39

บทท 2

เอกสำร เกยวกบบหร

ในการศกษาวจยเรอง ศกษาพฤตกรรมการสบบหร ของชาวไทยมสลม ในอ าเภอยะรง จงหวดปตตาน ครงน ผวจยไดศกษาขอมลจาก เอกสารเกยวกบบหร และเอกสารงานวจยทเกยวของเพอเปนแนวทางในการสรางกรอบแนวคดในการวจยโดยก าหนดขอบเขตการศกษาตามล าดบ ดงน

2.1 ความเปนมาของบหรและการสบบหรในประเทศไทย 2.2 ความหมายบหร

2.3 ผลกระทบจากการสบบหร 2.4 กฎหมายทเกยวของกบการสบบหร

2.1 ควำมเปนมำของบหรและกำรสบบหรในประเทศไทย

2.1.1 ตนก ำเนดของบหร

ชาวอนเดยนแดงซงเปนชนพนเมองในทวปอเมรกา ไดเรมตนใชยาสบเปนพวกแรกโดยปลกยาสบเพอใชเปนยาและน ามาสบในพธกรรมตางๆ ใน พ.ศ. 2035 เมอครสโตเฟอร โคลมบส (Christopher Columbus) เดนเรอไปขนฝงทซนซลวาดอร ในหมเกาะเวสตอนดสนน ไดเหนชาวพนเมองน าเอาใบไมชนดหนงมามวนและจดไฟตอนปลายแลวดดควน

ตอมา พ.ศ. 2091 มการปลกยาสบในบราซลซงเปนอาณานคมของโปรตเกสในทวปอเมรกาใต เพอเปนสนคาสงออก เปนผลใหยาสบแพรหลายเขาไปในประเทศโปรตเกสและสเปนตามล าดบ

ตอมาในพ.ศ. 2103 นายฌองนโกต (Jean Nicot) เอกอครราชทตฝรงเศสประจ าประเทศโปรตเกสไดสงเมลดยาสบมายงราชส านกฝรงเศสชอของนายนโกตจงเปนทมาของชอสารนโคตน (Nicotin) ทรจกในปจจบนในพ.ศ. 2107 เซอรจอหนฮอคกนส (Sir John Hawkins) ไดน ายาสบเขาไปในประเทศองกฤษและในพ.ศ. 2155 นายจอหนรอลฟ (John Rolfe) ชาวองกฤษประสบ

40

ผลส าเรจในการปลกยาสบเชงพาณชยเปนครงแรกและ 7 ปตอมากไดสงออกผลผลตไปยงประเทศอาณานคมเปนจ านวนมหาศาล

อก 200 ปตอมา การท าไรยาสบเชงพาณชยจงเกดขนอยางแพรหลายทวโลก

2.1.2 ยำสบในประเทศไทยจำกอดตสปจจบน การบรโภคยาสบในประเทศไดเรมขนเมอใดไมมหลกฐานแนชดเพราะแมแตกอน

หนาประวตศาสตรประเทศไทยในสมยบานเชยงกมการพบกลอง ท าใหอาจเชอไดวามการใชกลองเพอการสบอะไรบางอยางซงอาจเปนยาสบกได (ขอมลจากการอภปรายกลมยอย) แตสนนษฐานกนวาอยางนอยนาจะไดมการสบยาสบมาตงแตสมยสโขทย ดวยมการคนพบกลองยาสบในสมยนน (ถนอมศร อนทนนท, 2538) และไดมการคาดประมาณอยางคอนขางแนชดวา การมวนยาสบในประเทศไทยมมาตงแตประมาณ พ.ศ. 2211 ในสมยกรงศรอยธยา โดยชาวเปอรเซยนน าเขามา แตบางกวาชาวโปรตเกสเปนผน าเอาทงใบยาและเมลดมาเพาะปลกท กรงเกา (กรงศรอยธยา) ในฐานะเปนผเสพยาสบ โดยคาดวานาจะน าเขามาเมองไทยจากมาลาย หรออนเดย ดงนน จงมการสบในลกษณะใบยาหนมวนดวยใบตอง ใบบว หรอใบจากตากแหง ลกษณะการมวนจะมวนเปนกนแหลม จากการสบยาดวยการมวนน คนไทยสมนกอนจงเรยกวา ยามวน ซงตอมาเรยกวาบหร ตามบนทกของ สมเดจกรมพระยาด ารงราชนภาพ ไดอธบายเรองบหรไววา มองซเออร เดอ ลาลแยร อครราชทตฝรงเศส สมยสมเดจพระนารายณมหาราช เขยนไวในจดหมายเหตเลาเรองประเทศสยามวาคนไทยชอบดดยาโตปคโคชนดฉนโดยชอบใชยาสบอยางฉนกนทงผชายและผหญง ใบยาทใชกนในกรงศรอยธยาไดมาจากเกาะมะนลาบาง จากเมองจนบาง และปลกในพนเมองบาง (ตนยาสบพนธพนเมองนาจะแพรหลายมาจากในประเทศอนเดย เปนพนธไมทใบมกลนฉน โดยในสมยอยธยามแหลงผลตทจงหวดพษณโลก) ตอมาในสมยสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว แหงกรงรตนโกสนทร พระองคเจาสงหนาทดรงคฤทธ ไดทรงประดษฐบหรกนปานขนเพอสบ หรอเคยวอมพรอมกบหมาก จนถงสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวจงไดมคนคดคดแปลงบหรกนปาน ดวยการตดยาเสนออกใหพอดกบวสดทใชมวนเหมอนบหรในปจจบน ตางกนทวสดทใชมวนมใชกระดาษ แตเปนใบตองแหง ใบตองออน ใบจาก ใจบว และกลบดอกบว บหรชนดกนปานตดนไดรบความนยมเปนอยางมากในสมยนน (โรงงานยาสบ, 2535; โครงการสารานกรมไทยส าหรบเยาวชน, 2534: สงวน องคง, 2529; สภามาลากล อางในวรรณกา วงศไกรศรทอง, 2528)

จนถงสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ความนยมในการใชยาสบจากตางประเทศ และการมวนยาสบดวยกระดาษจงมขน ดงมสมเดจพระอรยวงศาคตญาน (วาสนมหาเถระ) สมเดจพระลงฆราชสกลมหาสงฆปรณายก (2532) ไดทรงกลาววา พอไดอปสมบทเปน

41

พระภกษ (2461) นอกจากบหรไทยมวนดวยเสนยาไทย กยงมบรษทตงขนใหม ใชยาเสนจากเมองนอก (ประเทศไหนบางไมร นอกจากเมองไทยแลว เปนเรยก เมองนอกทงนน) มวนดวยกระดาษ รสจด (สมเดจพระอรยวงศาคตญาน, 2532, หนา 1)

ในสมยรชการท 6 นอกจากคนไทยจะมวนบหรสบเอง โดยเรยกชอบหรทมวนเองลอกนเลนๆ วา ไทยประคอง สวนบหรทมผมวนไวจ าหนายกมอยหลายเจา เชน บหรสะพานโพ บหรไทยสกก และบหรไทยของบรษทยาสบสยาม เปนตน (สมเดจพระอรยวงศาคตญาน, 2532; อเนก นาวกมล, 2533) ดงตวอยางการพมพโฆษณาขายบหรในจนโนสยามวารศพท ดงน

บหรไทยจะซอไดทไหน? บหรไทยทท าประณตทสดนน จะซอไดแตทบรษทยาสบสยามต าบลเชงสะพานพทณเสถยร (สะพานเหลกลางขวา) บหรหางนมทงชนดซกาเรด และมวนดวยใบตอง ลวนมรสชาตกลมกลอม มอยางจด อยางกลาง อยางฉน การบรรจหบหอ ด งดงาม สะอาดตา แครอยละ 60 สตางคขนไป ผดโดยมากนยมใชตดตว ตลอดเวลา ตลอดจนในงานตางๆ แตโอกาสนขอเตอนวา การท าบญถวายพระดวยยาบหรน มผนยมกนมาก (จนโนสยามวารศพท, 2466 หนา 1 อางใน อเนก นาวกมล, 2533 หนา 112)

จนถงในสมยราชการท 8 รฐบาลไทยจงไดจดต งโรงงานยาสบขนเมอวนท 19 เมษายน พ.ศ. 2482 โดยซอกจการจากหางหนสวน บรพายาสบ จ ากด (สะพานเหลอง) ด าเนนการกจการอตสาหกรรมยาสบ ภายใตการควบคมของกรมสรรพสามต กระทรวงการคลง รวมทงไดซอโรงงานผลตยาสบพรอมกบกจการเพาะปลกใบยาจากบรษทตางๆ อกหลายบรษท และไดชอวา โรงงานยาสบ กรมสรรพสามต เมอ พ.ศ. 8152 หลงจากนน รฐบาลไดประกาศใชพระราชบญญตยาสบ พ.ศ. 2486 ซงตามพระราชบญญตนการประกอบอตสาหกรรมซกาแรตเปนการผกขาดของรฐ ในระหวางน แมจะมการโอนยายสงกดของโรงงานยาสบไปสงกดกรมโรงงานอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรมบาง สงกดกรมสรรพสามต กระทรวงการคลงบาง อยางไรกตาม นบตงแตป พ.ศ. 2497 โรงงานยาสบจงเปลยนมาเปนรฐวสาหกจ สงกดกระทรวงการคลงโดยตรง ในปจจบนโรงงานยาสบมส านกงานใหญตงอยในเขตคลองเตย ในอาณาบรเวณประมาณ 641 ไร และมส านกยาสบท งในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคเหนอรวม 9 แหง ใน 9 จงหวด คอ ขอนแกน นครพนม หนองคาย เพชรบรณ สโขทย ล าปาง แพร เชยงใหม และเชยงราย (โรงงานยาสบ, 2535) นบไดวากจการผลตยาสบในประเทศไทยในปจจบนเปนอตสาหกรรมขนาดใหญทผกขาดของรฐ แมไดมการรองขอจากสหรฐอเมรกา เพอใหบรษทยาสบสหรฐเขามาลงทนผลต หรอรวมลงทนผลตบหรสหรฐในประเทศไทยอยางตอเนองมาตลอด แตกระทรวงการคลงไมอนมต (โครงการรณรงคเพอการไมสบบหร, 2532 ข; สยามรฐสปดาหวจารณ, 2529)

42

พนธยาสบทนยมปลกในปจจบนแมจะมแหลงก าเนดหลกอยในทวปอเมรกา (Garnet,1967) แตกปลกไดในเกอบทกภาคของประเทศไทยแตทขนไดดทสดและนยมปลกกนคอภาคเหนอ ปจจบนไทยมพนทเพาะปลกยาสบโดยรวมประมาณ 84,369 ไร (ฤดการผลต ป 2538) ซงลดลงจากในป 2535 จ านวน 176,244 ไร และป 2525 จ านวน 420,620 ไรตามล าดบ และมการผลตใบยาแหงในประเทศไทยเฉลยปละมากกวา 50 ลานกโลกรม (ขอมลโดยตรงจากฝายวเคราะห และวางแผนยาสบ กระทรวงการคลง, กรกฎาคม 2539; โครงการสารานกรมไทยส าหรบเยาวชน, 2534; วฒนา สวรรณแสง จนเจรญ, 2532) และจากประเภทใบยาสบ 26 ประเภทหลกนยมปลกเพอการคาในสหรฐอเมรกา โดยจดแบงเปน 6 กลม ตามลกษณะการบมและการผลต (Garnet,1967) ส าหรบประเทศไทยไดมการปลกใบยาสบเพยง 4 ประเภท ตามลกษณะการบม (ขอมลโดยตรงจากฝายใบยา โรงงานยาสบ, กรกฎาคม 2539; โครงการสารานกรมไทยส าหรบเยาวชน, 2534; โรงงานยาสบ, 2535) ดงน ใบยาสบเวอรจเนย ใบยาสบเบอรเลย ใบยาสบเตอรกช และใบยาสบพนเมอง

ปจจบนอตสาหกรรมการผลตบหรในประเทศไทย โดยโรงงานยาสบ ไดผลตบหร 19 ตรา (บหรกนกรอง 13 ตรา และบหรไมมกนกรอง 6 ตรา) แบงออกเปน 3 รส คอ (1) รสเวอรจเนย เปนรสดงเดมจากประเทศองกฤษ บางครงจงเรยกวารสองกฤษ บหรรสน เชน สามต 90 รอแยลสแตนดารดท111, (2) รสอเมรกน เปนรสบหรทคลายกบบหรยหอตางๆ ทผลตจากสหรฐอเมรกา บหรรสน เชน กรงทอง 90 กรองทพย 90 สายฝน 90 หรออาจจะเพมรสเมนทอล (รสเยน) เชน สายฝนเมนทอล กรองทพยเมนทอล นอกจากนนยงมรสบหรอเมรกนทมรสออน ดวยการลดปรมาณสวนผสมของใบยาสบเบอรเลย ซงมไนโตรเจนในใบมาก จงมรสฉน ทงน เพอใหเหมาะกบรสนยมของผบรโภคบางกลม ตราบหรทรสออน เชน กรองทพยไลท หรอกรองทพยรสออน และ (3) รสพนเมอง บหรรสนเปนรสทคลายคลงกบรสยาเสนพนเมองทชาวบานมวนสบ โดยมใบยาพนเมองผสมอยดวย ตราของบหรรสน ไดแก รวงทพย เกลดทอง ขวานทอง พระจนทร (โรงงานยาสบ, 2535; ขอมลโดยตรง จากฝายใบยา และฝายประชาสมพนธ, กรกฎาคม 2539)

ส าหรบจ านวนบหรทผลต แมวาโรงงานยาสบจะด าเนนงานโดยมงสนองนโยบายของรฐบาลทมไดมงสงเสรมใหคนไทยบรโภคยาสบเพมขน แตมนโยบายเพอผลตยาสบใหเพยงพอตอความตองการของตลาดผบรโภค ชาวไทยทกระดบ พล โท ปญญา ขวญอย อดตผอ านวยการโรงงานยาสบกลาววา เมอรฐบาลไดอนมตใหมการน าเขาบหรจากตางประเทศอยางเสร โรงงานยาสบไทยกจ าเปนจะตองปรบกลยทธดานการตลาด และการผลตเสยใหม เพอใหบหรไทยสามารถแขงขนกบบหรตางประเทศได บหรชนดใดไดรบความนยมในทองตลาดมากกจะผลตมาก (โรงงานยาสบ, 2535, หนา 11) ดงจะเหนไดจากจ านวนตราของบหรทโรงงานยาสบผลตไดเพมขนจาก 16 ตรา ในป พ.ศ. 2535 เปน 19 ตรา ในป พ.ศ. 2539 ปจจบนโรงงานยาสบผลตบหรปละประมาณ

43

2,000 ลานซอง (คาดประมาณจากปรมาณการจ าหนาย) โดยประมาณการผลตเพมสงขนตามจ านวนประชากรชาวไทยทสบบหรเพมมากขน (ในป พ.ศ. 2536 ประชากรทมอาย 6 ปขนไป เปนผสบบหร 11.6 ลานคน) (ส านกงานสถตแหงชาต 2538) นอกจากนโรงงานยาสบลดการผลตบหรทไมมกนกรอง โดยลดจาก 660 ลานซองในป พ.ศ. 2520 เปน 453 ลานซอง และ 261 ลานซอง ในป พ.ศ. 2525 และ พ.ศ. 2530 ตามล าดบ ในขณะเดยวกนกเพมการผลตบหรกนกรอง เปน 455 ลานซอง, 939 ลานซอง และ1,285 ลานซองในป พ.ศ. 2520, 2525, และ 2530 ตามล าดบ (ฝายควบคมการผลตและจ าหนายกองยาสบ กรมสรรพสามต อางใน วฒนา สวรรณแลง จนเจรญ, 2532) (ดรายละเอยดจากตาราง 1 และตาราง 2) ตำรำง 1 ปรมาณการจ าหนายยาสบ จ าแนกตามปงบประมาณ (พ.ศ. 2535-2538)

ปงบประมาณ ปรมาณการจ าหนาย (ซอง)

2535 2536 2537 2538

1983, 536, 878 2065, 459, 832 2258, 274, 080 2100, 447, 090

ทมำ: ขอมลโดย ตรงจากฝายวเคราะหและวางแผนยาสบ กระทรวงการคลง, กรกฎาคม 2539 ตำรำง 2 ปรมาณการจ าหนายบหรของโรงงานยาสบ จ าแนกตามประเภทการมกนกรอง ของปงบประมาณ พ.ศ. 2520, 2525 และ 2530

ปงบประมาณ ไมมกนกรอง (ลานซอง)

มกนกรอง (ลานซอง)

รวม (ลานซอง)

2520 2525 2530

660 453 261

455 939

1,285

1,115 1.392 1,546

ทมำ: ฝายควบคมการผลตและจ าหนาย กองยาสบ กรมสรรพสามต อางใน วฒนา สวรรณแสง จนเจรญ, 2532

44

บหรทน าเขาจากตางประเทศ ตองผานขนตอนการน าเขาโดยมเงอนไขการน าเขา คอบรษททน าเขาตองไดรบการแตงต งจากบรษทผผลตจากประเทศน นๆ ใหเปนผน าเขาและตวแทนจ าหนายในประเทศไทยแตเพยงผเดยว โดยภายใตยหอทระบบไวอยางชดเจน ปจจบนมบหรทผานขนตอนการน าเขา จนไดรบอนญาตใหน าเขาบหรในประเทศไดประมาณ 90 ตรา แตมจ าหนายในประเทศไทยจรงประมาณ 40 ตรา โดยประเทศทน าเขามากทสด คอ ประเทศสหรฐอเมรกา รองลงมาจากกลมประเทศในทวปยโรป เชน องกฤษ เยอรมน สวสเซอรแลนด ส าหรบทน าเขาจากกลมประเทศในเอเชย เชน สงคโปร จน ฮองกง ญปน โดยมตราบหรทน าเขาและชาวไทยนยมสบ เชน มารลโบโร สเตทเอกซเพรส 555 วนสตน และ เคนท เปนตน คาดประมาณวาบหรน าเขาจากตางประเทศในขณะนมสวนแบงตลาดประมาณ รอยละ3.7-4 (ขอมลโดยตรงจากส านกบรการจดเกบ 1 ภาษ กรมสรรพสามต, กรกฎาคม 2539)

อยางไรกตามเปนทคาดวาบรษทบหรขามชาตจะตองพยายามเพมยอดจ าหนาย และสวนแบงในการตลาดดวยกลยทธ และวธการตางๆ (หทย ชตานนท, 2536) โดยจะเหนไดวา จ านวนบหรน าเขาไดเพมขนทกป คอในป พ.ศ. 2535 มบหรน าเขาทเสยภาษอยางถกตอง 51.8 ลานซอง ปงบประมาณ พ.ศ. 2536, 2537 และ 2538 เพมขนเปน 60.5 ลานซอง, 70.9 ลานซอง และ 71.1 ลานซองตามล าดบ และจากเดอนตลาคม พ.ศ. 2538 จนถงเดอนเมษายน พ.ศ. 2539 ซงเปนระยะเวลาเพยง 7 เดอนเทานน มบหรน าเขาถง 45.9 ลายซอง (ขอมลโดยตรงจากส านกบรการจดเกบภาษ 1 กรมสรรพสามต, กรกฏาคม 2539)

กระนนกด คนไทยกยงมโอกาสไดสบบหรหรอซการตางประเทศทงจากทเปนของฝากของขวญ จากผเดนทางไปตางประเทศ ซงซอหาจากรานขายสนคาปลอดภาษ หรอบนเครองบน และจากบหรลกลอบน าเขามาจ าหนาย หรอเรยกวา บหรเถอน คาดวามปรมาณบหรเถอนเขามาในตลาดไทยประมาณปละ 3-5 ลานซองตอเดอน หรอประมาณ 36-60 ลานซองตอป (สยามรฐสปดาหวจารณ, 2529)

ประเภทของยาสบทคนไทยใชนอกจากบหรหรอซการทผลตเปนอสาหกรรมแลว คนไทยแมในปจจบนโดยเฉพาะผสงอายในชนบทยงคงนยมการสบบหรทมวนเอง นอกจากนนประเภทของยาสบทคนไทยนยมใชยงมในลกษณะอนๆ เชน การท าเปนผงเพอเปาเขาทางจมก ทเรยกวา ยานตถ หรอการคงไวในลกษณะเสนยาสบ แตมไดสบ กลบใชอมหรอเคยว นอกจากนน ยงมคนไทยบางกลมทนยมใชเสนยาสบจากตางประเทศบรรจลงในกลองเพอสบ องคความรเกยวกบประเภทและลกษณะของยาสบตางๆ เหลานยงมอยคอนขางจ ากด จ าเปนอยางยงทผมความรและความช านาญโดยเฉพาะทางประวตศาสตร ทางโบราณคด และทางมานษยวทยา วฒนธรรม จะไดศกษาและรวบรวมใหชดเจนยงขน

45

2.1.3 กำรบรโภคยำสบในภำคใต ภาคใตแมเปนภาคทมพนทไมเหมาะสมแกการท าไรยาสบ แตกมอตราผสบบหร

ถงรองละ 22.4 ในปจจบนชายชาวปกษใตเกอบครงหนงยงนยมสบบหร (รอยละ 42.5) (ส านกงานสถตแหงชาต, 2538) ยงไปกวานนในชมชนชายทะเลทหางไกลบางชมชน มคานยมวาผชายตองสบบหรและดมเหลา ดงนน ชายชาวใตทกคนในชมชน รอยเปอรเซนตสบบหร ในทางตรงการขามส าหรบผหญงชาวใต โดยเฉพาะอยางยงในสมยกอน สงคมมองวาถาผหญงคนใดสบบหรถอวาเปนหญงชนต า หรอโสเภณ (ถนอมศร อนทนนท, 2538) ในอดตยาสบทคนปกษใตบรโภคมาจาก 2 แหลงหลก แหลงแรก คอ ชาวบานเพาะปลกกนเอง โดยทมชอเสยงมากทสด คอยาสบทปลกในเขตทองท ต าบลกลาย อ าเภอทาสาลา จงหวดนครศรธรรมราช ยาสบทนนยมเรยกกนวา ยากลาย ตามถนทปลกยากลายเปนยาสบประจ าภาคทมชอเสยงในดานรสชาตทมความฉนจดสบแลวมความเมาจด เชอกนวามการปลกยากลายในภาคใตมาไมต ากวา 100 ป การปลกยากลายแตเดมชาวบานจะใชทปารกรางวางเปลาทไดมาดวยการจบจอง แตในปจจบนชาวบานจะปลกยากลายกนในพนทสวนยาง ชาวไรจะใชเวลาประมาณ 6 เดอน ในการปลกจงเกบใบยาสบ โดยจะแบงใบยาออกเปน 3 พวก คอ ตนยา (ใบยาทอยสวนลางของล าตนมคณภาพต า ไมฉนจด) กลางยา (ใบยาสบทอยถดจากตนยาขนมานบตงแตใบท 7 ถงใบท 11 หรอ 12) และยอดยา (ใบยาสบสวนยอดทเหลอ) จดเปนยาทดทสด มรสทฉนจดทสด และขายไดราคาสง ชาวบานนยมเรยกใบยาสวนนวา ยอดยา ปจจบนชาวสวนทปลกยาสบนยมแบงใบยาออกเปน 2 พวก คอตนยา และยอดยา โดยรวมสวนกลางยาเขากบสวนยอดดวย เพอใหไดปรมาณมากและขายไดราคา คณภาพของยากลายนอกจากจะขนอยกบเทคนควธการปลกในสถานททมคณภาพของดนด ระยะเวลาการเกบ การบมใบยา คณภาพของยากลายยงขนอยกบการหนใบยาดวย ชาวบานจะมเครองมอทใชในการหนใบยา เรยกวา ขอฝานยา หรอบางถนเรยกวา กะดา ขอนท าดวยไมเนอแขง สวนมากใชไมขเหลกยาวประมาณ 20 นว กวางประมาณ 5 นว และหนาประมาณ 1.5 นว เจาะรกลมขนาดเสนผาศนยกลาง 5-6 นว ตรงกงกลางคอนลงมาทางดานลางและมไมทขดเปนรางคลายเรอ แตปลายขางหนงตดตรงสอดรบใหเขากบรทเจาะนนใหรตรงกบรางพอด รางนเปนทรองรบใบยาเวลาฝาน อปกรณทงหมดนจะวางบนฐานขอทเปนแผนไมรองรบอกทหนง การฝานยาจะฝานดวยมดเหลกขนาดโตและหนกมาก ลกษณะยาเสนทไดจะมเสนเลก ยากลายโดยทวไปจะมสคล า ไมหยาบแขงกระดาง คอนขางนม มน ามนดน (จตตนา หนณะ, 2529) สวนแหลงยาสบอกแหลงหนง คอ ยาเสนทผลตในประเทศจน แลวสงเปนสนคามาขายในเมองไทย ยาเสนชนดนชาวปกษใตเรยกวายาเมอง ยาเมองนเสนยามขนาดเลก และมส

46

น าตาลอมแดง บางคนจง เรยกวายาแดง (คนในภาคกลางเรยกวายาแดง) แมในปจจบนยาเมองยงมขายอยในทองตลาด แตเขาใจวาไมตองสงมาจากเมองจนดงแตกอน ดวยมการปลกและท ากนในจงหวดภาคกลาง บางจงหวด ชาวปกษใตนยมสบยาเมองโดยใชใบจากออน หรอใบตองแหงมวน นอกจากนยงอาจท าเปนกอนขนาดโตเทาหวแมมอเพอใชอมเคยว โดยชาวปกษใตจะเหนบไวทเหงอก เรยกวา เหนยดยา หรอกนควบคกบหมากพล เพอเพมรสชาตใหกลมกลอมขนกบทงเชอวาชวยปองกนฟนผไดดวย (เฉลยว เรองเดช อางใน ถนอมศร อนทนนท, 2538; จตตนา หนณะ, 2529) ส าหรบวสดทชาวใตนยมใชมวนยาเสน ทงยาเมอง และยากลายมหลายชนด เชน ใบจาก ใบตองแหง เปลอกหมฝกขาวโพด และใบชม เหด เปนตน แตทเปนทนยมกนมากคอการมวนดวยใบจาก แหลงผลตใบ ทส าคญอย ท อ าเภอปากพนง และอ าเภอหวไทร จงหวดนครศรธรรมราช โดยพบวามการแลกเปลยนซอขายใบจากและยากลายระหวางแหลงผลตชาวกลายเลาวา พอถงหนาฝานยา (ฤดฝานยา) ชาวนอก (ชาวอ าเภอปากพนง,อ าเภอหวไทร) จะขนเหนอ (ต าบลกลาย) เอาใบจากมาแลกกบยากลาย (จตตนา หนณะ, 2529, หนา 2957) ในการท าใบจากชาวบนนยมเกบยอดใบจากทะเลในขณะทใบยงไมแก หรอทเรยกวาใบเพลาดน ามาลวกน ารอนแลวตากใหแหง กอนน ามาลอกออกเปน 2 แผน และตดใหยาวขนาดพอเหมาะแกการมวน (ถนอมศร อนทนนท, 2538) นอกจากนเปนทนาสงเกตวา ภาคใตแตกตางจากภาคอนดวยมการใชใบชมเหดมวนยาสบ ชมเหด เปนตนไมขนาดเลก พมเตย ใบแตกออกจากกานใบเปนคๆ ขนาดใบสมบรณยาวประมาณ 5 นว กวางประมาณ 2 นวเศษ ชาวปกษใตเดมนยมใชใบชมเหดใหญ (ใบชมเหดเทศ) ตากใหแหงแลวน ามามวนยาเสน (อดม หนทอง, 2529) เฉพาะอยางยงในการท ายากลายบานเพอรกษาโรครดสดวงจมก เรยกยากลายบานชนดนวา ยาสบแกรดสดวงจมก ซงมเครองยาสวนใหญประกอบดวยยาฉนและเปลอกขอย และมสวนประกอบของเถากลอย ใสเถาคระเปรยะ รากหญาหน และพมเสนเกลด มวนดวยใบชมเหดเทศทตากแหง โดยมค าแนะน าใหสบวนละ 3-5 มวน เพอรกษาอาการรดสดวงจมก (พลบ หมอมช, 2529) ปจจบนชาวปกษใตกเชนเดยวกบภาคอนๆ คอนยมสบบหรส าเรจรปทผลตจากโรงงานยาสบ และผทมฐานะทางเศรษฐกจดกจะสบบหรตางประเทศ ซงสวนหนงเปนบหรทลกลอบน าเขามาจ าหนายจากชายแดนภาคใตในราคาทไมแพงนก และเชนเดยวกบภาคอนๆ ในโอกาสและงานประเพณตางๆ เชน งานบวช งานแตงงาน คลอดบตร ยกครหมอโนหรา หรอแมแตถกหวย ชาวบานกนยมเลยงดกนดวยเหลาและบหรโดยมค ากลาววา ถางานใดไมมเหลาและบหร งานนนจะกรอย แสดงใหเหนวาเจาภาพใจไมถง ซงชาวใตชอบคนใจถง (ถนอมศร อนทนนท, 2538, หนา 12)

47

2.1.4 กำรสบบหรในประเทศไทย ในประเทศไทยมการใชยาสบตงแตสมยอยธยาแลว โดยมหลกฐานจากจดหมายเหตของ เมอรซเออร เดอลาลแบร (Monsieur De La Loube’re) อคราชทตฝรงเศสทเดนทางมาเมองไทยสมยสมเดจพระนารายณมหาราช เมอ พ.ศ. 2230 ไดเขยนเลาเรองประเทศสยามวาคนไทยชอบใชยาสบอยางฉนทงผชายและผหญงโดยไดยาสบมาจากเมองมะนลาในหมเกาะฟลปปนสจากประเทศจนและทปลกในประเทศเองในรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวพระวรวงศเธอพระองคเจาสงหนาทราชดรงคฤทธไดทรงประดษฐบหรกนปานขนเพอสบควนและอมยากบหมากพรอมกน ครนถงรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวมการผลตบหรขนโดยบรษททมชาวองกฤษเปนเจาของไดเปดด าเนนการเปนบรษทแรกในพ.ศ. 2460 การผลตบหรในระยะแรกจะมวนดวยมอ ตอมาในรชสมยพระสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว มการน าเครองจกรเขามาจากประเทศเยอรมน และท าการผลตบหรออกมาจ าหนายหลายยหอ การสบบหรจงแพรหลายมากขน จนกระทงในพ.ศ. 2482 รฐบาลไดจดตงโรงงานยาสบขนโดยซอกจการมาจากหางหนสวนบรพายาสบจากด (สะพานเหลอง) ถนนพระราม 4 กรงเทพฯ และด าเนนกจการอตสาหกรรมยาสบภายใตการควบคมของกรมสรรพสามตกระทรวงการคลง หลงจากนนรฐบาลไดซอกจการของบรษทกวางฮกบรษทฮอฟฟนและบรษทบรตชอเมรกนโทแบคโคเพมขนแลวรวมกจการภายใตชอวาโรงงานยาสบกระทรวงการคลงมาจนถงปจจบน (ประกต วาทสาธกกจ และกรองจต วาทสาธกกจ, 2547)

2.2 ควำมหมำยบหร

บหรผลตมาจากใบยาสบซงเปนพนลมลกชนดหนงมชอพฤกษศาสตรวา Nicatiana Tubacam พระราชบญญตยาสบพ.ศ. 2509 ใหความหมายของบหรวาหมายถงยาเสนหรอยาเสนปรงไมวาจะมใบยาแหงหรอยาอดเจอปนหรอไมซงมวนดวยกระดาษหรอวสดทท าขนใชแทนกระดาษหรอใบยาแหงโดยเอายาสบมาหนเปนฝอยๆ เรยกวายาเสนแลวน ามามวลดวยใบตองแหงใบจากหรอกระดาษแลวจดสบเชนเดยวกนพระราชบญญตคมครองสขภาพของผไมสบบหรพ.ศ. 2535 ไดใหความหมายของบหรไววาบหรหมายถงบหรซกาแลตบหรซกการบหรอนยาเสนหรอยาปรงตามกฎหมายวาดวยยาสบบหรหมายถงยาสบทมลกษณะเปนมวนยาเสนทมวนสบเองหรอยาเสนทใชกลองยาสบ (อรวรรณหนด, 2542, หนา 16)

48

แมจะไมมหลกฐานแนชดวาคนไทยเรมบรโภคยาสบมาต งแตเมอใด แตจากหลกฐานทพอจะรวบรวมได เชน กลองยาสบใสมยสโขทยกอาจท าใหเชอไดวาคนไทยมวฒนธรรมทเกยวของกบการบรโภคยาสบมาประมาณ 700 ป แตถาจะยดถอหลกฐานทางลายลกษณอกษร กคงเชอมนไดวาวฒนธรรมการบรโภคยาสบในประเทศไทยมมากกวา 300 ปแลว อยางไรกตาม รายละเอยดตางๆ อนเกยวของกบยาสบ และการบรโภคยาสบของสงคมไทยในเชงวฒนธรรมยงมอยคอนขางนอย ดงนน ทางหนงทจะชวยในการเขาใจวฒนธรรมไทยอนเกยวของกบการบรโภคยาสบ คอ การสรางความเขาใจในภาษา และความหมายทคนไทยใชในการบรโภคยาสบ ทงน ดวยเหตผลทวาประสบการณ และพฤตกรรมตางๆ ของคนในสงคม สวนใหญลวนเปนผลมาจากระบบการใหความหมายเชงสญลกษณ นนคอ ภาษาและความหมายทเกดขนในสมองของคนในสงคมนนเอง

ค าวา ยาสบ นาจะเปนภาษาไทยแทๆ ดวยมลกษณะเปนค าผสมทสรางขนจากค าโดด 2 ค า คอค าวา ยา และค าวา สบ และจากลกษณะการผสมค าโดยน าค ากรยา สบ ไปประกอบกบค าวา ยา ท าใหนาสนนษฐานไปไดวา ค านนาจะเปนค าทใชกนอยางแพรหลายเมอไดรบอทธพลการบรโภคยาสบดวยวธการสบดวยกลอง หรอการมวนสบจากชาวตางประเทศแลว ทสนนษฐานไปเชนนดวยขอมล 2 ประการ คอ ประการแรก คนไทยแตเดมจะเรยกค าวายาสบเปนค ากลางๆ วา ยา และใชค าวายาไปประกอบกบค าอนๆ เพอสรางค าผสมใหม ทบอกลกษณะของยาสบแตละประเภท เชนค าวา ยาเสน ยาฉน ยาจด ยานตถ ยามวน เปนตน (สงวน องคง, 2529; มานต มานตเจรญ, 2501; กรมต ารากระทรวงธรรมการ, 2410) และประการทสอง ลกษณะการบรโภคยาสบดวยวธการอนๆ เชน อมจกไวขางแกมหรอมมปาก เคยวกบหมาก และนดเขาทางจมก ดงนนค าวายาสบ จงนาจะเปนค าไทยแททไดใชหรอบญญตค าขนใชเพอหมายถงค าวา tobacco และไดใชเปนค ากลางๆ มาจนถงปจจบน นอกจากค าวา ยา หรอ ยาสบ แลว ยงมค าอนๆ ในวฒนธรรมไทยทคนไทยไดสรางขนเพอเรยกยาสบในประเภทหรอลกษณะทแตกตางกน (โครงการสารานกรมไทยส าหรบเยาวชน, 2534; สถาบนภาษาศาสตร, 2524; ราชบณฑตยสถาน, 2524; มานต มานตเจรญ, 2501; กรมต ารา กระทรวงธรรมการ, 2410; อทย สนธสาร, ม.ม.ป.) ดงเชน

2.2.1 ยำเสน ยาเสน หมายถงยาสบทหนเปนเสนและท าใหแหงแลว ชาวชนบทไทยตงแตอดต

จนปจจบนสวนหนงนยมปลกในยาพนเมอง ในสมยกอนชาวบานนยมเกบใบยาสดทแกแลวมาวางเรยงซอนๆ กนและมวนเปนแทงหนดวยมดเปนเสนเลกๆ จากนนจนน าไปตากแดดและผงลมให

49

แหง จากลกษณะของยาเสนนเองจงเรยกวา ยาเสน ในปจจบนมการท าใบยาพนเมองในลกษณะเกษตรกงอตสาหกรรมครวเรอน จงมการคดแบงประเภทใบยาจากใบยาสวนยอดถงใบยาสวนลางของล าตน การบม และการใชเครองจกรชวยในการหน กลาวคอเมอชาวบานเกบใบยาสดมาแลว จะน าใบยาสบมาเรยงซอนกน โดยตงเอากานลง คลมดวยผาใบหรอเสอ เพอบมประมาณ 4-5 วน ใบยาจะเหยวและเปลยนเปนสเหลอง จากนนจงน าใบมากรดเอากานกลางใบออกกอน น าไปวางซอนกน มวนเปนแทงกลมโตเพอสะดวกในการหนดวยเครองหนใบยา จากนนจงน าใบยาเสนทหนไดไปเกลยเปนแผนบนแผงไมไผสานขนาด 25 ซม. 2.5 ม. ตากไวประมาณ 3 วน เพอใหแหง จากนนจงมวนยาเสนหมกไวเพอรอการจ าหนายตอไป (โครงการสารานกรมไทยส าหรบเยาวชน, 2534)

2.2.2 ยำฉน ยำจด ยำแดง และยำเสนปรง ค าทเกยวกบยาสบเหลาน เปนค าทใชเรยกใหหมายถงยาเสนทมคณลกษณะท

แตกตางกน โดยทยาฉน หมายถงยาเสนชนดฉน สวนมากมสน าตาลแก ใชสบหรอกนกบหมาก แตสวนใหญชาวบานนยมน ามามวนสบโดยมวนดวยใบจาก ใบตองแหง ใบบว เปลอกฝกขาวโพดออน ใบมะกาหรอกระดาษบางๆ หรอบรรจกลองสบ ดงน น ยาเสนสวนใหญทชาวบานเรยกกนจงหมายถงยาฉน ส าหรบยาจด หมายถงยาเสนชนดทไมฉนสคอนขางขาว ชาวบานนยมใชกนกบหมาก สวนยาแดง หมายถงยาเสนอกประเภทหนง มลกษณะเปนเสนแดงๆ ยาเสนชนดนเขาใจวามใชยาเสนใบยาพนเมอง เพราะเปนยาเสนทคนจนทอยในประเทศไทยในสมยกอนนยมบรรจกลองสบ จงอาจเปนไปไดวา ไดมการน าเขายาสบทเปนยาเสนสแดงมาจากเมองจน และเชนเดยวกนกบยาเสนปรง ทเปนใบยาสบทมใชใบยาพนเมอง จงเขาใจวาเปนยาเสนทน าเขาจากตางประเทศ เพอใชบรรจกลองสบ (สถาบนภาษาศาสตร, 2524; มานต, มานตเจรญ, 2501; กรมต ารา กระทรวงธรรมการ, 2470)

2.2.3 ยำตง ยำอด ยาตง ยาอด เปนค าทใชเรยกยาเสน หรอยาฉน หรอยาสบตามลกษณะการจดให

เปนกอนเพอการจ าหนาย ดงเชน ยาตง หมายถงยาฉนทพบเปนแผนแบนบาง ซอนกนเปนตง แตมกระดาษหอพนโดยรอบเฉพาะตอนกลาง ส าหรบยาอด หมายถงสวนใดสวนหนงของตนยาสบ ซงไดปนหรอยอย เพออดเปนแผนโดยอาจจะมวตถอนเจอปนอยดวยหรอไมกได นอกจากนนยงมค าอนๆ อก เชนค าวา ลกยา หรอ หอยาซง หมายถงใบยาสบทถกอดเปนหอๆ แยกไวหลงการบม และคดคณภาพแลว กอนการน าไปจ าหนาย (สถาบนภาษาศาสตร, 2524; มานต, มานตเจรญ, 2507)

50

2.2.4 ยำมวน หรอบหร วธการบรโภคยาเสนทคนไทยสมยกอนโดยทวไปนยม คอการน ายาเสนประเภทยา

ฉนมามวนดวยใบพชบางชนด หรอสวนอนๆ ของพชทมลกษณะเปนแผนแบนบาง สามารถท าใหแหงและจดไฟใหตดได เชน ใบจาก ใบตองแหง ใบตองออนทรดจนเรยบแหง ใบบว กลบดอกบว ใบชมเหด เปลอกฝกขาวโพด ใบมะกา ใบล าโพง ทงน ขนอยกบพชประจ าถน และความนยมของคนในทองถน โดยในระยะแรกๆ จะมวนเปนมวนใหญ กนแหลมมน จนปลายรชกาลท 4 กรมมวนจะมลกษณะเปนกนปานและปลอยใหใบยาหอยออกมานอกมวน เพอสบและอมกบหมากไปพรอมๆ กน จนในรชการท 5 จงมการตดใบยาเสนออกใหพอดกบวสดทใชมวน รวมทงการน ากระดาษมาเปนวสดมวนกเรมนยมขน ในปจจบนชาวบานบางสวน โดยเฉพาะอยางยงคนผสงอายในชนบทยงนยมมวนยาเสนสบเอง ยาเสน หรอยาฉนทชาวบานนยมซอจากตลาดชนดทเรยกวา ยาตงมขายในราคาหอหรอตงละประมาณ 2 บาท ส าหรบวสดทนยมใชมวนสวนใหญ คอ ใบจากทตากแหง ลอกเปนแผนๆ แลว ความยาวประมาณ 2 นว ซงมขายเปนมด มดละประมาณ 1 บาท นอกจากน นบางครง ชาวบานอาจใชกระดาษชนดบางๆ เชน กระดาษปฏทน หรอกระดาษหนงสอพมพเปนวสดมวนยาเสนเพอสบอกดวย

จากลกษณะทยาสบถกบรโภคดวยการมวนเปนแทงทมความยาวเพอจดสบ คนไทยในสมยกอนจงนยมเรยกยาสบในลกษณะนวา ยามวน ซงกคอ บหร ในปจจบน และมกอธบายความหมายของบหรอยางงายๆ วา หมายถง ยามวนส าหรบสบ (กรมต ารา กระทรวงธรรมการ, 2470 หนา 414) ส าหรบค าวา บหร แมจะไมทราบแนชดวาเรมใชค านมาตงแตเมอใด แตเชอไดวาค าๆ นมใชค าไทยแท โดยมผสนนษฐานกนตางๆ เชน บางกวา ค าวาบหรเปนค าทมาจากภาษาเปอรเซยน วา “buri” ดวยพวกเปอรเซยนเปนพวกแรกทน าบหรเขามาสบในเมองไทย (อทย สน-ธสาร, ม.ม.ป) แตบางกเขาใจวา ค าวาบหร เปนภาษาชวา (ยธษเฐยร อางในสมชย ชนตา, 2528) ซงอาจเปนไปไดทชาวชวาใชค าวาบหร โดยเรยกทบศพทกบค าในภาษาเปอรเซยน เชนเดยวกบคนไทยเรยก ดงนน ค าวาบหรจงเปนค าทคนไทยเรยกใชในปจจบน จนคลายกบเปนค าภาษาไทย อยางไรกตาม ค าวา บหรในความหมายคนไทยทวไปแลวจะมลกษณะพเศษคอ ตองมวนดวยกระดาษ มความยาวมาตรฐาน และมลกษณะการผลตเปนอตสาหกรรมเพอออกจ าหนายในทองตลาดโดยมตราหรอยหอเฉพาะ

2.2.5 ยำเคยว นอกจากการบรโภคยาสบดวยวธการจดสบแลว คนไทยในสมยกอนยงนยมน า

สวนใดสวนหนงของใบยาแหง หรอยาเสนชนดฉนทเรยกวายาฉน มาปรงหรอปนดวยวตถอนเพอใหมรสชาตและกลนหอมชวนอมและเคยว ยาสบประเภทนจงเรยกวา ยาเคยว (สถาบน

51

ภาษาศาสตร, 2524) ในการอมชาวบานมกนยมอมจกไวมมปากขางแกม ถาเคยวกมกเคยวกบหมาก โดยเชอวาจะชวยใหหมากอรอยขน บางกใชยาเสนชนดจดขดถกตามซกฟนหนากอนอมเคยวไปกบหมาก ทงนอาจเปนเพราะตองการขดคราบของสปนแดงทตดฟนจากการเคยวหมากออกบาง สรปไดวาบหรหมายถงยาสบทมลกษณะเปนมวนยาเสนหรอยาเสนปรงซกาแลตซการไมวาจะมใบยาแหงหรอยาอดเจอปนหรอไมซงมวนดวยกระดาษหรอวตถทท าขนใชแทนกระดาษหรอใบยาแหงหรอยาอดวาดวยกฎหมายยาสบ

2.3 ผลกระทบจำกกำรสบบหร

ดวยบหรมสารนโคตนซงเปนสารทเสพตดอยางรนแรงและมอนภาพสง ยาสบสวนมากปลอยสารนโคตนเขาสสมองอยางรวดเรว และรนแรง จงท าใหเกดการเสพตดอยางเรวในทนทและยาวนานซงมผลตอ รางการ จตใจ และพฤตกรรมทท าใหเกดการสบบหร ดงนนการสบบหรอยางตอเนองเปนระยะเวลายาวนานจงมพษภยสะสม

2.3.1 ผลกระทบของกำรสบบหรตอสขภำพรำงกำยของผสบบหร สารตางๆ ซงมอยในบหร และในควนบหรทกลาวมาแลว เมอผสบบหรสดเขาสรางการ พรอมๆ กนจะกอใหเกดพษทท าอนตรายตอรางกาย และสงผลกระทบตอสขภาพอนามย ท าใหเกดอาการ ดงน (สตเฟน ฮาแมนน และคณะ, 2549: 94-96) ผลกระทบระยะสน ประสาทสมผสของการรบรกลน และรส จะท าหนาทไดลดลง - แสบตา น าตาไหล - ขนออนทท าหนาทพดโบก เพอก าจดสงแปลกปลอมภายในหลอดลม เปนอมพาต หรอท างานไดชาลง - ระดบคารบอนมอนอกไซดในปอด และในกระแสเลอดเพมสงขน - หวใจเตนเรวขน และความดนโลหตสงขน - มกรดในกระเพาะอาหารมากขน - เกดกลนทนารงเกยจตามรางกายและเสอผา - ลมหายใจมกลนเหมน และมกลนปาก

ผลกระทบระยะยาว เปนสาเหตของการเกดโรคตางๆ ไดแก

52

- โรคมะเรงปอดและมะเรงในสวนตางๆ ของรางกายเชน กลองเสยง ล าคอ หลอดอาหาร และกระเพาะปสสาวะ - โรคเสนเลอดหวใจตบ และโรคหวใจขาดเลอด มความเสยงตอการเกดอาการหวใจวาย - โรคหลอดเลอดสมอง หลอดเลอดสวนอนๆ ตบตน และหลอดเลอดใหญทรวงอกและชองทองโปงพอง - โรคถงลมโปงพอง โรคหลอดลมอกเสบเรอรง - ท าใหสมรรถภาพทางเพศเสอมจากการอดตนของเสนเลอดขนาดเลกทไปเลยงประสาททเกยวของกบการควบคมการแขงตวของอวยวะเพศ - เกดอาการเสนเลอดทไปเลยงแขนและขาตบตน อาจตองตดแขนหรอขาทง กลาวโดยสรป การสบบหรเปนสาเหตของการเกดโรคตางๆ หลายชนด โดยแบงเปนกลมใหญๆ ดงน (สตเฟน ฮาแมนน และคณะ, 2549: 98-99) โรคหวใจและหลอดเลอด การสบบหรเปนสาเหตของโรคหวใจทปองกนไดทส าคญทสด เมอเทยบกบสาเหตของโรคหวใจอนๆ เชน ไขมนในเสนเลอดสง เบาหวาน ซงลวนเกดจากกรรมพนธ ขณะนโรคหวใจเปนสาเหตการเสยชวตอบดบหนงของคนไทย โดยสวนใหญเปนโรคเสนเลอดตบหรอโรคหวใจขาดเลอดได เมอหลอดเลอดตบจนมผลใหเลอดไมสามารถไปเลยงหวใจไดจะท าเกดอาการจกเสยดเจบหนาอกและถงขนท าใหหวใจวายไดในทสด องคการอนามยโลกไดระบวา 1ใน 4 หรอรอยละ 25 ของผทเสยชวตจากโรคเสนเลอดหวใจตบเปนผลจากการสบบหร และในสตรทสบบหรทไดรบยาคมก าเนด จะเสยงตอการเปนโรคเสนเลอดหวใจตบมากกวาสตรทวไปถงเกอบ 40 เทา และยงเสยงตอการเกดโรคเสนเลอดสมองตบ และโรคระบบหลอดเลอดสงกวาสตรทวไปดวย โรคมะเรงปอด เปนททราบกนดวาบหรมความสมพนธกบการเกดโรคมะเรง ไดมการประมาณการวารอยละ 30 ของผเสยชวตดวยโรคมะเรงในประเทศแถบยโรปตะวนตก อเมรกาตอนเหนอ และบางสวนของเอเชย มสาเหตมาจากการสบบหร โดยเฉพาะบหรเปนสาเหตของการเสยชวตดวยมะเรงปอดถงรอยละ 82 ความเสยงของการเกดโรคมะเรงเพมขนตามปรมาณบหรทสบตอวนและระยะเวลาทสบบหร ผสบบหรระหวาง 1-14 มวลตอวนมโอกาสเสยงทจะเสยชวตดวยโรคมะเรงปอดมากกวาผไมสบ 8 เทา และหากสบมากกวา 25 มวลตอวนมโอกาสเสยงทเสยชวตมากกวาผไมสบบหร 25 เทา โรคมะเรงตางๆ บหรยงเปนสาเหตของโรคมะเรงกลองเสยง ชองปาก หลอดอาหาร ตบออน ไต และกระเพาะปสสาวะ มหลกฐานชดเจนวาบหรเปนปจจยเสยงของการเกดมะเรงปากมดลก และมะเรงกระเพาะอาหารอกดวย

53

โรคปอดอดกนเรอรง ซงหมายถง โรคหลอดลมอกเสบเรอรงและโรคถงลมโปงพอง บหรเพมความเสยงของการเกดโรคปอดอดกนเรอรงและการตดเชอทางเดนหายใจโดยท าใหเกดการอกเสบ ระคายเคองทางเดนหายใจ สงผลใหมการสรางเสมหะมากท าใหผปวยไอเรอรง ผนงทางเดนหายใจหนาขนและชองทางเดนหายใจแคบลง เกดถงลมปอดโปงพองเนองจากมการขยาย และมการท าลายถงลมเลกๆ ในปอด รอยละ 90 ของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมสาเหตมาจากการสบบหร ซงมกมประวตสบบหรมาไมนอยกวา 1 ซอง ตอวน เปนระยะเวลาไมต ากวา 20 ป โรคปอดอดก นเรอรงสามารถรกษาหรอแกไขใหปอดกลบมาท างานปกตไดยากความผดปกตของสมรรถภาพปอดไมสามารถกลบมาเปนปกตได แมวาจะหยดสบบหรมานาน การตอบสนองตอการรกษามจ ากดผปวยแตละคนตองสนองตอการรกษาไดไมเหมอนกน โรคระบบทางเดนอาหาร บหรมสวนเกยวของกบการเกดแผลในทางเดนอาหารสวนบนพบแผลในกระเพาะอาหารและล าไสสวนตนของผสบบหรไดมากกวา และอตราการหายของแผลชากวาผไมสบบหร รวมถงโอกาสทแผลจะทะลสงขนดวย โรคในชองปาก มการศกษาทแสดงวาบหรท าใหกระบวนการหายใจของโรคปรทนต และแผลในการผาตดในชองปากหายชาลง ผสบบหรจะมคราบหนปนฝงแนนทฟน เกดชองวางระหวางฟนและเหงอก โครงสรางของกระดกและเนอเยอทยดฟนหายไป นอกจากนบหรยงท าใหเกดกลนปาก ฟนเหลอง เหงอกรอน ระคายในคออกดวย การศกษาในประเทศสวเดนพบวาความชกในการเกดโรคปรทนตในผสบบหรมากกวาผไมสบบหร 2 เทา และยงสบปรมาณมากความเสยงในการเกดโรคปรทนตยงสงขน โรคเสอมสมรรถภาพทางเพศ เกดจากเสนเลอดและประสาททควบคมการแขงตวของอวยวะเพศชายเสอม ซงควนบหรมสารท าใหหลอดเลอดตบแคบลง การท างานจงเสอมลง นอกจากนยงพบวาตวอสจในผสบบหรมการเคลอนไหวผดปกตมากกวาในผทไมสบบหร รวมทงจ านวนตวอสจลดลงดวย 2.3.2 ผลกระทบของกำรสบบหรตอสขภำพรำงกำยของผอน ควนบหรม 2 ชนด คอ ควนทเกดจากตวบหร และควนทเกดจากการเผาไหม ควนทเกดจากตวบหรเปนควนทผสบบหรสบจากมวนบหรโดยตรง ควนเหลานจะกรองดวยตวยาสบในบหรขนหนงกอนจะถกสบหายใจเขาไปในปอด ขณะทควนบหรจากการเผาไหมทปลายบหรและลอยไปในอากาศโดยไมผานการกรองจะมสารเคมทเปนพษในปรมาณทมากกวา สารเคมประเภทนโคตนกาซคารบอนมอนอกไซด และแอมโมเนย พบในควนชนดทเกดจากการเผาไหมมากกวาควนทเกดจากตวบหร โดยเฉพาะสารกอมะเรง คอ สารไนโตรซามนพบมากกวา ถง 50 เทา จาก

54

การศกษาพบวาผไมสบบหรซงอยในหองซงมควนบหรเปนเวลา 1 ชวโมง จะหายใจเอาสารไนโตรซามนเขาสรางกายดวยปรมาณเทากบการสบบหรกนกรองถง 15 มวน ดงนนผไมสบบหรจงไดรบอนตรายมากกวา โดยเฉพาะผทตองสมผสควนบหรเปนเวลานานๆ (สมาคมอนามยแหงประเทศไทย กรมอนามย, 2543 : 13) จะเหนไดวา เดก คนในครอบครว และผรวมงานเปนผไดรบพษภยโดยตรงอยางหลกเลยงไมได โดยหายใจเอาควนบหรชนดทเปนควนจากการเผาไหม เดกทพอแมสบบหรพบวามอาการอกเสบของหลอดลมในปอด ปอดบวม หชนกลางอกเสบ และเปนหดมากวา ในสตรมครรภทสบบหรอาจท าใหทารกในครรภมน าหนกนอยกวาปกต คลอดกอนก าหนด และแทงได ทงนเปนผลมาจากการสะสมควนบหรทางออม สวนผทท างานรวมกบผทสบบหรมการท าลายของปอดทตรวจพบไดเชนกน อตราการเกดมะเรงปอดพบสงมากในผไมสบบหรทอยรวมกบผทสบบหรจด ทงนหนงในสามของผไมสบบหรเปนมะเรงปอดพบวาอาศยอยรวมกบผทสบบหร ผหญงทไมสบบหรแตสามสบบหรจะมโอกาสเปนมะเรงปอดมากกวาผหญงซงสามไมสบบหรถง 2 เทา นอกจากนผหญงเหลานยงเสยงตอการเปนโรคหวใจมากกวาถง 3 เทา และเสยชวตมากกวา 2.3.3 ผลกระทบของกำรสบบหรตอจตใจ และอำรมณ การสบบหรสงผลกระทบตอจตใจ และอารมณของตวผสบ เนองจากทกครงทมการสบบหรจะท าใหเกดการเปลยนแปลงของสารเคมในสมอง โดยเมอมการสบบหรเขาสรางกายจะท าใหสารนโคตนในบหรกระตนการหลงของสารโดปามนในสมองซงมผลท าใหเกดการตนตวและมพลง จงท าใหผทสบบหรมความรสกสบายใจขน รสกวาความเครยดความกดดนตางๆ ลดลง มอารมณเปนสขมแรงจงใจในการท างานหรอวางแผนงานตางๆ มากขน มความตนตวมากขน เมอหยดสบบหรฤทธของสารโดปามและนอรอพเนฟฟรนจะลดลง ซงมผลท าใหอารมณแหงความสขของผสบบหรหายไป และเกดอาการถอนยาขนมาแทนท ไดแก อาการกระวนกระวาย โกรธ หงดหงดงาย นอนหลบยาก เสยสมาธ และเหนอยงาย มอารมณเศรา หดห หงดหงด วตกกงวล ไมมแรงจงใจ ผลเหลานมกท าใหผทพยายามหยดสบบหรทนไมได เพอจะบรรเทาอาการถอนยานและเพอใหเกดสภาวะแหงความสขตอไป จงตองสบบหรมวนตอไปเรอยๆ (กรมการแพทยทหารเรอ กระทรวงสาธารณสข, 2550)

55

2.3.4 ผลกระทบของกำรสบบหรตอเศรษฐกจและสงคม การสบบหรท าใหเกดความสญเสยทรพยากรบคคล การสญเสยทางเศรษฐกจ และการสญเสยทางดานสาธารณสข อกทงการสบบหรนนสามารถน าไปสปญหาของยาเสพตดชนด ซงจะสรางปญญาสงคมตามมาเปนอนมาก เชน การลกขโมย อาชญากรรม เปนตน ซงในประเทศไทยนนเฉพาะคาใชจายในการรกษาผปวยมะเรงปอดเพยงอยางเดยว มจ านวนสงถง 30,000 ลานบาท หากรวมคาใชจายในการรกษาพยาบาลผปวยโรคหวใจและโรคอนๆ ทเกยวของกบการสบบหร และรวมมลคาของการสญเสยทางเศรษฐกจอนเปนผลมาจากการเจบปวยแลว ประเทศไทยตองเสยคาใชจายมากมาย ซงสงกวารายไดทประเทศไดรบจากภาษบหรหลายเทา และองคการอนามยโลกและธนาคารโลกไดประมาณการวา ในอนาคตโรคทเกดจากการสบบหร จะเปนโรคทกอใหเกดภาระโรคสงสด ในขณะทภาระจากโรคเอดส โรคทองรวง จะลดความรนแรงลง ปญหาการบรโภคยาสบจงเปนปญหาเรงดวน และเปนปญหาทอยในภาวะวกฤตในทกระดบท งระดบชมชน ระดบชาต ระดบภมภาค และระดบโลก สงผลกระทบตอการพฒนาทรพยากรมนษยของโลกในภาพรวม (สตเฟน ฮาแมนน และคณะ, 2549 : 92) ปจจบนมผเสยชวตดวยโรคจากบหร ประมาณ 4.9 ลานคน (พ.ศ. 2547) อนาคต พ.ศ. 2568 จ านวนผสบบหรทวโลกขยายตวจาก 1.2 พนลานคน เพมมากกวา 1.64 พนลานคน และอตราการตายจากโรคทเกยวของกบบหรจะเพมขนจาก ปจจบน 4.9 ลานคน เปน 10 ลานคน โดยทประมาณครงหนงเปนชาวเอเชย จากตวเลขสะทอนใหเหนวา พษบหรกอใหเกดการตายกอนวยอนควรยงกวาการตดเชอเอชไอว หรอโรคซาร และแนวโนมทส าคญอกประการหนง คอคนกลมใหญทสบบหรเปนคนในกลมประเทศทก าลงพฒนา ขณะทประเทศร ารวยจะมประชากรทสบบหรลดลงรอยละ 15 และในการสญเสยทางดานเศรษฐกจและสงคม รศ.ดร.สถรกร พงษพานช ไดเสนอผลการศกษาเปรยบเทยบคาใชจายในอนาคตทางดานสขภาพ ของโรคทเกดจากการสบบหรกบรายไดของรฐบาลจากภาษบหร ในประเทศไทย พบวา คาใชจายในโรคถงลมโปงพอง โรคหลอดเลอดหวใจอดตน โรคมะเรงปอด ท งหมด/คน/ป อยท 13,640.58 บาท และ100,041 บาท ตามล าดบ คาใชจายของรฐในป พ.ศ. 2546 ของโรคถงลมโปงพองจากการสบบหร เทากบ 10,057 ลานบาท/ป เมอดขอมลเปรยบเทยบแลวจะเหนวาคาใชจายรวมทงสามโรคทเกดจากการสบบหรมแนวโนมสงขน แมรายรบรฐบาลจากภาษบหรจะมแนวโนมสงขน แตรฐบาลกตองแบกรบภาระคาใชจายการรกษาพยาบาลอยมาก วธการทจะด าเนนการลดคาใชจายเกยวกบโรคตางๆ จากการสบบหร คอ การงดสบบหร ซงอาจด าเนนการดวยมาตรการขนภาษบหร (กรมการแพทยทหารเรอกระทรวงสาธารณสข, 2550)

56

ควนจากบหรยงมสวนท าใหเพมกาซพษใหแกสงแวดลอม และการสบบหรท าใหบานเมองสกปรก เนองจากทงกนบหรไมเปนท ถาผสบบหรไมระมดระวงในการทงกนบหรกจะเปนสาเหตหนงทท าใหเกดไฟไหมไดในอาคารบานเรอน และการเกดไฟปา ซงจะสรางความสญเสยตอชวตและทรพยสนของตนเองและผอน รวมทงทรพยากรธรรมชาต ดงนนการสบบหรมไดสงผลเสยตอตวผ สบเองเทาน น แตยงสงผลกระทบไปสสงคมและสงแวดลอม รวมท งประเทศชาตดวย (รชนา ศานตยานนท, 2549 : 74)

2.4 กฎหมำยทเกยวของกบกำรสบบหร

2.4.1 กฎหมำยเกยวกบบหร กฎหมายควบคมการบรโภคยาสบของคนไทยท งพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ และพระราชบญญตคมครองสขภาพผไมสบบหรและประกาศกฎกระทรวงสาธารณสขตางๆ และกฎหมายอนๆ ทเกยวของ การใชมาตรการทางกฎหมายในการควบคมการบรโภคยาสบเปนหนงในหลายๆ มาตรการทถกน ามาบงคบควบคมการบรโภคยาสบโดยเปาหมายส าคญของการใชมาตรการทางกฎหมายของไทย คอ เพอขจดสงกระตนทท าใหคนอยากสบบหรและลดโอกาสหรอจ านวนผสบบหรหนาใหมดงเชน การหามโฆษณาและสงเสรมการขายบหรทกรปแบบ การหามตงซองบหร ณ จดขาย (Anti Point of Sale) การพมพค าเตอนบหรเปนรปภาพเปนตน ซงเปนไปตามกรอบการบงคบควบคมของพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 แมวาบหรจะเปนสนคาชนดหนงทถกตองตามกฎหมายเชนเดยวกบสนคาอนๆ แตเนองจากผลการศกษาวจยและองคการอนามยโลกบงชชดวาบหรเปนสนคาทมฤทธเสพตดและสงผลกระทบตอสขภาพทงในระยะสนและระยะยาว ดงนนการผลต การจดจ าหนาย หรอการเผยแพรจงจ าเปนตองมการก ากบควบคมดแลเปนพเศษทแตกตางจากสนคาทวไปอนๆ ไมสามารถปลอยใหเกดการผลตหรอจดจ าหนายไดอยางเสร จากการทบทวนประวตศาสตรของไทยพบวาการประยกตหลกกฎหมายมาใชน น เกดขนมาเปนระยะเวลายาวนาน สาหรบในประเทศไทยการน ามาตรการทางกฎหมายมาบงคบใชเรมเกดขนอยางจรงจงเมอปพทธศกราช 2535 โดยมกระทรวงสาธารณสขเปนองคกรหลกในการผลกดนการออกกฎหมาย การบงคบใชกฎหมายและการปรบปรงหรอการเสนอแนะมาตรการทางกฎหมายใหมๆ เพอใหเกดประสทธภาพในการควบคมการบรโภคยาสบอยางจรงจงพระราชบญญต 2 ฉบบซงถอเปนกฎหมายหลกในการควบคมการบรโภคยาสบในประเทศไทยและเกยวของกบบคลากรใน

57

วชาชพโดยตรง ทงในฐานะผปฎบตตามกฎหมายและเปนผดแลก ากบใหกฎหมายมผลบงคบใชอยางจรงจง ดงน (ผองส ศรมรกต, 2549, หนา 203-210) 2.4.2 พระรำชบญญตควบคมผลตภณฑยำสบ พ.ศ. 2535 เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 ระบไวอยางชดเจนถงผลกระทบดานสขภาพทรายแรงจากการสบบหรทงกบผสบบหรโดยตรง ผสบบหรมอสองตลอดจนทารกในครรภ แตในป พ.ศ. 2535 ยงไมมกฎหมายควบคมยาสบโดยเฉพาะท าใหมการโฆษณาและสงเสรมการขายผลตภณฑยาสบดวยวธการตางๆ อยางแพรหลาย โดยเฉพาะอยางยงในหมเยาวชนซงเปนทรพยากรทส าคญของชาต ท าใหเปนอปสรรคอยางมากตอการปองกนโรคภยอนเกดจากการบรโภคผลตภณฑยาสบและการดแลรกษาสขภาพอนามยของประชาชน ดงนนจงจ าเปนตองตราพระราชบญญตฉบบนขนมาและประกาศในพระราชกจจานเบกษา เลม 109 ตอนท 38 วนท 5 เมษายน 2535 สาระส าคญในพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 ก าหนดใหผลตภณฑยาสบ หมายความถง ยาสบตามกฎหมายวาดวยยาสบและผลตภณฑอนใดทมสวนประกอบของใบยาสบหรอพชนโคเทยนาทาแบคม (Nicotianatabacum) ไมวาจะใชเสพโดยวธสบ ดด อม เคยว กน เปา หรอพนเขาไปในชองปากหรอจมกหรอโดยวธอนใดเพอใหไดผลเปนเชนเดยวกน นอกจากนยงใหความหมายของหบหอวาหมายถง ซอง หอ หรอสงบรรจอน ซงใชในการหมหอบรรจผลตภณฑยาสบและ “โฆษณา” หมายความถง การกระท าโดยไมวาวธใดๆ ใหประชาชนเหนไดยนหรอทราบขอความเพอประโยชนในทางการคา ตามพระราชบญญตฉบบน มาตรา 4 หามมใหผใดจ าหนาย ขาย แลกเปลยนหรอใหผลตภณฑยาสบแกบคคลซงตนรอยวาผซอหรอผรบเปนผมอายไมครบสบแปดปบรบรณ หามมใหผใดขายผลตภณฑยาสบโดยใชเครองขาย หามการขายสนคา หรอใหบรการโดยมการแจก แถม ใหผลตภณฑยาสบหรอแลกเปลยนกบผลตภณฑยาสบ หรอการใหบรการอยางอนประกอบ หรอการใหหรอเสนอใหสทธในการเขาชมการแขงขน การแสดง การใหบรการหรอสทธประโยชนอนใดเปนการตอบแทนตอผซอผลตภณฑยาสบหรอแกผน าหบหอผลตภณฑยาสบมาแลกเปลยน หรอแลกซอ หามการแจกจายผลตภณฑยาสบในลกษณะเปนตวอยางหรอเพอใหผลตภณฑยาสบแพรหลาย หรอเปนการจงใจสาธารณชนใหเสพ นอกจากนยงหามโฆษณาผลตภณฑยาสบหรอแสดงชอหรอเครองหมายของผลตภณฑยาสบในสงพมพ ทางวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน หรอสงอนใดทใชเปนการโฆษณาได หรอใชชอหรอเครองหมายของผลตภณฑยาสบในการแสดง การแขงขน การใหบรการ หรอการประกอบกจกรรมอนใดทมวตถประสงคใหสาธารณชนเขาใจวาเปนชอหรอเครองหมายของผลตภณฑยาสบอยางไรกตามบทบญญตตามพระราชบญญตฉบบนยง

58

ยกเวนมใหใชบงคบกบการถายทอดสดรายการจากตางประเทศทางวทย โทรทศน และการโฆษณาในสงพมพซงจดพมพนอกราชอาณาจกร โดยมไดมวตถประสงคใหน าเขามาจ าหนายจายแจกในราชอาณาจกรโดยเฉพาะโดยสรปสาระส าคญตามพระราชบญญตฉบบน คอ 1. หามขาย แลกเปลยน หรอใหบหรแกบคคลอายต ากวา 18 ป หากฝาฝนมโทษจ าคก 1 เดอน หรอปรบไมเกน 2,000 บาท 2. หามขายโดยใชเครองขายบหรอตโนมต หากฝาฝน มโทษจ าคก 1 เดอน หรอปรบ ไมเกน 2,000 บาท 3. หามขายสนคาใหบรการ โดยแจก แถม ให แลกเปลยน กบบหร หรอขายบหร โดยแจก แถม ให แลกเปลยนกบสนคาอน หรอบรการเปนการตอบแทนแกผซอบหร หรอผน าหบ หอมาแลกเปลยนหรอแลกซอ และหามใหหรอเสนอสทธในการเขาชมการแขงขน การแสดงการใหบรการ เปนการตอบแทนแกผซอบหร หรอผน าหบหอบหรแลกเปลยนหรอแลกซอ หากฝาฝนทโทษปรบไมเกน 20,000 บาท 4. หามแจกบหรเปนตวอยางหรอเพอใหแพรหลาย (ยกเวนการใหตามประเพณนยม) หากฝาฝน โทษปรบไมเกน 20,000 บาท 5. หามโฆษณา หรอแสดงเครองหมายในสงพมพ วทย โทรทศน หรอสออนๆ และหามใชชอบหรในการแสดง การแขงขน การใหบรการ (ยกเวนสงพมพจากนอกราชอาณาจกรรายการถายทอดสดจากตางประเทศ) หากฝาฝน มโทษปรบไมเกน 20,000 บาท 6. หามโฆษณาสนคาทใชชอบหรเปนเครองหมายของสนคานนๆ หากฝาฝนมโทษปรบไมเกน 20,000 บาท 7. หามผลต น าเขาโฆษณาสนคาทเลยนแบบบหร หรอซองบหร ตวอยางเชน หมากฝรงทท าเลยนแบบซองบหร ตางหรปซองบหร หมวกทมสญลกษณยหอบหร กางเกง หรอเสอพมพลายยหอผลตภณฑบหร แผนกนแดดรถยนต (Sunscreen) เปนตน หากฝาฝนมโทษปรบไมเกน 20,000 บาท 8. ผผลตหรอผน าเขาสนคาบหร หรอยาสบตองแจงรายการสวนประกอบของบหรใหกระทรวงสาธารณสขทราบ หากฝาฝนมโทษจ าคกไมเกน 6 เดอน และปรบไมเกน 100,000 บาท 9. ผผลตหรอผน าเขาผลตภณฑยาสบตองแสดงฉลากทซองบหรตามหลกเกณฑของกระทรวงสารธารณสข หากฝาฝนมโทษปรบไมเกน 100,000 บาท 10. หามผลตบหรทไมแสดงฉลากตามมาตรา (12) หากฝาฝนมโทษปรบไมเกน 20,000 บาท

59

11. นอกจากนตามพระราชบญญตฉบบนยงก าหนดใหผลตภณฑยาสบทจะขายไดตองมสวนประกอบตามมาตรฐานทก าหนดในกฎกระทรวง โดยผผลตหรอผน าเขาตองแจงรายการสวนประกอบใหกระทรวงสาธารณสขทราบตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทก าหนดในกรณทผลตภณฑยาสบใดมสวนประกอบไมเปนไปตามมาตรฐานใหรฐมนตรมอ านาจออกค าสงหามมใหมการขายหรอน าเขา 12. ใหพนกงานเจาหนาททมอ านาจเขาไปในสถานทหรอยานพาหนะเพอตรวจคนในกรณทมเหตอนควรสงสยวามการกระท าความผดตามพระราชบญญตนและน าผลตภณฑยาสบในปรมาณพอสมควรไปเปนตวอยางเพอการตรวจสอบ ออกหนงสอสอบถามหรอเรยกบคคลใดมาใหถอยค าหรอใหสงบญชเอกสารหลกฐานทจ าเปนประกอบการพจารณาได 2.4.3 พระรำชบญญตคมครองสขภำพผไมสบบหร พ.ศ. 2535 พระราชบญญตคมครองสขภาพผไมสบบหร พ.ศ. 2535 ออก ณ วนท 30 มนาคม พ.ศ.2535 นบเปนปท 47 ในรชการท 9 และประกาศในพระราชกจจานเบกษา เลม 109 ตอนท 40 เมอวนท 7 เมษายน 2535 เหตผลในการประกาศใชกฎหมายฉบบนเขยนไวอยางชดเจนวา โดยทเปนการยอมรบในทางการแพทยวา ควนบหรเปนผลเสยแกสขภาพของผสบและผไมสบบหรทอยใกลเคยงหลายประการ เชน อาจท าใหเกดมะเรงปอด และอวยวะอน โรคหลอดเลอดหวใจตบอกทงควนบหรยงท าใหโรคบางโรค เชน โรคหอบ หด หรอโรคภมแพมอาการก าเรบขน นอกจากนนยงพ สจนไดวาการทผ ไม สบบหรตองสดควนเขาไป กยงเปนผลเสยหายแกสขภาพของผ น นเชนเดยวกบทเกดขนกบผสบบหรเอง โดยเฉพาะอยางยงในกรณทผสดควนบหรนนเปนเดก สมควรทจะคมครองสขภาพของผไมสบบหรเอง โดยการหามสบบหรในบางสถานทหรอการจดเขตใหสบบหรโดยเฉพาะหรอโดยวธการอน ๆ จงจ าเปนตองตราพระราชบญญตน (ผองศรศรมรกต, 2549, หนา 206) สาระส าคญของกฎหมายฉบบนก าหนดใหยาสบทกรปแบบ ทง บหรซกาแลต ซการ บหรอน ยาเสนหรอยาเสนปรงตามกฎหมายวาดวยยาสบทสามารถน ามาสบหรอกระท าใด ๆ ซงมผลท าใหเกดควนจากการเผาไหมของบหร ในสถานทสาธารณะทกแหงครอบคลมถงยานพาหนะใด ๆ ซงประชาชนมความชอบธรรมทจะเขาไปไดและเจาของสถานทสาธารณะนนซงหมายความถงเจาของ ผจดการผควบคม หรอผทรบผดชอบด าเนนงานของสถานทสาธารณะนนด าเนนการใหเปนบรเวณทหามมใหมการสบบหร ในเขตปลอดบหร และแบงสวนหนงสวนใดหรอทงหมดของสถานทสาธารณะนน ๆ เปนเขตสบบหรหรอเขตปลอดบหร โดยจดใหมเครองหมายแสดงไวใหเหนเดนชดทงเขตสบบหรหรอเขตปลอดบหรทจดไว

60

2.4.4 ประกำศกระทรวงสำธำรณสขทเกยวของกำรควบคมกำรบรโภคยำสบ การปฏบตเพอใหเปนไปตามนยแหงพระราชบญญตคมครองสขภาพผไมสบบหรอยางจรงจง กระทรวงสาธารณสขจงไปออกประกาศกระทรวงสาธารณสขเพอมอบหมายหนาทใหเจาพนกงานในบงคบของปลดกระทรวงสาธารณสขปฏบตหน าท ดแลให เปนไปตามพระราชบญญตฉบบน เจาพนกงานดงกลาวประกอบดวย ปลดกระทรวงสาธารณสข อธบดกรมการแพทย รองอธบดกรมการแพทย รองอธบดกรมอนามย รองเลขาธการคณะกรรมการอาหารและยา ผอ านวยการระดบกอง ส านกสถาบน และศนยในสงกดกรมการแพทย ผอ านวยการสถาบนควบคมการบรโภคยาสบในสมยนน ผอ านวยการส านกสงเสรมสขภาพกรมอนามย ผอ านวยการส านกอนามยสงแวดลอม กรมอนามย นตกร กองนตการ ส านกงาน ปลดกระทรวงสาธารณสข ตงแตระดบ 5 ขนไป นตกร กรมการแพทยต งแตระดบ 5 ขนไป สารวตรอาหารและยา กองสารวตรส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ตงแตระดบ 5 ขนไป นกวชาการสาธารณสข ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย ตงแตระดบ 5 ขนไป นกวชาการสงเสรมสขภาพ กรมอนามย ตงแตระดบ 5 ขนไป นกวชาการสขาภบาล ส านกอนามยสงแวดลอม กรมอนามย ตงแตระดบ 5 ขนไป ขาราชการ สงกดกระทรวงสาธารณสขในสงกดราชการบรหารสวนภมภาค หรอสวนกลางทมส านกงานตงอย ใน ส วน ภ มภ าคและขาราชก ารส งกดกระทรวงศกษ าธ ก ารห รอทบวงมห าวท ยาลย กระทรวงมหาดไทย หรอสงกดราชการบรหารสวนทองถน เชน กรงเทพมหานคร และเมองพทยา เปนพนกงานเจาหนาททมอ านาจเขาไปในสถานทสาธารณะในระหวางเวลาพระอาทตยขนถงพระอาทตยตกหรอเวลาท าการของสถานทนนเพอตรวจสอบหรอควบคมใหเปนไปตาม พระราชบญญตน - ผด าเนนการทไมด าเนนการจดสถานทสาธารณะใหเปนเขตปลอดบหรตองระวางโทษ ปรบไมเกน 20,000 บาท - ผด าเนนการทไมจดเขตสบบหรใหมสภาพ ลกษณะ และมาตรฐานตามทรฐมนตร ก าหนดตองระวางโทษปรบไมเกน 10,000 บาท - ผด าเนนการทไมจดใหมเครองหมายในเขตบหรตามหลกเกณฑและวธการทก าหนด ตองระวางโทษปรบไมเกน 2,000 บาท - ผฝาฝนสบบหรในเขตปลอดบหรตองระวางโทษ ปรบไมเกน 2,000 บาท ผขดขวางหรอไมอ านวยความสะดวกแกพนกงาน เจาหนาทซงเขาไปปฏบตการใน สถานทสาธารณะ ตองระวางโทษจ าคกไมเกน 1 เดอนหรอปรบไมเกน 2,000 บาท หรอทงจ าทงปรบโดยใหพนกงานสอบสวนผมอ านาจท าการสอบสวนคดและมอ านาจเปรยบเทยบไดตาม ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

61

นอกจากนภายใตพระราชบญญตฉบบนยงไดมประกาศกระทรวงสาธารณสขทเกยวของกนอนไดแก ประกาศกระทรวงสาธารณะสข (ฉบบท 7) พ.ศ. 2540 เรองก าหนดชอหรอประเภทของสถานทสาธารณะทใหมการคมครองสขภาพของผไมสบบหรและก าหนดบรเวณหรอพนทของสถานทดงกลาวเปนเขตสบบหรหรอเขตปลอดบหรเปน 3 ประเภทหลก ๆ กลาวคอ ประเภทท 1 คอ สถานทสาธารณะซงขณะท าการใหหรอใชบรการเปนเขตปลอดบหรทงหมด ประเภทท 2 เปนสถานทสาธารณะทขณะท าการใหหรอใชบรการเปนเขตปลอดบหรเวนแตบรเวณหองพกสวนตวหรอหองท างานสวนตวของผปฏบตงานในสถานทสาธารณะนน ๆ และประเภทท 3 คอ สถานทสาธารณะทขณะท าการใหหรอใชบรการเปนเขตปลอดบหร เวนแตบรเวณหองพกสวนตวหรอหองท างานสวนตวของผปฏบตงานในสถานทสาธารณะนน และบรเวณทจดไวใหเปน “เขตสบบหร” เปนการเฉพาะ โดยก าหนดเปนพนทเฉพาะจดหรอเฉพาะแหงสถานทสาธารณะ ประเภทท 1 ไดแกรถยนตโดยสารประจ าทาง รถยนตโดยสารรบจาง ตโดยสารรถไฟทมระบบปรบอากาศ เรอโดยสาร เครองบนโดยสารภายในประเทศ ทพกผโดยสารเฉพาะบรเวณทมระบบอากาศ ลฟตโดยสาร ตโทรศพทสาธารณะ รถรบสงนกเรยน โรงมหรสพ หองสมด มนมารท รานตดผม รานตดเสอ สถานเสรมความงาม และรานขายยา เฉพาะบรเวณทมระบบปรบอากาศ สถานทออกกาลงกายเฉพาะบรเวณทมระบบปรบอากาศ สถานพยาบาลทไมมเตยงรบผปวยไวคางคน ศาสนสถานเฉพาะบรเวณทประกอบศาสนกจ สถานทจ าหนายอาหารภายในบรเวณศนยการคาหรอหางสรรพสนคา เฉพาะบรเวณทมระบบปรบอากาศ สถานทดงกลาวขางตนขณะท าการใหหรอใชบรการเปนเขตปลอดบหรทงหมด สถานทสาธารณะ ประเภทท 2 ไดแกโรงเรยนหรอสถานศกษาระดบมธยมศกษาและต ากวา อาคารจดแสดงงานศลปวฒนธรรมพพธภณฑสถาน และหอศลป สถานพยาบาลทมเตยงรบผปวยไวคางคน สถานรบเลยงเดกออนกอนวยเรยน อาคารทาอากาศยาน สนามกฬาในรม สถานทสาธารณะ ประเภทท 3 ไดแก อาคารของมหาวทยาลย วทยาลย และสถาบนการศกษาระดบอดมศกษา อาคารแสดงสนคาหรอนทรรศการเฉพาะบรเวณทมระบบปรบอากาศ สถานทราชการและรฐวสาหกจ ธนาคาร และสถาบนการเงนส านกงานทมระบบปรบอากาศ เปนตน และการศกษาเกยวกบกฎหมายทเกยวของกบการสบบหรนน ผวจยไดใชเปนแนวทางในการน ามาวดวาเปนปจจยส าคญทสงผลกระทบตอทศนะคตทมตอการสบบหรหรอไม อยางไร เพอเปนแนวทางในการแกไขใหถกตองเหมาะสม (อางถงในพงษสนต เสนยศรสกล, 2556 หนา 28-33)