บทท 7 การคดตนทนการผลต

เมอเกษตรกรตดสนใจไดวา ธรกจของตนนนจะท าการผลตสนคาในกจการหรอในโครงการใดบางจงจะคมคา ภารกจตอไปคอการท าหนาทผลตสนคา ซงกคอพชหรอสตวตางๆ ในการผลตสนคาแตละครงเกษตรกรจ าเปนตองทราบตนทนการผลต ทงนเพอจะไดทราบวาธรกจของตนไดผลก าไรมากนอยเพยงใด และเพอเปนขอมลใหทราบวาการผลต ณ จดใด ทท าใหตนทนการผลตสงหรอต า จะไดน าไปแกไขปรบปรงการผลตใหดขนตอไป ส าหรบในบทน เปนการมองภาพภายในธรกจทละเอยดขน โดยกลาวถงกระบวนการผลตซงเปนหนาทใหญของการท าธรกจการผลตสนคาวา ในการผลตทเกดขนนน เกษตรกรหรอผประกอบธรกจจะเสยตนทนการผลตเทาไหร มวธพจารณาอยางไรจงจะถอวาละเอยดรอบคอบ ไดตวเลขทถกตอง แมอาจเปนเรองทยงยากบางส าหรบเกษตรกร แตการคดตนทนการผลตกเปนเรองทส าคญยง ความส าคญของตนทนการผลต การวเคราะหตนทนและผลตอบแทนในการผลตผลตผลแตละชนด สามารถบงชใหเหนถงประสทธภาพในการท าฟารมไดทางหนง ดวยเหตทแมวาผลการวเคราะหธรกจฟารมทงหมดจะพบวา เกษตรกรมก าไรจากการผลตโดยภาพรวม แตเมอไดวเคราะหตนทนการผลตแตละกจการ กลบขาดทนเปนตน ความส าคญหรอประโยชนของการวเคราะหตนทนการผลต สรปไดเปนประเดนดงน

1. ใชเปนแนวทางในการเลอกกจการการผลตและปรบปรงการผลต ทงนโดยการใชขอมลตนทนการผลตพชและสตวแตละชนดน ามาเปรยบเทยบกบราคาท

เกษตรกรไดรบจากการขายผลตผลดงกลาว ซงจะชใหเหนวาการผลตผลผลตใดใหผลก าไรมากนอยตางกน ขอมลตนทนการผลตเหลานนอกจากเกษตรกรจะคดค านวณขนจากการผลตในฟารมของตนแลว ควรมการรวบรวมขอมลจากฟารมในแหลงอน ๆ ดวย เชน ขอมลจากฟารมใกลเคยง ขอมลจากทางราชการ แลวน าเปรยบเทยบกน

202

2. ใชก าหนดราคาซอขายผลตผล ในการซอขายผลตผลระหวางเกษตรกรและพอคาทมสญญาผกพนกนในลกษณะของ

สญญาจาง (Contract Farming) มกจะใชตนทนการผลตเฉลยของเกษตรกรเปนเกณฑในการพจารณาก าหนดราคารบซอ โดยก าหนดใหราคาทเกษตรกรไดรบสงกวาตนทนการผลตพอสมควร

3. ชใหเหนถงแนวโนมของความส าเรจในการผลตผลตผลฟารม กลาวคอ จากการวเคราะหตนทนการผลตอยางตอเนองจะแสดงใหเหนวา การผลต

ผลตผลตาง ๆ มแนวโนมเปนอยางไร ตวอยางเชน ตนทนการผลตถวเหลองในระยะยาวมแนวโนมลดลงอาจเนองมาจากเกษตรกรมเทคโนโลยในการผลตทดขน เชน ใชถวเหลองพนธดทใหผลผลตสง จงท าใหตนทนการผลตเฉลยลดต าลง

4. เปนแนวทางใหผประกอบการรายใหมตดสนใจลงทนท าการเกษตร ขอมลดานการผลตและราคาทเกษตรกรไดรบจะบงบอกถงผลตอบแทนจากการ

ประกอบการผลตผลตผลชนดตาง ๆ ซงขอมลเหลานสามารถใชเปนแนวทางใหเกษตรกรรายอนหรอผ ทสนใจตดสนใจเขามาลงทนท าการเกษตร

5. ใชประกอบการวางแผนหรอก าหนดนโยบายดานการผลตและการตลาด กลาวคอ หากมองในดานรฐบาล รฐบาลสามารถใชขอมลตนทนการผลตพชหรอสตวแต

ละชนดในทองทตาง ๆ กน ซงมตนทนการผลตทตางกนน ามาเปรยบเทยบกน จะท าใหทราบไดวาทองทใดมความเหมาะสมหรอไดเปรยบในการผลตสนคาชนดนนมากกวา การจดสรรการใชปจจยการผลตกมประสทธภาพมากขน ในดานการตลาดสามารถใชขอมลตนทนการผลตเปนขอมลพนฐานในการก าหนดราคาประกน หรอการพยงราคารบซอผลตผลตาง ๆ จากเกษตรกร ทงนเพอใหราคาทเกษตรกรไดรบมความเปนธรรมมากขน ประเภทของตนทนการผลต ประเภทของตนทนการผลตในทางเศรษฐศาสตรออกเปน 2 ประเภท

1. ตนทนคงท (Fixed Cost) หมายถง ตนทนทเกดจากปจจยการผลตทคงท เชน เมอเชาทดนเพอใชในการผลตใน

ฤดการผลตหนง ไมวาจะท าการผลตนอยหรอมาก หรอไมน ามาใชในการผลตเลย กยงคงตองเสยคาเชาคงทเสมอ คาจางยามเพอดแลสถานท แมจะไมไดท าการผลตเลยกตองเสยคาใชจายเปน

203

ตนทนคงทเสมอ ตวอยางตนทนคงทในการผลตขาวโพด เชน คาใชทดน คาภาษทดน คาเสอมเครองมออปกรณคงทน เปนตน

2. ตนทนผนแปร (Variable Cost) หมายถง ตนทนทเกดจากปจจยผนแปร ตนทนผนแปรนจะเปลยนไปตามจ านวนแหง

การผลต เชน ถาใสป ยมากคาป ยกมาก คาแรงงานตาง ๆ ทใชในการผลต เมอผลตมากตองใชคนงานมาก คาแรงงานจงมากไปดวย ถาไมท าการผลตตนทนผนแปรจะไมม แตอาจมตนทนคงทอย ตวอยางตนทนผนแปรในการผลตขาวโพด เชน คาใชจายในการเพาะปลก (ถางไร, ไถ, ชกรอง,ปลกขาวโพด) คาใชจายในการบ ารงรกษา (ท ารน,ใสป ย, ยาปราบศตรพช) คาใชจายในการเกบเกยว (เกบเกยว,กระเทาะเมลด) คาขนสง คาดอกเบยจากเงนทน เปนตน

ตนทนทงหมด (Total Cost) = ตนทนผนแปร + ตนทนคงท

นอกจากการแบงประเภทของตนทนการผลตในทางเศรษฐศาสตรออกเปน 2 ประเภท คอ ตนทนผนแปรทงหมด และตนทนคงททงหมดดงกลาวขางตนแลว เรายงสามารถแบงตนทนการผลตออกไดตามลกษณะของการใชจายของผผลตเปน 2 ประเภท ดงนคอ

1. ตนทนทเปนเงนสด หมายถง คาใชจายทผ ผลตจายออกไปเปนเงนสดทงหมด เพอซอปจจยการผลตท

จ าเปนในการผลตผลตผลนน คาใชจายทเปนเงนสด เชน คาเมลดพนธ คาป ย คาอาหารสตว คายาปองกนและรกษาโรค คาจางแรงงาน เปนตน ทงนแมวาผผลตอาจซอปจจยการผลตเหลานดวยเงนเชอ แตกตองถอวาเปนตนทนทเปนเงนสดเชนกน ตนทนทเปนเงนสดนมไดทงตนทนผนแปรทเปนเงนสด เชน คาเมลดพนธ คาป ย และตนทนคงททเปนเงนสด เชน คาเชาทดน คาภาษทดน เปนตน

2. ตนทนทไมเปนเงนสด หมายถง คาใชจายทผผลตไมไดจายออกไปเปนตวเงนแตเปนการประเมนคาใชจายท

ควรจะเปนจากการใชปจจยการผลตนน ๆ เชน

204

2.1 คาแรงงานในครอบครว สวนใหญเราประเมนใหในอตราเดยวกบแรงงานจางเพราะถาหากเกษตรไมไดใชแรงงานในครอบครวแลว กจ าเปนตองจางแรงงานจากภายนอกเชนกน

2.2 คาใชทดนของตนเองประเมนใหเทากบอตราคาเชาทดนในทองถนนน 2.3 คาสกหรอหรอคาเสอมราคาของอปกรณการเกษตรจดเปนคาใชจายทไมเปนเงน

สด เนองจากมไดเปนคาใชจายทเกษตรกรจายออกไปในปการผลตนน 2.4 คาเสยโอกาสส าหรบเงนลงทนในทรพยสนด าเนนงานและทรพยสนคงท คาเสย

โอกาสนจะคดในกรณทเกษตรกรน าเงนทนของตนเองมาลงทนซอทรพยสนดงกลาว และสวนใหญประเมนใหเทากบจ านวนดอกเบยเงนฝากประจ าทเกษตรกรพงไดรบ ถาไดน าเงนจ านวนเดยวกบทน าไปซอทรพยสนฟารมแตละปฝากธนาคารไว ส าหรบตนทนทไมเปนเงนสดนมไดทงตนทนผนแปรทไมเปนเงนสด เชน คาแรงงานในครอบครว คาเมลดพนธ ทเกษตรกรเกบไวท าพนธเองหรอไดมาโดยไมตองซอ และตนทนคงททไมเปนเงนสด เชน คาใชทดนของตนเอง คาเสอมราคาของอปกรณการเกษตร เปนตน การใชขอมลตนทนการผลตเพอตดสนใจผลต

1. ใชเปนขอมลเพอหาปรมาณปจจยการผลตทไดก าไรสงสด ในการผลตผลตใด ๆ กตาม ผ ผลตยอมคาดหวงทจะไดรบผลตอบแทนจากการผลตสงสด ซงการทจะตดสนใจอยางไรจงจะเหมาะสมทสดนน ยอมตองอาศยหลกเกณฑบางประการมาประกอบการพจารณาการตดสนใจ เกยวกบหลกเกณฑในการตดสนใจผลตน จะไดศกษารายละเอยดตอไปในบทท 8 ในเรองความสมพนธระหวางปจจยการผลตและผลผลตในระยะสน ซงไดกลาวถงหลกการตดสนใจในการผลต โดยอาศยกฎผลประโยชนเพมเทากน (Equimarginal Principle) กฎนกลาววา ถาหากมปจจยการผลตในปรมาณทมากผผลตควรใชปจจยการผลตนนไปเรอย ๆ จนกระทงมลคาของผลผลตเพม (MVPx) เทากบราคาของปจจยผนแปร (Px) หรอกลาวไดวา จดทเหมาะสมในการผลตซงเปนจดทท าใหผผลตไดรบก าไรสงสด เมอพจารณาดานการใชปจจยการผลต (Profit Maximizing Input Level) คอ จดท MVPx = Px เพราะถาผผลตยงคงใชปจจยการผลตเพมขนอก เพอเพมผลผลตใหสงขน ผลตอบแทนทไดรบเพมขนจะนอยกวาคาใชจายในการผลตทผผลตตองเสยเพมขน นนคอ ผผลตจะไดรบก าไรลดนอยลง

205

2. ใชเปนขอมลเพอหาปรมาณการผลตทไดก าไรสงสด ผผลตควรผลตผลตผลในปรมาณเทาใดจงจะไดรบก าไรสงสด (Profit Maximizing Output Level) ในกรณนขอมลทผผลตน ามาใชพจารณาคอ ขอมลเกยวกบรายไดเพม (Marginal Revenue หรอ MR) และขอมลตนทนเพม (Marginal Cost หรอ MC) ซงเปนการใชขอมลตนทนการผลตเพอประกอบการตดสนใจเกยวกบการผลตนนเอง ส าหรบความหมายของรายไดเพม หรอ MR หมายถง รายรบ (Total Revenue หรอ TR) ทผผลตไดรบเพมขนจากการผลตผลตผล (Output หรอ Y) เพมขน 1 หนวย หรอ MR = TR Y สวนตนทนเพม หรอ MC หมายถง ตนทนการผลตทงหมด (Total Cost หรอ TC) ทเพมขน เมอผผลตเพมปรมาณการผลต (Output หรอ Y) ขนอก 1 หนวย หรอ MC = TC Y ในการพจารณาถงระดบการผลตทเหมาะสมน มหลกเกณฑในการตดสนใจวา ถาหากมปจจยการผลตในปรมาณทมากหรอในปรมาณทไมจ ากด ผผลตสามารถขยายปรมาณการผลตไปไดเรอย ๆ ตราบเทาทรายไดเพมยงคงสงกวาตนทนเพม เพราะผลผลตทไดรบเพมขนยงคงท าใหผผลตไดรบผลตอบแทนคมกบคาใชจายทเพมขน และระดบผลผลตทเหมาะทสดในการผลตคอ ระดบผลผลตทท าให รายไดเพม (MR) = ตนทนเพม (MC) ซง ณ ปรมาณการผลตระดบนเปนระดบทท าใหผผลตไดรบก าไรสงสดถาหากผผลตขยายการผลตเพมขนอกหลงจากน รายรบจากการขายผลผลตทผลตไดเพมขนจะนอยกวาคาใชจายทผผลตตองเสยไปหรอก าไรทไดรบจะลดลงนนเอง

206

การคดตนทนและผลตอบแทนพชทอายไมเกน 1 ป ในการวเคราะหตนทนและผลตอบแทนของการผลตผลตตาง ๆ นน ขอมลทน ามาใชในการวเคราะหจะไดจากการลงบญชและการบนทกกจการฟารม ซงการประกอบกจการฟารมทกประเภทเกษตรกรควรมการลงบญช และบนทกขอมลรายละเอยดตาง ๆ เกยวกบกจการฟารมนนไวอยางครบถวน (ศกษาไดจากบทท 10 การบนทกบญชกจการฟารม) สวนท 1 การคดตนทน

1. ตนทนผนแปรทงหมด

1.1 คาแรงงาน ไดแก คาแรงงานของคน สตว และเครองจกรทใชในการผลตพช ส าหรบคาแรงงานนสามารถแบงออกไดเปนหลายสวนตามขนตอนของกจกรรมการผลต เชน คาแรงงานในการปลก คาแรงงานในการดแลรกษา คาแรงงานในการเกบเกยวและขนยาย เปนตน

ตวอยาง แสดงการค านวณคาแรงงาน ในการเตรยมดนเพอปลกพชชนดหนงจ านวน 2 ไร เกษตรกรใชแรงงานในครอบครวจ านวน 2 คน และแรงงานจางจ านวน 1 คน โดยมการท างานเฉพาะกจกรรมนวนละ 4 ชวโมง รวม 3 วน อตราคาจางแรงงานในทองถนเทากบวนละ 60 บาท (ตอการท างาน 8 ชวโมง)

ดงนน คาแรงงานในการเตรยมดนทงหมด = อตราคาจางรายชวโมง x จ านวนชวโมง ท างานตอวน x จ านวนวนท างาน x จ านวนคน

= 8

60 x 4 x 3 x 3 = 270 บาท

คาแรงงานในการเตรยมดนเฉลยตอไร = 2

270 = 135 บาท

แยกเปนคาใชจายทเปนเงนสดเฉลยตอไร = 135 x 3

1 = 45 บาท

และ คาใชจายทไมเปนเงนสดเฉลยตอไร = 135 x 3

2 = 90 บาท

207

1.2 คาวสด ไดแก คาเมลดพนธ คาป ย คายาปราบศตรพช และคาอปกรณการเกษตรตาง ๆ ทมอายการใชงานไมเกน 1 ป และในทางปฏบตวสดอปกรณตาง ๆ ทมอายการใชงานมากกวา 1 ป แตมมลคาไมมากนกกใหถอวาอปกรณเหลานนมอายการใชงานปเดยว โดยน าคาอปกรณเหลานมาคดรวมดวย ทงนเพอชวยใหงายตอการวเคราะห เชน ถงน า มด พลว เปนตน

1.3 คาใชจายอนๆ ไดแก คาซอมแซมอปกรณการเกษตร คาดอกเบยและคาเสยโอกาสของเงนลงทน เปนตน การทคดคาซอมแซมอปกรณการเกษตรเปนตนทนผนแปรกเพราะวา ถาเพมการผลตมากขนการใชเครองมออปกรณการเกษตรยอมมากขน อนเปนเหตใหมการซอมแซมมากขนตามไปดวยเพอทจะใหอยในสภาพใชงานไดเหมอนเดม ส าหรบคาดอกเบยและคาเสยโอกาสเงนลงทนน เราจะคดคาดอกเบยในกรณทเกษตรกรไมมเงนทนของตนเองหรอมเงนทนไมเพยงพอจ าเปนตองไปก ยม ในกรณนถอวาเปนคาใชจายทเปนเงนสด แตถาเกษตรกรใชเงนทนของตนเองทงหมด ในกรณนจ าเปนตองคดคาเสยโอกาสของเงนลงทน โดยคดจากคาใชจายผนแปรทงหมดทเปนเงนสดและไมเปนเงนสด ดวยเหตผลทวาถาเกษตรไมน าเงนจ านวนดงกลาวมาลงทนปลกพชชนดน แตน าไปลงทนในกจการอน หรอน าไปฝากธนาคาร เกษตรกรกจะไดรบผลตอบแทนหรอดอกเบยจ านวนหนง นอกจากนถาเกษตรกรไมท าการปลกพชแลวออกไปรบจางหรอใชแรงงานนอกฟารมกจะไดคาแรงงานเปนเงนสดเขามา ซงถาน าเ งนจ านวนดงกลาวไปฝากธนาคารยอมไดดอกผลขนมาจ านวนหนง การคดคาเสยโอกาสน โดยทวไปจะประเมนตามอตราดอกเบยเงนฝากประจ าของธนาคารโดยคดตามระยะเวลาของการปลกพชตาง ๆ เชน ขาวนาป คดในระยะเวลา 6 เดอน ถวลสง ยาสบ คดในระยะเวลา 5 เดอน ขาวนาปรง ขาวโพด ขาวฟาง ถงเหลอง ถวเขยว คดในระยะเวลา 4 เดอน เปนตน ตวอยาง แสดงการคดคาเสยโอกาสเงนลงทนหรอดอกเบย เชน ในการปลกขาวโพด 1 ไร ระยะเวลาตงแตปลกจนถงเกบเกยวผลผลตรวม 4 เดอน เกษตรกรมตนทนผนแปรทงทเปนเงนสดและไมเปนเงนสดในการผลต ดงน

208

คาใชจาย รายการ เงนสด ไมเปนเงนสด รวม

ตนทนผนแปร ตนทนผนแปรคาแรงงาน (เตรยมดน ปลก ดแลรกษา ฯลฯ) 300 50 350 คาวสด (เมลดพนธ ป ย ฯลฯ) 75 - 75 คาใชจายอน ๆ (คาซอมแซมอปกรณ... ฯลฯ) 25 - 25

รวม

400 50 450

อตราดอกเบยเงนก ในทองถนเทากบรอยละ 15 ตอป และอตราดอกเบยเงนฝากประจ า เทากบรอยละ 12 ตอป

ส าหรบตนทนผนแปรทเปนเงนสด มวธการคดได 3 กรณดงน

วธท 1 กรณทเกษตรกรก ยมเงนมาลงทนปลกขาวโพดทงหมด ใหคดจากคาดอกเบยของเงนลงทน คาดอกเบยของเงนลงทน = ตนทนผนแปรทเปนเงนสดระยะเวลาปลก (เดอน) x อตราดอกเบยเงนก 12

= 400 x 4 x 12

15.0

= 20 บาท วธท 2 กรณทเกษตรกรก ยมเงนมาลงทนปลกขาวโพดบางสวนและใชเงนทนของตนเองบางสวน ใหคดคาดอกเบยของเงนลงทนในสวนทก ยมมา และคดคาเสยโอกาสของเงนลงทนในสวนทเปนเงนทนของตนเอง เชน เปนเงนทก ยมมาลงทนรอยละ 30 และเงนทนของตนเองรอยละ 70

209

ดงนน คาดอกเบยของเงนลงทน = ตนทนผนแปรทเปนเงนสดในสวนทก ยมมาลงทน x ระยะเวลาปลก (เดอน) x อตราดอกเบยเงนก 12

= 400 x 100

30 x 4 x 12

15.0

= 6 บาท คาเสยโอกาสของเงนลงทน = ตนทนผนแปรทเปนเงนสดในสวนทเปนเงนทนของ ตนเองxระยะเวลาปลก (เดอน)xอตราดอกเบยเงนฝาก 12

= 400 x 100

70 x 4 x 12

12.0

= 11.20 บาท วธท 3 กรณทเกษตรกรใชเงนทนของตนเองทงหมด ใหคดคาเสยโอกาสของเงนลงทน คาเสยโอกาสของเงนลงทน = ตนทนผนแปรทเปนเงนสด x ระยะเวลาปลก (เดอน) x อตราดอกเบยเงนฝาก 12

= 400 x 4 x 12

12.0

= 16 บาท ส าหรบตนทนผนแปรทไมเปนเงนสด อาจจะคดวาเสยโอกาสของเงนลงทนหรอไมน ามาคดกได หากคดจะไดดงน

210

คาเสยโอกาสของเงนลงทน = ตนทนผนแปรทเปนเงนสด x ระยะเวลาปลก (เดอน) x อตราดอกเบยเงนฝาก 12

= 50 x 4 x 12

12.0

= 2.00 บาท จากวธการคดคาดอกเบยของเงนลงทน และคาเสยโอกาสของเงนลงทนในการปลกขาวโพดกรณตาง ๆ ดงกลาวขางตน สามารถสรปแยกตามประเภทของคาใชจายทเปนเงนสดและไมเปนเงนสดไดดงน

รายการ เงนสด ไมเปนเงนสด คาใชจาย

รวม (บาท) กรณท 1 ดอกเบยของเงนลงทน 20 2* 22 กรณท 2 ดอกเบย / คาเสยโอกาสของเงนลงทน 6 2- + 11.20 11.20 กรณท 3 คาเสยโอกาสของเงนลงทน - 2* + 16 18

* คาเสยโอกาสของเงนลงทนส าหรบตนทนผนแปรทไมเปนเงนสดน ผวเคราะหจะน ามาคดรวมหรอไมน ามาคดรวมกได

คาใชจายส าหรบดอกเบยเงนลงทน หรอคาเสยโอกาสของเงนลงทนทค านวณไดน จะตองน าไปรวมกบคาใชจายผนแปรรายการอน ๆ แยกตามประเภทคาใชจายทเปนเงนสด และคาใชจายทไมเปนเงนสด และเมอรวมรายการคาใชจายทกรายการดงกลาวแลว จงจะไดตนทนผนแปรทงหมด

2. ตนทนคงททงหมด

2.1 คาใชทดน การคดคาใชทดนเราจะประเมนใหเทากบอตราคาเชาทดนในทองถนนน ทงนถาเปนทดนของตนเองเจาของทดนจะตองเสยคาภาษทดนจ านวนหนง ดงนน ในกรณทเปนทดนของตนเอง คาภาษทดนจดเปนคาใชจายทเปนเงนสด และตองน าไปหกออกจากคาเชา

211

ทดน คาใชจายสวนทเหลอจงเปนคาใชทดนในสวนทไมเปนเงนสด แตถาเปนทดนเชาคาใชทดนกจดเปนคาใชจายทเปนเงนสดทงหมดซงประเมนตามอตราคาเชาทดนในทองถนนน ตวอยาง แสดงการค านวณคาเชา อตราคาเชาทดนในทองถนเทากบไรละ 300 บาท คาภาษทดนไรละ 5 บาท

รายการ เงนสด ไมเปนเงนสด คาใชจายรวม (บาท)

กรณท 1 เกษตรกรมทดนเปนของตนเอง 5 (300-5) = 295 300 กรณท 2 เกษตรกรไมมทดนเปนของตนเอง 300 - 300

2.2 คาเสอมเครองมอและอปกรณคงทน การคดคาเสอมเครองมอและอปกรณคงทน

นสามารถศกษาวธการค านวณไดจากบทท 10 ในเรองการค านวณคาเสอมราคาทรพยสนฟารม 2.3 คาดอกเบยหรอคาเสยโอกาสของเงนลงทนในเครองมออปกรณคงทน มหลกใน

การคดเชนเดยวกบ การคดคาดอกเบยหรอคาเสยโอกาสเงนลงทนในคาใชจายผนแปร กลาวคอ ถาเกษตรกรก ยมเงนมาลงทนซอเครองมออปกรณกจะตองเสยคาดอกเบยเงนกจ านวนหนง และถอเปนคาใชจายทเปนเงนสด แตถาเกษตรกรใชเงนทนของตนเองมาซอ กจ าเปนตองคดคาเสยโอกาสใหกบเงนลงทนนนและถอเปนคาใชจายทไมเปนเงนสด การคดคาเสยโอกาสเงนลงทนส าหรบเครองมอและอปกรณคงทนหรอทรพยสนคงททมอายการใชงานมากกวา 1 ป มวธการค านวณได 2 วธคอ วธท 1 คาเสยโอกาสของเงนลงทน = มลคาตนของทรพยสน + มลคาคงเหลอสดทาย 2

212

ตวอยาง แสดงการคดคาเสยโอกาสวธท 1 เกษตรกรซอเครองสบน ามา 1 เครอง ราคา 5,500 บาท คาดวาจะมอายการใชงานได 5 ป และเมอหมดอายการใชงานแลว คาดวาจะขายได 500 บาท ก าหนดใหอตราดอกเบยเงนฝากประจ าธนาคารรอยละ 10

= 2

)500500,5( x 0.10

= 300 บาท การคดคาเสยโอกาสของเงนลงทนวธน เราจะไดคาเสยโอกาสของเงนลงทนทเทากนทกปตลอดอายการใชงานของทรพยสนถาอตราดอกเบยไมเปลยนแปลง วธท 2 คาเสยโอกาสของเงนลงทน = มลคาตนของทรพยสน + มลคาคงเหลอสดทาย 2 x อตราดอกเบย ตวอยาง แสดงการคดคาเสยโอกาสวธท 2 (ใชขอมลเดยวกบวธท1) ขนตอนท 1 ค านวณคาเสอมเครองสบน า โดยวธการหาคาเฉลยแบบเทากนทกป

= 5

500500,5

= 1,000 บาท

213

ขนตอนท 2 ค านวณคาเสยโอกาสของเงนลงทน

ปท 1 คาเสยโอกาสของเงนลงทน = 2

)000,1500,5(500,5 x 0.10 = 500 บาท

ปท 2 คาเสยโอกาสของเงนลงทน = 2

)000,1500,4(500,4 x 0.10 = 400 บาท

ปท 3 คาเสยโอกาสของเงนลงทน = 2

)000,1500,3(500,3 x 0.10 = 300 บาท

ปท 4 คาเสยโอกาสของเงนลงทน = 2

)000,1500,2(500,2 x 0.10 = 200 บาท

ปท 5 คาเสยโอกาสของเงนลงทน = 2

)000,1500,1(500,1 x 0.10 = 100 บาท

ในทางปฏบตในการคดตนทนพช ถาเราไดประเมนคาแรงงานของตนเองและครอบครวในการใชอปกรณการเกษตรไวเทากบอตราจางทงหมดแลว เราจะไมคดคาเสอมและคาเสยโอกาสของเงนลงทนใหกบอปกรณการเกษตรนนอก เพราะจะเปนการคดซ า เนองจากบางครงเราไมสามารถแยกคาจางแรงงานออกจากคาใชอปกรณได ในการค านวณหาตนทนการผลตของเกษตรก ร โดยทวไปเกษตรกรมกไมค านงถงคาใชจายทไมเปนเงนสด เพราะเหนวาปจจยการผลตทไมไดซอหามาเปนตวเงน แตในทางเศรษฐศาสตรแลวเราจ าเปนตองประเมนคาใชจายส าหรบปจจยการผลตทน ามาใชทกชนด แมวาจะเปนปจจยการผลตทไมไดซอหามาเพราะอยในฟารมแลวกตาม เพราะถาหากเกษตรกรไมมปจจยการผลตชนดนนแลวกจ าเปนตองซอหามาใชเชนกน การวเคราะหตนทนการผลตทงหมดนจะแสดงตารางการวเคราะหในลกษณะของตนทนการผลตทงหมดตอ 1 หนวยพนท คอ ตนทนการผลตตอไร จากขอมลตนทนการผลตตอ 1 หนวยพนท สามารถน ามาวเคราะหหาตนทนการผลตตอ 1 หนวยผลผลตได เชน ตนทนการผลตตอกโลกรม ตอถง ตอเกวยน ตอตน เปนตน โดยน าเอาขอมลตนทนการผลตทงหมดตอหนวยพนทหารดวยผลผลตทงหมดตอหนวยพนท เชน

214

ตนทนการผลตทงหมดตอกโลกรม = ตนทนการผลตทงหมดตอไร (บาท/ไร) (บาท/กโลกรม) ผลผลตทงหมดตอไร (กโลกรม) นอกจากน จากขอมลตนทนการผลตดงกลาว เราสามารถน ามาสรปผลในรปของอตราสวนตาง ๆ ซงจะชวยชใหเหนถงความสามารถในการผลตบางอยางได อตราสวนเหลานคอ อตราสวน ตนทนทเปนเงนสด / ตนทนทงหมดในประเทศทพฒนาแลว อตราสวนนจะสง ตนทนคงท / ตนทนทงหมด ถามคาต าแสดงวาการผลตมความเสยงภยนอย คาแรงงาน / ตนทนทงหมด ถามคาสงแสดงวาเปนการผลตทใชแรงงานมาก สวนท 2 การคดผลตอบแทน ผลตอบแทน (Return) หมายถง สงทเกษตรกรไดรบจากการจดการน าเอาปจจยการผลตตาง ๆ ไดแก ทดน แรงงาน และทน มาผานกระบวนการจดการเพอกอใหเกดผลผลตขนมา และเมอเกษตรกรน าผลผลตนนไปจ าหนายกจะไดรบสงตอบแทนกลบมาในรปของตวเงนหรอรายได ซงรายไดนสามารถจดสรรใหแกปจจยการผลตตาง ๆ ไดดงน

1. ผลตอบแทนตอทดน เรยกวา คาเชาทดน 2. ผลตอบแทนตอแรงงาน เรยกวา คาจางแรงงาน 3. ผลตอบแทนตอทน เรยกวา คาเชาเครองจกรอปกรณ ดอกเบย คาป ย ฯลฯ 4. ผลตอบแทนตอการประกอบการ เรยกวา ก าไรสทธ

ในการคดผลตอบแทนส าหรบกจกรรมการผลตพชหรอสตวนน โดยทวไปเรามกคดในสวนของผลตอบแทนตอการประกอบการ หรอก าไรสทธ (Net Profit) ทเกษตรกรไดรบจากการประกอบการสวนการคดผลตอบแทนในลกษณะอน ๆ กจะชวยชใหเหนถงประสทธภาพในการผลตบางอยางได ในการค านวณหาก าไรสทธมขนตอนในการคด ดงน

215

ขนตอนท 1 ค านวณรายไดจากการจ าหนายผลผลตทงหมด ซงเทากบปรมาณผลผลตคณดวยราคาผลผลต นอกจากน สามารถค านวณหารายไดตอหนวยพนทปลก โดยการน าเอารายไดทงหมดหารดวยจ านวนพนทปลก สวนรายไดตอหนวยผลผลต กคอ ราคาทเกษตรกรไดรบตอหนวยผลผลตนนเอง ขนตอนท 2 ก าไรสทธ ไดจากการน ารายไดทงหมดหกออกคาใชจายในการผลตทงหมด นอกจากนสามารถค านวณหาก าไรตอหนวยพนทปลกไดโดยการน าก าไรทเกษตรกรไดรบทงหมดหารดวยจ านวนพนทปลก และก าไรตอหนวยผลผลต ค านวณไดจากการน าราคาทเกษตรกรไดรบตอหนวยผลผลตหกออกดวยตนทนการผลตตอหนวยผลผลต

ตวอยาง แสดงการค านวณก าไรสทธ (1) เกษตรกรปลกขาวโพดจ านวน 5 ไร ไดผลผลตทงสน 2.250 กโลกรม มคาใชจายในการปลกทงสน 3,375 บาท ราคาขาวโพดทเกษตรกรขายไดกโลกรมละ 2.50 บาท

รายไดตอไร = 5

625,5

= 1.125 บาท ก าไรสทธ = 5,625 – 3,375 บาท = 2,250 บาท

ก าไรสทธตอไร = 5

250,2

= 450 บาท

ก าไรสทธตอกโลกรม = 2.50 - 250,2

375,3

= 2.50 – 1.50 = 1.00 บาท

216

ตวอยาง แสดงการค านวณก าไรสทธ (2) ในการปลกถวเหลอง 1 ไร เกษตรกรมคาใชจายในการผลตทงสน 2,300 บาท ไดผลผลตถวเหลอง 400 กโลกรม และราคาถวเหลองทเกษตรกรขายไดกโลกรมละ 7.00 บาท ส าหรบรายการคาใชจายตาง ๆ เปนดงน

รายการ ตนทนผนแปร (รวม) 2,150 - คาวสดอปกรณ 550 - คาแรงงาน 1,500 - อน ๆ 100 ตนทนคงท (รวม) 150 ตนทนทงหมด (รวม) 2,300 ผลผลต (กโลกรม / ไร) 400 ราคาผลผลต (บาท / กโลกรม) 7.00 รายได (บาท / ไร) 2.800

ผลตอบแทนเหนอตนทนผนแปร (รายไดสทธ) = 2,800 – 2,150 = 650 ผลตอบแทนเหนอตนทนทงหมด (ก าไรสทธ) = 2,800 – 2,300 = 500

ในการคดค านวณผลตอบแทนในการผลตนน นอกจากจะคดในรปของก าไรสทธ (Net Profit) แลว ยงสามารถคดในรปของรายไดสทธ (Net Income หรอ Net Return) หรอผลตอบแทนเบองตน (Gross Margin) ซงมความหมายเดยวกน คอ ผลตอบแทนเหนอตนทนผนแปรไดอกดวย

217

นนคอ Net Income = Total Revenue – Total Variable Cost หรอ รายไดสทธ = TR – TVC และ Net Profit = Total Revenue – Total Cost = TR – TC หรอ ก าไรสทธ = รายไดรวม – ตนทนทงหมด

ในการพจารณาการผลตเชงเศรษฐศาสตร ในระยะสนถาเกษตรกรยงคงมรายไดสทธหรอผลตอบแทนจากการผลตเหนอตนทนผนแปรทเปนเงนสดมคาเปนบวก แมวาจะต ากวาตนทนการผลตทงหมด เกษตรกรกสมควรจะผลตพชนนตอไปไดเพราะการขาดทนเชนน (ก าไรสทธมคาเปนลบ) อาจเกดขนเพยงชวคราว เนองจากในปนนเกดราคาผลผลตตกต า หรอเกดภาวะฝนแลงท าใหผลผลตไดรบความเสยหายตนทนการผลตตอหนวยผลผลตจงอยในระดบสง การคดตนทนและผลตอบแทนพชทอายเกน 1 ป

สวนท 1 การคดตนทน สามารถคดได 2 วธคอ

วธท 1 การคดตนทนการผลตพชทกอายการปลกในระยะเวลาเดยวกนทงหมด โดยการรวบรวมขอมลตนทนการผลตพชทกอายจากฟารมเดยวกนหรอจากหลาย ๆ ฟารมในระยะเวลาเดยวกนใหไดครบทกอายของพชแลวน ามาหาคาเฉลย วธท 2 การคดตนทนการผลตพชโดยค านงถงระยะเวลาในการปลก โดยการคาดคะเนตนทนการผลตทเกดขนในระยะเวลาตาง ๆ กนตามอายของพชแลวปรบใหเปนมลคาปจจบนทงหมด และน ามาหาคาเฉลย ส าหรบในเรองนจะแสดงการคดตนทนเฉพาะวธท 1 สวนวธท 2 ใชหลกการเดยวกนแตไมนยมเนองจากยงยากกวาวธแรก ตนทนการผลตพชทมอายเกน 1 ป มคาใชจายตาง ๆ เปนดงน

218

1. ตนทนผนแปรทงหมด

1.1 คาแรงงาน ไดแก คาแรงงานของคน สตว และเครองจกรทใชในการผลตพช ซงสามารถแบงออกไดเปนหลายสวนตามขนตอนของกจกรรมการผลต เชน คาแรงงานในการปลก คาแรงงานในการดแลรกษา คาแรงงานในการดายหญา คาแรงานในการเตรยมดน คาแรงงานในการเกบเกยว เปนตน

1.2 คาวสด ไดแก คาพนธ คาป ย คายาปราบศตรพช และคาอปกรณการเกษตรทมมลคาและใหถอวาอปกรณเหลานนหมดสภาพ หรอมอายการใชงานปเดยว

1.3 คาใชจายอน ๆ เชน คาซอมแซมอปกรณการเกษตร คาดอกเบยหรอคาเสยโอกาสของเงนลงทน เปนตน ส าหรบการคดคาดอกเบยและคาเสยโอกาสของเงนลงทนมวธการคดเชนเดยวกบการคดคาดอกเบย / คาเสยโอกาสของเงนลงทนส าหรบพชทมอายไมเกน 1 ป ทไดกลาวมาแลว

2. ตนทนคงททงหมด

2.1 คาใชจายทดน 2.2 คาเสอมเครองมอและอปกรณคงทน 2.3 คาดอกเบยหรอคาเสยโอกาสของเงนลงทนในเครองมอและอปกรณคงทน

การคดคาใชจายคงทส าหรบปจจยการผลตตาง ๆ ในการผลตพชทมอายเกน 1 ป มหลกเกณฑในการคดเชนเดยวกบการคดคาใชจายคงทส าหรบการผลตพชฤดเดยว กลาวโดยสรป การวเคราะหตนทนการผลตพชทมอายเกน 1 ป จะแยกการวเคราะหตนทนการผลตออกเปนรายป ตงแตปทเรมปลกคอปท 1 ไปจนกวาจะสนสดอายของพชนน ๆ คาใชจายรายการทเกดขนในปใด กจดใหเปนตนทนการผลตในปนน ดงนนเราจะท าตารางการวเคราะหตนทนการผลตทกป เชน การปลกพชอาย 10 ป กมตารางวเคราะห 10 ป หรอ 10 ตาราง เปนตน แลวจงน าคาใชจายในการผลตทง 10 ป มาหาคาเฉลย การวเคราะหตนทนการผลตทงหมดนจะ

219

แสดงตารางการวเคราะหในลกษณะของตนทนการผลตทงหมดตอ 1 หนวยพนทปลก คอ ตนทนการผลตตอไร จากขอมลตนทนการผลตตอ 1 หนวยพนท เราสามารถน ามาวเคราะหตนทนการผลตตอ 1 หนวยผลผลต เชน ตนทนการผลตตอกโลกรมตอตน เปนตน โดยน าเอาตนทนการผลตทงหมดตอหนวยพนทหารดวยผลผลตทงหมดตอหนวยพนท เชน ตนทนการผลตทงหมดตอกโลกรม = (บาท / กโลกรม) ตวอยาง แสดงการหาตนทนการปลกพชทมอายเกน 1 ป การปลกพชยนตนชนดหนงมอายการปลก 5 ป มตนทนในการผลตทงหมดตงแตปท 1 ถงปท 5 เทากบ 979, 823, 1,383, 1,439 และ 1,439 บาท/ไร ตามล าดบ เรมเกบเกยวผลผลตไดในปท 3 ไรละ 200 กโลกรม ปท 4 ไรละ 300 กโลกรม และปท 5 ไรละ 250 กโลกรมตามล าดบ ดงรายละเอยดในตารางท 12.4 ในการวเคราะหหาตนทนการผลตเฉลยทงหมด ในขนแรกเราจะค านวณหาตนทนการผลตเฉลยรวมทกอายตอไรตอปของคาใชจายแตละรายการกอน คาแรงงานในการปลกเฉลย 5 ป = = 30 บาท / ไร คาแรงงานในการดแลรกษา = = 120 บาท / ไร

ตนทนการผลตทงหมดตอไร (บาท / ไร) ผลผลตทงหมดตอไร (กโลกรม)

150 + 0 + 0 + 0 + 0 5

50 + 100 + 150 + 150 + 150 5

220

ผลผลตเฉลยตอไร = = 120 บาท / ไร

จากนนจงค านวณตนทนผนแปรทงหมด ซงเทากบผลรวมของคาใชจายผนแปรเฉลยตอไรตอปแตละรายการ ไดแก คาแรงงาน คาวสด และคาใชจายอน ๆ หรอเทากบ 450 + 390 + 221.60 = 1,061.60 บาท/ไร ส าหรบตนทนคงทเฉลยกมวธการคดเชนเดยวกนตนทนคงททงหมดจะเทากบผลรวมของคาใชจายคงทเฉลยตอไรตอปแตละรายการ ไดแก คาใชทดน คาเสอมเครองมออปกรณการเกษตรคงทน และคาเสยโอกาสของเงนลงทนหรอเทากบ 60 + 70 + 21 = 151 บาท/ไร ตนทนการผลตทงหมดเฉลยตอไร = ตนทนผนแปรทงหมดเฉลยตอไร + ตนทนคงททงหมดเฉลยตอไร = 1,061.60 + 151 = 1,212.60 บาท

ผลผลตเฉลยตอไร = = 750 5 = 150 กโลกรม

ดงนน ตนทนผนแปรตอกโลกรม = 1,061.60 150

= 7.08 บาท

0 + 0 + 200 + 300 + 250 5

0 + 0 + 200 + 300 + 250 5

221

ตนทนทงหมดตอกโลกรม = 1,212.60 150

= 0.08 บาท นอกจากการคดดวยวธดงกลาวขางตนแลว อาจคดไดอกวธหนงซงจะไดผลเปนเชนเดยวกน ดงน ตนทนผนแปรทงหมดรวมทกอาย = ตนทนผนแปรในปท 1 + ตนทนผนแปรในปท 2 + ..... = 828 + 672 + 1,232 + 1,288 + 1,288 = 5,308 บาท ตนทนคงททงหมดรวมทกอาย = ตนทนคงทในปท 1 + ตนทนคงทในปท 2 + ... = 151 + 151 + 151 + 151 + 151 = 755 บาท ตนทนการผลตทงหมดทกอาย = ตนทนผนแปรทงหมดรวมทกอาย + ตนทนคงททงหมด รวมทกอาย = 5,308 + 755 = 6,063 บาท ผลผลตทงหมดรวมทกอาย = 200 + 300 + 250 = 750 กโลกรม ดงนน ตนทนผนแปรตอกโลกรม = 5,308 750 = 7.08 บาท ตนทนทงหมดตอกโลกรม = 6,308 750 = 8.08 บาท

222

สวนท 2 การคดผลตอบแทน พชทมอายเกน 1 ป มอยมากมายหลายชนด บางชนดกใหผลผลตตงแตปแรกทปลก และใหผลผลตตดตอกนไปไดอกหลายป บางชนดผลผลตทไดรบในปแรกอาจคอนขางต าและจะใหผลผลตในอตราทสงขน และจะเรมลดลงในปหลงๆ จนถงจดทผลผลตทไดรบไมคมกบคาใชจายแลว ดงนน การลงทนปลกพชทมอายมากกวา 1 ป จงเปนการลงทนในระยะปานกลางถงระยะยาว ในปแรก ๆ เกษตรกรอาจไมไดรบผลตอบแทนกลบมาเลย ก าไรสทธจงเปนลบ และถงแมในปแรก ๆ เกษตรกรจะเรมเกบเกยวผลผลตไดแลว แตผลผลตทไดรบกอาจอยในระดบต า เกษตรกรอาจเรมไดรบผลก าไรสทธเปนบวกตงแตปการผลตท 5 เปนตนไป หากเกษตรกรยงไมมรายไดจากพชดงกลาว จ าเปนตองหารายไดจากทางอนมาชวยในการยงชพ ตวอยาง แสดงการคดผลตอบแทนในการปลกพชทมอายมากกวา 1 ป จะใชตวอยางทไดค านวณหาตนทนในการผลตพช ในตารางท 12.4 ดงน ผลผลตพชเฉลยตอไร = 150 กโลกรม ราคาผลผลตทเกษตรกรขายไดกโลกรมละ = 9.00 บาท ดงนน รายไดตอไร = ราคาผลผลต x ผลผลตพชเฉลยตอไร = 9 x 150 = 1,350 ก าไรสทธตอไร = รายไดตอไร - ตนทนการผลตทงหมดตอไร = 1,350 – 1,212.60 = 137.40 บาท ก าไรสทธตอกโลกรม = =

= 0.92 บาท

ก าไรสทธตอไร ผลผลตเฉลยตอไร

137.40 150

223

ตารางท 32 ตนทนและผลตอบแทนในการปลกพชยนตนชนดหนง 1 ไร มอายการปลก 5 ป

รายการ ปท 1 ปท 2 ปท 3 ปท 4 ปท 5 เฉลย ตนทนผนแปร (รวม) 828 672 1,232 1,288 1,288 1,061.60 1. คาแรงงาน - ปลก - ดแลรกษา - ตบแตงกง - เกบเกยว 2. คาวสด 3. อน ๆ - คาซอมแซมอปกรณการเกษตร - คาเสยโอกาสของเงนลงทน

200 150 50 - -

500 128 50 78

100 -

100 - -

400 172 100 72

650 -

150 200 300 350 232 100 132

650 -

150 200 300 350 288 150 138

650 -

150 200 300 350 288 150 138

450 30

120 120 180 390

221.60 110

111.60 ตนทนคงท (รวม) 151 151 151 151 151 151 1. คาใชทดน 2. คาเสอมเครองมออปกรณการเกษตรคงทน 3. คาเสยโอกาสของเงนลงทน ตนทนการผลตทงหมด (รวม) ผลผลตตอไร (กโลกรม) ตนทนผนแปรตอกโลกรม ตนทนทงหมดตอกโลกรม ราคาผลผลตตอกโลกรม รายไดตอไร รายไดสทธตอไร ก าไรสทธตอไร ก าไรสทธตอกโลกรม

60 70

21 979

- - - - -

(-828) (-979)

-

60 70

21

823 - - - - -

(-672) (-823)

-

60 70

21 1,383 200

- -

9.00 1,800 568 417

-

60 70

21

1,439 300

- -

9.00 2,700 1,412 1,261

-

60 70

21

1,439 250

- -

9.00 2,250 962 811

-

60 70

21

1,212.60 150 7.08 8.08 9.00

1,350 288.40 137.40

0.92

ทมา: (อจฉรา โพธด, 2539, หนา 136)

224

การคดตนทนปจจยการผลตพชกรณใชหลายกจการ หากเกษตรกรมการประกอบกจการหลาย ๆ ชนดในฟารมไปพรอม ๆ กน เชน มทงการปลกขาว ขาวโพด ถว หรอมทงการปลกพชและเลยงสตว ในกรณนปจจยการผลตบางชนดจะมการใชรวมกนระหวางกจการตาง ๆ การค านวณคาใชจายในการใชปจจยการผลตส าหรบแตละกจการกจะมความยงยาก เพราะไมสามารถแบงแยกคาใชจายส าหรบแตละกจการไดอยางชดเจน อยางไรกตามการประเมนคาใชจายใหกบแตละกจการกมความจ าเปน วธการประเมนคาใชจายในการใชปจจยการผลตพชกรณทใชรวมกนในหลาย ๆ กจการ กระท าได 3 วธดงน วธท 1 การจดสรรคาใชจายตามสดสวนของพนทปลกหรอพนททใชประโยชน กลาวคอ ถาพชชนดใดมพนทปลกมากกจะไดรบการจดสรรคาใชจายใหมากตามสดสวนของพนทปลกแตละชนด ตวอยาง เชน เกษตรกรมพนทเพาะปลก 10 ไร ใชปลกถวเหลอง 6 ไร ปลกถวเขยว 4 ไร คาใชจายส าหรบปจจยการผลตบางชนดทใชรวมกน เชน รถแทรกเตอร เครองพนยาปราบศตรพช จะถกจดสรรใหกบการผลตถวเหลอง 6 สวนใน 10 สวน หรอเทากบรอยละ 60 ของคาใชจายทงหมด และจดสรรใหกบการผลตถวเขยว 4 สวนใน 10 สวนหรอ รอยละ 40 เปนตน การจดสรรคาใชจายวธนมขอเสยคอ ถาปรมาณการใชปจจยการผลตดงกลาวไมเปนสดสวนกบพนทปลกอาจท าใหการประเมนคาใชจายสงเกนไปหรอต ากวาทควรจะเปนส าหรบพชแตละชนด วธท 2 การจดสรรคาใชจายตามสดสวนของรายได โดยใหถอวาพชผลทใหผลตอบแทนหรอรายไดสง ยอมจะมคาใชจายในการใชอปกรณการเกษตรตาง ๆ สงกวาพชผลทใหผลตอบแทนหรอรายไดต ากวา ตวอยาง เชน เกษตรกรปลกขาวโพดมรายไดไรละ 1,200 บาท ปลกขาวฟางมรายไดไรละ 400 บาท ดงนน คาใชจายในการใชเครองพนยาปราบศตรพชส าหรบขาวโพดจะคดเปนรอยละ 75

225

เทากบ 1200 x 100 ของคาใชจายทงหมด (คาใชจายนไมรวมคายาปราบศตรพชทใช) 1600 x 100 และคาใ ชจายในการใช เครองพนยาปราบศตร พชส าหรบขาวฟางจะคดเ ปนรอยละ 25

เทากบ 16008

400 x 100 ของคาใชจายทงหมด

การประเมนวธนกมขอเสยคอ ถาหากปรมาณการใชปจจยการผลตดงกลาวไมเปนสดสวนกบรายไดทไดรบของพชผลชนดตาง ๆ วธท 3 การจดสรรคาใชจายตามสดสวนของชวโมงการใชงาน การประเมนวธนเหมาะสมกบทงคาใชจายผนแปร เชน คาแรงงาน และคาใชจายคงท เชน อปกรณการเกษตรคงทน เครองจกรตาง ๆ โดยเกษตรกรจะตองมการบนทกขอมลชวโมงการท างานของเครองจกรหรออปกรณทใชกบการผลตผลตแตละชนด ตวอยาง เชน เกษตรกรใชเครองสบน าส าหรบการผลตถวเหลองรวม 10 ชวโมง และใชส าหรบการผลตถวเขยวรวม 5 ชวโมง ดงนน คาใชจายในการใชเครองสบน า ส าหรบการผลตถวเหลองจะเทากบ 10 สวนใน 15 สวน หรอเทากบรอยละ 66.67 ของคาใชจายทงหมด และคาใชจายสวนทเหลอรอยละ 33.33 จะเปนคาใชจายในการใชเครองสบน าส าหรบการผลตถวเขยว เปนตน การคดตนทนและผลตอบแทนผลตผลจากสตวพนธ สวนท1 การคดตนทน

1. ตนทนผนแปรทงหมด

1.1 คาแรงงาน 1.2 คาวสด

1.3 คาใชจายอน ๆ

226

2. ตนทนคงท

2.1 คาใชทดน 2.2 คาเสอมเครองมอและอปกรณคงทน 2.3 คาดอกเบย / คาเสยโอกาสของเครองมอและอปกรณคงทน 2.4 คาเสอมคอกและโรงเรอน 2.5 คาดอกเบย / คาเสยโอกาสของคอกและโรงเรอน 2.6 คาเสอมพนธสตว

ตนทนคงทตาง ๆ ตงแตขอ 1 – ขอ 5 มหลกในการคดเชนเดยวกบวธการคดตนทนทางพช สวนการคดคาเสอมพนธสตว คดได 2 กรณคอ วธท 1 กรณทสตวนนมอายการใหผลตผลนาน และผลตผลนนเปนผลตผลทเกษตรกรสามารถน าไปจ าหนายเพอบรโภคหรอน าไปแปรรปตอไป เชน การเลยงโคนมเพอผลตน านมดบ แมโคนมมอายการใหนมไดถง 8 ป วธท 2 กรณการเลยงพอแมพนธเพอผลตลกออกจ าหนายหรอเลยงตอไวในฟารมของตน พอแมพนธจะมอายการใชงานนานกวาจะปลดออกขายหรอสงโรงฆา เชน พอแมพนธสกร อายการใชงานนาน 3 ป หรอถกคดทงเมออายได 4 ป ในการคดคาเสอมพนธใชเฉพาะกรณทเลยงพอพนธเพอการผสมพนธเทานน ฟารมทใชในการผสมเทยมใหคดเปนคาผสมพนธโดยคดเปนคาใชจายผนแปร และในกรณนจะมเฉพาะคาเสอมแมพนธเทานน การคดคาเสอมพนธสตวไวในคาใชจายคงทกรณทสตวนนมอายการใหผลผลตเปนเวลานานกวาจะปลดจากการใชงาน กเพอประเมนวาในการเลยงสตวดงกลาวตลอดอายการใชงานสตวนนควรแบงเปนคาใชจายปละเทาใด เพอค านวณหาคาใชจายในการเลยงสตวนนตอปและประเมนเปนคาใชจายในการเลยงสตวตอรนตอตวหรอตอกโลกรมตามล าดบ

227

ในการคดคาเสอมพนธสตวนมกคดกบสตวทมอายการใชงานตงแต 2 ปขนไป ไมใชกบสตวทมอายการใชงานเพยงปเดยว เชน เปดไข ไกไข เพอใหผลผลต การเลยงพอแมพนธไกเนอเพอผลตลกไกเนอจ าหนายใหแกเกษตรกรสตวเหลานสามารถใหผลผลตไดหลายรนหรอหลายครงในระยะเวลา 1 ป แตถาน าคาพนธสตวมาคดคาเสอมกจะไดคานอยมากและมความยงยากกวาสตวใหญ จงคดเปนคาพนธสตวแทนและอยในสวนของคาใชจายผนแปรวธการคดคาเสอมพนธสตวนยมคดโดยวธการหาคาเฉลยเสนตรง (Straight-line Method) การวเคราะหตนทนการผลตสตวจะแสดงตารางการวเคราะหในลกษณะของตนทนการผลตทงหมดตอสตว 1 ตว โดยน าเอาคาใชจายในการผลตสตวทงหมดหารดวยจ านวนสตวในฟารม และ จากขอมลตนทนการผลตตอสตว 1 ตวน สามารถน ามาวเคราะหหาตนทนการผลตตอ 1 หนวยน าหนกได เชน ตนทนการผลตตอกโลกรม โดยน าเอาขอมลตนทนการผลตทงหมดตอสตว 1 ตว หารดวยน าหนกสตวเฉลยตอตว ตนทนการผลตทงหมดตอกโลกรม = ตนทนการผลตทงหมดตอตว (บาท/ตว) (บาท/กโลกรม) น าหนกเฉลยตอตว (กโลกรม/ตว) ตนทนการผลตทงหมดตอฟอง = ตนทนการผลตทงหมดตอตว (บาท/ตว) (บาท/ฟอง) ผลผลตจากสตวเฉลยตอตว (ฟอง/ตว) ตวอยาง แสดงการคดตนทนการผลตตอกโลกรม แมโครดนม 1 ตว ผลตน านมดบไดเดอนละ 300 กโลกรม มคาใชจายในการเลยงทงสนเดอนละ 1,500 บาท ดงนน ตนทนการผลตน านมดบเฉลยกโลกรมละ = 1,500 300 = 5.00 บาท

228

สวนท 2 การคดผลตอบแทน การคดผลตอบแทนทางสตวมวธการคดในท านองเดยวกบการคดผลตอบแทนทางพช ในการค านวณหาก าไรสทธมขนตอนในการคดดงน วธท 1 ค านวณรายไดจากการจ าหนายผลผลตทงหมด ซงเทากบปรมาณผลผลตคณดวยราคาผลผลตส าหรบราคาผลผลตนจะมหนวยซอขายแตกตางกนไปตามวธการซอขายผลผลตนนในทองตลาด เชน ถาเปนการซอขายแบบเหมาตว หนวยคอ บาท/ตว การซอขายโดยการชงน าหนก หนวยคอ บาท/กโลกรม เปนตน วธท 2 ก าไรสทธ ไดจากการน ารายไดทงหมดหกออกดวยคาใชจายในการผลตทงหมด และสามารถค านวณหาก าไรตอหนวยผลผลตไดโดย การน ารายไดตอหนวยผลผลตหรอราคาทเกษตรกรไดรบตอหนวยผลผลตหกออกดวยตนทนการผลตตอหนวยผลผลต การคดตนทนและผลตอบแทนสตวเลยงเพอขาย สวนท 1 การคดตนทน

1. ตนทนผนแปรทงหมด

1.1 คาแรงงาน ไดแก คาแรงงานในการเลยงดสตวตงแตเรมตนซอพนธสตวเขามา ตวอยาง ฟารมนาย ก. เลยงสกรขนจ านวน 50 ตว ใชแรงงานในการเลยง 2 คน โดยเปนแรงงานในครอบครว 1 คน ใชเวลาในการเลยงวนละ 2 ชวโมง และแรงงานจาง 1 คน อตราคาจางเดอนละ 1,000 บาท (ชวโมงการท างาน 1 วน เทากบ 8 ชวโมง) ดงนน คาแรงงานในครอบครวในการเลยงสกร = 2 x 1,000 8 = 250 บาท / เดอน

229

คาแรงงานจาง = 1,000 บาท / เดอน ถา ระยะเวลาในการเลยงสกรรนละ 5 เดอน คาแรงงานในครอบครวทงสน = 250 x 5 = 1,250 บาท ซง จดเปนคาใชจายทไมเปนเงนสด คาแรงงานจาง = 1,000 x 5 = 5,000 บาท ซง จดเปนคาใชจายทเปนเงนสด ส าหรบการจางแรงงานเปนรายเดอนนจดวาเปนคาใชจายคงทชนดหนง เพราะไดคดอตราคาจางเหมาเปนรายเดอนโดยไมผนแปรไปตามปรมาณการผลต

1.2 คาวสด ส าหรบคาพนธสตว ในกรณการเลยงปศสตวไวเพอขายน เราจะคดคาพนธสตวไวในตนทนผนแปร เพราะเปนปจจยการผลตทใชแลวหมดไป คอ เกษตรกรซอลกสตวมาเลยงจนโตไดขนาดแลวกขายสตวนนออกไป แลวจงซอลกสตวมาเลยงในรนตอไป

1.3 คาใชจายอนๆ การคดคาใชจายตางๆ เหลานจะคดตามระยะเวลาของการเลยงสตวแตละชนดในแตละรนโดยคดตงแตเรมซอพนธสตวเขามาเลยงจนกระทงโต สตวไดขนาดและน าออกจ าหนายได เชน สกร คดในระยะเวลา 5 เดอน เปดไข อาย 1 วน - 22 สปดาห คดในระยะเวลา 5.5 เดอน (ระยะกอนใหไข) อาย 23 - 75 สปดาห คดในระยะเวลา 12 เดอน (ระยะใหไข) เปนตน ตวอยาง แสดงการค านวณหาตนทนการผลต ฟารมนาย ก. เลยงสกรขนจ านวน 50 ตว มตนทนผนแปรทงหมดตงแตเรมเลยงจนจบขายไดเปนเงน 104,000 บาท โดยแยกเปนตนทนทเปนเงนสด 100,000 บาท และตนทนทไมเปนเงนสด 4,000 บาท อตราดอกเบยเงนฝากประจ าธนาคารรอยละ 12 ตอป และอตราดอกเบยเงนก ในทองถนรอยละ 15 ตอป

230

ตนทนผนแปรทไมเปนเงนสด จะประเมนคาเสยโอกาสเงนลงทนตามอตราดอกเบยเงนฝากประจ าและตามระยะเวลาการเลยง คาเสยโอกาสของเงนลงทน = ตนทนผนแปรทไมเปนเงนสด x ระยะเวลาการเลยง (เดอน) 12 x อตราดอกเบยเงนฝากประจ า = 4,000 x 5 x 0.12 12 = 200 บาท ส าหรบตนทนผนแปรทเปนเงนสด มวธการคดได 3 กรณคอ วธท 1 กรณทนาย ก. ก ยมเงนมาลงทนเลยงสกรทงหมด คาดอกเบยของเงนลงทน = ตนทนผนแปรทเปนเงนสด x ระยะเวลาการเลยง (เดอน) 12 x อตราดอกเบยเงนก = 10,000 x 5 x 0.15 12 = 6,250 บาท

231

วธท 2 กรณทนาย ก. ก ยมเงนมาใชในการลงทนเลยงสกรบางสวน และใชเงนทนของตนเองบางสวน เชน เปนเงนทกมาลงทนรอยละ 40 และเปนเงนทนของตนเองรอยละ 60 คาดอกเบยของเงนลงทน = ตนทนผนแปรทเปนเงนสดในสวนทก ยมมาลงทน x ระยะเวลาการเลยง (เดอน) x อตราดอกเบยเงนก 12 = 100,000 x 40 x 0.15 x 5 x 0.15

100 12

= 2,500 บาท คาเสยโอกาสของเงนลงทน = ตนทนผนแปรทเปนเงนสดในสวนทเปนเงนทนของตนเอง x ระยะเวลาการเลยง (เดอน) x อตราดอกเบยเงนฝาก 12 = 10,000 x 60 x 0.15 x 5 x 0.12 100 12 = 3,000 บาท วธท 3 กรณทนาย ก. ใชเงนทนของตนเองทงหมด คาเสยโอกาสของเงนลงทน = ตนทนผนแปรทเปนเงนสด x ระยะเวลาการเลยง (เดอน) x อตราดอกเบยเงนฝาก 12 = 100,000 x 5 x 0.12 12 = 5,000 บาท

232

จากวธการคดคาดอกเบยของเงนลงทนและคาเสยโอกาสของเงนลงทนในการเลยงสกรดงกลาวขางตน สามารถสรปแยกตามประเภทของตนทนทเปนเงนสด และไมเปนเงนสดไดดงน

คาใชจายทเปนเงนสด คาใชจายไมเปนเงนสด รวม (บาท) กรณท 1 ดอกเบยของเงนลงทน 5,250 200 6,450 กรณท 2 ดอกเบย/คาเสยโอกาส 2,500 3,000 + 200 5,700 ของเงนลงทน กรณท 3 คาเสยโอกาสของเงน ลงทน

- 5,000 + 200 5,200

คาใชจายส าหรบดอกเบยของเงนลงทนหรอคาเสยโอกาสของเงนลงทนทค านวณไดน จะตองน าไปรวมกบคาใชจายผนแปรรายการอน ๆ แยกตามประเภทคาใชจายทเปนเงนสดและคาใชจายทไมเปนเงนสด จงจะไดเปนตนทนผนแปรทงหมด

2. ตนทนคงททงหมด

2.1 คาใชทดน 2.2 คาเสอมเครองมอและอปกรณคงทน 2.3 คาดอกเบย / คาเสยโอกาสของเครองมอและอปกรณ 2.4 คาเสอมคอกและโรงเรอน 2.5 คาดอกเบย / คาเสยโอกาสของคอกและโรงเรอน

ตวอยาง แสดงการค านวณตนทนการผลต ฟารม ก. ซอลกไกมาเลยงจ านวน 500 ตว ใชระยะเวลาในการเลยง 50 วน มคาใชจายในการเลยงทงสน 17,000 บาท และมไกเนอทเหลอรอดเพอการจ าหนาย 490 ตว

233

ดงนน ตนทนการผลตไกเนอฟารม นาย ก. = 17,000 480 = 34.69 บาท / ตว อตราการตายรอยละ = 10 x 100 500 = 2 จากตวอยางขางตน ถานาย ข. เลยงไกเนอจ านวนเทากบ นาย ก. มคาใชจายในการเลยงเทากน แตมจ านวนไกเนอเหลอรอดเพอการจ าหนาย 480 ตว (ในขนาดน าหนกทเทากน) ดงนน ตนทนการผลตไกเนอฟารม นาย ก. = 17,000 480 = 35.42 บาท / ตว อตราการตายรอยละ = 20 x 100 500 = 4 จากตวอยางขางตน แสดงวา นาย ก. มความสามารถในการเลยงไกเนอไดดกวา นาย ข. จากขอมลตนทนการผลตสตว 1 ตวน จะน ามาวเคราะหหาตนทนการผลตสตวตอ 1 หนวยน าหนก ในกรณทสตวนนมการซอขายกนโดยวธชงน าหนก ตนทนการผลตทงหมดตอกโลกรม = ตนทนการผลตทงหมดตอตว (บาท/ตว) (บาท / กโลกรม) น าหนกเฉลยตอตว (กโลกรม) นนคอ ตนทนการผลตไกเนอเฉลยกโลกรมละ = 34.69 1.80 = 19.27 บาท

234

สวนท 2 การคดผลตอบแทน ในขนตอนแรกจะค านวณหารายไดการจ าหนายผลผลตทงหมดซงเทากบปรมาณผลผลตคณดวยราคาผลผลต ขนตอนตอมาค านวณหาก าไรสทธโดยการน ารายไดทงหมดหกออกดวยคาใชจายในการผลตทงหมด และสามารถค านวณหาก าไรสทธตอหนวยผลผลตไดโดยการน าราคาทเกษตรกรไดรบตอ 1 หนวยผลผลต หกออกดวยตนทนการผลตตอ 1 หนวยผลผลต หรอเทากบก าไรสทธหารดวยปรมาณผลผลต ตวอยาง แสดงการค านวณหาผลตอบแทนจากการขายไขไกเฉลยตอฟอง

ไขไก เบอร 0 ราคาทเกษตรกรขายได 1.70 บาท / ฟอง ปรมาณการขายรอยละ 1 1.60 10 2 1.50 25 3 1.40 40 4 1.30 15 5 1.20 5

ดงนน ราคาไขไกทเกษตรกรขายไดเฉลยฟองละ = (1.70 x 0.05) + (1.60 x 0.10) + (1.50 x 0.25) + (1.40 x 0.40) + (1.30 x 0.15) + (1.20 x 0.05) = 1.44 บาท

235

การคดตนทนปจจยการผลตสตวกรณใชหลายกจการ วธการประเมนคาใชจายในการใชปจจยการผลตส าหรบสตวแตละชนดกรณทใชรวมกนในหลาย ๆ กจการ กระท าได 4 วธดงน วธท 1 การจดสรรคาใชจายตามสดสวนของพนททใชประโยชน กลาวคอ ถามการเลยงสตวหลาย ๆ ชนด โดยมพนททใชประโยชนรวมกน คาใชจายทเกดขนกจะถกจดสรรใหกบสตวแตละชนดตามสดสวนของพนททใชประโยชนนน วธท 2 การจดสรรคาใชจายตามสดสวนของรายได โดยใหถอวาการเลยงสตว ทใหผลตอบแทนหรอรายไดสงยอมจะมคาใชจายในการใชอปกรณการเกษตรตาง ๆ สงกวาการเลยงสตวทใหผลตอบแทนหรอรายไดต ากวา จงจดสรรคาใชจายตามสดสวนของรายไดทไดรบจากการจ าหนายสตวแตละชนด วธท 3 การจดสรรคาใชจายตามสดสวนของชวโมงการใชงาน โดยเกษตรกรจะตองมบนทกขอมลชวโมงการท างานของเครองจกรหรออปกรณทใชกบการเลยงสตวแตละชนด เพอจะไดใชจดสรรคาใชจายใหกบการเลยงสตวชนดตาง ๆ ตามสดสวนของชวโมงการใชงานปจจยนน ๆ วธท 4 การจดสรรคาใชจายตามสดสวนของหนวยปศสตว การจดสรรคาใชจายตามสดสวนของหนวยปศสตว (Livestock Unit) น ใชในกรณทเกษตรกรมการเลยงสตวหลายชนดหรอเลยงสตวชนดเดยวแตมอายตาง ๆ กน และมการใชปจจยการผลตรวมกน จงจ าเปนตองจดใหจ านวนสตวประเภทตาง ๆ เขามาอยในหนวยมาตรฐานเดยวกน คอ หนวยปศสตว สรปสาระส าคญของบทท 7 ตนทนการผลตมความส าคญตอสวนรวมและเกษตรกร คอ (1) เพอเปนแนวทางในการเลอกกจการทจะผลตและปรบปรงการผลต (2) เพอใชก าหนดราคาซอขายผลผลต (3) เพอชใหเหนแนวโนมความส าเรจของการผลต (4) เพอเปนแนวทางใหเกษตรกรรายใหม (5) ใชประกอบการวางแผนนโยบายของรฐบาล ประเภทของตนทนการผลตแบงเปน ตนทนคงทและตนทนผนแปร และตองพจารณาทงในสวนตนทนเงนสดและทไมเปนเงนสด การคดตนทนการผลตนนแบงออกเปนการคดตนทนของพชและการคดตนทนของสตว ส าหรบพชแบงเปน 3 กลม ไดแก (1) การคดตนทนและ

236

ผลตอบแทนพชทอายไมเกน 1 ป หรอพชลมลกนนเอง (2) การคดตนทนและผลตอบแทนพชทอายเกน 1 ป หรอพชยนตนพวกไมผล และ (3) การคดตนทนปจจยการผลตพชกรณใชหลายกจการ คอมพชหลายชนดหลายประเภทใชปจจยการผลตรวมกน สวนการคดตนตนทนและผลตอบแทนการผลตสตวแบงเปน 3 กลมเชนเดยวกบพช ไดแก (1) การคดตนทนและผลตอบแทนผลตผลจากสตวพนธ เชน ไกไข เปดไข เปนตน (2) การคดตนทนและผลตอบแทนสตวเลยงเพอขาย คอไมไดเลยงไวท าพนธ และ (3) การคดตนทนปจจยการผลตสตวกรณใชหลายกจการ กลาวคอมสตวหลายชนดใช

ปจจยการผลตรวมกนนนเอง

237

ค าถามทายบท

1. การคดตนทนการผลตส าคญตอธรกจฟารมอยางไร 2. ตนทนการผลตแบงเปนกชนด อะไรบาง 3. ตนทนทไมใชเงนสดเชนอะไรบาง 4. ธรกจฟารมทใชแรงงานในครอบครว แรงงานชนดนจดเปนตนทนการผลตหรอไม เพราะ

เหตใด 5. เราใชขอมลทไดจากการคดตนทนการผลตไปใชประโยชนในการตดสนใจอยางไร 6. การคดตนทนการผลตของพชทอายไมเกน 1 ป เหมอนและตางกบพชทอายเกน 1 ป

อยางไร 7. ยกตวอยางพชทอายไมเกน 1 ปมาอยางนอย 5 ชนดและพชอายเกน 1 ปมาอยางนอย 5

ชนด 8. การคดตนทนการผลตพชชนดเดยวกบผลตพชหลายชนดมขอแตกตางกนอยางไรบาง 9. การคดตนทนการผลตสตวแบบสตวพนธ กบสตวทเลยงเพอขายตางกนอยางไร 10. ยกตวอยางสตวในความหมายของสตวพนธมาอยางนอย 5 ชนด และสตวเลยงเพอขาย

อยางนอย 5 ชนด