอทผสงอายไดรบจาก อผส.

รวม ประเภทขององคกรปกครองสวนทองถน

เทศบาลนคร/เมอง เทศบาลตาบล อบต.

0 18.8 (87) 23.1 (3) 12.0 (15) 21.2 (69) 1-5 7.1 (33) 0.0 (0) 8.0 (10) 7.1 (23)

6-10 22.5 (104) 15.4 (2) 21.6 (27) 23.1 (75)

11-15 30.7 (142) 30.8 (4) 35.2 (44) 28.9 (94) มากกวา 15 ขนไป 21.0 (97) 30.8 (4) 23.2 (29) 19.7 (64)

รวม 100.0 (463) 100.0 (13) 100.0 (125) 100.0 (325) จานวนเฉลย 9.8 10.8 10.6 9.4

6.3 การประเมนผลการทางานของ อผส. นอกจากการศกษาการรบรของ อปท. ในเรองทเกยวกบบทบาทหนาทของ อผส. เปาหมายการทางานของ อผส. และการรบรการทาหนาทใหบรการหรอใหความชวยเหลอแกผสงอายของ อผส. แลว การศกษาสภาพการณ การตดตาม และประเมนผลการดาเนนงานของ อผส. ยงไดประเมนผลสมฤทธของการทางานของ อผส. ในพนท ซงโดยทวไป ผลสมฤทธ (Results) จากการดาเนนงานโครงการจะม 3 ลกษณะประกอบดวยผลผลต (Output) ผลลพธ (Outcome) และผลกระทบ (Impact) ซงนาไปสวธการประเมนทเรยกวาการประเมนประสทธภาพ (Efficiency) และการประเมนประสทธผล (Effectiveness) ของโครงการ โดยการประเมนประสทธภาพครอบคลมการประเมนผลผลต ในขณะทการประเมนประสทธผลของโครงการครอบคลมผลลพธและผลกระทบ (ศรชย กาญจนวาส, 2550; และสมคด พรมจย, 2544) แตเนองจากการจดใหม อผส. เพงจะครอบคลมการดาเนนงานของทงประเทศ ดงนน ระยะเวลาการดาเนนงานของ อผส. ยงไมสามารถประเมนผลในรปของการประเมนผลกระทบได ดงนน การตดตามและประเมนผลการดาเนนงานของ อผส. ในโครงการนจงจากดขอบเขตไวเพยงการตดตามและประเมนผลในสวนของผลผลตและผลลพธเทานน

สาหรบการประเมนผลผลผลต (Output) ของการดาเนนงานของ อผส. เปนการประเมนสงทไดจากการดาเนนโครงการ เปนการตดตามผลการดาเนนงานในรปของการใหบรการ (Service) และผลการดาเนนงานในประเดนทเกยวของกบการบรหารจดการ (Management) ซงครอบคลมถงประเดนตางๆ 3 ประเดนคอ 1) ความครบถวนและความถกตองตามขนตอนการดาเนนงาน 2) ความครอบคลมและเพยงพอของการใหบรการ/ความชวยเหลอแกผสงอาย และ 3) ความครอบคลมในการจดเกบขอมลผสงอายและความชดเจนในสถตททา สาหรบการประเมนผลลพธ (Outcome) เปนการประเมนผลสมฤทธทไดรบจากผลผลต (Output) ของการดาเนนโครงการเพอศกษาวากลมเปาหมายมความพงพอใจการดาเนนงานมากนอยเพยงใด ทงนโดยกลมเปาหมายของการศกษานประกอบดวย อปท. ในพนทท อผส. ปฏบตงาน และผรบบรการอนไดแก ผสงอายและครอบครวของผสงอาย ดงนน การศกษาในบทน จงสอบถามความเหนของ อปท. เกยวกบการท

170

อผส. เปนทยอมรบและไดรบการสนบสนนจากผสงอายและครอบครว รวมทงความพงพอใจโดยรวมของ อปท. ทมตอการทางานของ อผส. ดวยเหตนประเดนการประเมนในบทนจงประกอบดวยสาระสาคญรวมทงสน 5 ประเดน ดงน

1) ความครบถวนและความถกตองตามขนตอนการดาเนนงาน 2) ความครอบคลมและเพยงพอของการใหบรการ/ความชวยเหลอแกผสงอาย 3) ความครอบคลมในการจดเกบขอมลผสงอายและความชดเจนในสถตททา 4) การเปนทยอมรบและไดรบการสนบสนนจากผสงอายและครอบครว 5) ความพงพอใจโดยรวมตอการทางานของ อผส.

6.3.1 ความครบถวนและความถกตองตามขนตอนการดาเนนงาน การประเมนความครบถวนของการปฏบตงานของ อผส. ไดกาหนดระดบของผลสมฤทธไว 4 ระดบคอ 1) ครบถวนทกครงททางาน 2) สวนใหญทาไดครบถวน 3) ทาครบถวนระดบปานกลาง และ 4) สวนใหญทาไมครบถวน ผลการศกษาทนาเสนอในตารางท 6.3.1 แสดงวา ในประเดนทเกยวกบความครบถวนในการปฏบตหนาทของ อผส. นน โดยภาพรวมแลว ม อปท. ทตกเปนตวอยางเพยงรอยละ 8.6 เทานนทมความเหนวา สวนใหญ อผส. ยงไมสามารถทางานไดอยางครบถวน ในขณะทรอยละ 45.6 ประเมนวา อผส. สามารถทางานไดครบถวนในระดบปานกลาง และ อปท. อกรอยละ 36.7 ใหความเหนวา อผส. ทางานไดครบถวนเปนสวนใหญ อยางไรกตาม ระดบของผลสมฤทธของการทางานของ อผส. ในเรองความครบถวนและความถกตองตามขนตอนการดาเนนงานมความแปรผนตามพนท โดยพบวา เทศบาลนครและเทศบาลเมองประเมนวา สวนใหญ อผส. ทางานไดครบถวนเปนสดสวนทสงทสดคอรอยละ 53.8 รองลงมาคอ เทศบาลตาบล (รอยละ 40.8) และ อบต. (รอยละ 34.5) ตามลาดบ ตารางท 6.3.1 ความครบถวนในการปฏบตหนาทของ อผส. (n=463)

ความครบถวนในการปฏบตหนาท รวม ประเภทขององคกรปกครองสวนทองถน

เทศบาลนคร/เมอง

เทศบาลตาบล อบต.

ครบถวนทกครงททางาน 6.5 (30) 7.7 (1) 8.0 (10) 5.8 (19) สวนใหญทาไดครบถวน 36.7 (170) 53.8 (7) 40.8 (51) 34.5 (112) ทาครบถวนระดบปานกลาง 45.6 (211) 23.1 (3) 44.0 (55) 47.1 (153) สวนใหญทาไมครบถวน 8.6 (40) 15.4 (2) 5.6 (7) 9.5 (31) ไมทราบ/ไมตอบ 2.6 (12) 0.0 (0) 1.6 (2) 3.1 (10)

รวม 100.0 (463) 100.0 (13) 100.0 (125) 100.0 (325) สาหรบความเหนของ อปท. ในประเดนเรองการปฏบตหนาทของ อผส. ไดอยางถกตองตามขนตอนการดาเนนงานดงทปรากฏในตารางท 6.3.2 โดยจดระดบการประเมนเปน 4 ระดบคอ 1) ถกตองทกครงททางาน 2) สวนใหญทาไดถกตอง 3) ทาถกตองระดบปานกลาง และ 4) สวนใหญทาไมถกตอง แสดงใหเหนวา

171

แทบไมม อปท. ใดเลยทประเมนวา อผส. ปฏบตหนาทไมถกตองตามขนตอนการดาเนนงาน โดยภาพรวมแลว รอยละ 46.0 ของ อปท. ประเมนวา อผส. ปฏบตงานไดถกตองตามขนตอนการดาเนนงานระดบปานกลาง และอกรอยละ 42.5 ประเมนวา อผส. สวนใหญปฏบตงานไดถกตองตามขนตอนการดาเนนงาน ทงนโดยผลการประเมนการปฏบตงานของ อผส. ในเรองการปฏบตหนาทไดอยางถกตองตามขนตอนการดาเนนงานมระดบตางกนใน อปท. แตละประเภทเพราะเทศบาลนครและเทศบาลเมองประเมนวา อผส. ปฏบตหนาทไดอยางถกตองตามขนตอนการดาเนนงาน (รอยละ 53.8) ในระดบทสงกวาเทศบาลตาบล (รอยละ 46.4) และ อบต. (รอยละ 40.6) ตามลาดบ

เปนทนาสงเกตวาความครบถวนในการปฏบตหนาทของ อผส. (ตารางท 6.3.1) และความถกตองตามขนตอนการดาเนนงานของ อผส. (ตารางท 6.3.2) แปรผนตามระดบของความเปนเมอง เพราะพบวายงระดบของความเปนเมองสง อผส. กจะยงทางานไดครบถวนและถกตองตามขนตอนการดาเนนงานเปนสวนใหญ และเนองจากระดบของความเปนเมองมความสมพนธกบระดบการศกษา จงอาจเปนไปไดวา อผส. ในเขตเทศบาลนครและเขตเทศบาลเมองนาจะมการศกษาสงกวา อผส. ในเขตชนบท ดงนน อผส. ในเขตเมองขนาดใหญจงนาจะมความร ความเขาใจ และเขาถงความรไดมากกวา อผส. ในเขตเมองขนาดเลกเชนเทศบาลตาบล หรอเขตชนบทของ อบต. จงสงผลตอความครบถวนและความถกตองของการปฏบตหนาทตามขนตอนการดาเนนงาน หรออกนยหนงอาจกลาวไดวาระดบการศกษาสงผลตอประสทธภาพและประสทธผลของการดาเนนงานของ อผส. ในพนท

ตารางท 6.3.2 ความถกตองตามขนตอนการดาเนนงานในการปฏบตหนาท (n=463)

ความถกตองตามขนตอนการดาเนนงาน รวม

ประเภทขององคกรปกครองสวนทองถน เทศบาลนคร/

เมอง เทศบาลตาบล อบต.

ถกตองทกครงททางาน 8.6 (40) 7.7 (1) 12.0 (15) 7.4 (24) สวนใหญทาไดถกตอง 42.5 (197) 53.8 (7) 46.4 (58) 40.6 (132) ทาถกตองระดบปานกลาง 46.0 (213) 38.5 (5) 40.5 (50) 48.6 (158) สวนใหญทาไมถกตอง 1.3 (6) 0.0 (0) 0.8 (1) 1.5 (5) ไมทราบ 1.5 (7) 0.0 (0) 0.8 (1) 1.8 (6)

รวม 100.0 (463) 100.0 (13) 100.0 (125) 100.0 (325) 6.3.2 ความครอบคลมและเพยงพอของการใหบรการ/ความชวยเหลอแกผสงอาย

การประเมนการทางานของ อผส. ในเรองความครอบคลมของการใหบรการหรอความชวยเหลอ ไดจดระดบของการประเมนเปน 5 ระดบคอ 1) ไมเคยทาเลย 2) ทาไดทวถงทกครงททางาน 3) สวนใหญทาไดทวถง 4) ทาไดอยางทวถงระดบปานกลาง และ 5) สวนใหญไมสามารถทาไดอยางทวถง ผลการศกษาจากตารางท 6.3.3 แสดงวา ในภาพรวมแลว ม อปท. เพยงหนงในสามหรอรอยละ 32.8 เทานนทรายงานวา บรการหรอความชวยเหลอท อผส. ดาเนนการมความครอบคลม โดยจาแนกเปน อผส. สามารถปฏบตไดทวถงทกครงททางาน รอยละ 12.3 และ อผส. สวนใหญสามารถปฏบตงานไดทวถง นอกจากน อปท. อกรอยละ

172

32.6 เทานนทมความเหนวา อผส. สามารถทางานไดอยางทวถงในระดบปานกลาง ในขณะทอกเกอบหนงใน สามของ อปท. (รอยละ 30.9) เหนวา อผส. สวนใหญไมสามารถใหบรการหรอความชวยเหลอแกผสงอายไดอยางทวถง

ระดบของความครอบคลมของการใหบรการหรอความชวยเหลอท อผส. ใหแกผสงอายมความแปรผนตามประเภทของ อปท. เพราะพบวา อปท. ในเขตชนบท อนไดแก อบต. และอปท. ในพนทเขตเมองขนาดเลก หรอเทศบาลตาบล เปนพนทท อผส. สามารถปฏบตงานไดทวถงทกครงททางาน และสวนใหญทางานไดทวถงเปนสดสวนทสงกวา อปท. ทมฐานะเปนเทศบาลนครและเทศบาลเมอง โดยรอยละ 40.8 ของเทศบาลตาบล และรอยละ 29.8 ของ อบต. รายงานวา อผส. ในพนทสามารถปฏบตงานไดทวถงทกครงททางานและสวนใหญทางานไดทวถง เมอเปรยบเทยบกบรอยละ 30.8 ของ อปท. ในเขตเทศบาลนครและเทศบาลเมองทรายงานประเดนเดยวกน ซงผลการศกษานาจะสะทอนใหเหนวา พนทรบผดชอบของเทศบาลนครและเทศบาลเมอง มขนาดใหญกวาพนทของเทศบาลตาบลและ อบต. ดงนน ความครอบคลมของการใหบรการหรอความชวยเหลอท อผส. ใหแกผสงอายจงยงไมสามารถดาเนนการไดครอบคลมหรอทวถงทกครงททางานเมอเปรยบเทยบกบเทศบาลตาบลหรอ อบต. ทมพนทรบผดชอบงานเลกกวา

ตารางท 6.3.3 ความครอบคลมของการใหบรการ/ความชวยเหลอ (n=463)

ความครอบคลมของการใหบรการ/ความชวยเหลอ รวม

ประเภทขององคกรปกครองสวนทองถน เทศบาลนคร/

เมอง เทศบาลตาบล อบต.

ไมเคยทาเลย 0.6 (3) 0.0 (0) 0.0 (0) 0.9 (3) ทาไดทวถงทกครงททางาน 12.3 (57) 15.4 (2) 11.2 (14) 12.6 (41) สวนใหญทาไดทวถง 20.5 (95) 15.4 (2) 29.6 (37) 17.2 (56) ทาไดอยางทวถงระดบปานกลาง 32.6 (151) 38.5 (5) 30.4 (38) 33.2 (108) สวนใหญไมสามารถทาไดอยางทวถง 30.9 (143) 30.8 (4) 25.6 (32) 32.9 (107) ไมทราบ/ไมตอบ 3.0 (14) 0.0 (0) 3.2 (4) 3.1 (10)

รวม 100.0 (463) 100.0 (13) 100.0 (125) 100.0 (325) ในมมมองของ อปท. ในประเดนของความเพยงพอของการใหบรการหรอความชวยเหลอท อผส. ใหแกผสงอายนน ผลการศกษาจากตารางท 6.3.4 แสดงวา อปท. สวนใหญ (รอยละ 40.6) เหนวาทาไดเพยงพอในระดบปานกลางเทานน ในขณะทรอยละ 27.4 มความเหนวาสวนใหญทาไดเพยงพอ และประมาณ หนงในหาเหนวาสวนใหญ อผส. ยงไมสามารถใหบรการหรอความชวยเหลอแกผสงอายไดอยางเพยงพอ ม อปท. เพยงรอยละ 9.4 ของ อปท. ทงหมดทตอบแบบสอบถามเทานนทมความเหนวา อผส. สามารถใหบรการหรอความชวยเหลอแกผสงอายไดเพยงพอทกครง เมอศกษาความคดเหนของ อปท. ทมตอความเพยงพอของการใหบรการหรอความชวยเหลอท อผส. ใหแกผสงอายจาแนกตามประเภทของ อปท. พบวา เกอบครงหนงของเทศบาลนครหรอเทศบาลเมอง (รอยละ 46.2) มความเหนวาสวนใหญ อผส. สามารถใหบรการหรอใหความชวยเหลอแกผสงอายไดอยางเพยงพอ

173

ในขณะทมเพยงหนงในสามของเทศบาลตาบล (รอยละ 32.8) และเพยงหนงในสของ อบต. (รอยละ 24.6) ทมความเหนดงกลาว ประเดนทนาสนใจในการศกษานกคอ เมอสอบถามถงความครอบคลมของการใหบรการหรอความชวยเหลอท อผส. ใหแกผสงอาย อปท. ทมฐานะเปนเทศบาลนครหรอเทศบาลเมองมความเหนวาระดบของความครอบคลมหรอความทวถงของความชวยเหลอหรอบรการท อผส. ใหแกผสงอายยงอยในระดบทยงไมนาพอใจนกเมอเปรยบเทยบกบเขตเทศบาลตาบลและเขต อบต. ทงนอาจเปนเพราะพนทความรบผดชอบของ อผส. ในเขตเมองมขนาดใหญกวาและมประชาชนหนาแนนกวาเทศบาลตาบลและ อบต. มาก แตเมอพจารณาถงความเพยงพอของบรการหรอความชวยเหลอท อผส. ใหแกผสงอายพบวา เทศบาลนครและเทศบาลเมองมความเหนวาประเดนดงกลาวน อผส. ในเขตเทศบาลนครและเขตเทศบาลเมองทาไดดกวา อผส. ในเขตเทศบาลตาบล และ เขตชนบทอยาง อบต. ซงประเดนนอาจเกยวของกบเงนงบประมาณทใชในการใหบรการหรอความชวยเหลอแกผสงอายซงเทศบาลนครและเทศบาลเมองอาจมงบประมาณจดสรรเพอใหการสนบสนนกจกรรมของชมชนและของผสงอายไดมากกวาเทศบาลตาบลและเขตชนบทของ อบต. ตารางท 6.3.4 ความเพยงพอของการใหบรการ/ความชวยเหลอแกผสงอาย (n=463)

ความเพยงพอของการใหบรการ/ความชวยเหลอ รวม

ประเภทขององคกรปกครองสวนทองถน เทศบาลนคร/

เมอง เทศบาลตาบล อบต.

ทาไดเพยงพอทกครง 9.4 (44) 0.0 (0) 11.2 (14) 9.2 (30) สวนใหญทาไดเพยงพอ 27.4(127) 46.2 (6) 32.8 (41) 24.6 (80) ทาไดเพยงพอระดบปานกลาง 40.6(188) 30.8 (4) 32.8 (41) 44.0(143) สวนใหญไมเพยงพอ 19.9 (92) 23.1 (3) 20.8 (26) 19.4 (63) ไมเคยทาเลย 0.6 (3) 0.0 (0) 0.8 (1) 0.6 (2) ไมทราบ 1.9 (9) 0.0 (0) 1.6 (2) 2.2 (7)

รวม 100.0 (463) 100.0 (13) 100.0 (125) 100.0 (325) 6.3.3 ความครอบคลมในการจดเกบขอมลผสงอายและความชดเจนในสถตททา การดาเนนกจกรรมตางๆ เพอการบรหารจดการและเพอการพฒนางาน มความจาเปนตองใชขอมลเปนฐานในการกาหนดแผนงาน กจกรรมเพอการพฒนาอยางเปนระบบ การปราศจากซงขอมลจะสงผลใหการดาเนนงานขาดทศทางและมความยากลาบากในการตดตามและประเมนผลสมฤทธของการดาเนนงานวาประสบผลสาเรจหรอไม ในระดบใด ดงนน สทส. จงกาหนดให อผส. มภาระหนาททสาคญอกประการหนงคอ การจดเกบขอมล และการนาขอมลไปใชเพอประโยชนในการวางแผนงานดานการจดกจกรรม บรการ และการใหความชวยเหลอผสงอายใหสอดคลองกบปญหาและความตองการทแทจรงของผสงอาย สถตจากภาพท 6.3.1 บงชวารอยละ 12.3 ของ อปท. ไมทราบวามการจดเกบขอมลและจดทาสถตผสงอายในรอบปทผานมา ในขณะท รอยละ 27.0 รายงานวา อผส. ไมไดดาเนนการจดเกบขอมลผสงอายหรอจดทาสถตผสงอายในรอบปทผานมา

174

เมอศกษาลงลกไปถง อปท. ทรายงานวามการเกบรวบรวมขอมลผสงอายในรอบปทผานมาซงคดเปนรอยละ 60.7 ของ อปท. ทตกเปนตวอยางทงหมด ผลการศกษากลบพบวา มเพยงประมาณครงหนง (รอยละ 48.8) ของ อปท. ทมการจดเกบขอมลผสงอายเทานนทรายงานวามการนาขอมลผสงอายทมการจดเกบไวมาจดทาเปนสถต หรออกนยหนงคอ มการนาขอมลทจดเกบไวแลวมาใชในการศกษาวเคราะหเพอการวางแผนและกาหนดกจกรรมเพอการใหบรการและการใหความชวยเหลอแกผสงอาย นอกจากนยงพบวาเกอบครงหนงของ อผส. (รอยละ 47.3) ทปฏบตงานอยในพนททตกเปนตวอยางของการศกษาไมไดมการใชขอมลเกยวกบผสงอายในการวางแผนงานหรอกาหนดกจกรรมการปฏบตงานเพอการใหบรการหรอการชวยเหลอผสงอาย หรออกนยหนงกคอ ขอมลทเกบมานนเปนเพยง “ขอมลทเกบมาเพอโชว ไมไดเกบมาเพอใช” นนยอมตความไดวาการปฏบตงานของ อผส. ในพนทเปนการดาเนนงานทเปนการตอบสนองปญหาหรอใหบรการเฉพาะหนา หรอเฉพาะกรณเทานน ยงไมไดมการจดทาแผนงานการใหการดแลทสอดคลองกบปญหาและความตองการของผสงอายแตละคนอยางแทจรง ภาพท 6.3.1 การจดเกบขอมลผสงอายและจดทาสถตผสงอายในรอบปทผานมา (n=463)

ไมไดเกบขอมล27.0%

ไมทราบ/ไมตอบ12.3%

ไมไดทาสถต47.3%

ทาสถต48.8%

ไมทราบ/ไมตอบ8.9%

เกบขอมล60.7%

เมอศกษาคณภาพของขอมลท อผส. จดเกบมาโดยการใชดชนชวดทางออม 2 ดชนคอ ความ

ครอบคลมในการจดเกบขอมลผสงอาย (ตารางท 6.3.5) และความชดเจนของสถตผสงอาย (ตารางท 6.3.6) ผลการศกษาในประเดนทเกยวกบความครอบคลมในการจดเกบขอมลผสงอาย ดงสถตจากตารางท 6.3.5 แสดงวา อปท. ทมการจดเกบขอมลเกอบครง (รอยละ 45.9) มความเหนวา ขอมลท อผส. จดเกบมาสามารถครอบคลมผสงอายไดในระดบปานกลาง และ ประมาณหนงในสมความเหนวาสวนใหญไมครอบคลม อยางไร กตามประมาณหนงในหาของ อปท. ทรายงานวา อผส. มการจดเกบขอมล มความเชอมนวาขอมลท อผส. เกบมานนสวนใหญมความครอบคลม และ ประมาณรอยละ 7.5 ใหความเหนวา อผส. สามารถเกบขอมลผสงอายไดครอบคลมทงหมด

ความเหนของ อปท. เกยวกบความครอบคลมในการจดเกบขอมลผสงอายทดาเนนการโดย อผส. มความแตกตางกนตามประเภทของ อปท. โดย อปท. ในเขตชนบท อนไดแก อบต. (รอยละ 27.1) และ อปท.

175

ในเขตเมองเลก อนไดแก เทศบาลตาบล (รอยละ 25.9) มความเหนวา สวนใหญ อผส. สามารถเกบขอมลไดครอบคลมเปนสดสวนทสงกวาเทศบาลนครและเทศบาลเมอง (รอยละ 12.5) อยางชดเจน ซงการทขอมลผสงอายท อผส. เปนผเกบในเทศบาลนครและเทศบาลเมองมระดบของความครอบคลมคอนขางตานน นอกจากจะมสาเหตมาจากการทพนทเทศบาลนครและเทศบาลเมองมอาณาเขตใหญกวาแลว การเขาถงผสงอายในเขตเมองกทาไดยากลาบากมากกวา เพราะสงคมเมองเปนสงคมทมความหลากหลายและสมพนธภาพของคนในเขตเมองมกจะเปนการตดตอกนอยางเปนทางการ หรอ มความรสกของการเปน “คนแปลกหนา” ตอกน ไมไวใจกน ผสงอาย ลกหลาน หรอสมาชกในครวเรอนจงอาจไมยนยอมทจะใหขอมลเพราะเกรงจะเปนอนตรายตอสวสดภาพของผสงอายและสมาชกคนอนๆ ในครวเรอน ซงปรากฏการณดงกลาวนไดรบการยนยนจากขอมลทเกบรวบรวมจากงานวจยเชงคณภาพของโครงการน ซง อผส. ผนาชมชน และ ผสงอายในพนทใหขอมลวา ในหลายกรณ อผส. ไมสามารถเขาถงผสงอายได เพราะผสงอายและคนในบาน ไมไววางใจ รวมทงยงไมเชอมนวาจะไดรบบรการหรอความชวยเหลอทมคณภาพ เพราะ อผส. กคอ ชาวบานธรรมดาๆ คนหนงทไมไดมความร ความสามารถทจะดแลผสงอายไดดกวาคนอนๆ ในชมชน

ตารางท 6.3.5 ความครอบคลมในการจดเกบขอมลผสงอาย (n=281)

ความครอบคลมในการจดเกบขอมลผสงอาย รวม

ประเภทขององคกรปกครองสวนทองถน เทศบาลนคร/

เมอง เทศบาลตาบล อบต.

ทาไดครอบคลมทงหมด 7.5 (21) 12.5 (1) 4.9 (4) 8.3 (16) สวนใหญทาไดครอบคลม 26.3 (74) 12.5 (1) 25.9 (21) 27.1 (52) ครอบคลมระดบปานกลาง 45.9 (129) 50.0 (4) 48.1 (39) 44.8 (86) สวนใหญไมครอบคลม 20.3 (57) 25.0 (2) 21.0 (17) 19.8 (38)

รวม 100.0 (281) 100.0 (8) 100.0 (81) 100.0 (192) เมอสอบถามความเหนของ อปท. เกยวกบความชดเจนของสถตผสงอายเพอใชเปนดชนชวดทางออม

เกยวกบคณภาพของขอมล ผลการศกษาจากตารางท 6.3.6 แสดงวา แมโดยภาพรวมจะพบวา ม อปท. เพยงรอยละ 17.1 เทานนทมความเหนวาสถตของผสงอายท อผส. จดทาไวสวนใหญทาไดไมชดเจน แตเมอศกษาประเดนดงกลาวจาแนกตามประเภทของ อปท. กลบพบวาหนงในสของบคลากรในเขตเทศบาลนครและเทศบาลเมองใหคาตอบวา สวนใหญสถตท อผส. จดทาไวไมมความชดเจน และไมมบคลากรคนใดเลยของเทศบาลนครและเทศบาลเมองทมความเหนวาสถตผสงอายท อผส. จดทาไวมความชดเจน ซงตางจากบคลากรของเทศบาลตาบลและ อบต. ทรอยละ 17.6 มความเหนวาสถตผสงอายท อผส. จดทาไวมความชดเจน

176

ตารางท 6.3.6 ความชดเจนของสถตผสงอาย (n=123)

ความชดเจนของสถตผสงอาย รวม ประเภทขององคกรปกครองสวนทองถน

เทศบาลนคร/เมอง เทศบาลตาบล อบต.

ชดเจน 17.1 (21) 0.0 (0) 17.6 (6) 17.6 (15) สวนใหญชดเจน 29.3 (36) 25.0 (1) 26.5 (9) 30.6 (26) ชดเจนระดบปานกลาง 35.8 (44) 50.0 (2) 44.1 (15) 31.8 (27) สวนใหญทาไดไมชดเจน 17.1 (21) 25.0 (1) 11.8 (4) 18.8 (16) ไมทราบ 0.8 (1) 0.0 (0) 0.0 (0) 1.2 (1)

รวม 100.0 (123) 100.0 (4) 100.0 (34) 100.0 (85)

6.3.4 การเปนทยอมรบและไดรบการสนบสนนจากผสงอายและครอบครว การศกษาการท อผส. เปนทยอมรบและ อผส. ไดรบการสนบสนนจากผสงอายและครอบครว เปนวธการตดตามและประเมนผลสมฤทธของโครงการ อผส. ในรปของการประเมนผลลพธ (Outcome) ซงจะสะทอนใหเหนถงการประเมนประสทธผล (Effectiveness) ของโครงการ เพอศกษาวากลมเปาหมายทเปนผรบบรการจาก อผส. ทงทางตรงและทางออมอนไดแกผสงอายและสมาชกในครอบครว มความพงพอใจในการดาเนนงานของ อผส. หรอไม ซงการประเมนผลลพธนใชการยอมรบและการใหการสนบสนนจากผสงอายและสมาชกในครอบครวผสงอายเปนดชนในการวด ผลการศกษาจากตารางท 6.3.7 แสดงวา มากกวาครงหนงของ อปท. ทตกเปนตวอยางของการศกษา (รอยละ 51.6) มความเหนวา อผส. ไดรบการการยอมรบและสนบสนน โดยรอยละ 13.6 มความเหนวา อผส. ไดรบการยอมรบและสนบสนนจากผสงอายและครอบครวมากทสด และรอยละ 38.0 มความเหนวา อผส. ไดรบการยอมรบและสนบสนนจากผสงอายและครอบครวคอนขางมาก และแทบไมม อปท. พนทไหนเลยทใหความเหนวา อผส. ไมไดรบการยอมรบหรอสนบสนนจากผสงอายและครอบครวของผสงอายเลย

อยางไรกตาม ผลการศกษาจาแนกตามประเภทของ อปท. ชแนะใหเหนวา รอยละ 30.8 ของบคลากรของเทศบาลนครและเทศบาลเมองใหความเหนวา อผส. ในพนทไดรบการยอมรบและสนบสนนจากผสงอายและครอบครวคอนขางนอย ซงความเหนดงกลาวนพบเปนสดสวนทนอยมากในเขตเทศบาลตาบล (รอยละ 12.8) และ อบต. (รอยละ 12.9) ทงนนาจะเปนเพราะรปแบบของความสมพนธสวนบคคลของผทพกอาศยในเขตเมองขนาดใหญ หรอในเขตเทศบาลนครเปนความสมพนธแบบไมสนทชดเชอ ตางจากในเขตเมองเลก หรอเขตชนบททผทพกอาศยในชมชนมกมความสมพนธหรอเกยวดองเปนเครอญาตกน เปนเพอนทเตบโตมาดวยกน หรอเปนเพอนบานทมความสนทสนมคนเคยกนมาเปนเวลานาน สมาชกของชมชนจะมกจกรรมของชมชนรวมกน ไมวาจะเปนงานบญ หรองานพฒนาหมบาน/ชมชน จงมความรจกและคนเคยกน และ อผส. กคอคนในชมชนทมสมพนธภาพอนดกบสมาชกอนๆในชมชน ดงนน อผส. ในเขตเมองขนาดเลกและเขตชนบทอนไดแก เทศบาลตาบล และ อบต. จงไดรบการยอมรบและการสนบสนนจากผสงอายและสมาชกในครอบครวของผสงอายมากกวา อผส. ทปฏบตงานในเขตเทศบาลนครและเทศบาลเมอง

177

ตารางท 6.3.7 การเปนทยอมรบและไดรบการสนบสนนจากผสงอายและครอบครว (n=463)

การเปนทยอมรบและไดรบการสนบสนน รวม

ประเภทขององคกรปกครองสวนทองถน เทศบาลนคร/

เมอง เทศบาลตาบล อบต.

ยอมรบและสนบสนนมากทสด 13.6 (63) 38.5 (5) 13.6 (17) 12.6 (41) ยอมรบและสนบสนนคอนขางมาก 38.0 (176) 7.7 (1) 39.2 (49) 38.8 (126) ยอมรบและสนบสนนปานกลาง 32.6 (151) 23.1 (3) 31.2 (39) 33.5 (109) ยอมรบและสนบสนนคอนขางนอย 13.4 (62) 30.8 (4) 12.8 (16) 12.9 (42) ไมยอมรบและไมสนบสนนเลย 0.4 (2) 0.0 (0) 0.8 (1) 0.3 (1) ไมตอบ 1.9 (9) 0.0 (0) 2.4 (3) 1.8 (6)

รวม 100.0 (463) 100.0 (13) 100.0 (125) 100.0 (325)

6.3.5 ความพงพอใจโดยรวมตอการทางานของ อผส. การประเมนผลสมฤทธของการทางานของ อผส. ในรปของผลลพธ (Outcome) อกรปแบบหนงคอการประเมนความพงพอใจท อปท . มตอการทางานของ อผส . ทงนเพราะ อปท . นบเปนประชากรกลมเปาหมายอกกลมหนงทมความใกลชดกบ อผส. เพราะ อปท. ไดรบมอบหมายภารกจอยางเปนทางการจากคณะรฐมนตรใหทาหนาทเปนองคกรหลกในการดาเนนงานรวมกบภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชนในทองถน การศกษาความพงพอใจของ อปท. ทมตอการทางานของ อผส. ในภาพรวมไดกาหนดระดบความ พงพอใจไว 5 ระดบคอ 1) พอใจมากทสด 2) พอใจมาก 3) พอใจระดบปานกลาง 4) พอใจนอย และ 5) พอใจนอยทสด ซงผลการศกษาจากตารางท 6.3.8 แสดงวาม อปท. เพยงรอยละ 11.0 ของ อปท. ทตอบแบบสอบถามเทานนทรายงานวาพอใจนอยถงพอใจนอยทสดตอการดาเนนงานของ อผส. ทงนโดย อปท. ทพอใจตอการปฏบตงานของ อผส. นอยจนถงนอยทสดคอ เทศบาลนครและเทศบาลเมอง โดยคดเปนรอยละ 23.1 (จาแนกเปนพอใจนอยรอยละ 15.4 และ พอใจนอยทสดรอยละ 7.7) เมอเปรยบเทยบกบรอยละ 8.8 ของเทศบาลตาบล และ รอยละ 11.4 ของ อบต. ตามลาดบ

อยางไรกตาม เมอศกษาในกลมทพอใจการปฏบตงานของ อผส. ในระดบมากและมากทสด กยงคงพบวา เทศบาลนครและเทศบาลเมองถงรอยละ 46.2 พอใจการปฏบตงานของ อผส. ในระดบพอใจมาก และพอใจมากทสดเปนสดสวนทสงทสดเมอเปรยบเทยบกบเทศบาลตาบลและ อบต. ซงผลการศกษานนาจะสะทอนใหเหนถงระดบของความสาเรจของการปฏบตงานของ อผส. ในเขตเมองวาไมไดมแบบแผนเดยวกน ทงนเพราะบางพนททประสบความสาเรจ อผส. กทางานไดในระดบทดมาก ในขณะทพนททยงไมประสบความสาเรจ อผส. กไดรบความไววางใจหรอความพงพอใจในระดบทคอนขางตา

178

ตารางท 6.3.8 ความพงพอใจตอการทางานของ อผส. (n=463)

ความพงพอใจตอการทางานของ อผส. รวม

ประเภทขององคกรปกครองสวนทองถน เทศบาลนคร/

เมอง เทศบาลตาบล อบต.

พอใจมากทสด 5.2 (24) 30.8 (4) 8.8 (11) 2.8 (9) พอใจมาก 31.7 (147) 15.4 (2) 28.0 (35) 33.8 (110) พอใจระดบปานกลาง 50.1 (232) 30.8 (4) 52.0 (65) 50.2 (163) พอใจนอย 6.9 (32) 15.4 (2) 6.4 (8) 6.8 (22) พอใจนอยทสด 4.1 (19) 7.7 (1) 2.4 (3) 4.6 (15) ไมตอบ 1.9 (9) 0.0 (0) 2.4 (3) 1.8 (6)

รวม 100.0 (463) 100.0 (13) 100.0 (125) 100.0 (325)

6.4 บทบาทของ อปท. ในการสนบสนนงานของ อผส. เนองจาก อปท. ไดรบมอบภารกจใหทาหนาทเปนองคกรหลกในการดาเนนงาน อผส. ในพนท ดงนน จงเปนเรองทนาสนใจวา อปท. มบทบาท หนาท หรอปฏบตการอยางไรทจะสงผลใหการดาเนนงานของ อผส. ในพนทประสบความสาเรจสามารถใหบรการหรอใหความชวยเหลอผสงอายในพนทไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล ดงนน การศกษานจงไดสอบถาม อปท. ถงบทบาทหนาทของ อปท. ในภารกจตางๆ รวม 8 ประเดนคอ 1) ตงงบประมาณสนบสนนงานของ อผส. จากรายไดขององคกรปกครองสวนทองถนเอง 2) อานวยความสะดวก/ใหเงนสนบสนนคาใชจายการปฏบตงานของ อผส. เชน คานามนรถ 3) ประสานหนวยงานตางๆ /จดอบรมสงเสรมความรใหแก อผส. 4) เขารวมประชมกบหนวยงานตางๆ/จดสมมนาแลกเปลยนประสบการณให อผส. 5) จดให อผส.ศกษาดงาน/เขารวมประชมเชงปฏบตงาน 6) ออกเยยมบานผสงอาย/จดประชมเปนระยะเพอตดตามการทางานของ อผส. 7) จดกจกรรม เชน ทอดผาปา กลองรบบรจาคเพอสมทบทนเขากองทน อผส. กจกรรมตามเทศกาล 8) ใหคาปรกษา แกไขปญหาและแนะนาแนวทางการดาเนนงาน ผลการศกษาเกยวกบภารกจหรอกจกรรมท อปท. รายงานวาไดดาเนนการจดทาเพอการสนบสนนงานของ อผส. ดงรายละเอยดในตารางท 6.4.1 แสดงวา โดยภาพรวมแลว กจกรรมท อปท. ทตกเปนตวอยางดาเนนการมากทสด 3 อนดบแรก ไดแก

อนดบท 1 การประสานหนวยงานตางๆ รวมทงการจดอบรมสงเสรมความรให อผส. (รอยละ 38.8) อนดบท 2 การออกเยยมบานผสงอาย และจดประชมเปนระยะเพอตดตามการทางานของ อผส.

(รอยละ 32.0)

179

อนดบท 3 การเขารวมประชมกบหนวยงานตางๆ และการจดสมมนาเพอการแลกเปลยน ประสบการณใหแก อผส. (รอยละ 24.5)

สาหรบกจกรรมอนๆ ทเหลออก 5 กจกรรม เปนกจกรรมท อปท. ดาเนนงานเปนสดสวนทคอนขางตา เพราะมการดาเนนงานเปนสดสวนทตากวารอยละ 20 เปนสวนใหญ โดยเฉพาะอยางยง กจกรรม 2 กจกรรมคอ 1) จดกจกรรม เชน ทอดผาปา กลองรบบรจาคเพอสมทบทนเขากองทน อผส. กจกรรมตามเทศกาล และ 2) การใหคาปรกษา แกไขปญหาและแนะนาแนวทางการดาเนนงานใหแก อผส. เปนกจกรรมทแทบไมม อปท. ทตกเปนตวอยางจดใหมเลย เมอศกษากจกรรมท อปท. รายงานวาไดดาเนนการจดทาเพอสนบสนนงานของ อผส. โดยจาแนกตามประเภทของ อปท. พบวา แบบแผนของกจกรรมทเทศบาลนครและเทศบาลเมองจดมความแตกตางไปจากกจกรรมทเทศบาลตาบลและ อบต. จด โดยกจกรรมทเทศบาลนครและเทศบาลเมองจดมากทสด 3 อนดบแรกคอ อนดบท 1 คอ การออกเยยมบานผสงอาย และจดประชมเปนระยะเพอตดตามการทางานของ อผส. โดยคดเปนรอยละ 43.8 อนดบท 2 คอ การประสานหนวยงานตางๆ รวมทงการจดอบรมสงเสรมความรให อผส. คดเปนรอยละ 25.0 และอนดบท 3 คดเปนรอยละ 18.8 ม 3 กจกรรมทมการดาเนนงานโดยเทศบาลนครและเทศบาลเมองดวยสดสวนทเทากนคอ 1) ตงงบประมาณสนบสนนงานของ อผส. จากรายไดขององคกรปกครองสวนทองถนเอง 2) เขารวมประชมกบหนวยงานตางๆ/จดสมมนาแลกเปลยนประสบการณให อผส. และ 3) อานวยความสะดวก/ใหเงนสนบสนนคาใชจายการปฏบตงานของ อผส. เชน คานามนรถ สาหรบกจกรรมทเทศบาลตาบลและ อบต. จดสงสด 3 อนดบแรกมแบบแผนเดยวกน แมวาระดบจะตางกนไดแก อนดบท 1 ประสานหนวยงานตางๆ /จดอบรมสงเสรมความรใหแก อผส. อนดบท 2 คอ ออกเยยมบานผสงอาย/จดประชมเปนระยะเพอตดตามการทางานของ อผส. และ อนดบท 3 คอ เขารวมประชมกบหนวยงานตางๆ/จดสมมนาแลกเปลยนประสบการณให อผส. ตามลาดบ หากเปรยบเทยบกจกรรมทเทศบาลนครและเทศบาลเมองจด กบกจกรรมทเทศบาลตาบลและ อบต. จดทาเพอสนบสนนงานของ อผส. พบประเดนทนาสนใจคอ เทศบาลนครและเทศบาลเมอง ซงมกจะมรายไดคอนขางมากมกจะจดกจกรรมทเกยวกบการใหการสนบสนนงบประมาณหรอกจกรรมทเกยวกบการสนบสนนคาใชจายในการปฏบตงานของ อผส. อาทเชน การตงงบประมาณสนบสนนงานของ อผส. จากรายไดขององคกรปกครองสวนทองถนเอง และการใหเงนสนบสนนคาใชจายการปฏบตงานของ อผส. เชน คานามนรถ ในขณะทกจกรรมทเทศบาลตาบลและ อบต. จดมกจะเกยวของกบกจกรรมในเรองการประสานงาน การจดการอบรม การออกเยยมบานผสงอาย และการประชมหรอการสมมนาเพอการแลกเปลยนประสบการณ เปนตน

180

ตารางท 6.4.1 กจกรรมท อปท. รายงานวาไดดาเนนการจดทาเพอสนบสนนงานของ อผส.

กจกรรม รวม ประเภทขององคกรปกครองสวนทองถน

เทศบาลนคร/เมอง

เทศบาลตาบล อบต.

1. ตงงบประมาณสนบสนนงานของ อผส. จากรายไดขององคกรปกครองสวนทองถนเอง

17.1 (85) 18.8 (3) 21.2 (29) 15.4 (53)

2. อานวยความสะดวก/ใหเงนสนบสนนคาใชจายการปฏบตงานของ อผส. เชน คานามนรถ

15.5 (77) 18.8 (3) 16.1 (22) 15.1 (52)

3. ประสานหนวยงานตางๆ /จดอบรมสงเสรมความรใหแก อผส.

38.8 (193) 25.0 (4) 44.5 (61) 37.2 (128)

4. เขารวมประชมกบหนวยงานตางๆ/จดสมมนาแลกเปลยนประสบการณให อผส.

24.5 (122) 18.8 (3) 30.7 (42) 22.4 (77)

5. จดให อผส.ศกษาดงาน/เขารวมประชมเชงปฏบตงาน

12.5 (62) 12.5 (2) 14.6 (20) 11.6 (40)

6. ออกเยยมบานผสงอาย/จดประชมเปนระยะเพอตดตามการทางานของ อผส.

32.0 (159) 43.8 (7) 38.0 (52) 29.1 (100)

7. จดกจกรรม เชนทอดผาปา, กลองรบบรจาคเพอสมทบทนเขากองทน อผส. ,กจกรรมตามเทศกาล

1.0 (5) 0.0 (0) 2.2 (3) 0.6 (2)

8. ใหคาปรกษา แกไขปญหาและแนะนาแนวทางการดาเนนงาน

0.64 (3) 6.3 (1) 0.7 (1) 0.3 (1)

นอกจากการให อปท. ประเมนการดาเนนงานของ อผส. ในฐานะท อปท. เปนองคกรทตงอยในชมชน

ทมความใกลชดกบประชาชนในพนทแลว การศกษานยงขอให อปท. ประเมนตนเองวา อปท. ไดใหการยอมรบและสนบสนนการทางานของ อผส. มาก-นอยเพยงใด ดงสถตทแสดงไวในตารางท 6.4.2 พบวา แทบไมม อปท. ใดเลยทไมยอมรบและไมสนบสนนการทางานของ อผส. และมไมถงรอยละ 10 ทรายงานวายอมรบและสนบสนน อผส. คอนขางนอย ซงเมอศกษาการใหการยอมรบและสนบสนนการทางานของ อผส. จาแนกตามประเภทของ อปท. พบวา อบต. เปนพนททยอมรบและสนบสนนการทางานของ อผส. คอนขางนอย (รอยละ 10.5) เมอเปรยบเทยบกบเทศบาลนครและเทศบาลเมอง (รอยละ 7.7) และเทศบาลตาบล (รอยละ 7.2) ตามลาดบ สาหรบ อปท. ทรายงานวาใหการยอมรบและสนบสนนการทางานของ อผส. มากทสด คอ เทศบาลนครและเทศบาลเมอง (รอยละ 46.2) รองลงมาคอ เทศบาลตาบล (รอยละ 32.0) และ อบต. (รอยละ 22.5) ตามลาดบ

181

ตารางท 6.4.2 การประเมนตนเองของ อปท. วาไดใหการยอมรบและสนบสนนการทางานของ อผส. มาก- นอยเพยงใด

การใหการยอมรบและการสนบสนนแก อผส. รวม

ประเภทขององคกรปกครองสวนทองถน เทศบาลนคร/

เมอง เทศบาลตาบล อบต.

ยอมรบและสนบสนนมากทสด 25.7 (119) 46.2 (6) 32.0 (40) 22.5 (73) ยอมรบและสนบสนนคอนขางมาก 36.5 (169) 30.8 (4) 34.4 (43) 37.5 (122) ยอมรบและสนบสนนปานกลาง 25.3 (117) 15.4 (2) 22.4 (28) 26.8 (87) ยอมรบและสนบสนนคอนขางนอย 9.5 (44) 7.7 (1) 7.2 (9) 10.5 (34) ไมยอมรบและไมสนบสนนเลย 1.1 (5) 0.0 (0) 1.6 (2) 0.9 (3) ไมตอบ 1.9 (9) 0.0 (0) 2.4 (3) 1.8 (6)

รวม 100.0 (463) 100.0 (13) 100.0 (125) 100.0 (325) 6.5 ความเหนของ อปท. ตอปจจยสงเสรมและปจจยอปสรรคในการทางานของ อผส.

การศกษานใหความสาคญตอปจจยทจะมผลตอการดาเนนงานอยางตอเนองและยงยนของ อผส. ตอไปในอนาคต จงไดสอบถามบคลากรของ อปท. เกยวกบปจจยทสงเสรมและเปนอปสรรคตอการทางานของ อผส. ผลการศกษาดงสถตทนาเสนอในภาพท 6.5.1 และภาพท 6.5.2 แสดงใหเหนวา อปท. ทตกเปนตวอยางไดระบปจจยตางๆ หลายปจจยทสงผลตอความยงยนในการทางานของ อผส. และเมอจดหมวดหมของปจจยตางๆ ทงทเปนปจจยสงเสรมและปจจยทเปนอปสรรคตอการทางานของ อผส. พบวา คาตอบทไดจากปจจยสงเสรมและปจจยทเปนอปสรรคมลกษณะเหมอนการมองเหรยญคนละดาน ซงในทายทสดแลวปจจยเหลานนกคอปจจยเดยวกน แตสามารถสงผลกระทบไดในทศทางทตรงกนขาม

สาหรบปจจยท อปท. ระบวาเปนปจจยสงเสรมการทางานของ อผส. หากเรยงลาดบตามสดสวนททาง อปท. รายงานมาจะพบวา ปจจยทมการรายงานมากทสด 5 อนดบแรกคอ

อนดบท 1 การมงบประมาณสนบสนนการปฏบตงานของ อผส. (รอยละ 46.5) อนดบท 2 อผส. ตองเปนผมจตสาธารณะ เสยสละ (รอยละ 34.8) อนดบท 3 การอบรม จดสมมนาเพอพฒนาศกยภาพของ อผส. (รอยละ 34.5) อนดบท 4 การมคาตอบแทนและสวสดการตางๆ ใหแก อผส. (รอยละ 30.2) อนดบท 5 การไดรบความรวมมอจากผสงอายและคนในชมชน (รอยละ 13.2) ปจจยท อปท. ระบวาเปนปจจยทเปนอปสรรคตอการทางานของ อผส. ทมการรายงานมากทสด 5

อนดบแรกคอ อนดบท 1 งบประมาณทไดรบการสนบสนนไมตอเนองและไมเพยงพอ (รอยละ 40.9) อนดบท 2 คาตอบแทน สวสดการ และสงอานวยความสะดวกไมตอเนองและไมเพยงพอ (รอยละ 21.3)

182

อนดบท 3 สดสวนของ อผส. ในพนทมนอยกวาจานวนผสงอายทาใหดแลไดไมครอบคลมทวถง (รอยละ 21.0) อนดบท 4 ขาดการสงเสรมและพฒนาความรและศกยภาพของ อผส. (รอยละ 18.9) อนดบท 5 นโยบายขาดความตอเนองและไมมหนวยงานกากบ และประเมนผลการปฏบตงาน (รอยละ 18.6)

หากศกษาและจดหมวดหมของคาตอบทงทเปนปจจยสงเสรมและปจจยทเปนอปสรรคตอการทางาน

ของ อผส. โดยภาพรวมแลว สามารถจาแนกหมวดหมของปจจยไดเปน 3 หมวด ภายใตอกษรยอทเรยกวา “3M’s” ซงประกอบดวยคาสาคญ 3 คา คอ Man, Money และ Management ซงแตละหมวดประกอบดวยปจจยทงทเปนปจจยสงเสรมและปจจยทเปนอปสรรคตอการทางานของ อผส. ดงน

หมวดท 1 Man ประกอบดวยปจจยท อปท. ระบไวทงในจานวนคน และในเชงคณภาพของคนทจะเปน อผส. ดงน

1. สดสวนของ อผส. ในพนทนอยกวาผสงอาย 2. จานวน อผส. มเพยงพอกบการดแลผสงอาย 3. อผส. มความเสยสละ มจตอาสา 4. อผส. ขาดความเปนจตอาสา ขาดความเสยสละ 5. ขาดการสงเสรมพฒนาความรและศกยภาพของ อผส. 6. ผสงอายและคนในชมชนใหความรวมมอ 7. ผสงอายและบคคลในครอบครวมความร

หมวดท 2 Money มปจจยท อปท. ระบไวเกยวกบเรองงบประมาณ การเงน ทงทเปนปจจยสงเสรม

และสนบสนนการทางานของ อผส. ดงน 1. มงบประมาณสนบสนนการปฏบตงานของ อผส. 2. งบประมาณทไดรบการสนบสนนไมตอเนองและไมเพยงพอ 3. มคาตอบแทนหรอสวสดการตางๆ ให อผส. 4. ไมมคาตอบแทน สวสดการ และสงอานวยความสะดวก หมวดท 3 Management ประกอบดวยปจจยทงทเปนปจจยสงเสรมและปจจยทเปนอปสรรคท

เกยวของกบการบรหารจดการดงน 1. อปท. และรฐบาลมนโยบายทชดเจนเกยวกบการดาเนนงานโครงการ อผส. 2. นโยบายไมตอเนอง ไมมหนวยงานกากบ 3. ขอกฎหมาย ระเบยบ การกาหนดอานาจ 4. ขอระเบยบ กฎหมาย บทบาทหนาทในการดาเนนงานของ อผส. ไมชดเจน และซาซอนกบ อสม. 5. มการตดตามและประเมนผลการดาเนนงานของ อผส. 6. ขาดการประชาสมพนธทาใหผสงอายและชมชนขาดความเชอมนและความรวมมอ

183

ภาพท 6.5.1 ปจจยสงเสรมการทางานของ อผส.

1.51.81.82.5

4.68.9

13.230.2

34.534.8

46.5

0 10 20 30 40 50

สภาพแวดลอมในชมชน/สภาพพนท การตดตาม/ประเมนผลการดาเนนงานของ อผส.

ผสงอายและบคคลในครอบครวมความร ความเขาใจขอกฎหมาย ระเบยบ อานาจหนาทของ อปท.จานวน อผส.ทเพยงพอตอการดแลผสงอายนโยบายและเปาหมายของหนวยงานภาครฐ

การไดรบความรวมมอจากผสงอายและคนในชมชนการมคาตอบแทนและสวสดการตางๆแก อผส.

การอบรม จดสมมนาเพอพฒนาศกยภาพของ อผส.อผส. ตองเปนผมจตสาธารณะ เสยสละ

การมงบประมาณสนบสนนการปฏบตงานของ อผส.

รอยละ

ภาพท 6.5.2 ปจจยทเปนอปสรรคตอการทางานของ อผส.