บทท 9 กฎหมายพาณชยธรกรรมทางอเลกทรอนกส

• รปแบบของธรกรรมทางอเลกทรอนกส

• มนษยตอมนษย : มนษย จะเปนผตดสนใจท าหรอไมท าสญญาเครองมอทางอเลกทรอนกส จะเปนเพยงเครองมอในการชวยสงขอมลทเกยวของกบการตดสนใจท าสญญาหรอไมตวอยางเชนนายก.สงไปรษณย อเลกทรอนกส ไปยงข.เพอเสนอท าสญญาหลงจากทไดพจารณาค าเสนอแลวข.กตกลงรบท าสญญาโดยสงไปรษณย อเลกทรอนกส ตอบกลบไปยงก.

• มนษยกบเครองคอมพวเตอร (หรอกลบกน):กรณนมนษย ซงเปนคสญญาฝายหนงจะตดตอกบเครองคอมพวเตอร ซงถกโปรแกรมไวใหตอบโตกบค าสงตางๆซงจ าเปนตอการท า

• ธรกรรมนนๆตวอยางเชนก.เขาไปในเวบไซต ของคายเพลงเพอสงซอแผนซดชดลาสดจ านวน10 แผนผานทางอนเทอร เนตเครองคอมพวเตอร ทรบค าสงจะด าเนนการสงค าสงดงกลาวไปใหฝายจดสงสนคาทราบเพอท าการจดสงสนคาใหกบผซอและท าการตดยอดจ านวนแผนซดทมเหลออยในคลงสนคาโดยอตโนมตรวมทงสงขอมลเกยวกบการช าระเงนของผซอใหกบผขายและธนาคารไดทราบดวย

• คอมพวเตอรกบคอมพวเตอร (ตกลงกนไวลวงหนา):ธรกรรมบางอยางไดถกก าหนดขนและสามารถด าเนนการโดยเครองคอมพวเตอร และโปรแกรมคอมพวเตอร โดยทมนษย ไมมความจ าเปนทจะตองเขามาทบทวนการท าธรกรรมดงกลาวอกแตธรกรรมดงกลาวสามารถท าขนภายใตขอบเขตทก าหนดโดยสญญา(Trading Agreement)ทท าขนไวกอนระหวางคสญญาตวอยางเชนเมอกระจกรถยนต ซงมอยในคลงสนคาของบรษทผผลตรถยนต A ใกลจะหมดคอมพวเตอร ของบรษทจะท าค าสงซอไปยงคอมพวเตอร ของบรษทB ผผลตกระจกรถยนต ซงรอรบค าสงซออยโดยอตโนมตจากนนคอมพวเตอร ของบรษทB จะแจงใหฝายจดสงสนคาทราบและด าเนนการสงกระจกรถยนต ใหแกบรษทA ตอไป

• คอมพวเตอรกบคอมพวเตอร (ไมไดตกลงกนไวลวงหนา)ธรกรรมตองเกดขนจากความตงใจหรอเจตนาของมนษย เสมอจงจะท าใหเกดสญญาอนมผลทางกฎหมายแตมธรกรรมบางประเภททมนษย ไมไดเขาไปควบคมการท าธรกรรมนนโดยตรงแตจะใหคอมพวเตอร ท าหนาทนนแทนโดยตงโปรแกรมไวใหคอมพวเตอร กระท าตามในสงทตนเองตองการตวอยางเชนนายก.ตงโปรแกรมใหเครองคอมพวเตอร ของตนท าการคนหาหนงสอเรองทตนเองตองการในอนเตอร เนตโดยถาคนพบหนงสอดงกลาวในเวบไซต ใดๆใหท าการเปรยบเทยบราคาและใหท าการสงซอในเวบไซต ซงเสนอราคาต าสดโดยเมอท าการสงซอไปแลวเครองคอมพวเตอร ของนายก.จะสงขอมลทเปนชอทอยและขอมลเกยวกบการช าระเงนของนายก.ใหกบเครองคอมพวเตอร ของผขาย

• ตวอยางของเทคโนโลยธรกรรมทางอเลกทรอนกส• เทเลกซ

การคนพบโทรเลขในปค.ศ.1844 โดยSamuel Morse เปนการเปดยคแหงธรกรรมทางอเลกทรอนกส สวนเทเลกซ ถอเปนบรการโทรเลขแบบหนงทใชกนอยางกวางขวางในวงการธรกจในราวกลางศตวรรษนเครองเทเลกซ จะม“Answerback”เปนรหสตวเลข(Alphanumeric Code) ทเครองเทอร มนลซงจะสงไปโดยอตโนมตหรอตามทรองขอไปยงเครองเทอร มนลอนโดยปกตแลวการตอบกลบ(Answerback) ของเครองเทอร มนลจะเปนทรโดยทวไปสญญาณการตอบกลบ(Answerback) ในขณะทพมพ บนใบเทเลกซ จะเปนทงหลกฐานวาเครองไดสงเอกสารนนแลวและเอกสารนนไดรบแลวอยางไรกดเปนไปไดทสญญาณAnswerback อาจถกปลอมได

• ไปรษณยอเลกทรอนกส (Electronic mail)ไปรษณย อเลกทรอนกส หรอE-mail คอระบบทใหผใชเครองคอมพวเตอร

สามารถรบสงขอความกบเครองคอมพวเตอร เครองอน(หรอกลมผใชอน)บนเครอขายการตดตอสอสารโดยไปรษณย อเลกทรอนกส ถอเปนรปแบบการประยกต ใชงานทไดรบความนยมอยางมากบนอนเทอร เนตแมวาไปรษณย อเลกทรอนกส จะสามารถสงไดบนเครอขายคอมพวเตอร อนๆนอกเหนอจากอนเทอร เนตกตามขอความของไปรษณย อเลกทรอนกส จะประกอบไปดวยหวของขอความทระบวาเอกสารสงมาจากไหนสงใหใครเมอไรและตวเนอหาของขอความขอความในไปรษณย อเลกทรอนกส จะเกดขนโดยใชโปรแกรมบนเครองหรอระบบของผใชและสงไปยงบคคลอนโดยโปรแกรมในการสงทมมาตรฐานในการสง(Transfer Protocol or Standard) ขอความของไปรษณย อเลกทรอนกส อาจเกบเปนเอกสารอเลกทรอนกส (Electronic Record) หรอพมพ ออกมาซงขอมลเหลานสามารถท าซ าและสงตอไปอกได

• โทรสารโทรสารหรอแฟกซ (Fax) ซงบางทเรยกวาTelecopy เปนรปแบบหนง

ของการสงขอมลทางอเลกทรอนกส ซงตองเปนไปตามมาตรฐานสหภาพโทรคมนาคมสากลเปนผก าหนด(International Telecommunication Union) ความจรงเครองโทรสารมใชกนมานานแลวแตความนยมมขนอยางมากในทศวรรษ 1980

• การแลกเปลยนขอมลทางอเลกทรอนกส (Electronic Data Interchange : EDI)

การแลกเปลยนขอมลทางอเลกทรอนกส หรอ EDI เปนความกาวหนาทางการรบสงขอมลทางธรกจเชนค าสงซอจากเครองคอมพวเตอร เครองหนงไปยงเครองคอมพวเตอร อกเครองหนงโดยทางเทคนคแลวขอความEDI (EDI Message) จะถกสงโดยวธเดยวกบไปรษณย อเลกทรอนกส ขอความEDI สามารถบนทกบนสออเลกทรอนกส หรอพมพ ออกมาไดเชนเดยวกบไปรษณย อเลกทรอนกส เทคโนโลยEDI ไดรบการพฒนาขนในราวทศวรรษ1970 เพอใชในอตสาหกรรมการขนสงเชนบรการFreight Services และไดรบความนยมแพรหลายในทศวรรษท1980 เมอสามารถน ามาพฒนาปรบใชไดกบอตสาหกรรมการผลตและการคาปลกระบบEDI สามารถใชใหเปนประโยชน กบระบบคลงสนคาทเรยกวาJust-in-time , Steamlined Acquisitionและระบบการจดจ าหนาย(Distribution System) ซงจะเปนประโยชน กบกระบวนการReengineering ของบรษท

• เอกสารทเปนกระดาษ และ เอกสารอเลกทรอนกสบทบาทของเอกสาร

พสจนเจตนา เอกสารทเปนกระดาษจะชวยยนยนถงขอผกพนทก าหนดไวในสญญาทผลงนามตามสญญาดงกลาวจะตองถอปฏบต

• พสจนวาไดปฏบตตามสญญาแลว เอกสารทเปนกระดาษหากไดลงลายมอชออาจแสดงถงวาผลงนามดงกลาวไดช าระหนตามสญญา

• การพสจนความถกตอง (Authenticity) เอกสารหากมการลงลายมอชอถอเปนขอสนนษฐานเบองตนวาเปนเอกสารทแสดงเจตนาตามทก าหนดไวในเอกสารดงกลาวจรงและจะมผลอยางมากในการพสจน ความถกตองในกรณของการรบฟงเอกสารใดเปนพยานหลกฐานหรอไม

• ขอจ ากดของเอกสารทเปนกระดาษ• การลงลายมอชอบนกระดาษมกจะไดรบความเชอถอวาเปนวธทจะชวย

พสจน ความถกตองของเอกสาร (Authenticity) แตกไมไดหมายความวาลายมอชอดงกลาวจะมความปลอดภยรอยเปอร เซนต ลายมอชออาจถกปลอมไดโดยเฉพาะอยางยงในกรณทผรบไมคนเคยกบลายมอชอของผสง

• เอกสารทเปนกระดาษตองการพนทในการเกบรกษามากซงแตกตางจากเอกสารอเลกทรอนกส ซงตองการพนทในการเกบนอยมาก

• ขอจ ากดของเอกสารอเลกทรอนกส

• เอกสารอเลกทรอนกส สามารถใชอางองเปนพยานหลกฐานในศาลไดหรอไม

• กรณทกฎหมายก าหนดใหลงลายมอชอในเอกสารเพอพสจน วาเจาของลายมอชอไดท าเอกสารดงกลาวจรงเอกสารอเลกทรอนกส ไมอาจทจะลงนามไดเหมอนเอกสารโดยทวไป

• เอกสารอเลกทรอนกส สามารถถกแกไขเปลยนแปลงไดงายหากไมมการใชวธการรกษาความปลอดภยอยางเพยงพอ

• ความจ าเปนในการตรากฎหมายธรกรรมทางอเลกทรอนกส• เพอยอมรบสถานะทางกฎหมายของขอมลอเลกทรอนกส

โดยรบรองขอความทรปของขอมลอเลกทรอนกส ใหมผลทางกฎหมายเชนเดยวกบขอความทปรากฏอยบนเอกสารทเปนกระดาษซงท าใหการเจตนาการท าค าเสนอการท าค าสนองและการท าค าบอกกลาวสามารถท าเปนขอมลอเลกทรอนกส ได

• เพอใหศาลรบฟงขอมลอเลกทรอนกสเปนพยานหลกฐานกฎหมายจงตองก าหนดมใหศาลปฏเสธการรบฟงขอความทอยในรป

ของขอมลอเลกทรอนกส เปนพยานหลกฐานในการน าสบนอกจากนกฎหมายยงก าหนดถงหลกเกณฑ ในการชงน าหนกพยานหลกฐานของขอมลอเลกทรอนกส วาจะเชอถอไดมากนอยเพยงใดดวย

• เพอระบถงเวลาและสถานทในการสงและรบขอมลอเลกทรอนกส

กฎหมายจ าตองก าหนดถงเวลาและสถานทในการสงและรบขอมลอเลกทรอนกส ทงนเพราะวธการรบสงขอมลทางอเลกทรอนกส มลกษณะแตกตางจากการสงเอกสารทเปนกระดาษกฎหมายจงตองก าหนดถงสถานทอนถอวามการสงสถานทอนถอวามการรบเวลาทถอวาไดมการสงและเวลาทถอวามการรบขอมลอเลกทรอนกส นนแลวเนองจากเงอนไขเรองเวลามผลตอการเกดของสญญาวามผลตงแตเวลาใดสวนเงอนไขดานสถานทมผลตอสญญาวาสญญานนเกดในพนทใดซงมผลในเรองเขตอ านาจศาลในกรณทตองมการบงคบใหเปนไปตามสญญา

• เพอก าหนดใหการเกบรกษาเอกสารหรอขอความ สามารถเกบรกษาในรปของขอมลอเลกทรอนกสได

ทงนเนองจากในปจจบนการเกบรกษาเอกสารตางๆเพอน ามาใชในการตรวจสอบในภายหลงเชนสมดบญชของบรษทหางรานเอกสารรายการครภณฑ ของหนวยงานราชการเอกสารการประชมยงมกฎเกณฑ และระเบยบปฏบตในการเกบรกษาในรปของเอกสารทเปนกระดาษอยดงนนเมอกฎหมายไดรบรองถงความมผลทางกฎหมายของขอมลอเลกทรอนกส แลวจงจ าเปนตองรบรองใหการเกบรกษาเอกสารสามารถท าในรปของขอมลอเลกทรอนกส ไดดวยทงนหากไดด าเนนการตามทกฎหมายไดก าหนดแลว

• เพอยอมรบและรบรอง วธการทางอเลกทรอนกสทสามารถระบตวบคคลผสงหรอผแสดงเจตนาและทสามารถแสดงวาผนนไดเหนชอบกบขอความทเปนขอมลอเลกทรอนกสนนแลว ใหมผลทางกฎหมายเสมอนกบการลงลายมอชอบนเอกสารทเปนกระดาษ

เนองจากเอกสารทอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส ไมสามารถท าการลงลายมอชอไดเชนเดยวกบเอกสารทเปนกระดาษจงจ าเปนตองมวธการทใชในการระบถงตวบคคลผสงหรอผแสดงเจตนาและวธการนนสามารถแสดงวาผสงหรอผแสดงเจตนาไดเหนชอบกบเอกสารอเลกทรอนกส นนซงเมอวธการดงสามารถท าหนาทไดเชนเดยวกบการลงลายมอชอในเอกสารซงเปนกระดาษกฎหมายจงควรรบรองสถานะของวธการดงกลาวใหมผลเชนเดยวกบการลงลายมอชอบนเอกสารทเปนกระดาษ

• เพอก าหนดหลกเกณฑการจดท าเอกสารในรปของขอมลอเลกทรอนกส ในกรณทกฎหมายก าหนดใหตองท าเปนหนงสอหรอมหลกฐานเปนหนงสอหรอมเอกสารมาแสดง

ในการด าเนนการบางอยางกฎหมายก าหนดใหตองท าเปนหนงสอ(ท าเปนเอกสารมการลงลายมอชอของคสญญาทงสองฝาย)หรอมหลกฐานเปนหนงสอ(ท าเปนเอกสารลงลายมอชอของฝายทตองรบผด)หรอมเอกสารมาแสดง(น าเอกสารมาแสดงตอพนกงานเจาหนาท)กฎหมาย

• ธรกรรมทางอเลกทรอนกส จงตองก าหนดหลกเกณฑ ในการจดท าขอความในรปของขอมลอเลกทรอนกส โดยใหขอความในรปของขอมลอเลกทรอนกส ทจดท าตามหลกเกณฑ ดงกลาวมผลทางกฎหมายเชนเดยวกบการท าเปนหนงสอมหลกฐานเปนหนงสอหรอมเอกสารมาแสดง

• เพอก าหนดหลกเกณฑในการน าเสนอและเกบรกษาเอกสารตนฉบบ

เนองจากเอกสารตนฉบบทเปนกระดาษสามารถมไดเพยงฉบบเดยวแตเมอเอกสารดงกลาวอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส ซงเมอท าส าเนาแลวไมสามารถแยกแยะไดวาฉบบไหนเปนตนฉบบเพราะเอกสารทงสองชดมลกษณะเหมอนกนทกประการดงนนจงจ าเปนตองก าหนดหลกเกณฑ ในการน าเสนอและเกบรกษาเอกสารตนฉบบโดยกฎมายยอมรบใหการน าเสนอและเกบรกษาขอความในรปของเอกสารตนฉบบอาจท าในรปของขอมลอเลกทรอนกส ไดหากไดด าเนนการตามหลกเกณฑ ทกฎหมายก าหนด

• กฎหมายเทคโนโลยสารสนเทศในประเทศไทย• กฎหมายเทคโนโลยสารสนของประเทศไทยตามโครงการของรฐบาลม

ดวยกน6ฉบบซงประกอบดวย

• กฎหมายเกยวกบลายมอชออเลกทรอนกส (Electronic Signatures Law) เพอรบรองการใชลายมอชออเลกทรอนกส ดวยกระบวนการใดๆทางเทคโนโลยใหเสมอดวยการลงลายมอชอธรรมดาอนสงผลตอความเชอมนมากขนในการท าธรกรรมทางอเลกทรอนกส และก าหนดใหมการก ากบดแลการใหบรการเกยวกบลายมอชออเลกทรอนกส ตลอดจนการใหบรการอนทเกยวของกบลายมอชออเลกทรอนกส

• กฎหมายเกยวกบลายมอชออเลกทรอนกส (Electronic Signatures Law) เพอรบรองการใชลายมอชออเลกทรอนกส ดวยกระบวนการใดๆทางเทคโนโลยใหเสมอดวยการลงลายมอชอธรรมดาอนสงผลตอความเชอมนมากขนในการท าธรกรรมทางอเลกทรอนกส และก าหนดใหมการก ากบดแลการใหบรการเกยวกบลายมอชออเลกทรอนกส ตลอดจนการใหบรการอนทเกยวของกบลายมอชออเลกทรอนกส

กฎหมายเกยวกบการพฒนาโครงสรางพนฐานสารสนเทศใหทวถงและเทาเทยมกน(กฎหมายล าดบรองของรฐธรรมนญมาตรา 48)(National Information Infrastructure Law)

เพอกอใหเกดการสงเสรมสนบสนนและพฒนาโครงสรางพนฐานสารสนเทศอนไดแกโครงขายโทรคมนาคมเทคโนโลยสารสนเทศสารสนเทศทรพยากรมนษย และโครงสรางพนฐานสารสนเทศส าคญอนๆอนเปนปจจยพนฐานส าคญในการพฒนาสงคมและชมชนโดยอาศยกลไกของรฐซงรองรบเจตนารมณ ส าคญประการหนงของแนวนโยบายพนฐานแหงรฐตามรฐธรรมนญมาตรา78 ในการกระจายสารสนเทศใหทวถงและเทาเทยมกนและนบเปนกลไกส าคญในการชวยลดความเหลอมล าของสงคมอยางคอยเปนคอยไปเพอสนบสนนใหทองถนมศกยภาพในการปกครองตนเองพฒนาเศรษฐกจภายในชมชนและน าไปสสงคมแหงปญญาและการเรยนร

• กฎหมายเกยวกบการคมครองขอมลสวนบคคล(Data Protection Law)

• เพอกอใหเกดการรบรองสทธและใหความคมครองขอมลสวนบคคลซงอาจถกประมวลผลเปดเผยหรอเผยแพรถงบคคลจ านวนมากไดในระยะเวลาอนรวดเรวโดยอาศยพฒนาการทางเทคโนโลยจนอาจกอใหเกดการน าขอมลนนไปใชในทางมชอบอนเปนการละเมดตอเจาของขอมลทงนโดยค านงถงการรกษาดลยภาพระหวางสทธขนพนฐานในความเปนสวนตวเสรภาพในการตดตอสอสารและความมนคงของรฐ

• กฎหมายเกยวกบการโอนเงนทางอเลกทรอนกส (Electronic Funds Transfer Law)

เพอก าหนดกลไกส าคญทางกฎหมายในการรองรบระบบการโอนเงนทางอเลกทรอนกส ทงทเปนการโอนเงนระหวางสถาบนการเงนและระบบการช าระเงนรปแบบใหมในรปของเงนอเลกทรอนกส กอใหเกดความเชอมนตอระบบการท าธรกรรมทางการเงนและการท าธรกรรมทางอเลกทรอนกส มากยงขน