13-1การระงบขอพพาท

หนวยท13

การระงบขอพพาท

รองศาสตราจารยมาลสรเชษฐ

อาจารยววธวงศทพย

อาจารยปรชญาอยประเสรฐ

ชอ อาจารยปรชญาอยประเสรฐ

วฒ น.บ.มหาวทยาลยรามคำแหง,วท.บ.(เกษตรศาสตร)

มหาวทยาลยขอนแกน,น.บ.ท.,

น.ม.จฬาลงกรณมหาวทยาลย,LLMGoldenGateUniversity

ตำแหนง ผพพากษาหวหนาศาลประจำสำนกประธานศาลฎกา

หนวยทเขยน หนวยท13ตอนท13.3

ชอ อาจารยววธวงศทพย

วฒ -

ตำแหนง -

หนวยทเขยน หนวยท13

ชอ รองศาสตราจารยมาลสรเชษฐ

วฒ -

ตำแหนง -

หนวยทเขยน หนวยท13ตอนท13.1

13-2 กฎหมายธรกจ

แผนการสอนประจำหนวย

ชดวชา กฎหมายธรกจ

หนวยท13 การระงบขอพพาท

ตอนท13.1การประนประนอมยอมความ

13.2การไกลเกลยขอพพาท

13.3อนญาโตตลาการ

แนวคด1. การประนประนอมยอมความเปนสญญาทระงบขอโตแยงหรอขอพพาททมอยโดยคสญญาตางฝายตาง

ยอมผอนผนใหซงกนและกน สญญาประนประนอมยอมความเปนสญญาทไมมแบบสมบรณโดยการ

แสดงเจตนา

2. สญญาประนประนอมยอมความแบงเปน2แบบคอสญญาประนประนอมยอมความททำกนโดยทวไปซง

จะทำทใดกไดและสญญาประนประนอมยอมความททำกนในศาลทำขนในระหวางการพจารณาพพากษา

คดของศาล

3. การไกลเกลยขอพพาท เปนการระงบขอพพาททเกดขนไดทงกอนมการฟองคดและอยระหวางกระบวน

พจารณาโดยศาลทคพพาทตองสมครใจเขาสการไกลเกลย ประเภทของขอพพาททมการไกลเกลยกน

ไดคอขอพพาททางแพงและทางคดอาญาบางเรอง

4. สภาพบงคบของการไกลเกลยกบสภาพบงคบของสญญาประนประนอมยอมความมความแตกตางกน

5. การอนญาโตตลาการ เปนการระงบขอพพาท ขอเรยกรอง ขอโตแยงทเกดขนระหวางคสญญาโดยการ

ทคพพาทแตงตงคณะอนญาโตตลาการซงเปนบคคลทมความรความเชยวชาญมคณวฒในสาขาหรอ

เรองทพพาทมความเปนอสระและเปนกลาง เขาทำหนาทพจารณาขอพพาทแลวชขาดตดสนคำชขาด

อนญาโตตลาการมผลผกพนคพพาทเวนแตจะมเหตใหเพกถอนตามกฎหมาย

วตถประสงคเมอศกษาหนวยท13จบแลวนกศกษาสามารถ

1. อธบายและวนจฉยเกยวกบความหมายหลกเกณฑและลกษณะทถกตองของสญญาประนประนอมยอม

ความได

2. อธบายและวนจฉยเกยวกบลกษณะประเภทและความแตกตางของสญญาประนประนอมยอมความได

3. อธบายและวนจฉยเกยวกบความหมาย องคประกอบ และประเภทของการไกลเกลยและกฎหมายท

เกยวของได

13-3การระงบขอพพาท

4. อธบายและวนจฉยเกยวกบการเขาสการไกลเกลย และความแตกตางระหวางสภาพบงคบของการไกล

เกลยแตละประเภทได

5. อธบายและวนจฉยเกยวกบการอนญาโตตลาการได

กจกรรมระหวางเรยน1. ทำแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท13

2. ศกษาเอกสารการสอนตอนท13.1-13.3

3. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอนแตละตอน

4. ฟงรายการวทยกระจายเสยง(ถาม)

5. ชมรายการวทยโทรทศน(ถาม)

6. ทำแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท13

สอการสอน1. เอกสารการสอน

2. แบบฝกปฏบต

3. เทปเสยงประกอบชดวชา(ถาม)

4. รายการสอนทางวทยกระจายเสยง(ถาม)

5. รายการสอนทางวทยโทรทศน(ถาม)

การประเมนผล1. ประเมนผลจากแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนและหลงเรยน

2. ประเมนผลจากการทำกจกรรม/และแนวตอบทายเรอง

3. ประเมนผลจากการสอบไลประจำภาคการศกษา

เมออานแผนการสอนแลวขอใหทำแบบประเมนผลตนเองกอนเรยน

หนวยท13ในแบบฝกปฏบตแลวจงศกษาเอกสารการสอนตอไป

13-4 กฎหมายธรกจ

ตอนท13.1

การประนประนอมยอมความ

โปรดอานหวเรองแนวคดและวตถประสงคของตอนท13.1แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง13.1.1ความหมายและหลกเกณฑของสญญาประนประนอมยอมความ

13.1.2ประเภทของสญญาประนประนอมยอมความ

13.1.3ผลของสญญาประนประนอมยอมความ

แนวคด1. สญญาประนประนอมยอมความเปนสญญาทระงบขอโตแยงหรอขอโตเถยงทมอยหรอจะม ตอ

ไปในอนาคตโดยคสญญาไดยอมผอนผนใหแกกนและกนสญญาประนประนอมยอมความเปน

เอกเทศสญญาจงตองอยในบงคบของกฎหมายวาดวยการกอสญญา เชนมคสญญาสองฝายค

สญญาตองมความสามารถในการทำสญญาเปนตน

2. สญญาประนประนอมยอมความเปนสญญาทไมมแบบเปนสญญาทสมบรณโดยการแสดงเจตนา

คอ เมอคสญญาตกลงกนไดสญญากสมบรณแตหากจะฟองรองคดตองมหลกฐานเปนหนงสอ

ลงลายมอชอผตองรบผดหรอตวแทน

3. สญญาประนประยอมยอมความแบงเปนสญญาประนประนอมยอมความททำกนโดยทวไปกบ

สญญาประนประนอมยอมความททำกนในศาล

4. สญญาประนประนอมยอมความททำกนโดยทวไปจะทำณสถานทใด เวลาใดกได สวนสญญา

ประนประนอมยอมความททำกนในศาลทำขนในระหวางการพจารณาคดของศาลโดยศาลพพากษา

ตามยอม

วตถประสงคเมอศกษาตอนท13.1จบแลวนกศกษาสามารถ

1. อธบายความหมายหลกเกณฑของสญญาประนประนอมยอมความได

2. วนจฉยลกษณะของสญญาประนประนอมยอมความได

3. อธบายลกษณะสญญาประนประนอมยอมความแตละประเภทได

4. บอกความแตกตางของสญญาประนประนอมยอมความททำกนโดยทวไปและททำกนในศาลได

13-5การระงบขอพพาท

เรองท13.1.1

ความหมายและหลกเกณฑของสญญาประนประนอมยอมความ

บทบญญตของกฎหมายวาดวยสญญาประนประนอมยอมความอยในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

บรรพ 3 วาดวยเอกเทศสญญาตงแตมาตรา 850 - 852 ซงในมาตรา 850 ใหคำนยามหรอความหมายของสญญา

ประนประนอมยอมความไววา

“อนวาประนประนอมยอมความคอสญญาซงผเปนคสญญาทงสองฝายระงบขอพพาทอนใดอนหนงซงมอย

หรอจะมขนนนใหเสรจไปดวยตางยอมผอนผนใหแกกน”

จากบทนยามหรอความหมายดงกลาว อาจแยกอธบายหลกเกณฑของสญญาประนประนอมยอมความได

ดงนคอ

1. เปนสญญาตางตอบแทนทมคสญญาสองฝาย

2. คสญญาทงสองฝายไดทำสญญาระงบขอพพาทซงมอยหรอจะมขนใหเสรจไป

3. คสญญาตางยอมผอนผนใหแกกน

4. กอใหเกดสทธขนใหมในระหวางคสญญา

1. เปนสญญาตางตอบแทนทมคสญญาสองฝายเปนสญญาตางตอบแทนทมคสญญาสองฝาย เมอเปนสญญาจงตองนำหลกเกณฑการกอใหเกดสญญามา

ใชคอ

1.1ตองมคสญญา

1.2วตถประสงคของสญญาตองชอบดวยกฎหมาย

1.3คสญญาตองมความสามารถในการทำสญญา

1.4คสญญาตองไมบกพรองเรองการแสดงเจตนา

1.1ตองมคสญญา ตามหลกเรองสญญาตองมคสญญา 2ฝายขนไปตกลงยนยอมกน โดยฝายหนงแสดง

เจตนาเปนคำเสนอและมอกฝายหนงแสดงเจตนาเปนคำสนองถกตองตรงกนกบคำเสนอ เมอคสญญาตกลงกนได

แลวกเกดเปนสญญาขนคสญญา2ฝายนแตละฝายจะมกคนกไดตามหลกเรองการเกดสญญาซงไดศกษามาแลว

1.2วตถประสงคของสญญาตองชอบดวยกฎหมายคอวตถประสงคของสญญาตองไมขดตอกฎหมายไมขด

ตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชนและไมเปนการพนวสยจงทำใหสญญานนสมบรณ

1.3คสญญาตองมความสามารถในการทำสญญาความสามารถเปนไปตามทไดบญญตไวในกฎหมายในเรอง

ของความสามารถของบคคลในการทำนตกรรมตางๆเชนผเยาวคนไรความสามารถคนเสมอนไรความสามารถเพราะ

ถาคสญญาไมมความสามารถในการทำสญญาสญญานนกเปนโมฆยะหรอเปนโมฆะไปเมอถกบอกลาง

สำหรบในเรองสญญาประนประนอมยอมความนกฎหมายไดใหความสำคญเรองความสามารถของบคคลไว

โดยเฉพาะคอในเรองผเสมอนไรความสามารถซงตามปกตคนเสมอนไรความสามารถสามารถทำนตกรรมตางๆได

แตในการทำสญญาประนประนอมยอมความมาตรา1574กำหนดใหผเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอม

จากผพทกษกอนจงจะประนประนอมยอมความไดและในเรองผเยาวมาตรา1574(12)ทใหผใชอำนาจปกครองตอง

13-6 กฎหมายธรกจ

ไดรบความยนยอมจากศาลเสยกอนจงจะทำสญญาประนประนอมยอมความเกยวกบทรพยสนของผเยาวไดถามได

รบอนญาตจากศาลยอมไมผกพนผเยาวดงเชน

คำพพากษาศาลฎกาท183/2523นายทวดานหนาบดาผแทนโดยชอบธรรมของเดกชายบญเรองดานหนา

ไดทำสญญาประนประนอมยอมความกบนายองวรรณศรบดาของเดกชายวทยาวรรณศรรบเงนคาเสยหาย3,800

บาทจากนายองไปในวนทำสญญาดงกลาวศาลฎกาเหนวากระทำละเมดตอผเยาวอนเปนผลใหผเยาวมสทธไดรบคา

สนไหมทดแทนนนเปนการทผเยาวจะไดมาซงทรพยสนอยางหนงหากมการประนประนอมยอมความกนซงผใชอำนาจ

ปกครองตองทำสญญาแทนผเยาวผใชอำนาจปกครองในฐานะผแทนโดยชอบธรรมตองขออนญาตศาลเสยกอนตาม

ป.พ.พ.มาตรา1574(8)(ปจจบนมาตรา1574(12))แตปรากฏวานายทวดานหนาบดาโจทกทำสญญาประนประนอม

ยอมความโดยมไดรบอนญาตจากศาลเปนการฝาฝนบทบญญตดงกลาวมลละเมดทเดกชายวทยากอขนหามผลระงบ

ไปตามสญญาประนประนอมยอมความอนโมฆะไมและไมมผลผกพนเดกชายบญเรองโจทก

1.4 คสญญาตองไมบกพรองเรองการแสดงเจตนา คอสญญาประนประนอมยอมความทคสญญาไดทำขน

จะตองเปนการตกลงของคกรณทเขาทำสญญาดวยความสมครใจกลาวคอสญญาทเกดขนตองไมเกดจากการแสดง

เจตนาโดยสำคญผดในสงซงเปนสาระสำคญแหงนตธรรมคอสำคญผดในลกษณะแหงนตกรรมสำคญผดในตวบคคล

ซงเปนคกรณแหงนตกรรมหรอสำคญผดในทรพยซงเปนวตถแหงนตกรรมอนทำใหสญญาเปนโมฆะหรอจะตองไม

เกดจากกลฉอฉลขมขหรอในคณสมบตของบคคลหรอทรพยมฉะนนสญญาอาจตกเปนโมฆยะซงอาจถกบอกลาง

ใหโมฆะได

การทสญญาประนประนอมยอมความเปนสญญาตางตอบแทนจงตองนำหลกเรองสญญาตางตอบแทนมา

ใชบงคบดวยนนคอคสญญาฝายหนงจะไมยอมชำระหนจนกวาอกฝายหนงจะชำระหนหรออาจปฏบตการชำระหน

ดงปรากฏในคำพพากษาศาลฎกาดงน

คำพพากษาศาลฎกาท2198/2514(ประชมใหญ)โจทกจำเลยทำสญญาประนประนอมยอมความกนตอศาล

วา จำเลยยอมออกจากบานพพาทภายในกำหนด 3 เดอนนบแตวนทำสญญาและในวนทจำเลยขนยายออกจากบาน

โจทก โจทกยอมจายเงนใหจำเลยหนงหมนบาททนท พนกำหนดแลวจำเลยไมยอมออกไปตามสญญายอมจนโจทก

ขอใหศาลบงคบใหจบจำเลยมาขงไวจนกวาจำเลยจะออกไปดงน สญญายอมดงกลาวเปนสญญาตางตอบแทน เมอ

จำเลยมไดปฏบตตามสญญาและการทจำเลยออกจากบานพพาทเพราะการบงคบคดของศาลโจทกจงไมตองจายเงน

หนงหมนบาทใหจำเลย

คำพพากษาศาลฎกาท 3910/2525 สญญาประนประนอมยอมความซงคสญญาจำตองปฏบตตอกน ตาม

สญญาทระบไวทกขออนมลกษณะเปนสญญาตางตอบแทนนนเมอฝายหนงยงมไดปฏบตการชำระหนใหครบถวนตาม

สญญากจะหยบยกขอตกลงเฉพาะขอหนงขอใดมาบงคบเอากบอกฝายหนงเพอประโยชนของตนฝายเดยวหาไดไม

2.คสญญาทงสองฝายไดทำสญญาระงบขอพพาทซงมอยหรอจะมขนใหเสรจไปขอพพาทคอ ขอโตแยงหรอขอโตเถยงทไมยอมรบกนในระหวางคกรณ ขอพพาททจะประนประนอมยอม

ความกนไดตามกฎหมายตองเปนขอพพาททางแพงเทานนเชนพพาทกนเรองมรดกทดนหรอขอพพาทกนในคดแพง

ทเกยวเนองกบคดอาญาเชนละเมดหรอขอพพาททางธรกจเปนตนโดยอาจแบงการระงบขอพพาทไดดงน

2.1การระงบขอพพาททมอยใหเสรจไป

2.2การระงบขอพพาททจะมขนใหเสรจไป

13-7การระงบขอพพาท

2.1การระงบขอพพาททมอยใหเสรจไปคอคสญญามขอพพาทกนอยแลวแตคสญญาไดตกลงกนทำสญญา

ประนประนอมยอมความใหขอพพาททมอยระงบไปดงตวอยางและคำพพากษาศาลฎกาดงตอไปน

ตวอยางท1นายมนและนายเมองตางฝายตางกลาวอางกรรมสทธในทนาแปลงAภายหลงทงสองไดตกลง

ทำสญญากนทอำเภอวานายมนยอมใหทนาตกเปนกรรมสทธแกนายเมองแตนายเมองตองใหขาวเปลอกแกนายมน

เปนรายปตลอดไปเปนสญญาประนประนอมยอมความเพอระงบขอพพาทเรองกรรมสทธทนาใหเสรจไปโดยนายมน

ยอมใหทดนทพพาทตกเปนของนายเมองแตนายเมองตองสงขาวเปลอกใหนายมนเปนรายปปละ10ถงหรอ

ตวอยางท2นายทองไดขบรถยนตโดยประมาทเปนเหตใหชนบานนายเงนเสยหายอนเปนการละเมดซงนาย

ทองตองรบผดชอบชดใชคาเสยหายนายทองตกลงชดใชคาเสยหายใหนายเงนโดยทำความตกลงเปนหนงสอยนดจะ

ซอมบานทเสยหายใหอยในสภาพเดมนายเงนยนยอมตามทนายทองเสนอและไมตดใจทจะฟองรองกนตอไปขอตกลง

ทนายทองทำไววายนดซอมบานใหและนายเงนตกลงไมฟองคดเปนสญญาประนประนอมยอมความทระงบขอพพาท

เรองคาเสยหายในคดละเมดทำใหขอพพาทเรองละเมดเปนอนระงบไป

คำพพากษาศาลฎกาท 1055-1056/2520 โจทกฟองขบไลจำเลยใหรอถอนโรงเรอนออกจากทเชาอนเปนขอ

พพาททมอยตอมาคกรณไดตกลงกนทำสญญามงหมายทจะใหระงบขอพพาทเกยวกบการเชาทดนใหเสรจสนไปโดย

ตางฝายตางยอมผอนผนใหแกกนจงเปนขอทเกยวกบฟองฉะนนเมอทงสองฝายยอมผอนผนอนเกยวกบขอพพาท

ทกำลงมอยแกกนทำใหขอพพาทเดมของคกรณไดระงบสนไปจงมลกษณะเปนสญญาประนประนอมยอมความตาม

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา850

คำพพากษาศาลฎกาท2248/2524บนทกทสถานตำรวจมขอตกลงวาฝายจำเลยท2ยอมใชคาเสยหายตามท

ฝายโจทกเรยกรองทงสนเปนเงน35,268.60บาทคกรณไมตดใจทจะฟองรองกนในทางแพงอาญาถาหากผดสญญา

คกรณจะฟองกนเองในทางแพงขอตกลงนเปนสญญาประนประนอมยอมความ

การระงบขอพพาทตามสญญาประนประนอมยอมความจะเปนเรองอะไรกไดมทงขอพพาททเปนเรองหนหรอ

สทธเรยกรองและขอพพาททมไดเกยวกบเรองหนเชนในเรองทรพยสทธเปนตน

ตวอยางท 1 กวางขบรถยนตชนรถยนตเกงเสยหายกวางไดตกลงกบเกงโดยทำบนทกกนไววา กวางตกลง

ใชเงนคาซอมรถยนตใหแกกวางเปนเงน20,000บาทภายใน10วนขอตกลงดงกลาวเปนสญญาประนประนอมยอม

ความระงบขอพพาทในหนละเมดซงมผลทำใหหนละเมดระงบไปดวยในตว

ตวอยางท 2 เขยวกบฟามทดนอยตดกน เขยวและฟาพพาทกนเรองทดนบรเวณทตดตอกนวาเปนของตน

เขยวและฟาจงตกลงกนยกทดนสวนพพาทเปนทางสาธารณะเชนนเปนสญญาประนประนอมยอมความระงบขอพพาท

ในเรองกรรมสทธทดน

2.2ระงบขอพพาททจะมขนใหเสรจไปคอขอพพาทนนยงไมเกดขนแตอาจจะเกดขนในภายหนาคสญญาก

อาจตกลงกนทำสญญาประนประนอมยอมความเพอระงบขอพพาทไวลวงหนากได ทงนตองมมลหนแลวแตยงไมม

ขอพพาทและคกรณไดตกลงกนทจะระงบขอพพาทในอนาคต

คำพพากษาศาลฎกาท1609/1512มารดาโจทกจำเลยตายโจทกจำลยไดรบโอนมรดกทพพาทรวมกนตอมา

ไดตกลงแบงแยกกนครอบครองถอวาเปนการตกลงเพอระงบขอพพาทซงจะมขนใหเสรจไป เขาลกษณะเปนสญญา

ประนประนอมยอมความตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา850

อยางไรกด มไดหมายความวาสญญานนตองระบชดวาเปนการระงบขอพพาทตอกนโดยตรงเพยงแตม

ขอความในสญญาเปนการระงบขอพพาทกเพยงพอทจะถอไดวาเปนสญญาประนประนอมยอมความแลว

13-8 กฎหมายธรกจ

“การระงบขอพพาท”นบวาเปนขอสำคญของสญญาประนประนอมยอมความขอหนงดวยเหตนถาคสญญา

ไดทำสญญากนโดยตงใจใหเปนสญญาประนประนอมยอมความแตไมมขอความเปนการระงบขอพพาทสญญานนก

ไมใชสญญาประนประนอมยอมความแตอาจเขาสญญาอน

คำพพากษาศาลฎกาท 1908/2516 ขอความในจดหมายทจำเลยสงถงพชายโจทกวา จำเลยขอผดชำระเงน

แตเปนคาอะไรจำนวนเทาใดและเนองดวยเหตใดไมปรากฏไมมขอความใดแสดงใหเหนชดวา เปนการตกลงระงบ

ขอพพาทกนจงไมใชสญญาประนประนอมยอมความตามมาตรา850

ในกรณทคความตกลงกนเพอระงบขอพพาทแตขอตกลงยงมเงอนไขอนๆทไมระงบขอพพาทใหเสรจสนไป

ในขอตกลงนนขอตกลงนนยงไมใชสญญาประนประนอมยอมความ

คำพพากษาศาลฎกาท2892/2529ขอตกลงระหวางโจทกท2กบจำเลยท1ตามรายงานประจำวนของสถาน

ตำรวจภธรอำเภอลาดหลมแกวไมเปนสญญาระงบขอพพาททเกดขนใหเสรจสนไปทเดยวยงมเงอนไขใหไปตกลงคา

เสยหายกบจำเลยท3ผรบประกนภยอกจงไมใชสญญาประนประนอมยอมความ

อนง ขอพพาททจะทำสญญาประนประนอมยอมความกนไดตองเปนขอพพาททชอบดวยกฎหมายถาเปน

ขอพพาททไมชอบดวยกฎหมาย เชน ขอพพาททเกดจากการจางใหฆาคนหรอหนพนน ยอมไมสามารถนำมาตกลง

กนทำสญญาประนประนอมยอมความได เพราะเปนเรองพพาทกนในลกษณะทไมมผลตามกฎหมายทจะเรยกรอง

หรอบงคบกนได

3. เปนสญญาทคสญญาตางยอมผอนผนใหแกกนสาระสำคญของขอนเกยวเนองจากเรองระงบขอพพาททมอยหรอจะมขนใหเสรจไปคอเมอคสญญาไดทำ

สญญาซงมลกษณะทระงบขอพพาทแลวขอความในสญญานนจะระบใหคสญญาปฏบตอยางใดอยางหนงแทนขอ

พพาททจะเกดขนซงกอใหเกดสทธขนใหมตามสญญาประนประนอมยอมความเชนนายมดไดเขยนเชคใหนายสวาง

ฉบบหนงเพอชำระหนคาซอรถยนตแตเมอนายสวางไดนำเชคฉบบทนายมดออกใหไปขนเงนธนาคารธนาคารปฏเสธ

การจายเงนปรากฏวาไมสามารถขนเงนตามเชคไดนายสวางไดแจงใหนายมดทราบนายมดจงขอทำสญญาขนใหมใน

ลกษณะทขอผอนชำระเงนตามเชคเนองจากนายมดไมมเงนพอทจะชำระเงนใหนายสวางทงหมดซงนายสวางยนยอม

ตามทนายมดเสนอ

กรณตวอยางขางตนจงเขาลกษณะของสญญาประนประนอมยอมความในลกษณะทระงบขอพพาทในมล

หนเชคทจะเกดขนโดยยนยอมผอนชำระเงนใหกนการผอนผนใหแกกนจงเปนลกษณะสำคญอยางหนงของการเกด

สญญาประนประนอมยอมความเชนเดยวกบการระงบขอพพาท

คำพพากษาศาลฎกาท3138/2523โจทกกบจำเลยท2จะพพาทกนเรองเขตทดนไดตกลงกนใหทดนนนตกเปน

ของสำนกสงฆจงเปนการระงบขอพพาทซงจะมขนใหเสรจไปโดยตางยอมผอนผนใหกนและกนการทโจทกกบจำเลย

ท2ตกลงกนไดกเพราะจำเลยท1ยอมใหโจทกรงวดทดนเขาไปในทดนของจำเลยท1เทากบโจทกยอมใหจำเลยท

2 เขาไปถอไดวาจำเลยท 1 รวมระงบขอพพาทระหวางโจทกกบจำเลยท 2จงเขาลกษณะเปนสญญาประนประนอม

ยอมความ

ขอสงเกตการผอนผนใหแกกนนขอใหพจารณาใหดโดยอยานำปะปนกนกบการผอนชำระหนเพราะเปนคน

เรองกนเชนนายก.เปนหนเงนกนายข.อยถงกำหนดเวลาชำระหนนายก.ขอผอนระยะเวลาชำระหนออกไปอก

1เดอนนายข.ยอมตกลงและนายข.ยอมรบเชคกรณดงกลาวเปนเพยงการผอนผนระยะเวลาชำระหนและวธการ

ชำระหนเทานนไมใชเรองระงบขอพพาทโดยตางยอมผอนผนใหแกกนเพราะวาหนเงนนนยงอยและไมกอใหเกดสทธ

ใหมระหวางคกรณเพยงแตผอนระยะเวลาออกไปหรอเปลยนวธชำระหนเทานน

13-9การระงบขอพพาท

การระงบขอพพาทดวยตางฝายตางยอมผอนผนใหแกกนและกน ขอความของสญญาจะเปนอยางใดนน

กฎหมายมไดกำหนดไวดวยเหตนขอความในสญญาประนประนอมยอมความทคสญญาไดทำกนขนนนจงอาจทำใน

รปของการใหบคคลภายนอกเปนผชขาดหรอเปนผรบประโยชนกไดไมจำเปนตองมเพยงคสญญาเทานน

คำพพากษาศาลฏกาท 1077-1078/2512บนทกขอตกลงระหวางโจทกกบจำเลยซงมขอความวาหากพยาน

คนกลาง ชขาดวาทพพาทเปนของผใดแลว กใหผนนไดกรรมสทธในทพพาทดงน จงเปนขอตกลงกนเพอระงบขอ

พพาทระหวางโจทกกบจำเลยเขาลกษณะเปนสญญาประนประนอมยอมความ

4.กอใหเกดสทธขนใหมในระหวางคสญญาสญญาประนประนอมยอมความทคสญญาไดทำสญญาระงบขอพพาทโดยตางยนยอมผอนผนใหซงกนและ

กนแลวนนจะกอใหเกดสทธขนใหมในระหวางคสญญาอนเปนสทธตามสญญาประนประนอมยอมความทไดตกลงกน

ไวซงคสญญาทงสองตองปฏบตตามหากคสญญาฝายหนงไมปฏบตตามอกฝายหนงกมสทธทจะไมปฏบตตามไดซง

เขาลกษณะของสญญาตางตอบแทนตามป.พ.พ.มาตรา369ดวยเชนกน

คำพพากษาศาลฎกาท1230/2499โจทกจำเลยพพาทกนเรองกรรมสทธทดนแปลงหนงแลวโจทกจำเลยได

ทำหนงสอตกลงประนประนอมกนตอหนากรรมการอำเภอวาจำเลยยอมใหเงนโจทก1,000บาทแลวขอรบเอาทดน

เปนกรรมสทธของจำเลยฝายโจทกกยอมรบเงน 1,000บาทและยอมใหทพพาทแกจำเลยเปนกรรมสทธ ขอตกลง

ระหวางโจทกกบจำเลยเชนน เปนสญญาประนประนอมยอมความ ซงทำใหแตละฝายไดสทธตามทแสดงในสญญา

นนเปนของตนตามมาตรา852โจทกจงมสทธแตเพยงขอใหศาลบงคบจำเลยใหปฏบตตามสญญาประนประนอมยอม

ความเทาทมสวนสทธเดมระงบไปหมด

คำพพากษาศาลฎกาท 601/2507 ลกจางทำสญญาประนประนอมยอมความ โดยผเสยหายยอมรบเอาคา

เสยหายในมลละเมดทเกดขนแลวผลแหงสญญาประนประนอมยอมความนยอมทำใหสทธของผเสยหายทจะเรยก

รองใหลกจางชดใชคาสนไหมทดแทนอยางใดๆ ในมลละเมดทลกจางกระทำขนนนเปนอนระงบสนไปตามมาตรา

852และความรบผดของนายจางตามมาตรา425กยอมระงบสนไปดวยเพราะไมมมลหนในมลละเมดระหวางผเสย

หายกบลกจางทนายจางจะตองรวมรบผดตอไปอกผเสยหายคงมสทธเรยกรองใหลกจางชำระหนแกตนตามสญญา

ประนประนอมยอมความเทานน

ความแตกตางระหวางสญญาประนประนอมยอมความกบนตกรรมหรอสญญาอนทใกลเคยงกน

ในการเจรจาตอรองกบลกหนไมวาจะเปนการเจรจาลดยอดหนลง หรอลดดอกเบย หรอผอนเวลาชำระหน

ออกไปการใหเงนกเพม หรอการเขาไปชวยสนบสนนทางดานการเงนหรอโอนทรพยสนหรอโอนสทธเรยกรอง การ

พกหน พกดอกเบย ฯลฯบางกรณอาจเปนสญญาประนประนอมยอมความการรบสภาพหรอบางกรณอาจเปนหน

การรบสภาพความรบผด แปลงหน โอนสทธเรยกรอง ฯลฯบางกรณกเปนทงสองสามรปแบบ เชน เปนทงสญญา

ประนประนอมยอมความและการแปลงหนใหมหรอเปนสญญาประนประนอมยอมความเพอโอนสทธเรยกรองเปนตน

จงตองพเคราะหถงความแตกตางกนใหดเพราะจะมผลแตกตางกนอยางมากปญหาดงกลาวอาจจะสรางความสบสน

ใหแกคกรณหากไมวเคราะหใหชดเจนจงขอยกตวอยางใหพจารณาวาตวอยางใดเปนสญญาประนประนอมยอมความ

อยางใดไมใชสญญาประนประนอมยอมความดงน1

1ประพนธทรพยแสง“ประนประนอมยอมความการพนนและขนตอ” ในเอกสารการสอนชดวชากฎหมายพาณชย2หนวยท10สำนก

พมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช2540หนา59

13-10 กฎหมายธรกจ

ตวอยางท1 เจาหนฟองคดเชคตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคและฟองเรยกเงน

ตามเชคเปนคดแพงแลวเจาหนตกลงยอมรบเงนทลกหนขอตอรองเหลอ80,000บาทโดยขอผอนชำระ2งวดๆละ

40,000บาทเมอชำระครบแลวไมตดใจดำเนนคดอาญาและคดแพงตอไป

ตวอยางท2กรณรถชนกนนายจางฝายผดตกลงชดใชคาเสยหายใหกบผถกชนเปนเงน50,000บาทหรอ

ยอมใหเอารถไปซอมแลวเลกคดตอกนไมตดใจเรยกรองใดๆอก

ตวอยางท3ลกหนกเงนไปแลว ตอมาไดมจดหมายขอผดชำระหนออกไปอก 2 เดอน เจาหนตกลง

ยนยอม

ตวอยางท4ลกหนทำหนงสอยอมรบวาเปนหนทงหมดตามทเจาหนทวงถามจรง ขอผอนชำระใหเดอนละ

1,000บาทเปนเวลา1ปเจาหนตกลงดวย

ตวอยางท5ลกหนออกเชคแลวธนาคารปฏเสธการจายเงนเมอเจาหนทวงถามลกหนจงออกเชคใบใหมให

แทนเชคใบเกาโดยเจาหนตกลงและคนเชคใบเกาใหไป

ตวอยางท6ลกหนกเงนไปแลวไมมเงนมาชำระหนจงไดมาทำสญญากใหมโดยรวมดอกเบยทคางชำระและ

คาเสยหายบางสวน

ตวอยางท7 เจาหนกบลกหนตกลงกนทำหนงสอโอนหนของลกหนไปใหนายแดง กรณหนง และอกกรณ

หนงเจาหนทำหนงสอกบนายแดงโอนหนของเจาหนใหนายแดง

ตวอยางท8ลกหนออกเชคชำระหนลงวนท6มกราคม2539เมอถงกำหนดลกหนขอแกวนทออกเชคเปน

วนท2มนาคม2539

ตวอยางท9ลกหนกเงน100,000บาทไปแลวไมเคยใชหนเลยเปนเวลา11ปเมอเจาหนทวงถามลกหน

กบเจาหนจงทำสญญายอมรบผดจะชดใชหนให80,000บาทในกำหนด1เดอน

ตวอยางท10รถชนกนตามบนทกประจำวนของเจาหนาทตำรวจระบวานายแดงผขบรถยนตฝายผดยนยอม

ชดใชคาซอมรถคารกษาพยาบาลใหโดยจะมอบใหบรษทประกนภยมาทำความตกลงกนดวยในภายหลงจงไมตดใจ

เอาความกนตอไป

ตวอยางท11ลกหนสงซอสนคาไปแลวไมชำระเมอเจาหนทวงถามลกหนมหนงสอตอบมาวากำลงพจารณา

และจะแจงใหทราบภายหลง

ตวอยางท12ลกหนกเงนไปแลวเมอถงกำหนดไมชำระเจาหนทวงถามกไมชำระเจาหนจงลดหนใหบางบาง

สวนและขยายเวลาออกไปอก1ปลกหนตกลงลกหนกไมชำระ

จากตวอยางขางตนจะเหนวามขอเทจจรงทใกลเคยงกนมากแตผลในทางกฎหมายตางกนกลาวคอ

ตวอยางท1 เปนสญญาประนประนอมยอมความ

ตวอยางท2 เปนเปนสญญาประนประนอมยอมความ

ตวอยางท3 เปนหนงสอรบสภาพหน

ตวอยางท4 เปนหนงสอรบสภาพหนไมใชการประนประนอมยอมความและไมใชการแปลงหน

ตวอยางท5 เชนเดยวกบขอ4แตถามขอเทจจรงวาเจาหนยงไมคนเชคใบเกาใหจนกวาเชคใหมจะเรยกเกบ

เงนไดกอนและเชคใบใหมขนเงนไดแตเจาหนกลบไมยอมคนเชคใบเกาใหเปนเรองสญญาประนประนอมยอมความ

ตวอยางท6 เปนการแปลงหนใหม

ตวอยางท7กรณแรกเปนการแปลงหนใหมกรณหลงเปนการโอนสทธเรยกรอง

ตวอยางท8 เปนการผอนเวลาชำระหนและเปนการรบสภาพหน

ตวอยางท9 เปนการรบสภาพหน

13-11การระงบขอพพาท

ตวอยางท10ไมเปนสญญาประนประนอมยอมความ

ตวอยางท11ไมเปนหนงสอรบสภาพหน

ตวอยางท12ไมเปนสญญาประนประนอมยอมความเจาหนไมไดสละสทธในหนรายเดมหรอไดสทธในหน

รายใหม

สญญาประนประนอมยอมความตองมหลกฐานเปนหนงสอ

สญญาประนประนอมยอมความไมมแบบเปนสญญาทสมบรณโดยการแสดงเจตนาแตหากจะฟองรองคด

ตองมหลกฐานเปนหนงสอดงทไดบญญตไวในป.พ.พ.มาตรา851

“อนสญญาประนประนอมยอมความนนถามไดมหลกฐานเปนหนงสออยางหนงอยางใดลงลายมอชอฝายท

ตองรบผดหรอลายมอชอของตวแทนของฝายนนเปนสำคญทานวาจะฟองรองใหบงคบคดหาไดไม”

จากบทบญญตของมาตรานชใหเหนวาในเรองสญญาประนประนอมยอมความนกฎหมายบญญตแตเพยง

ใหมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอผตองรบผดเมอจะฟองรองบงคบคด หลกฐานเปนหนงสอ จงเปนเพยงพยาน

หลกฐานในการฟองรองคดซงมหลกอยางเดยวกบการกยมเงนเกนกวา2,000บาททไดศกษามาแลวในหนวยท3

ความหมายของหลกฐานเปนหนงสอนม.ร.ว.เสนยปรามโมชไดใหความเหนวา

“หลกฐานเปนหนงสอนไมมพธการอยางใดจะเขยนทไหนในวตถทเปนกระดาษหรอวตถอยางอนใดเมอไร

กไดทงสนขอแตใหเปนหนงสอคอขอความเครองหมายแทนคำพดทพอจะอานเขาใจความเปนหลกฐานพอฟงไดใน

เบองตนและมลายมอชอฝายทตองรบผดไวเทานนกเปนอนเพยงพอ”

หลกฐานเปนหนงสอจงไมมรปแบบอยางใดดงเชนคำพพากษาศาลฎกาท464/2504วนจฉยวาความประสงค

ของกฎหมายทใหมหลกฐานเปนหนงสอเพยงเพอความมนคงแนนอนหาไดบงคบไววาตองเขยนหรอทำในรปแบบ

อยางใดไมหากกรณมหลกฐานเปนหนงสออยางหนงอยางใดปรากฏชดแจงพอรบฟงไดศาลยอมบงคบตามหลกฐาน

นนๆไดและศาลฎกาไดมคำพพากษาระบใหหนงสอตอไปนใชเปนหลกฐานในการฟองรองคดไดเชนบนทกเปรยบเทยบ

ของอำเภอ2รายงานการประชมบนทกประจำวนของสถานตำรวจจดหมายโตตอบเปนตน

อนงการฟองคดในสญญาประนประนอมยอมความนอกจากตองมหลกฐานเปนหนงสอแลวยงตองมลายมอ

ชอของผรบผดหรอตวแทนของฝายนนเปนสำคญดวยสำหรบการลงลายมอชอกตองบงคบตามหลกกฎหมายแพง

และพาณชยมาตรา9วาดวยการลงลายมอชอคอถาหากคสญญาเขยนหนงสอไมไดกอาจใชวธพมพลายมอชอโดย

มพยานเซนรบรองสองคนและพยาน2คนนนตองเหนผนนพมพลายนวมอหรอลงเครองหมายแทนดวยถาลงชอเปน

พยานโดยไมเหนยอมไมถอวาเปนการรบรองพยานตามความในมาตรา9(คำพพากษาศาลฎกาท555/79,1131/2479)

แตในกรณลงลายมอชอตอพนกงานเจาหนาทแมจะพมพลายมอชอหรอเครองหมายอนแทนไมจำตองมพยานรบรอง

ลายมอชอกใชได(คำพพากษาศาลฎกาท39-40/2490)

บทบญญตป.พ.พ.มาตรา851ใชบงคบทวไปไมจำกดวาสญญาประนประนอมยอมความนนจะเปนสญญา

ททำกนเองหรอทำตอหนาศาลดงนนแมสญญาประนประนอมยอมความททำกนตอหนาศาลซงโจทกเปนฝายตอง

รบผดมไดลงลายมอชอไว แมศาลชนตนจะจดรายงานกระบวนพจารณาไววาโจทกไมยอมลงลายมอชอ จงบนทกไว

ตอหนาโจทกจำเลย แลวศาลชนตนพพากษาใหคดเปนอนเสรจเดดขาดไปตามสญญาประนประนอมยอมความนน

และใหบงคบตามสญญายอมดงนสญญาประนประนอมยอมความในคดนจงเปนสญญาไมชอบตามป.พ.พ.มาตรา

851(คำพพากษาศาลฎกาท195/2521)

2เสนยปราโมชม.ร.ว.ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยนตกรรมและหนเลม1(ภาค1-2)2478แกไขเพมเตมพ.ศ.2505

โรงพมพอกษรสาสนกรงเทพมหานคร2509หนา180

13-12 กฎหมายธรกจ

ขอสำคญอกประการหนงของมาตรา851คอผทจะตองรบผดตามสญญาประนประนอมยอมความคอผท

ลงลายมอชอ หรอตวแทนของฝายนนเทานน และสำหรบตวแทนทลงลายมอชอจะตองปฏบตตามกฎหมายลกษณะ

ตวแทนเชนจะตองไดรบอำนาจจากตวการใหเปนผลงลายมอชอรบผดในสญญาแทนตวการหรอตวแทนไดรบมอบ

อำนาจทวไปจะทำสญญาประนประนอมยอมความไมไดเปนตนหรอการลงชอในสญญาประนประนอมยอมความตองม

หลกฐานเปนหนงสอการตงตวแทนกตองมหลกฐานเปนหนงสอดวยและในกรณทมพฤตการณแสดงใหเหนไดวามการ

มอบอำนาจไดมคำพพากษาวาสญญาประนประนอมยอมความผกพนกนไดดงตวอยางคำพพากษาฎกาดงตอไปน

คำพพากษาศาลฎกาท526/2520การทำสญญาประนประนอมยอมความประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

มาตรา 851บญญตวาตองมหลกฐานเปนหนงสอ การตงตวแทนใหไปทำสญญาประนประนอมยอมความจำตองม

หลกฐานเปนหนงสอดวย

ในกรณทไมมการมอบอำนาจใหตวแทนทำสญญาประนประนอมยอมความ แตดวยความประมาทเลนเลอ

อยางรายแรงของตวการทำใหตวแทนแสดงใหเหนในเอกสารวาตนมอำนาจทำสญญาประนประนอมยอมความได

ดวยตวการตองรบผดในกจการทตวแทนกระทำไปเชนตวการลงชอในหนงสอมอบอำนาจไวและใหตวแทนไปกรอก

ขอความเอาเอง ตวแทนไปกรอกขอความใหมอำนาจทำสญญาประนประนอมยอมความเชนนตวการตองรบผดใน

การกระทำของตวแทน

คำพพากษาศาลฎกาท1017/2526โจทกฟองวาโจทกมอบอำนาจใหจำเลยท1ตงทนายดำเนนคดขอใหศาล

พพากษาแสดงกรรมสทธในทดนเปนของโจทกจำเลยท1ฟองและทำสญญาประนประนอมยอมความแทนโจทกจำเลย

ท1ไดยนคำฟองจำเลยท2ถงท4ทำสญญาประนประนอมยอมความกนดวยเจตนาฉอโกงโจทกโดยทจรตเปนการ

ละเมดสทธของโจทกขอใหพพากษาเพกถอนสญญาประนประนอมยอมความและคำพพากษาตามยอมในคดดงกลาว

ดงนกรณเปนเรองทโจทกอางวาจำเลยท1ซงเปนตวแทนกระทำการโดยปราศจากอำนาจหนาทหรอทำนอกเหนอขอบ

อำนาจทำใหโจทกเสยหายและจำเลยทงสกระทำการละเมดลขสทธของโจทก โจทกจงชอบทจะวากลาวเอาแกจำเลย

ตามกฎหมายดงกลาว จะมาฟองขอใหเพกถอนสญญาประนประนอมยอมความและคำพพากษาตามยอมซงถงทสด

แลวหาไดไมเพราะโจทกเปนคความในคดเดมนนจงตองถกผกพนตามคำพพากษาในคดดงกลาวศาลยอมพพากษา

ยกฟองคดใหมนไดเลยโดยไมตดสทธโจทกทจะนำคดมาฟองใหม

อนงในเรองสญญาประนประนอมยอมความทตองมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอผทรบผดนเปนปญหา

เกยวกบอำนาจฟองอนเปนขอกฎหมายเกยวดวยความสงบเรยบรอยของประชาชนแมคกรณอกฝายหนงจะไมยกขน

อางศาลกยกขนมาวนจฉยยกฟองได(คำพพากษาศาลฎกาท318/96,623/98,1087/15)ผลกคอวากรณทโจทกฟอง

จำเลยตามสญญาประนประนอมยอมความทโจทกทำกบจำเลยแตในสญญานนโจทกมไดลงลายมอชอ แมจำเลยจะ

มไดยกขอทไมไดทำหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอโจทกขนตอสศาลกยอมยกขนมาวนจฉยยกฟองได

กจกรรม13.1.1

1. จง บอก ความ หมาย ของ สญญา ประนประนอม ยอม ความ

2. นาย มด กบ นาย สวาง พพาท กน เรอง กรรมสทธ ทดน แปลง หนง ทง ค จง ได ทำ หนงสอ สญญา ตกลง กน

ตอ หนา นาย อำเภอ วา นาย มด ยอม ให เงน นาย สวาง 300,000 บาท แลว ขอรบ เอา ทดน เปน กรรมสทธ ฝาย นาย สวาง

ยอมรบ เงน และ ยอม ให ทดน พพาท ตก เปน ของ นาย มด ขอ ตกลง ดง กลาว เปน สญญา ประนประนอม ยอม ความ หรอ

ไม เพราะ เหต ใด

13-13การระงบขอพพาท

แนวตอบกจกรรม13.1.1

1. สญญา ประนประนอม ยอม ความ เปน สญญา ท ค สญญา ทง สอง ฝาย ตาง ตกลง ระงบ ขอ พพาท ท ม อย เดม

หรอ จะ ม ขน โดย ตกลง ทำ สญญา ขน ใหม โดย ตาง ฝาย ตาง ยอม ผอน ผน ให ซง กน และ กน

2. เปน สญญา ประนประนอม ยอม ความ เพราะ นาย มด และ นาย สวาง พพาท กน เรอง กรรมสทธ ทดน

ภาย หลง นาย มด และ นาย สวาง ตกลง กน ได โดย นาย มด ตกลง ให เงน นาย สวาง 300,000 บาท สวน นาย สวาง ตอง

ยอม ให ทดน นน ตก เปน ของ นาย มด ซง นาย สวาง ยอมรบ เงน จาก นาย มด และ ยอม ให ทดน พพาท ตก เปน ของ นาย มด

จง เขา กบ หลก ของ กฎหมาย ใน เรอง สญญา ประนประนอม ยอม ความ คอ ตาง ฝาย ตาง ระงบ ขอ พพาท เรอง กรรมสทธ

ใน ทดน ตาง ฝาย ตาง ยนยอม ผอน ผน ให ซง กน และ กน สญญา โอน กรรมสทธ ใน ทดน และ การ ให เงน ซง เปน สญญา

ใหม ทำให ขอ พพาท เดม ระงบ

เรองท13.1.2

ประเภทของสญญาประนประนอมยอมความ

สญญาประนประนอมยอมความทคสญญาไดตกลงทำกนเพอระงบขอพพาทนนแบงไดหลายประเภทเทาท

ปรากฏไดมการทำสญญาประนประนอมยอมความกนโดยทวไปคอคสญญาไดตกลงระงบขอพพาทกนเองโดยคกรณ

ตกลงกนเองหรอมคนกลางเขามาไกลเกลยและสญญาประนประนอมยอมความททำกนในศาล คอทำกนในระหวาง

คความในคดโดยมศาลเปนผพพากษาตามสญญาประนประนอมยอมความคอ

1.สญญาประนประนอมยอมความททำกนโดยทวไปสญญาประนประนอมยอมความททำกนโดยทวไปหรอททำกนนอกศาล เปนสญญาททำกนขนในระหวาง

คสญญาในกรณทมขอพพาทเกดขนและคสญญาสามารถตกลงกนไดเอง โดยขอตกลงดงกลาวไดเขาลกษณะของ

สญญาประนประนอมยอมความตามทไดศกษามาแลวในเรองท 13.1.1 ซงสญญาประนประนอมยอมความททำกน

โดยทวไปนอาจใหบคคลภายนอกเปนผไกลเกลยเขาลกษณะอนญาโตตลาการหรอเปนพยานระหวางคสญญากได

การทำสญญาประนประนอมยอมความนอกศาลนอาจกลาวไดวาเปนวธการระงบขอพพาททมมาแตสมยโบราณและ

เปนทรจกกนทวไปดงตวอยางคำพพากษาศาลฎกาดงตอไปน

คำพพากษาศาลฎกาท 503/2500 โจทกจำเลยไดทำหนงสอฉบบหนงลงชอพรอมกนพรอมกบมพยานและ

ผเขยนในหนงสอนนถงนายอำเภอตะพานหนมความสำคญวาโจทกจำเลยมมรดกของบดามารดาคอทดน1แปลง

บดาถงแกกรรมไปแลวโจทกจำเลยมความประสงคใหนายอำเภอจดการแบงแยกทำนตกรรมมอบสทธมรดกชนนให

แกโจทกจำเลยตามทไดตกลงกนไวแลวคอจำเลยไดรบ2สวน20ไร โจทกไดรบ1สวน10ไรนอกจากน โจทก

จำเลยมไดมขออรหรอกรณอยางอนใดกนตอไป จงไดเรยนมาเพอขอความกรณาจดการทำนตกรรมแบงแยกมรดก

รายนใหตามความประสงค ดงน วนจฉยวา ตามเอกสารนเปนเรองระงบขอพพาทซงจะมขนในภายหนา จงไดขอให

นายอำเภอจดการทำนตกรรมแบงแยกเปนการเสรจเดดขาดไปตามทตกลงกนไวกรณตองดวยมาตรา850เปนสญญา

ประนประนอมยอมความกนโดยชอบ

13-14 กฎหมายธรกจ

คำพพากษาศาลฎกาท 766/2509 เดมสามจำเลยทำสญญาจะขายทพพาทใหโจทก ยงไมไดจดทะเบยนโอน

กนสามจำเลยกตายตอมาโจทกจำเลยจะพพาทกนจงพากนไปอำเภอและทำสญญาตอกนไววาจำเลยจะใหเงนโจทก

4,000บาทโจทกจะคนทสวนแปลงหนงและตอไปกจะคนทพพาทใหบตรจำเลยอกสญญานเปนสญญาประนประนอม

ยอมความ

2.สญญาประนประนอมยอมความททำกนในศาลสญญาประนประนอมยอมความททำกนในศาลเกดจากคสญญาไดมขอพพาทกนทศาลคอมการฟองรองคด

กนขนและในระหวางการพจารณาคดคสญญาไดตกลงยนยอมกนอยางใดอยางหนงในขอพพาทนน ทำใหขอพพาท

ทมอยสนสดลงและคสญญายนยอมปฏบตตามขอตกลงทเกดขนใหม เมอเกดกรณเชนนศาลพพากษาตามยอมจง

เปนสญญาประนประนอมยอมความททำกนในศาล ซงเรองการประนประนอมยอมความในศาลนประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความแพงมาตรา138ไดบญญตใหอำนาจศาลทจะพพากษาตามยอมไดโดยบญญตวา

“ในคดทคความตกลงกนหรอประนประนอมยอมความกนในประเดนแหงคดโดยมไดมการถอนคำฟองนน

และขอตกลงหรอการประนประนอมยอมความกนนนไมเปนการฝาฝนตอขอกฎหมายใหศาลจดรายงานพสดารแสดง

ขอความแหงขอตกลงหรอการประนประนอมยอมความเหลานนไวแลวพพากษาไปตามนน...ฯลฯ”ทงนโดยมระเบยบ

วาเมอคความตกลงกนแลวตองทำตามแบบฟอรมของศาลและผพพากษาตองอานขอตกลงประนประนอมยอมความ

ใหคความฟงหลงจากนนใหคความทงสองฝายหรอผรบมอบอำนาจลงลายมอชอในแบบฟอรมนนแตในทางปฏบตค

ความอาจจะแถลงใหศาลเขยนขอความทตกลงกนในกระดาษหรอแบบพมพของศาลกได หรอคความจะตกลงเขยน

กนเองแลวเสนอใหศาลกไดหรอศาลจดขอตกลงไวในรายงานกระบวนพจารณากไดไมจำตองใชแบบพมพตามสญญา

ยอมความ(คำพพากษาศาลฎกาท1322/2511)

ตวอยาง นายลบไดเปนโจทกฟองนายหารวา นายหารไดขบรถยนตโดยประมาทชนรถยนตของนายลบได

รบความเสยหาย ซงนายลบไดจายเงนคาซอมไปแลวเปนเงนสามหมนบาทถวน จงขอใหนายหารชดใชเงนจำนวน

ดงกลาวพรอมกบคาขาดประโยชนทไมไดใชรถอก8วนๆละ300บาทพรอมดอกเบยนบแตวนททำละเมดนายหาร

ผถกฟองยอมรบวาทำละเมดจรงยนดชดใชคาเสยหาย โดยขอใชเงนคาเสยหายในคาซอมรถเปนเงนสามหมนบาท

สวนคาเสยหายทไมไดใชรถของนายลบนายหารขอใหนายลบไมตองคดนายลบตกลงตามทนายหารเสนอจงไดทำ

สญญาประนประนอมและศาลไดพจารณาแลวพพากษาตามยอมคอใหนายหารชดใชเงนคาเสยหายใหนายลบเปน

เงนสามหมนบาทถวนคดเสรจเดดขาด

สรปไดวาสญญาประนประนอมยอมความททำกนในศาลมสาระสำคญดงน

1. คความจะตองตกลงกนในประเดนแหงคดหรอเกยวเนองกบประเดนแหงคดโดยไมมการถอนฟองคดนน

2. ขอตกลงหรอการประนประนอมยอมความกนนนตองไมฝาฝนตอขอกฎหมาย

3. ศาลไดจดขอตกลงหรอการประนประนอมยอมความไวแลวและมคำพพากษาไปตามทคกรณตกลงกนได

ตวอยางผลของการพพากษาตามยอม

คำพพากษาศาลฎกาท 1492/2528สญญาประนประนอมยอมความทกระทำตอหนาศาลและศาลพพากษา

ตามยอมนน ไมใชเปนการวนจฉยชขาดขอพพาทอยางคดธรรมดาทตองพจารณาสบพยานกน จงไมตกอยในบงคบ

แหงกฎหมายทหามไมใหพพากษาเกนคำขอหรอนอกจากทปรากฏในคำฟองเพยงแตตองตกลงกนในประเดนแหงคด

หรอเกยวเนองกบประเดนนนๆหากขอตกลงนนมไดฝาฝนตอกฎหมายแลวศาลกตองพพากษาไปตามยอม

การยอมความในศาลแมทนายจะทำสญญาประนประนอมยอมความแทนตวความกผกพนตวความตวความ

จะปฏเสธวาทนายไมไดปรกษาไมได(คำพพากษาศาลฎกาท3767/2527)

13-15การระงบขอพพาท

มปญหาวาการยอมความในคดอาญาในความผดอนยอมความได(ความผดตอสวนตว)อนจะทำใหสทธนำ

คดอาญามาฟองระงบไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา39(2)เปนสญญาประนประนอมยอม

ความตามกนตามความหมายในปพพ.มาตรา850ดวยหรอไม

ตวอยางนายไกออกเชคเพอชำระหนใหนายไขตอมาธนาคารปฏเสธการจายเงนนายไขจงรองทกขตอพนกงาน

สอบสวนนายไกกลวจงยอมชำระเงนสดใหสวนหนงและออกเชคใหมแทนเชคใบเกานายไขยอมรบเชคใบใหมและ

ไมตดใจดำเนนคดเกยวกบเชคฉบบแรกตอไป

ขอตกลงดงกลาวแมคกรณมเจตนาเลกคดอาญาตอกนโดยชดแจงหรอโดยปรยายกตามกถอวาเปนการยอม

ความกนโดยถกตองตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา39(2)และการยอมความเชนนไมจำตองทำ

เปนหนงสอเพราะประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไมไดบงคบไว(คำพพากษาศาลฎกาท877/2523)การยอม

ความเชนนกถอไดวามลกษณะเปนสญญาประนประนอมยอมความเพอระงบขอพพาทตามนยแหงประมวลกฎหมาย

แพงและพาณชยมาตรา850แลวเพราะความมงหมายของนายไกและนายไขตกลงระงบขอพพาทไมดำเนนคดอาญา

ตอกนและแตละฝายไดสทธตามขอตกลงทเกดใหมคอถาเชคฉบบใหมทนายไขไดรบนนธนาคารปฏเสธการจายเงน

นายไขกตองดำเนนคดกบนายไกเปนคดใหมแตหามสทธรอฟนคด (ขอพพาท) ทยตแลวมาฟองนายไกอกไม คอจะ

เอาเชคฉบบเดมมาฟองนายไกอกไมได

กจกรรม13.1.2

สญญา ประนประนอม ยอม ความ ม ก ประเภท แตละ ประเภท แตก ตาง กน อยางไร

แนวตอบกจกรรม13.1.2

สญญา ประนประนอม ยอม ความ ม 2 ประเภท คอ สญญา ประนประนอม ยอม ความ ท ทำ กน โดย ทวไป

และ สญญา ประนประนอม ยอม ความ ท ทำ กน ใน ศาล โดย ม ขอ แตก ตาง ดงน

ค กรณ ตกลง กนเอง หรอ ม คนกลาง เขา มา เปน ผ ไกล เกลย ให ตกลง กน

สญญา ประนประนอม ยอม ความ ท ทำ กน โดย ทวไป เปน สญญา ระหวาง ค สญญา สวน สญญา

ประนประนอม ยอม ความ ท ทำ กน ขน ใน ศาล ได อาศย หลก ของ ประมวล กฎหมาย วธ พจารณา ความ แพง โดย กฎหมาย

กำหนด วา ใน คด ท ค ความ ตกลง กน หรอ ประนประนอม ยอม ความ กน ใน ประเดน แหง คด โดย มได ม การ ถอน ฟอง

และ ขอ ตกลง นน ไม ฝาฝน ตอ ขอ กฎหมาย ให ศาล จด รายงาน ขอความ แหง ขอ ตกลง หรอ การ ประนประนอม ยอม

ความ เหลา นน ไว แลว พพากษา ไป ตาม นน

13-16 กฎหมายธรกจ

เรองท13.1.3

ผลของสญญาประนประนอมยอมความ

1.ผลของสญญาประนประนอมยอมความสญญาประนประนอมยอมความเมอไดทำไปแลวจะกอใหเกดผลในทางกฎหมายดงทกฎหมายไดบญญตผล

ของสญญาประนประนอมยอมความไวในมาตรา852วา

“ผลของสญญาประนประนอมยอมความยอมทำใหการเรยกรองซงแตละฝายไดยอมสละระงบสนไปและทำให

แตละฝายไดสทธตามทแสดงในสญญานนวาเปนของตน”

หลกกฎหมายดงกลาวพจารณาไดวา สญญาประนประนอมยอมความเกดผลระหวางคสญญา 2 ประการ

คอ

1.1ทำใหสทธเรยกรองซงแตละฝายไดยอมสละนนระงบสนไป

1.2ทำใหแตละฝายไดสทธตามทแสดงในสญญานนวาเปนของตน

1.1ทำใหสทธเรยกรองซงแตละฝายไดยอมสละนนระงบสนไปหมายความวากอนทจะมสญญาประนประนอม

ยอมความจะตองมขอพพาทซงเกดขนแลวหรอจะเกดขนระหวางคสญญาแตคสญญาไดทำสญญาประนประนอมยอม

ความระงบขอพพาทนนทำใหสทธเรยกรองซงมอยเดมไดระงบสนไปเมอคสญญาไดตกลงประนประนอมยอมความ

กนไดแลว

ตวอยางนายแดงมกรรมสทธในทดนแปลงหนงแตมขอพพาทในกรรมสทธทดนนนกบนายเขยวตอมานาย

เขยวตกลงยนยอมระงบขอพพาทเรองกรรมสทธทดนโดยนายเขยวขอใหนายแดงจายเงนให1,000,000บาทแลวให

กรรมสทธในทดนตกเปนของนายแดงแตผเดยวโดยนายเขยวจะไมเขาไปยงเกยวในทดนรายพพาทนนเมอนายแดง

ตกลงทำใหขอพพาทเรองกรรมสทธทดนซงแตละฝายมอยไดระงบสนไป

1.2ทำใหแตละฝายไดสทธตามทแสดงในสญญานนวาเปนของตน

คำวา “สทธ” นมความหมายเปนสองนย คอ สทธทมวตถแหงสทธเปนทรพยสน เรยกวา ทรพยสทธ ท

สามารถบงคบไดจากบคคลโดยทวไปและสทธทเปนความเกยวพนระหวางบคคลทเรยกกนวาบคคลสทธหรอสทธ

เหนอบคคลคอการทบคคลฝายหนงจะตองกระทำการงดเวนกระทำการหรอสงมอบทรพยสนใหแกบคคลอกฝาย

หนงดงเชนตวอยางคำพพากษาดงตอไปน

คำพพากษาศาลฎกาท 2576/2531คดนถงทสดโดยศาลฎกาพพากษาใหจำเลยทงสแบงทรพยมรดก ให

โจทกจำนวน9สวนใน21สวนในระหวางบงคบคดโจทกจำเลยทงสไดทำสญญาประนประนอมยอมความกนโดย

ศาลชนตนรบรและเปนผทำใหมขอตกลงกนไมใหบงคบคดตามคำพพากษาคดนและใหยตทกคด ทงคดทพพากษา

แลวและยงอยในระหวางการพจารณาของศาล รวมทงตกลงเกยวกบทรพยสนใหม เมอโจทกจำเลยทงสไดลงชอใน

สญญาประนประนอมยอมความดงกลาวตอหนาศาลแลว จงเปนสญญาทใชบงคบไดตามประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชยมาตรา850 โดยมผลทำใหการเรยกรองทแตละฝายไดยอมสละนนระงบสนไปและทำใหแตละฝายไดสทธ

ตามทแสดงไวในสญญานนวาเปนของตนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา852การบงคบคดนและมล

หนตามคำพพากษาศาลฎกาจงเปนอนระงบสนไปโจทกจำเลยทงสจงตองปฏบตตามสญญาประนประนอมยอมความ

ดงกลาว เมอจำเลยผดสญญาดงกลาวโจทกหรอเจาพนกงานพทกษทรพยของโจทกชอบทจะไปวากลาวเอาแกจำเลย

13-17การระงบขอพพาท

ตามสทธทเกดขนตามสญญาประนประนอมยอมความนน จะกลบมาขอใหศาลออกหมายบงคบคดตามคำพพากษา

ซงมลหนระงบไปแลวหาไดไม

คำพพากษาฎกาศาลท 1910/2531 ส. ทำสญญาจะซอจะขายทดนและบานอนเปนสนสมรสของโจทก และ

ส. ใหกบจำเลยแลวผดสญญา จำเลยจงฟองเรยกเบยปรบและมดจำคน ส. ทำสญญาประนประนอมยอมความใน

ศาลยอมชำระเบยปรบและคนเงนมดจำใหจำเลยดงนสญญาจะซอจะขายทดนและบานไดระงบไปแลวดวยผลแหง

สญญาประนประนอมยอมความตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 852 โจทกซงเปนสามจะฟองขอให

เพกถอนมไดสวนสญญาประนประนอมยอมความกเปนนตกรรมเกยวกบหนเงนมไดทำขนเพอผกพนสนสมรสโดย

เฉพาะจงมใชเปนการจดการสนสมรสตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา1476,1477และ1480โจทกซง

เปนสามจะฟองขอใหเพกถอนมไดเชนกน

คำพพากษาศาลฎกาท7033/2539ขอความตามสญญาแบงคนทรพยสนอนเปนกรรมสทธรวมระหวางโจทก

ทงหากบจำเลยทงสองทตกลงเพอระงบขอพพาทเกยวกบการแบงปนทรพยของหางหนสวนสามญไมจดทะเบยน

ทงหมดใหเสรจสนไป โดยใหทรพยสนนอกเหนอจากทปรากฏในสญญาเปนของผใดในขณะทำสญญากคงใหเปน

ของผนน เปนสญญาประนประนอมยอมความตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา850 โจทกทงหาตอง

ผกพนตามสญญาดงกลาว

แตอยางไรกตาม เกยวกบการทจะบงคบตามสทธทไดใหมตามสญญาประนประนอมยอมความนวาจะมวธ

การบงคบอยางไรนน คงตองแยกพจารณาระหวางสญญาประนประนอมยอมความททำกนโดยทวไปนอกศาล และ

สญญาประนประนอมยอมความททำในศาลซงจะไดกลาวตอไป

อนง การชำระหนของสญญาประนประนอมยอมความดงกลาวจงปรบไดกบการชำระหนตามสญญาตาง

ตอบแทนคอเมอฝายหนงไมชำระหนอกฝายหนงกชอบทจะไมปฏบตการชำระหนได ดงทไดบญญตไวในประมวล

กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา369สญญาประนประนอมยอมความจงตองนำบทบญญตทงหลายในลกษณะของ

สญญาตางตอบแทนมาใชดวยคอคสญญาแตละฝายตางเปนเจาหนและลกหนซงกนและกน

ตวอยาง โจทกจำเลยเปนสามภรยากนโดยไมจดทะเบยน โจทกฟองขอแบงทรพยสนทหามาไดรวมกนจาก

จำเลยตอศาลระหวางพจารณาของศาลโจทกจำเลยไดไปทำสญญาประนประนอมยอมความกนทอำเภอโดยโจทกรบ

เอาเงนไป30,000บาทและไมเรยกเอาทรพยสนอนอกดงนแมคดอยในศาลแลวคกรณกทำสญญาประนประนอม

ยอมความกนไดและทำใหสทธเรยกรองทพพาทกนในศาลนนระงบลงตามมาตรา852เพราะเปนการระงบขอพพาท

ในศาลโดยตางยอมผอนผนใหแกกนโดยโจทกสละสทธเรยกรองนนแลวโดยขอรบเงน30,000บาทไปจำเลยไดทรพย

ททำมาหาไดรวมกนไปทงหมด(คำพพากษาศาลฎกาท9/2506,คำพพากษาศาลฎกาท1102/2504,คำพพากษาศาล

ฎกาท874/2515,คำพพากษาศาลฎกาท1087/2515)

คำพพากษาศาลฎกาท 1507/2512 จำเลยกลาวหาบดาโจทกยกยอกไม เพอระงบขอพพาทโจทกผเปนบตร

ไดเขาทำสญญาแทนบดายอมสงไมใหจำเลย โดยจำเลยจะชำระคาไมให โจทกจงตกอยในฐานะเปนคกรณกบจำเลย

สญญาจงเปนสญญาประนประนอมยอมความตามสญญาโจทกจำเลยมหนาทชำระหนตางตอบแทนซงกนและกน

ครนเมอโจทกสงไมตามสญญาเปนไมเสอมคณภาพและเปนความผดของโจทกทชกลากไมลาชา การชำระหนจงเปน

ไรประโยชนแกจำเลยเมอจำเลยบอกปดไมรบมอบถอวาเปนการบอกเลกสญญาประนประนอมยอมความแลว โจทก

จะฟองบงคบใหจำเลยรบไมและชำระเงนตามสญญาประนประนอมยอมความไมได

ในเรองผลของสญญาประนประนอมยอมความททำใหขอพพาทหรอขอเรยกรองเดมระงบสนไปและผกพน

กนตามทตกลงไวในสญญาประนประนอมยอมความนน มปญหาทนาพจารณาอย ในเรองทเจาหนและลกหนซงม

ประกนดวยบคคลหรอทรพยทำสญญาประนประนอมยอมความ โดยบคคลภายนอกซงคำประกนหรอจำนองทรพย

13-18 กฎหมายธรกจ

เปนประกนหนเดมมไดตกลงดวยทำใหบคคลเหลานนหลดพนความรบผดไปหรอไม เนองจากการทหนเดมระงบ

สนไป แตในเรองนคำพพากษาฎกาหลายเรองทบญญตไวคอนขางแตกตางจากเรองหนอนๆ กลาวคอศาลฎกามก

จะพพากษาวา แมจะมการประนประนอมยอมความแตถาลกหนยงมไดชำระหนตามสญญานนการคำประกนหรอ

จำนองตามหนเดมยงคงมอยเชน

คำพพากษาศาลฎกาท957/2533โจทกผใหกฟองผกตามสญญากแลวทำสญญาประนประนอมยอมความกน

เสรจเดดขาดไปแลวแตผกยงไมชำระหนหนยงไมระงบความรบผดชอบของจำเลยในฐานะผคำประกนยงมอยโจทก

มสทธฟองจำเลยตามสญญาคำประกนอกไดหรอการทท.ทำสญญาประนประนอมยอมความชำระหนตามสญญาก

เบกเงนเกนบญชแกโจทกและศาลพพากษาใหคดเสรจเดดขาดไปแลวแตท.ยงไมไดชำระหนตามสญญากเบกเงนเกน

บญชแกโจทกตามสญญาประนประนอมยอมความนนเลยเพราะยงอยในระหวางการบงคบคดดงนหนทเปนประกน

จงยงมไดระงบสนไปตามมาตรา698ผคำประกนและผจำนองจงยงไมหลดพนความรบผด

2.วธบงคบตามสญญาประนประนอมยอมความวธบงคบตามสญญาประนประนอมยอมความ ขนอยกบชนดของสญญาประนประนอมยอมความซงแบง

พจารณาไดดงน

2.1วธบงคบตามสญญาประนประนอมยอมความททำกนโดยทวไป

2.2วธบงคบตามสญญาประนประนอมยอมความททำกนในศาล

2.1วธบงคบตามสญญาประนประนอมยอมความททำกนโดยทวไป เมอคสญญาไดทำสญญาประน-

ประนอมยอมความถกตองตามกฎหมายสญญานนกใชบงคบไดตามหลกสญญาตางตอบแทนทวไปคอทำใหแตละ

ฝายมสทธเรยกรองซงกนและกน โดยตางฝายตางเปนเจาหนและลกหนซงกนและกน ในกรณคสญญาฝายใดฝาย

หนงไมปฏบตตามขอตกลงในสญญาคสญญาอกฝายหนงจะบงคบเอาแกทรพยสนบงคบใหกระทำการหรองดเวน

กระทำการไมได จะทำไดแตเพยงฟองตอศาลบงคบใหคสญญาอกฝายหนงปฏบตตามสญญาประนประนอมยอม

ความทไดตกลงกนไวและการฟองคดในเรองจะฟองไดเฉพาะสทธหรอหนทไดปรากฏในสญญาประนประนอมยอม

ความเทานนจะใชสทธฟองตามหนเดมไมไดเนองจากหนเดมระงบไปเพราะผลของสญญาประนประนอมยอมความ

ตามทกลาวมาแลวขางตน

คำพพากษาศาลฎกาท2065-2091/2524ในการซอขายทดนระหวางโจทกกบการเคหะแหงชาตโจทกรบรอง

วาจะรอถอนสงปลกสรางกบอพยพผอาศยและบรวารออกไปจากทดนใหเสรจสนกอนทจะทำการจดทะเบยนโอน

กรรมสทธทดน หากไมปฏบตตามสญญาหรอผดสญญาขอใดขอหนงโจทกยนยอมชดใชคาเสยหาย 400,000บาท

ดวยดงนนโจทกมหนาทตองปฏบตตามเงอนไขและขอตกลงในสญญามฉะนนจะถกเรยกใหรบผดใชคาเสยหายได

โจทกจงมสทธทำสญญาประนประนอมยอมความกบจำเลยผอยอาศยและทำประโยชนในทดนทโจทกขายและมอำนาจ

ฟองบงคบตามสญญาททำกบจำเลยได

คำพพากษาศาลฎกาท 5795/2538โจทกฟองใหจำเลยปฏบตตามขอตกลงทจำเลยทำไวกบโจทกทตกลงจะ

ขายทพพาทใหแกโจทกในราคา550,000บาทตามทบนทกเปนเอกสารกนไวซงเปนบนทกขอตกลงจากขอพพาทใน

เรองการเชาทนาตอมามการตกลงกนวาจำเลยตกลงขายใหโจทกตามราคาทระบไวดงกลาวเปนสญญาประนประนอม

ยอมความเนองจากเปนการระงบขอพพาททมอยหรอจะมขนใหเสรจสนไปดวยตางยอมผอนผนใหแกกนจงมผลบงคบ

ไดการทจำเลยไมยอมขายทพพาทใหแกโจทกตามราคาทตกลงกนไวแตจะขายในราคา1,177,500บาทผดไปจากขอ

ตกลงถอไดวาจำเลยประพฤตผดสญญาเปนการโตแยงตามสญญาประนประนอมยอมความ

13-19การระงบขอพพาท

2.2วธบงคบตามสญญาประนประนอมยอมความททำกนในศาลสญญาประนประนอมยอมความททำกนใน

ศาลนประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา138ไดบญญตใหอำนาจศาลไววา

“ในคดทคความตกลงกนหรอประนประนอมยอมความกนในประเดนแหงคดโดยมไดมการถอนคำฟองนนและ

ขอตกลงหรอการประนประนอมยอมความกนนนไมเปนการฝาฝนตอกฎหมายใหศาลจดรายงานพศดารแสดงขอความ

แหงการตกลงหรอการประนประนอมยอมความเหลานนไดแลวพพากษาไปตามนน”

สญญาประนประนอมททำกนในศาลน ศาลจะมคำบงคบใหคความในคดปฏบตตามสญญาประนประนอม

ยอมความดวยและเมอศาลไดพพากษาตามยอมแลวจะเกดผลบงคบใหคกรณตองปฏบตตามสญญาประนประนอม

ยอมความตามสทธเรยกรองในสญญาทเกดขนตามคำพพากษาของศาล ซงมลกษณะแตกตางจากคำพพากษา

อน เนองมาจากคำพพากษาตามยอมไดบงคบตามเงอนไขของสญญาประนประนอมยอมความ ซงเขาลกษณะของ

สญญาตางตอบแทนกลาวคอเจาหนตามสญญาประนประนอมยอมความมสทธเรยกรองใหลกหนปฏบตตามสญญา

ประนประนอมยอมความโดยลกหนมหนาทตองปฏบตตามถาไมปฏบตตามเจาหนมสทธยนคำรองตอศาลใหบงคบ

คดกบลกหนตามสญญาประนประนอมยอมความไดทนทโดยไมตองฟองรองเปนคดขนใหม โดยถอเอาคำพพากษา

ของศาลมาบงคบซงในชนบงคบคดนอยในบทบญญตของกฎหมายวาดวยการบงคบคดนนคอลกหนอาจถกยดหรอ

อายดทรพยสนมาขายทอดตลาดชำระหนแกเจาหนไดหรอบงคบใหกระทำการอยางใดอยางหนงตามคำพพากษาของ

ศาลรวมตลอดถงการถอเอาคำพพากษาของศาลเปนการแสดงเจตนาของลกหนดวย

คำพพากษาศาลฎกาท314/2512ทดนพพาทตามทโจทกยนคำฟองรองวาจำเลยไดบกรกเขาไปปลกพชพนธ

ลงไปและขอใหศาลบงคบจำเลยใหออกไปนนเปนทดนสวนหนงของทดนของโจทกทจำเลยทำสญญาประนประนอม

ยอมความวาจะออกไปและจะไมเกยวของอก ซงศาลไดพพากษาคดไปตามสญญาประนประนอมยอมความนน จน

คดถงทสดแลวดงนนการดำเนนการพจารณาตามคำรองของโจทกจงเปนเรองในชนบงคบคด และมปญหาเพยงวา

จำเลยไดปฏบตถกตองตามคำพพากษาหรอไมเทานนไมมปญหาตองวนจฉยซำไปถงวาโจทกจะมสทธครอบครองท

พพาทอกหรอไม

2.อายความอายความตามสญญาประนประนอมยอมความทง2ชนดคอสญญาประนประนอมยอมความททำกนในศาล

กบสญญาประนประนอมยอมความททำกนโดยทวไปมอายความเทากนคอ10ปดงบทบญญตของกฎหมายวาดวย

อายความในมาตรา193/32บญญตไววา

“สทธเรยกรองทเกดขนโดยคำพพากษาของศาลถงทสดหรอโดยสญญาประนประนอมยอมความใหมกำหนด

อายความสบปทงนไมวาสทธเรยกรองเดมจะมกำหนดอายความเทาใด”

จากบทบญญตของมาตรานอธบายไดดงนคอในกรณทคสญญามขอพพาททจะเกดขนหรอกำลงเกดขนไม

วาขอพพาทนนเปนเรองอะไรมกำหนดอายความเรยกรองกนเทาใดกตามถาหากไดมการทำสญญาประนประนอม

ยอมความเพอระงบขอพพาททเกดขนแลวหรอกำลงจะเกดขนจะทำใหอายความเดมทเกยวกบขอพพาทนนระงบไป

ตองนบอายความใหมตามอายความในสญญาประนประนอมยอมความ

ตวอยางนายสดไดขบรถยนตโดยประมาทชนนายเขยวเปนเหตใหนายเขยวไดรบบาดเจบตองเสยคารกษา

พยาบาลเปนเงน30,000บาทนายเขยวเรยกใหนายสดชดใชคาเสยหายฐานกระทำละเมดซงมกำหนดอายความ1ป

นบแตรตวผกระทำความผด ซงเหตเกดเมอวนท 1 มกราคม 2549 แตนายเขยวไดเรยกใหนายสดชดใชคาเสยหาย

วนท 9 กมภาพนธ 2549นายสดขอทำสญญาประนประนอมยอมความกบนายเขยว โดยทำเปนหนงสอขอชดใชคา

เสยหายใหนายเขยวเดอนละ3,000บาทนายเขยวตกลงประนประนอมยอมความตามทนายสดขอโดยทำเปนสญญา

13-20 กฎหมายธรกจ

ลงลายมอชอนายสด วนทำสญญาวนท 20 สงหาคม 2549กรณนตองนบอายความตามสญญาประนประนอมยอม

ความคอนบอายความ 10ป นบแตวนทำสญญาไมใชอายความละเมด เพราะเรองละเมดระงบไปนบแตทำสญญา

ประนประนอมยอมความนายเขยวมสทธเรยกรองใหนายสดชดใชคาเสยหายใหกบตนตามสญญาประนประนอมยอม

ความททำขนไดจนถงวนท20สงหาคม2509หากนายสดไมชดใชคาเสยหายนายเขยวกมสทธฟองตอศาลบงคบให

นายสดปฏบตตามสญญาได

จะเหนไดวาเมอทำสญญาประนประนอมยอมความแลวตองใชอายความตามสญญาประนประนอมยอมความ

คอ10ปตามป.พ.พ.มาตรา193/32แมวาอายความมลละเมดจะมเพยง1ปนบแตรตวผกระทำละเมด

คำพพากษาศาลฎกาท679/2514(ประชมใหญ)โจทกจำเลยทำสญญาประนประนอมยอมความกนวาใหโจทก

มสทธเกบกนในทดนของจำเลยยอมเปนการทำนตกรรมทกอใหเกดบคคลสทธแกโจทกในอนทจะเรยกรองใหจำเลย

ไปจดทะเบยนสทธเกบกนใหเปนทรพยสทธอนบรบรณตามกฎหมายไดตราบเทาทจำเลยยงมไดโอนทดนใหแกบคคล

อนและมสทธเรยกรองอนตงหลกฐานขนโดยสญญาประนประนอมยอมความเชนนมกำหนดอายความ10ป

คำพพากษาศาลฎกาท2573/2526การทจำเลยตกลงยอมชดใชคาเสยหายใหแกป.เนองจากการกระทำ

ละเมดของลกจางจำเลยเปนการตกลงระงบขอพพาทซงมอยหรอจะมขนใหเสรจไปดวยตางยอมผอนผนใหแกกนอน

เปนสญญาประนประนอมยอมความตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 850ยอมทำใหการเรยกรองซง

แตละฝายไดเรยกรองนนระงบสนไปและทำใหแตละฝายไดสทธตามทแสดงไวในสญญาตามประมวลกฎหมายแพง

และพาณชย มาตรา 852สทธเรยกรองของป. ในมลหนละเมดจงระงบสนไปและไดสทธเรยกรองใหมตามสญญา

ประนประนอมยอมความ

สทธเรยกรองอนตงหลกฐานโดยการประนประนอมยอมความมอายความ10ปตามประมวลกฎหมายแพง

และพาณชยมาตรา139(35)(ปจจบนมาตรา193/32)มใชถออายความตามมลหนเดม

คำพพากษาศาลฎกาท2391/2526 เดมจำเลยท1คางชำระคาซอรถยนตแกโจทกตอมาจำเลยท2ซงเปน

กรรมการผจดการจำเลยท1กบโจทกตกลงทำสญญากนขนฉบบหนงซงคสญญาเรยกวาสญญาประนประนอมยอม

ความมสาระสำคญวาจำเลยท2ยอมชำระหนทจำเลยท1คางชำระใหแกโจทกโดยมอบเชคของบรษทก.ซงจำเลย

ท2สลกหลงรวม20ฉบบถาเชคฉบบใดฉบบหนงธนาคารปฏเสธการใชเงนจำเลยท2ยอมเสยดอกเบยนบแตวน

ทธนาคารปฏเสธการใชเงนจนกวาจะชำระเสรจดวย สญญาระหวางโจทกกบจำเลยท 2 จงเปนสญญาประเภทหนง

ทคสญญากระทำดวยความสมครใจ เมอไมขดตอกฎหมายยอมสมบรณใชบงคบได และเมอหนตามสญญานไมม

กฎหมายบญญตอายความไวโดยเฉพาะกตองใชอายความ10ปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา139

(30)(ปจจบนมาตรา193/32)

กจกรรม13.1.3

1. นาย เมอง ได ออก เชค ชำระ หน คา รถยนต ท ซอ จาก นาย กำแพง แต เชค นน ขน เงน ไม ได นาย กำแพง จง

ฟอง นาย เมอง ให ชำระ หน ตาม เชค ระหวาง การ พจารณา คด นาย เมอง ได ทำ สญญา ประนประนอม ยอม ความ กบ

นาย กำแพง ตอ หนา นาย อำเภอ โดย จะ ขอ ผอน ชดใช เงน ให นาย กำแพง และ ได ลง ลายมอ ชอ นาย เมอง ไว เปน หลก

ฐาน พรอม ทำ สญญา ประนประนอม ยอม ความ ให ไว นาย กำแพง จง ถอน ฟอง นาย เมอง แต หลง จาก ทำ สญญา

ประนประนอม ยอม ความ นาย เมอง ก ไม ชดใช เงน ให กบ นาย กำแพง แต อยาง ใด กรณ น นาย กำแพง จะ ฟอง ศาล บงคบ

ให นาย เมอง ปฏบต ตาม สญญา ประนประนอม ยอม ความ ได หรอ ไม

2. อาย ความ การ ใช สทธ เรยก รอง ตาม สญญา ประนประนอม ยอม ความ ม กำหนด ก ป

13-21การระงบขอพพาท

แนวตอบกจกรรม13.1.3

1. กรณ น นาย กำแพง สามารถ ฟอง บงคบ ให นาย เมอง ปฏบต ตาม สญญา ประนประนอม ยอม ความ ได

เพราะ สญญา ประนประนอม ยอม ความ ได ลง ลายมอ ชอ นาย เมอง ไว เปน หลก ฐาน

2. อาย ความ การ ใช สทธ เรยก รอง ตาม สญญา ประนประนอม ยอม ความ ม กำหนด 10 ป

13-22 กฎหมายธรกจ

ตอนท13.2

การไกลเกลยขอพพาท

โปรดอานหวเรองแนวคดและวตถประสงคของตอนท13.2แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง13.2.1ความหมายและประเภทของการไกลเกลย

13.2.2ขอพพาททสามารถนำเขาสกระบวนการไกลเกลยไดและกฎหมายทเกยวของ

13.2.3การเขาสการไกลเกลยขอพพาท

13.2.4ประโยชนและขอจำกดของการไกลเกลยขอพพาท

แนวคด1. การไกลเกลย เปนการระงบขอพพาททางเลอกนอกเหนอจากการระงบขอพพาทในกระบวนการ

ศาลยตธรรม การไกลเกลยจงเปนการจดการความขดแยงระหวางคพพาทในเบองตนได ทงน

คพพาททกฝายตองสมครใจเขาสการไกลเกลยเพอระงบขอพพาทโดยมผไกลเกลยคอยประสาน

ความเขาใจระหวางคพพาทพรอมชวยแสวงหาทางออกของขอพพาทโดยไมมหนาทในการตดสน

ชขาดขอพพาท

2. การไกลเกลย เปนกระบวนการระงบขอพพาททเกดขนไดทงกอนมการฟองเปนคดความกนใน

ศาลและคดทอยในระหวางกระบวนการพจารณาของศาล

3. ประเภทของขอพพาททสามารถไกลเกลยได เชน ขอพพาททางแพง ขอพพาททางธรกจพาณชย

และขอพพาททางอาญาในบางเรองทสามารถตกลงยอมความกนได

4. การเขาสการไกลเกลยแบงออกไดเปน2วธไดแกการเขาสการไกลเกลยขอพพาทนอกศาลและ

การเขาสการไกลเกลยขอพพาทในศาล

5. ประโยชนทไดรบจากการไกลเกลยคอเปนการยตขอพพาทของคพพาทไดทงหมดหรอบางสวนไม

วาขอพพาทนนจะเปนความกนอยในชนศาลหรอไมกตามสวนขอจำกดของการไกลเกลยคอไม

เปนการบงคบคพพาทใหเขาสกระบวนการไกลเกลยหากคพพาทไกลเกลยกนและสามารถตกลง

ระงบขอพพาทกนได ตอมาหากคพพาทฝายหนงไมปฏบตตามกไมสามารถบงคบไดทนทเหมอน

คำพพากษาของศาล

6. สภาพบงคบตามสญญาประนประนอมยอมความในศาลและสญญาระงบขอพพาทนอกศาลอน

เกดจากการไกลเกลยมความแตกตางกนคอลกหนตามสญญาประนประนอมยอมความในศาล

ไมปฏบตตามเจาหนตองยนคำรองตอศาลเพอบงคบใหลกหนปฏบตตามสญญาไดโดยไมตองฟอง

คดใหมสวนกรณทคความทำสญญาระงบขอพพาทนอกศาลนนหากลกหนไมปฏบตตามขอตกลง

ในสญญาดงกลาวเจาหนตองฟองคดตอศาลตามมลหนในสญญาระงบขอพพาทททำขนใหม

13-23การระงบขอพพาท

วตถประสงคเมอศกษาตอนท13จบแลวนกศกษาสามารถ

1. อธบายความหมายของการไกลเกลยและองคประกอบของการไกลเกลยเพอการระงบขอพพาทได

2. อธบายและวนจฉยประเภทของขอพพาทตางๆ ทสามารถเขาสการไกลเกลย รวมทงทราบถง

กฎหมายทเกยวของกบการไกลเกลยขอพพาทดวย

3. อธบายการเขาสการไกลเกลยขอพพาทนอกศาลและในศาลได

4. อธบายประโยชนและขอจำกดของการระงบขอพพาทดวยการไกลเกลยได

5. อธบายความแตกตางระหวางสภาพบงคบตามสญญาประนประนอมยอมความในศาลและสญญา

ระงบขอพพาทนอกศาลอนเกดจากการไกลเกลยได

13-24 กฎหมายธรกจ

เรองท13.2.1

ความหมายและประเภทของการไกลเกลย

การไกลเกลยขอพพาทกบสงคมไทยนนอยคกนมาเปนเวลาชานานเพราะสงคมไทยมพนฐานทางสงคมเรอง

การถอยทถอยอาศยมความเปนอยทชวยเหลอเกอกลกนซงในสมยกอนหากมคนในชมชนเกดความขดแยงกนกมก

จะอาศยบคคลทคพพาททงสองฝายใหความเคารพนบถอเปนผทำหนาทไกลเกลยขอพพาท เชน กำนนผใหญบาน

หรอพระสงฆผใหญทำหนาทเปนคนกลางใหทงสองฝายไดเจรจาและหาทางยตการทะเลาะเบาะแวงกนบอยครงทขอ

พพาทหรอความขดแยงมสาเหตจากเรองเลกนอยเหมอนนำผงหยดเดยวเปนตนเหตใหคพพาทนนมเรองทะเลาะววาท

กนจนไมอาจหาทางออกของปญหาไดดงนนบคคลผทจะทำหนาทเปนคนกลางไกลเกลยตองไมมสวนไดเสยกบกรณ

พพาทเพอไมเกดความรสกหรออารมณรวมไปกบฝายใดฝายหนงและในกรณทคพพาทไมอาจตกลงกนไดผทำหนาท

คนกลางอาจตองมขอเสนอททงสองฝายยอมรบไดซงบางครงวธการแกปญหาอาจเปนเพยงเสนผมบงภเขาเทานน3

ปจจบนสงคมมความเจรญกาวหนาในทางวทยาศาสตรเทคโนโลยและเศรษฐกจสงผลกระทบตอวถชวต

ของคนในสงคมทเปลยนแปลงไปทำใหปญหาขอขดแยงหรอขอพพาททเกดขนนนมความซบซอนตามสภาพสงคม

ดงนน การจดการความขดแยงเพอระงบขอพพาทเบองตนในลกษณะการถอยทถอยอาศยโดยมคนกลางทคพพาท

ทงสองฝายเคารพนบถอทำหนาทประสานความเขาใจระหวางทงสองฝายดงเชนในสมยกอนเกดขนไดนอยหากมขอ

พพาทเกดขนคพพาทจงมกหาทางออกในการยตขอพพาทโดยอาศยกระบวนการพจารณาคดทางศาลซงมลกษณะของ

การเผชญหนากนโดยแบงออกเปนสองฝายคอฝายโจทกและฝายจำเลยการตดสนชขาดโดยศาลนนมลกษณะทำให

คพพาทเสมอนอยในการแขงขนกลาวคอมผชนะและผแพเมอผลจากคำพพากษาทำใหมฝายใดถกตดสนชขาดวาม

ความผดและตองชดใชคาเสยหายใหแกฝายทถกฝายทตกเปนผแพหากไมพอใจคำตดสนของศาลชนตนกจะอทธรณ

คำพพากษาตอศาลอทธรณและหากศาลอทธรณพพากษายนตามศาลชนตนกตองยนฎกาตอศาลฎกาตอไปเพราะไม

ตองการตกเปนผผดนนเอง

เมอกระบวนการพจารณาคดทางศาลเสรจสนแลวมกพบวาอาจไมใชทางเลอกทดทสดในการยตขอพพาท

เพราะเปนวธการทมความลาชาเนองจากการนำสบพยานหลกฐานทใชเวลานานรวมถงมคาใชจายสงสำหรบใชในการ

ดำเนนกระบวนการทางศาล เชนคาทนายความคาธรรมเนยมศาลซงอาจไมเหมาะกบสภาพความขดแยงเพยงเลก

นอยดงนนการไกลเกลยจงเปนการระงบขอพพาททางเลอก(AlternativeDisputeResolutionหรอADR)สำหรบ

การจดการความขดแยงระหวางคพพาทในเบองตนได ทงกอนมการฟองเปนคดความกนในศาลหรอเมอมคดทอย

ระหวางกระบวนการพจารณาของศาล

1.ความหมายของการไกลเกลยคำวา “ไกลเกลย” ตามความหมายพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานพ.ศ. 2542หมายถง “ พดจาให

ปรองดองกนพดจาใหตกลงกนลบไลทำใหเรยบรอยทำใหเสมอกน”สำหรบนยามคำวา“ไกลเกลยขอพพาท”ของ

3พรรณยงพฒภาษกระบวนการระงบขอพพาททางเลอก การจดการความขดแยงกบการไกลเกลยขอพพาทสำนกระงบขอพพาท

สำนกงานศาลยตธรรม2550หนา27

13-25การระงบขอพพาท

สำนกงานระงบขอพพาทสำนกงานศาลยตธรรมหมายถงวธการระงบขอพพาทโดยบคคลทสามทเรยกวา“ผไกลเกลย”

ในการทำหนาทชวยเหลอเสนอแนะแนวทางและหาทางออกใหกบคพพาทเพอตกลงประนประนอมยอมความกน”4

จากคำนยามดงกลาวการไกลเกลยคอเปนการระงบขอพพาททางเลอกนอกเหนอจากการระงบขอพพาทใน

กระบวนการศาลยตธรรมการไกลเกลยจงเปนการจดการความขดแยงระหวางคพพาทในเบองตนได ทงน คพพาท

ทกฝายตองสมครใจเขาสการไกลเกลยเพอระงบขอพพาทโดยมผไกลเกลยซงเปนบคคลทสามทไมมความเกยวของ

กบขอพพาทหรอไมมความสมพนธกบคพพาทคอยประสานความเขาใจระหวางคพพาทพรอมชวยแสวงหาทางออก

ของขอพพาทโดยไมมหนาทในการตดสนชขาดขอพพาท

ผไกลเกลย (Mediator)หมายถง บคคลทไดรบการแตงตงใหเปนคนกลางชวยเหลอคพพาทในการเจรจา

ไกลเกลยเพอยตปญหาขอพพาททเกดขนโดยผไกลเกลยไมมหนาทตดสนชขาดขอพพาทเหมอนอนญาโตตลาการท

สามารถวนจฉยชขาดขอพพาทหรอการพจารณาคดของศาลยตธรรมซงมอำนาจตดสนคดได แตผไกลเกลยมหนาท

ตองประสานความเขาใจระหวางคพพาทและในขณะเดยวกนผไกลเกลยเองตองแสวงหาทางออกในการแกไขปญหา

ทคพพาททกฝายนาจะยอมรบเปนทยต

ดงนนผไกลเกลยจงตองมความเปนกลางและมองปญหาของคพพาทในลกษณะผอยเหนอปญหาไมใชการ

เขาไปอยทามกลางความขดแยงของคพพาท จงจะทำใหผไกลเกลยสามารถมองปญหาของคพพาทไดชดเจนและหา

ทางออกเพอยตขอพพาทได และไมวาผลการไกลเกลยจะประสบความสำเรจหรอลมเหลวตองไมมปจจยอนเขามาม

อทธพลผลตอการตดสนใจของคพพาทเชนการชนำของผไกลเกลยหรอความนบถอยำเกรงตอผไกลเกลยหากปจจย

ทกลาวมามอทธพลตอการตดสนใจของคพพาทกจะไมใชความประสงคของคพพาทโดยแทจรง

องคประกอบของการไกลเกลยขอพพาทสามารถแยกได5ประการดงน5

1)มขอพพาทหรอขอขดแยงเกดขน

2)มคพพาทตงแตสองฝายขนไป

3)มผทำหนาทเปนผไกลเกลยคอยประสานและชวยเหลอในการเจรจา

4)คพพาททกฝายตองสมครใจหรอยนยอมใหมผไกลเกลยในการระงบขอพพาท

5)ผลการไกลเกลยจะตกลงกนระงบขอพพาทไดหรอไมตองเกดจากการตดสนใจของคพพาทเอง

2.ประเภทของการไกลเกลยขอพพาทประเภทของการไกลเกลยขอพพาทแบงออกไดดงน

2.1การไกลเกลยขอพพาทนอกศาลคอการไกลเกลยขอพพาทกอนมการฟองคดในกระบวนการศาลยตธรรม

หรอมการฟองคดตอศาลแลวซงคความทกฝายประสงคทจะขอไกลเกลยขอพพาทกนเองนอกศาล

2.2การไกลเกลยขอพพาทในศาล คอ การไกลเกลยขอพพาทภายหลงทมการฟองคดแลว หรอในเวลาใดๆ

ระหวางการพจารณาคดของศาลโดยคความทกฝายตกลงกนใหมการไกลเกลยขอพพาทโดยใหศาลเปนผดำเนนการ

ใหเสยเองกได

4 คมอการระงบขอพพาทสำหรบประชาชนสำนกงานระงบขอพพาทสำนกงานศาลยตธรรม2550หนา15 5 เรองเดยวกนหนา17

13-26 กฎหมายธรกจ

กจกรรม13.2.1

จง อธบาย วาการ ไกล เกลย ขอ พพาท คอ อะไร

แนวตอบกจกรรม13.2.1

การ ไกล เกลย เปนการ ระงบ ขอ พพาท ทาง เลอก (Alternative Dispute Resolution หรอ ADR) สำหรบ

การ จดการ ความ ขด แยง ระหวาง ค พพาท ใน เบอง ตน ทง กอน ม การ ฟอง เปน คด ความ กน ใน ศาล หรอ เมอ ม คด ท อย

ระหวาง กระบวนการ พจารณา ของ ศาล กระบวนการ ระงบ ขอ พพาท จำ ตอง อาศย บคคล ท สาม เพอ ทำ หนาท เปน

คนกลาง ท เรยก วา ผ ไกล เกลย (Mediator) ซง หมาย ถง บคคล ท ได รบ การ แตง ตง ให เปน คนกลาง ชวย เหลอ ค พพาท

ใน การ เจรจา ไกล เกลย เพอ ยต หรอ ระงบ ขอ พพาท ดง กลาว ดวย การ ตดสน ใจ ของ ค พพาท เอง โดย ผ ไกล เกลย ไม ได เปน

ผ ตดสน ชขาด ขอ พพาท

เรองท13.2.2

ขอพพาททสามารถนำเขาสกระบวนการไกลเกลยไดและกฎหมาย

ทเกยวของ

1.ขอพพาททสามารถนำเขาสกระบวนการไกลเกลยไดการไกลเกลยขอพพาทถอเปนการจดการความขดแยงเบองตนและยงสามารถดำเนนการไกลเกลยขอพพาท

ไดแมจะมคดความอยในระหวางการพจารณาคดแลวกตาม ซงขอพพาททสามารถใชวธการไกลเกลยขอพพาทแบง

ออกไดดงน

1.1ขอพพาททางแพงและพาณชยคอ ขอพพาททเกดขนระหวางเอกชนตอเอกชนทไมมผลกระทบตอ

สาธารณชนและตามกฎหมายยนยอมใหสามารถยตขอพพาทไดโดยความพอใจของคพพาทหรอคความในศาลสวน

มากจะเปนขอพพาทหรอคดทเกยวกบนตกรรมสญญาหนเอกเทศสญญาตางๆเชนซอขายแลกเปลยนเชาคำประกน

สญญาบตรเครดตเชคและขอพพาททเกยวกบความสมพนธในเรองครอบครวและมรดกเปนตน

ตวอยางนายก.กเงนนายข.100,000บาทกำหนดชำระคนวนท1เมษายนพ.ศ.2552เมอถงกำหนดนาย

ก.ไมชำระเงนดงนนขอพพาทระหวางนายก.และนายข.จงเปนขอพพาททางแพงระหวางนายก.กบนายข.ทเกด

จากนตกรรมสญญาอนเปนบอเกดแหงหนชนดหนง

หากในสญญากระหวางนายก.กบนายข.ดงกลาวมนายค.เปนผคำประกนโดยรบรองวาหากนายข.ไม

ชำระหนใหนายก.นายค.จะชำระหนแทนตอมานายข.ไมชำระหนนายก.จงเรยกใหนายค.ชำระหนจงเปนขอ

พพาททางแพงทเกยวกบเรองเอกเทศสญญาเรองคำประกน

13-27การระงบขอพพาท

นอกจากน ยงรวมถงขอพพาททเกดจากการกระทำใดๆ และกอใหเกดความเสยหายทางแพงและพาณชย

ดวยเชนความเสยหายจากการทำละเมดทำใหเสอมเสยชอเสยงหรอทรพยสนเสยหายการละเมดลขสทธสทธบตร

หรอเครองหมายการคาเปนตน

ตวอยาง นายแวนขบรถยนตโดยประมาทเลนเลอ เปนเหตใหนายตาไดรบบาดเจบ นายแวนตองเสยคา

รกษาพยาบาลคาเสยหายจำนวน5,000บาทขอพพาทระหวางนายแวนกบนายตาเปนขอพพาททางแพงอนเปนเรอง

ละเมด

1.2ขอพพาททางอาญาทสามารถยอมความไดคอ ขอพพาททเกดจากการกระทำทกอใหเกดความเสยหาย

ตอเอกชนคนหนงคนใดเปนการสวนตว และมไดกอความเสยหายแกรฐหรอสงคมเปนสวนรวม ซงความผดตาม

ประมวลกฎหมายอาญาเฉพาะบางมาตราเชนความผดเกยวกบการคาความผดเกยวกบเพศเชนฐานขมขนกระทำ

ชำเราอนาจารความผดฐานตอเสรภาพความผดฐานเปดเผยความลบความผดฐานหมนประมาทความผดฐานฉอโกง

ความผดฐานโกงเจาหนความผดฐานยกยอกความผดฐานทำใหเสยทรพยความผดฐานบกรกรวมทงความผดบาง

ฐานทปกตแลวไมสามารถยอมความไดแตสามารถตกลงยอมความกนไดถาเปนการกระทำระหวางผบพการกบผสบ

สนดานหรอพนองรวมบดามารดาเดยวกน6เชนความผดลกทรพยวงราวทรพยฉอโกงเปนตน

ตวอยางนายมใสรายนางมาวาประพฤตตนคบชโดยนำไปพดกบผอนจนเปนเหตใหนางมาไดรบความอบอาย

ดงนนการกระทำของนายมจงเปนการกระทำความผดอาญาตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา326ความผดฐาน

หมนประมาทแตเนองจากขอพพาทระหวางนายมกบนางมาเปนขอพพาททเกดจากการกระทำทกอใหเกดความเสย

หายตอนางมาเปนการสวนตวจงสามารถนำขอพพาทดงกลาวเขาสกระบวนการไกลเกลยได

ขอสงเกต การระงบขอพพาททางอาญาทยอมความกนได เปนขอพพาทซงสามารถยตขอพพาทไดโดยการ

ไกลเกลยเนองจากเปนความเสยหายสวนบคคลและถากระบวนการระงบขอพพาทประสบความสำเรจผเสยหายอาจ

ยนยอมถอนคำรองทกขยอมความหรอถอนฟองแตกระบวนการระงบขอพพาททางอาญายงมความแตกตางกนตาม

ประเภทของคดอาญาซงไมอาจยตขอพพาทดวยวธการการไกลเกลยได เชน ความผดอาญาลหโทษ และความผด

อาญาตอแผนดน7

ความผดอาญาลหโทษทมโทษเพยงเลกนอย(มโทษปรบเพยงสถานเดยว)แมวาผเสยหายไมตดใจดำเนนคด

กบผกระทำกไมเปนเหตใหคดระงบไปไดเพราะความผดลหโทษนเจาพนกงานยงสามารถเปรยบเทยบปรบไดทงนคด

จะเปนอนระงบไปกตอเมอผตองหาชำระคาปรบ8เชนเสพสราจนเมาประพฤตตนวนวายในสาธารณะหรอกดขวางจน

เปนอปสรรคตอความปลอดภยหรอความสะดวกในทางจราจรเปนตน

ความผดอาญาตอแผนดน เปนขอพพาทซงไมอาจเจรจาไกลเกลยใหคกรณประนประนอมยอมความไดแม

ผเสยหายทไดรบผลจากการกระทำความผดอาญาตอแผนดนจะไมตดใจเอาความ เนองจากเปนการกระทำความผด

อาญาทกระทบกระเทอนกบรฐหรอสงคมเปนสวนรวมเชนความผดเกยวกบศาสนาความผดทเกยวกบการกอใหเกด

อนตรายตอประชาชน เชน วางเพลงเผาทรพย ความผดเกยวกบการปลอมแปลงเงนตรา เอกสารความผดเกยวกบ

ชวตและรางกายเชนฆาผอนทำรายรางกายความผดเกยวกบทรพยเชนลกทรพยวงราวทรพยชงทรพยปลนทรพย

รบของโจร

6โปรดดมาตรา71ประมวลกฎหมายอาญาประกอบดวย 7 คมอประนอมขอพพาทสำนกงานคมครองสทธและชวยเหลอทางกฎหมายแกประชาชน(สคช)สำนกงานอยการสงสดหนา378 เรองเดยวกน

13-28 กฎหมายธรกจ

คำพพากษาศาลฎกาท 958/2519หากโจทกทำสญญายอมความกนในคดความผดตออาญาแผนดน

ยอมถอวาสญญาประนประนอมนนมวตถประสงคขดตอความสงบเรยบรอยของประชาชนสญญายอมความตกเปน

โฆฆะ

อยางไรกตามคดความผดอาญาตอแผนดนจะระงบไดเฉพาะวธการถอนฟองโดยผเสยหายหรอผม

อำนาจฟองคดแทนผเสยหายซงเปนโจทก ซงผลจากการถอนฟองจะเปนผลใหผเสยหายหรอผมอำนาจฟองคดแทน

ผเสยหายนำคดดงกลาวมาฟองไมไดทงนไมตดสทธพนกงานอยการทจะนำคดมาฟองไดอก9

ตวอยาง

นายโกทำรายรางกายนายเขง นายเขงจงไดยนฟองนายโกตอศาล ในระหวางทศาลกำลงพจารณาคด

อย นายเขงไมตดใจจะดำเนนคดกบนายโกอกตอไป นายเขงจงถอนฟองคดดงกลาวซงทำใหคดระงบไปและนาย

เขงไมสามารถนำคดเรองนมาฟองนายโกไดอก แตเนองจากการทำรายรางกายเปนความผดทเกยวของกบความสงบ

เรยบรอยในสงคมซงเปนความผดอาญาตอแผนดน แตพนกงานอยการยอมสามารถยนฟองนายโกในขอหาทำราย

รางกายนายเขงไดอกแมนายเขงจะถอนฟองไปแลวกตาม10

1.3ขอพพาททเกยวกบความผดตามกฎหมายอนทมโทษทางอาญาคอการกระทำความผดตามกฎหมายอน

ทมโทษทางอาญาซงคกรณสามารถยอมความไดไมวาจะเปนโทษจำคกหรอโทษปรบกตามเชนการละเมดลขสทธใน

การทำซำดดแปลงหรอนำออกโฆษณาแกงานอนมลขสทธโดยมไดรบอนญาต11เชนงานเพลงหรองานภาพยนตรหรอ

การกระทำความผดใดๆทเกยวของกบการใชเชคเชนการออกเชคโดยเจตนาทจะไมใหมการใชเงนตามเชคหรอออก

เชคโดยในขณะทออกไมมเงนอยในบญชอนพงจะใชเงนได12เปนตน

1.4 ขอพพาทในศาลชำนญพเศษ ปจจบนศาลชำนญพเศษตางๆไดนำระบบการไกลเกลยและการประนอม

ขอพพาทมาใชดวยเชนกนไดแกศาลแรงงานศาลเยาวชนและครอบครวศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวาง

ประเทศศาลแรงงานกลางและศาลภาษอากร

1.5 ขอพพาทอนๆเชนขอพพาททเกยวกบสงแวดลอมหรอขอพพาททเกยวของประชาชนจำนวนมากเชน

การประทวงการกอสรางโรงไฟฟาโรงงานกำจดขยะมลฝอย13

2.กฎหมายทเกยวของกบการระงบขอพพาทโดยวธการไกลเกลย2.1ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงสำหรบกระบวนการไกลเกลยขอพพาทในหองพจารณาคดโดย

ศาลซงเปนคดแพงและการไกลเกลยตามระบบไกลเกลยใหมการประนประนอมยอมความในศาลนนมบทบญญตใน

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา19มาตรา20และมาตรา20ทวบญญตไวดงน

“มาตรา19ศาลมอำนาจสงไดตามทเหนสมควรใหคความทกฝายหรอฝายใดฝายหนงมาศาลดวยตนเองถงแมวา

คความนนๆจะไดมทนายความวาตางแกตางอยแลวกดอนงถาศาลเหนวาการทคความมาศาลดวยตนเองอาจยงใหเกด

ความตกลงหรอการประนประนอมยอมความดงทบญญตไวในมาตราตอไปนกใหศาลสงคความมาศาลดวยตนเอง

มาตรา20ไมวาการพจารณาคดจะไดดำเนนไปแลวเพยงใดใหศาลมอำนาจทจะไกลเกลยใหคความไดตกลงกน

หรอประนอมยอมความกนในขอพพาทนน

9เรองเดยวกนหนา39และมาตรา36(3)10กศลบญยนคำอธบายกฏหมายวธพจารณาความอาญา,สำนกพมพนตบรรณาการ2541หนา75 11โปรดดมาตรา24และ48พระราชบญญตลขสทธพ.ศ.2522(แกไขเพมเตม2542)ประกอบดวย12โปรดดมาตรา4พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคพ.ศ.253413ปรชญาอยประเสรฐ,ขนตอนกระบวนการไกลเกลยขอพพาทเทคนคจตวทยาและการสอสารสำหรบการไกลเกลยขอพพาทสำนก

ระงบขอพพาทสำนกงานศาลยตธรรม2550หนา13

13-29การระงบขอพพาท

มาตรา20ทวเพอประโยชนในการไกลเกลยเมอศาลเหนสมควรหรอเมอคความฝายใดรองขอศาลจะสง

ใหดำเนนการเปนการลบเฉพาะตอหนาตวความทกฝายหรอฝายใดฝายหนงโดยจะใหมทนายความอยดวยหรอไมกได

เมอศาลเหนสมควรหรอเมอคความฝายใดฝายหนงรองขอ ศาลอาจแตงตงบคคลหรอคณะบคคลเปน

ผประนประนอม เพอชวยเหลอศาลในการไกลเกลยใหคความไดประนประนอมกนหลกเกณฑและวธการในการไกล

เกลยของศาลการแตงตงผประนประนอมรวมทงอำนาจหนาทของผประนประนอม ใหเปนไปตามทกำหนดไวใน

ขอกำหนดของประธานศาลฎกาโดยใหความเหนชอบของทประชมใหญศาลฎกา

ขอกำหนดของประธานศาลฎกาตามวรรคสามเมอไดประกาศในราชกจจานเบกษาแลวใหใชบงคบได”

2.2ประมวลกฎหมายความแพงและพาณชยกฎหมายทเกยวของกบการไกลเกลยมบทบญญตในประมวล

กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา850-852ดงน

“มาตรา850อนวาสญญาประนประนอมยอมความนนคอสญญาซงผเปนคสญญาทงสองฝายระงบขอพพาท

อนใดอนหนงซงมอยหรอจะมขนนนใหเสรจไปดวยตางยอมผอนผนใหแกกน

มาตรา851อนสญญาประนประนอมยอมความนนถามไดมหลกฐานเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอ

ชอฝายทตองรบผดหรอลายมอชอตวแทนของฝายนนเปนสำคญทานวาจะฟองรองบงคบคดหาไดไม

มาตรา852ผลของสญญาประนประนอมยอมความนนยอมทำใหการเรยกรองซงแตละฝายไดยอมสละนน

ระงบสนไปและทำใหแตละฝายไดสทธตามทแสดงในสญญานนวาเปนของตน”

ดงนนสญญาประนประนอมยอมความระหวางคความในศาลยอมเปนผลมาจากการไกลเกลยทประสบความ

สำเรจกลาวคอทำใหคสญญาตกลงทำสญญาระงบขอพพาททมอยหรอขอพพาททกำลงจะเกดขนใหเสรจไปโดยคความ

ตางยอมผอนผนใหแกกนแตการทำสญญาประนประนอมยอมความจะตองมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอฝายท

ตองรบผดหรอตวแทนมฉะนนจะฟองรองบงคบคดกนไมไดซงผลจาการทำสญญาประนประนอมยอมความทำใหได

สทธดงทปรากฏในสญญาประนประนอมยอมความดวย

อยางไรกตามการระงบขอพพาทนบวาเปนขอสำคญของการประนประนอมยอมความขอหนงดวยเหตนหาก

คสญญาไดทำสญญากนโดยตงใจใหเปนสญญาประนประนอม แตไมมขอความใดแสดงใหเหนชดวาเปนการตกลง

ระงบขอพพาทกนจงไมใชสญญาประนประนอมตามมาตรา85014

คำพพากษาศาลฎกาท1908/2516ขอความในจดหมายทจำเลยสงถงพชายโจทกวาจำเลยขอผดชำระเงนแต

เปนคาอะไรจำนวนเทาใดและเนองดวยเหตใดไมมปรากฏไมมขอความใดแสดงใหเหนชดวาเปนการตกลงระงบขอ

พพาทกนจงไมใชสญญาประนประนอมยอมความตามมาตรา850

2.3ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ในคดความผดตอสวนตวหรอความผดอนยอมความไดนน

เมอไดมการถอนคำรองทกขถอนฟองหรอยอมความโดยชอบดวยกฎหมายแลวสทธในการนำคดอาญามาฟองศาล

ยอมระงบไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความมาตรา39(2)

การยอมความในคดความผดตอสวนตวคอขอตกลงระหวางผเสยหายกบผกระทำความผดซงไดกระทำขน

ภายหลงทมการกระทำความผดเกดขนแลวโดยทงสองฝายมเจตนาทจะระงบการดำเนนคดอาญากลาวอกนยหนงคอ

ผเสยหายสละสทธในการดำเนนคดอาญาแลวซงเปนความประสงคทจะใหคดอาญาระงบไป15การยอมความทางอาญา

แตกตางจากการประนประนอมยอมความในทางแพง เพราะไมมการบงคบใหทำเปนหนงสอดแตเพยงพฤตการณท

ทงสองมเจตนาเลกคดตอกนเทานน16

14 คมอประนอมขอพพาทหนา53 15กศลบญยนคำอธบายกฎหมายวธพจารณาความอาญาหนา7116 เรองเดยวกน

13-30 กฎหมายธรกจ

2.4พระราชบญญตจดตงศาลเยาวชนและครอบครว และวธพจาณาคดเยาวชนและครอบครวพ.ศ. 2534

มาตรา 47 (4) แหงพระราชบญญตจดตงศาลเยาวชนและครอบครว และวธพจาณาคดเยาวชนและครอบครวพ.ศ.

2534ใหอำนาจพนกงานสงคมสงเคราะหสามารถไกลเกลยขอพพาทในครอบครวไดและมาตรา108กำหนดใหในการ

พจารณาคดครอบครวใหศาลพยายามเปรยบเทยบใหคพพาทไดตกลงประนประนอมยอมความกนแมวาการพจารณา

จะดำเนนไปแลวทงนการดำเนนการไกลเกลยขอพพาทเกยวกบคดครอบครวซงเปนคดทมการฟองรองตอศาลแลวนน

จะตองบงคบตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ5เชนคดเกยวกบการสมรสสทธและหนาทความสมพนธ

ระหวางสามภรรยาบดามารดาและบตร เปนตนทงนโดยหลกการพจารณาคดครอบครวนนศาลจะตองพยายามให

คความสามารถตกลงหรอประนประนอมกนเพอความสงบสขและรกษาความสมพนธของครอบครวเปนสำคญ

2.5พระราชบญญตจดตงศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงานพ.ศ. 2522 ในกรณขอพพาททางดานคด

แรงงานสวนมากเปนความขดแยงระหวางนายจางกบลกจางตามสญญาจางแรงงานซงมความเกยวของกบกฎหมาย

คมครองแรงงานและกฎหมายแรงงานสมพนธดงนนในการพจารณาคดแรงงานโดยพระราชบญญตจดตงศาลแรงงาน

และวธพจารณาคดแรงงานพ.ศ.2522มาตรา38มบญญตทเกยวกบการไกลเกลยขอพพาทวา

“มาตรา 38 เมอโจทกและจำเลยมาพรอมกนแลว ใหศาลแรงงานไกลเกลยใหคความไดตกลงกนหรอ

ประนประนอมยอมความกนโดยใหถอวาคดแรงงานมลกษณะพเศษอนควรระงบลงไดดวยความเขาใจอนดตอกนเพอ

ททงสองฝายจะไดมความสมพนธกนตอไป

ในการไกลเกลยของศาลแรงงานถาคความฝายใดฝายหนงรองขอหรอเมอศาลแรงงานเหนสมควรศาลแรงงาน

จะสงใหดำเนนการเปนการลบเฉพาะตอหนาคความเทานนกไดในกรณทศาลแรงงานไดไกลเกลยแลวแตคความไมอาจ

ตกลงกนหรอไมอาจประนประนอมยอมความกนไดกใหศาลแรงงานดำเนนกระบวนพจารณาตอไป”

ดงนนกอนเรมการพจารณาคดศาลแรงงานจะตองดำเนนการไกลเกลยกอนโดยใหถอวาคดแรงงานมลกษณะ

พเศษอนควรระงบลงไดดวยความเขาใจและความสมพนธทดตอกนระหวางคความเพอใหคความสามารถกลบมา

ทำงานรวมกนไดอกหรอไมมความรสกเปนศตรกน

2.6พระราชบญญตลกษณะปกครองทองทพ.ศ. 2457มบทบญญตใหนายอำเภอมอำนาจฝายตลาการใน

ความทางแพงไดหากเปนความแพงทมทนทรพยทพพาทไมเกนสองหมนบาทซงมลคดเกดขนในอำเภอนนหรอผถก

รองมภมลำเนาอยในอำเภอนนโดยใหเรยกผถกรองมาไกลเกลยและเปรยบเทยบปรบใหแลวตอกนโดยไมตองไปยน

ฟองตอศาลกใหนายอำเภอมอำนาจออกหมายเรยกผรองมาไกลเกลยและเปรยบเทยบได17

2.7 พระราชบญญตจดระเบยบบรหารหมบานอาสาพฒนาและปองกนตนเองพ.ศ.2522โดยพระราชบญญต

นในมาตรา14(8)ใหอำนาจแกคณะกรรมการกลางในเขตหมบานอาสาพฒนาและปองกนตนเอง(อพป.)มหนาทใน

การประนอมขอพพาทระหวางราษฎรในหมบานเกยวกบความแพง เพอใหเกดความสงบเรยบรอยและยตธรรมใน

ชมชน18

2.8 พระราชบญญตการเชาทดนเพอเกษตรกรรมพ.ศ.2524 โดยวตถประสงคของการตราพระราชบญญต

น เพอปกปองเกษตรกรทไมมพนทเพาะปลกเปนของตนเองซงอาจตกเปนฝายเสยเปรยบจากการทำสญญาเชาทดน

กบผใหเชาทดนดงนนพระราชบญญตนจงใหอำนาจแกคณะกรรมการควบคมการเชาทดนเพอเกษตรกรรมประจำ

ตำบลหรอชอยอวาคชก.ตำบลมอำนาจหนาทเชนพจารณาวนจฉยขอพพาทเกยวกบการเรยกเกบคาเชาการชำระ

คาเชาเวลาการเชาตลอดจนขอพพาทอนหรอคาเสยหายอนเกดจากการเชา19รวมทงมอำนาจไกลเกลยขอพพาทได

ตามทเหนสมควรตามมาตรา13แหงพระราชบญญตการเชาทดนเพอเกษตรกรรมพ.ศ.2524

17 คมอประนอมขอพพาทหนา13118 เรองเดยวกน 19 เรองเดยวกนหนา133

13-31การระงบขอพพาท

กจกรรม13.2.2

ขอ พพาท ใน คด ประเภท ใด บาง ท ไม สามารถ ยต ได โดย กระบวนการ ไกล เกลย

แนวตอบกจกรรม13.2.2

ขอ พพาท ท ไม สามารถ ยต ได โดย กระบวนการ ไกล เกลย ไดแก ความ ผด อาญา ลหโทษ และ ความ ผด อาญา

ตอ แผนดน

ความ ผด อาญา ลหโทษ แมวา ผ เสย หาย ไม ตดใจ ดำเนน คด กบ ผ กระทำ ก ไม เปน เหต ให คด ระงบ ไป ได

เพราะ ความ ผด ลหโทษ น เจา พนกงาน ยง สามารถ เทยบ ปรบ ได ทงน คด จะ เปน อน ระงบ ไป ก ตอ เมอ ผ ตองหา ชำระ

คา ปรบ

ความ ผด อาญา ตอ แผนดน เปน ขอ พพาท ซง ไม อาจ เจรจา ไกล เกลย ให ค กรณ ประนประนอม ยอม ความ

ได แม ผ เสย หาย ท ได รบ ผล จาก การก ระ ทำความ ผด อาญา ตอ แผน ดน จะ ไม ตดใจ เอา ความ เนองจาก เปนการ กระทำ

ความ ผด อาญา ท กระทบ กระเทอน ตอ รฐ หรอ สงคม เปน สวน รวม

เรองท13.2.3

การเขาสการไกลเกลยขอพพาท

กอนทคพพาทหรอคความจะตกลงทำการไกลเกลยขอพพาทหรอการระงบขอพพาทซงเปนคดอยในระหวาง

การพจารณาคดกตามกระบวนการทจะนำคพพาทเขาสกระบวนการไกลเกลยไดนนอาจเรมจากคความฝายหนงตดตอ

ผไกลเกลยหรอสำนกงานไกลเกลยขอพพาทใหตดตอกบคความอกฝายหนงวาตองการขอไกลเกลยหรออาจเปนกรณ

มการฟองคดแลวศาลเหนควรสงคความทกฝายมาไกลเกลย ทงน การไกลเกลยในศาลนนอาจเปนผลจากขอบงคบ

ตามกฎหมายวาตองไกลเกลยกอนหรอศาลอาจชกจงใหคความเขาสการไกลเกลยกได20 ดงนนการเขาสระบบการ

ไกลเกลยขอพพาทแบงออกได2ประเภทดงน

1. การเขาสการไกลเกลยขอพพาทนอกศาลกรณคพพาทเลอกใชวธการไกลเกลยขอพพาทกอนมการฟอง

รองคดในศาลยตธรรมนนอาจจะมกระบวนการอนทเกดขนกอนหนาแลวเชนมการเจรจาตอรองกน(Negotiation)

ในเบองตน ซงอาจมฝายหนงตงขอเสนอเพอใหอกฝายยอมรบแตไมอาจตกลงกนได โดยสาเหตททำใหการเจรจา

ประสบความลมเหลวเนองจากการเจรจาตอรองกนเองมกมปจจยอนเขามาแทรกแซงจนทำใหคความไมไดเจรจาตาม

ประเดนปญหาทเปนขอพพาทปจจยทดงกลาวไดแกอารมณโกรธความไมเชอถอไววางใจกนเนองจากเกรงวาฝาย

ตนจะเสยเปรยบหากตกลงตามขอเสนอความไมเขาใจปญหาและวธการแกปญหารวมทงความมอคตตออกฝายหนง

ดงนนการไกลเกลยจงเปนตวเสรมการเจรจาตอรองใหมโอกาสตกลงกนไดมากขนเนองจากมคนกลางทำหนาทเปน

20ภาณ รงสสหสแนวทางในการดำเนนการไกลเกลย เทคนค จตวทยาและการสอสารสำหรบการไกลเกลยขอพพาทสำนกระงบขอ

พพาทสำนกงานศาลยตธรรม2550หนา21

13-32 กฎหมายธรกจ

ผลดปญหาตางๆทอาจเกดขนระหวางการเจรจาเชนลดอคตอารมณโกรธของคพพาทกำหนดประเดนทเปนแนวทาง

ในการเจรจาตอรองเพอนำไปสการยตปญหาทพพาทโดยความพอใจของทงสองฝาย21

กรณของคความประสงคจะขอดำเนนการไกลเกลยกนเองในระหวางการพจารณาคดของศาลนน เปนการ

ทคความสมครใจจะทำการไกลเกลยกนเองนอกหองพจารณาคดและขอพกการพจารณาคดไปกอนโดยจดการไกล

เกลยขอพพาทในลกษณะทเรยกวาการประชมไกลเกลย ซงบรรยากาศในการประชมไกลเกลยจะมความผอนคลาย

กวาการพจารณาในหองพจารณาคด ทำใหลดการเผชญหนา รปแบบการประชมดงกลาวมลกษณะการหารอรวมกน

เพอหาทางออกของขอพพาท จะมเพยงผเกยวของกบการประชมไกลเกลยซงประกอบดวยคความทกฝายและผไกล

เกลยเทานน

ทงนในการเขาสกระบวนการระงบขอพพาทนอกศาลตามสองกรณทกลาวมาขางตนนนคความอาจกำหนดผ

ไกลเกลยไดตามความพอใจของทกฝายหรอคความจะมอบขอพพาทใหสำนกงานหรอหนวยงานทมหนาทดำเนนการ

ไกลเกลยใหกไดเชนคำรองขอไกลเกลยตอศนยไกลเกลยขอพพาทตอสำนกระงบขอพพาทสำนกงานศาลยตธรรม

เพอดำเนนการไกลเกลยตอไปเปนตน

บทบาทของผไกลเกลยกเปนสวนสำคญทจะเปนผประสานชวยใหคพพาทไดเจรจากนดวยความเปนมตร

อำนวยความสะดวกและควบคมการไกลเกลยไปตลอดจนจบกระบวนการรวมทงมหนาทการรกษาความลบระหวาง

คพพาทในการประชมไกลเกลยดวยผไกลเกลยจะตองทำหนาทสำรวจความตองการของคพพาทแตละฝายทสำคญ

ทสดคอการไมเปนผตดสนเพราะควรชวยใหคพพาทสามารถทำความตกลงตามเงอนไขททกฝายยอมรบไดแมวาผไกล

เกลยจะไมเหนดวยกบเหตผลหรอความยตธรรมของขอตกลงนน22เชนขอตกลงตามสญญาประนประนอมยอมความ

ทำใหฝายหนงเสยเปรยบหากไมเปนขอตกลงทขดตอกฎหมายแลวกตองถอวาเปนความพงพอใจของคความเอง

2. การเขาสการไกลเกลยขอพพาทในศาล การเขาสกระบวนการไกลเกลยขอพพาทในศาล สามารถทำได

โดยยนคำรองหรอตดตอเจาหนาทศนยไกลเกลยขอพพาทสำนกงานศาลยตธรรมหรอยนคำรองตอศนยไกลเกลย

ขอพพาทประจำศาล รวมทงคความอาจแจงความประสงคตอองคคณะผพพากษาในระหวางการพจารณาคดเพอขอ

ไกลเกลยได

ในปจจบนกระบวนการพจารณาคดทางศาลยตธรรมกมการเปลยนแปลงโดยมการนดพจารณาคดแบบตอ

เนองตดตอกนไปจนกวาจะเสรจสนดงนนแนวทางการนำคดเขาสการไกลเกลยขอพพาทสามารถปฏบตไดดงน

2.1สำหรบคดฟองใหม เมอโจทกยนฟอง เจาหนาทแผนกรบฟองจะนดคความมาไกลเกลยกอนนด

สบพยานประมาณ 2 เดอน โดยจะประทบตรายางวนนดไกลเกลยไวทหมายเรยก สำหรบจำเลยทไดรบหมายเรยก

และสำเนาคำฟองแลวควรมาศาลเพอไกลเกลยตามวนนด23

2.2สำหรบคดทอยระหวางพจารณาแยกเปน3กรณไดแก

2.2.1 ผพพากษาหวหนาศาลเหนวาสำนวนใดสมควรใชระบบไกลเกลย กใหคดนนเขาสระบบ

ไกลเกลย

2.2.2 ผพพากษาเจาของสำนวนเหนวาสมควรใชระบบการไกลเกลย กใหคดนนเขาสระบบ

ไกลเกลย

21 โชตชวงทพวงศการไกลเกลยขอพพาทในศาล การจดการความขดแยงกบการไกลเกลยขอพพาทสำนกระงบขอพพาทสำนกงาน

ศาลยตธรรม2550หนา77 22 คำแนะนำและประมวลจรยธรรมผไกลเกลยสำนกระงบขอพพาทสำนกงานศาลยตธรรม2548หนา823ทมา:เวบไซตสำนกงานประจำศาลจงหวดเบตง<http://www.btnc.coj.go.th/kopipar.htm>(19มถนายน2552)

13-33การระงบขอพพาท

2.2.3 คความยนคำแถลงหรอแถลงดวยวาจาขอใชวธการไกลเกลยและผพพากษาเจาของสำนวน

สงสำนวนเขาสระบบไกลเกลย24

2.3การไกลเกลยขอพพาทโดยผพพากษาเจาของสำนวน ผพพากษาซงเปนเจาของสำนวนทพจารณา

ตดสนชขาดคดนนอาจดำเนนการไกลเกลยคดไดเองทงกอนหรอในระหวางการพจารณาคดเพอใหคความตกลงกน

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงตอไป25

ตามบทบญญตในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 19มาตรา 20 และมาตรา 20ทว

กำหนดอำนาจการไกลเกลยของผพพากษาและอำนาจการไกลเกลยในหองพจารณาโดยในมาตรา19ใหอำนาจศาล

สงใหคความมาศาลเพอใหคความเกดความตกลงหรอประนประนอมยอมความไดและศาลอาจเหนควรใหคความได

มการเจรจาไกลเกลยขอพพาทในคดทอยในระหวางการพจารณาในขนตอนใดกไดตามบทบญญตมาตรา20เชนกอน

วนศาลนดชสองสถานหรอศาลนดสบพยานหรอหลงวนนดทงสองดงกลาว26นอกจากนนการไกลเกลยยงสามารถ

กระทำไดทงในศาลชนตนศาลอทธรณ และศาลฎกากได แมกรณเมอโจทกและจำเลยดำเนนการสบพยานเสรจสน

และคดอยในชวงเวลากอนถงวนนดอานคำพพากษาหากคความแถลงขอไกลเกลยนนยงสามารถดำเนนการไดเพราะ

ยงอยในเงอนไขของมาตรา20ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง27

นอกจากนน บทบญญตมาตรา 20ทว ยงใหอำนาจศาลเพอกำหนดวธการแยกไกลเกลยเปนการลบ

เฉพาะคความโดยจะมทนายความอยดวยหรอไมกได หรอการแยกไกลเกลยคความเฉพาะฝายโจทกหรอจำเลยท

ละฝายซงวตถประสงคของวธการแยกไกลเกลยนนเพอตองการใหคความไดเปดเผยความตองการทแทจรง หรอ

การเปดเผยขอเทจจรงใหอกฝายหนงทราบ28รวมทงใหอำนาจศาลสามารถแตงตงผประนประนอมซงหมายรวมถง

ผพพากษาขาราชการศาลยตธรรมบคคลหรอคณะบคคลทไดรบการแตงตงใหเปนผประนประนอมเพอชวยเหลอ

ศาลในการไกลเกลยใหคความไดประนประนอมกน29

การไกลเกลยขอพพาทถอเปนทางเลอกทสำคญทศาลยตธรรมนำมาใชเพอประโยชนในการระงบคดทขนส

ศาลศาลยตธรรมจงกำหนดหลกเกณฑและวธการทไกลเกลยขอพพาทโดยองคคณะผพพากษาและผประนประนอม

โดยการออกระเบยบคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมวาดวยการไกลเกลยขอพพาทพ.ศ.2544 เพอเปนแนวทาง

ในการไกลเกลยระงบขอพพาทโดยองคคณะผพพากษาและผประนประนอมใหเปนมาตรฐานเดยวกน และอำนวย

ประโยชนตอคความและกระบวนการยตธรรมดวย ซงประกอบดวย การไกลเกลยโดยองคคณะผพพากษา การ

ไกลเกลยโดยผประนประนอม กระบวนการไกลเกลย การสนสดแหงกระบวนการไกลเกลย การรกษาความลบ

การขนทะเบยนผประนประนอมรวมทงคาปวยการและคาใชจายในการไกลเกลยระงบขอพพาท

กจกรรม13.2.3

การนำ คด ความ เขา ส การ ไกล เกลย ขอ พพาท ใน ศาล นน ม แนวทาง ปฏบต ได ก วธ

24 เรองเดยวกน 25 เรองเดยวกน 26 คมอการระงบขอพพาทสำหรบประชาชนหนา2127โชตชวงทพวงศการไกลเกลยขอพพาทในศาลหนา7928 เรองเดยวกนหนา8129ระเบยบคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมวาดวยการไกลเกลยขอพพาทพ.ศ.2544หมวด2สวนท1ขอ6

13-34 กฎหมายธรกจ

แนวตอบกจกรรม13.2.3

การนำ คด ความ เขา ส การ ไกล เกลย ขอ พพาท ใน ศาล สามารถ ปฏบต ได 3 วธ ดงน

1. สำหรบ คด ฟอง ใหม เมอ โจทก ยน ฟอง เจา หนาท แผนก รบ ฟอง จะ นด ค ความ มา ไกล เกลย กอน นด สบ

พยาน ประมาณ 2 เดอน โดย จะ ประทบ ตรายาง วน นด ไกล เกลย ไว ท หมาย เรยก สำหรบ จำเลย ท ได รบ หมาย เรยก

และ สำเนา คำฟอง แลว ควร มา ศาล เพอ ไกล เกลย ตาม วน นด

2. สำหรบ คด ท อย ระหวาง พจารณา แยก เปน 3 กรณ ไดแก

(1) ผ พพากษา หวหนา ศาล เหน วา สำนวน ใด สมควร ใช ระบบ ไกล เกลย ก ให คด นน เขา ส ระบบ ไกล

เกลย

(2) ผ พพากษา เจาของ สำนวน เหน วา สมควร ใช ระบบ การ ไกล เกลย ก ให คด นน เขา ส ระบบ ไกล

เกลย

(3) ค ความ ยน คำแถลง หรอ แถลง ดวย วาจา ขอ ใช วธ การ ไกล เกลย และ ผ พพากษา เจาของ สำนวน

สง สำนวน เขา ส ระบบ ไกล เกลย30

3. การ ไกล เกลย ขอ พพาท โดย ผ พพากษา เจาของ สำนวน

เรองท13.2.4

ประโยชนและขอจำกดของการไกลเกลยขอพพาท

การไกลเกลยขอพพาทนนเปนการระงบขอพพาททเปนประโยชนตอคความและกระบวนการพจารณาของศาล

ในขณะเดยวกนซงปจจบนไดรบการยอมรบและเปนทนยมมากขนโดยเรมตนมาจากการไกลเกลยในศาลโดยเฉพาะ

คดแพงซงศาลเปนผจดระบบจนตอมามการพฒนาระบบการไกลเกลยของสำนกงานศาลยตธรรมและศาลบางศาลได

พฒนาระบบไกลเกลยในศาลใหมการไกลเกลยไดทงในคดแพงและคดอาญาทเปนความผดอนยอมความไดรวมทง

ศาลชำนญพเศษตางๆยงไดนำระบบไกลเกลยขอพพาทมาใชระงบขอพพาทดวย เพราะบางครงการระงบขอพพาท

ทางศาลอาจไมสนองตอความตองการทแทจรงของสภาพของขอพพาทในบางเรอง เชนขอพพาทธรกจการคาดงนน

ในอนาคตแนวโนมทจะมการไกลเกลยกนกอนจะเรมกระบวนการทางศาลจะถกนำมาใชอยางแพรหลายทงการไกล

เกลยขอพพาทในศาลและนอกศาล

1.ประโยชนของการไกลเกลยขอพพาท1.1ประหยดเวลาและคาใชจายคความไมตองเสยเวลาจากการดำเนนกระบวนการทางศาลทมความยงยาก

และการระงบขอพพาททางศาลอาจยาวนานขนหากมการอทธรณฎกาตอไปอกทงขอดของการไกลเกลยขอพพาทใน

ศาลหากมการตกลงและทำสญญาประนประนอมยอมความกน คความยอมไดรบคาธรรมเนยมตางๆคนเปนกรณ

พเศษทำใหลดคาใชจายในการดำเนนคด31

30 เรองเดยวกน 31โชตชวงทพวงศการไกลเกลยขอพพาทในศาลหนา92

13-35การระงบขอพพาท

1.2ผลของการไกลเกลย คความประสงคจะใหมผลเปนการระงบขอพพาทได ไมวาทงหมดหรอบางสวน

ดงน

1.2.1คความยอมความกนโดยทำสญญาประนประนอมยอมความและศาลมคำพพากษาตามยอมคอ

การระงบขอพพาทไดทงหมด เพราะคความพอใจในขอตกลงทำสญญาประนประนอมยอมความในศาลซงขอตกลง

นนไดพจารณาไวในชนไกลเกลยแลววาตนสามารถรบไปปฏบตได ทำใหไมตองมการอทธรณหรอฎกาตอไป เมอ

คความทำสญญาประนประนอมยอมความแลวศาลจะมคำพพากษาตามยอมกจะทำใหขอพพาทระงบไปโดยสนเชง32

1.2.2โจทกถอนฟองคอการระงบขอพพาทโดยสนเชง ซงหมายถงกระบวนการไกลเกลยนนประสบ

ความสำเรจ

1.2.3คความรบทราบขอเทจจรงในขอพพาทกรณเชนนการไกลเกลยอาจไมประสบความสำเรจทำให

ตองกลบเขาสระบบการพจาณาคดตอไปแตผลจากการไกลเกลยทไมสามารถตกลงกนไดจะทำใหคความเขาใจประเดน

ปญหาทแทจรงเกยวกบขอพพาทและทำใหทราบแนวทางการดำเนนคดของตนเองตอไปในกรณผลการไกลเกลยสำเรจ

เพยงบางสวนจะชวยลดขนตอนของการพจารณาคดดวยการรบขอเทจจรงทพพาทกนบางสวนไปแลว จนเหลอเพยง

เนอหาของขอพพาททแทจรงเทานนทตองพจารณากนตอไป33

1.3การรกษาความสมพนธผลจากการไกลเกลยทประสบความสำเรจทำใหคความทงหมดเปนผชนะทงสอง

ฝายจงเปนการขจดความรสกอคตวาตนไมไดรบความยตธรรมและยตความขดแยงไดอยางแทจรงเพราะคความเปน

ผตดสนเอง

1.4รกษาความลบในทางธรกจของคความการไกลเกลยมการดำเนนการเปนความลบจะมเพยงคความและ

ผไกลเกลยเทานน โดยเฉพาะอยางยงผไกลเกลยเองมหนาทจะตองรกษาความลบของคพพาทดวย ทำใหคความ

สามารถรกษาความลบทางธรกจการคาทไมตองการใหแพรหลาย สวนการนำเสนอหลกฐานในชนไกลเกลยนนไม

สามารถนำไปเปดเผยหรอใชเปนพยานหลกฐานในชนศาลไดเวนแตกรณคความจะยนยอมเทานน

1.5ลดปรมาณคดของศาลเนองจากคดทเปนขอพพาทกนนนบางเรองยงมความเกยวของกบอกหลายคดเชน

โจทกฟองจำเลยฐานหมนประมาทรวมทงฟองเรยกคาเสยหายทางแพงฐานละเมดดวยหากโจทกและจำเลยสามารถ

ไกลเกลยกนไดกจะชวยลดจำนวนคดเขาสศาลและทำใหคดเสรจสนไปโดยเรว

2.ขอจำกดของการไกลเกลยขอพพาท2.1ไมมสภาพบงคบเนองจากการเขาสกระบวนการไกลเกลยตองเกดจากความยนยอมของคความทกฝาย

หากมฝายใดฝายหนงไมประสงคจะเขากระบวนการไกลเกลยกไมสามารถบงคบใหเขามาสกระบวนการไกลเกลยได

2.2คความอาจใชเปนชองทางในการประวงคดใหลาชา เกดจากคพพาทฝายใดฝายหนงไมมเจตนารวมท

จะยตหรอระงบขอพพาท เนองดวยตองการขยายระยะเวลาการชำระหนออกไปเพราะยงไมสามารถชำระหนได หรอ

ตองการขยายเวลาอยอาศยในอาคารทเชาอยตอไปจงใชวธการขอไกลเกลยเพอวตถประสงคดงกลาวได

2.3ขอจำกดของการทำสญญาประนประนอมยอมความการทำสญญาประนประนอมยอมความซงอาจทำได

ทงการทำสญญาประนประนอมยอมความนอกศาลหรอในศาลนนมผลการบงคบทแตกตางกนกลาวคอกรณคพพาท

ทำสญญาประนประนอมยอมความในศาลศาลจะมคำพพากษาบงคบใหคความในคดปฏบตตามสญญาประนประนอม

ยอมความนน เมอศาลมคำพพากษาตามยอมแลวจงจะเกดสทธในลกษณะสญญาตางตอบแทนระหวางคความตาม

32 เรองเดยวกนหนา8033 เรองเดยวกน

13-36 กฎหมายธรกจ

สญญานน ทำใหแตละฝายมสทธเรยกรองในฐานะเจาหนและลกหนซงกนและกน เจาหนตามสญญาประนประนอม

ยอมความมสทธใหลกหนใหลกหนปฏบตตามสญญาประนประนอมยอมความลกหนตามสญญาประนประนอมมหนา

ทตองปฏบตตามถาไมปฏบตตามเจาหนสามารถยนคำรองตอศาลใหบงคบกบลกหนไดโดยไมตองฟองคดใหม34

แตการทำสญญาประนประนอมยอมความนอกศาลนนมสภาพบงคบไดเพยงแคสญญา เมอคความไดทำสญญา

ประนประนอมยอมความถกตองตามกฎหมายแลวสญญานนกใชบงคบไดตามหลกสญญาตางตอบแทนทวไปกลาว

คอทำใหแตละฝายมสทธเรยกรองในฐานะเจาหนและลกหนซงกนและกนในกรณทคสญญาฝายใดฝายหนงไมปฏบต

ตามขอตกลงในสญญาอกฝายหนงจะบงคบใหกระทำการหรองดเวนการกระทำในทนทดงเชนสญญาประนประนอม

ยอมความททำในศาลไมไดเพราะตองไปฟองขอใหศาลบงคบใหลกหนปฏบตตามสญญาประนประนอมยอมความท

ไดตกลงไวจงทำใหเสยเวลาในการดำเนนคดในศาลอก

2.4ทำใหสทธเรยกรองซงแตละฝายยอมสละนนระงบไปการตกลงทำสญญาประนประนอมยอมความนอก

ศาลระหวางคความมผลใหมลหนเดมกอนทำสญญานนระงบสนไปจงไมสามารถเรยกรองหรอฟองตอศาลได ดงนน

การฟองคดตอศาลจงบงคบไดตามสทธตามสญญาประนประนอมยอมความทเกดขนใหมอนถอวาเปนมลหนใหมหาก

นำมลหนเดม(หมายถงหนทเกดกอนทำสญญาประนประนอมยอมความ)มาฟองศาลจะถอวาเปนการฟองซำ35

กจกรรม13.2.4

ขอ จำกด ของ การ ทำ สญญา ประนประนอม ยอม ความ นอก ศาล คอ อะไร

แนวตอบกจกรรม13.2.4

การ ทำ สญญา ประนประนอม ยอม ความ นอก ศาล นน ม สภาพ บงคบ ได เพยง แค สญญา เมอ ค ความ ได ทำ

สญญา ประนประนอม ยอม ความ ถก ตอง ตาม กฎหมาย แลว สญญา นน ก ใช บงคบ ได ตาม หลก สญญา ตาง ตอบแทน

ทวไป กลาว คอ ทำให แตละ ฝาย ม สทธ เรยก รอง ใน ฐานะ เจา หน และ ลก หน ซง กน และ กน ใน กรณ ท ค สญญา ฝาย ใด

ฝาย หนง ไม ปฏบต ตาม ขอ ตกลง ใน สญญา อก ฝาย หนง จะ บงคบ ให กระทำ การ หรอ งด เวน การก ระ ทำได ใน ทนท

ดง เชน เชน สญญา ประนประนอม ยอม ความ ท ทำ ใน ศาล เพราะ ตอง ไป ฟอง ขอ ให ศาล บงคบ ให ลก หน ปฏบต ตาม

สญญา ประนประนอม ยอม ความ ท ได ตกลง ไว

34 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา13835 คมอประนอมขอพพาทหนา54

13-37การระงบขอพพาท

ตอนท13.3

การอนญาโตตลาการ

โปรดอานหวเรองแนวคดและวตถประสงคของตอนท13.3แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง13.3.1แนวคดเกยวกบการอนญาโตตลาการ

13.3.2การอนญาโตตลาการในศาล

13.3.3การอนญาโตตลาการนอกศาล

13.3.4ขอดและขอจำกดของการอนญาโตตลาการ

แนวคด1. การอนญาโตตลาการหมายถงการระงบขอพพาทขอเรยกรองขอโตแยงทเกดขนระหวางคสญญา

โดยการทคพพาทแตงตงคณะอนญาโตตลาการซงเปนบคคลทมความรความเชยวชาญมคณวฒ

ในสาขาหรอเรองทพพาทมความเปนอสระและเปนกลางเขาทำหนาทพจารณาขอพพาทแลวชขาด

ตดสนคำชขาดอนญาโตตลาการมผลผกพนคพพาทเวนแตจะมเหตใหเพกถอนตามกฎหมาย

2. การอนญาตโตตลาการในศาลคอการอนญาโตตลาการทดำเนนการในศาลเมอมคดฟองศาลแลว

คความประสงคจะใชการระงบขอพพาทโดยการอนญาโตตลาการโดยศาลจะแตงตงอนญา-

โตตลาการทมความรความเชยวชาญในเรองทพพาทเมออนญาโตตลาการชขาดแลวกสงใหศาล

พจารณาพพากษาตามคำชขาดตอไป

3. การอนญาโตตลาการนอกศาลคอการอนญาโตตลาการทดำเนนการภายนอกศาลโดยการตกลง

ดำเนนการอนญาโตตลาการทไมใชศาลในการตดสนขอพพาทการอนญาโตตลาการนอกศาลอาจ

จะอยในรปอนญาโตตลาการเฉพาะกจหรออนญาโตตลาการในรปสถาบนหรอรปแบบอนๆ

4. การอนญาโตตลาการแตละประเภทจะมทงขอดและขอจำกดทตางกนไปแลวแตคพพาทจะพจารณา

เลอกใชใหเหมาะสม

วตถประสงคเมอศกษาตอนท13.3จบแลวนกศกษาสามารถ

1. อธบายและวนจฉยเกยวกบความหมายและประเภทของการอนญาโตตลาการได

2. อธบายและวนจฉยเกยวกบการอนญาโตตลาการในศาลได

3. อธบายและวนจฉยเกยวกบการอนญาโตตลาการนอกศาลได

4. อธบายและวนจฉยเกยวกบขอดและขอจำกดของการอนญาโตตลาการได

13-38 กฎหมายธรกจ

เรองท13.3.1

แนวคดเกยวกบการอนญาโตตลาการ

1.ความหมายของการอนญาโตตลาการ(Arbitration)การอนญาโตตลาการ(Arbitration)ตามความหมายของพจนานกรมฉบบราชบณทตยสถานใหอธบายวามา

จากการสมาสคำวาอนญาตและตลาการจงหมายถงการอนญาตใหผใดผหนงเปนตลาการตดสนขอพพาทของตน

ในความหมายทขยายความออกไปการอนญาโตตลาการจงหมายถงการระงบขอพพาทขอเรยกรองขอโต

แยงทเกดขนระหวางคสญญาโดยการทคพพาทแตงตงคณะอนญาโตตลาการซงเปนบคคลทมความรความเชยวชาญ

มคณวฒในสาขาหรอเรองทพพาทมความเปนอสระและเปนกลาง เขาทำหนาทพจารณาขอพพาทแลวชขาดตดสน

คำชขาดอนญาโตตลาการมผลผกพนคพพาทเวนแตจะมเหตใหเพกถอนตามกฎหมาย

อนญาโตตลาการ(Arbitrator)หมายถงผทมความรความเชยวชาญในเรองหรอสาขาทพพาทซงคพพาทแตง

ตงใหพจารณาและชขาดขอพพาทคณะอนญาโตตลาการอาจจะมคนเดยวหรอหลายคนกไดตามทคพพาทตกลงแตง

ตงตามพระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2545ทกำหนดใหจำนวนอนญาโตตลาการเปนจำนวนคยกเวนกรณ

ทคพพาทตกลงใหมอนญาโตตลาการเปนจำนวนคไวในสญญากอนทพระราชบญญตอนญาโตตลาการฉบบปจจบนม

ผลบงคบคอวนท30เมษายนพ.ศ.2545อนญาโตตลาการจะตองมความเปนอสระเปนกลางไมเขาขางฝายใดแมจะ

เปนฝายทตงอนญาโตตลาการนนอนญาโตตลาการจะตองมจรยธรรมและมความซอสตยสจรตไมแสวงหาประโยชน

โดยมชอบและประพฤตตนตามประมวลจรยธรรมอนญาโตตลาการ

2.ประวตความเปนมาของการอนญาโตตลาการ(HistoryofArbitration)ประวตความเปนมาของการอนญาโตตลาการนนพอจะแยกกลาวเปนอนญาโตตลาการตางประเทศและใน

ประเทศไดดงน

2.1อนญาโตตลาการตางประเทศ(InternationalArbitration)การอนญาโตตลาการเรมตนใชในสงคมมนษย

มาเปนเวลานานกอนทจะมการจดตงศาลขนพจารณาพพากษาคด ซงมหลกฐานปรากฏเมอประมาณ 3000ปกอน

ครสตศกราชทชาวเมโสโปเตเมยมการใชอนญาโตตลาการในการระงบขอพพาททเกยวกบเขตแดนตอมามการกระจาย

ไปยงกลมสงคมชาวกรซ ตงแตศตวรรษทหกกอนครสตศกราช มการใชอนญาโตตลาการระงบขอพพาทระหวาง

ประชาชนในนครรฐเดยวกนหรอตางนครรฐและระหวางนครรฐ36และเมอประมาณ400ปกอนครสตศกราชในสมย

โรมนมการบญญตกฎหมายอนญาโตตลาการในโตะท7ของกฎหมายสบสองโตะของโรมนซงเปนเรองกฎหมายทดน

ภายหลงจากนนปรากฏวามการบญญตกฎหมายวธพจารณาความแพงเยอรมนค.ศ.1877สวนประเทศสหรฐอเมรกา

กมการตราtheArbitrationAct192537นอกจากนนประเทศฝรงเศสองกฤษกมกฎหมายวธพจารณาความแพง

ซงกำหนดใหมการระงบขอพพาทโดยการอนญาโตตลาการดวยเชนกน

36 เสาวนย อศวโรจนคำอธบายกฎหมายวาดวยวธการระงบขอพาททางธรกจโดยการอนญาโตตลาการ สำนกพมพมหาวทยาลย

ธรรมศาสตรพ.ศ.2548หนา19 37 อนนต จนทรโอภากรคำอธบายกฎหมายวาดวยวธการระงบขอพพาททางธรกจโดยการอนญาโตตลาการ สำนกพมพมหาวทยาลย

ธรรมศาสตร2536หนา5

13-39การระงบขอพพาท

นอกจากในทางการคาและพาณชยแลวมการใชการอนญาโตตลาการในการระงบขอพพาทระหวางประทศ

ดวย โดยในป ค.ศ. 1900มการประชมลงนามในอนสญญาวาดวยการระงบขอพพาทระหวางประเทศโดยสนตวธ

(TheConventionforthePacificSettlementforInternationalDisputes,1900)โดยภายใตขอ20ขอ29

ของอนสญญากรงเฮกดงกลาวไดมการตงศาลอนญาโตตลาการ(ThePermanentCourtofArbitration)และเรม

ดำเนนการระงบขอพพาทในปค.ศ.1902ตอมาไดมการประชมครงทสองและแกไขและปรบปรงอนสญญาดงกลาวใน

ค.ศ.1907ขณะนมประเทศสมาชกเปนภาคจำนวน107ประเทศการดำเนนการของศาลอนญาโตตลาการไดรบการ

สนบสนนจากประเทศสมาชกถาวรเพอดำเนนการดานธรการและการบรหารจดการสำหรบการอนญาโตตลาการและ

กระบวนพจารณาทเกยวของรวมทงคณะกรรมการในการไตสวนและประนประนอมเพอยตขอพพาทซงมการใชเรอย

มาจนกระทงปจจบนมการขยายขอบเขตการระงบขอพพาทไปสการพาณชยหรอระหวางรฐกบเอกชนดวย

ในดานการระงบขอพพาททางพาณชยกมการใชกนมากโดยเฉพาะการคาระหวางประเทศ จนกระทงไดม

การลงนามในอนสญญาวาดวยการบงคบตามคำชขาดของอนญาโตตลาการตางประเทศฉบบกรงเจนวา ค.ศ. 1927

ซงประกอบดวยสมาชก 130ประเทศทกำหนดใหเมอคพพาททำสญญาอนญาโตตลาการแลวตองดำเนนการชขาด

ตดสนโดยอนญาโตตลาการจะไปฟองศาลกอนโดยทอกฝายไมยนยอมไมไดและเมอมคำชขาดแลวศาลของประเทศ

ทจะบงคบตามคำชขาดจะตองบงคบใหหากผทขอบงคบตามคำชขาดพสจนไดตอมาไดมอนสญญาวาดวยการยอมรบ

นบถอและบงคบตามคำชขาดอนญาโตตลาการตางประเทศฉบบกรงนวยอรกค.ศ.1958มประเทศสมาชกมากกวา130

ประเทศ โดยมหลกการทคลายกนและมผลใหยกเลกอนสญญากรงเจนวาเมอสมาชกเปนภาคในอนสญญาฉบบกรง

นวยอรกแลวเพยงแตผแพจะตองเปนผพสจนทจะไมใหศาลบงคบใหตามคำชขาดในปค.ศ.1988คณะกรรมาธการ

กฎหมายการคาแหงสหประชาชาตไดยกรางกฎหมายแมแบบของคณะกรรมาธการกฎหมายการคาแหงสหประชาชาตวา

ดวยการอนญาโตตลาการ(UNCITRALModelLaw)ตามอนสญญากรงนวยอรกและไดยกรางขอบงคบวาดวยการ

อนญาโตตลาการ(UNCITRALArbitrationRule)ขอบงคบวาดวยการประนประนอมขอพพาท(UNCITRALCon-

ciliationRule)ทมการแกไขใหทนสมยมาโดยตลอดเพอเปนแมแบบในการทประเทศสมาชกตางๆรวมทงประเทศไทย

จะรบไปเปนแมแบบในการยกรางกฎหมายและขอบงคบภายในประเทศกฎหมายอนญาโตตลาการจงเรมแพรหลาย

และเปนรปแบบทคลายคลงกนเพอสะดวกในการศกษาทำความเขาใจและนำไปใชไดทวโลกมาจนกระทงปจจบน

2.2อนญาโตตลาการของประเทศไทย(ArbitrationinThailand)การอนญาโตตลาการของประเทศไทยเทาท

ปรากฏหลกฐานนนมมากอนกระทรวงยตธรรมและศาลยตธรรมโดยปรากฏหลกฐานในกฎหมายพระไอยการลกษณะ

ตระลาการจลศกราช1068ทมทมาจากกฎหมายมนธรรมศาสตรของอนเดยบญญตใหอนญาโตตลาการไมตองรบผด

ตอมาปรากฏในกฎหมายตราสามดวงTheThreeGreatSealทเลกไปโดยพระราชบญญตกระบวนวธพจารณาความ

แพงร.ศ.115พ.ศ.2451ทมบทบญญตเรองการอนญาโตตลาการในหมวด19มาตรา116-121โดยบญญตไวเฉพาะ

อนญาโตตลาการในศาลตอมาไดมการประกาศใชพระราชบญญตวธพจารณาความแพงร.ศ.127พ.ศ.2451หมวด

หามาตรา108-114ทมลกษณะคลายกนแตใหคพพาทสามารถอทธรณไดใน2กรณคออนญาโตตลาการทจรตและ

คำชขาดไมสจรต

ประเทศไทยประกาศใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง พ.ศ. 2477 โดยการบญญตเรองการ

อนญาโตตลาการไวในมาตรา210-222ซงเปนเรองการอนญาโตตลาการในศาลเปนสวนใหญคงมมาตรา221มาตรา

เดยวทกลาวถงการอนญาโตตลาการนอกศาล ตอมากระทรวงยตธรรมไดยกรางพระราชบญญตอนญาโตตลาการ

พ.ศ.2530ทใชกบการอนญาโตตลาการนอกศาลโดยประกาศในราชกจจานเบกษาวนท29เมษายนพ.ศ.2530ม

ผลบงคบใชเมอ30เมษายนพ.ศ.2530ประกอบดวย36มาตราเมอพ.ศ.2533กระทรวงยตธรรมไดตงสำนกงาน

อนญาโตตลาการ สำนกงานสงเสรมงานตลาการขนดำเนนการใหบรการระงบขอพพาทเรอยมา ตอมาเมอศาล

13-40 กฎหมายธรกจ

ยตธรรมแยกออกจากกระทรวงยตธรรม ในพ.ศ. 2542 สำนกงานอนญาโตตลาการไดรบการยกระดบเปนสำนก

ระงบขอพพาทสำนกงานศาลยตธรรมมภารกจมากขนในการระงบขอพพาททางเลอกเชนการเจรจาตอรองการไกล

เกลยประนประนอมการอนญาโตตลาการมมากขนหลงจากทมการตราพระราชบญญตอนญาโตตลาการ และไดสง

เสรมใหใชการอนญาโตตลาการในการระงบขอพพาท โดยการจดตงสำนกงานอนญาโตตลาการขนเพอรบผดชอบ

งานอนญาโตตลาการโดยเฉพาะ ประกอบกบรฐบาลในขณะนนสนบสนนใหบรรจขอสญญาอนญาโตตลาการไวใน

สญญาระหวางหนวยงานของรฐกบเอกชนจงมการใชอนญาโตตลาการในการระงบขอพพาทมากขน จากการทมการ

ใชอนญาโตตลาการในการระงบขอพพาทมากขนทำใหเหนถงปญหาในทางปฏบตททำใหการอนญาโตตลาการตดขด

และลาชาหลายประการสถาบนอนญาโตตลาการจงไดมการเสนอใหแกไขพระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2530

โดยประกาศใชพระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2545ในราชกจจานเบกษาเมอ29เมษายนพ.ศ.2545มผล

บงคบใชเมอ30เมษายนพ.ศ.2545ประกอบดวย6หมวด48มาตราดวยการยกเลกพระราชบญญตฉบบเดมโดย

นำกฎหมายแมแบบของคณะกรรมาธการกฎหมายการคาแหงสหประชาชาต(UNCITRALModelLaw )มาปรบใช

เพอแกไขปญหาขอขดของทเกดขนในทางปฏบต และพฒนาใหเปนกฎหมายทเปนทยอมรบของนานาอารยประเทศ

จงทำใหมการใชการอนญาโตตลาการในการระงบขอพพาทมากขนเรอยมาจนกระทงปจจบน

3.ประเภทของการอนญาโตตลาการการอนญาโตตลาการมการจำแนกไดหลายประเภทขนกบหลกในการจำแนกดงตอไปน

3.1การจำแนกตามลกษณะการดำเนนการการอนญาโตตลาการแบงตามลกษณะการดำเนนการไดดงน

3.1.1อนญาโตตลาการทไมใชสถาบนหรออนญาโตตลาการเฉพาะกจ (AdhocArbitration)คอการ

อนญาโตตลาการทแตงตงอนญาโตตลาการขนดำเนนการเมอเกดขอพพาทขนดำเนนการเฉพาะเรองนนๆไมไดดำเนน

การในรปแบบของสถาบน โดยสามารถดำเนนการทใดกไดตามทคพพาทไดตกลงกนรวมถงการกำหนดขนตอนและ

รายละเอยดตางๆไวในขอตกลง38 และอนญาโตตลาการเหนสมควร เชน หองประชมของบรษทหรอโรงแรม การ

อนญาโตตลาการประเภทนมขอดคอเสยคาใชจายไมสงสามารถรกษาความลบไดดแตกมขอจำกดทความเชยวชาญ

ในการดำเนนการอนญาโตตลาการและการเปนทรจกหรอยอมรบของศาลในการบงคบตามคำชขาด

3.1.2อนญาโตตลาการทดำเนนการในรปสถาบน (InstitutionalArbitration)การอนญาโตตลาการ

ทดำเนนการในรปแบบสถาบนคอ อนญาโตตลาการทมสถานทของสถาบนมบคลากร ขอบงคบอนญาโตตลาการ

ของสถาบน และดำเนนการใหบรการระงบขอพพาทดวยการอนญาโตตลาการแกคพพาทโดยมคาใชจาย เชน คา

ธรรมเนยมสถาบนคาปวยการและคาใชจายอนญาโตตลาการ เชน สถาบนอนญาโตตลาการสำนกงานศาลยตธรรม

การอนญาโตตลาการในลกษณะเชนนมขอดทมความชำนาญมเจาหนาทเปนทรจกและยอมรบของศาลในการชวย

เหลอหรอบงคบตามคำชขาดแตอาจจะตองเสยคาใชจายสงและเรองการรกษาความลบ

3.2การจำแนกตามลกษณะทเกยวพนกบศาล

3.2.1อนญาโตตลาการในศาล (Court annexArbitration) เปนการอนญาโตตลาการทดำเนนการ

ในศาลเมอมคดฟองศาลแลวคความประสงคจะใชการระงบขอพพาทโดยการอนญาโตตลาการ โดยศาลจะแตงตง

อนญาโตตลาการทมความรความเชยวชาญในขอทพพาทเมออนญาโตตลาการชขาดแลวกสงใหศาลพจารณาพพากษา

ตามคำชขาดตอไปสำหรบประทศไทยการอนญาโตตลาการในศาลเปนไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

มาตรา 210-222 การดำเนนการและกระบวนพจารณาคลายกบการอนญาโตตลาการนอกศาลตามพระราชบญญต

38อนนตจนทรโอภากรคำอธบายกฎหมายวาดวยวธการระงบขอพาททางธรกจโดยการอนญาโตตลาการหนา31

13-41การระงบขอพพาท

อนญาโตตลาการพ.ศ. 2545 แตมจดแตกตางในการเรมตนในศาลกอนโดยไมมขอสญญาอนญาโตตลาการและ

เมออนญาโตตลาการทำคำชขาดแลวกจะสงกลบไปใหศาลพจารณาพพากษาตามคำชขาดกอนการอนญาโตตลาการ

ประเภทนไมคอยจะเปนทนยมกนมากนกเนองจากคพพาทตองเสยคาธรรมเนยมศาลแลวจะตองเสยคาปวยการ

อนญาโตตลาการอก จงเหมาะสำหรบขอพพาทททนทรพยสงเปนขอพพาทยงยากตองใชความรเฉพาะทาง เชน

วศวกรรมสถาปตยกรรมเปนตน

3.2.2 การอนญาโตตลาการนอกศาล (Out of CourtArbitration) คอ การอนญาโตตลาการท

ดำเนนการภายนอกโดยการตกลงดำเนนการอนญาโตตลาการ ไมใชศาลในการตดสนขอพพาทการอนญาโตตลาการ

นอกศาล อาจจะอยในรปอนญาโตตลาการเฉพาะกจ หรออนญาโตตลาการในรปสถาบนหรอรปแบบอนๆโดยการ

ดำเนนการระงบขอพพาทโดยการตงอนญาโตตลาการทำการพจารณาชขาดตดสนขอพพาท สวนใหญจะมกำหนด

ไวในขอสญญาอนญาโตตลาการ สำหรบประทศไทยการอนญาโตตลาการนอกศาลเปนไปตามพระราชบญญต

อนญาโตตลาการ พ.ศ. 2545 เมออนญาโตตลาการชขาดแลวหากคพพาทปฏบตตามคำชขาดขอพพาทกจะยต

หากคพพาทไมปฏบตตามคำชขาดคพพาทฝายทชนะกจะตองไปยนคำรองตอศาลเพอใหศาลพจารณาบงคบใหคพพาท

ฝายทแพในขอพพาทปฏบตตามคำชขาดตอไป

ความแตกตางของการอนญาโตตลาการในศาลและการอนญาโตตลาการนอกศาล

การอนญาโตตลาการในศาลและการอนญาโตตลาการนอกศาลมความแตกตางกนดงตอไปน

1. การอนญาโตตลาการในศาลเปนกรณทคพพาทฟองคดตอศาลกอนแลวคพพาทรวมกนขอตอศาลให

อนญาโตตลาการเปนผชขาดขอพพาททงเรองหรอเพยงบางประเดน สวนการอนญาโตตลาการนอกศาลนนเปนกรณ

ทคพพาทมสญญาอนญาโตตลาการกนไวกอน

2. การอนญาโตตลาการในศาลนนเปนไปตามบทบญญตประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา

210-222การอนญาโตตลาการนอกศาลเปนไปตามพระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2545

3. การอนญาโตตลาการในศาลนนอนญาโตตลาการสามารถตดสนชขาดไดเฉพาะขอเทจจรงสวนปญหาขอ

กฎหมายนนศาลเปนผพพากษาตางจากการอนญาโตตลาการนอกศาลทอนญาโตตลาการสามารถชขาดไดทงขอเทจ

จรงและขอกฎหมาย

4. การอนญาโตตลาการในศาลนนอนญาโตตลาการจะมคำชขาดคดหรอบางประเดนแหงคดกอนทจะสงให

ศาลพจารณาและพพากษาคดตอไปสวนอนญาโตตลาการนอกศาลเปนกรณทอนญาโตตลาการมคำชขาดแลวผกพน

คพพาทหากฝายทแพคดไมปฏบตตามผชนะตองไปรองขอตอศาลใหบงคบตามคำชขาดตอไป

5. การอนญาโตตลาการในศาลเมอศาลมคำพพากษาแลวคพพาทสามารถอทธรณไดดวยเหตทนอยกวาการ

อนญาโตตลาการนอกศาล

6. การอนญาโตตลาการในศาลศาลสามารถสงใหอนญาโตตลาการแกไขคำชขาดของอนญาโตตลาการได

ถาเหนวาไมถกตอง สำหรบอนญาโตตลาการนอกศาลศาลไมสามารถแกไขคำชขาดไดนอกจากบงคบใหหรอปฏเสธ

ไมบงคบใหตามคำชขาด

7. การอนญาโตตลาการในศาลนนหากไมสามารถแตงตงอนญาโตตลาการไดแลวศาลสามารถยตการ

อนญาโตตลาการแตการอนญาโตตลาการนอกศาลศาลไมสามารถใหอนญาโตตลาการยตการพจารณาไดคงมอำนาจ

เพยงทจะบงคบตามคำชขาดหรอปฏเสธไมบงคบใหตามคำชขาดเทานน

8. กฎหมายทเกยวกบการอนญาโตตลาการในศาล การอนญาโตตลาการในศาลในประเทศไทยเปนไป

ตามบทบญญตประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา210-220และ222สวนมาตรา221 เปนบทบญญต

เกยวกบการอนญาโตตลาการนอกศาล

13-42 กฎหมายธรกจ

ทงนมขอสงเกตวาขอพพาททสามารถใชอนญาโตตลาการในศาลตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

ไดแกขอพพาททางแพงยกเวนคดเกยวกบสทธบคคลและครอบครวสำหรบคดอาญาคดปกครองคดลมละลาย

ตลอดจนคดภาษอากรนาจะใชการอนญาโตตลาการในศาลไมได

กจกรรม13.3.1

การ อนญาโตตลาการ จำแนก ตาม ลกษณะ การ ดำเนน การ อยางไร

แนวตอบกจกรรม13.3.1

การ อนญาโตตลาการ จำแนก ตาม ลกษณะ การ ดำเนน การ ได ดงน

1. อนญาโตตลาการทไมใชสถาบนหรออนญาโตตลาการเฉพาะกจ (AdhocArbitration) คอ การ

อนญาโตตลาการ ท แตง ตง อนญาโตตลาการ ขน ดำเนน การ เมอ เกด ขอ พพาท ขน ดำเนน การ เฉพาะ เรอง นนๆ ไม ได

ดำเนน การ ใน รป แบบ ของ สถาบน โดย สามารถ ดำเนน การ ท ใด กได ตาม ท ค พพาท ได ตกลง กน รวม ถง การ กำหนด

ขน ตอน และ ราย ละเอยด ตางๆ ไว ใน ขอ ตกลง39 และ อนญาโตตลาการ เหน สมควร การ อนญาโตตลาการ ประเภท

น ม ขอด คอ เสย คา ใช จาย ไม สง สามารถ รกษา ความ ลบ ได ด แต ก ม ขอ จำกด ท ความ เชยวชาญ ใน การ ดำเนน การ

อนญาโตตลาการ และ การ เปน ท รจก หรอ ยอมรบ ของ ศาล ใน การ บงคบ ตาม คำ ชขาด

2. อนญาโตตลาการทดำเนนการในรปสถาบน (InstitutionalArbitration) การ อนญาโตตลาการ ท

ดำเนน การ ใน รป แบบ สถาบน คอ อนญาโตตลาการ ท ม สถาน ท ของ สถาบน ม บคลากร ขอ บงคบ อนญาโตตลาการ

ของ สถาบน และ ดำเนน การ ให บรการ ระงบ ขอ พพาท ดวย การ อนญาโตตลาการ แก ค พพาท โดย ม คา ใช จาย เชน

คา ธรรมเนยม สถาบน คา ปวย การ และ คา ใช จาย อนญาโตตลาการ เชน สถาบน อนญาโตตลาการ สำนกงาน ศาล

ยตธรรม การ อนญาโตตลาการ ใน ลกษณะ เชน น ม ขอด ท ม ความ ชำนาญ ม เจา หนาท เปน ท รจก และ ยอมรบ ของ ศาล

ใน การ ชวย เหลอ หรอ บงคบ ตาม คำ ชขาด แต อาจ จะ ตอง เสย คา ใช จาย สง และ ม ขอ เสย เรอง การ รกษา ความ ลบ

39เรองเดยวกน

13-43การระงบขอพพาท

เรองท13.3.2

การในศาลารอนญาโตตลาก

อนญาโตตลาการในศาลมการบญญตเปนลายลกษณอกษรมาเปนเวลานานในกฎหมายตราสามดวงในสมย

กรงศรอยธยา และในสมยกรงรตนโกสนทรกไดบญญตไวในพระราชบญญตกระบวนพจารณาความแพง ร.ศ. 115

พระราชบญญตวธพจารณาความแพงร.ศ.127พระราชบญญตวธพจารณาความแพงพ.ศ.2477ตามลำดบซงสวนใหญ

เปนการอนญาโตตลาการในศาลเนองจากตองการใหบคลาการทมความรความสามารถเขามาชวยเหลอในการตดสน

คดไดถกตองและรวดเรวตอมาไดมการตราพระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2530อนเปนการอนญาโตตลาการ

นอกศาลขนและใชคกนมาโดยการอนญาโตตลาการนอกศาลมความนยมใชมากขนสวนการอนญาโตตลาการในศาล

มการใชลดลงเนองจากเหตผลหลายประการทคความอาจจะไมไดรบความสะดวกในการพจารณาซงจะไดกลาวราย

ละเอยดเกยวกบการอนญาโตตลาการในศาลดงน

1.ประเทศทมการใชการอนญาโตตลาการในศาลการอนญาโตตลาการในโลกสวนใหญจะเปนการอนญาโตตลาการนอกศาลกอนทจะมการฟองรองคดตอศาล

แตในหลายประเทศรวมทงประเทศไทยมใชการอนญาโตตลาการในศาลดวยนอกจากนยงมประเทศอนเดยซงปจจบน

ไดเลกไปแลว40 แตยงคงมการใชอนญาโตตลาการในศาล (Court annexArbitration)ในประเทศสหรฐอเมรกา

ในบางรฐ เชนนวเจอร เพนซลเวเนย โคลมเบยนวยอรกทงในศาลสหรฐและศาลแขวงสหรฐ ซงอนญาโตตลาการ

สวนใหญจะเปนผพพากษาทนายความ โดยเปนอนญาโตตลาการทมความรความเชยวชาญคอนขางสง และใชการ

อนญาโตตลาการรวมกบวธการระงบขอพพาทอนๆเชนการพจารณาคดโดยยอการไกลเกลยขอพพาทการประเมน

ผลคดเบองตนการใชการอนญาโตตลาการในศาลโดยใหอนญาโตตลาการเปนผชขาดขอพพาทในคดทไมใชขอพพาท

ทเกยวกบสหรฐหรอทเกยวของกบสทธพลเมองและมทนทรพยไมเกน15,000เหรยญสหรฐแตกตางกนไปโดยให

พจารณาพยานหลกฐานในชนdiscoveryไมมการสบพยานอนญาโตตลาการจะตองทำคำชขาดภายใน30วนหาก

คพพาทยอมรบคดกเสรจสน หากไมยอมรบกตองทำการพจารณาพพากษาคดตอไปคาปวยการอนญาโตตลาการ

ศาลจะเปนผจายใหรายละ 250 เหรยญตอคนแตถาเปนอนญาโตตลาการจากภายนอกคพพาทจะตองเสยคาปวย

การอนญาโตตลาการวนละ100เหรยญ

การอนญาโตตลาการในศาลของประเทศไทยนนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงกไมไดกำหนดวา

นอกจากคดแพงแลวคดประเภทใดสามารถทำการอนญาโตตลาการไดซงจะแตกตางไปจากประเทศสหรฐอเมรกาทระบ

ไมใหทำการอนญาโตตลาการในคดใดบางดงกลาวแลวขางตนไวนอกจากนในพระราชบญญตวธพจารณาคดปกครอง

กไมมบทบญญตทใหทำการอนญาโตตลาการในศาลในคดระหวางรฐกบเอกชนไมวาจะเปนสญญาทางปกครองหรอไม

คความทฟองคดตอศาลปกครองจงไมสามารถทจะรองขอใหอนญาโตตลาการเปนผทำการชขาดคดได อกทงไมได

กำหนดจำนวนทนทรพยไววาควรจะมทนทรพยไมเกนเทาใดเคยมคดเกยวกบการกอสรางทมทนทรพยมากกวา1,000

ลานบาททคพพาทฟองคดตอศาลแลวตอมาตกลงใหอนญาโตตลาการเปนผชขาดในบางประเดนแลวสงกลบไปใหศาล

พพากษาตามคำชขาดของอนญาโตตลาการและไดมการปฏบตตามคำชขาดทำใหสามารถดำเนนธรกจตอไปได

40เสาวนยอศวโรจนคำอธบายกฎหมายวาดวยวธการระงบขอพาททางธรกจโดยการอนญาโตตลาการหนา39

13-44 กฎหมายธรกจ

2.การเรมตนและการสนสดของกระบวนการอนญาโตตลาการในศาล2.1การอนญาโตตลาการในศาลเรมตนเมอคความตกลงกน ไมวาจะเปนหนงสอหรอดวยวาจาแลวแถลง

ขอตอศาล เมอศาลเหนวาไมขดตอกฎหมายแลวกจะอนญาต โดยอาจจะดำเนนการทศาลเองหรอสงใหสถาบน

อนญาโตตลาการสำนกงานศาลยตธรรมดำเนนการให

2.2การอนญาโตตลาการในศาลสนสดเมออนญาโตตลาการทำคำชขาดเรยบรอยแลวสงใหศาลมคำพพากษา

ตอไป เปนอนเสรจหนาทอนญาโตตลาการ ศาลอาจจะใหอนญาโตตลาการทำการแกไขคำชขาดได นอกจากนการ

อนญาโตตลาการยงสนสดหากบคคลภายนอกทไดรบมอบหมายใหเปนผตงอนญาโตตลาการมไดตงอนญาโตตลาการ

ขน อนญาโตตลาการปฏเสธไมยอมรบหนาท ตายไรความสามารถหรอไมสามารถปฏบตหนาทไดดวยเหตใดหรอ

อนญาโตตลาการปฏเสธหรอเพกเฉยไมทำหนาทเชน ไมดำเนนการอนญาโตตลาการ ไมทำคำชขาด และคพพาทไม

สามารถตกลงเปนอยางอนเชนตงผอนเปนอนญาโตตลาการแทน41

3.การแตงตงและคดคานอนญาโตตลาการ3.1การแตงตงอนญาโตตลาการ ในกรณอนญาโตตลาการคนเดยวคพพาทจะรวมกนแตงตง หากมอนญา-

โตตลาการมากกวาหนงคนคพพาทจะเปนผแตงตงอนญาโตตลาการฝายตนแลวอนญาโตตลาการททงสองฝายแตงตง

จะเปนผเลอกประธานคณะอนญาโตตลาการหากไมสามารถแตงตงอนญาโตตลาการไดคพพาทกจะเปนผรองขอตอ

ศาลใหเปนผแตงตงอนญาโตตลาการแทนคพพาททไมแตงตงอนญาโตตลาการ

3.2การคดคานอนญาโตตลาการ ศาลมอำนาจถอดถอนอนญาโตตลาการได เมอมเหตแหงการคดคานเชน

เดยวกบเหตแหงการคดคานผพพากษาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 11 เชน เปนสามภรรยา

ญาตนายจางทนายความของคพพาทเปนตนแตถาอนญาโตตลาการทตงขนโดยความเหนชอบของคพพาททงสอง

ฝายแลวกไมสามารถคดคานอนญาโตตลาการไดเวนแตจะปรากฏเหตแหงการเพกถอนภายหลง

4.กระบวนพจารณาของอนญาโตตลาการในศาล การพจารณาคลายกบการอนญาโตตลาการนอกศาลแตมความแตกตางกนบางในขนตอนทเรมกระบวน

พจารณาภายหลงจากฟองคดแลวคความตกลงใหอนญาโตตลาการมาทำการชขาดขอพพาทและในขนตอนสดทาย

ทอนญาโตตลาการสงคำชขาดกลบไปใหศาลมคำพพากษาตามคำชขาดของอนญาโตตลาการ ในการพจารณา

อนญาโตตลาการมอำนาจไตสวนตรวจพยานหลกฐานออกหมายเรยกพยานบคคลคำสงเรยกพยานหลกฐานพยาน

บคคลและดำเนนกระบวนพจารณาใดๆตามทเหนสมควรเชนการตรวจสถานทพพาทหรอเดนเผชญสบสบพยาน

นอกสถานท

5.ประเดนขอพพาทอนญาโตตลาการในศาลสามารถพจารณาไดในปญหาขอเทจจรงสวนปญหาขอกฎหมายนนศาลเปนผพจารณา

การกำหนดประเดนนนมได 2 กรณ คอศาลเปนผกำหนดประเดนใหอนญาโตตลาการเปนผชขาดหรอถาศาลมได

กำหนดไวอนญาโตตลาการกสามารถทจะกำหนดประเดนขอพพาทแลวชขาดได

41ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา219

13-45การระงบขอพพาท

6.คำชขาดของอนญาโตตลาการคำชขาดของอนญาโตตลาการตองทำเปนหนงสอและชขาดตามเสยงขางมากหากอนญาโตตลาการหาเสยง

ขางมากไมไดใหตงประธานมาหนงคนเพอออกเสยงชขาดหากอนญาโตตลาการไมตกลงกนในการตงประธานใหทำ

คำรองขอตอศาลใหมคำสงตงประธาน42

ดงนน การอนญาโตตลาการในศาลยงมการตงผชขาดเพอชขาดขอพพาทได นอกจากนหากมขอตกลงเปน

อยางอนกตองเปนไปตามขอตกลง หรอกรณมอนญาโตตลาการคนเดยวอนญาโตตลาการกยอมมอำนาจชขาดขอ

พพาทได43

7.การพพากษาและการบงคบตามคำชขาดเมออนญาโตตลาการชขาดแลวใหสงคำชขาดใหศาลพจารณาพพากษาตามคำชขาด ถาเปนการชขาดเพยง

บางประเดนศาลกจะพจารณาประเดนอนตอไปหากอนญาโตตลาการชขาดทกประเดนแลวและศาลเหนวาชอบดวย

กฎหมายและประเดนพพาทศาลกพพากษาไปตามตามคำชขาด44 หากฝายทแพคดไมปฏบตตามคำชขาดคความ

ฝายทชนะคดกรองขอใหศาลบงคบคดได ในกรณทศาลเหนวาคำชขาดผดพลาดเลกนอยและอาจแกไขใหถกตอง

ไดเชนกำหนดอตราดอกเบยไมถกตองคำนวณตวเลขผดพลาดศาลกใหอนญาโตตลาการแกไขหากเหนวาคำชขาด

ขดตอกฎหมายศาลมอำนาจทำคำสงปฏเสธไมบงคบตามคำชขาดอนญาโตตลาการจะตองแกไขใหถกตองและเสนอ

ตอศาลใหมโดยแกไขถกตอง เชน อนญาโตตลาการกำหนดคาทดแทนแกเจาของตามพ.ร.บ.เวนคนอสงหารมทรพย

พ.ศ.254745หากอนญาโตตลาการยนยนทจะไมแกไขคำชขาดศาลกจะไมพพากษาตามคำชขาดและพจารณาพพากษา

ตอไปคความสามารถอทธรณไดดวยเหตทวาคำพพากษาไมตรงตามคำชขาด

8.การอทธรณคำพพากษาตามคำชขาดของอนญาโตตลาการหามมใหอทธรณคำพพากษาของศาลเวนแต

8.1มขออางวาอนญาโตตลาการกระทำโดยไมสจรต เชน เรยกหรอรบสนบนชขาดเขาขางฝายใดโดยไมม

เหตผลรองรบ ซอนเรนปดบง ทำลายเอกสารโดยเจตนาชวยเหลอฝายใดหรอคความฝายใดฉอฉล แสดงเอกสาร

เทจใหอนญาโตตลาการพจารณาลงลายมอชอปลอมหลอกลวงหรอกระทำการใดๆเพอมใหพยานมาใหการ แตการ

ทอนญาโตตลาการทตงไว 7 คนมาไมครบทกคน ขาดครงละ 2-3 คน ไมเรยกวาทำการโดยไมสจรตอนจะใชสทธ

อทธรณ46

8.2คำสงหรอคำพพากษาฝาฝนตอความสงบเรยบรอยของประชาชน เชน ศาลพพากษาใหเปนไปตามคำ

ชขาดทงทการแตงตงอนญาโตตลาการไมถกตองการบอกกลาวกำหนดนดพจารณาและวธพจารณาไมถกตองไมเปด

โอกาสใหอกฝายตอสคดบงคบใหตามคำชขาดทชขาดตามสญญาทเปนโมฆะเชนสญญาทชดใชคาเสยหายเพอมให

ดำเนนคดอาญาแผนดน47

42ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา21743มาโนชจรมาศประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงภาค1และ2หนา112244ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา218 45คำพพากษาศาลฎกาท 427/252246คำพพากษาศาลฎกาท 639/249647คำพพากษาศาลฎกาท1730/2513

13-46 กฎหมายธรกจ

8.3คำพพากษาไมตรงกบคำชขาดของอนญาโตตลาการเปนกรณทศาลพพากษาไมตรงกบคำชขาดทงฉบบ

หรอถาตรงบางสวนกนาจะอทธรณเฉพาะสวนทศาลไมบงคบให คำชขาดทใหจำเลยชดใชคาเสยหายและคนทรพยท

โจทกอยในความครอบครองของจำเลยแกโจทกแตศาลพพากษาใหเพยงชดใชคาเสยหายเปนตน

ดงนน คำชขาดของอนญาโตตลาการจงอทธรณไดเฉพาะปญหาขอเทจจรงดวยเหตคอนขางจำกดโดยทไม

สามารถอทธรณปญหาขอกฎหมายได

9.ปญหาขอขดของททำใหการอนญาโตตลาการในศาลไมเปนทนยมใชแมวาการอนญาโตตลาการในศาลจะบญญตไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาเปนเวลานาน

แตกมไดนยมใช โดยเฉพาะอยางยงภายหลงทมการอนญาโตตลาการนอกศาลตามพระราชบญญตอนญาโตตลาการ

ถงแมในหลายคดททานผพพากษาเจาของสำนวนจะเหนความจำเปนทจะใชการอนญาโตตลาการแตกมปญหาตดขด

อยหลายประการดงน

9.1ความรความเขาใจของผทเกยวของ ทงผพพากษา อยการทนายความนกกฎหมายคพพาทยงมไม

มากนกจงทำใหไมเหนวาจะทำใหคดเสรจสนไปไดรวดเรวประหยดถกตองกวาการพพากษาของศาลอยางไรเพราะ

เหตผลทตองเสยคาใชจายในคาฤชาธรรมเนยมศาลและยงจะตองเสยคาปวยการอนญาโตตลาการในศาลอกดวย

9.2ผพพากษาและทนายความตลอดจนคพพาทยงไมมนใจในอนญาโตตลาการทตดสนคดจงไมนยมใช

การอนญาโตตลาการทงๆทจะชวยในการชขาดตดสนคดไดถกตองและรวดเรวกวา

9.3การอนญาโตตลาการในศาลไมมบทบญญตทกำหนดระยะเวลาไวทำใหกระบวนการอนญาโตตลาการอาจ

ใชเวลานานและคพพาทใชเปนชองทางในการประวงคดและอาจจะกระทบกบกรอบระยะเวลาของศาลทมการพจารณา

คดอยางตอเนองได

9.4กฎหมายไมไดกำหนดประเภทคดหรอจำนวนทนทรพยทจะทำการอนญาโตตลาการในศาลไวและกำหนด

ใหการอนญาโตตลาการเปนไปตามความสมครใจของคพพาท

9.5คพพาทมความมนใจในการพจารณาคดของศาลมากกวา เมอเลอกทจะฟองคดแลวจงประสงคทจะให

ศาลเปนผพจารณาและพพากษาคดมากกวาจะไปแตงตงอนญาโตตลาการอก

กจกรรม13.3.2

ค ความ สามารถ อทธรณ คำ พพากษา ของ ศาล ท พพากษา ตาม คำ ชขาด อนญาโตตลาการ ได หรอ ไมม กรณ

ใด บาง

แนวตอบกจกรรม13.3.2

ค ความ สามารถ อทธรณ คำ พพากษา ของ ศาล ได ดวย เหต ดง ตอ ไป น คอ

1. มขออางวาอนญาโตตลาการกระทำโดยไมสจรต เชน เรยก หรอ รบ สนบน ชขาด เขา ขาง ฝาย ใด โดย ไมม

เหตผล รองรบ ซอน เรน ปดบง ทำลาย เอกสาร โดย เจตนา ชวย เหลอ ฝาย ใด หรอ ค ความ ฝาย ใด ฉอฉล แสดง เอกสาร

เทจ ให อนญาโตตลาการ พจารณา ลง ลายมอ ชอ ปลอม หลอก ลวง หรอ กระทำ การ ใดๆ เพอ ม ให พยาน มา ใหการ แต

การ ท อนญาโตตลาการ ท ตง ไว 7 คน มา ไม ครบ ทก คน ขาด ครง ละ 2-3 คน ไม เรยก วา ทำการ โดย ไม สจรต อน จะ ใช

สทธ อทธรณ

13-47การระงบขอพพาท

2. คำสงหรอคำพพากษาฝาฝนตอความสงบเรยบรอยของประชาชน เชน ศาล พพากษา ให เปน ไป ตาม

คำ ชขาด ทง ท การ แตง ตง อนญาโตตลาการ ไม ถก ตอง การ บอก กลาว กำหนด นด พจารณา และ วธ พจารณา ไม ถก ตอง

ไม เปด โอกาส ให อก ฝาย ตอส คด บงคบ ให ตาม คำ ชขาด ท ชขาด ตาม สญญา ท เปน โมฆะ เชน สญญา ท ชดใช คา เสย

หาย เพอ ม ให ดำเนน คด อาญา แผนดน

3. คำพพากษาไมตรงกบคำชขาดของอนญาโตตลาการ เปน กรณ ท ศาล พพากษา ไม ตรง กบ คำ ชขาด

ทง ฉบบ หรอ ถา ตรง บาง สวน ก นา จะ อทธรณ เฉพาะ สวน ท ศาล ไม บงคบ ให คำ ชขาด ท ให จำเลย ชดใช คา เสย หาย และ

คน ทรพย ท โจทก อย ใน ความ ครอบ ครอง ของ จำเลย แก โจทก แต ศาล พพากษา ให เพยง ชดใช คา เสย หาย เปนตน

เรองท13.3.3

การอนญาโตตลาการนอกศาล

ดงไดกลาวมาแลววาการอนญาโตตลาการนอกศาลคอการอนญาโตตลาการทดำเนนการภายนอกศาลโดย

คพพาทมขอตกลงใหดำเนนการระงบขอพพาททเกดขนโดยอนญาโตตลาการซงอาจจะอยในรปอนญาโตตลาการเฉพาะ

กจหรอ อนญาโตตลาการในรปสถาบนหรอรปแบบอนๆมการดำเนนการระงบขอพพาทโดยการตงอนญาโตตลาการ

ทำการพจารณาชขาดตดสนขอพพาทสวนใหญจะมกำหนดไวในขอสญญาอนญาโตตลาการสำหรบประเทศไทยการ

อนญาโตตลาการนอกศาลเปนไปตามพระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2545เมออนญาโตตลาการชขาดแลวม

ผลผกพนหากคพพาทปฏบตตามคำชขาดขอพพาทกจะยตไปหากคพพาทไมปฏบตตามคำชขาดคพพาทฝายทชนะก

จะตองไปยนคำรองตอศาลเพอใหศาลพจารณาบงคบใหคพพาทฝายทแพในขอพพาทปฏบตตามคำชขาดตอไปทงน

ในการอนญาโตตลาการนอกศาลมประเดนรายละเอยดดงน

1. ขอพพาททสามารถระงบขอพพาทโดยการอนญาโตตลาการได(Arbitrability)เนองจากการอนญาโตตลาการเปนการระงบขอพพาททางเลอกอนนอกจากการพจารณาพพากษาคดของศาล

ขอพพาททสามารถระงบไดโดยการอนญาโตตลาการจงเปนไปตามกฎหมายทรฐหรอประเทศนนๆกำหนดใหขอพพาท

ชนดใดสามารถทำการชขาดโดยการอนญาโตตลาการไดเชนคดแพงสำหรบในประเทศไทยขอพพาททสามารถทำการ

อนญาโตตลาการไดแกคดแพงทงปวงทไมขดตอความสงบเรยบรอยโดยเฉพาะอยางยงคดทเกยวกบทรพยสนหรอคา

เสยหายยกเวนคดมคำสงเกยวกบการสนสภาพบคคลการเปนคนไรความสามารถหรอเสมอนไรความสามารถการ

เปนบคคลสาบสญคดเยาวชนและครอบครวเชนการหยาหรอการใชอำนาจปกครองบตรเปนตนสำหรบคดสญญา

ทางปกครองในปจจบนสามารถทำการอนญาโตตลาการได48คดฟองเรยกคาชดเชยในกฎหมายแรงงานสมพนธสวน

ในประเทศสหรฐอเมรกาคดแพงทงหมดสามารถตกลงใหอนญาโตตลาการชขาดขอพพาทได

สำหรบคดปกครองทพระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ. 2545 ทกำหนดใหสญญาทางปกครอง

สามารถทำการระงบขอพพาทดวยการอนญาโตตลาการ สญญาทางปกครอง ไดแก สญญาสมปทานสามารถทำการ

48พระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2545มาตรา15

13-48 กฎหมายธรกจ

อนญาโตตลาการไดโดยเฉพาะอยางยงกรณทหนวยงานภาครฐทำสญญาทางพาณชยกบรฐหรอเอกชนระหวางประเทศ

อยางไรกตามมมตคณะรฐมนตรฉบบทหนงทใหหนวยงานของรฐขออนมตคณะรฐมนตรกอนใชการอนญาโตตลาการ

ในคดสญญาทางปกครองและฉบบทสองทจำกดวาเฉพาะสญญาทางปกครองทสำคญเชนคดเกยวของกบสมปทาน49

ซงจะเปนสาเหตหนงททำใหมการทำการอนญาโตตลาการนอยลง อนอาจจะกระทบตอการระงบขอพพาททางการคา

และการลงทนตลอดจนมผลตอภาพลกษณทางกฎหมายของประเทศ

นอกจากนในกรณทหนวยงานของรฐบาลไทยพพาทกบนกลงทนชาวตางประเทศทไมมทรพยสนทสามารถจะ

บงคบไดในประเทศไทยแลวหนวยงานของรฐตองการจะระงบขอพพาทโดยอนญาโตตลาการเพอนำคำชขาดไปบงคบ

ในตางประเทศทมทรพยสนของคพพาททจะบงคบไดอยถาหากประเทศไทยไมบงคบใหหรอไมปฏบตตามคำชขาดของ

อนญาโตตลาการแลวศาลในตางประเทศกอาจจะไมบงคบใหในลกษณะตางตอบแทน(Reciprocity)

2.ขอสญญาอนญาโตตลาการ(Arbitrationclause)สญญาอนญาโตตลาการหมายถง สญญาทคสญญาตกลงใหระงบขอพพาททงหมดหรอบางสวนทเกดขน

แลวหรอทอาจเกดขนในอนาคตไมวาจะเกดจากนตสมพนธทางสญญาหรอไมโดยวธอนญาโตตลาการทงน สญญา

อนญาโตตลาการอาจเปนขอสญญาหนงในสญญาหลกหรอเปนสญญาอนญาโตตลาการแยกตางหากกได50

จากมาตรานหลกสญญาอนญาโตตลาการมผลผกพนใหตองทำการอนญาโตตลาการในกรณดงตอไปน

2.1มหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอคสญญาทงสองฝายโดยหลกแลวสญญาอนญาโตตลาการตองมหลก

ฐานเปนหนงสอลงลายมอชอคสญญาเวนแต

2.2 ปรากฏขอสญญาในเอกสารทคสญญาโตตอบกนทางจดหมาย โทรสาร โทรเลข โทรพมพ การแลก-

เปลยนขอมลโดยมการลงลายมอชออเลกทรอนกสหรอทางอนซงมการบนทกขอสญญานนไว กถอวามสญญา

อนญาโตตลาการ

2.3 มการกลาวอางขอสญญาในขอเรยกรองหรอขอคดคานและคสญญาฝายทมไดกลาวอางไมปฏเสธ ให

ถอวามสญญาอนญาโตตลาการแลว เมอมการยนขอเรยกรองหรอขอคดคานโดยมการกลาวอางวามขอสญญา

อนญาโตตลาการแลงฝายทมไดกลาวอาง ไดแกผคดคานหรอผเรยกรองแลวแตกรณมไดโตแยงคดคานกถอวาม

ขอสญญาอนญาโตตลาการแลว

ดงนนขอสญญาอนญาโตตลาการอาจจะเขยนไวไดดงน

เขยนในสญญาหลกโดยคพพาทเชนในสญญากอสรางคพพาทอาจจะกำหนดขอสญญาอนญาโตตลาการไว

ในสญญายอยขอหนงขอใดกได

เขยนไวในสญญาอกฉบบแยกตางหาก ในกรณทคพพาทเขยนสญญากอสรางไวโดยไมไดกำหนดขอสญญา

อนญาโตตลาการไว คสญญาอาจเขยนขอสญญาอนญาโตตลาการขนใหมอกฉบบหนง โดยกำหนดวา ถามขอพพาท

จากสญญากอสรางดงกลาวใหระงบดวยการอนญาโตตลาการทำใหมผลใหคสญญาตองผกพนทำการอนญาโตตลาการ

กอนจะนำขอพพาทไปฟองตอศาลโดยไมทำการอนญาโตตลาการไมได

49ดมตคณะรฐมนตรฉบบเดอนมกราคมและฉบบเดอนพฤษภาคมพ.ศ.2547 50พระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2545มาตรา11

13-49การระงบขอพพาท

3.การบงคบใหทำการอนญาโตตลาการกอนตามหลกการของการอนญาโตตลาการเมอคพพาทตกลงทำสญญาอนญาโตตลาการกนแลวเมอมขอพพาท

เกดขนคพพาทกจะตองผกพนใหทำการอนญาโตตลาการกนกอนไมวาฝายใดฝายหนงจะตายหรอถกพทกษทรพยเดด

ขาดหรอตกเปนผไรความสามารถ51แตอยางไรกตามไมผกพนผคำประกนทไมไดเปนคสญญาอนญาโตตลาการดวย

นอกจากระบไวโดยชดแจง52เมอมขอสญญาอนญาโตตลาการแลวเกดขอพพาทคพพาทฝายใดจะไปฟองศาลโดยท

คความอกฝายไมยนยอมไมไดโดยมหลกดงน

ในกรณทคสญญาฝายใดฝายหนงฟองคดเกยวกบขอพพาทตามสญญาอนญาโตตลาการโดยมไดเสนอขอ

พพาทนนตอคณะอนญาโตตลาการตามสญญาคสญญาฝายทถกฟองอาจยนคำรองตอศาลทมเขตอำนาจไมชากวาวน

ยนคำใหการหรอภายในระยะเวลาทมสทธยนคำใหการตามกฎหมายใหมคำสงจำหนายคดเพอใหคสญญาไปดำเนนการ

ทางอนญาโตตลาการและเมอศาลทำการไตสวนแลวเหนวาไมมเหตททำใหสญญาอนญาโตตลาการนนเปนโมฆะหรอ

ใชบงคบไมไดหรอมเหตททำใหไมสามารถปฏบตตามสญญานนไดกใหมคำสงจำหนายคดนนเสย

การยนคำรองขอใหศาลจำหนายคดใหไปทำอนญาโตตลาการกอนเปนหลกเกณฑสำคญของกฎหมายแม

แบบของคณะกรรมาธการกฎหมายการคาแหงสหประชาชาตค.ศ.1985ทมทมาจากอนสญญาวาดวยการยอมรบและ

ปฏบตตามคำชขาดของอนญาโตตลาการตางประเทศฉบบกรงนวยอรก1958ขอ253โดยมหลกตามพระราชบญญต

อนญาโตตลาการดงน

3.1 มขอสญญาอนญาโตตลาการ ในกรณทคสญญาฝายใดฝายหนงฟองคดเกยวกบขอพพาทตามสญญา

อนญาโตตลาการโดยมไดเสนอขอพพาทนนตอคณะอนญาโตตลาการตามสญญา ตองเปนกรณทมขอสญญา

อนญาโตตลาการระหวางโจทกกบจำเลย

3.2 คความทถกฟองยนคำรองใหจำหนายคดไมชากวาวนยนคำใหการหรอระยะเวลาทมสทธยนคำใหการ

คพพาทฝายทถกฟองตองยนคำรองภายใน15วนหรอ30วนในกรณทสงสำเนาคำเสนอขอพพาทโดยการประกาศ

หนงสอพมพ หรอกรณทศาลอนญาตใหขยายระยะเวลายนคำใหการเปนระยะเวลาเวลาเทาใดกสามารถยนคำรองได

ภายในระยะเวลาเวลานนและตองเปนกรณทจำเลยยนคำรองคดคานขอใหศาลจำหนายคดเองศาลจะไมหยบยกขน

พจารณาเพราะไมใชปญหาเกยวกบความสงบเรยบรอยและถอไดวาเปนกรณทจำเลยสละสทธทจะคดคาน

แมจำเลยจะยนคำใหการและฟองแยงเขามาพรอมกบยนคำรองขอใหจำหนายคดไปดำเนนการ

อนญาโตตลาการกอนศาลกตองจำหนายคดใหเพราะการทฟองแยงเปนการดำเนนการตามทกฎหมายกำหนดมใช

กรณทจะถอไดวาไมประสงคทจะดำเนนการอนญาโตตลาการตอไป54

3.3ไมมเหตทสญญาอนญาโตตลาการเปนโมฆะใชบงคบไมไดไมสามารถปฏบตตามสญญาได

สญญาอนญาโตตลาการจะเปนโมฆะไดแกกรณทขอสญญาอนญาโตตลาการขดตอความสงบเรยบรอย

หรอศลธรรมอนด

สญญาอนญาโตตลาการทใชบงคบไมได ไดแก อนญาโตตลาการทระบชอไวในขอสญญาอนญาโต-

ตลาการถงแกกรรมหรอสถาบนอนญาโตตลาการทกำหนดไวในสญญาเลกหรอหยดไมดำเนนการใหบรการแลว

51พระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2545มาตรา1352อนนตจนทรโอภากรคำอธบายกฎหมายวาดวยวธการระงบขอพพาททางธรกจโดยการอนญาโตตลาการหนา44 53ทมทมาจากอนสญญาวาดวยการยอมรบนบถอและปฏบตตามคำชขาดของอนญาโตตลาการตางประเทศฉบบกรงนวยอรก 1958

ขอ2 54คำพพากษาศาลฎกาท958/2544

13-50 กฎหมายธรกจ

สญญาอนญาโตตลาการทไมสามารถปฏบตไดเชนการทไมสามารถดำเนนการในชนอนญาโตตลาการ

ตอไปได ดงตวอยาง ในกรณทผคดคานเขาสกระบวนการฟนฟกจการทำใหตองหยดกระบวนการทงปวงเกยวกบ

ลกหน(AutomaticStay)55

4.อำนาจพจารณาของคณะอนญาโตตลาการพระราชบญญตอนญาโตตลาการ 2545 มาตรา 24 กำหนดใหอนญาโตตลาการสามารถชขาดขอบอำนาจ

ของตนเองไดตามหลก(CompetencedelaCompetence)เมอคณะอนญาโตตลาการชขาดแลวคพพาทไมพอใจ

กสามารถทจะยนคำรองใหศาลพจารณาอำนาจของอนญาโตตลาการไดอยางไรกตามมปญหาในทางปฏบตทนาสนใจ

วาเมออนญาโตตลาการผถกคดคานเขาเปนคความกบคพพาทฝายทคดคานตนเองแลวจะมอำนาจพจารณาขอพพาท

นนตอไปหรอไมเพราะจะเปนกรณทมผลประโยชนขดกน

5.การแตงตงคดคานและถอดถอนอนญาโตตลาการ5.1การแตงตงอนญาโตตลาการการแตงตงอนญาโตตลาการเปนกระบวนการทสำคญหากคพพาทสามารถ

แตงตงอนญาโตตลาการไดอยางถกตองและรวดเรวแลว กสามารถดำเนนกระบวนพจารณาชนอนโตตลาการได

อยางรวดเรวและมผลบงคบไดตามกฎหมาย เนองจากอนญาโตตลาการมบทบาททสำคญอยางยงทจะทำใหการ

อนญาโตตลาการดำเนนไปไดอยางรวดเรวถกตองและเปนธรรมตอคพพาทการแตงตงอนญาโตตลาการสามารถดำ

เนการไดดงน

5.1.1 คพพาทเปนผแตงตงในกรณทมอนญาโตตลาการคนเดยวกจะรวมกนแตงตงอนญาโตตลาการ

หากมอนญาโตตลาการมากกวา1คนคพพาทจะรวมกนแตงตงอนญาโตตลาการ

5.1.2 บคคลหรอหนวยงานทไดรบมอบหมายเปนผแตงตงในสญญาคพพาทอาจจะตกลงกนใหบคคล

หรอหนวยงานใดๆเปนผแตงตงอนญาโตตลาการแทนไดเชนอาจจะระบไววาหากไมสามารถแตงตงอนญาโตตลาการ

ไดใหประธานหอการคาหรออยการสงสดเปนผแตวงตงเปนตน

5.1.3 คพพาทยนคำรองขอใหศาลแตงตงหากไมสามารถแตงตงอนญาโตตลาการได คพพาทอาจจะ

ยนคำรองตอศาลทมเขตอำนาจใหแตงตงอนญาโตตลาการไดตามมาตรา1856

ขอสงเกตกรณแตงตงชาวตางประเทศใหปฏบตหนาทในการอนญาโตตลาการ57กอนหนานการแตงตง

อนญาโตตลาการชาวตางประเทศไมสามารถทจะทำไดแตในปจจบนไดมการดำเนนการแกไขพระราชกฤษฎกาวาดวย

การทำงานของคนตางดาวทำใหอนญาโตตลาการชาวตางประเทศสามารถเปนอนญาโตตลาการไดแตตองขอใบอนญาต

ทำงาน(workpermit)ซงกเปนผลดททำใหคพพาทชาวตางประเทศเกดความเชอมนในการอนญาโตตลาการและใช

การอนญาโตตลาการระงบขอพพาทมากขน โดยชาวตางประเทศสามารถเขามาปฏบตหนาทในการอนญาโตตลาการ

ไดดงน

(1) คพพาทสามารถแตงตงชาวตางประเทศเปนผรบมอบอำนาจได แตไมสามารถวาความอยาง

ทนายความ

55พระราชบญญตลมละลายพ.ศ.2484มาตรา90/12(4)56พระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2545มาตรา1857ดพระราชกฤษฎกากำหนดใหคนตางดาวซงปฏบตหนาทหรอภารกจบางประการไมตองอยภายใตบงคบแหงพระราชบญญตการทำงาน

ของคนตางดาวพ.ศ.2521(ฉบบท2)พ.ศ.2528มาตรา5-8

13-51การระงบขอพพาท

(2) คพพาทสามารถแตงตงชาวตางประเทศเปนอนญาโตตลาการได เพราะวาเปนการปฏบตหนาท

กงตลาการซงตามพระราชกฤษฎกาวาดวยการทำงานของคนตางดาวชาวตางประเทศสามารถปฏบตหนาทอนญาโต-

ตลาการไดแตจะตองขอใบอนญาตเขาทำงานใหถกตอง

(3) คพพาทสามารถแตงตงชาวตางประเทศเปนทนายความได พระราชกฤษฎกาวาดวยการทำงาน

ของคนตางดาวบญญตใหชาวตางประเทศปฏบตหนาททนายความในคดอนญาโตตลาการเฉพาะกรณทไปบงคบนอก

ประเทศและกรณทไมใชกฎหมายไทยดงนนทนายความชาวตางประเทศจงเขามาปฏบตหนาทในการอนญาโตตลาการ

ไดคอนขางนอยยกเวนแตจะเปนกรณทกำหนดไวตามกฎหมายเพอปองกนมใหมาแยงอาชพของคนไทย

คพพาทควรจะพจารณาแตงตงอนญาโตตลาการทมความรความเชยวชาญในสาขาทพพาทหรอทเกยวของ

กบขอพพาท58และควรจะมความรและเขาใจในกระบวนการอนญาโตตลาการตลอดจนประพฤตตนอยในกรอบของ

ประมวลจรยธรรมอนญาโตตลาการเปนอยางดมฉะนนอาจจะเปนอปสรรคตอการดำเนนการในชนอนญาโตตลาการ

ไดนอกจากนอนญาโตตลาการจะตองเปนผตรวจสอบตนเองดวยวาเคยมสวนเกยวของกบคพพาทหรอไมเชนอดต

ผพพากษาคณะกรรมการรฐวสาหกจพนกงานอยการคณะกรรมการกฤษฎกา เคยมสวนเกยวของกบขอพพาทไม

วาจะในทางใดไมควรทจะรบเปนอนญาโตตลาการ เวนแตเมอเปดเผยขอเทจจรงแลวคพพาทยนยอมทงยงมภาระ

ทจะตองตรวจสอบวาตนเองมสวนเกยวของกบขอพพาทหรอไมตลอดเวลาของการพจารณาขอพพาท59 การแตงตง

อนญาโตตลาการนนแมวาคพพาทจะสามารถแตงตงอนญาโตตลาการจากผทอยนอกทะเบยนรายชอไดกตามแตการ

แตงตงอนญาโตตลาการจากผทอยในทะเบยนจะเปนผทมความรเชยวชาญผานการคดเลอกและมความรความเขาใจ

ในการอนญาโตตลาการเปนอยางดทจะทำใหกระบวนพจารณาดำเนนไปไดอยางรวดเรวและถกตอง

5.2การคดคานอนญาโตตลาการคพพาทอาจจะคดคานอนญาโตตลาการทเหนวามผลประโยชนไดเสยไดเปน

ญาตเปนทนายความเปนทปรกษากฎหมายวศวกรทปรกษาหรอลกจางหากสงสยวาจะกระทบตอความเปนอสระหรอ

เปนกลางในการทำหนาทชขาดตดสนคดไดการคดคานใหดำเนนการภายใน15วนหากคพพาทอกฝายหนงไมยอม

ดวยหรอคณะอนญาโตตลาการทถกคดคานไมถอนตวคพพาทอกฝายกตองรองขอใหคณะอนญาโตตลาการวนจฉย

หากคณะอนญาโตตลาการวนจฉยไมใหถอนอนญาโตตลาการกตองยนคำรองตอศาลเพอวนจฉยตอไปภายใน30นบ

ตงแตวนจฉย

5.3การถอดถอนอนญาโตตลาการเมอแตงตงอนญาโตตลาการแลวคพพาทจะถอดถอนอนญาโตตลาการได

เมออนญาโตตลาการไมมความเปนกลางไมปฏบตหนาท คพพาทสามารถรวมกนถอดถอนอนญาโตตลาการได หาก

คพพาทอกฝายหนงไมยอมกตองรองขอใหคณะอนญาโตตลาการวนจฉยหากคณะอนญาโตตลาการวนจฉยไมให

ถอดถอนอนญาโตตลาการกตองยนคำรองตอศาลเพอวนจฉยตอไปภายใน30นบตงแตวนทคณะอนญาโตตลาการ

วนจฉย

6.กระบวนการอนญาโตตลาการนอกศาลโดยปกตแลวกระบวนการอนญาโตตลาการนอกศาลจะเรมเมอมการยนขอเสนอใหทำการอนญาโตตลาการ

และเสรจสนเมออนญาโตตลาการทำคำชขาดแลวแตกอาจจะแตกตางกนไปตามสถาบนตางๆ

6.1 การเรมตนและสนสดการอนญาโตตลาการ สำหรบตามพระราชบญญตอนญาโตตลาการนนการ

อนญาโตตลาการมการเรมตนและสนสดดงน60

58อนนตจนทรโอภากรขอสงเกตพระราชบญญตอนญาโตตลาการใหมเอกสารแจก59ประมวลจรยธรรมอนญาโตตลาการขอ12-15 60พระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2545มาตรา27

13-52 กฎหมายธรกจ

6.1.1การเรมตนกระบวนการอนญาโตตลาการตามมาตรา27เรมตนเมอ

1) เมอคพพาทไดรบหนงสอขอใหระงบขอพพาทจากอกฝายเชนก.และข.ทำสญญากนโดยม

ขอสญญาอนญาโตตลาการกนเมอมขอพพาทเกดขนก.มหนงสอมาถงข.ใหระงบขอพพาทการอนญาโตตลาการก

เรมขนแลว

2)เมอฝายหนงบอกกลาวใหอกฝายแตงตงอนญาโตตลาการในกรณทมขอสญญาอนญาโตตลาการ

แลวพพาทกนคพพาทมหนงสอแจงใหอกฝายแตงตงอนญาโตตลาการและฝายนนไดรบในวนใดการอนญาโตตลาการ

กเรมตนในวนดงกลาว

3) เมอคพพาทฝายหนงแจงขอพพาทตอคณะอนญาโตตลาการทตงไวกอนแลว เชน ในสญญาม

การแตงตงคณะอนญาโตตลาการไวเรยบรอยแลว เมอมขอพพาทผเรยกรองแจงขอพพาทตอคณะอนญาโตตลาการ

ในวนท10สงหาคมพ.ศ.2550การอนญาโตตลาการจงเรมตนในวนดงกลาว

4) เมอเสนอขอพพาทตอหนวยงานอนญาโตตลาการ เมอคพพาทเสนอขอพพาทตอสถาบน

หรอหนวยงานทดำเนนการใหบรการดานอนญาโตตลาการ เชน ในกรณทผเรยกรองยนคำเสนอขอพพาทตอสถาบน

อนญาโตตลาการในวนท14สงหาคมพ.ศ.2550กระบวนการอนญาโตตลาการกเรมตนในวนดงกลาวไมวาสถาบน

อนญาโตตลาการจะมคำสงรบในวนใด

6.1.2การสนสดกระบวนการอนญาโตตลาการตามมาตรา38กระบวนการอนญาโตตลาการนอกศาล

สนสดดงน61

1)เมออนญาโตตลาการมคำชชาด เมออนญาโตตลาการทำคำชขาดเรยบรอยแลวกระบวน

พจารณาในชนอนญาโตตลาการกเสรจสนอนญาโตตลาการกหมดหนาทเวนแตกรณทคพพาทจะขอใหแกไขตความ

หรอทำคำชขาดเพมเตมตามทกฎหมายใหอำนาจไว

2) เมอคณะอนญาโตตลาการมคำสง เมอผเรยกรองถอนขอเรยกรอง คกรณตกลงใหการ

อนญาโตตลาการสนสดและคณะอนญาโตตลาการพบวาไมจำเปนทจะดำเนนกระบวนพจารณาตอไปหรอไมสามารถ

ทำไดเชนกรณทผคดคานเปนบรษททศาลมคำสงใหฟนฟกจการกไมสมารถดำเนนการอนญาโตตลาการตอไปได

6.2กระบวนพจารณาชนอนญาโตตลาการกระบวนการอนญาโตตลาการจะมลกษณะคลายการพจารณาคด

ของศาลแตแตกตางกนไปแลวสถาบนแตอยางไรกตามสวนใหญจะมความแตกตางกนไมมากนกเนองจากจะดำเนน

การตามขอบงคบอนญาโตตลาการแหงสหประชาชาต(UNCTRALArbitrationRule)ทประเทศสมาชกรวมกนราง

จงมลกษณะคลายกนทำใหสามารถทำความเขาใจไดงายสะดวกแกการนำมาใชโดยมรายละเอยดดงน

6.2.1การยนคำเสนอขอพพาทเมอมขอพพาทเกดขนแลวคพพาทไมสามารถเจรจากนไดหากคพพาท

ประสงคจะระงบขอพพาทดวยการอนญาโตตลาการผเรยกรองจะตองเสนอขอพพาทใหอนญาโตตลาการพจารณาตาม

แบบของแตละสถาบน โดยคำเสนอขอพพาทจะเทยบเคยงกบคำฟองของศาลซงจะตองแสดงสภาพแหงขอหาคำขอ

บงคบและขอสญญาอนญาโตตลาการ

เมอมขอพพาทขอโตแยงขอเรยกรองเกดขนผเรยกรองตองยนคำเสนอขอพพาทใหถกตองตามแบบ

หลงจากนนผอำนวยการสถาบนจะเปนผตรวจและพจารณารบคำเสนอขอพพาทกอนสงใหผคดคานทำคำคดคานและ

คำแกขอเรยกรองแยงถามภายใน15วนนบแตไดรบสำเนาคำเสนอขอพพาทในทางปฏบตผอำนวยการสถาบนจะไม

รบขอพพาทไวพจารณาในกรณตอไปน

61พระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2545มาตรา3

13-53การระงบขอพพาท

1)ไมมขอสญญาอนญาโตตลาการ

2)ทำไมถกแบบตามขอบงคบ

3)ไมมหนงสอมอบอำนาจหรอมแตไมปดอากรแสตมป

4)ไมประทบตราสำคญของบรษท

5)กรรมการผมอำนาจตามจำนวนทกำหนดไวในหนงสอรบรองลงลายมอชอไมครบตามจำนวน

ทกำหนดไว

ในการยนคำเสนอขอพพาทคพพาทจะตองใชแบบคำเสนอขอพพาททถกตองเพอทจะไมทำใหเสยเวลา

ในการแกไขความถกตองตามแบบควรจะแนบเอกสารเปนหนงสอใหครบถวน

นอกจากน ขอพพาททกำหนดใหระงบขอพพาทโดยสถาบนอนญาโตตลาการของหอการคานานาชาต

(ICC) ขอบงคบของสถาบนดงกลาวจะตองยนคำเรยกรองตอเลขาธการสถาบนสถาบนณกรงปารส หากคพพาท

ประสงคจะใชขอบงคบของสถาบนดงกลาวกตองยนคำเสนอขอพพาทใหถกตอง

6.2.2การยนคำใหการขอเรยกรองแยงและคำแกขอเรยกรองแยงเมอผคดคานไดรบคำเสนอขอพพาท

เรยบรอยแลวผคดคานจะตองทำคำคดคานภายใน15วนหรอตามทขอบงคบของแตละสถาบนซงระยะเวลาเหลา

นคพพาทอาจจะขออนญาตขยายระยะเวลาไดโดยหลกคณะอนญาโตตลาการจะคอนขางยดหยนอนญาตใหขยายได

ตามความยงยากของขอพพาทโดยยดหลกความรวดเรวของกระบวนการอนญาโตตลาการและใหโอกาสทงสองฝาย

อยางเทาเทยมกนในคำคดคานผคดคานอาจจะยนขอเรยกรองแยงเขามาดวยกไดเชนเดยวกบการฟองแยง

6.2.3การไกลเกลยขอพพาทกอนเรมการดำเนนกระบวนพจารณา สถาบนสวนใหญจะมการเจรจา

ไกลเกลยขอพพาทโดยมผไกลเกลยขอพพาททำการไกลเกลยขอพพาทใหแกคพพาท หากสำเรจกจะทำสญญา

ประนประนอมกนตอไปหากไมสำเรจกจะเขาสกระบวนการอนญาโตตลาการในการแตงตงอนญาโตตลาการมา

ชขาดขอพพาทตอไป สวนใหญอนญาโตตลาการกบผททำการไกลเกลยขอพพาทจะเปนคนละคนกนเพอปองกน

อนญาโตตลาการทชขาดขอพพาทไดรขอเทจจรงทเกดจากการไกลเกลยขอพพาทกอนทจะทำการชขาดตดสนอาจจะ

ทำใหตดสนโดยไมเปนกลางได

6.2.4การกำหนดประเดนขอพพาทและกระบวนพจารณาเมอคพพาทยนคำเสนอขอพพาทคำคดคาน

ขอเรยกรองแยง คำแกขอเรยกรองแยงแลว อนญาโตตลาการกจะนดพรอมคพพาทเพอกำหนดกระบวนพจารณา

ประเดนขอพพาทรวมถงหนาทนำสบวาจะใหผใดนำพยานเขาสบกอนแลวใหอกฝายนำพยานเขาสบแก ซงมลกษณะ

คลายการชสองสถานในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงในศาลนนเอง ในกรณทผคดคานไมเขารวมการ

อนญาโตตลาการและไมยนคำคดคาน อนญาโตตลาการมอำนาจพจารณาคดไปฝายเดยวโดยใหผเสนอขอพพาทนำ

พยานเขาสบ ในการกำหนดกระบวนพจารณาคพพาทโดยความเหนชอบของอนญาโตตลาการจะตกลงกำหนดระยะ

เวลาการยนสำเนาเอกสารคำใหการพยานหรอคำซกถามพยานหมายเพอแลกเปลยนกน

6.2.5การสบพยานการสบพยานในชนอนญาโตตลาการมลกษณะเชนเดยวกนกบการพจารณาคดใน

ศาลโดยจะมการยนคำเบกความพยานหรอคำถามพยานหมายใหคความอกฝายหนงไดตรวจดและเตรยมการซกคาน

ไวเมอถงวนนดพจารณากจะเรมดวยการใหพยานสาบานหรอปฏญาณตนแลวถามคานและถามตงสำหรบกรณพยาน

หมายกถามความตามคำถามทสงใหแลวกอนทจะถามคานและถามตงตอไปนอกจากนอนญาโตตลาการอาจอนญาต

ใหคพพาทถามคานหรอถามตงจนหมดพยานระหวางการสบพยานอนญาโตตลาการสามารถไตสวนโดยการสอบถาม

พยานไดอนญาโตตลาการสามารถเดนเผชญสบในสถานททพพาทเพอดสถานทพพาทอนทำใหสามารถชขาดตดสน

13-54 กฎหมายธรกจ

ขอพพาทไดงายขน ในระหวางพจารณาคณะอนญาโตตลาการมอำนาจไตสวนและสามารถซกถามพยานได62 เพอให

ไดความจรงทชดเจนแตอนญาโตตลาการจะตองระมดระวงไมซกถามพยานในลกษณะทชวยเหลอคพพาทฝายใด

ในการสบพยานในการอนญาโตตลาการสามารถทำการบนทกภาพ และบนทกเสยงไวไดโดยไมตอง

ถอดเทปบนทกเสยงหากฝายใดตองการอนญาโตตลาการกขอใหดำเนนการใหโดยเสยคาใชจายตามอตราทกำหนด

ซงจะทำใหเกดความรวดเรวในการดำเนนกระบวนพจารณาและลดคาใชจายทำใหสามารถเกบถอยคำพยานไดครบ

ถวนอนจะเปนประโยชนตอคณะอนญาโตตลาการในการพจารณาทำคำชขาด

คพพาททประสงคจะนำพยานเขาสบจะตองยนบญชระบพยานพรอมสำเนาเอกสารใหถกตองและตระ

เตรยมพยานใหพรอมเพอมใหเสยเวลาโดยเฉพาะในการพจารณาทนดตอเนองกนไมนำพยานทไมเกยวของฟมเฟอย

เขาสบโดยไมจำเปนเพอใหการสบพยานเปนไปอยางรวดเรว เพราะวาหลายครงคพพาทฝายทอางพยานทไมตดตาม

หรอนำพยานเขาสบจนคณะอนญาโตตลาการตองมคำสงใหตดพยานทำใหเกดความเสยหายแกรปคดของตนได

ในกรณทมการดำเนนการแจงใหคพพาทอกฝายทราบโดยถกตองแลว แตคพพาทอกฝายไมยน

คำคดคานแลวไมเขามาตอสหรอไมมาในวนนดสบพยานอนญาโตตลาการสามารถดำเนนการพจารณาชขาดตดสนไป

ฝายเดยวได63ซงฝายผคดคานจะตองระมดระวงในการตอสคดหากไมเขาตอสคดแลวอนญาโตตลาการพจารณาคด

ไปฝายเดยวแลวตดสนใหแพคดคพพาทฝายนนอาจจะถกศาลบงคบใหปฏบตตามคำชขาดไดหากไดดำเนนการแจง

ใหทราบโดยชอบตามทอยทเคยใหไวโดยถกตองตามหลกกฎหมายแลว

6.2.6การยนคำแถลงการณปดคดเมอสบพยานเสรจสนแลวคพพาทกอาจจะยนคำแถลงการณปดคด

ในระยะเวลาทอนญาโตตลาการกำหนดหรอคพพาทตกลงกนเชน15วนภายหลงการสบพยานเพอใหชหรอโนมนาว

ใหคณะอนญาโตตลาการเหนวาพยานหลกฐานของตนมนำหนกมากกวาพยานอกฝาย

6.2.7 การทำคำชขาดคำชขาดของอนญาโตตลาการจะตองเปนทำเปนหนงสอและระบเหตผลแหงการ

วนจฉยชขาดขอพพาทเวนแตคพพาทจะตกลงกนวาไมตองระบเหตผล64และอนญาโตตลาการจะตองลงลายมอชอใน

คำชขาดภายหลงจากเสรจสนการพจารณาอนญาโตตลาการจะตองทำคำชขาดโดยเรวและจะตองรวมกนปรกษาและ

ทำคำชขาดโดยไมใหผอนรวมในการทำหรอเขยนคำชขาดและตองรกษาผลของคำชขาดไวเปนความลบไมใหฝายใด

รลวงหนากอนทจะไดมการสงสำเนาคำชขาดใหคำชขาดตองทำตามแบบระบเหตผลชดแจงและตองกระทำโดยเสยง

ขางมากหากคณะอนญาโตตลาการไมสามารถหาเสยงขางมากไดประธานคณะอนญาโตตลาการจะเปนผทำคำชขาด

แตเพยงผเดยว โดยไมมการแตงผชขาดดงเชนกฎหมายฉบบเดม สำหรบกรณทไมสามารถหาเสยงขางมากไดและ

อนญาโตตลาการกมความเหนในการชขาดไมตรงหรอไมเหมอนกนเลยประธานคณะอนญาโตตลาการจงตองเปน

ผทำคำชขาดคำชขาดจะตองลงลายมอชอคณะอนญาโตตลาการใหครบองคคณะมฉะนนตองจดแจงเหตทลงลายมอ

ชอไมครบ65 คำชขาดของอนญาโตตลาการเมอดำเนนการเสรจแลวจะสงสำเนาคำชขาดใหคพพาทแทน โดยการให

เจาหนาทไปสงทางไปรษณยหรอประกาศหนงสอพมพแลวแตกรณจะไมมการอานใหคพพาทฟงดงเชนคำพพากษา

ของศาลคำชขาดจะมผลเมอคพพาทไดรบสำเนาคำชขาดแลว

อนญาโตตลาการจะทำคำชขาดขอพพาทโดยชขาดใหไดไมเกนคำขอทระบไว ยกเวนจะเปนการชขาด

ตามสญญาประนประนอมยอมความหรอกำหนดคาปวยการอนญาโตตลาการและคาใชจายในการดำเนนขอพพาท66

62พระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2545มาตรา25และขอบงคบสำนกงานศาลยตธรรมวาดวยการอนญาโตตลาการขอ2163พระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2545มาตรา3164พระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2545มาตรา37วรรคหนง 65พระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2545มาตรา37วรรคสอง 66พระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2545มาตรา47

13-55การระงบขอพพาท

คณะอนญาโตตลาการไมสามารถชขาดใหคพพาทฝายใดจายคาใชจายในการดำเนนคดไดเชนคาทนายความทตกลง

กนคาเอกสาร(LegalCost)ไดดงเชนประเทศสงคโปรหรอประเทศองกฤษซงคาใชจายดงกลาวในขอพพาททมทน

ทรพยสงและมพยานเอกสารจำนวนมาก เงนคาใชจายในการดำเนนกระบวนพจารณาจะเปนจำนวนเงนทสงมากซง

คพพาทแตละฝายจะตองเสยไปโดยไมสามารถเรยกคนไดอยางไรกตามผเขยนมความเหนวาคพพาทสามารถทจะ

ตกลงกนไดวาใหฝายทแพในขอพพาทเปนผจายคาใชจายในการดำเนนกระบวนพจารณาไดโดยไมนาจะเปนขอตกลง

ทขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน

ในบางสถาบนเชนสถาบนอนญาโตตลาการของหอการคาระหวางประเทศ(InternationalChamber

ofCommerce)มคณะกรรมการทเรยกวา (ArbitrationCourt ) เปนผตรวจสอบรปแบบและความถกตองของ

คำชขาดหากเหนวาคำชขาดไมถกตองตามรปแบบกสามารถทจะสงใหอนญาโตตลาการพจารณาแกไขและยงไมใหออก

คำชขาดไดทำใหคำชขาดมมาตรฐานสงและเปนทยอมรบมากขนนอกจากนในการทำคำชขาดอนญาโตตลาการตอง

มความเปนอสระและเปนกลางกลาทจะชขาดไปตามความถกตองแหงขอพพาทไมตดสนเขาขางฝายตนหรอปกปองผล

ประโยชนของฝายตนแตเพยงฝายเดยวดวยความเกรงกลววาตนจะไดรบผลกระทบไมวาทางดานการประกอบอาชพ

และการเงนมฉะนนแลวภาระหนาทในการทำคำชขาดจะตองตกอยกบประธานคณะอนญาโตตลาการตามกฎหมาย

ในการทำคำชขาดนน อนญาโตตลาการสามารถชขาดขอพพาทไดคอนขางกวางกวาศาลทตองใชหลก

กฎหมายโดยอนญาโตตลาการสามารถชขาดขอพพาทโดยใชหลกกฎหมายและหลกตางๆดงน

1)กฎหมายทคพพาทกำหนดใหนำมาใชบงคบแกขอพพาท ในกรณทมการกำหนดถงกฎหมาย

หรอระบบกฎหมายของประเทศใด เชนตกลงใชกฎหมายเกยวกบการซอขายของประเทศสหราชอาณาจกรหรอใช

กฎหมายเกยวกบการขนสงสนคาทางทะเลของประทศสหรฐอเมรกาบงคบเเกขอพพาท โดยตองตกลงไวชดแจงวา

เปนกฎหมายวธพจารณาหรอกฎหมายสารบญญตหากขอความมไดกำหนดไวโดยชดแจงใหหมายความถงกฎหมาย

สารบญญตมใชกฎหมายวาดวยการขดกนแหงกฎหมายของประเทศนน

2)กฎหมายไทยในกรณทคพพาทมไดตกลงกนไวคณะอนญาโตตลาการตองใชกฎหมายไทย

ในการชขาดขอพพาท เชนขอพพาทเกยวกบสญญาซอขายสนคา เมอไมไดกำหนดกฎหมายทใชไวกตองใชประมวล

กฎหมายแพงและพาณชยพ.ศ.2499วาดวยการซอขายบงคบแกขอพพาทเวนแตเปนกรณทมการขดกนแหงกฎหมาย

กใหพจารณาจากหลกวาดวยการขดกนแหงกฎหมายทคณะอนญาโตตลาการเหนสมควรนำมาปรบใช

3)หลกแหงความสจรตและเปนธรรม ทเรยกวาหลก ex et equo et bono โดยคพพาทจะ

ตองกำหนดไวโดยชดเจนใหอนญาโตตลาการสามารถชขาดขอพพาทโดยใชหลกแหงความสจรตและเปนธรรม เชน

อนญาโตตลาการชขาดตามสญญาประนประนอมยอมความแบงมรดกทตกลงกนแลวแตฝายหนงยงมไดลงลายมอ

ชอในสญญาประนประนอมยอมความเพราะสนชพเสยกอน เนองจากอนญาโตตลาการเหนวาทงสองฝายตกลงแบง

มรดกกนไดเรยบรอยแลว67

4)ตามขอสญญาหรอธรรมเนยมปฏบตทางการคาอนญาโตตลาการจะตองตดสนตามขอสญญา

และหากเปนขอพพาททางการคาใหคำนงถงธรรมเนยมปฏบตทางการคาทใชกบธรกรรมนนดวยเชนการขนสงสนคา

ทางทะเลหรอการประกนภยทางทะเลเปนตน

6.2.8 การทำความเหนแยง โดยหลกการแลว คำชขาดของอนญาโตตลาการมผลผกพนคพพาทจง

ไมควรจะมการทำความเหนแยงเชนเดยวกบคำพพากษาศาลฎกา แตอยางไรกตาม ไมมบทบญญตกฎหมายหามไว

ดงนน อนญาโตตลาการเสยงขางนอยอาจจะทำความเหนแยงแนบไวกบคำชขาดเพอโนมนาวใหศาลทจะพจารณา

67คำพพากษาศาลฎกาท8244/2542

13-56 กฎหมายธรกจ

บงคบหรอปฏเสธคำชขาดเหนวาความเหนของอนญาโตตลาการททำความเหนแยงนนถกตองเพอทศาลจะไดปฏเสธ

ไมบงคบตามคำชขาดในขณะทมการยนขอใหบงคบตามคำชขาดหรอในขณะทอทธรณคำพพากษาใหศาลฎกาพจารณา

ในชนอทธรณคำพพากษาของศาลชนตน

ในการทำคำชขาดประธานคณะอนญาโตตลาการตองรวมออกเสยงในการชขาดขอพพาทดวยนนโดย

ประธานคณะอนญาโตตลาการควรจะสอบถามไปทละประเดนเพอหาเสยงขางมากกรณทคณะอนญาโตตลาการไม

สามารถหาเสยงขางมากไดประธานคณะอนญาโตตลาการเปนผทำคำชขาดแตเพยงผเดยวกรณนมประเดนทนาสนใจ

คอหากอนญาโตตลาการทงสองฝายไมเหนดวยกบประธานแลวทำความเหนแยงแมวาคำชขาดจะถกตองตามกฎหมาย

แตกอาจจะทำใหคำชขาดไมนาเชอถอและมผลในขณะทขอใหศาลบงคบใหปฏบตตามคำชขาด

6.2.9การแกไขตความและการทำคำชขาดเพมเตม

1)การแกไขคำชขาดในกรณทคำชขาดใดมขอผดพลาดและขอผดหลงเลกนอยเชนพมพตวเลข

วนทชอบคคลหรอจำนวนทนทรพยผดพลาดคณะอนญาโตตลาการอาจแกใหถกตองไดถาเหนสมควรหรอคพพาท

อาจรองขอใหแกไขคำชขาดไดภายใน 30 วนนบแตชขาดคณะอนญาโตตลาการจะแกไขใหไดถาเหนสมควรภายใน

30 วนตามมาตรา 39 อยางไรกตามคพพาทฝายทอนญาโตตลาการชขาดใหแพจะใชบทบญญตนในการขอแกไข

คำชขาดใหตนเปนฝายชนะคดนนไมสามารถทำได โดยคณะอนญาโตตลาการจะตองปฏเสธไมดำเนนการใหตามท

คพพาทรองขอ

2)การตความคำชขาด ในกรณทคำชขาดใดอานไมเขาใจเขยนไมชดเจนทำใหไมสามารถปฏบต

ได คความอาจรองขอใหตความคำชขาดไดภายใน 30 วนนบแตชขาดคณะอนญาโตตลาการจะตความใหไดถาเหน

สมควรภายใน30วนตามมาตรา39

3)การทำคำชขาดเพมเตม ในกรณทคณะอนญาโตตลาการทำคำชขาดไมครบทกประเดนท

คพพาทรองขอคพพาทอาจจะรองขอใหคณะอนญาโตตลาการทำคำชขาดเพมเตมไดภายใน30วนนบแตไดรบสำเนา

คำชขาดคณะอนญาโตตลาการจะตองทำคำชขาดเพมเตมใหเสรจสนภายใน 60 วนนบตงแตไดรบคำรองขอใหทำ

คำชขาดเพมเตมคณะอนญาโตตลาการจะตองระวงไมใหระยะเวลาลวงเลยจนพนกำหนดอนอาจจะนำมาซงการคดคาน

การทำคำชขาดได เรองทจะทำคำชขาดเพมเตมจะตองเปนเรองทวากนมาแลวในการพจารณาแตไมไดชขาดให มใช

เรองทคพพาทหยบยกขนใหมนอกจากนถาเหนวาพยานหลกฐานทนำสบไวไมเพยงพอคณะอนญาโตตลาการกอาจ

จะใหคพพาทนำพยานเขาสบเพอใหชขาดไดถกตองได

7. กระบวนการในศาลหลงจากมการชขาดขอพพาท7.1การเพกถอนคำชขาดคำชขาดของคณะอนญาโตตลาการมผลผกพนคพพาทแตอยางไรกตามคพพาท

ฝายทแพและไมพอใจในผลของคำชขาดสามารถจะเพกถอนคำชขาดไดโดยยนคำรองขอตอศาลทมเขตอำนาจตาม

มาตรา9ไดภายใน90วนนบตงไดรบสำเนาคำชขาด68ทงนระยะเวลาดงกลาวนาจะขยายไมไดและผรองจะตองเปน

ผนำสบพสจนตามหลกการของมาตรา 40 อนเปนหลกการของอนสญญาวาดวยการยอมรบและบงคบตามคำชขาด

ของอนญาโตตลาการฉบบกรงนวยอรกค.ศ.1958ขอ5มาตรานแมจะมสวนดทคพพาททเหนวาคำชขาดไมถกตอง

สามารถรองขอใหศาลเพกถอนคำชขาดไดเลยโดยทไมตองรอไวคดคานเมอผชนะรองขอใหศาลบงคบตามคำชขาด

แตจะมขอเสยกคอคพพาททแพในประเดนทพพาทจำนวนมากจะใชมาตรานในการขอใหศาลเพกถอนคำชขาด อน

จะทำใหการอนญาโตตลาการลาชาโดยเฉพาะอยางยงกรณทศาลพจารณาไตสวนโดยการใหนำพยานหลกฐานเขาสบ

พยานใหมเสมอนกบการพจารณาคดใหม

68พระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2545มาตรา40

13-57การระงบขอพพาท

ในการเพกถอนคำชขาดนนผขอนาจะขอใหเพกถอนคำชขาดทงฉบบแตอยางไรกตามในกรณทคำชขาดม

หลายสวนผขอกนาทจะขอเพกถอนเฉพาะสวนได

เหตผลในการขอใหเพกถอนคำชขาด เหตทจะขอใหศาลเพกถอนคำชขาดกำหนดไวในพระราชบญญต

อนญาโตตลาการพ.ศ.2545มาตรา40ไดแก

7.1.1ถาคพพาทฝายทขอใหเพกถอนอนไดแกฝายแพสามารถพสจนไดวา

1)คความบกพรองในเรองความสามารถไดแก คพพาทเปนผเยาวทำสญญาโดยไมไดรบความ

ยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมผทำสญญาไมมอำนาจเชนสญญาระหวางหางหนสวนทลงชอกรรมการไมครบตาม

ทกำหนดไวในหนงสอสำคญไมประทบตราสำคญของบรษท

2)สญญาอนญาโตตลาการไมมผลผกพนในประเทศทตกลงหรอประเทศไทยในกรณทไมได

ตกลงกน เชนทำสญญาใหระงบขอพพาทในคดคมครองแรงงานในบางประเทศทตกลงกนจงไมสามารถทำได หาก

ไมไดตกลงกนกพจารณาจากกฎหมายไทย

3)ไมแจงใหอกฝายทราบและมโอกาสตอส เชนทำการอนญาโตตลาการไปฝายเดยวโดยไมได

แจงใหอกฝายทราบและมโอกาสตอสคดแตถาเปนการแจงใหทราบโดยชอบโดยสงไปตามทอยททราบแหลงสดทาย

ประกาศหนงสอพมพแลวกไมเขามาตอสจะอางวาไมทราบไมมโอกาสตอสไมได

4) ไมอยในขอบเขตสญญาอนญาโตตลาการ เชน ขอสญญาอนญาโตตลาการใหชขาดในเรอง

วาการออกแบบกอสรางและการกอสรางดำเนนการโดยถกตองหรอไมเทานนอนญาโตตลาการตองชขาดในขอทตกลง

กนเทานนจะไปชขาดในประเดนอนอกไมไดหากชขาดศาลกจะไมบงคบให

5)องคประกอบคณะอนญาโตตลาการหรอกระบวนพจารณาไมเปนไปตามทตกลงหรอกรณท

ไมไดตกลงกนองคประกอบดงกลาวไมชอบดวยกฎหมาย ไดแก กรณทอนญาโตตลาการเปนจำนวนคแทนทจะเปน

จำนวนคตามกฎหมายฉบบใหม

7.1.2มกรณปรากฏตอศาลวา

1)ขอพพาทนนไมสามารถระงบไดดวยการอนญาโตตลาการเชนขอพพาททางอาญาขอพพาท

ทางแพงเกยวกบสภาพบคลสทธในครอบครวการหยา

2)การยอมรบขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนเชนผมอำนาจลงนาม

ของหนวยงานภาครฐในสญญาสมปทานระหวางหนวยงานรฐกบภาคเอกชน ไดรบหนของบรษทเอกชนในราคาทน

กอนทจะลงนามในสญญาเปนการขดตอความสงบเรยบรอยศาลปฏเสธไมบงคบใหตามทขอหรอในสญญาระหวาง

รฐกบภาคเอกชนทมการแกไขสญญาสมปทานทมทนทรพยเกน1,000ลานบาทโดยไมไดเสนอใหคณะรฐมนตรอนมต

ขดพระราชบญญตวาดวยการใหเอกชนเขารวมการงานหรอดำเนนการในกจการของรฐพ.ศ.2535ศาลปกครองสงสด

จงเพกถอนคำชขาดใหตามทขอ69

หากศาลเหนวาคำรองมเหตอนสมควร ศาลอาจใหอนญาโตตลาการพจารณาดำเนนการเพอใหเหตแหง

การเพกถอนหมดสนไป หากคพพาทยนคำรองและศาลเหนสมควรอาจใหคณะอนญาโตตลาการดำเนนการตาม

ทคณะเหนสมควรเพอใหเหตแหงการเพกถอนหมดสนไป เชน กรณทคพพาทฝายหนงขอใหเพกถอนเนองจาก

คณะอนญาโตตลาการชขาดไมครบตามทผเสนอขอพพาทรองขอ คณะอนญาโตตลาการอาจจะชขาดใหใหมหรอ

ไมชขาดใหโดยใหเหตผลวาไดชขาดครบถวนแลว ในกรณหลงนจะเปนเรองทศาลจะพจารณาบงคบใหหรอปฏเสธ

ไมบงคบใหตามคำชขาดตอไป

69คำพพากษาศาลปกครองสงสดทอ.349/2549

13-58 กฎหมายธรกจ

เหตผลในการเพกถอนคำชขาดซงไดแกการบงคบตามคำชขาดขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนด70

นนมาตรฐานของศาลในแตละประเทศจะแตกตางกนไปนอกจากนในแตละศาลเชนศาลปกครองและศาลยตธรรม

กอาจจะมมาตรฐานทแตกตางกน และในแตละประเทศกจะมความแตกตางกนดวย แตในตางประเทศศาลปฏเสธ

ไมบงคบใหตามคำชขาดของอนญาโตตลาการเพราะวาอนญาโตตลาการเรยกหรอรบสนบนการคดคานคำชขาดของ

อนญาโตตลาการตามมาตรา 40นน เมอไดรบคำรองแลวนาจะตองสงสำเนาคำรองใหกบคพพาทฝายทชนะคดดวย

และไมควรทจะเรยกอนญาโตตลาการไปใหการแกคดเพราะวาไมใชหนาทของอนญาโตตลาการเนองจากเปนหนาท

ของคพพาทอกฝายหนงทจะเขาไปแกคดแทนโดยนำสบหกลางจงจะเหมาะสมกวา

ในการขอใหเพกถอนคำชขาดของอนญาโตตลาการนน คพพาทฝายทชนะคดควรทจะรองขอใหศาลบงคบ

ตามคำชขาดหรอในกรณทขอใหบงคบตามคำชขาดของอนญาโตตลาการฝายผแพกอาจจะรองขอใหศาลเพกถอน

คำชขาดเพอทผทแพจะไดไมตองนำสบพสจนอกครงหนง

7.2 การยอมรบหรอบงคบตามคำชขาดอนญาโตตลาการเมอคณะอนญาโตตลาการมคำชขาดตดสนคดและ

สงสำเนาคำชขาดใหคพพาทฝายทจะตองปฏบตตามคำชขาดทราบแลวคความฝายนนไมปฏบตตามคำชขาด หาก

คพพาทฝายทชนะในขอพพาทตองการใหปฏบตตามคำชขาดอย คพพาทฝายนนจะตองรองขอใหศาลบงคบใหตาม

คำชขาดโดยยนคำรองพรอมขอสญญาอนญาโตตลาการและคำชขาดพรอมคำแปลเปนภาษาไทยทรบรองความถกตอง

ตอศาลเพอใหศาลบงคบตามคำชขาดของอนญาโตตลาการ

7.2.1ศาลทมเขตอำนาจในกระบวนการอนญาโตตลาการตามมาตรา9ศาลทมอำนาจพจารณาขอพพาท

ไดแก ศาลยตธรรมและศาลปกครองทคพพาทมภมลำเนามการทำการอนญาโตตลาการอยในเขตหรอเปนศาลทม

เขตอำนาจเหนอคด เชนมลคดเกดทรพยพพาทตงอยกรณศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศซง

มอำนาจในคดตามพระราชบญญตจดตงศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศนนศาลมอำนาจจำกด

เพยงคดบางประเภท71 และประธานศาลฎกากมคำวนจฉยวามอำนาจตามพระราชบญญตนนเทานน72 ในสวนของ

ศาลทมเขตอำนาจในสญญาทางปกครองนน การขอใหมการบงคบตามคำชขาดของอนญาโตตลาการควรอยในเขต

อำนาจศาลปกครองมใชยนตอศาลใดกได73

สำหรบการทำคำชขาดตามสญญาประนประนอมยอมความเมอคพพาทฝายทจะตองปฏบตตามสญญา

ไมชำระเงนตามคำชขาดผชนะจะตองรองขอตอศาลใหบงคบตามคำชขาดภายใน 3ป นบแตวนทอาจบงคบได อน

ไดแก วนทสงสำเนาคำชขาดใหคพพาทฝายทแพคดได ตามมาตรา 42 แตอยางไรกตามมปญหากรณทมการชขาด

ตามสญญาประนประนอมยอมความแลวตกลงชำระหนเปนงวดๆและมการผดสญญาในงวดทเกนกวา 3ป ซงอาจ

จะเกนกวาระยะเวลา3ปนบแตวนทอาจจะบงคบไดซงในทางปฏบตระยะเวลา3ปนนใหนบจากวนทเกดสทธเรยก

รองคอวนทผดสญญา

การบงคบตามคำชขาดทงคำชขาดในประเทศไทยหรอตางประเทศตองยนตอศาลทมเขตอำนาจคอ

ศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศศาลทคความมภมลำเนาศาลทมเขตอำนาจพจารณาขอพพาท

นน และศาลทมการทำการอนญาโตตลาการอยในเขตตามม. 9 โดยคำชขาดในประเทศเสยคาขนศาลอตรารอยละ

0.5แตไมเกน50,000บาทสวนทเกน50ลานอตรารอยละ0.1คำชขาดตางประเทศอตรารอยละ1สวนทเกน50

ลานอตรารอยละ0.1ในคดททนทรพยไมเกน300,000บาทกอยในอำนาจศาลแขวงทจะพจารณาคำขอได

70พระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2545มาตรา4471พระราชบญญตจดตงศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศพ.ศ.2539มาตรา7 72คำวนจฉยชขาดของประธานศาลฎกาททก.25/254873คำวนจฉยของคณะกรรมการวนจฉยชขาดอำนาจหนาทระหวางศาลท1/2546

13-59การระงบขอพพาท

7.2.2เหตทศาลจะไมบงคบใหตามคำชขาดเหตผลทจะนำสบใหศาลปฏเสธไมบงคบใหตามคำชขาดม

หลายประการซงเปนไปตามหลกการของอนสญญาวาดวยการยอมรบและบงคบตามคำชขาดของอนญาโตตลาการตาง

ประเทศค.ศ.1958ซงเปนเรองของกระบวนพจารณาไมถกตองไมไดเปดโอกาสใหคพพาทไดนำสบตอสอยางเตมทการ

บงคบขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชนซงผแพตองนำสบพสจนคำชขาดของอนญาโตตลาการ

ททำขนในประเทศทไมไดเปนภาคในอนสญญาวาดวยการยอมรบและบงคบตามคำชขาดอนญาโตตลาการตางประเทศ

ฉบบกรงนวยอรกสามารถบงคบในศาลประเทศไทยไดทงนเนองจากขณะลงนามในอนสญญาดงกลาวประเทศไทยไม

ไดตงขอสงวนทใหสงวนไวได2กรณคอใชเฉพาะขอพพาททางการคาพาณชยและเปนคำชขาดททำขนในประเทศภาค

ของอนสญญาวาดวยการยอมรบและบงคบตามคำชขาดของอนญาโตตลาการตางประเทศดงนนคำชขาดไมวาจะทำ

ในประเทศใดเปนภาคในอนสญญาหรอไมและจะเปนขอพพาททางการคาพาณชยหรอไมเมอมาขอใหศาลไทยบงคบ

ใหตามคำชขาดในประเทศไทยศาลกจะตองรบไวพจารณาบงคบใหตอไปทงนเหตทคพพาทฝายทแพจะตองพสจน

เพอไมใหศาลบงคบตามคำชขาดนนกำหนดไวในมาตรา43,44ดงน

1)คความบกพรองในเรองความสามารถ เชน คพพาทเปนผเยาวทำสญญาโดยไมไดรบความ

ยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมผทำสญญาไมมอำนาจเชนสญญาระหวางหางหนสวนทลงชอกรรมการไมครบตาม

ทกำหนดไวในหนงสอสำคญไมประทบตราสำคญของบรษท

2)สญญาอนญาโตตลาการไมมผลผกพนในประเทศทตกลง หรอประเทศไทยในกรณทไม

ไดตกลงกน เชน ตกลงทำการอนญาโตตลาการในประเทศทหามทำการอนญาโตตลาการในคดทมตลาดในประเทศ

สหรฐอเมรกาในบางรฐหรอทำอนญาโตตลาการคดอาญาในประเทศไทย

3)ไมแจงใหอกฝายทราบและมโอกาสตอส เชนทำการอนญาโตตลาการไปฝายเดยวโดยไมได

แจงใหอกฝายทราบและมโอกาสตอสคดแตถาเปนการแจงใหทราบโดยชอบโดยสงไปตามทอยททราบแหลงสดทาย

ประกาศหนงสอพมพแลวกไมเขามาตอสจะอางวาไมทราบไมมโอกาสตอสไมได

4)ไมอยในขอบเขตสญญาอนญาโตตลาการ เชน ขอสญญาอนญาโตตลาการใหชขาดในเรอง

วาการออกแบบกอสรางและการกอสรางดำเนนการโดยถกตองหรอไมเทานนอนญาโตตลาการตองชขาดในขอทตกลง

กนเทานนจะไปชขาดในประเดนอนอกไมไดหากชขาดศาลกจะไมบงคบให

5)องคประกอบคณะอนญาโตตลาการหรอกระบวนพจารณาไมเปนไปตามทตกลงหรอกรณท

ไมไดตกลงกนองคประกอบดงกลาวไมชอบดวยกฎหมาย ไดแก กรณทอนญาโตตลาการเปนจำนวนคแทนทจะเปน

จำนวนคตามกฎหมายฉบบใหม

6)คำชขาดยงไมมผลผกพนหรอไดถกเพกถอนหรอระงบใชเสยโดยศาลทมเขตอำนาจหรอภาย

ใตกฎหมายของประเทศททำคำชขาดเวนแตในกรณทยงอยในระหวางการขอใหศาลทมเขตอำนาจทำการเพกถอนหรอ

ระงบใชซงคำชขาดศาลอาจเลอนการพจารณาคดทขอบงคบตามคำชขาดไปไดตามทเหนสมควรและถาคพพาทฝาย

ทขอบงคบตามคำชขาดรองขอศาลอาจสงใหคพพาทฝายทจะถกบงคบวางประกนทเหมาะสมกอนกได

นอกจากนมาตรา44ไมใหศาลบงคบตามคำชขาดในกรณดงตอไปน

1)ขอพพาทนนไมสามารถระงบไดดวยการอนญาโตตลาการเชนขอพพาททางอาญาขอพพาท

ทางแพงเกยวกบสภาพบคลสทธในครอบครว

2)การยอมรบขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนเชนผมอำนาจลงนาม

ของหนวยงานภาครฐในสญญาสมปทานระหวางหนวยงานรฐกบภาคเอกชนไดรบหนของบรษทเอกชนในราคาทนกอน

ทจะลงนามในสญญาเปนการขดตอความสงบเรยบรอยศาลฎกาปฏเสธไมบงคบใหตามคำชขาดอนญาโตตลาการ74

74คำพพากษาศาลฎกาท7277/2549

13-60 กฎหมายธรกจ

ขอสงเกต การบงคบตามคำชขาดตามพระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ. 2545มาตรา 43-44นน ไม

ไดแบงแยกระหวางคำชขาดของอนญาโตตลาการภายในประเทศ(DomesticArbitralAward)และคำชขาดทเปน

คำชขาดของอนญาโตตลาการตางประเทศ(InternationalArbitralAward)ดงเชนพระราชบญญตอนญาโตตลาการ

พ.ศ. 2530 และใชหลกการในการปฏเสธหรอยอมรบตามคำชขาดของอนสญญาวาดวยการยอมรบและบงคบตาม

คำชขาดของอนญาโตตลาการตางประเทศฉบบกรงนวยอรก ค.ศ.1958 ซงศาลไทยมอำนาจทจะตรวจสอบวา

กระบวนการอนญาโตตลาการทำขนโดยถกตองตามขอบงคบหรอกฎหมายหรอไม การบงคบขดตอความสงบ

เรยบรอยหรอศลธรรมอนดหรอไมศาลไมมอำนาจทจะเขาไปรอหรอแกไขในเนอหาสาระของคำชขาดหรอดลพนจของ

อนญาโตตลาการนอกจากจะยอมรบบงคบใหตามทขอหรอปฏเสธไมบงคบใหเทานน75ซงจะเหนไดวาแตกตางจากการ

อนญาโตตลาการในศาลทศาลสามารถสงใหอนญาโตตลาการแกไขคำชขาดไดถาเหนวาไมถกตองกอนทจะพพากษาให

ตามคำชขาด76นอกจากนการอทธรณการอนญาโตตลาการในศาลกตองเปนไปตามบทบญญตกฎหมายวธพจารณา

ความแพงมาตรา222ซงเหตทจะอทธรณจะแตกตางกนบางเลกนอย

7.3การอทธรณคำพพากษาหรอคำสงของศาลพระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2545มาตรา45กำหนด

ใหอทธรณคำพพากษาและคำสงของศาลไปยงศาลฎกาและศาลปกครองสงสดไดโดยตรง ในลกษณะการอทธรณ

กาวกระโดดเพอทจะไดลดขนตอนและระยะเวลาในการพจารณาคดในศาลอทธรณโดยใหศาลฎกาและศาลปกครอง

สงสดไดพจารณาโดยตรงทเดยวเวนแตอทธรณจะเปนไปตามเหตทบญญตไวในพระราชบญญตอนญาโตตลาการ77

ไดแก

7.3.1การยอมรบบงคบตามคำชขาดขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน เชน

กรณทศาลฎกาไมบงคบใหตามคำชขาดเนองจากในการลงนามในสญญาสมปทานหวหนาหนวยงานของรฐคสญญา

ไดรบหนของบรษทเอกชนคสญญาในราคาทนเปนการทำสญญาโดยขดตอความสงบเรยบรอยสญญาเปนโมฆะ78

7.3.2คำสงหรอคำพพากษาฝาฝนตอกฎหมายอนเกยวกบความสงบเรยบรอยเชนคำพพากษาทบงคบ

ใหคพพาทปฏบตตามคำชขาดทขดกฎหมายหรอขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประเทศ

7.3.3คำสงหรอคำพพากษาไมตรงกบคำชขาดของคณะอนญาโตตลาการเชนอนญาโตตลาการตดสน

ใหชำระเงนคากอสรางตามคำขอ1ลานบาทแตศาลชนตนพพากษาใหชำระเงนเพยง500,000บาท

7.3.4ผพพากษาหรอตลาการทพจารณาทำความเหนแยงสำหรบกรณนตองเปนการทผพพากษาศาล

ยตธรรมหรอตลาการศาลปกครองทำความเหนแยงในขณะทพจารณาบงคบหรอปฏเสธไมบงคบใหตามคำชขาดและ

ไมเหนดวยไดทำความเหนแยงไวเทานนหากไมไดทำความเหนแยงไวกไมสามารถทจะรบรองหรออนญาตใหฎกาได

7.3.5คำสงเกยวกบวธการชวคราวหรอคมครองประโยชนตามมาตรา 16 สำหรบคำสงเกยวกบการ

คมครองชวคราวแลวสามารถทจะฎกาไดทกเรองเชนคำสงใหยดทรพยอายดทรพย

ในการอทธรณนนใหอทธรณตอศาลฎกาหรอศาลปกครองสงสดโดยไมผานศาลอทธรณเปนการอทธรณ

กาวกระโดดเพอไมใหเสยเวลาในการพจารณาในศาลอทธรณอกศาลหนง

75คำพพากษาศาลฎกาท1505/2547 76ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา217 77พระราชบญญตอนญาโตตลาการพ.ศ.2545มาตรา45

13-61การระงบขอพพาท

กจกรรม13.3.3

เหต ใน การ เพก ถอน คำ ชขาด ของ อนญาโตตลาการ ม อะไร บาง ใคร จะ ตอง เปน ผนำ สบ พสจน

แนวตอบกจกรรม13.3.3

ท จะ ขอ ให ศาล เพก ถอน คำ ชขาด ของ อนญาโตตลาการ กำหนด ไว ใน พระ ราช บญญต อนญาโตตลาการ

พ.ศ. 2545 มาตรา 40 ดงน

1. ถา ค พพาท ฝาย ท ขอ ให เพก ถอน อน ไดแก ฝาย แพ สามารถ พสจน ได วา (ผ ท ขอ หรอ ผ แพ เปน ผนำ สบ

พสจน)

1.1 ค ความ บกพรอง ใน เรอง ความ สามารถ เชน ค พพาท เปน ผ เยาว ทำ สญญา โดย ไม ได รบ ความ

ยนยอม จาก ผ แทน โดย ชอบ ธรรม ผ ทำ สญญา ไมม อำนาจ เชน สญญา ระหวาง หาง หน สวน ท ลงชอ กรรมการ ไม ครบ

ตาม ท กำหนด ไว ใน หนงสอ สำคญ ไม ประทบ ตรา สำคญ ของ บรษท

1.2 สญญา อนญาโตตลาการ ไมม ผล ผกพน ใน ประเทศ ท ตกลง หรอ ประเทศไทย ใน กรณ ท ไม ได

ตกลง กน เชน ทำ สญญา ให ระงบ ขอ พพาท ใน คด คมครอง แรงงาน ท ประเทศ บาง ประเทศ ท ตกลง กน จง ไม สามารถ

ทำได หาก ไม ได ตกลง กน ก พจารณา จาก กฎหมาย ไทย

1.3 ไม แจง ให อก ฝาย ทราบ และ ม โอกาส ตอส เชน ทำการ อนญาโตตลาการ ไป ฝาย เดยว โดย ไม ได

แจง ให อก ฝาย ทราบ และ ม โอกาส ตอส คด แต ถา เปนการ แจง ให ทราบ โดย ชอบ โดย สง ไป ตาม ท อย ท ทราบ แหลง

สดทาย ประกาศ หนงสอพมพ แลว ก ไม เขา มา ตอส จะ อาง วา ไม ทราบ ไมม โอกาส ตอส ไม ได

1.4 ไม อย ใน ขอบเขต สญญา อนญาโตตลาการ เชน ขอ สญญา อนญาโตตลาการ ให ชขาด ใน เรอง

วาการ ออกแบบ กอสราง และ การ กอสราง ดำเนน การ โดย ถก ตอง หรอ ไม เทานน อนญาโตตลาการ ตอง ชขาด ใน ขอ

ท ตกลง กน เทานน จะ ไป ชขาด ใน ประเดน อน อก ไม ได หาก ชขาด ศาล ก จะ ไม บงคบ ให

1.5 องค ประกอบ คณะ อนญาโตตลาการ หรอ กระบวน พจารณา ไม เปน ไป ตาม ท ตกลง หรอ กรณ ท

ไม ได ตกลง กน องค ประกอบ ดง กลาว ไม ชอบ ดวย กฎหมาย น ไดแก กรณ ท อนญาโตตลาการ เปน จำนวน ค แทนท จะ

เปน จำนวน ค ตาม กฎหมาย ฉบบ ใหม

2. ม กรณ ปรากฏ ตอ ศาล วา (ศาล หยบยก ขน ได เอง)

2.1 ขอ พพาท นน ไม สามารถ ระงบ ได ดวย การ อนญาโตตลาการ เชน ขอ พพาท ทาง อาญา ขอ พพาท

ทาง แพง เกยว กบ สภา พบคล สทธ ใน ครอบครว การ หยา

2.2 การ ยอมรบ ขด ตอ ความ สงบ เรยบรอย หรอ ศล ธรรม อน ด ของ ประชาชน เชน ผ ม อำนาจ ลง นาม

ของ หนวย งาน ภาค รฐ ใน สญญา สมปทาน ระหวาง หนวย งาน รฐ กบ ภาค เอกชน ได รบ หน ของ บรษท เอกชน ใน ราคา

ทน กอน ท จะ ลง นาม ใน สญญา เปนการ ขด ตอ ความ สงบ เรยบรอย ศาล ปฏเสธ ไม บงคบ ให ตาม ท ขอ

13-62 กฎหมายธรกจ

เรองท13.3.4

ขอดขอจำกดและความคมกนของอนญาโตตลาการ

การอนญาโตตลาการแตละประเภทจะมทงขอดและขอจำกดทตางกนไปแลวแตคพพาทจะพจารณาเลอกใช

ใหเหมาะสมโดยสามารถจำแนกใหเหนไดดงน

1.ขอดของการอนญาโตตลาการการอนญาโตตลาการเปนการระงบขอพพาททางเลอกหนงทมขอดเหมาะแกการทใชระงบขอพพาทดงตอไปน

1.1 สามารถดำเนนการไดสะดวกไมเปนพธการมากนก การอนญาโตตลาการสามารถนงพจารณาทสถาบน

อนญาโตตลาการในประเทศใดหรอสถานทใดกไดตามทคพพาทจะตกลงกนหรออนญาโตตลาการกำหนดโดยเฉพาะ

อยางยงการอนญาโตตลาการเฉพาะกจสามารถตกลงใชสถานทของโรงแรมในประเทศใดทำการพจารณาแลวชขาดได

การพจารณายดหยนเนนเนอหาสาระของขอพพาทมากกวาการแพชนะกนโดยกฎหมายวธพจารณาความ

1.2การดำเนนการสามารถทำไดรวดเรวกวาการดำเนนคดในศาลหรอวธการอนเนองจากการอนญาโตตลาการ

สามารถแตงตงผมคณวฒมความเชยวชาญและประสบการณในเรองทพพาทมาพจารณาขอพพาทการพจารณาชขาด

จงมความรวดเรวประกอบกบอนญาโตตลาการมขอพพาททจะตองพจารณาไมมากสามารถนดพจารณาตอเนองกน

ไปไดอยางรวดเรวทำใหสามารถตดสนไดเรวกวาการพจารณาคดของศาลประกอบกบอนญาโตตลาการมเหตแหงการ

อทธรณไดนอย

1.3 ประหยดคาใชจายในการฟองรองและบงคบคดการอนญาโตตลาการทพจารณาอยางรวดเรวเมอชขาด

แลวคพพาทยอมรบไมตองมการพจารณาในศาลสงตอไปหรอหากจะตองมการพจารณาในการบงคบหรอปฏเสธไม

บงคบคดในศาลแลวกมเหตใหอทธรณไดในประเดนไมมากนก ทำใหใชเวลานอยประหยดทงเวลาและคาใชจายใน

การฟองรองและตอสคดไดมากขน

1.4รกษาความสมพนธระหวางคพพาทและพรรคพวกวธการอนญาโตตลาการเปนวธการทยดหยนพจารณา

กนในเนอหาสาระของขอพพาทโดยคพพาทประสงคทจะใหขอพพาทสามารถระงบไดตามหลกการและแนวปฏบตของ

ขอพพาท เพอการดำเนนธรกจหรอการคาระหวางกนจงทำใหความสมพนธระหวางคพพาทอยในเกณฑทดเปนมตร

ตอกนคพพาทสามารถประกอบธรกจรวมกนตอไปได อนจะเปนผลดกบทงสองฝายมากกวาการพจารณาพพากษา

ในศาลทตองตอสเพอเอาชนะซงทำใหความสมพนธของคพพาทเลวรายจนยากทจะเยยวยา

1.5 สรางความเปนธรรมและความพงพอใจใหแกคพพาทการอนญาโตตลาการตดสนชขาดโดยอนญาโต-

ตลาการทมความรความเชยวชาญในสาขาทพพาท เชน การกอสราง การใชอนญาโตตลาการทเปนวศวกรทมความร

เชยวชาญในการกอสรางจะทำใหสามารถชขาดตดสนไดรวดเรวและถกตองเปนธรรมนอกจาน วธการทยดหยนจะ

ชวยรกษาความสมพนธอนดตอกนทำใหสามารถทจะทำธรกจรวมกนตอไปได

1.6รกษาชอเสยงและความลบสวนตวและทางธรกจของคพพาทหลกการของการอนญาโตตลาการจะ

ดำเนนการเปนความลบไมไดเปดเผยตอบคคลทวไปดงเชนการพจารณาคดโดยเปดเผยในศาลการอนญาโตตลาการ

จะกระทำโดยเปดเผยกตอเมอคความยนยอมดงนน การดำเนนการชขาดขอพพาทโดยอนญาโตตลาการจงสามารถ

รกษาชอเสยงของคพพาทและความลบทางธรกจของคพพาทมใหเกดความเสยหายแกคพพาทได

13-63การระงบขอพพาท

1.7 การระงบขอพพาทและกฎหมายเกยวกบการอนญาโตตลาการทำใหคพพาทสามารถทจะเลอกใชวธการ

ระงบขอพพาทไดหลายวธเปนการสรางภาพลกษณทางกฎหมายใหแกประเทศทำใหตางประเทศรวมทงนกการคาและ

การลงทนยอมรบและเชอถอวาประเทศไทยมระบบกฎหมายททนสมยสามารถรองรบการคาและการลงทนระหวาง

ประเทศไดเปนอยางด นกการคาและการลงทนมความมนใจในการทจะมาลงทนเพราะเชอวาระบบกฎหมายและการ

ระงบขอพพาทสามมารถคมครองพวกเขาได

1.8 ลดปรมาณคดทขนสศาลและหนวยงานอน เชน สำนกงานอยการสงสดสำนกงานบงคบคด การ

อนญาโตตลาการหากสำเรจและคพพาทปฏบตตามจะชวยลดปรมาณคดทตองขนสศาลไดจำนวนหนง หรอหาก

จะตองไปดำเนนการบงคบคดหรอเพกถอน การพจารณาโดยอนญาโตตลาการกจะชวยลดความยงยากในการ

พจารณาพพากษาโดยศาลในสวนของงานในดานการตดสนในเนอหาสาระของคดโดยผพพากษาไดมากเนองจาก

อนญาโตตลาการมความรความเชยวชาญในสาขาทพพาทมากกวา

1.9เปนประโยชนตอการทคพพาทจะเลอกใชการระงบขอพพาททกประเภทมขอดและขอจำกดทงสนไมมวธ

การระงบขอพพาทใดทไมมขอจำกดการระงบขอพพาทบางชนดอาจจะไมเหมาะสมกบขอพพาทบางเรองการระงบขอ

พพาทบางเรองอาจจะเหมาะสมกวา การมวธการระงบขอพพาทหลายวธจะทำใหคพพาทสามารถเลอกใชในการระงบ

ขอพพาทไดมากกวาการทจะตองถกบงคบใหไปฟองศาลทงๆทการพจารณาคดในศาลอาจจะไมเหมาะสมทสดสำรบ

การระงบขอพพาทประเภทนน

1.10ใชในการบรหารจดการคดของศาลการอนญาโตตลาการทงในและนอกศาลจะชวยใหคพพาทและศาล

มทางเลอกในการระงบขอพพาทมากขนอนเปนการลดปรมาณคดของศาล และใชในการบรหารจดการคดไดมากขน

และมประสทธภาพ

1.11คำชขาดอนญาโตตลาการใชบงคบไดกวางขวางในหลายประเทศกวาการพจารณาคดของศาลขอนเปน

จดเดนของการอนญาโตตลาการทเดนกวาการพพากษาของศาล เนองจากประเทศสวนใหญเปนภาคในอนสญญาวา

ดวยการยอมรบและบงคบตามคำชขาดของอนญาโตตลาการตางประเทศฉบบกรงนวยอรกค.ศ.1958ซงประเทศท

เปนภาคจะยอมรบและบงคบใหตามคำชขาดอนญาโตตลาการหากไมเขาขอยกเวนทศาลจะไมบงคบให

2. ขอจำกดของการอนญาโตตลาการแมวาการอนญาโตตลาการจะมประโยชนอยมากแตการอนญาโตตลาการกอาจจะมขอจำกดอยบางไดแก

2.1 การอนญาโตตลาการนนไมมสภาพบงคบตองขนกบความยนยอมของทงสองฝายในการทจะใชการ

อนญาโตตลาการในการระงบขอพพาทไมสามารถทจะบงคบใหคพพาททำการอนญาโตตลาการตางกบในบางประเทศ

ทสามารถบงคบใหดำเนนการอนญาโตตลาการได

2.2 การอนญาโตตลาการมจดเดนทอนญาโตตลาการทพจารณาชขาดขอพพาทดงนนอนญาโตตลาการจะ

ตองมความรจรยธรรมความเปนอสระและเปนกลางการทไดอนญาโตตลาการทไมมคณสมบตดงกลาวทำใหคพพาท

ไมไดรบความเปนธรรมในการตดสนอนอาจจะทำใหการอนญาโตตลาการไมไดรบความเชอถอได

2.3 การอนญาโตตลาการเปนการดำเนนในลกษณะทเปนเอกชนการอนญาโตตลาการจงตองมศาลชวยเหลอ

ในกระบวนพจารณาในหลายขนตอนเชนการแตงตงอนญาโตตลาการการคดคานการถอนอนญาโตตลาการการออก

หมายเรยกการคมครองชวคราวการเพกถอนและการบงคบตามคำชขาด

2.4 เมอมการแตงตงอนญาโตตลาการแลวอนญาโตตลาการไมมความเปนกลางไมปฏบตหนาทคพพาท

สามารถถอดถอนอนญาโตตลาการ

13-64 กฎหมายธรกจ

2.5คพพาทอาจจะคดคานอนญาโตตลาการทตนเองเหนวา มประโยชนไดเสย ถาเปนญาตเปนทนายความ

เปนทปรกษากฎหมาย วศวกรทปรกษาหรอลกจาง หากสงสยวาจะกระทบตอความเปนอสระหรอเปนกลางในการ

ทำหนาทชขาดตดสนคด

กจกรรม13.3.4

การ อนญาโตตลาการ แตละ ประเภท ม ขอด และ ขอ จำกด ตาง กน อยางไร บาง

แนวตอบกจกรรม13.3.4

การ อนญาโตตลาการ เปนการ ระงบ ขอ พพาท ทาง เลอก หนง ท ม ขอด เหมาะ แก การ ท ใช ระงบ ขอ พพาท

ดง ตอ ไป น

1. สามารถ ดำเนน การ ได สะดวก ไม เปน พธการ มาก นก

2. การ ดำเนน การ สามารถ ทำได รวดเรว กวา การ ดำเนน คด ใน ศาล หรอ วธ การ อน

3. ประหยด คา ใช จาย ใน การ ฟอง รอง และ บงคบ คด

4. รกษา สมพนธ ภาพ ระหวาง ค พพาท และ พรรค พวก

5. สราง ความ เปน ธรรม และ ความ พง พอใจ ให แก ค พพาท

6. รกษา ชอ เสยง และ ความ ลบ สวน ตว และ ทาง ธรกจ ของ ค พพาท

7. การ ม การ ระงบ ขอ พพาท และ กฎหมาย เกยว กบ การ อนญาโตตลาการ ทำให ค พพาท สามารถ ท จะ เลอก

ใช วธ การ ระงบ ขอ พพาท ได หลาย วธ เปนการ สราง ภาพ ลกษณ ทาง กฎหมาย ให แก ประเทศ

8. ลด ปรมาณ คด ท ขน ส ศาล และ หนวย งาน อน เชน สำนกงาน อยการ สงสด สำนกงาน บงคบ คด

9. เปน ประโยชน ตอ การ ท ค พพาท จะ เลอก ใช

10. ใช ใน การ บรหาร จดการ คด ของ ศาล

11. คำ ชขาด อนญาโตตลาการ ใช บงคบ ได กวาง ขวาง ใน หลาย ประเทศ กวา การ พจารณา คด ของ ศาล

แต การ อนญาโตตลาการ ก อาจ จะ ม ขอ จำกด อย บาง ไดแก

1. การ อนญาโตตลาการ นน ไมม สภาพ บงคบ ตอง ขน กบ ความ ยนยอม ของ ทง สอง ฝายใน การ ท จะ ใช การ

อนญาโตตลาการ ใน การ ระงบ ขอ พพาท

2. การ อนญาโตตลาการ ม จด เดน ท อนญาโตตลาการ ท พจารณา ชขาด ขอ พพาท ดง นน อนญาโตตลาการ

จะ ตอง ม ความ ร จรยธรรม ความ เปน อสระ และ เปนก ลาง การ ท ได อนญาโตตลาการ ท ไมม คณสมบต ดง กลาว ทำให

ค พพาท ไม ได รบ ความ เปน ธรรม

3. การ อนญาโตตลาการ เปนการ ดำเนน ใน ลกษณะ ท เปน เอกชน การ อนญาโตตลาการ จง ตอง ม ศาล ชวย

เหลอ ใน กระบวน พจารณา ใน หลาย ขน ตอน

4. เมอ ม การ แตง ตง อนญาโตตลาการ แลว อนญาโตตลาการ ไมม ความ เปนก ลาง ไม ปฏบต หนา ท ค พพาท

สามารถ ถอดถอน อนญาโตตลาการ

5. ค พพาท อาจ จะ คดคาน อนญาโตตลาการ ท ตนเอง เหน วา ม ประโยชน ได เสย ได ถา เปน ญาต เปน

ทนายความ เปน ท ปรกษา กฎหมาย วศวกร ท ปรกษา หรอ ลกจาง หาก สงสย วา จะ กระทบ ตอ ความ เปน อสระ หรอ

เปนก ลาง ใน การ ทำ หนาท ชขาด ตดสน คด

13-65การระงบขอพพาท

บรรณานกรม

มาโนชจรมาศคำอธบายประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงภาค1และ2วาดวยบททวไปและวธพจารณาในศาลชนตน

เลม2

เสาวนยอศวโรจนคำอธบายกฎหมายวาดวยวธการระงบขอพพาททางธรกจโดยการอนญาโตตลาการสำนกพมพมหาวทยาลย

ธรรมศาสตร2548

อนนต จนทรโอภากร คำอธบายกฎหมายวาดวยวธการระงบขอพพาททางธรกจโดยการอนญาโตตลาการ สำนกพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร2536