บทที่...ไม ว าจะเป นการเล นฟตบอล เล...
TRANSCRIPT
605
วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
ความรทวไปเกยวกบรฐธรรมนญ
ความรทวไปเกยวรฐธรรมนญ1.
1.1 ความหมายทวไปของรฐธรรมนญ
รฐธรรมนญมความหมายตามองคประกอบพนฐาน5ประการดงตอไปน
คอ
1) เปนกตกาสงสดของรฐกฎหมายอนขดหรอแยงไมได
2) ก�าหนดเคาโครงของระบบการเมอง และรปแบบของระบอบ
การปกครอง
3) ก�าหนดอ�านาจของบคคลคณะบคคลและองคกรสถาบนการเมอง
การปกครอง
4)ก�าหนดสทธเสรภาพและหนาทของประชาชน
5)มผลบงคบทงฝายผปกครองและประชาชน ใหตองมการยดถอ
และปฏบตตามรวมกน
โดยสรปรฐธรรมนญ(Constitution)จงหมายถงกฎหมายทเปนรากฐาน
ของประเทศ ซงกอตงสถาบนทางการเมอง ก�าหนดขอบเขตอ�านาจรฐ ก�าหนดหลก
ประกนสทธเสรภาพของประชาชน
บทท
606วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
รฐธรรมนญจงเปนกฎหมายทกอตงรฐสภา ซงเปนผใชอ�านาจนตบญญต
กอตงคณะรฐมนตร ซงเปนผใชอ�านาจบรหารและกอตงศาล ซงเปนผใชอ�านาจตลาการ
ตลอดจนมกลไกในการถวงดลอ�านาจ(CheckandBalance)ระหวางสถาบนการเมองเพอเปน
หลกประกนไมใหมอ�านาจใดอ�านาจหนงมอ�านาจสงสดจนลนพน อนอาจน�าไปสการใช
อ�านาจมชอบได การจ�ากดการใชอ�านาจรฐไวในรฐธรรมนญนน จะเปนหลกประกนสทธ
และเสรภาพของประชาชนเพราะรฐจะกาวลวงเขามาจ�ากดสทธเสรภาพของประชาชนได
กเฉพาะแตเมอรฐธรรมนญใหอ�านาจไวเทานน
รฐธรรมนญมสถานะในทางศกดหรอล�าดบชนของกฎหมาย มสถานะ
เปนกฎหมายสงสดหมายความวากฎหมายอนใดในรฐจะขดหรอแยงตอรฐธรรมนญไมได
สถานะเชนนนเองท�าใหมความส�าคญเปนอยางยง
1.2 รฐธรรมนญมความส�าคญอยางไร
รฐธรรมนญ เปนเรองของการเขยนกตกาสงสดของประเทศ ยกตวอยาง
รฐธรรมนญมความส�าคญอยางไรกอาจเปรยบเทยบไดวาเหมอนกบการเลนกฬาทงหลาย
ไมวาจะเปนการเลนฟตบอล เลนบาสเกตบอล เมอใครเขาเลน คนทเขาไปเลนในเกมนน
กจะตองอยภายใตกตกาอาจจะมกรรมการตดสนแตสวนใหญแลวกจะมกรรมการตดสน
ภายใตกตกาฉนใดฉนนนประเทศเรากตองสรางระบบการเมองมโครงสรางทางดานการเมอง
รฐธรรมนญนกสามารถจะท�าใหกตกาของการบงคบใชพฤตกรรมของผทอาสาสมครเขามา
อยในวงการเมองไมวาจะผานทางการเลอกตงกด หรอจะผานทางการแตงตงเขาไปอยใน
องคกรการตรวจสอบกดทกคนจะตองใชกตกาเดยวกนและเปนกตกาทตนเองไมไดเขยนเอง
แตเปนกตกาทคนจ�านวนหนง ซงมจ�านวนมากภายในประเทศ จากความหลากหลาย
ในดานความคดความหลากหลายทางดานพนฐานประสบการณเอาเขามาผสมผสานกน
ใหเปนกตกาทเราคดวาเปนธรรมกบสงคมเปนกตกาทสรางสรรคใหสงคมทางการเมองนน
เปนสงคมทมความบรสทธผดผองมากกวาในอดต เปนสงคมทางการเมองทจะน�าพาให
รฐบาลมประสทธภาพมเสถยรภาพและเปนสงคมทางการเมองทจะพงดแลสทธและหนาท
ของประชาชนใหอยในขอบเขตใหอยภายใตกตกา
607
วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
สาระส�าคญของรฐธรรมนญ
บทท
สทธเสรภาพของปวงชนชาวไทย1.ความหมายสทธและเสรภาพ :
โดยทวไปผคนมกจะใชค�ำวำ สทธ และเสรภำพ กนอยเสมอ ซงบำงครง
กใชควบคกน แตอำจจะใชคลำดเคลอน หรอไมตรงกบควำมหมำยทแทจรง กลำวคอ
ทง 2 ค�ำน มควำมหมำยแตกตำงกนแตมควำมสมพนธเกยวของกน ดงน
สทธ (Right) คอ อ�ำนำจทกฎหมำยรบรองใหแกบคคลในอนทจะกระท�ำ
กำรเกยวของกบทรพยหรอบคคลอน เปนอ�ำนำจทกฎหมำยรบรองใหแกบคคลหนง
ในอนทจะเรยกรองใหบคคลอกคนหนงหรอหลำยคนกระท�ำกำรบำงอยำงบำงประกำร
ใหเกดประโยชนแกตน กลำวอกนยหนง สทธเปนประโยชนทกฎหมำยรบรองและ
คมครองให และเปนกรณทกฎหมำยบญญตใหประโยชนแกบคคลไวโดยเจำะจงและ
กฎหมำยไดคมครองประโยชนน โดยบคคลผไดรบประโยชนสำมำรถใชสทธทำงศำล
สทธ จงเปนควำมชอบธรรมหรอประโยชนอนบคคลมอยแตประโยชนจะเปน
สทธหรอไม กตองแลวแตวำบคคลอนมหนำทตองเคำรพหรอไม หำกบคคลมหนำท
ตองเคำรพประโยชนนน กเปน “สทธ” กลำวคอ ไดรบกำรคมครองตำมกฎหมำย
ซงรฐจะตองด�ำเนนกำรเพอใหเกดสทธนน ขณะเดยวกนมบำงทำนใหควำมหมำยของสทธวำ
หมำยถง “ควำมเปนเจำของ” ควำมมอ�ำนำจเหนอและควำมสำมำรถจะจดกำรอยำงใด
ตอวตถประสงคแหงสทธได
608วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
เสรภาพ (Liberty) คอ อ�ำนำจในกำรก�ำหนดตนเอง บคคลสำมำรถเลอกได
ดวยตนเองวำ จะกระท�ำหรอไมกระท�ำกได วำ “เสรภาพ” หรอ Liberty นน “เปนภำวะ
ของมนษยทไมอยภำยใตกำรครอบง�ำของผอน ปรำศจำกกำรถกหนวงเหนยวขดขวำงจำก
ผหนงผใดใหตองกระท�ำกำรอยำงหนงอยำงใดโดยตนเองไมประสงค จะกระท�ำหรอกดกนให
ไมกระท�ำในสงทตนประสงคจะกระท�ำ” และยงอธบำยตอวำ เสรภำพกไมใชอนใด นอกจำก
อ�ำนำจของบคคลในอนทจะก�ำหนดตนเอง (Self-determination) ซงมนษยแตละคน
สำมำรถเลอกวถชวตทตนตองกำรกระท�ำตำมใจปรำรถนำ เปนอ�ำนำจทมนษยมอยเหนอตนเอง
เปนสภำพทตดตวมำตงแตเกด ควำมเปนมนษยกบเสรภำพจงเปนสงทคกน หำกมนษย
ถกพรำกเสรภำพไปจำกตน มนษยกหำไดเปนมนษยโดยสมบรณไม
จะเหนวำ ค�ำวำ สทธและเสรภาพ นน มควำมหมำยทคอนขำงใกลเคยงกน
โดยสรปไดวำ สทธ นน มองคประกอบทส�ำคญ คอ เปนอ�ำนำจทมมำแตเกด เปนอ�ำนำจ
ตำมธรรมชำต ครอบคลมทงในดำนกำรเมอง เศรษฐกจและสงคม ซงรฐตองใหกำรรบรอง
และคมครองโดยกฎหมำย สวน เสรภาพ มองคประกอบทส�ำคญ คอ ควำมมอสระทมนษย
สำมำรถเลอกทจะกระท�ำหรอไมกระท�ำ โดยปรำศจำกกำรครอบง�ำและตองไมไปกระทบเสรภำพ
ของผอนใหเกดควำมเสยหำย เสรภำพทกฎหมำยใหกำรรบรองและคมครอง เสรภำพนน
กจะเปนสทธไปดวย
ดงนน สทธ และเสรภำพ จงมควำมคลำยคลงกน แตมสำระส�ำคญทแตกตำงกน
ตรงทสทธเปนอ�ำนำจของบคคลทเรยกรองใหบคคลอน กระท�ำกำรหรอละเวนกระท�ำกำร
เพอใหเกดประโยชนแกตน สวนเสรภำพเปนอ�ำนำจของบคคลทจะกระท�ำหรอไมกระท�ำ
ในสงทตนเองประสงค
สทธ เสรภาพทส�าคญตามรฐธรรมนญ
1. หลกประกนสทธเสรภำพ (ม.4, ม.25 และ ม.26)
- ศกดศรควำมเปนมนษย สทธ เสรภำพ และควำมเสมอภำคของบคคล
ยอมไดรบควำมคมครอง
- บคคลมสทธและเสรภำพ นอกจำกทรฐธรรมนญคมครองแลว กำรใดทไมหำม
หรอจ�ำกดโดยรฐธรรมนญหรอกฎหมำยยอมท�ำได
609
วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
- บคคลทถกละเมดสทธหรอเสรภำพ สำมำรถอำงกฎหมำยรฐธรรมนญ
เพอใชสทธทำงศำลหรอยกขนเปนขอตอสคดในศำลได
- บคคลทไดรบควำมเสยหำยจำกกำรถกละเมดสทธ มสทธทจะไดรบกำร
เยยวยำ หรอชวยเหลอจำกรฐ
2. หลกเกณฑกำรใชสทธเสรภำพ (ม.25) จะตอง
- ไมกระทบตอควำมมนคงของรฐ
- เปนไปดวยควำมสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชำชน
- ตองไมละเมดสทธ เสรภำพ ของบคคลอน
3. หลกกำรจ�ำกดสทธเสรภำพโดยรฐ (ม.26) จะกระท�ำไดนน
- ตองเปนไปตำมเงอนไขในรฐธรรมนญ คอ เปนกำรบงคบโดยทวไป ไมเจำะจง
เฉพำะกลมหรอบคคลใดเทำนน
- ไมขดตอหลกนตธรรม
- ไมเพมภำระหรอจ�ำกดสทธหรอเสรภำพของบคคลเกนสมควรแกเหต
- ไมกระทบศกดศรควำมเปนมนษย ตองระบเหตผลในกำรจ�ำกดสทธ
และเสรภำพ
หนาทของปวงชนชาวไทย2.
หนำทของประชำชนตำมรฐธรรมนญตำงจำกสทธเสรภำพ ซงมลกษณะเปน
ประโยชนทไดรบจำกกำรมโอกำสและทำงเลอกทมอสระตำมเจตจ�ำนงทประชำชนเปน
ฝำยก�ำหนดควำมตองกำรไดเอง แตหนำทถอเปนสงทตองท�ำและตองรบผดชอบตอสงท
ตองท�ำตำมหนำทนน โดยทประชำชนไมสำมำรถเปนฝำยก�ำหนดไดเองวำจะท�ำหรอไมท�ำ
ตำมหนำทนน ดงนน หำกรฐธรรมนญและกฎหมำยทเกยวของไดก�ำหนดหนำทไววำ
ประชำชนมหนำทตองท�ำหรอตองไมท�ำสงใด ประชำชนกตองเคำรพและท�ำตำมโดยไมอำจ
หลกเลยงได สวนจะท�ำใหเกดผลดมำกนอยเพยงใด กขนอยกบจตส�ำนกในควำมรบผดชอบ
และควำมสำมำรถของประชำชนรวมกน ซงโดยหลกพนฐำนของกำรปกครองในระบอบ
เสรประชำธปไตย ทถอวำอ�ำนำจสงสดในกำรปกครองประเทศเปนของประชำชนนน
610วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
สงส�ำคญทถอเปนเงอนไขควำมส�ำเรจของกำรปกครองในระบอบนกคอ สงทเรยกวำ
กำรปกครองทรฐมกำรปกครองนอยทสด (the less government) เมอเปนเชนน จงถอไดวำ
เปนควำมจ�ำเปนทประชำชนจะตองเขำมำมสวนรวมหรอมบทบำทใหมำกทสดดวย
ฉะนน สทธ และหนำทของประชำชนในฐำนะทเปนพลเมอง จงตองเปนหนำททประชำชน
จะละเลยเพกเฉย หรอนงดดำย หรอคดวำไมใชธระไมได ตองมส�ำนกตอภำระหนำท
ของพลเมอง (sense of duty) มเจตจ�ำนงอสระในกำรพงของตนเอง (self dependency)
มกำรก�ำหนดตนเอง (self determination) และมกำรปกครองตนเอง (self government)
พรอมกนไปดวย เหตนประชำชนในสงคมประชำธปไตยจงควรเปนพลเมองทตองตนตว
(active citizen) และมปฏสมพนธกบอ�ำนำจและอทธพลทำงกำรเมอง กำรปกครอง
(political interaction) อยเสมอ กลำวอกนยหนงกคอ ประชำชนทด (good people) ในสงคม
ประชำธปไตยกควรตองเปนพลเมองด (good citizen) ดวยนนเอง ทงน สำมำรถจ�ำแนกหนำท
ของประชำชนตำมรฐธรรมนญออกไดเปน 5 ดำน ดงน คอ
1) หนำทของพลเมองด ประชำชนมหนำทรกษำชำต ศำสนำ พระมหำกษตรย
และกำรปกครองระบอบประชำธปไตยอนมพระมหำกษตรยทรงเปนประมข
2) หนำทตอกฎหมำย ประชำชนมหนำทปฏบตตำมกฎหมำย
3) หนำททำงกำรเมอง ประชำชนมหนำทไปใชสทธออกเสยงเลอกตง
4) หนำทตอประเทศ ประชำชนมหนำทปองกนประเทศ โดยกำรรบรำชกำรทหำร
เสยภำษอำกร
5) หนำทตอสงคมและสงแวดลอม ประชำชนมหนำทชวยเหลอรำชกำร พทกษ
ปกปอง และสบสำนศลปวฒนธรรมของชำต และภมปญญำทองถน และอนรกษทรพยำกร
ธรรมชำต และสงแวดลอม
หนาทของรฐ3.
1) หนำทพนฐำน
- พทกษสถำบนพระมหำกษตรย เอกรำช อธปไตย
- ดแลใหมกำรปฏบตตำมกฎหมำย และบงคบใชกฎหมำย
611
วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
2) หนำทท�ำใหสทธเสรภำพของประชำชนเปนจรง
- เดกทกคนไดรบกำรศกษำภำคบงคบ 12 ป อยำงมคณภำพ โดยไมเกบ
คำใชจำย
- จดบรกำรสำธำรณสข สำธำรณปโภคขนพนฐำนทมประสทธภำพอยำงทวถง
- อนรกษศลปะ วฒนธรรม ทรพยำกรธรรมชำต และสงแวดลอมใหเกดประโยชน
อยำงสมดลและยงยน โดยจดใหประชำชนและชมชนในทองถนมสวนรวมในกำรด�ำเนนกำรดวย
3) หนำทบรกำรสำธำรณะ
- เปดเผยขอมลขำวสำรสำธำรณะใหประชำชนเขำถงโดยสะดวก
- จดใหมองคกรทมอสระรกษำคลนควำมถ และสทธในกำรเขำใชวงโคจร
ดำวเทยม
- จดใหมกำรคมครองและพทกษสทธของผบรโภค
- รกษำวนยกำรเงนกำรคลงอยำงเครงครด และจดระบบภำษใหเกดควำม
เปนธรรม
- จดใหมมำตรกำร กลไกปองกน และขจดกำรทจรตอยำงเขมงวด
4) กำรตรวจสอบกำรท�ำหนำทของรฐ
- ประชำชนและชมชนมสทธทจะตดตำมและเรงรดฟองรองหนวยงำนของรฐ
เพอใหประชำชนหรอชมชนไดรบบรกำรตำมทรฐมหนำทจดท�ำให
แนวนโยบายแหงรฐ4.
เปนแนวทำงใหรฐด�ำเนนกำรตรำกฎหมำยและก�ำหนดนโยบำยในกำรบรหำร
รำชกำรแผนดน โดยก�ำหนดใหมยทธศำสตรชำตเปนเปำหมำยกำรพฒนำประเทศ
อยำงยงยนตำมหลกธรรมำภบำล ดงน
- สงเสรมสมพนธไมตรกบนำนำประเทศ
- อปถมภ และคมครองพระพทธศำสนำและศำสนำอน สนบสนนกำรเผยแผ
หลกธรรมของศำสนำ
- จดกระบวนกำรยตธรรมใหมประสทธภำพ เปนธรรม สะดวก รวดเรว และ
ไมเสยคำใชจำยสงเกนสมควร
612วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
- จดใหมและสงเสรมกำรวจยและพฒนำวทยำศำสตร เทคโนโลย และศลปะ
วทยำกำร
- สงเสรมและใหควำมคมครองชำวไทยกลมชำตพนธตำง ๆ ใหด�ำรงชวต
ในสงคมตำมวฒนธรรม ประเพณ และวถชวตดงเดมควำมสมครใจ
- เสรมสรำงควำมเขมแขงของครอบครว สงเสรมสขภำพและกำรกฬำ
- วำงแผนและมมำตรกำร เกยวกบทดน ทรพยำกรน�ำ และพลงงำน
- คมครองผใชแรงงำนใหไดรบควำมปลอดภยและสวสดกำร กำรประกนสงคม
สทธประโยชนอนทเหมำะสม
- จดระบบเศรษฐกจตำมหลกปรชญำของเศรษฐกจพอเพยง จดใหมกลไกให
เกษตรกรสำมำรถแขงขนในตลำดได
- พฒนำระบบกำรบรหำรรำชกำรแผนดน ตำมหลกกำรบรหำรกจกำรบำนเมองทด
- จดใหมกฎหมำยเทำทจ�ำเปน เพอไมใหเปนภำระแกประชำชน
- สงเสรมใหประชำชนรและเขำใจอยำงถกตองเกยวกบกำรปกครองระบอบ
ประชำธปไตย อนมพระมหำกษตรยทรงเปนประมข และมสวนรวมในกำรพฒนำประเทศ
รฐสภา : องคประกอบ หนาท และอำานาจ5.
รฐธรรมนญไดก�ำหนดขอบเขตกำรใชอ�ำนำจอธปไตยทำงออม หรอโดยผำน
ผแทนในรปแบบรฐสภำ ดงน
1) องคประกอบของรฐสภำ รฐสภำประกอบดวยสมำชกสภำผแทนรำษฎรและ
สมำชกวฒสภำ ประธำนสภำผแทนรำษฎรเปนประธำนรฐสภำ ประธำนวฒสภำเปนรอง
ประธำนรฐสภำ
2) กำรประชมรวมกนของรฐสภำ เปนกรณส�ำคญทงทเกยวของกบกำรตรำ
กฎหมำยและเรองอน ๆ อำท กำรแตงตงผส�ำเรจรำชกำรแทนพระองค กำรใหควำมเหนชอบ
ในกำรสบรำชสมบต กำรแถลงนโยบำยของคณะรฐมนตร กำรขอเปดอภปรำยทวไปของ
นำยกรฐมนตรเพอรบฟงควำมคดเหน กำรใหควำมเหนชอบประกำศสงครำม กำรให
ควำมเหนชอบหนงสอสญญำทมบทเปลยนแปลงเขตอ�ำนำจรฐ กำรแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ
กำรปรกษำรำงพระรำชบญญตหรอรำงพระรำชบญญตประกอบรฐธรรมนญ เปนตน
613
วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
ทมาของสมาชกสภาผแทนราษฎร6.
สภำผแทนรำษฎร ประกอบดวย สมำชกสภำผแทนรำษฎรจ�ำนวน 500 คน
เปนสมำชกซงมำจำกกำรเลอกตงแบบแบงเขตเลอกตง จ�ำนวน 350 คน และสมำชกซงมำ
จำกบญชรำยชอของพรรคกำรเมอง จ�ำนวน 150 คน มวำระกำรด�ำรงต�ำแหนงครำวละ 4 ป
มหนำทส�ำคญ 2 ประกำรคอ หนำทดำนนตบญญต ไดแก กำรเสนอและพจำรณำ
รำงกฎหมำย พระรำชก�ำหนดและกำรแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ กบหนำทดำนกำรควบคม
กำรบรหำรรำชกำรแผนดน ไดแก กำรตงกระทถำมรฐมนตร กำรเปดอภปรำย ไมไววำงใจ
รฐมนตรเปนรำยบคคลหรอทงคณะ สมำชกสภำผแทนรำษฎรจะด�ำรงต�ำแหนงรฐมนตร
พรอมกบต�ำแหนงสมำชกสภำผแทนรำษฎรไมได
614วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
ทมาของสมาชกวฒสภา7.วฒสภำ ประกอบดวย สมำชกวฒสภำ จ�ำนวน 200 คน มำจำกกำรเลอกกนเอง
ของบคคล ซงมควำมร ควำมเชยวชำญ ประสบกำรณ อำชพ ลกษณะ หรอประโยชนรวมกนหรอท�ำงำน หรอเคยท�ำงำนดำนตำง ๆ ทหลำกหลำยของสงคม โดยในกำรแบงกลม ตองแบงในลกษณะทท�ำใหประชำชนซงมสทธสมครรบเลอกทกคนสำมำรถอยในกลมใด กลมหนงได จำกระดบอ�ำเภอ มำระดบจงหวดทวประเทศ มวำระกำรด�ำรงต�ำแหนงครำวละ 5 ป ไมสงกดพรรคกำรเมอง และมควำมเปนกลำงทำงกำรเมอง จะเปนรฐมนตรหรอขำรำชกำรกำรเมองอนไมได มหนำทและอ�ำนำจทส�ำคญ 2 ประกำร คอ หนำทดำนนตบญญต ไดแก กำรพจำรณำหรอยบยงรำงกฎหมำย กำรพจำรณำพระรำชก�ำหนด และกำรแกไข เพมเตมรฐธรรมนญ กบหนำทดำนกำรควบคมกำรบรหำรรำชกำรแผนดน ไดแก กำรตงกระทถำมรฐมนตร กำรขอเปดอภปรำยทวไปเพอใหคณะรฐมนตรชแจงขอเทจจรงโดยไมมกำร ลงมต กำรใหควำมเหนชอบกำรแตงตงบคคลใหด�ำรงต�ำแหนงตำง ๆ ทงน ตำมบทเฉพำะกำล ของรฐธรรมนญ ก�ำหนดใหในชวง 5 ปแรก มสมำชกวฒสภำ จ�ำนวน 250 คน
คณะรฐมนตร8.คณะรฐมนตร (ครม.) ประกอบดวย นำยกรฐมนตร และรฐมนตรอน อกไมเกน
35 คน มอ�ำนำจหนำทในกำรบรหำรรำชกำรแผนดนโดยจะตองแถลงนโยบำยตอรฐสภำ และบรหำรงำนโดยยดหลก ดงน
1) ยดประโยชนสงสดของประเทศและประชำชนสวนรวม2) รกษำวนยกำรคลงอยำงเครงครด 3) ยดหลกกำรบรหำรกจกำรบำนเมองทด 4) สรำงสงคมสงบสข สำมคค ปรองดองนอกจำกน ครม. ยงมอ�ำนำจ- ขอใหมกำรออกเสยงประชำมตในเรองทขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ- เปนผเสนอใหพระมหำกษตรยทรงตรำพระรำชก�ำหนดใหใชบงคบ- เปนผเสนอใหพระมหำกษตรยตรำพระรำชกฤษฎกำ- เปนผเสนอใหพระมหำกษตรยประกำศใชหรอยกเลกกฎอยกำรศก- เปนผเสนอใหพระมหำกษตรยทรงท�ำหนงสอสญญำสนตภำพขน- เปนผเสนอใหพระมหำกษตรยพระรำชทำนอภยโทษ
615
วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
กลไกการตรวจสอบการใชอำานาจรฐ9.
กลไกท 1 กำรคดกรองคณสมบตนกกำรเมอง โดย กกต. และศำล โดยผเขำส
ต�ำแหนงทำงกำรเมอง จะตองไมเคยมพฤตกรรมทจรต หรอประพฤตมชอบ ไมเคยถก
ไลออกจำกหนวยงำนของรฐ ไมเคยท�ำผดในคดรำยแรงตำง ๆ เชน กำรคำมนษย กำรฟอกเงน
กำรทจรตเลอกตง ควำมผดตอต�ำแหนงหนำทรำชกำร ควำมผดเกยวกบทรพย กำรฉอโกง
ประชำชน ผลต น�ำเขำ สงออกหรอคำยำเสพตด เจำมอกำรพนน
กลไกท 2 กำรคดกรองผด�ำรงต�ำแหนงทำงกำรเมอง โดย กกต. และศำลฎกำ
แบงออกเปน 2 ระยะ
1. กอนประกำศผลกำรเลอกตงหรอกำรเลอก เปนอ�ำนำจของ กกต. คอ
- สงใหมกำรเลอกตงใหม (ใบเหลอง)
- สงระงบกำรใชสทธสมครรบเลอกตงของผสมครรบเลอกตงไวเปนกำร
ชวครำว เปนระยะเวลำไมเกน 1 ป (ใบสม)
2. หลงประกำศผลกำรเลอกตงหรอกำรเลอก (ศำลฎกำ)
- เพกถอนสทธเลอกตง 10 ป (ใบแดง)
- เพกถอนสทธสมครรบเลอกตงตลอดไป (ใบด�ำ)
กลไกท 3 กำรถอดถอนผด�ำรงต�ำแหนงทำงกำรเมองจำกกำรเสนอขององคกร
อสระ โดย กกต. และ ป.ป.ช. หำกพบวำ กระท�ำกำรทจรต หรอประพฤตมชอบ
- กกต. สงค�ำรองไปศำลรฐธรรมนญ เพอถอดถอนผด�ำรงต�ำแหนงทำงกำรเมอง
- ป.ป.ช. วนจฉยเอง หรอ สงค�ำรองไปศำลฎกำหรอศำลฎกำแผนกคดอำญำ
ของผด�ำรงต�ำแหนงทำงกำรเมองเพอถอดถอน
กลไกท 4 กำรถอดถอนผด�ำรงต�ำแหนงทำงกำรเมอง โดยรฐสภำ
- ส.ส. หรอ ส.ว. จ�ำนวนไมนอยกวำ 1 ใน 10 ของจ�ำนวนสมำชกทงหมด
เทำทมอยของแตละสภำ เขำชอตอประธำนสภำทตนเปนสมำชกใหถอดถอน
- ส.ส. หรอ ส.ว. จ�ำนวนไมนอยกวำ 1 ใน 10 ของจ�ำนวนสมำชกทงหมดเทำท
มอยของแตละสภำเสนอใหศำลรฐธรรมนญถอดถอน (กรณแปรญตตทเกยวกบงบประมำณ
รำยจำยประจ�ำป หรอรำยจำยเพมเตมหรอโอนงบประมำณ)
616วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
- ส.ส. จ�ำนวนไมนอยกวำ 1 ใน 5 ของจ�ำนวนสมำชกทงหมดของสภำเสนอ
ญตต เปดอภปรำยทวไป เพอลงมตไมไววำงใจรฐมนตรเปนรำยบคคลหรอทงคณะ
กลไกท 5 กำรตรวจสอบกำรกระท�ำผดหรอโดยละเมดของหนวยงำน โดย
คณะกรรมกำรสทธมนษยชน (กสม.) และคณะกรรมกำรตรวจเงนแผนดน (คตง.) อำท
- ตรวจสอบกำรละเมดสทธมนษยชน
- ตรวจสอบกำรใชจำยเงนงบประมำณแผนดนใหเกดควำมคมคำและถกตอง
ตำมระเบยบ
- ตรวจสอบกำรใชจำยเงนแผนดนตำมกฎหมำยวำดวยวนยกำรเงนกำรคลง
ของรฐอยำงเครงครด
การมสวนรวมของประชาชน10.
ประธำนำธบดสหรฐอเมรกำอบรำฮม ลนคอลน (Abraham Lincoln) ไดใหค�ำนยำม
ของกำรเมองกำรปกครองในระบอบประชำธปไตย (Democracy) ทไดรบกำรยอมรบและน�ำไป
อำงองกนอยำงกวำงขวำงวำ “การเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตย หมายถง
การปกครองของประชาชน โดยประชาชน และเพอประชาชน” (government of the
people, by the people, and for the people)
617
วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
ควำมหมำยของกำรเมองกำรปกครองในระบอบประชำธปไตยดงกลำว อ�ำนำจ
สงสดหรออ�ำนำจอธปไตยเปนของปวงชน โดยประชำชนท�ำหนำทปกครองตนเองโดยตรง
(Direct Democracy) นน เปนอดมคต เพรำะในทำงปฏบตนนไมสำมำรถกระท�ำได จงเกด
รปแบบกำรปกครองระบอบประชำธปไตยแบบผแทน (Indirect Democracy or Representative
government) โดยประชำชนเลอกผแทนขนท�ำหนำทแทนตน แลวผแทนเหลำนนมหนำท
รวมกนก�ำหนดทงผปกครอง (รฐบำล) นโยบำย และวธกำรปฏบตตำมนโยบำย ซงเปน
หลกกำรและกระบวนกำรทำงกำรเมองกำรปกครองทสอดคลองกบอดมกำรณประชำธปไตย
ตำมค�ำนยำมของอบรำฮม ลนคอลน
กำรทประชำชนท�ำหนำทปกครองดวยตนเองโดยตรง หรอกำรเลอกผแทนเขำไป
ท�ำหนำทแทนตนนน เปนกลไกทส�ำคญทสดทจะท�ำใหกระบวนกำรทำงกำรเมองกำรปกครอง
ในระบอบประชำธปไตยทกกระบวนกำร ทกระดบ และทกมต ด�ำเนนไปอยำงมประสทธภำพ
โดยทประชำชนตองมคณสมบตทเออ หรอสนบสนนตอหลกกำรประชำธปไตย เชน
มควำมสนใจ กระตอรอรนทจะเขำมสวนรวมในทำงกำรเมอง หรอตดตำม ควบคม
และตรวจสอบกำรท�ำงำนของรฐอยำงจรงจง เปนตน หรออำจกลำวไดอกนยหนงวำ ประชำชน
ตองมวฒนธรรมทำงกำรเมองตำมทศนะทวำ “กจกรรมทางการเมองการปกครองเปน
หนาทททกคนตองเอาใจใสรบผดชอบ จะหลกเลยงหรอปฏเสธใหพนความรบผดชอบ
ของตนหาไดไม” หรอ “กำรเมองเปนเรองของทกคน”
กำรมสวนรวมในทำงกำรเมอง (Political Participation) จงเปนหวใจของกำรเมอง
กำรปกครองในระบอบประชำธปไตย โดยเฉพำะในสงคมประชำธปไตยแบบตะวนตก
แตมไดหมำยควำมวำ ประชำชนทงหมดจะตองประสงคทจะมสวนรวมในทำงกำรเมอง
เพรำะยงมประชำชนอกจ�ำนวนหนงทพอใจเปนผสงเกตกำรณทำงกำรเมองมำกกวำจะเขำม
สวนรวมในทำงกำรเมองโดยตรง และในบำงประเทศหรอบำงสถำนกำรณนน หำกเปดโอกำส
ใหประชำชนมสวนรวมในทำงกำรเมองมำกเกนไป กอำจจะไมเกดผลดได เนองจำกในบรบท
ของกำรมสวนรวมในทำงกำรเมองนน ประชำชนจะมสทธสวนรวมในทำงกำรเมอง ทงรปแบบ
หรอวธกำร และขอบเขต กลม หรอจ�ำนวนของประชำชนผมสทธสวนรวมในทำงกำรเมองไดด
มำกนอยเพยงใดนน ยงขนอยกบระดบของพฒนำกำรทำงกำรเมอง ควำมตนตวในทำงกำรเมอง
และวฒภำวะทำงกำรเมองหรอภมปญญำทำงกำรเมองของรฐนน ๆ เปนส�ำคญดวย
618วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
กำรมสวนรวมในทำงกำรเมองของประชำชน จงมใชมเพยงกำรออกเสยง
เลอกตงผแทนหรอกำรมสวนรวมในทำงกำรเมองรปแบบอนรปแบบใดรปแบบหนงเทำนน
และประชำชนผมสทธสวนรวมในทำงกำรเมอง กมไดจ�ำกดวำ ตองเปนชำยหรอหญงหรอ
ตองอำย 20 ปบรบรณ หรอตองไมเปนผทพพลภำพ หรอตองส�ำเรจกำรศกษำระดบใด
ระดบหนงเทำนน
สรป นยำมของค�ำวำ “การมสวนรวมในทางการเมอง” หมายถง การท
ประชาชนเขารวมด�าเนนกจกรรมทางการเมอง เพอทจะมอทธพลตอการก�าหนด
นโยบายของรฐ หรอผน�ารฐบาล รวมทงกดดนใหรฐบาลกระท�าตามความประสงค
ของตนหรอกลมของตนและโดยทกำรมสวนรวมในทำงกำรเมองเปนเครองชวดพฒนำกำร
ทำงกำรเมองในระบอบประชำธปไตยของแตละประเทศ กำรมสวนรวมในทำงกำรเมองกควร
ทจะเปนกำรมสวนรวมในทำงกำรเมองตำมทกฎหมำยก�ำหนด ดงนน ประเทศทพฒนำกำร
เมองกำรปกครอง ในระบอบประชำธปไตยอยในระดบทดแลว กมกจะก�ำหนดใหประชำชน
ในทกระดบมสทธมสวนรวมในทำงกำรเมองตำมกฎหมำยทมผลในทำงปฏบตอยำงเปน
รปธรรม ในทกมตของกระบวนกำรทำงกำรเมอง
ทงน “กำรมสวนรวมในทำงกำรเมอง” จงตองเปนกำรกระท�ำทมวตถประสงค
เพอมอทธพลในกำรตดสนใจของรฐบำลเปนส�ำคญ และกำรกระท�ำใดไมมวตถประสงค
เพอมอทธพลในกำรตดสนใจเลอกนโยบำยของรฐบำล หรอเลอกบคคลส�ำคญทสำมำรถ
ก�ำหนดนโยบำยของรฐบำล
619
วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
อ�านาจอธปไตยเปนของปวงชนชาวไทย
มำตรำ 3 ของรฐธรรมนญแหงรำชอำณำจกรไทย พทธศกรำช 2560 ก�ำหนดให
อ�ำนำจอธปไตยเปนของปวงชนชำวไทย พระมหำกษตรยผทรงเปนประมขทรงใชอ�ำนำจนน
ทำงรฐสภำ คณะรฐมนตร และศำล ตำมบทบญญตแหงรฐธรรมนญ ซงจ�ำแนกได ดงน
1) กำรใชอ�ำนำจทำงตรงดวยตนเอง ตำมสทธ กลไกทก�ำหนดไวในรฐธรรมนญ
เชน กำรเขำถงขอมลขำวสำร กำรตรวจสอบกำรท�ำงำนของเจำหนำทของรฐ กำรแสดง
ควำมคดเหนโดยไมละเมดสทธเสรภำพของบคคลอน เปนตน
2) กำรใชอ�ำนำจทำงตรงรวมกบผอน เชน กำรเขำชอเสนอกฎหมำย กำรเขำชอ
ถอดถอนนกกำรเมองทองถนททจรต ตลำกำรศำลรฐธรรมนญ หรอผด�ำรงต�ำแหนงในองคกร
อสระ กำรชมนมโดยสงบและปรำศจำกอำวธ
3) กำรใชอ�ำนำจทำงออมผำนกำรเลอกตวแทน เชน กำรเลอกตงสมำชกสภำ
ผแทนรำษฎร (ส.ส.) กำรเลอกสมำชกวฒสภำ (ส.ว.) กำรเลอกตงสมำชกสภำทองถนหรอ
ผบรหำรทองถน เพอไปท�ำหนำทนตบญญต หรอก�ำหนดนโยบำยบรหำรและพฒนำประเทศ
หรอเพอตรวจสอบกำรบรหำร และผลกดนกำรแกไขปญหำ
องคกรอสระ11
1. องคกรอสระคออะไร
องคกรอสระ หมำยถง องคกรของรฐทไดรบมอบหมำยใหด�ำเนนกำร
เกยวกบภำรกจของรฐ ตำมบทบญญตแหงรฐธรรมนญและกฎหมำย โดยเปนองคกร
ของรฐทมสถำนะพเศษ ซงไดรบหลกประกน ใหสำมำรถปฏบตภำรกจหนำทไดโดยอสระ
ปลอดพนจำกกำรแทรกแซงขององคกรของรฐอนหรอสถำบนกำรเมองอน รวมทงอยเหนอ
กระแสและกำรกดดนใด ๆ ทเกดขนภำยในสงคมในชวงเวลำใดเวลำหนง
2. ท�าไมตองมองคกรอสระ
แมวำในตำงประเทศทเปนรฐประชำธปไตย ไดมกำรจดตงองคกรของรฐ
ทเปนอสระ (Independent Regulatory Agency) มำนำนแลว โดยองคกรอสระจดเปน
สถาบนทางการบรหาร เพอสรางดลยภาพระหวางการบรหารทมประสทธภาพ
620วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
กบการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชน ซงโครงสรำงระบบบรหำรรปแบบเดม
มขอจ�ำกด เนองจำกมกำรจดล�ำดบของอ�ำนำจหนำทและกำรควบคมบงคบบญชำตำม
ล�ำดบชน ท�ำใหเกดควำมลำชำและขำดประสทธภำพในกำรปฏบตหนำทซงอำจกระทบ
ตอผลประโยชนส วนรวมและสทธเสรภำพของประชำชน แตส�ำหรบประเทศไทย
องคกรอสระไดถอก�ำเนดขนเปนครงแรก ภำยใตรฐธรรมนญฉบบปฏรปกำรเมองหรอ
รฐธรรมนญฉบบประชำชน เพอท�ำหนำทควบคมตรวจสอบกำรท�ำหนำทของฝำยกำรเมอง
และฝำยรำชกำรในดำนตำง ๆ รวมทงเพอคมครองสทธเสรภำพของประชำชนอกทำงหนง
ดวย แตมควำมหมำยครอบคลมไปถงสถำบนตลำกำร นอกจำกจะจดเปนสถำบนทำง
กำรบรหำรดงปรำกฏตำมรฐธรรมนญมำตรำ 75 วรรคสอง ซงบญญตใหรฐตองจดสรร
งบประมำณใหพอเพยงกบกำรบรหำรงำนโดยอสระขององคกรฝำยตลำกำร คอ ศำล
รฐธรรมนญ ศำลยตธรรม ศำลปกครอง และองคกรอสระ คอ คณะกรรมกำรกำรเลอกตง
คณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำต คณะกรรมกำรปองกนและปรำบปรำมกำรทจรต
แหงชำต คณะกรรมกำรตรวจเงนแผนดน และผตรวจกำรแผนดนของรฐสภำ ทงน เนองจำก
ระบบเดม องคกรผใชอ�ำนำจรฐกบองคกรผตรวจสอบกำรใชอ�ำนำจรฐอยในองคกรเดยวกน
คอ องคกรฝำยนตบญญต องคกรฝำยบรหำร และองคกรฝำยตลำกำรตำงกเปนองคกร
ผใชอ�ำนำจและในขณะเดยวกนองคกรนนเอง กมหนำทในกำรตรวจสอบกนเองดวยระบบ
ทถกออกแบบขนมำใหมไดจดตงหรอแยกกลไกกำรตรวจสอบกำรใชอ�ำนำจออกจำกกลไก
กำรใชอ�ำนำจเพมเตมผำนองคกรพเศษ ซงมลกษณะเปนองคกรเฉพำะ นอกจำกองคกร
ฝำยตลำกำร นนกคอ องคกรอสระ ตำมรฐธรรมนญทงหำองคกรดงกลำว โดยมเจตนำรมณ
ทจะเสรมชองวำงในโครงสรำงกำรบรหำรประเทศ เนองจำกปญหำกำรปฏบตภำรกจหนำท
ขององคกรตรวจสอบกำรใชอ�ำนำจทผำนมำไมสำมำรถปฏบตหนำทไดอยำงมประสทธภำพ
เพรำะถกครอบง�ำจำกฝำยกำรเมอง
3. ความส�าคญและประโยชนขององคกรอสระตอการปฏรปการเมอง
3.1 การสรางการเมองของพลเมอง
รฐธรรมนญไดก�ำหนดใหคณะกรรมกำรกำรเลอกตงมอ�ำนำจหนำท
จดหรอด�ำเนนกำรใหมกำรจดกำรเลอกตงสมำชกสภำผแทนรำษฎร กำรเลอกสมำชกวฒสภำ
กำรเลอกตงสมำชกสภำทองถนและผบรหำรทองถน ใหเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม
และควบคมดแลกำรออกเสยงประชำมตใหเปนไปโดยชอบดวยกฎหมำย คณะกรรมกำร
621
วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
กำรเลอกตง จงเปนผมบทบำทในกำรอ�ำนวยกำร เพอใหกำรใชสทธของประชำชนใน
รปแบบของประชำธปไตยแบบมผแทน เพอใหไดผทจะเปน “ตวแทน” ของประชำชนทงใน
ดำนนตบญญต และในดำนกำรสรรหำแตงตงคณะรฐมนตรตลอดจนผด�ำรงต�ำแหนง
ในองคกรอสระตำมรฐธรรมนญ รวมทงตวแทนของประชำชนในระดบทองถน ไดแก สมำชก
สภำทองถนและผบรหำรทองถน เปนไปตำมเจตนำรมณ และควำมประสงคของประชำชน
ผเปนเจำของอ�ำนำจอธปไตยมำกทสด
3.2 การคมครองสทธเสรภาพของประชาชน
รฐธรรมนญไดก�ำหนดบทบำทขององคกรอสระตำมรฐธรรมนญ
ในกำรคมครองสทธเสรภำพของประชำชนจำกกำรถกละเมดสทธเสรภำพโดยกฎหมำย
ทขดหรอแยงตอรฐธรรมนญไว เนองจำกกฎหมำยเปนบอเกดแหงกำรใชอ�ำนำจรฐทงปวง
รวมทงกฎหมำย ยงอำจมบทบญญตทมลกษณะเปนกำรจ�ำกดสทธเสรภำพบำงประกำรของ
ประชำชนได ดงนน หำกไมมกระบวนกำรควบคมมใหกฎหมำยขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ
แลว สทธเสรภำพของประชำชนยอมถกกระทบกระเทอนจำกกฎหมำยทขดหรอแยง
ตอรฐธรรมนญได
3.3 การคมครองประชาชนจากการถกละเมดสทธเสรภาพ โดยการ
กระท�าของรฐ ในกระบวนการยตธรรมทางอาญา
กำรใชอ�ำนำจรฐโดยเจำหนำทของรฐนน จะตองมกฎหมำยก�ำหนด
ใหใชอ�ำนำจนน หำกไมมกฎหมำยใหอ�ำนำจไว กกระท�ำไมได อยำงไรกตำม กำรใชอ�ำนำจรฐ
ของเจำหนำทของรฐถอเปนกำรใชอ�ำนำจทเหนอกวำประชำชนอยแลว ทงน เนองจำก
อ�ำนำจรฐนนมขอบเขตกวำงขวำง ตงแตอ�ำนำจในกระบวนกำรยตธรรม เชน กำรจบ กำรคน
กกขง ควบคมตว กำรสอบสวน หรอแมแตกำรเปรยบเทยบปรบ ซงกำรใชอ�ำนำจในกระบวน
กำรยตธรรมน ลวนแตเปนกำรละเมดตอสทธเสรภำพของผตองหำ หรอผถกกลำวหำทงสน
3.4 การคมครองประชาชนจากการถกละเมดสทธเสรภาพ โดยการ
กระท�าของรฐในทางปกครอง
นอกจำกน กำรใชอ�ำนำจรฐในอกรปแบบหนง คอ กำรใชอ�ำนำจปกครอง
ไดแก กำรใชอ�ำนำจหนำทของรฐทเกยวของกบสทธและเสรภำพของประชำชน ไดแก
กำรใชอ�ำนำจตำมกฎหมำยของหนวยงำนทำงปกครองและเจำหนำทของรฐทมผลเปน
กำรสรำงนตสมพนธขนระหวำงบคคลในอนทจะกอใหเกดกำรเปลยนแปลง โอน สงวน ระงบ
622วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
หรอมผลกระทบตอสถำนภำพของสทธหรอหนำทของบคคล ไมวำจะเปนกำรถำวรหรอชวครำว
เชน กำรสงกำรกำรอนญำต กำรอนมต กำรวนจฉยอทธรณ กำรรบรอง และกำรรบจดทะเบยน
หรอกำรออกกฎ ระเบยบ ขอบงคบตอประชำชนตำมทมกฎหมำยใหอ�ำนำจไว
3.5 การเยยวยาปญหาของประชาชนจากการใชอ�านาจรฐ และการ
คมครองดานสทธมนษยชน
นอกจำกกลไกกำรคมครองสทธเสรภำพของประชำชนผำนกระบวน
กำรศำลแลวรฐธรรมนญ ฉบบปจจบน ยงสรำงกลไกในกำรตรวจสอบตดตำมกำรท�ำงำน
ของภำครฐ ในรปขององคกรอสระตำมรฐธรรมนญอกดวย ไดแก ผตรวจกำรแผนดน
ซงมอ�ำนำจพจำรณำและสอบสวนหำขอเทจจรงตำมค�ำรองเรยน ในกรณเรองรองเรยน
เกยวกบหนวยงำนของรฐหรอเจำหนำทของรฐไมปฏบตตำมกฎหมำย หรอปฏบตนอกเหนอ
ไปจำกอ�ำนำจหนำททกฎหมำยก�ำหนด หรอกำรด�ำเนนกำรของหนวยงำนของรฐหรอ
เจำหนำทของรฐทกอใหเกด ควำมเสยหำยแกผรองเรยนหรอประชำชนโดยไมเปนธรรม ไมวำกำร
ด�ำเนนกำรดงกลำวนนจะเปนไปตำมกฎหมำยหรอไมกตำม และกรณอนตำมทกฎหมำย
บญญต รวมทงกำรจดท�ำรำยงำนพรอมทงเสนอควำมเหนและขอเสนอแนะตอรฐสภำ
ดงนน องคกรอสระจงตองมคณลกษณะ ดงน
ความเปนอสระ
- อสระในเรองทมำและกำรเขำสอ�ำนำจของบคคลทเขำท�ำหนำทใน
องคกรอสระ
- อสระในเรองกำรก�ำหนดนโยบำยและกำรด�ำเนนงำนขององคกร
- อสระในเรองงบประมำณ
- มหนวยธรกำรหรอส�ำนกงำนทเปนอสระ
ความเปนกลาง
- ไมฝกฝำยในทำงกำรเมอง
- ปรำศจำกอคต ไมล�ำเอยง เพรำะรก โกรธ หลง กลว
ด�ารงความยตธรรม
- มควำมเทยงธรรม
- มควำมชอบธรรม
- มควำมชอบดวยเหตผล
623
วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
4. การแบงประเภทองคกรอสระตามรฐธรรมนญและกฎหมาย
4.1 องคกรฝายตลาการหรอองคกรศาล
มลกษณะเปนองคกรอสระตำมเจตนำรมณของรฐธรรมนญ มฐำนะ เปนองคกรตำมรฐธรรมนญทใชอ�ำนำจตลำกำร ไดแก
ศาลรฐธรรมนญ
มหนำทและอ�ำนำจพจำรณำวนจฉยควำมชอบดวย รฐธรรมนญของ กฎหมำยหรอรำงกฎหมำย มใหขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ เพอรกษำควำมเปนกฎหมำย สงสดของรฐธรรมนญ พจำรณำวนจฉยปญหำเกยวกบหนำทและอ�ำนำจของสภำผแทนรำษฎร วฒสภำ รฐสภำ คณะรฐมนตร หรอองคกรอสระ
ศาลยตธรรม
มหนำทและอ�ำนำจพจำรณำพพำกษำคดทงปวง เวนแตคดทรฐธรรมนญ หรอกฎหมำยบญญต ใหอยในอ�ำนำจของศำลอน เชน คดตำมประมวลกฎหมำยอำญำ ทเกยวกบเจำหนำทของรฐ คดตำมประมวลกฎหมำยอำญำอน ๆ และแพง ฯลฯ
ศาลปกครอง
มหนำทและอ�ำนำจพจำรณำพพำกษำคดปกครองอนเนองมำจำกกำรใชอ�ำนำจทำงปกครอง ตำมกฎหมำยหรอเนองมำจำกกำรด�ำเนนกจกำรทำงปกครอง ศำลปกครอง แบงเปน 2 ชนศำล คอ ศำลปกครองสงสดและศำลปกครองชนตน
คดปกครอง เปนคดทเอกชนหรอประชำชนพพำทกบรฐ ซงเปนกำรยำก ทประชำชนจะหำเอกสำร หรอหลกฐำนมำสกบรฐได เพรำะฝำยรำชกำรเปนผครอบครองเอกสำรไวทงหมด ดงนน ศำลซงมหนำทไตสวนคดเพอแสวงหำขอเทจจรงใหมำกทสด เพอท�ำหนำทพจำรณำพพำกษำคดปกครองโดยเฉพำะ ดงนน ศำลปกครองซงถกจดตงขน หรอมไวในกรณทรฐ องคกร หรอเจำหนำทของรฐใชอ�ำนำจโดยมชอบดวยกฎหมำย เปนเหตให กระทบตอสทธ เสรภำพของประชำชน เปนองคกรศำลองคกรหนงทจะเยยวยำควำมเสยหำย ทรฐกระท�ำหรอกอใหเกดขนกบประชำชนนนเอง
ศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด�ารงต�าแหนงทางการเมอง มหนำทและอ�ำนำจพจำรณำคดทนำยกรฐมนตร รฐมนตร สมำชกสภำ ผแทนรำษฎร สมำชกวฒสภำ หรอขำรำชกำรกำรเมองอน ๆ ถกกลำวหำวำร�ำรวยผดปกต กระท�ำควำมผดตอต�ำแหนงหนำทรำชกำร ตำมประมวลกฎหมำยอำญำหรอกระท�ำควำมผด ตอต�ำแหนงหนำทหรอทจรตตอหนำทตำมกฎหมำยอน
624วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
ศำลฎกำแผนกคดอำญำของผด�ำรงต�ำแหนงทำงกำรเมอง เปนแผนกหนง ในศำลยตธรรม โดยองคคณะประกอบดวยผพพำกษำในศำลฎกำ ซงด�ำรงต�ำแหนงไมต�ำกวำ ผพพำกษำศำลฎกำ จ�ำนวน 9 คน ซงไดรบเลอกโดยทประชมใหญศำลฎกำ โดยวธลงคะแนนลบ และใหเลอกเปนรำยคด กำรพจำรณำคดใชระบบไตสวน เชนเดยวกบศำลรฐธรรมนญ และศำลปกครอง ซงตำงจำกศำลยตธรรมทใชระบบกลำวหำ ผพพำกษำซงเปนองคคณะทกคนตองท�ำควำมเหนในกำรวนจฉยคดเปนหนงสอพรอมตองแถลงดวยวำจำตอทประชม กอนลงมต คลำยกบศำลรฐธรรมนญซงองคคณะทกคนตองท�ำค�ำวนจฉยในสวนของตนพรอมแถลงดวยวำจำตอทประชมกอนกำรลงมต
4.2 องคกรอสระทมอ�านาจวนจฉยชขาดปญหา
มฐำนะเปนองคกรอสระตำมรฐธรรมนญทใชอ�ำนำจตำมบทบญญต ของรฐธรรมนญและกฎหมำยประกอบรฐธรรมนญ อนเปนกำรเสรมอ�ำนำจบรหำร และอ�ำนำจตลำกำร
คณะกรรมการการเลอกตง (กกต.)
มหนำทและอ�ำนำจในกำรจดหรอด�ำเนนกำรใหมกำรจดกำรเลอกตง สมำชกสภำผแทนรำษฎร กำรเลอกสมำชกวฒสภำ กำรเลอกตงสมำชกสภำทองถน หรอ ผบรหำรทองถนใหเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม และควบคมดแลกำรออกเสยงประชำมต ใหเปนไปโดยชอบดวยกฎหมำย สงระงบ ยบยง แกไขเปลยนแปลงหรอยกเลกกำรเลอกตงหรอกำรเลอก หรอกำรออกเสยงประชำมต และสงใหด�ำเนนกำรเลอกตง กำรเลอก หรอ กำรออกเสยงประชำมตใหม สงระงบกำรใชสทธสมครรบเลอกตงของผสมคร รวมทงกำร สนบสนนทำงกำรเงนแกพรรคกำรเมอง และดแลกำรด�ำเนนงำนของพรรคกำรเมองใหเปนไป ตำมกฎหมำย โดยเลขำธกำร คณะกรรมกำรกำรเลอกตงเปนนำยทะเบยนพรรคกำรเมอง มอ�ำนำจหนำทตำมทกฎหมำยประกอบรฐธรรมนญวำดวยพรรคกำรเมองก�ำหนด เชน เมอพรรคกำรเมองกระท�ำกำรอยำงใดอยำงหนง ทเปนกำรกระท�ำทฝำฝนนโยบำยหรอขอบงคบ พรรคกำรเมองอนอำจเปนภยตอควำมมนคงของรฐหรอขดตอควำมสงบเรยบรอยหรอ ศลธรรมอนดของประชำชน หรอกำรปกครองระบอบประชำธปไตยอนมพระมหำกษตรย ทรงเปนประมข ใหคณะกรรมกำรกำรเลอกตง มอ�ำนำจยนค�ำรองเพอใหศำลรฐธรรมนญ มค�ำสงยบพรรคกำรเมอง เพรำะมเหตแหงกำรเลกหรอยบพรรคกำรเมองตำมกฎหมำยประกอบรฐธรรมนญวำดวยพรรคกำรเมองหรอมอบหมำยใหนำยทะเบยนพรรคกำรเมอง
เปนผยนค�ำรองหรอด�ำเนนคดแทนได
625
วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.)
มหนำทและอ�ำนำจไตสวนและมควำมเหนกรณ มกำรกลำวหำวำ ผด�ำรง
ต�ำแหนงทำงกำรเมอง ตลำกำรศำลรฐธรรมนญ ผด�ำรงต�ำแหนงในองคกรอสระ หรอผวำกำร
ตรวจเงนแผนดน ผใดมพฤตกำรณร�ำรวยผดปกต ทจรตตอหนำทหรอจงใจปฏบตหนำท
หรอใชอ�ำนำจขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญหรอกฎหมำย หรอฝำฝนหรอไมปฏบตตำม
มำตรฐำนทำงจรยธรรมอยำงรำยแรง ไตสวนและวนจฉยวำเจำหนำทของรฐร�ำรวยผดปกต
กระท�ำควำมผดฐำนทจรตตอหนำท หรอกระท�ำควำมผดตอต�ำแหนงหนำทรำชกำร หรอ
ควำมผดตอต�ำแหนงหนำทในกำรยตธรรม ก�ำหนดใหผด�ำรงต�ำแหนงทำงกำรเมอง ตลำกำร
ศำลรฐธรรมนญ ผด�ำรงต�ำแหนงในองคกรอสระ ผวำกำรตรวจเงนแผนดน และเจำหนำท
ของรฐ ยนบญชทรพยสนและหนสนของตน คสมรส และบตรทยงไมบรรลนตภำวะ รวมทง
ตรวจสอบและเปดเผยผลกำรตรวจสอบทรพยสนและหนสนของบคคลดงกลำว
คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต (กสม.)
มหนำทและอ�ำนำจตรวจสอบและรำยงำนขอเทจจรงทถกตองเกยวกบ
กำรละเมดสทธมนษยชนทกกรณโดยไมลำชำ และเสนอแนะมำตรกำรหรอแนวทำง
ทเหมำะสมในกำรปองกน หรอแกไขกำรละเมดสทธมนษยชน รวมทงกำรเยยวยำผไดรบ
ควำมเสยหำยจำกกำรละเมดสทธมนษยชนตอหนวยงำนของรฐหรอเอกชนทเกยวของ
จดท�ำรำยงำนผลกำรประเมนสถำนกำรณ ดำนสทธมนษยชนของประเทศเสนอตอรฐสภำ
และคณะรฐมนตร เสนอแนะมำตรกำรหรอแนวทำงในกำรสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน
ตอรฐสภำ คณะรฐมนตร และหนวยงำนทเกยวของ ชแจงและรำยงำนขอเทจจรงทถกตอง
ในกรณทมกำรรำยงำนสถำนกำรณเกยวกบสทธมนษยชนในประเทศโดยไมถกตอง
หรอไมเปนธรรม ตลอดจนสรำงเสรมทกภำคสวนของสงคมใหตระหนกถงควำมส�ำคญ
ของสทธมนษยชน
ผตรวจการแผนดน
มหนำทและอ�ำนำจเสนอแนะตอหนวยงำนของรฐทเกยวของเพอใหม
กำรปรบปรงกฎหมำย กฎ ขอบงคบ ระเบยบ หรอค�ำสง หรอขนตอนกำรปฏบตงำนใด ๆ
บรรดำทกอใหเกดควำมเดอดรอนหรอควำมไมเปนธรรมแกประชำชน หรอเปนภำระ
626วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
แกประชำชนโดยไมจ�ำเปนหรอเกนสมควรแกเหต แสวงหำขอเทจจรงเมอเหนวำ มผไดรบ
ควำมเดอดรอนหรอควำมไมเปนธรรมอนเนองมำจำกกำรไมปฏบตตำมกฎหมำยหรอปฏบต
นอกเหนอหนำทและอ�ำนำจตำมกฎหมำยของหนวยงำนของรฐหรอเจำหนำทของรฐ เพอ
เสนอแนะตอหนวยงำนของรฐทเกยวของ ใหขจดหรอระงบควำมเดอดรอนหรอควำม
ไมเปนธรรมนน ตลอดจนเสนอตอคณะรฐมนตรใหทรำบถงกำรทหนวยงำนของรฐยงมได
ปฏบตใหถกตองครบถวนตำมหมวด 5 หนำทของรฐ
คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน (คตง.)
มหนำทและอ�ำนำจวำงนโยบำยกำรตรวจเงนแผนดน กำรก�ำหนด
หลกเกณฑมำตรฐำนเกยวกบกำรตรวจเงนแผนดน ก�ำกบกำรตรวจเงนแผนดนใหเปนไป
ตำมนโยบำยกำรตรวจเงนแผนดน หลกเกณฑมำตรฐำนเกยวกบกำรตรวจเงนแผนดน
และกฎหมำยวำดวยวนยกำรเงนกำรคลงของรฐ ใหค�ำปรกษำ แนะน�ำ หรอเสนอแนะ
เกยวกบกำรใชจำยเงนแผนดนใหเปนไปตำมกฎหมำยวำดวยวนยกำรเงนกำรคลงของรฐ
รวมทงกำรใหค�ำแนะน�ำแกหนวยงำนของรฐในกำรแกไขขอบกพรองเกยวกบกำรใชจำย
เงนแผนดน ตลอดจนสงลงโทษทำงปกครองกรณมกำรกระท�ำผดกฎหมำยวำดวยวนย
กำรเงนกำรคลงของรฐ
องคอยการ
พนกงำนอยกำรมอสระในกำรพจำรณำสงคดและกำรปฏบตหนำทให
เปนไปโดยรวดเรว เทยงธรรม และปรำศจำกอคตทงปวง และไมใหถอวำเปนค�ำสงทำง
ปกครอง รวมถงมควำมเปนอสระในกำรบรหำรงำนทงกำรบรหำรงำนบคคล กำรงบประมำณ
และกำรด�ำเนนกำรอน
การปกครองสวนทองถน12.
1) หลกกำรส�ำคญของกำรปกครองสวนทองถน รฐตองใหควำมเปนอสระ
แกทองถนตำมหลกแหงกำรปกครองตนเอง กำรก�ำกบดแลองคกรปกครองสวนทองถน
ของรฐตองท�ำเพยงเทำทจ�ำเปน และตองท�ำเพอกำรคมครองประโยชนของประชำชน
ในทองถนหรอของประเทศเปนสวนรวม
627
วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
2) อ�ำนำจอสระขององคกรปกครองทองถน ประกอบดวย อสระในกำรก�ำหนด
นโยบำย อสระในกำรปกครอง อสระในกำรบรหำร อสระในกำรบรหำรงำนบคคล อสระ
ดำนกำรเงนกำรคลง และอสระในกำรมอ�ำนำจหนำทของตนเองโดยเฉพำะ
3) โครงสรำงและรปแบบขององคกรปกครองทองถน ประกอบดวย ฝำยบรหำร
หรอคณะผบรหำรทองถนกบฝำยนตบญญตหรอสภำทองถน โดยสภำทองถนตองมำจำก
กำรเลอกตงของประชำชน สวนผบรหำรทองถนมำจำกกำรเลอกตงของประชำชนหรอ
มำจำกควำมเหนชอบของสภำทองถนกไดขนกบกฎหมำยเฉพำะก�ำหนดไว ทงคณะผบรหำร
และสภำทองถนตำงตองมวำระกำรด�ำรงต�ำแหนงครำวละ 4 ป
4) สทธและหนำทขององคกรปกครองทองถน ประกอบดวย หนำทบ�ำรงรกษำ
ศลปะ จำรตประเพณ ภมปญญำทองถน วฒนธรรมอนดของทองถน สงเสรม และ
รกษำคณภำพสงแวดลอม บ�ำรงรกษำ จดกำร และใชประโยชนจำกทรพยำกรธรรมชำต และ
สงแวดลอมในพนทเขตปกครองของทองถน กำรเขำมสวนรวมบ�ำรงรกษำทรพยำกรธรรมชำต
และสงแวดลอมทอยนอกเขตพนทปกครองของทองถนในกรณทมผลกระทบตอกำรด�ำรง
ชวตของประชำชน กำรมสวนรวมในกำรพจำรณำรเรมโครงกำร หรอกจกรรมอนทอยนอก
เขตปกครอง และอำจมผลกระทบตอคณภำพสงแวดลอมหรอสขภำพอนำมยของประชำชน
สทธกำรจดกำรศกษำอบรมและฝกอำชพตำมควำมเหมำะสมและควำมตองกำรของทองถน
ภำยใตควำมเปนประเทศไทยทเปนรำชอำณำจกรอนหนงอนเดยว
- กำรจดตงองคกรปกครองในรปแบบใดใหค�ำนงถงเจตนำรมณของประชำชน
ในแตละทองถน
- องคกรปกครองสวนทองถนมหนำท และอ�ำนำจดแลและจดท�ำบรกำร
สำธำรณะและกจกรรมสำธำรณะ เพอประโยชนของประชำชนในทองถนตำมหลกกำรพฒนำ
อยำงยงยน
- รฐตองด�ำเนนกำรใหองคกรปกครองสวนทองถนมรำยไดของตนเอง โดย
จดระบบภำษหรอกำรจดสรรภำษทเหมำะสม
- กำรบรหำรงำนบคคลขององคกรปกครองสวนทองถนใหเปนไป ตำมทกฎหมำย
บญญต ซงตองใชระบบคณธรรม และตองค�ำนงถงควำมเหมำะสม และควำมจ�ำเปน
ของแตละทองถนและองคกรปกครองสวนทองถนแตละรปแบบ
628วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
- ก�ำหนดใหสมำชกสภำทองถนตองมำจำกกำรเลอกตง ส�ำหรบผบรหำร
ทองถนใหมำจำกกำรเลอกตงหรอมำจำกควำมเหนชอบของสภำทองถน ในกรณองคกร
ปกครองสวนทองถนรปแบบพเศษจะใหมำโดยวธอนกได แตตองค�ำนงถงกำรมสวนรวม
ของประชำชน
- ในกำรด�ำเนนงำนใหองคกรปกครองสวนทองถน สภำทองถน และผบรหำร
ทองถนเปดเผยขอมล และรำยงำนผลกำรด�ำเนนงำนใหประชำชนทรำบ รวมตลอดทง
มกลไกใหประชำชนในทองถนมสวนรวมดวย
ประชำชนผมสทธเลอกตงในองคกรปกครองสวนทองถนมสทธเขำชอเสนอ
ขอบญญตหรอเพอถอดถอนสมำชกสภำทองถนหรอผบรหำรทองถนไดตำมหลกเกณฑ
วธกำรและเงอนไขทกฎหมำยบญญต
การปฏรปประเทศ13.
รฐธรรมนญฉบบปจจบน (พ.ศ. 2560) มสวนทแตกตำงไปจำกรฐธรรมนญ
ฉบบกอน ๆ ทผำนมำในอดต เนองจำกไดมกำรบญญตหมวดวำดวยกำรปฏรปประเทศ
ไวดวย โดยมวตถประสงคเพอ
1) ประเทศชำตมควำมสงบเรยบรอย มควำมสำมคคปรองดอง มกำรพฒนำ
อยำงยงยนตำมหลกปรชญำของเศรษฐกจพอเพยง และมควำมสมดลระหวำงกำรพฒนำ
ดำนวตถกบกำรพฒนำดำนจตใจ
2) สงคมมควำมสงบสข เปนธรรม และมโอกำสอนทดเทยมกน เพอขจด
ควำมเหลอมล�ำ
3) ประชำชนมควำมสข มคณภำพชวตทด และมสวนรวมในกำรพฒนำประเทศ
และกำรปกครอง ในระบอบประชำธปไตยอนมพระมหำกษตรยทรงเปนประมข
โดยเนนกำรปฏรปประเทศอยำงนอยในดำนตำง ๆ ใหเกดผล ดงน
1) ดำนกำรเมอง
- มกลไกใหพรรคกำรเมองเปนสถำบนกำรเมองของประชำชน
- พรรคตองรบผดชอบในกำรประกำศนโยบำยทมไดมกำรวเครำะหควำม
คมคำ และควำมเสยง ตลอดจนกลไกแกปญหำควำมขดแยงทำงกำรเมองโดยสนตวธ
629
วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
2) ดำนกำรบรหำรรำชกำรแผนดน
- ปรบปรงและพฒนำระบบกำรบรหำรงำนของรฐ
- มมำตรกำรคมครอง ปองกนบคลำกรภำครฐจำกกำรใชอ�ำนำจ โดย
ไมเปนธรรมของผบงคบบญชำ
3) ดำนกฎหมำย
- พฒนำระบบกำรออกกฎหมำยใหสอดคลองกบหลกสำกล
- ปฏรประบบกำรเรยนกำรสอนและกำรศกษำอบรมวชำกฎหมำย เพอ
พฒนำผประกอบวชำชพกฎหมำยใหเปนผมควำมรอบร มนตทศนะ และยดมนในคณธรรม
และจรยธรรมของนกกฎหมำย
- พฒนำระบบฐำนขอมลกฎหมำยของรฐ โดยใชเทคโนโลยตำง ๆ เพอให
ประชำชนเขำถงขอมลกฎหมำยไดสะดวก
4) ดำนกระบวนกำรยตธรรม
- ปรบปรงระบบกำรสอบสวนคดอำญำใหมกำรตรวจสอบ และถวงดล
และบงคบใชกฎหมำยอยำงมประสทธภำพ
- แกไขปรบปรงกฎหมำยเกยวกบกำรด�ำเนนงำนของต�ำรวจใหเกด
ประสทธภำพใหแลวเสรจภำยใน 1 ป
630วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
5) ดำนกำรศกษำ
- ด�ำเนนกำรใหเดกเลกไดรบกำรดแล และพฒนำกอนเขำรบกำรศกษำ
ภำคบงคบอยำงมคณภำพ โดยไมเกบคำใชจำย
- มกลไกและระบบกำรผลต คดกรองและพฒนำผประกอบวชำชพคร
และอำจำรย
- ปรบปรงกำรจดกำรเรยนกำรสอนทกระดบ เพอใหผเรยนสำมำรถเรยน
ไดตำมควำมถนด
- ตองมคณะกรรมกำรอสระเพอศกษำและท�ำขอเสนอแนะภำยใน 60 วน
รำงกฎหมำยภำยใน 2 ป และตรำกฎหมำยจดตงกองทนชวยเหลอกำรศกษำส�ำหรบ
ผขำดแคลนทนทรพย ใหแลวเสรจ ภำยใน 1 ป
631
วชาพ
ลเมองดวถประชาธปไตย
6) ดำนเศรษฐกจ
- ขจดอปสรรคและเสรมสรำงควำมสำมำรถในกำรแขงขนของประเทศ
- ปรบปรงระบบภำษอำกรใหมควำมเปนธรรม ลดควำมเหลอมล�ำ เพมพน
รำยไดของรฐอยำงมประสทธภำพ
7) ดำนอน ๆ
- ใหมระบบบรหำรจดกำรทรพยำกรน�ำทมประสทธภำพเปนธรรมและยงยน
- จดใหมกำรตรวจสอบกรรมสทธในกำรถอครองทดนและกำรกระจำย
กำรถอครองทดนอยำงเปนธรรม
- ปรบระบบหลกประกนสขภำพ และสรำงระบบกำรแพทยพนฐำนเพอดแล
ประชำชนในสดสวนทเหมำะสม