บทที่ ๑ ข้อมูลทั่วไป · ต้น...

โครงการฝกอบรมหลกสตรการพฒนาผน าคลนลกใหมในราชการไทย รนท ๒๒ เมษายน ๒๕๖๐

บทท ๑

ขอมลทวไป

๑. ทตง บานดวน เปนหมบานขนาดเลก ตงอยในต าบลน าออม อ าเภอคอวง จงหวดยโสธร อยหางจากตวอ าเภอคอวง ๑๐.๗ กโลเมตร ใชเวลาเดนทางประมาณ ๑๖ นาท อยหางจากตวจงหวดยโสธร ๖๐ กโลเมตร ใชเวลาเดนทางประมาณ ๑ ชวโมง ๗ นาท และอยหางจากกรงเทพมหานคร ๕๗๕ กโลเมตร ใชเวลาเดนทางประมาณ ๗ ชวโมง ๑๕ นาท การเดนทางจากถนนมตรภาพโดยใชทางหลวงแผนดนหมายเลข ๒๓ (ถนนแจงสนท) เขาสอ าเภอเมองยโสธร เลยวเขาสอ าเภอมหาชนะชยดวยทางหลวงแผนดนหมายเลข ๒๐๘๓ และใชถนนหมายเลข ๒๓๕๑ เขาสอ าเภอคอวง ซงบานดวน ต าบลน าออมจะอยกอนถงตวอ าเภอ

๒. อาณาเขต บานดวน หมท ๗ เปน ๑ ใน ๑๒ ของหมบานของต าบลน าออม ต าบลน าออมทงต าบลมองคการบรหารสวนต าบลน าออม เปนหนวยงานบรหารงานสวนทองถน และอยภายใตการปกครองของอ าเภอคอวง จงหวดยโสธร โดยอ าเภอคอวงมอาณาเขตตดกบอ าเภอและจงหวดตาง ๆ ดงน

ทศเหนอตดตอกบ อ ำเภอมหำชนะชย จงหวดยโสธร

ทศใตตดตอกบ อ ำเภอยำงชมนอย จงหวดศรสะเกษ

ทศตะวนออกตดตอกบ อ ำเภอเของใน จงหวดอบลรำชธำน

ทศตะวนตกตดตอกบ อ ำเภอรำศไศล จงหวดศรสะเกษ

รปท ๑ ทตงอ าเภอคอวง จงหวดยโสธร

หนา ๒


๓. ประวตศาสตร

กงอ าเภอคอวงไดถกจดตงขนโดยแยกจากอ าเภอมหาชนะชย เมอครงการยกฐานะอ าเภอยโสธรขนเปนจงหวดยโสธรในป พ.ศ. ๒๕๑๕ ซงมประวตความเปนมายอนไปถงชวงปลายรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวแหงกรงรตนโกสนทร ซง โปรดเกลาฯ ใหจดตง เมองมหาชนะชย ขนในวนแรม ๑๑ ค า เดอน ๑๒ ปกน เบญจศก จ.ศ. ๑๒๒๕ (ตรงกบ พ.ศ. ๒๔๐๖) ทบานเวนชย (ปจจบนเปนหมท ๕ บานผอฮ) เนองจากมท าเลเหมาะสม และมแมน าช ไหลผานสะดวกแกการคมนาคมทางเรอ โดยใหเปนแขวงเมองขนตอเมองอบลราชธาน ซงตอมาไดมการน าระบบมณฑลเทศาภบาล คอ ระบบแบงเขตการปกครองสวนภมภาคในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เรมขนในป พ.ศ. ๒๔๔๐ โดยพระราชด ารของสมเดจกรมพระยาด ารงราชานภาพทมการใชมาจนถงสมยชวงกอนสงครามโลกครงท ๒ ประมาณ ๗ ป เมองมหาชนะชยกยงคงสถานะเปนเมองอยภายใตมณฑลอบล (มณฑลลาวกาว) ซงในภายหลงจงไดถกลดฐานะเปนอ าเภอหนงในจงหวดอบลราชธาน ภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง เมอมการตราพระราชบญญตการบรหารราชการสวนภมภาค พทธศกราช ๒๔๗๖ ขน และเมอครงมการจดตงจงหวดยโสธรในป พ.ศ. ๒๕๑๕ กงอ าเภอคอวงจงไดแยกออกมาจากอ าเภอมหาชนะชยเพอประสทธภาพในการบรหารราชการแผนดน และภายหลงจากนนจงไดรบการยกฐานะขนเปนอ าเภอคอวง เมอวนท ๒๒ มถนายน ๒๕๒๒ แบงเขตการปกครองอ าเภอเปน ๔ ต าบล คอ ต าบลกดน าใส ต าบลน า ออม ต าบลคอวง และต าบลฟาหวน จนถงปจจบน

บานดวน แตเดมสญนษฐานวามชอเดมคอ บานล าดวน เนองจากมตนดอกล าดวนขนอยมากในพนท ซงยงสามารถพบเหนไดในปจจบน กอตงขนในราวป พ.ศ. ๒๓๐๐ โดยพรานปน ซงตอมาไดเปนผใหญบานคนแรก วดทเปนศนยรวมใจหลกของชาวบาน คอวดศรส าราญ ดงจะเหนไดจากมการสรางเจดยครอบพระธาตเดม (สมยรชกาลท ๔) เอาไว ซงเหนเปนจดหมายตา (Landmark) ทส าคญ อกทงยงมการใชพนทภายในวดท ากจกรรมการพฒนาอาชพตางๆ เชน สอนการเพาะขาวกลองงอก สอนการเพาะเลยงไหม เปนตน นอกจากนลกษณะทางสงคมและวฒนธรรมของบานดวน เปนสงคมชนบทตามแบบวถของ ชนบทในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ กลาวคอ ใชภาษาถนเปนภาษาพด มขนบธรรมเนยมประเพณและ วฒนธรรมทสบทอดกนมาแตบรรพบรษ จนเปนเอกลกษณของถน

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%9A%E0%B8%B2%E0%B8%97%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B9%87%E0%B8%88%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%88%E0%B8%AD%E0%B8%A1%E0%B9%80%E0%B8%81%E0%B8%A5%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%88%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%AD%E0%B8%A2%E0%B8%B9%E0%B9%88%E0%B8%AB%E0%B8%B1%E0%B8%A7

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%9A%E0%B8%B2%E0%B8%97%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B9%87%E0%B8%88%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%88%E0%B8%AD%E0%B8%A1%E0%B9%80%E0%B8%81%E0%B8%A5%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%88%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%AD%E0%B8%A2%E0%B8%B9%E0%B9%88%E0%B8%AB%E0%B8%B1%E0%B8%A7

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%B8%E0%B8%87%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%99%E0%B9%82%E0%B8%81%E0%B8%AA%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B8%97%E0%B8%A3%E0%B9%8C

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9E.%E0%B8%A8._2406

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%81%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B3%E0%B8%8A%E0%B8%B5

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%9A%E0%B8%B2%E0%B8%97%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B9%87%E0%B8%88%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%88%E0%B8%B8%E0%B8%A5%E0%B8%88%E0%B8%AD%E0%B8%A1%E0%B9%80%E0%B8%81%E0%B8%A5%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%88%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%AD%E0%B8%A2%E0%B8%B9%E0%B9%88%E0%B8%AB%E0%B8%B1%E0%B8%A7

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9E.%E0%B8%A8._2440

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B9%87%E0%B8%88%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%94%E0%B8%B3%E0%B8%A3%E0%B8%87%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B8%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%9E

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B8%81%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B9%89%E0%B8%87%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88_2

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B8%81%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B9%89%E0%B8%87%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88_2

หนา ๓


รปท ๒ ตนล าดวนทเหลออยภายในหมบาน

ประชากรสวนใหญเปนคนไทยอสาน นบ ถอศาสนาพทธเกอบทงหมด มบางสวนนบถอศาสนาครสต มความสมครสมานสามคค ยดมนในขนบธรรมเนยมประเพณทส าคญ ไดแก ประเพณบญบงไฟ ประเพณแขงเรอ ประเพณลอยกระทงท าบญตกบาตร ฟง ธรรมในวนส าคญ ๆ ทางพระพทธศาสนาและ วนธรรมสวนะ นอกจากนยงมศลปะการละเลนทสบทอดมา จนถงปจจบน เชน ร ากลอน ร าเซงบงไฟ การด ารงชวตของประชากรในทองถนยงยดถอปฏบตตามประเพณ “ฮตสบสองคองสบส” ซงเปนวฒนธรรมทแสดงถงความเปนชาตเกาแกและเจรญรงเรองมานาน เปน เอกลกษณของชาตและทองถน และมสวนชวยใหชาตด ารงความเปนชาตของตนอยตลอดไป ฮตสบสอง มา จากค าสองค า คอ ฮต หรอ จารต ซงหมายถง ความประพฤต ธรรมเนยม ประเพณ ความประพฤตทด และ ค าวา สบสอง หมายถง สบสองเดอน ดงนนฮตสบสองจงหมายถงประเพณทประชาชนในภาคอสานปฏบต กนมาในโอกาสตาง ๆ ทงสบสองเดอนของแตละป เปนการผสมผสานพธกรรมทเกยวกบเรองผและพธกรรม ทางการเกษตร เขากบพธกรรมทางพทธศาสนา สวน คองสบส เปนค าและขอปฏบตคกบฮตสบสอง มาจากค าสองค า คอ คอง หรอ ครรลอง ซงหมายถง ธรรมเนยมประเพณ หรอแนวทาง และค าวา สบส หมายถง ขอวตรหรอแนวทางปฏบตสบสขอของแตละคอง ดงนนคองสบสจง หมายถง ขอวตรหรอแนวทางหรอหลกปฏบตทประชาชนทกระดบ นบตงแตพระมหากษตรย ผมหนาท ปกครองบานเมอง พระสงฆ และคนธรรมดาสามญพงปฏบตสบสขอ

๔. สภาพพนท สภาพดนของอ าเภอคอวงโดยทวไป ดนบรเวณนเปนดนชดรอยเอด เปนดนลกมาก ดนบนเปนดนรวนปนทรายหรอดนทรายปนดนรวน สน าตาลปนเทาหรอสน าตาล ดนลางเปนดนรวนเหนยวปนทรายหรอดนรวนปนทราย อาจพบชนดนรวนปนดนเหนยวหรอดนเหนยว สเทาปนน าตาลออน หรอเทาปนชมพ พบจดปะสน าตาลปนเหลองหรอน าตาลปนแดงตลอด มความอดมสมบรณต า ความสามารถในการระบายน าคอนขางต า การไหลบาของน าผวดนชา การซมผานไดของน าปานกลางถงชา พนทจงมความเหมาะสมตอการท าการเกษตรจ าพวกพชไร ผก นาขาว โดยอาศยน าฝน หรอระบบชลประทาน และเหมาะส าหรบการตงถนฐานเนองจากไมมปญหาเรองน าทวมชมชน

หนา ๔


รปท ๓ การใชประโยชนทดนของอ าเภอคอวง จงหวดยโสธร

๕. ขอมลเศรษฐกจและสงคมทส าคญ

๕.๑ ประชากรและโครงสรางประชากร ประมาณ ๙๔ ครวเรอน มรายไดเฉลย ๔๗,๕๔๕ บาทตอคนตอป ประชากรมรายไดเฉลยมากกวา ๓๐,๐๐๐ บาท จ านวน ๗๓ ครวเรอน ประชากรสวนใหญอยในวยแรงงานรอยละ ๕๓.๒ รองลงมาอยในวยเรยนรอยละ ๒๕.๓ โดยอยในวยผสงอายรอยละ ๑๔.๕

๕.๒ การใชประโยชนพนท สวนใหญเปนพนทเกษตรประมาณ ๑,๕๔๗ ไร ทเหลอเปนพนทสวนประมาณ ๑๒๐ ไร

๕.๓ ผลผลตทางการเกษตรเฉลยประมาณ ๔๐๐ – ๕๐๐ กก. ตอไร หรอ ๖๒๐ ตนตอป (นาป)

๕.๔ แหลงน าในพนท สวนใหญเปนบอปลาในนาขาว ๙๕ แหง บอบาดาล ๔ แหง สระน าสาธารณะ ๒ แหง และล าหวย ๑ แหง

รปท ๔ แหลงน าธรรมชาตของบานดวน

หนา ๕


รปท ๕ ความอดมสมบรณของบานดวน เปนทอยของนกนานาพนธ

หนา ๖


บทท ๒

บทวเคราะห

๑. การวเคราะหผมสวนไดเสย

๑.๑ นโยบายและแผน

การเกษตรอนทรยของเกษตรกรบานดวน มความสอดคลองกบทศทางการพฒนาประเทศทงในสวนของยทธศาสตรเกษตรอนทรยของประเทศ ยทธศาสตรการพฒนาจงหวด นโยบายรฐบาลและแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๒ รวมทง (ราง) ยทธศาสตรชาตระยะ ๒๐ ทไดก าหนดแนวทางการพฒนาการผลตและบรการทใหความส าคญกบการจดการใชทดนเพอการเกษตร เพอสรางความมนคงรายไดใหเกษตรกรใชประโยชนทดนเตมตามศกยภาพ และตอบสนองตลาดโลก โดยตองก าหนดพนทเหมาะสมในการผลตสนคาเกษตรทสอดคลองกบราคาและความตองการของตลาด รวมทงก าหนดมาตรการสนบสนนและจงใจ ดวยการเชอมโยงผลผลตการเกษตรกบความตองการของตลาดและโรงงานอตสาหกรรมแปรรป รวมทงมาตรการจงใจทสนบสนนใหเกษตรกรปรบเปลยนการปลกพชใหเหมาะสมกบพนท และการเปนศนยกลางการผลตอาหารคณภาพ นอกจากใหความส าคญกบการสรางรายไดและการสงออกสนคาเกษตรและอาหารของไทยดวยการสรางมลคาเพมตลอดหวงโซอปทานแลว ยงใหความส าคญกบการพฒนาอตสาหกรรมอาหารฮาลาล และการผลตสนคาเกษตรอนทรย สงผลใหชมชนบานดวน และผแทนของหนวยงานภาครฐตางๆ ในพนท เชน โรงเรยน สาธารณสขอ าเภอ เปนตน มความเขาใจถงเปาหมายการพฒนาเกษตรอนทรยรวมกน ท าใหสามารถใชประโยชนจากเงนงบประมาณทไดรบจดสรรใหแกพนทภายใตขอจ ากดและเงอนไขทก าหนดไวได โดยจากการลงพนท พบวา ชมชน บานดวนไดมการใชงบประมาณตางๆ ทภาครฐจดสรรใหน าไปจดท าแปลงสาธตเรยนรเกยวกบการเกษตรอนทรย เชน หองสาธตการเพาะเลยงเหดนางฟา การจดท าแปลงเกษตรตามแนวพระราชด ารเศรษฐกจพอเพยง เปนตน สงผลใหชมชนบานดวน สวนใหญมความรความเขาใจเกยวกบการท าเกษตรอนทรยอยในระดบทด

หนา ๗


รปท ๖ กจกรรมตางๆ ภายในหมบาน

๑.๒ เกษตรกรบานดวน

๑.๒.๑ ปจจบนเกษตรกรบานดวน ๗๘ ครวเรอน (๘๓%) ไดเปลยนรปแบบการเกษตรเปนเกษตรอนทรยเกอบทงหมดแลว ม เพยง ๑๖ ครวเรอน (๑๔%) ทยงอย ระหวางลงทะเบยนเปนเกษตรอนทรย จากการลงพนทเหนวาเกษตรกรสวนใหญเรมตนเขาสการท าเกษตรอนทรย เนองจากมความหวงใยสขภาพของตนเองเปนล าดบแรก ภายหลงท าเกษตรอนทรยไปแลวระยะหนงพบวา มผลผลตเพมขนและมตนทนการผลตลดลงกวาการท าเกษตรทวไป เนองจากเกษตรกรมความรในการท าปยอนทรยและน าหมกชวภาพส าหรบใชในครวเรอน

๑.๒.๒ กระบวนการท าเกษตรอนทรยของบานดวน ไมมการถายทอดอยางเปนระบบ แตน าหลกคดกระบวนการท าเกษตรแบบดงเดมมาประยกตใช โดยเกษตรกรสวนใหญเขาใจกนดวาการท าเกษตรอนทรยจะเพมขนตอนการท าปยธรรมชาต และการก าจดวชพชรวมถงศตร

หนา ๘


ขาวแบบดงเดม เชน การยงลกหนใสถงโลหะใหเสยงดงเพอไลนก การปลกตนดาวเรองแซมแปลงผกสวนครวเพอขบไลแมลง เปนตน

๑.๒.๓ นอกจากน ชาวบานบานดวนยงนยมท าการเกษตรตามแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เชน การปลกพชผกสวนครวและพชไร เชน มะมวง แตงโม เปนตน การเลยงสตว เชน กบ ปลา หม ไกไข ไกเนอ เปนตน นอกจากน บานดวนเปนหมบานหนงทมการอนรกษควาย เพอน ามลควายไปผลตปยอนทรย แตเกษตรกรสวนใหญกไมนยมใชควายท านา เนองจากมการใชเครองจกรสมยใหม

รปท ๗ การเลยงกบกลางแปลงผกและการเลยงปลาในนาขาว

๑.๒.๔ อยางไรกตาม จากการลงพนทพบวาเกษตรกรสามารถหารายไดเพมขนจากการเลยงสตว

เนองจากเปนทตองการของตลาดท าใหผรบซอเขามารบซอในพนท ในขณะทการปลกพชสวนครวและพชไร ยงไมสามารถจ าหนายไดในราคาทแตกตางจากสนคาเกษตรทวไป อกทงยงอยหางไกลจากตลาด ท าใหเกษตรกรสวนใหญยงไมมการท าเกษตร/หตถกรรมนอกฤดท านาทชวยสรางรายไดนอกฤดกาลท านาอยางจรงจง และสวนใหญเปนการปลกพชเพอบ ารงดน เชน ปอเทอง เปนตน

๑.๒.๕ การเขาถงแหลงพนธขาว สวนหนงใชพนธขาวทแบงจากการขายเพอใชในการเพาะปลกตอไป แตพบวาขาวมการกลายพนธเมอใชตอเนองไป ๒ - ๓ ป จงจ าเปนตองซอพนธขาวจากวสาหกจชมชนเกษตรกรยงยนน าออม ท าใหมการคดสรรพนธขาว มธนาคารเมลดพนธ ซงเปนแหลงในการแลกเปลยนและซอขายพนธขาวในพนท

๑.๒.๖ การพงพาตนเอง

เกษตรกรมความสามารถในการผลตปยหมก ปยอนทรย น าหมกชวภาพใชในครวเรอนไดเอง มปราชญชาวบาน หมอดน เกษตรกรตนแบบ (นางพมพา มงงาม) และมการรวมกลมกนเปนชมชนทเหนยวแนน เพอด าเนนการในรปแบบกองทน

หนา ๙


ตางๆ1 ตามนโยบายของภาครฐ ซงจากการลงพนท พบวา บานดวนมการจดท าพนทสวนกลางเพอเปนแหลงเรยนรการท าเศรษฐกจพอเพยง และมการจดท าแปลงสาธตการท าเกษตรดานตาง ๆ เชน ฟารมเหดนางฟา หมหลม เปนตน นอกจากน ยงมการผลตน าดมหมบานในราคาถกเพอใหบรการแกชมชนดวย

นอกจากน ชมชนบานดวนยงมความสมพนธอนดกบผน าในพนทอยางใกลชด ไดแก โรงเรยนบานดวนบากนอย และสวนราชการในพนทตาง ๆ ไดแก นายอ าเภอ เกษตรอ าเภอ เกษตรจงหวด สาธารณสข ซงจากการลงพนท พบวา ผอ านวยการและผน าสวนราชการในพนทไดลงพนทรวมกนกบคณะท างานตลอดเวลา และสามารถใหขอมล ขอคดเหนตาง ๆ ไดเปนอยางด

รปท ๘ บรรยากาศชมชนบานดวน

1 มกองทนชมชนทส าคญ เชน กองทนแกไขปญหาความยากจน กลมออมทรพยเพอการผลตบานดวน กองทนหมบาน กองทนปย

อนทรยและเมลดพนธ กองทนผเลยงโค เปนตน โดย ณ ปจจบนหมบานมเงนกองทนรวมประมาณ 5 ลานบาท แตไมสามารถใชในการจดหาเครองจกรขนาดใหญได เนองจากจ าเปนตองใชตามวตถประสงคของแตละกองทน

หนา ๑๐


๑.๒.๗ การเขาถงเทคโนโลยและนวตกรรม ชมชนบานดวนมโรงสชมชนและมเครองแพคสญญากาศ โดยผลตไดแตขาวกลองงอกและมความสามารถในการผลตประมาณ ๒๐๐ กก. ตอวน อยางไรกตาม ชมชนยงมปญหาในการจ าหนายขาวใหถงมอผบรโภค ท าใหเกษตรกรบานดวนสวนใหญจ าเปนตองน าขาวเปลอกอนทรยไปจ าหนายทเครอขายวสาหกจชมชนเกษตรกรรมยงยนบานน าออม (วสาหกจชมชนฯ) มราคารบซอมากกวาโรงสเอกชนทวไป ๒-๓ บาทตอกโลกรม

รปท ๙ โรงสชมชนบานดวน

นอกจากน เกษตรกรบานดวน สวนใหญเชาเครองไถกลบตอซงขาวแบบฐานไถหวหมจากวสาหกจฯ แตยงไมสามารถใชเทคโนโลยเครองหยอดขาว ซงสามารถลดจ านวนเมลดพนธจากเดม ๓๐ กก. ตอไรเปน ๑๐ กก. ตอไร เนองจากวสาหกจชมชนฯ ยงมเครองดงกลาวจ านวนไมเพยงพอตอความตองการของสมาชกทมความตองการเครองจกรพรอมๆ กน

รปท ๑๐ เครองจกรกลตดหางรถไถ เชน เครองหยอดเมลดพนธขาว และเครองไถกลบตอซงขาว

๑.๓ วสาหกจชมชนเกษตรกรรมยงยนน าออม

เครอขายวสาหกจชมชนเกษตรกรรมยงยนน าออม เปนกลมกจกรรมวสาหกจชมชมทด าเนนกจกรรมผลตขาวอนทรยแบบครบวงจร ไดรบการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยจาก BCS /USDA สหภาพยโรป

หนา ๑๑


และไดเปนหนงในสมาชดตลาดการคายตธรรมหรอแฟรเทรด (FLO) ซงเกดจากการรวมกลมของนกวชาการ ผน าชมชน องคกรภาครฐและเอกชน รวมกบเกษตรกรผปลกขาวหอมมะลในพนทต าบลน าออม อ าเภอคอวง จงหวดยโสธร โดยมเปาหมายในการพฒนาชมชนใหเขมแขงและยงยน สามารถพงพาตนเองได กลมเครอขายวสาหกจชมชนเกษตรกรรมยงยนน าออม เรมกอตงเมอป พ .ศ. ๒๕๔๒ และจดทะเบยนวสาหกจชมชนเมอป พ.ศ.๒๕๕๑ ตงอยเลขท ๒๗ หม๑๐ บ.ศรพฒนา ต.น าออม อ.คอวง จ.ยโสธร พนททไดรบรองการผลตขาวอนทรย มาตรฐาน BCS/FLO (สหภาพยโรป) รวม ๑๑,๐๕๘ ไร โดยมกจกรรมคอ ผลตและจ าหนายขาวหอมมะลอนทรยมาตรฐานย โรป ปจจบนไดรบการอนมตเงนกวสาหกจชมชนเปนจ านวนเงน ๔ ลานบาท จากธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร สาขาคอวง ใหด าเนนการสรางโรงสขาวแหงใหม เพอเพมมาตรฐานการผลตขาวหอมมะลอนทรย ในการสงไปจ าหนายในตลาดตางประเทศ มเงนทนหมนเวยนไมต ากวา ๕๐ ลานบาท/ป

รปท ๑๑ ตวอยางใบรบรองมาตรฐานสนคาเกษตรอนทรยทงในและตางประเทศ

วสาหกจชมชนฯ ประกอบดวยสมาชกจากต าบลน าออม อ าเภอคอวง ต าบลผอฮ อ าเภอมหาชนะชย และต าบลดงแคนใหญ อ าเภอค าเขอนแกว จากกระบวนการเรยนรตามโครงการเพมขดความสามารถในการพฒนาเกษตรกรรมยงยนภายใตความรวมมอ ๓ ฝาย ไดแก กรมสงเสรมการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ มลนธหมบาน และองคการพฒนาสหประชาชาต (UNDP) โดยวสาหกจชมชนฯ ประกอบดวย

คณะกรรมการบรหารเครอขายวสาหกจ จ านวน ๑๒ ราย

ประธานทปรกษาเครอขายวสาหกจชมชน จ านวน ๒ ราย

คณะกรรมการตรวจรบรองภายในจ านวน ๗๓ ราย

สมาชก/ผถอหน ๙๓๙ ราย กลมกตตมศกด ๓๘ ราย/กลม รวมทงหมด ๙๗๕ รายโดยเกษตรกรบานดวนกวารอยละ ๘๐ เปนสมาชกในวสาหกจชมชนฯ

หนา ๑๒


ทงน การสมครเขาเปนสมาชกวสาหกจชมชนฯ จ าเปนตองตองผานการอบรม สอบผานขอเขยนและสอบสมภาษณความรเกยวกบเกษตรอนทรย รวมทงตองลงหนตามระเบยบและขอบงคบทวสาหกจชมชนฯ ก าหนดไว

รปท ๑๒ บรรยากาศการศกษาดงาน ณ วสาหกจชมชมฯ

๑.๓.๑ เครองมอและอปกรณของวสาหกจชมชนฯ ทส าคญ เชน โรงสอนทรย – แฟรเทรด

เครองกะเทาะเปลอกขาว เครองเยบกระสอบ เครองคดแยกสขาว โรงบรรจภณฑ โรงผลตปยชวภาพอดเมด โรงคดพนธขาวอนทรย อาคารศนยการเรยน /โรงคด และอาคารส านกงานเครอขายฯ เชน ศนยการเรยนร ICT ต าบลน าออม รานจ าหนายสนคา เปนตน โดยปจจบนวสาหกจชมชนฯ ยงอยระหวางการพจารณาจดซอเครองขดขาว และเครองคดแยก Sorter เพอเพมขดความสามารถในการผลตขาวขาวอนทรย

หนา ๑๓


รปท ๑๓ เครองสขาวอนทรย และ เครองคดแยกสขาว

๑.๓.๒ ศกยภาพของวสาหกจชมชนฯ

วสาหกจชมชนฯ ไดผานการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยสากล เชน มาตรฐาน BCS GmbH, CERES GmbH, USD และ NOP เปนตน และเขาเปนสมาชกระบบการคาแบบยตธรรมหรอแฟรเทรด Fairtrade ท าใหสามารถจ าหนายขาวอนทรยไปยงตลาดตางประเทศในกลมประเทศสหภาพยโรปและสหรฐอเมรกา รวมทงกลมประเทศอาเซยนทใหการยอมรบมาตรฐานเกษตรอนทรยดงกลาว โดยปจจบนวสาหกจชมชนฯ อยระหวางการขอรบมาตรฐานเกษตรอนทรยของสาธารณรฐประชาชนจน เพอขยายตลาดจน ส าหรบตลาดภายในประเทศ ทผานมาวสาหกจชมชนฯ ไดจ าหนายขาวอนทรยในลกษณะรบผลต (OEM) ภายใตยหอ My Choice โดยอยระหวางการพฒนายหอเปนของตนเองไดแก ตราขวญน าออม

ทงน ปจจบนวสาหกจชมชนฯ สามารถรองรบผลผลตขาวเกษตรอนทรยไดประมาณ ๑,๔๐๐ ตน/ป จากขอจ ากดของเงนทนและยงฉาง และยงมปญหาขาดแคลนบคลากรทมความรความสามารถในการสอสารภาษาตางประเทศ อยางไรกตาม จากการลงพนท พบวา การจ าหนายสนคาทงภายในและภายนอกประเทศเปนลกษณะผรบจางผลต (OEM) โดยใชยหอของผวาจาง ท าใหผบรโภคไมรบรความเปนตวตนของขาวอนทรยจากวสาหกจชมชนฯ

นอกจากน วสาหกจชมชนฯ ไดท าหนาทในการสงเสรมและพฒนาความรเรองเกษตรอนทรยและการบรหารจดการตางๆ ใหแกสมาชก โดยไดน าเทคโนโลยสมยใหมมาใชเพอเพมประสทธภาพและลดคาใชจายในการท าเกษตรอนทรย เชน เครองหยอดเมลดพนธ เครองไถตอซง เปนตน โดยการจดจ าหนายเครองจกรราคาสมาชกและใหเชาเครองจกรสมยใหมเปนรายวน แตยงมปรมาณเครองจกรไมเพยงพอตอความตองการของสมาชก รวมทงยงมโครงการรบจางปลกขาวใหแกสมาชกทไมมความพรอมในการปลกขาวเองดวย

หนา ๑๔


รปท ๑๔ การใหเชาเครองหยอดเมลดพนธ และ เครองไถตอซงขาว

๑.๓.๓ ความเขมแขงของกลมวสาหกจชมชนฯ

มสวสดการใหกบสมาชก เชน ความร การศกษาดงาน ผลก าไร สรางความเปนเจาของใหกบสมาชก โดยใหสมาชกเปนผถอหน มสทธในการรวม

ประชม และลงมตในทประชม กลมสนบสนนคาใชจายในการตรวจใบรบรองการผานมาตรฐานตางๆ การสรางความเชอมนใหกบสมาชก โดยมระบบตรวจสอบภายใน คอ คณะกรรมการ

ของกลม และภายนอก คอ คณะกรรมการมาตรฐานเกษตรอนทรยสหภาพยโรป BCS เปนผรบรองการตรวจประเมนแปลง

๑.๓.๔ ความสอดคลองกบแนวคดการพฒนาอยางยงยนและสมดล สรางคนจากขบวนการเรยนรรวมกน สงผลใหสมาชกมความร กอใหเกดผลตภณฑทม

คณภาพ และสงผลตอคณภาพชวต มรายไดทเพมขน ผน ากลมและสมาชก มการรวมแรงรวมใจชวยเหลอกน เชน เงนสนบสนน สละเวลา

สวนตวเพอท างานสวนรวม เปนการท างานในเชงอนาคต คอ การด าเนนกจกรรมทค านงถงลกหลาน เพอใหมขาว

พนธดในอนาคต มการเกบเมลดพนธ และแปรรปใหกบสมาชกกอนการจ าหนายใหภายนอกชมชน มก ารประกวดแขงขนเพอเพมคณภาพ เชน การจดประกวดขาวอนทรย โดยใชเกณฑ

การตดสน เชน ปรมาณผลผลตตอไร ความปนเปอน เปนตน

หนา ๑๕


มขบวนการทครบวงจร ตงแต การผลตเมลดพนธ ระบบการผลตแบบอนทรย การแปรรปเปนขาวสาร และขบวนการตลาด

มขบวนการคดวเคราะห น าผลด าเนนการ ปญหาในปทผานมา มาวเคราะหเพอวางแผน หรอปรบวธการด าเนนงานในอนาคต

๑.๓.๕ กระบวนการแปรรปขาวอนทรย: กลางน า

บานดวนมการแปรรปขาวอนทรยเปนขาวกลองงอก ในขณะทวสาหกจชมชนมการแปรรปขาวอนทรยจากขาวเปลอกเปนขาวสารแลวจดท าบรรจภณฑเพอจดจ าหนายเองภายในประเทศภายใตตราขวญน าออม และผลตภายใตตรา My Choice เพอส งจ าหนายใน Top Supermarket และส งออกตางประเทศเปนสวนใหญ นอกจากนมการแปรรปขาวพนธหมาแหยง เพอผลตเปนเสนพาสตา ภายใตตราสนคาของตางประเทศ เปนตน

สนคาทจ าหนาย: ตราสนคา ขวญน าออม ขาวหอมมะลอนทรย ขาวกลองหอมมะลอนทรย ขาวกลองมะลแดงอนทรย ขาวกลองหอมนลอนทรย ขาวกลองสามส

จดเดนของสนคา ไดรบอนญาตใหใชสญลกษณสงบงชทางภมศาสตรไทย (GI) ขาวหอมมะลทงกลา

รองไห ออกโดย กรมทรพยสนทางปญญา เปนสนคา OTOP ระดบ 4 ดาว ไดรบอนญาตใหใชเครองหมายรบรองสนคาและบรการของจงหวดยโสธร

หนา ๑๖


รปท ๑๕ ผลตภณฑของวสาหกจชมชนฯ

๑.๓.๖ กระบวนการจดจ าหนายและการตลาดขาวอนทรย: ปลายน า ขบเคลอนและพฒนาการตลาด ผานกลมวสาหกจชมชนฯ ในรปแบบตลาด

ในประเทศ ทท าการกลม ตามงานแสดงสนคาตางๆ งานแสดงสนคา OTOP งานกาชาด งานประจ าป ลกคาประจ าทซอสนคา

ตางประเทศ สงผานบรษททรบซอขาวอนทรยเพอสงประเทศสหรฐอเมรกา กลมประเทศยโรป ฮองกง สงคโปร ไตหวน เขาสตลาด Fair-Trade เพอการบรโภค การแปรรปเปนเครองส าอางค เปนตน

๒. การวเคราะห SWOT Analysis

จดแขง จดออน - เกษตรกรสวนใหญมความเขาใจในกระบวนการ

ท าเกษตรอนทรย และท าเกษตรอนทรยตามวถดงเดม รวมทงมความตระหนกเรองสขภาพทดของตนเอง

- เกษตรกรมความมงมนทจะผลตสนคาเกษตรอนทรย

- บานดวนมผน าชมชน ปราชญเกษตรกรและมเกษตรกรตนแบบรวมทงมการรวมกลมของ

- ขาดผสบทอดเจตนารมณในการท าเกษตรอนทรยขาดการมสวนรวมของเกษตรกรรนใหม

- การปลกพชนอกฤดท านายงไมสามารถสรางรายไดเพมไดอยางเปนรปธรรม เนองจากการเขาถงแหลงน าในปจจบนมตนทนสง และยงไมสามารถจ าหนายไดในราคาทแตกตางจากสนคาเกษตรทวไป อกทงยงอยหางไกลจากตลาด

- ขาดเงนทน/ความคลองตวของเงนทนหมนเวยน ท า

หนา ๑๗


จดแขง จดออน - เกษตรกรในหมบาน - มการจดตงศนยการเรยนรชมชนในเรองเกษตร

อนทรย ตามแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยงซงเปนแหลงเรยนร เปนตนแบบ

- มการปลกฝงเยาวชนตงแตระดบประถมศกษาในเรองการท าเกษตรอนทรย ภายใตโครงการลดเวลาเรยนเพมเวลาร

- มวสาหกจชมชนทเขมแขง ท าใหสามารถเขาถงตลาดได

- จ .ย โสธร ม สภ าพทางภ ม ศาสตรและการคมนาคมทเออตอการทองเทยวในเชงอนรกษ และเชงวฒนธรรม เนองจากมพนทตดกบ จ.อบลราชธาน ทมสนามบน และ ตดกบ จ.ศรสะเกษ ทมเสนทางรถไฟ

- ใหไมสามารถจดหาเครองมอท าการเกษตรสมยใหมมาใชในชมชนได

- ไมมการท าบญชครวเรอน โดยเกษตรกรสวนใหญเหนวาการท าเกษตรอนทรยจะชวยลดคาใชจายได แตจากการลงพนทพบวา เกษตรกรสวนใหญยงคงมหนสนครวเรอนอย

- เกษตรกรไมมความรเรองการตลาดและการสรางความรบรใหกบผบรโภค ท าใหไมสามารถจ าหนายขาวกลองงอกทผลตไดดวยราคาทเหมาะสม และไมสามารถเขาถงผบรโภคไดโดยตรง ท าใหขาวทผลตไดสวนใหญตองจ าหนายผานวสาหกจชมชนฯ เปนหลก

- การจ าหน ายขาวเกษตรอนทรยท งภายในและภายนอกประเทศเปนลกษณะผรบจางผลต (OEM) โดยใชยหอของผวาจาง ท าใหผบรโภคไมรบรความเปนตวตนของขาวอนทรยจากวสาหกจชมชนฯ

โอกาส อปสรรค - เกษตรอนทรยสอดคลองกบนโยบายรฐบาล และ

ยทธศาสตรจงหวดยโสธร ท าใหมโอกาสทจะไดรบความชวยเหลอตางๆ จากภาครฐ เชน การสนบสนนแหลงเงนทนดอกเบยต า เปนตน

- ผวาราชการ จ.ยโสธร มนโยบายผลกดนใหจงหวดยโสธรเปนตนแบบของการพฒนาเปนเมองเกษตรอนทรย

- มการสอสารเพอปลก/สรางกระแสในสอประเภทตาง ๆ ท าใหผบรโภคมความนยมสนคาเกษตรอนทรยเพมมากขน

- ผบรโภคทงชาวไทยและชาวตางประเทศมความหวงใยและใสใจในสขภาพของตนเองมากขน

- ไดรบผลกระทบจากสภาพภมอากาศทเปลยนแปลง (Climate change)

- ราคาขาวเกษตรอนทรยองกบราคาขาวทวไป - ระเบยบการท าเกษตรอนทรยเพอสงออกมมาตรฐาน

เขมงวด ผสงออกจ าเปนตองเสยคาใชจายในการขอการรบรองมาตรฐาน และประเทศผน าเขาอาจมการเปลยนแปลงมาตรฐานเพอกดกนทางการคา (Non-Tariff barriers)

- ผบรโภคไมสามารถรบรความแตกตางของสนคาเกษตรอนทรยกบสนคาเกษตรเพอสขภาพเชน สนคาเกษตรปลอดสารพษ สนคาไฮไดรโปรนกส เปนตน

- ขาวเกษตรอนทรยยโสธร ยงไมเปนทรจกทวไป

๓. การวเคราะหสถานการณสภาพปญหาและความตองการของเกษตรกรบานดวน จากการศกษาชมชนโดยการสงเกตอยางมสวนรวม และสมภาษณเชงลกในกลมเกษตรกร สมาชกกลมวสาหกจชมชนฯ พบวาคนในพนทยงมปญหาและตองการใชภาครฐและหนวยงานทเกยวของสนบสนน ดงน

๓.๑ มภาระหนสน ตองการเพมรายได จากการสมภาษณพบวา เกษตรกรบานดวนสวนใหญยงมภาระหนสน แมวาการท าเกษตรอนทรยจะท าให

ผลตเพมขน มราคาขายเพมขน เมอเปรยบเทยบกบการผลตเกษตรเคม นอกจากนยงชวยลดรายไดในการผลตอน ๆ เชน ชวงลดรายจายในการซอปย สารเคมในการก าจดวชพช เปนตน แมวาเกษตรกรจะมความรและ

หนา ๑๘


สามารถผลตปยอนทรย น าหมกชวภาพใชเอง แตยงไมเพยงพอตอคาครองชพและคาใชจายในครวเรอนทเพมขน พบวาเกษตรกรมการผลตสนคาเกษตรอนทรยอนๆ เชน ปลกแตงโม ปลกพชผกสวนครวตามแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยงแตไมสามารถสรางรายไดใหกบเกษตรกร เนองจากสวนหนงปลกไวส าหรบบรโภคในครวเรอน อกทงไมมตลาดรองรบสนคาการเกษตรดงกลาว พบวาตลาดททางจงหวดเตรยมใหอยไกลไมสะดวกในการเดนทาง การปลกแตงโมซงถอวาเปนพชเศรษฐกจส าคญของจงหวดและมตลาดรองรบจากบรษทเลมอนฟารม แตพบวาคณภาพสนคาแปรผนตามสภาพภมอากาศ เมอเกดฝนตกนอกฤดกาลมกไดรบความเสยหายและไมสามารถควบคมคณภาพการผลตได ท าใหเกษตรกรมความสนใจเพมรายไดจากการเพาะปลกพชนอกฤดกาลชนดอนแตไมมนใจวาจะปลกพชชนดใดด

๓.๒ บานดวนมความพรอมสการพฒนาเปนศนยการเรยนร/แหลงทองเทยวเชงนเวศเกษตรอนทรย เกษตรกรบานดวนเกอบรอยละ ๙๐ เปนเกษตรอนทรย มเพยงสวนนอยเทานนทอยในระยะ

ปรบเปลยน ซงคาดวาบานดวนจะเปนหมบานเกษตรอนทรยรอยละ ๑๐๐ ภายในป ๒๕๖๑ – ๒๕๖๒ และจะเปน ๑ ใน ๒ ของหมบานในประเทศทจะประกาศเปน “Organic Village” จากการศกษาพนทพบวา บานดวนยงคงวถชวตพนบาน มการอนรกษสงแวดลอม มศนยการเรยนรตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยง เปนหมบานอนรกษควายไทยทมจดเดนและแตกตางจากพนทอน ๆ เหมาะสมอยางยงทจะ เปนศนยการเรยนรและแหลงทองเทยวเชงนเวศเกษตรอนทรย โดยพฒนาสการเปน Farm stay ของจงหวดยโสธร สการเปนศนยการถายทอดความรและแนวคดเกษตรอนทรยทยงยนผาน การท านาเกษตรอนทรย การแลกเปลยนประสบการณ ภมปญญาทองถน แหลงเรยนรประเพณ วฒนธรรม นอกจากนยงมกลมวสาหกจชมชนฯ ทมองคความรในเรองเทคนคการปลกขาวโดยน าเทคโนโลยมาเสรมการผลต มจดเดนในการแปรรป การตลาด รวมถงการสงออก และมภมศาสตรทเออตอการทองเทยงเชงอนรกษเนองจากมพนทตดกบจงหวดอบลราชธานทมสนามบน และจงหวดศรสะเกษทมเสนทางรถไฟ

๓.๓ เหนความส าคญและตองการขยายเกษตรอนทรยสเกษตรกรรนใหม

แมวาบานดวนจะพฒนาสการท าเกษตรอนทรยรอยละ ๑๐๐ ในอนาคต เกษตรกรมความร ความเชยวชาญในการท าการเกษตรอนทรย แตพบวาขาดการสบทอดจากคนรนใหมเนองจากใหคนรนใหมใหความสนใจกบการไปท างานในกรงเทพมหานครมากกวาการเปนการประกอบอาชพเกษตรกรตามแนวทางของบรรพบรษ แตมปจจยทเออในการสงเสรมดงกลาวจากโรงเรยนบานดวนบากนอย ซงไดน านโยบายจากรฐในการลดเวลาเรยนเพมเวลาร มการปรบกจกรรมการเรยนการสอนทสอดคลองกบบรบทของพนทโดยน าแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใช ผนวกกบนโยบายเกษตรอนทรยของจงหวดสการเรยนรเกษตรอนทรยในแปลงนา ในศนยการเรยนรชมชนท าใหเดกและเยาวชนบานดวนไดเรยนรคการปฏบตเกษตรอนทรยในฤดท างาน และกจกรรมปลกพชอนทรยอนๆ นอกฤดเกบเกยว สงผลใหเดกมความรและทกษะในการท างานและสวนหนงมสวนรวมกบครอบครวในท าการเกษตรมากขน ซงสามารถเตรยมความพรอมสการเปนยวฑตหรอมคคเทศกนอยโครงการพฒนาบานดวนสการเปนศนยการเรยนร/แหลงทองเทยวเชงนเวศเกษตรอนทรยในอนาคต

หนา ๑๙


๓.๔ เกษตรกรบานดวนยงขาดองคความรในการบรหารจดการ ความรดานการตลาด และการน านวตกรรมสมยใหมมาประยกตใชเพอลดขนตอนและเวลา

ภายใตศกยภาพการผลตขาวอนทรยทครบวงจรกลบพบวา เกษตรกรบานดวนยงขาดความรในเรองการบรหารจดการ และความรดานการตลาด ไมสามารถขยายตลาดดวยตนเองไดตองพงพาเพยงวสาหกจชมชนฯ ซงตองมสมาชกจ านวนมากท าใหไมสามารถดแลไดทวถง แมวาวสาหกจชมชนจะมการน าเทคโนโลยสมยใหมเขามาชวยในการผลตแตพบวามไมเพยงพอตอความตองการของเกษตรกรทตองการใชในเวลาใกลเคยงกน ดานกระบวนการแปรรปสนคาพบวาเกษตรกรบานดวนมการแปรรปขาวอนทรยในรปแบบขาวสาร ขาวกลองงอกทมคณภาพแตไมมตลาดรองรบภายในประเทศ ไมมการวางแผนดานการตลาด การจดจ าหนายทเปนระบบ ซงภาครฐในจงหวดนาจะเปนตวกลางเชอมหนวยงานภาครฐและเอกชนทมความเชยวชาญดานการบรหารจดการเชน พาณชยจงหวด ธนาคาร ธกส. เจาของโรงส ฯลฯ มาใหความรและเปนพเลยงเกยวกบการบรหารงาน การบรหารเงนและดอกเบย การบรหารสนค าคงคลง เพอในเกษตรกรมน าไปพฒนาตอยอดไดมากขน

๔. ความสอดคลองกบยทธศาสตรจงหวด

เมอวเคราะหรวมกบแผนยทธศาสตรกบการพฒนาจงหวดยโสธร (พ.ศ.๒๕๖๑ – ๒๕๖๔) ในการพฒนาเกษตรอนทรยวถยโสธร จ านวน ๔ ยทธศาสตร ประกอบดวย ยทธศาสตรท ๑ สรางกระแสการรบรและการมสวนรวมในการขบเคลอนเกษตรอนทรย ยทธศาสตรท ๒ ขยายพนทเกษตรอนทรยและการใชประโยชนในพนทไดอยางเตมศกยภาพ ยทธศาสตรท ๓ เพมความสามารถในการรบซอและสงเสรมการแปรรปเพมมลคาผลผลตเกษตรอนทรยยทธศาสตรท ๔ เพมตลาดและชองทางการจ าหนายในตางประเทศ

ซงคณะผศกษาไดรบโจทยในการศกษาครงนคอ ตนน า ซงเกยวของกบยทธศาสตรท ๑ และ ๒ เมอวเคราะหจากการลงพนท พบวาบานดวนมศกยภาพการผลตขาวอนทรยครอบคลมทงตนน า กลางน า และปลายน า ดงนนจากสถานการณคณะผศกษาจงไดจดท าขอเสนอโดยพจารณาจากสภาพปญหาและความตองการของพนทเปนหลก ดงน กระบวน

งาน

ของเดมทท าอย (X) โครงการและขอเสนอแนะเพอตอยอด (Y)

เปาหมายทอยากใหบรรล (Z)

ตนน า - เกษตรกรบานดวนมศกยภาพในการผลตขาวอนทรย มปราชณชาวบาน มบานตนแบบเกษตรอนทรยเปนทรจกในตางประเทศ

- เพมจ านวนบานตนแบบเกษตรอนทรย เพอรองรบการเปนหมบาน Farm stay วถเกษตรอนทรย

ยทธศาสตรท ๑ สรางกระแสการรบรและการมสวนรวมในการ

หนา ๒๐


กระบวน

งาน



- มศนยการเรยนรชมชนตามแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมการมอบหมายชมชนมสวนรวมในการดแล

- โรงเรยนน านโยบายลดเวลาเรยนเพมเวลาร และนโยบายเกษตรอนทรยของจงหวดมาจดการเรยนการสอนโดยลงปฏบตจรงในศนยการเรยนรท าใหนกเรยนมความร มทกษะและเขาใจการท าเกษตรอนทรย

- มการปลกพชอนทรยนอกฤดเกบเกยวคอ แตงโม มบรษทเลมอนฟารมมารบซอผลผลต พบวามกเกดความเสยหายเมอฝนตกและไมสามารถควบคมคณภาพการผลตได

- พฒนาตอยอดศนยการเรยนรชมชนใหมความหลากหลายกจกรรม ปรบใหเปนสถานทศกษาดงาน หรอการทองเทยววถเกษตรอนทรยทงในฤดท านาและนอกฤดเกบเกยว

- สงเสรมใหเกดเยาวชนตนแบบในการอนรกษการท านาเกษตรอนทรย และสงเสรมศกยภาพใหเดกเปนยวฑต/มคคเทศกนอยเพอใหเกดความรก ตระหนกเหนความส าคญและสงเสรมการสบทอดการท างานแบบเกษตรอนทรย พฒนาเปนโรงเรยนตนแบบเกษตรอนทรยโดยเจาะกลมเปาหมายนกการศกษา หรอโรงเรยนก าลงจะพฒนาตามแนวคดเกษตรอนทรย

- คนหา/สงเสรมสนคาดาวรงชนดใหมเพมเตมนอกเหนอจากแตงโมเชน มนเทศญปน ฟกทองญปน ฯลฯ เพอเพมความหลากหลายและเปนทางเลอกใหเกษตรกร

ขบเคลอนเกษตรอนทรย

ยทธศาสตรท ๒ขยายพนทเกษตรอนทรยและการใชประโยชนในพนทไดอยางเตมศกยภาพ

ยทธศาสตรท ๓ เพมความสามารถในการรบซอและสงเสรมการแปรรปเพมมลคาผลผลตเกษตรอนทรย

ยทธศาสตรท ๔เพมตลาดและชองทางการจ าหนายในตางประเทศ

กลางน า - เกษตรกรบานดวนมการแปรรปขาวเปนขาวกลองงอกเพอเพมมลคาสนคาแตยงขาดตลาดภายในประเทศ

- วสาหกจชมชนฯ มการแปรรปโดยพฒนาเปนผลตภณฑขาวอนทรยภายใตยหอขวญน าออม และสวนหนงรบผลต

- พฒนาบรรจภณฑใหมความทนสมย ในรปแบบตาง ๆ เพอเปนของทระลก ของช ารวย ของฝากหลกของจงหวดยโสธร

- พฒนา / เพมชองทางการจ าหนาย ผานการขายตรง รวม

หนา ๒๑


กระบวน

งาน



ลกษณะ (OEM) โดยใชยหอของผวาจาง เชน My Choice บรษทในเครอ Central โดยจดจ าหนายท Top Supermarket

จดแสดงสนคาหรอออกบธเกษตรอนทรยงาน OTOP งาน Expo ประสานความรวมมอกบบรษทตาง ๆ รานคาในปมน ามน เชน Seven รานบางจาก เลมอนฟารม เปนตน

- เพมการสอสาร ประชาสมพนธผานชองทางตาง ๆ เชน Face book, Instagram, website ฯลฯ

ปลายน า - สงออกขาวเปลอกไปยงตางประเทศเพอบรโภคและแปรรปเปนเสนพาสตาและเครองส าอางค ฯลฯ

สงเสรมความรวมกบระหวางภาครฐ เอกชนและชมชน เชน

- สงเสรมความรและทกษะ รวมถงการศกษาวจยเพอแปรรปผลตภณฑเชน เครองส าอางค อาหารเสรม สนคาแปรรปชนดอนๆ

- สงเสรมการบรโภคภายในประเทศในรปแบบตาง ๆ เชน รานอาหารขาวเกษตรอนทรยยโสธร

- เพมชองทางการตลาด การสอสารประชาสมพนธผานชองทางตางๆ เชน face book, website

คณะผศกษาไดพจารณาและจดล าดบความส าคญตามสภาพปญหาและความตองการของเกษตรกรบานดวน จงมขอเสนอแนวทางในการแกปญหา ในโครงการตอไปน

หนา ๒๒


๑. โครงการสรางสนคาเกษตรอนทรยดาวรงทไมสรางความเสยง ๒. โครงการพฒนาชมชนตนแบบเกษตรอนทรยทบานดวน

หนา ๒๓


บทท ๓

กรอบแนวคดขอเสนอแผนงาน/โครงการ

๑. ภาพรวมขอเสนอแนวคด

สถานการณ สงทตองท าเพม เกษตรกรสวนใหญสามารถน าเสนอระบบเกษตรอนทรยไดอยางครบวงจร และมบ านตนแบบท เปนท รจกในตางประเทศ ประกอบกบเปนหมบานอนรกษควาย และมการท าเกษตรตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง แตยงไมสามารถสรางรายไดใหแกเกษตรกรอยางเปนรปธรรม

สรางตลาดใหแกชมชน เพมชองท า งก ารจ า ห น า ย เพ อ ให ถ งม อผบร โภคโดยตรงผานการส อสารประชาสมพนธในรปแบบตางๆ เชน เวบไซด เฟซบค ฯลฯ รวมทงเขารวมกจกรรมของภาครฐ

เพ มจ าน วนบ านตนแบบ เกษตรอนทรย เพอจดท ากจกรรมสงเสรมใหเก ด การท อ งเท ย ว เช งธรรมชาต พรอมสร างความรบ รของส นค าเกษตรอนทรยเมองยโสธรทงหวงโซอ ป ท า น (value chain) ต ง แ ต การท องเท ย ว เช งอน รกษ (farm stay) การสอนหลกการท าเกษตรอนทรย รานอาหาร โรงแรม และจดกจกรรมเพอสงเสรมความเขาใจเกยวกบสนคาเกษตรอนทรย

พงพาการจ าหนายสนคาทงภายในและภายนอกประเทศเปนลกษณะรบผลต (OEM) โดยใชยหอของผวาจาง ท าใหผบรโภคไมรบรความเปนตวตนของขาวอนทรยจากวสาหกจชมชนฯ และบานดวน ในขณะทสามารถท าสนคาเกษตรอนทรยไดครบวงจร ท าใหไมสามารถสรางมลคาเพมจากผลผลตไดเทากบทใสแรงใสใจ

การปลกพชนอกฤดท านายงไมสามารถสรางรายไดเพมไดอยางเปนรปธรรม เนองจากการเขาถงแหลงน าในปจจบนมตนทนสง และยงไมสามารถจ าหนายไดในราคาทแตกตางจากสนคาเกษตรทวไป

พจารณาก าหนดพชนอกฤดท านา “สนคาเกษตรอนทรยดาวรงท ไมสรางความเสยง”ทสามารถสรางรายไดแกเกษตรกร โดยตองเปนพชทชวยบ ารงดนและมความตองการทางตลาดอยในระดบสงพรอมทงพจารณาแนวทางการจดหาแหลงน าทมตนทนต าใหแกเกษตรกร

หนา ๒๔


๒. แผนงาน/โครงการ

๒.๑ โครงการสรางสนคาเกษตรอนทรยดาวรงทไมสรางความเสยง

๒.๑.๑ หลกการและเหตผล

ปจจบนเกษตรกรบานดวนสวนใหญไดเปลยนรปแบบการท าการเกษตรเปนเกษตรอนทรยเกอบทงหมดแลว และมความเขาใจเกยวกบหลกการของเกษตรอนทรย รวมทงไดเขาเปนสมาชกวสาหกจชมชนฯ ท าใหผลผลตทเกดขนสามารถจ าหนายผานวสาหกจชมชนฯ และโรงสชมชน สงผลใหมความมนคงทางรายไดในระดบหนง อยางไรกตาม จากการลงพนท พบวาภายหลงจากฤดท านา เกษตรกรยงไมมการใชประโยชนทดนอยางเตมศกยภาพ โดยสวนใหญเปนการปลกพชเพอบ ารงดน เชน ปอเทอง เปนตน และมเพยงการท าเกษตรตามแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เชน การปลกพชผกสวนครวและพชไรจ าพวกมะมวง และแตงโม เปนตน แตยงไมสามารถจ าหนายไดในราคาทแตกตางจากสนคาเกษตรทวไป อกทงพนทยงอยหางไกลจากตลาด นอกจากน การท าเกษตรนอกฤดท านาในปจจบน ยงจ าเปนตองพงพาแหลงน าทมตนทนสง

ดงนน จงควรพจารณาก าหนดพชนอกฤดท านา “สนคาเกษตรอนทรยดาวรงทไมสรางความเสยง” ทสามารถสรางรายไดแกเกษตรกร โดยตองเปนพชทชวยบ ารงดนและมความตองการทางตลาดอยในระดบสงพรอมทงพจารณาแนวทางการจดหาแหลงน าทมตนทนต าใหแกเกษตรกร

๑.๑.๑ วตถประสงค

พจารณาก าหนดพชเกษตรอนทรยดาวรง เพอใหเกษตรกรเพาะปลกในชวงนอกฤดท านา ซงจะชวยเพมรายไดเกษตรกร และสามารถบ ารงรกษาดนได รวมทงเพมการใชประโยชนในพนทใหเตมศกยภาพตลอดทงป

๑.๑.๒ กจกรรมและวธการด าเนนงาน

๑) ประชมหารอรวมกบหนวยงานทเกยวของ เชน เกษตรจงหวด พาณชยจงหวด โครงการชลประทาน จงหวดยโสธร และเกษตรกร เปนตน เพอรวมกนพจารณาก าหนดพชเกษตรอนทรยดาวรงเพอใหเกษตรกรเพาะปลกในชวงนอกฤดท านา โดยจะตองเปน พชทชวยบ ารงดนและเหมาะกบสภาพพนท มความตองการทางตลาดอยในระดบสง และสามารถเขาถงแหลงตลาดได

๒) ส ารวจพนท รวมถงระบบชลประทาน เพอพจารณาแนวทางการจดหาแหลงน านอกฤดท านาทมตนทนต า ซงในเบองตนชาวบานดวนไดเสนอขอรบการปรบปรงการขดลอก

หนา ๒๕


หวยสนโดษและระบบสงน าแบบรางคอนกรตเสรมเหลกรปตวย ระยะทางประมาณ ๙๐๐ เมตร เพอเชอมตอไปยงระบบชลประทานทมอย

รปท ๑๖ บรรยากาศการศกษาดงานบรเวณหวยสนโดด

รปท ๑๗ ทอสงน าภายในหมบาน

๓) จดประชมเพอคดเลอกเกษตรกรทมความพรอมเขารวมโครงการตามหลกเกณฑการ

คดเลอกเกษตรกรเขารวมโครงการ โดยจดตงเปนกลมผผลตพชเกษตรอนทรย รวมทงจดท าทะเบยนกลมผผลตพชเกษตรอนทรย

หนา ๒๖


๔) วางแผนการผลตและจดท าแปลงเรยนร รวมกนจดท าแปลงเรยนรเกษตรอนทรยตามชนดพชทไดรบจดสรร โดยใหการสนบสนนคาใชจายในการด าเนนการจดท าแปลงเรยนรเกษตรอนทรยใหกบกลมเกษตรกร

๕) ตดตามใหค าปรกษาและประเมนผลเบองตน เพอวเคราะหปญหาและใหค าปรกษาแนะน าในประเดนตางๆ

๒.๑.๔ งบประมาณ รวมประมาณ ๑๖.๘๐ ลานบาท ประกอบดวย

๑) คาใชจายในการจดประชมในพนท ๐.๖๐ ลานบาท

๒) คาใชจายในการจดท าแปลงเรยนรเกษตรอนทรย ๓.๘๐ ลานบาท

๓) คาใชจายในการปรบปรงการขดลอกหวยสนโดษและระบบสงน าแบบรางคอนกรตเสรมเหลกรปตวย

๑๒.๔๐ ลานบาท

๒.๑.๕ ผลทคาดวาจะไดรบ

เกษตรกรมรายไดนอกฤดท านาเพมขนและมการใชประโยชนในพนทใหเตมศกยภาพตลอดทงป

๒.๒ โครงการพฒนาชมชนตนแบบเกษตรอนทรยทบานดวน

๒.๒.๑ หลกการและเหตผล

ปจจบนเกษตรกรบานดวนสวนใหญไดเปลยนรปแบบการท าการเกษตรเปนเกษตรอนทรยเกอบทงหมดแลว และมความเขาใจเกยวกบหลกการของเกษตรอนทรย รวมทงไดเขาเปนสมาชกวสาหกจชมชนฯ ท าใหผลผลตทเกดขนสามารถจ าหนายผานวสาหกจชมชนฯ และโรงสชมชน สงผลใหมความมนคงทางรายไดในระดบหนง อยางไรกตาม การพงพา การจ าหนายสนคาทงภายในและภายนอกประเทศเปนลกษณะรบผลต (OEM) โดยใชยหอของผวาจาง ท าใหผบรโภคไมรบรความเปนตวตนของขาวอนทรยจากวสาหกจชมชนฯ และบานดวน ซงอาจจะกอใหเกดความเสยงทางรายไดของเกษตรกรบานดวนในระยะยาว

จากการลงพนทพบวา เกษตรกรสวนใหญสามารถน าเสนอระบบเกษตรอนทรยไดอยางครบวงจร และมบานตนแบบทเปนทรจกในตางประเทศ ประกอบกบเปนหมบานอนรกษควาย และมการท าเกษตรตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง แตยงไมสามารถสรางมลคาเพมทางรายไดใหแกเกษตรกรอยางเปนรปธรรม ดงนน จงเหนวาการพฒนาชมชนตนแบบเกษตรอนทรยท บ านดวนจะกอให เกดการสรางตลาดให แกชมชน และชวยท าให เกด

หนา ๒๗


การสอสารประชาสมพนธในรปแบบตางๆ รวมทงยงถอเปนตนแบบของการสรางความรบรของสนคาเกษตรอนทรยเมองยโสธรทงหวงโซคณคา (Value Chain)

บานดวนยงมจดเดนทชดเจนคอการเปนชมชนชวตแบบพนถนอสานแทซงเปนทถวลหาของคนในเมองโดยเฉพาะคนตางชาต โดยสถานโทรทศน ซเอนเอน (CNN) ของประเทศสหรฐอเมรกา ไดยกยองใหภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทยเปนหนงในสถานททองเทยวทนาเทยวทสด ๑๗ แหงของโลกในป ๒๕๖๐ จากเหตผลของความเปนประวตศาสตร วฒนธรรม และธรรมชาต ยงคงเอกลกษณความเปนชมชนดงเดม เรยบงาย มเสนห และยงไมถกกลนดวยสงคมทนนยม การใชบานดวน อ.คอวง จ.ยโสธร เปนตนแบบ (Prototype) ของความแท (Authenticity) ท งในดานวฒนธรรมพนถน อสาน (Authentic E-San Culture) และในดานการท าการเกษตรแบบอนทรยในระดบประเทศ (Thailand’s First Organic Farming Village) จะเปนการผสมผสานแนวคดของพนถนแบบชนบทอสานแทๆ เขากบวถเกษตรอนทรย ซงทง ๒ แนวคดลวนสอดคลองกบความพอเพยง เปนกาวทจะกาวไปสความมนคง มงคง และยงยน โดยอาศยการตอยอดโดยใหผบรโภคมาด าเนนชวตในวถชวตทตางจากทตวเองไดด าเนนอย เปนการสรางรายไดจากการทองเทยวทมาจากวถชนบทอสานและเกษตรอนทรยอยางแทจรง ท าใหไมเพยงแตท าใหผบรโภคทมาเปนเกษตรกรในชวงเวลาสนๆของชวตไดตระหนกรถงการอยรวมกบธรรมชาตโดยไมเบยดเบยนและไดท าความดโดยสรางผลผลตทมคณภาพเทานน แตยงชวยสรางมลคาเพมใหกบผลตผลเกษตรอนทรย และวฒนธรรมพนถนอสานอกดวย

๒.๒.๒ วตถประสงค

๑) เพอสรางตลาดใหแกชมชน และเปนตนแบบของการสรางความรบรของสนคาเกษตรอนทรยเมองยโสธรทงหวงโซคณคา (Value Chain)

๒) เพอสรางมลคาเพมของสนคาเกษตรอนทรย ดวยการแสดงใหผบรโภคไดเหนถงทมาทไปทชดเจนของการผลต ความใสใจในทกขนตอนของการผลตของเกษตรกร รวมถงการตระหนกรในคณคาของผลตผลเกษตรอนทรย จากการทใหผบรโภคไดเปนเกษตรกรเองโดยใหมสวนรวมในทกขนตอนของการผลต เรมจากเตรยมพนท การเพาะปลก การดแลบ ารงรกษาใหเจรญเตบโต และการเกบเกยว

๒.๒.๓ กจกรรมและวธการด าเนนงาน

๑) ประชมหารอรวมกบหนวยงานท เกยวของ เชน เกษตรจงหวด พาณชยจงหวด โครงการชลประทาน จงหวดยโสธร และเกษตรกร เปนตน เพอรวมกนพจารณาก าหนดแนวทางการพฒนาชมชนตนแบบเกษตรอนทรยทบานดวน โดยในเบองตน อาจจะสงเสรมใหเกษตรกรทมศกยภาพ จดกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษแบบใช

หนา ๒๘


ชวตอยรวมกบเกษตรกรในชนบท (Farm Stay) เพอสอนหลกการท าเกษตรอนทรยแกประชาชนผสนใจ และใหความรแกเยาวชน ซงจะชวยสงเสรมใหเกดความเขาใจเกยวกบสนคาเกษตรอนทรยไดเปนอยางด

รปท ๑๘ การใชชวตอยรวมกบเกษตรกรในชนบท (Farm Stay)

๒) พจารณาก าหนดแนวทางการสอสารประชาสมพนธสนคาของบานดวนใหเปนทรจกใน

รปแบบตางๆ ทมความเหมาะสมและไมกอใหเกดภาระคาใชจายใหแกชมชน โดยเบองตนคณะผศกษาฯ ไดทดลองใหมการประชาสมพนธบานดวนผานเฟซบคแลว

๓) จดประชมเพอคดเลอกเกษตรกรทมความพรอมเขารวมโครงการตามหลกเกณฑการคดเลอกเกษตรกรเขารวมโครงการ จ านวนไมเกน ๕ ครวเรอน เพอชวยก าหนดรปแบบการท ากจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษแบบใชชวตอยรวมกบเกษตรกรในชนบท (Farm Stay) ทมความเหมาะสมส าหรบเกษตรกรแตละราย

๔) ตดตามใหค าปรกษาและประเมนผลเบองตน เพอวเคราะหปญหาและใหค าปรกษาแนะน าในประเดนตางๆ

๕) จดท าแผนทหรอเสนทางการทองเทยวทเหมาะสมกบกลมเปาหมายแตละกลม เชน

กลมเปาหมาย

กจกรรม ชวงเวลา

กลมทสนใจกจกรรมท านาแบบเกษตรอนทรย (คนทมวถชวตแบบในเมอง/คนตางชาต)

- ก า ร เ ต ร ย ม พ น ท ก า รเพาะปลก การดแลบ ารงรกษาให เจรญ เตบโต และการเกบเก ยวผลผลต การเล ย งส ตว แบบเกษตรอนทรย

- การใชชวตแบบใชชวตอย

ฤดท านา/ตลอดท งป (กรณผลผลตชนดอนๆ)

หนา ๒๙


กลมเปาหมาย

กจกรรม ชวงเวลา

ร วมก บ เกษตรกรในชนบ ท (Farm Stay)

กลมคนรกสขภาพ - การออกก าลงกายเพอสงเสรมส ข ภ าพ เช น เด น ว ง ป นจกรยาน เปนตน

- การรวมเกบ ปรง และ ชมอาหารสขภาพจากผลตภณฑเกษตรอนทรย

ตลอดทงป

กลมครอบครวทสนใจการทองเทยวเชงอนรกษ

- การพกผอนและรวมกจกรรมแบบใชชวตรวมกบชาวบาน (Home Stay)


กลมศกษาดงานจากสถาบนการศกษา/การฝกอบรม

- แปลงทดลอง แปลงสาธตการท าเกษตรอนทรย

- ตวอยางกจกรรมตาม ๓ ขอทกลาวขางตน


๑.๑.๓ งบประมาณ -ไมม-

๑.๑.๔ ผลทคาดวาจะไดรบ

๑) เกษตรกรและชมชนบานดวนมรายไดเพมขนจากการจ าหนายสนคาใหแกผบรโภคโดยตรง และการท ากจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษแบบใชชวตอยรวมกบเกษตรกรในชนบท (Farm Stay)

๒) ประชาชนมความตระหนกและเขาใจถงความแตกตางของสนคาเกษตรอนทรยเพมขน

๓) บานดวนและจงหวดยโสธรเปนทรจกในตลาดเกษตรอนทรยภายในประเทศเพมขน

คณะผจดท ากลมท ๒

ผเขารบอบรมหลกสตรการพฒนาผน าคลนลกใหม ในระบบราชการไทยรน ๒๒

บทที่ ๑ ข้อมูลทั่วไป · ต้น...

Documents