บทท ๖ เทศกาลและพธกรรมทางศาสนาพราหมณ – ฮนด

ศาสนาพราหมณ -ฮน ด เปนศาสนาท เก าแก ท สดในโลก เร มแรกเรยกตวเองว า “พราหมณ” ค าวา พราหมณ หมายถง คนในวรรณะทสงทสดของสงคมอนเดย มหนาทสอนความรเกยวกบพระเวทและท าหนาทตดตอเทพเจา ผทเปนพราหมณเปนโดยก าเนด คอบตรของพราหมณกจะมสถานภาพเปนพราหมณดวย ตอมาศาสนาพราหมณไดเสอมความนยมลงระยะหนง เนองจากอทธพลของศาสนาพทธ จนมาถงประมาณพทธศตวรรษท 13 ศงกราจารยไดปฏรปศาสนาพราหมณโดยแตงคมภรปราณะลดความส าคญของศาสนาพทธลง และน าหลกปฏบตรวมทงหลกธรรมของศาสนาพทธมหายานบางสวนมาใชเพอฟนฟปรบปรงศาสนาพราหมณใหเปนศาสนาฮนด เนองจากหลกธรรมสวนใหญของศาสนาพทธไดประยกตมาจากศาสนาฮนดเมอครงยงเปนศาสนาพราหมณ โดยเรมจากนกายเถรวาทเมอครงพทธกาลจนถงนกายมหายานและวชรญาณ ค าวา “ฮนด” เปนค าทใชเรยกชาวอารยนทอพยพเขาไปตงถนฐานในลมแมน าสนธ และเปนค าทใชเรยกลกผสมของชาวอารยนกบชาวพนเมองในชมพทวป และชนพนเมองนไดพฒนาศาสนาพราหมณโดยการเพมเตมเทพเจาทองถนดงเดมลงไป เนองจากเวลานนสงคมอนเดย แตกแยกอยางมากเนองจากอทธพลของพทธศาสนา ศาสนาทประเทศอนเดยมลกษณะเปนกงพหเทวนยม คอนยมนบถอเทวดา ท าใหทางตอนเหนอนบถอพระศวะซงเปนเทพแหงภเขาหมาลย ทางตอนใตชาวประมงนบถอวษณซงเปนเทพทใหฝนและพาย ชาวปานบถอพระนรทธ และตอนกลางนบถอพระพระพฆเณศ คนอนเดยเวลานนเรมไมนบถอศาสนาพราหมณเปนจ านวนมากขน ชาวอารยนตองการรวมชาตอนเดยใหเปนหนงเดยว จงคดกนวาถาจะรวมคนตองรวมทความเชอของเขา ความเชอของเขาอยทเทพเจา จงคดตอวางนกตองรวมเทพเจาไวใหอยในศาสนาเดยว เพอรวมชาตใหเปนหนงเดยว จงไดปฏบตการขบไลราชวงศโมกลของอสลามซงขณะนนไดเขามายดครองอนเดยอย ซงไดสรางความแตกแยกอยางมาก ราชวงศโมกลไดใชอ านาจสงเขนฆาพระสงฆ เผาคมภรและวดในพระพทธศาสนาจนแทบสญสนไปจากอนเดย พรอมกนนนกพยายามจะท าลายลางศาสนาอนๆ ทอยในดนแดนอนเดย หลงจากชาวอารยนไดขบไลราชวงศโมกลส าเรจ จงรวบรวมเทพเจาแตละทองถนตางๆ มารวมไวเปนหนงเดยวกนกบศาสนาพราหมณ แลวเรยกศาสนาใหมนวา “ศาสนาฮนด” เพราะฉะนน ศาสนาพราหมณจงมอกชอในศาสนาใหมวา “ฮนด” จนถงปจจบนน

๑๖๘

ก าเนดพราหมณ-ฮนด ศาสนาฮนดเปนศาสนาเกาแกของชาวอารยน ก าเนดขนทประเทศอนเดยกอนศาสนาอนๆ โดยม

พราหมณเปนผสงสอนและประกอบพธกรรมจงเรยกกนว าเปนศาสนาของพราหมณ หรอศาสนาพราหมณ

ความเชอ เชอในพระเปนเจาตรมรต ทง ๓ องค (พระพรหม พระวษณ พระศวะ) ยงคงมอทธพลควบคไป

กบการนบถอพระพทธศาสนา ประกอบกบในโบสถของชาวฮนดมกจะตงพระพทธรปรวมกนกบรปปนของมหาเทพ ทงน สบเนองมาจากความเชอในเรองอวตารของพระวษณ ท าใหคนไทยทนบถอพระพทธศาสนา นยมมาสวดออนวอนขอพรและบนบานตอมหาเทพ เชน การบนบานตอพระพรหม หลายคนกเขารวมพธกรรมของฮนด จงเรยกไดวามผคนจ านวนมากทนบถอทงพทธ ทงฮนด ปนเปกนไปแบบ นกายพทธตนตระ

สงเคารพสงสด ศาสนาพราหมณ-ฮนด เปนศาสนาประเภทเทวนยมคอเคารพยอมรบเรองเทพเจาเปนสงสงสด

โดยเทพเจา ๓ องคทชาวฮนดใหความเคารพสงสดอนไดแก ๑. พระพรหม ทเปนเทพเจาผสรางหรอใหก าเนดทกสงในเอกภพขนมา ๒. พระวษณ หรอพระนารายณ ทเปนเทพเจาผปกปองรกษา ๓. พระอศวร หรอพระศวะ ทเปนเทพเจาผท าลาย เทพเจาทง ๓ องคนรวมเรยกวา ตรมรต ทเปนเทพเจาสงสด แตชาวฮนดยงนบถอเทพเจารองๆ

ลงมาอกมากประมาณ ๓๐๐ ลานองค

ศาสดา ศาสนาพราหมณ - ฮนดไมมศาสดา เพราะสบทอดกนมานานจนไมรวาใครเปนผสงสอนคนแรก

แตมฤๅษและพราหมณเปนผสงสอนและพฒนาหลกค าสอนสบตอกนมาเรอยๆ คมภร คมภรของศาสนาพราหมณ - ฮนดเกานนมอย ๔ คมภรคอ ๑. คมภรฤคเวท เปนคมภรส าหรบใชสวดสรรเสรญพระเจา ๒. คมภรยชรเวท เปนคมภรรวบรวมบทรอยกรองใชในพธบชายญในศาสนา ๓. คมภรสามเวท เปนคมภรรวบรวมบทสวดมนตส าหรบประกอบพธกรรมตางๆของประชาชน

ทวไป

๑๖๙

๔. คมภรอาถรรพเวท เปนคมภรเวทมนตคาถา คมภรเหลานเรยกวา คมภรพระเวท แตตอมาไดเกดคมภรอปนษทขนอก ซงเปนคมภรทกลาวถง

เรองธรรมชาตของจกรวาลและวญญาณมนษย อนสงผลกระทบถงความคดและการด าเนนชวตของชาวอนเดยอยางมาก

หลกค าสอน ค าสอนส าคญในคมภรอปนษทนนสรปได ๕ เรองคอ ๑. ปรมาตมน หรอ พรหม คอวญญาณหรอตวตนดงเดม หรอใหญ ทเทยงแทถาวร เปนหนง

และอมตะ ๒. อาตมน หรอชวาตมน คอสวนยอยของปรมาตมนหรอพรหมทแยกออกมาอยในแตละบคคล ๓. การกลบเขาไปรวมกบปรมาตมนหรอพรหมไดนนคอการพนทกขไมตองเวยนวายตายเกดอก ๔. ชวาตมนจะกลบไปรวมกบปรมาตมนไดนน ผนนจะตองบ าเพญกรยา ประกอบพธตางๆ จน

บรรลถงโมกษะ (หลดพนจากอตตา) ชวาตมนกจะกลบไปรวมกบปรมาตมนได. ๕. เรองกฎแหงกรรม คอสอนวากรรมเปนเครองก าหนดของชวตในภพหนา กลาวคอใครท าสงใด

ในชาตน ยอมไดสงนน ในชาตหนา หลกความเชอทส าคญ ค าสอนในคมภรอปนษทนเองทท าใหเกดความเชอเรองวญญาณเวยนวายตายเกด และเรองนรก

ใตดน สวรรคบนฟา ผ สาง เทวดา ตางๆ ขนมา รวมทงเรองอาวตารของพระนารายณทเกดมาเพอชวยโลก เชน อวตารมาเปนพระรามเพอฆายกษ หรอแมเรองอวตารมาเปนพระพทธเจา เพอสอนพวกอสรผดๆ จะไดไมมฤทธเดช จะไดก าจดไดงาย เปนตน นเองทท าใหผทไมรจกพทธศาสนาอยางถกตองกจะเชอกนวาพทธศาสนานนแยกออกมาหรอเปนเพยงสาขาหนงของศาสนาฮนดเทานน ซงความเชอนกไดเขาไปปะปนอยในค าสอนของพทธศาสนาในระดบศลธรรมเตมไปหมด และกยงเปนสาเหตส าคญทท าใหพทธศาสนาสญหายไปจากอนเดยอกดวย

นกาย นกายใหญๆ ของศาสนาพราหมณ – ฮนด มอย ๖ นกายคอ ๑. นกายไวษณวะ ซงนบถอพระวษณเปนเทพเจาสงสด ๒. นกายไศวะ ซงนบถอพระศวะเปนเทพเจาสงสด (พวกนเรยกวาพวกลงคยตซงนยมพกลงค

เลกๆ คาดไวทเอว) ๓. นกายศกดา ซงพวกนนบถอลกษณะสตรเพศคอนบถอมเหสของพระวษณ คอเจาแมกาล ใน

ฝายทดราย

๑๗๐

๔. นกายคณพทยะ ซงนบถอพระคเณศทมเศยรเปนชาง ๕. นกายสรภทธะ ซงนบถอบชาพระอาทตยเปนเทพเจาสงสด ๖. นกายสมารธะ ซงเปนนกายใจกวางนบถอเทพเจาทกองค. จดหมายสงสด จดหมายสงสดของศาสนาพราหมณ - ฮนดกคอการไดกลบไปรวมอยกบพรหมหรอปรมาตมน ซง

ไมตองเวยนวายตายเกดใหเปนทกขอกตอไป สวนจดหมายรองลงมากคอการไดขนสวรรคเสพสขอยกบนางฟาบนสวรรคนานๆโดยไมตองท างาน

ความเชอและหลกปฏบต ชาวอนเดยวจะมการแบงผคนออกเปนพวกๆหรอวรรณะตามความเชอจากศาสนาฮนดคอ ๑. วรรณะพราหมณเปนวรรณะสงสด ไดแกพวกผประกอบพธกรรมตางๆ ๒. วรรณะกษตรย ไดแกพวกกษตรยผปกครองบานเมอง ๓. วรรณะแพศย ไดแกพวกพอคา ชางฝมอ ๔. วรรณะศทร ไดแกพวกคนใช ชาวอนเดยจะยดถอเรองวรรณะกนมาก ถาใครแตงงานกนตางวรรณะ ลกออกมาจะเปนพวก

จณฑาล ซงเปนคนชนต าสดทสงคมรงเกยจ สวนวรรณะพราหมณทถอวาเปนวรรณะสงสดเพราะเขาถอวาพราหมณเกดมาจากพรหม. หลกปฏบตของศาสนาฮนดนนกมหลกศลธรรมอยมากมาย แตเนนไปทการบชาเทพเจาทตนนบถอ และยงมความอดทนทจะรบความทกขยากโดยไมคดจะปรบปรงแกไข เพราะถอวานเปนกรรมของตนหรอเปนพรหมลขตไมสามารถหลกหนได ไมมใครจะมาชวยเหลอได จงท าใหเกดความนงดดายหรอใจด าไมคอยจะมใครชวยเหลอใคร เพราะถอวาเปนกรรมของเขาเองทท าไวในชาตกอน สวนคนทไปชวยกชวยเพราะอยากใหตนมสภาพชวตทดขน ไมไดชวยเพราะความสงสารอยางแทจรง.

ประเทศทนบถอ ปจจบนศาสนาฮนดจะมผคนนบถอมากเฉพาะในประเทศอนเดย และยงมผททรมานรางกายหรอ

บ าเพญทกรกรยาเพอใหบรรลถงโมกษะอยดวย แตกมผคนนบถอประปรายอยในประเทศตางๆทวโลก และนยมเรยกกนวาศาสนาพราหมณ

๑๗๑

ประเพณ ศาสนาฮนดมประเพณตางๆมากมาย สวนมากเปนประเพณบชาเทพเจา เชนการฆาสตวบชายญ

ตอเจาแมกาล ซงบางครงกมการฆามนษยเพอบชายญเพราะเชอวาเทพเจาจะพอในและดลบนดาลใหความหายนะหรอโรคระบาดหายไปได

ผสบทอด ศาสนาฮนดจะมพราหมณ เปนผผกขาดการประกอบพธ และท าหนาทสงสอน และจะมการเรยน

พระเวทหรอศกษาคมภรพระเวท ถาใครเรยนจบถอวาเกงมาก จนเกดประเพณวาผหญงจะตองไปสขอผชายมาแตงงานเพราะวาผชายมคาสงสง โดยผจบพระเวทจะสามารถประกอบพธท าใหมรายไดงาม อยางเชนถาใครจะใหญาตทตายไปแลวไดขนสวรรคจะตองน าทรพยหรอของมคา เชนโค มาใหพราหมณมากๆ เพอพราหมณจะไดสวดสงวญญาณของญาตนนใหขนสวรรค ถาใครยากจนกไมมทางไดขนสวรรค

สถานทส าคญ สถานทส าคญแหงหนงอยทเมองพาราณส ทตงอยทฝงของแมน าคงคาทเรยกวา กาส ซงคนท

เครงครดในศาสนาฮนดทกคนจะตองดนรนมาตายทวงกลมศกดสทธทมรศมประมาณ ๑๐ ไมลจากจดศนยกลางของตวเมองทเรยกวาปญจะโกส ซงผคนจะมาแสวงบญกนทนใหมากครงเทาทจะท าได และลงอาบน าในแมน าคงคาทถอวาศกดสทธช าระลางบาปได ดงนนเมอมคนตายจงนยมน ามาเผาทบรเวณนและทงศพลงแมน าคงคา จนท าใหเมองนเปนเมองทเศราโศกตลอดกาล เพราะมแตงานศพและควนลอยโขมงอยตลอดเวลา สถานทศกดสทธอกแหงหนงคอเมองมธรา ทเปนเมองส าคญศกดสทธของนกายไวษวะทตงอยบนฝงแมน ายมนา ทถอวาเปนบานเกดของพระกฤษณะ เมอถงเทศกาลจะมนกแสวงบญมาทเมองนและมพธฟอนร าใหเกยรตแกพระกฤษณะ ซงนอกจากสถานทส าคญทงสองแหงนแลวยงมศนยกลางทางศาสนาอกหลายแหง. ๑. เทศกาลส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนด

๑.๑ เทศกาลคเณศจตรถ นบเปนเทศกาลทยงใหญทสดของการบชาพระพฆเนศ จะกระท าในวนแรม ๔ ค า เดอน ๙ และ

วนแรม ๔ ค า เดอน ๑๐ ซงถอวาเปนวนก าเนดของพระพฆเนศ เชอกนวาพระองคจะเสดจลงมาสโลกมนษยเพอประทานพรอนประเสรฐสงสดแกผศรทธาพระองคทาน เทศกาลนมการจดพธกรรมบชาและการเฉลมฉลองอยางยงใหญทวอนเดยและทวโลก มการจดสรางเทวรปพระพฆเนศขนาดใหญโตมโหฬาร เพอเขาพธบชา จากนนจะแหองคเทวรปไปทวเมองและมงหนาไปสแมน าศกดสทธสายตางๆ ถนนหนทางทวทกหนแหงจะมแตผคนออกมาชมการแหองคเทวรปนบรอยนบพนองค ผศรทธาทกคนแตงชด

๑๗๒

สาหรสสนสวยงาม ขบวนแหจะไปสนสดทแมน าศกดสทธ เชน แมน าคงคา แมน าสรสวต ฯลฯ แลวท าพธลอยเทวรปลงสแมน าหรอทะเล

เทศกาลคเณศจตรถและพธกรรมตางๆ กระท ากนมาแตโบราณ มรายละเอยดปลกยอยอกมากมาย และหนงในพธกรรมทกระท ากนกคอ "เอกวสต ปตรบชา" หรอการบชาดวยใบไม ๒๑ ชนดเปนเวลา ๒๑ วน (อานเรองการบชาดวยใบไมไดจากหนาแรก)

ชวงเดอนกนยายน พ.ศ.๒๕๓๘ มเหตการณทฮอฮากนมากทสดกคอ ปรากฏการณทเทวรปดมนมสดกปรากฏขนมาทวโลกรวมทงประเทศไทยดวยซงตรงกบเทศกาลประกอบพธ คเณศจตรถ หรอพธอทศตอพระคเณศพอดท าใหปรากฏการดงกลาวไดรบความสนใจไปทวโลก หนงสอพมพทตพมพเรองราวดงกลาวขายดเปนเทน าเททา ผคนแตกตนพากนไปดเทวรปดมน านมกนแพรหลาย ในวนทประกอบพธคเณศจตรถนน ประชาชนทงหลายตางพากนมาท าสกการะบชารปเคารพของพระคเณศทปนดวยดน (เผา ) เครองบชาจะประกอบไปดวยดอกไม (โดยเฉพาะดอกไมสสดใส เชน สแดง, สเหลอง, สแสด,) ขนมตม, มะพราวออน, กลวย, ออย, นมเปรยว,(แบบแขก) ขณะท าการบชา ผบชาจะทอง พระนาม ๑๐๘ ของพระองค หลงจากการบชาแลวกจะเชญพราหมณ ผประกอบพธมาเลยงดใหอมหน าส าราญ และมขอหามในวนพธคเณศจตรถนคอ หามมองพระจนทรอยางเดดขาด และถอกนวาถาผใดไดมองพระจนทร (เหนพระจนทร) โดยพลาดพลงเผลอเรอไป พวกชาวบานกจะพากนแชงดาผนนทนท และทชาวบานดานน กเปนความหวงด มไดดาดวยความโกรธแคน แตดาเพราะเชอกนวาการดาการแชงนนจะท าใหคนๆนนพนจากค าสาปไปได

รปภาพท ๑๑๑ การเฉลมฉลองเนองในโอกาสเปนคลายวนประสตของพระคเณศวร ทมา : http://4.bp.blogspot.com/-fXwO-gatoQc/Uitcaq2TioI/AAAAAAAAqqc/ExkfLKcjmMo/s1600/REU-INDIA__001.jpg

ประวตความเปนมา ความเปนมามอย ๒ ความเชอ ดงน เรองทหนงกลาวไววา สบเนองมาจากการทพระคเณศพลดตกจากหลงหนจนทองแตก (เพราะหนตกใจทมงเหาเลอยผานหนา และพระคเณศเสวยขนมตมมามาก) ขนมตมทะลกออกมาพระคเณศ ก

๑๗๓

รบเกบขนมตมยดกลบไปในพง และจบงเหาตวนนมารดพงขณะเดยวกนพระจนทร กเผอญมาเหนเขากอดข าไมไดหวเราะออกมาดงสนนพระคเณศโกรธยงนก เอางาขวางไปตดพระจนทรจนแนน ท าใหโลกมดลงทนท เพราะไฟดบ (เหมอนราหอมจนทร) พระอนทรและทวยเทพทงหลายทราบเรอง กตองพากนไปออนวอน พระคเณศจงยอมถอยเอางาออก แตพระจนทรกตองไดรบโทษอยคอ จะตองเวาๆแหวงๆเปนเสยวๆไมเตมดวงทกคน จนถงวนขน ๑๕ ค าและแรม ๑ ค า จงจะเตมดวง สวนอกเรองหนงเลาวาพระคเณศสาปคนทมองดพระจนทรในวนทบชาพระองคคอ หากใครมองดพระจนทรในวนน ผนนกจะตองกลายเปนคนจณฑาล และคนจณฑาลในสงคมอนเดยจะเปนทรงเกยจของคนวรรณะอนๆทกๆวรรณะ (เพราะถอวาคนจณฑาล ไมมชนชน เปนชนชนต า ) ดงนนค าสาปใหเปนจณฑาลจงเปนโทษรายแรงยงนก

๑.๒ เทศกาลนวราตร จดเรมตนของ ฤดรอนและ จดเรมตนของ ฤดหนาวเปนจดแตกตางทส าคญทางภมอากาศ และ

พลงงานแสงอาทตย ทมตอโลกมนษย และสองชวงนกเปน ชวงเวลาอนศกดสทธ ส าหรบการบชาพระแมศกต ซงถอเปนเทศกาลส าคญทมการก าหนดเอาไวตามปฏทนจนทรคตฮนด

งานนวราตรแบบการบชาใหญจะจดขนปละสองครง คอในชวงขนปใหมแบบฮนด (ขน ๑ – ๙ ค า เดอน ๕ )เรยกวาจตตรา นวราตร และในชวงปลายป (ขน ๑ -๙ ค า เดอน ๙) เรยกวา สารท นวราตร ความเชอเกาแกของชาวอนเดยนนถอกนวาในหนงปประกอบไปดวยฤดรอน และฤดหนาว ฤดกาลทผลดเปลยนสงผลตอรางกายและจตใจมนษย จงเกดการบวงสรวงเทพเจาผคมครองเพอขอพลงแหงชวต

นวราตร เปน เทศกาลของชาวฮนดเพอท าการสกการบชาแดพระแมศกตมหาเทว ค า”นวราตร” หมายถง เกา คน ในภาษาสนสกฤต ความหมาย เกา คอ “นว” และ “ราตร” คอ กลางคน หมายความวา ใน เกาคนกบอกสบวน ในการบชา ศกตเทว ทง ๙ ปาง ( อวตารของพระแมทรคาเทว ) และเทวองคอนๆในศาสนาฮนดดวยเชนกน

ศกตเปนเทพแหงอ านาจทสงสดในจกรวาล ในชวงเวลานวราตรนผศรทธาจะไดรบพรศกดสทธจากพระแม โดยผศรทธาจะถอพรตอดอาหารและท าการสวดมนตอธษฐานตอพระแมศกตในปางตางๆ

ในค าคนแหงวนนวราตรเทพศกตจะปรากฏองคในมตทแตกตางกนเปนสามรปแบบคอ พระแมลกษม พระแมสรสวดและพระแมทรคาเทว และวนนวราตรจะถกแบงการบชาออกเปนสามชด ชดละสามวนโดยมพธบชาโดยเฉพาะแตละองค

โดยสามวนแรกจะท าการบชาพระแมทรคาเทว หรอเทวแหงพลงอ านาจ สามวนถดไปจะบชาพระลกษมหรอเทพแหงความมงคงและสามวนสดทายส าหรบการบชาพระแมสรสวดหรอเทพแหงวชาความร

๑๗๔

รปภาพท ๑๑๑ พธโปรยผงเจมศกดสทธ เทศกาลนวราตร ทมา : http://www.horoguide.com/wp-content/uploads/2011/10/navaratri14.jpg

นวราตร ของลทธศกต ตนตระ ส าหรบโบสถฮนด ทนบถอลทธ ศกต จะท าการบชาพระแมทรคาทง ๙ปาง ใน ๙วนแหงพธกรรม

โดยแบงท าพธดงน วนแรก - ท าการบชาพระแมทรคาในปางท เรยกวา ปางไศลปตร ธดาของหมพาน ราชาแหง

ภเขา ซงเปนรปแบบของศกตทเปนสหายของพระอศวร วนทสอง - จะท าการบชาพระแมทรคาในปางท เรยกวา ปางพรหมจารณ ชอเปนทมาของค าวา

'พระพรหม' ซงหมายถง 'ทาปะ' หรอ การลงทณฑ (มาตา ศกต) วนทสาม - ท าการบชาพระแมทรคาในปางท เรยกวา ปางจนทรฆณฎา ทรงปราบอสรดวยเสยง

ระฆง สญลกษณของความงามและความกลาหาญ วนทส - ท าการบชาพระแมทรคาในปางท เรยกวา ปางกษามาณฑา ผสรางของจกรวาลทงหมด หาวน - ท าการบชาพระแมทรคาในปางท เรยกวา ปางสกนทมาตา แมของพระขนทกมารนกรบ

ผกลาหาญ โอรสผเกดจากพระศวะ วนทหก - ท าการบชาพระแมทรคาในปางท เรยกวา ปางกาตยาน ทรงปราบอสร ดวยปางทม

สามเนตรและสกร วนทเจด - ท าการบชาพระแมทรคาในปางท เรยกวา ปางกาลราตร หรอกาล ทรงเสวยเลอดอสร

หมายถงการท าใหผทชนชอบความกลาหาญ วนทแปด - ท าการบชาพระแมทรคาในปางท เรยกวา ปางมหาเคาร ทรงเปนเจาแมแหงธญชาต

ท าใหพชพนธอดมสมบรณ

๑๗๕

วนท เกา - ท าการบชาพระแมทรคาในปางท เรยกวา ปางสทธธาตร ทรงเปนเจาแมแหงความส าเรจ

โดยปกตวนนวราตรจะมปละ ๕ ครง คอ

1. วสนต นวราตร นมการเฉลมฉลองในชวง วสนตฤด (จดเรมตนของฤดรอน) (มนาคมถงเมษายน) นเปนทรจกกน ในชอ จตรา นวราตร จะตกอยในชวงเดอน จตรามาส

2. คปตะ นวราตร เรยกกนวา อาสาฬหะ นวราตร เปนพธจดขนเกาวนเพอบชาถวายแด เทพศกตทง ๙ปาง ในเดอน อาสาฬหะมาส (เดอนมถนายนถงเดอนกรกฎาคม)

3. สารท นวราตร (ศารทยะ นวราตร) เปนเทศกาลทส าคญทสดของเทศกาลนวราตร (มหานวราตร) และมการเฉลมฉลองในขน ๑ ค าของเดอนอศวนมาส เปนการเฉลมฉลองในชวงฤดสารท (จดเรมตนของฤดหนาว, กนยายนตลาคม)

4. เปาษะ นวราตร เปนพธเกาวนทบชาศกตเทวทง ๙ปาง ในเดอนปษยะมาส (ธนวาคมมกราคม)

5. มาฆะ นวราตร เปนพธเกาวนทบชาศกตเทวทง ๙ปาง ในเดอนมาฆะมาส (เดอนมกราคมถงเดอนกมภาพนธ)

วนอญเชญพระแมสรสวต หรอ สรสวต อาวาหนะ บชา เปนวนแรกทกระท าพธบชาพระแมสรสวด ในเทศกาลนวราตร

วนสรสวต บชา เปนพธบชาพระแมสรสวดในวนท ๒ ในเทศกาลนวราตร ซงถอวาเปนพธใหญในการบชาพระแมสรสวด

วนทรคา อษฏม หรอ มหานวม หรอ วนมหาอษฎม หรอ มหาทรคาอษฎม เปนวนทสองของพธทรคา บชา ซงวนนจะเปนวนส าคญทสดของพธทรคา และพธจะเรมตนดวย การสรงน าหรอพธมหาสนาน และพธโษฑโศปจารปชา และท าการบชาพระแมทรคาทง ๙ปาง และในวนนสาวพรหมจารยจะไดรบการแตงตวเปนองคพระแมทรคา ซงพธนเรยกวา พธกมารบชาในชวงพธนวราตรจะมชวงเวลาหนงทเรยกวา “สนธกาล” ซงจะตรงกบเวลาของ ๒๔ นาทแรกของวนนวมดถ (๙ ค า) ในชวงเวลาสนธกาล (ชวงรอยตอของวน ๘ค า-๙ค า) จะถอวาเปนฤกษมงคลและเวลาทศกดสทธมากทสดในเทศกาลนวราตร และบางแหงกจะมการฆาสตวบชายญ หรอถวายผลไมแดพระแมทรคา เรยกวา “พลทาน” โดยการฆาสตวเพอบชายญเปนสงทคมภรพระเวทหามกระท าในทกกรณ ดงนนพราหมณผท าพธจงท าการถวายผลไมแดพระแมทรคาและบชาพระแมดวยตะเกยง ๑๐๘ ดวงแทน

๑๗๖

๑.๓ เทศกาลมหาศวะราตร 1 มหาศวะราตร ความยงใหญแหงพธกรรมการบชาพระศวะมหาเทพพระเทวาธเทวะ มหาเทวะ (พระศวะ) พระองคทรงเปนเทพเจาผยงใหญ พระผสรางทกสงทกอยาง พระผเกดกอนทกสง พระผไมมวนเกดและตาย พระองคมพระนามมากมาย แตละพระนามนนมความหมายดในตวเอง พระนามของพระมหาเทพทกลาวถงในโศลกม ๒๔๐ พระนาม พระนามทงหลายน เปนเพยงสวนนอยทเคยไดพบเหน ไดยนกนมา และในบางครงกน าเอาพระนามของพระมหาเทพเหลาน มากลาวสวดเพอขอพรในสงทปรารถนา หรอในการท าพธกรรมบวงสรวงตางๆ ซงเรยกการสวดมนตรนวา มนต นามวล บชา ทานฤษสต นบไดวาเปนฤษทมความรในเรองราวแหงพระปราณทงหลาย เปนศษยเอกแหงฤษวยาส ไดกลาวถงเรองราวอนยงใหญแหงการรบฟงเรองพระมหาศวปราณ เพอทจะไดรบผลบญอนเทาเทยมกบการไดกราบไหวบชาตอพระศวะมหาเทพ “ขาพเจาขอนอมร าลกสมาธถงพระศวเทพ เทพเจาแหงพระแมอมพกาปารวต พระองคผทรงเปนมงคลยงจากจดเรมตนถงกาลอวสาน พระองคผทรงเปนใหญไมมผใดเปรยบเทยบเทาได พระองคผเปนเทพเจาแหงจกรวาล ผไมมวนเกดและตาย เทพเจาแหงอาตมน วญญาณทงหลาย พระผมหาพกตร พระผปดเปาท าลายบาปชวรายทงหมด” พระเทวาธเทวะ มหาเทวะ ทรงเปนผใหก าเนดทกสงทกอยาง เรองราวของพระองคเปนเรองลกลบซบซอน พระมหาเทวะทรงเคยตรสเลาเพยงหนเดยวตอเหลาบรวารของพระองค และตอมากไดมการเลากนเรอยๆ จนกระทงทกวนน ฤษสต ไดเลาวา อนพระปราณทงหลายทมอยในโลก ๒๗ พระปราณนน พระศวะปราณนบไดวาเปนบาทโคลงทยงใหญทสด แบงออกเปน ๒๔,๐๐๐ บาทโคลง เปนหวขอใหญ ๗ สมหตา (เรองโดยสงเขป) เปนเรองราวระบถงพระศวะเทพและการส าแดงฤทธอ านาจทงหมดไวอยางละเอยด ดวยการอาน ไดรบฟง หรอการไดทองสวดพระศวะปราณนแลว จะท าใหผนนมจตใจอนบรสทธขน ในบนปลายเขาจะไดขนไปสยงอาณาจกรแหงพระศวะเทพ ใชชวตในโลกอนสงสด การไดรบฟงเรองแหงพระศวะเทพเพยงเลกนอยดวยดวงจตทตงมนบชาแลว จะท าใหเขาผรบฟง มจตใจสะอาด พนจากความทกขและไดรบพรแหงความผาสกอนเปนอสระจากบาปทงหลายได จะไดรบซงคณงามความด เทากบการไดประกอบพธกรรมแหงราชสรยะ และการบชา พระเพลง อคนษโฆมะ เปนจ านวนหนงรอยพธกรรม เรองพระศวปราณน พระศวเทพทรงสรางขนมา เพอใหเปนน าอมฤตแกผทมความจงรกภกดของพระองคไดดมกน เพอขจดความทกขและบาปทงหลายใหหมดสนไป พระปรษทสงทสดนน คอ พระมหาเทวะ (พระศวเทพ) พระมหาเทวะทรงควบคมพระมนทากน (พระแมคงคา) ไวบนเศยรของพระองค และทรงมพระจนทรเสยวเปนพระมงกฎประดบอยบนพระเกศา ทรงม

1 http://www.siamganesh.com/hindu/archives/๑๕๘

๑๗๗

สามพระเนตร จงเรยกพระองควา พระตรเนตรเทพ พระองคทรงมความราเรงเบกบานอยตลอดเวลา ทรงม ๑๐ กร พระวรกายของพระองคนนทาถดวยเถาถานจากเชงตะกอน ทรงมงทงหลายเปนเครองประดบบนพระวรกาย ทรงถออาวธทยงใหญทสดเหนออาวธทงหมด คอ พระตรศล (สามงาม ซงอาวธนไมมผใดมไวนอกจากบคคลนนอยในสายแหงพระศวเทพเทานน) พระมหาศวเทพ ทรงแบงภาคมาในรปรางแหงพระกาล (เทพเจาแหงกาลเวลาและความตาย) พระมหาเทวะทรงพระส าราญสขรวมอยกบพระศกต-ศวะ พรอมกนนนพระองคทรงสรางสถานทอนศกดสทธขนมาแหงหนง เรยกสถานทแหงนวา พระศวโลก เปนสถานทสงสดททกๆ คนใฝฝนทจะไดขนไปอยอาศย เปนบนปลายแหงชวต เปนสถานทไรบาป มแตความผาสกส าราญ เปนททมแสงสวางสวยงามมาก สถานทแหงนเรยกอกชอหนงตามพระเวทวา พระกาศกา นบวาเปนสถานทอนศกดสทธทสด เปนททมแตความอสระเหนอทกสงทกอยาง สถานทแหงนจะไมปราศจากพระมหาเทวศวเทพและพระแมศกต-ศวาเลย แมในเวลาแหงการท าลายลางอนยงใหญเกดขน ดงนนสถานทแหงนจงนบไดวาเปนสถานทอนสงสด ไมมวนดบสลายไปได จงเรยกสถานทแหงนวา พระวมานอวมกตะ พระมหาเทวะและพระแมศกตศวา ทรงอยรวมสขอยในปาแหงความสขนนบเปนเวลายาวนาน นานเทาไหรนนไมสามารถทจะค านวนออกมาได อนสถานทแหงนเตมไปดวยพนธไมทกชนด ดอกไมอนสวยงามและสงกลนหอมอยตลอดเวลา มบอ สระน า ทะเลสาบเปนจ านวนมาก อดมสมบรณไปดวยดอกบวนอยใหญ ออกดอกสวยงาม ดงนน พระมหาเทวะทรงเรยกสถานทนวา “ปาแหงความสขส าราญ” หรอพระวมานอวมกตะ เมอทงสองพระองคไดทรงทองเทยวไปทวทงปาอยางทรงพระส าราญพระทยรวมกนแลว พระมหาศวเทพทรงร าลกถงพระปรารถนาของพระองคททรงตงพระทยเอาไว ในการทจะสรางสงมชวตอนๆ ขนมาใหม พระองคทรงตงพระทยวา อนสงมชวตอนๆ จะตองสรางขนมาดวยพระองคเอง เพอทจะใหพวกเขาเหลานนไดรบชวงภารกจททรงมงหมายเอาไวโดยใหมการสรางสงตางๆ ขนมาแทนพระองค ใหมการปกปองคมครอง รกษาสงทไดสรางขนมาใหอยคงทนมนคง ไมมการสนสดลงไป และในบนปลายจะใหมการท าลายลางเฉพาะสงทไมด คงเหลอไวแตสงทดงามเทานน ในจกรวาลจะเตมไปดวยสงสวยงาม มแตความสงบสข พระองคทรงประทบอย ณ แควนกาศกา และจะทรงทองเทยวไปยงทตางๆ เพอคอยใหการชวยเหลอตอดวงวญญาณทงหลายใหหลดพนจากบาป เปนอสระ ใหพรแหงความสข บ าบดทกขของจกรวาลใหแกคนทมบญทไดสรางสมเอาไว โดยทพระองคจะเปนผเฝาดการสรางและจะไมทรงหวงใยในการสรางนเลย พระศวเทพทรงเปนเทพเจาผยงใหญ พระองคทรงเปน “นษกล” ไรพระนามและไรรปราง แตผบชาจกกราบไหวรปรางของพระองคได ดวยการปฏบตตนใหมนคงและบชาตอสญลกษณของพระองค คอ พระศวลงค นนเอง

๑๗๘

พระมหาเทวะศวเทพ ทรงเปนพราหมณสงสดและเปนประปรกฤต ผอยเหนอธรรมชาต คอไมมการเกดและการตาย พระผสรางธรรมชาตดวย พรหมมตวะ และ ชวตตวะ (ผมขนาดใหญโตทสด และเปนตนเหตแหงการเจรญเตบโต) พระมหาเทวะทรงเปนอาตมน (แหงดวงจต) ดวยพระสมตวะ (ความเทาเทยมกน) และพระวยามตวะ (การแผกระจายอยทวไปทกหนแหง) เทพเจาองคอนๆ ทงหมดนบเปนเพยง อนาตมน (มดวงวญญาณทเปนเอกเทศเทานน) เทพเจาองคอนๆ จงไมสามารถมสมญานามวา พระอศวรเทพ ได อนกจกรรมทง ๕ ประการแหงการสรางจกรวาลนน (สราง อนรกษ สงหาร มายา ใหพร) นนพระมหาเทพเปนผก าหนดใหบงเกดขนมา ดวยพระองคทรงเปนพระอศวรเทพเจายงใหญทไมมวนเปลยนแปลง พระมหาเทพศวะทรงกลาวถงพระประสงคของพระองค วา วงจกรแหงความมนคงทง ๕ ประการนน ประกอบไปดวย ๑. พระสรคะ (การสรางจกรวาล รวมถงการสรางสงมชวตและสงไมมชวตขนมา) ๒. พระสถต (การอนรกษเพอใหคงอยมนคงถาวรตอไป) ๓. พระสงหาร (การท าลายลางสงตางๆ ท าลายสงชวรายใหหมดสนไป เพอใหจกรวาลอยดวยความผาสกตอไป) ๔. พระตรโรภาวะ (การกระท าอนเรนลบ ยงใหญทสดทไมมผใดสามารถเขาใจได) ๕. พระปรกฤต (ความเปนอสระจากวงเวยนแหงชวตทมการเกดและตาย การหลดพน) อนกจกรรมยงใหญ ๔ หวขอแรก เกยวกบการววฒนาการแหงจกรวาลนน เปนกจกรรมการสรางสรรพสง สวนขอท ๕ นนเปนภารกจทลกซงมาก เปนหนาทแหงพระศวเทพพระองคเดยวททรงท าหนาทน เพอการดแลซงกจกรรมแหงการสรางทง ๕ ประการน พระศวมหาเทพจงทรงมพระพกตร ๕ พระพกตร ความยงใหญแหงวนและพธกรรมศวราตร วนและพธกรรมใดเลาทเปนทโปรดปรานแหงพระศวมหาเทพ พระศวมหาเทพ ทรงเคยรบสงไววา พธกรรมกราบไหวบชานนมดวยกนหลายพธกรรม ทจะน ามาซงความผาสกในโลกนและโลกหนา และความเปนอสระพนจากบาปได พธกรรมส าคญทงหมดมเพยง ๑๐ พธกรรมเทานน บคคลทงหลายผเปนใหญในการประกอบพธกรรม “อาบาลศรต” ไดกลาวถง ๑๐ พธกรรมบวงสรวงอนเรนลบแหงพระศวเทพ พธกรรมเหลานจะตองประกอบขนโดยผร บากบนหมนเพยรตงมนในการเคารพบชาเปนยอดยง พธกรรมเหลานจงจะส าเรจดวยด ในพธกรรมทยงใหญนน หนงในพธกรรมกคอ พธกราบไหวบชาตอพระศวเทพ ในวนศวราตร ดวยเหตนจงควรประกอบพธนใหเปนประจ าสม าเสมอทกป เพอใหส าเรจสมความปรารถนา อนผลบญท

๑๗๙

จะไดรบและน ามาซงความสขสมบรณ ไดรบความเปนอสระพนจากบาปทงหลาย ไมมพธกรรมอนใดแลวทจะใหผลบญมากไปกวาพธน มผลตอบคคลผไมหวงสงใด ผหวงซงความปรารถนา ผลอนเปนพเศษตอคนทงหมด ทกชนวรรณะ แมแตเดกเลกๆ หรอตอผหญงกตาม พธกรรมนนบไดวาน ามาซงผลบญใหส าเรจวสมประสงคและยงใหญทสด ในขางแรมของเดอนมาฆะ พธกรรมกราบไหวบชาตอพระศวเทพในวนศวราตร จะประกอบขนเมอถงวนจตรทษ (วนแรม ๑๔ ค า) ประกอบตงแตเชาตรถงเทยงคนของวนนน ผทประกอบพธกรรมน จะไดรบผลบญทยงใหญ หลดพนจากบาปทงหมดและไดขนไปอยยงดน แดนแหงพระศวมหาเทพตอไป วนมหาศวราตร วนมหาศวราตร เปนทงงานพธกรรมและงานถอพรต วนนมความหมายวาเปนราตรกาลแหงองคพระศวเทพ ตรงกบวนแรม ๑๔ ค าของเดอนผลคณ นบวาเปนวนทผนบถอศาสนาพราหมณทกชนวรรณะตองรวมกนประกอบพธตอองคพระศวะมหาเทวะ บรรดาผทเคารพบชาตอพระองคจะใชเวลาตลอดคนในการประกอบสมาธ ทองสวดมนตร รองเพลงสรรเสรญและเลาเรองราวความยงใหญแหงพระศวเทพ (ศวะ มหมา หรอ ศวะ ตนทวะ สโตตระ) พระสญลกษณของพระศวะ (ศวลงค) จะตองน ามากราบไหวบชาดวยการรดน าคงคายล น านม นมเปรยว น าผง น ามนเนย ใบพล ใบมะตม ผลไมตางๆ ขเถา ดอกไมตางๆ อนลวนเปนสงจ าเปนตอการถวายบชาพระศวเทพ ผบชาพระศวเทพจ านวนมหาศาลจะมาชมนมกนเพอประกอบพธกรรม ณ โบสถแหงพระศวเทพ ใชเวลายามราตรประกอบพธบชาและท าสมาธถงพระองค แควนพาราณส ตารเกศวร ไพทนาถ วลเกศวรฒ รามเรศวรม และทอขเชน ลวนแลวแตเปนสถานทส าคญทประดษฐานพระศวลงค มเรองราวอนวเศษของพระศวเทพในวนส าคญน กาลครงหนง นายพรานปาผหนงมนามวา พรานสสวาร อาศยอยใกลกบแควนพาราณส เลยงชพดวยการลาสตวและจบสตวขายในเมอง วนหนงเขาไดออกไปลาสตวปา แตไมพบกบสตวแมแตตวเดยว เขาจงไดเทยวหาสตวในปาลกจนพลบค า และดวยความเกรงกลวตอสตวรายในยามราตร เขาจงไดปนตนไมใหญเพออยบนนนใหปลอดภย ตนไมตนนนคอตนไทรใหญ และใตตนไทรนนกมพระศวลงคประดษฐานอยองคหนง ปาแหงนนตกดกยงนากลว พรานผนนจงทองสวดมนตรภาวนาตอพระศวเทพ เขามความวตกหวงใยตอภรรยาและลกๆ วาคง ตงหนาตงตารอคอยเขาดวยความหวเปนแนแท ดวยอาการกระสบกระสายของเขาน เขาเรมรองไห ดงใบไมออกจากกงใหรวงลงพน โดนพระศวลงคทอยใตตนไมโดยมไดตงใจ เปนโชคดอะไรเชนนน วนนนกคอวนศวราตร นายพรานไดกราบไหวตอพระศวเทพและเปนทโปรดปรานของพระศวะมาก ตอมาภายหลง เมอเขาไดสนลม เขาจงไดไปอยอยางมความสขในศวโลก เปนพระบรวารแหงพระองค

๑๘๐

การปฏบตการกราบไหวบชาตอพระศวเทพในวนศวราตร ผบชาตนแตเชาตร อาบน าช าระรางกายอยางพถพถน แตงตวดวยเสอผาทสะอาด เมอไดปฏบตซงกจวตรตอนเชาเปนทเรยบรอยแลว ผบชาจะตองเดนทางมงสวดแหงพระศวเทพ เพอประกอบพธการกราบไหวบชา ภายหลงทไดกราบไหวอทศบวงสรวงบชาตอพระศวเทพแลว ผบชาจะตองปฏบตตนตามประเพณ โดยกลาววา “ขาแตเทพเจาแหงเทพ ขาแตพระตรเนตรเทพ ขอนอมกราบไหวบชาตอพระองค ขาแตพระมหาเทวะ ขาพเจาปรารถนาประกอบพธกรรมในวนศวราตร อนเปนพธบชาทศกดสทธเพอพระองค ขาแตพระมหาเทวะ ขอส านกตอพระอ านาจทยงใหญของพระองคทน าผลใหพธกรรมนส าเรจลงดวยด ขอทรงมอบความอดมสมบรณ และความผาสกตอขาพเจาและบรวารดวยเถด” เมอกลาวดงนแลว ผบชาจะน าเอาพระศวลงคมาบชาตอในตอนกลางคน ถวายเครองสงเวยตอพระศวเทพ เมอถวายเสรจแลวผบชาจะอาบน าช าระรางกายใหม สวมใสเสอผาใหมสะอาด บ าเพญพรตบชาตอไป ดวยการทองสวดมนตรถงพระศวเทพดวยมนตร ๕ พยางค ๑.๔. เทศกาลดปาวล 2 ดปาวล เทศกาลแหงแสงสวาง ทเหลาผบชาเทพรจกกนด วาเปนวนบชาพระแมมหาลกษมเทวแหงทรพยและการเงน แตลกลงไปมากกวานนยงมอกหลายต านานทมาแหงวนดปาวล Diwali (ดวาล) หรอ ดปาวาล หมายถง แถวหรอแนวของตะเกยงไฟ (rows of lighted lamps) ดงนน Diwali จงเปนเทศกาลแหงแสงไฟและความรนเรง เพอตอนรบปใหมของชาวฮนด อกทงยงเปนการเฉลมฉลองชยชนะของคณงามความดทมตอความชวราย และแสงสวางทอยเหนอความมดมน ยงแสดงถงการเรมตนฤดหนาวอกดวย จรงๆ แลว Diwali นนเปนการเฉลมฉลองเพอเปนเกยรตแด พระราม และ นางสดา พระมเหส ในการเสดจกลบมาสพระนคร อโยธยา (Ayodhya) ตามความเชอของชาวฮนด ความเปนมา ต านานทมาของเทศกาลดปาวลสามารถสบยอนกลบไปในสมยโบราณอนเดยเมอเปนเทศการแหงการเกบเกยวอกครง แตมต านานตาง ๆ ชไปทจดเรมตนของ ทวาล หรอดปาวล บางรฐในอนเดยเชอวาเทศกาลนเปนงานฉลองการแตงงานของพระลกษมกบพระวษณ ในขณะทในรฐเบงกอลทางตะวนตกของอนเดยเทศกาลนจะเกดขนเพอเคารพสกการะพระแมกาลมหาเทวความแขงแกรงและผปราบมาร,พระพฆเนศ พระเปนเจาผมเศยรเปนชาง ผเปนพระเจาแหงสญลกษณของความเปนมงคลและภมปญญาและยงบชามากทสดมาจวบจนถงปจจบนน ในเชนไน ดปาวลนนมความส าคญจากเหตการณท

2 http://www.hindumeeting.com/forum/index.php?topic=๔๙๙๐.๐;wap๒

๑๘๑

ยงใหญของพระเจามหวาราผไดบรรลนพพาน เทศกาลดวาล ยงเปนการเฉลมฉลองเอกราชทไดรบกลบมาโดยพระรามพรอมกบนางสดาและพระลกษณจากสบสปทถกเนรเทศของเขายาวและการปราบปศาจกษตรยแหงยกษอสร ทศกณฐ หรอ ราวณ (Ravana) และการเฉลมฉลองความสขของการกลบมาของกษตรยของอโยธยาเมองแหงพระรามผเปนสวางแหงอาณาจกรดวยตะเกยงดน Diyas (ตะเกยงน ามนสรางขนดวยดนปน) วนของเทศกาลดวาลนนขน ๔ วนโดยในแตละวนเพอเฉลมฉลองแตละต านานในแตละวน และแตละต านานมเรองราวของเปนตวเองดงตอไปน ต านานท ๑ นนคอ วนแรกของเทศกาลนารากะจตรถซงเฉลมฉลองการสงหารอสร Naraka (นาระกะ)โดย พระกฤษณะ ต านานท ๒ บชาพระแมมหาลกษมเทพแหงความมงคง ทรพยสน การเงน พระองคไดเมตตาทจะประทานพรใหกบเหลามวลมนษยและสานศษยแหงทาน ต านานยงไดกลาวอกวา เปนวนเฉลมฉลองชยชนะแหงวามนาวตาร(พราหมณแคระซงเปนอวตารหนงแหงพระวษณ) ทไดรบชยชนะจากการปราบอสรพาล ต านานท ๓ หลงจากทอสรพาลไดพายแพตอพระวษณพระองคไดเมตตาใหพรอสรพาลมโอกาสทจะไดครองโลก ๑ วนภายใน ๑ ป และกาวออกมาจากนรกและสามารถทจะปกครองโลกไดเพยงวนเดยวเทานน (ต านานนเปนต านานแหงเหลาผบชาอสรพาล เหลาชาวเมองพาลกจะจดประทปโคมไฟทวเมองและแหแหนรองร าท าเพลงเฉลมฉลองการกลบมาแหงราชาพาล) ต านานท ๔ Dvitiya ดวทยา (เรยกวา Bhai Dooj ไบดชหรอบางทกจะเรยกวาวนไบดย) ในวนนเหลานองสาวทแยกบานออกไปจะเชญพชายมาทบานและเลยงดอาหารพชายของตน จากนนเมอพชายกนอมกจะเจมหนาผากใหกบนองสาวและใหของขวญกบนองสาวของตนเอง ความส าคญของไฟและประทดในเทศกาล ดวาล พธกรรมทเรยบงายมความนยยะส าคญท ความสวางของบาน บานทควรจะมไฟสวางทงบานตลอดคนและทองฟาทมประทด และ พล คอการแสดงออกถงการกราบกรานขอบพระคณสรวงสวรรคส าหรบความรก ความส าเรจ สขภาพ ความมงคง ความร สนตภาพและความเจรญรงเรอง เสยงของไฟประท เหลาประทด พลทจดขนบนทองฟา บงชของความสขของคนทอาศยอยบนโลกท าใหพระเปนเจารบรวาเหลามวลมนษยส านกยงวาตนไดรบพรและความกรณามากเพยงใด

๑๘๒

บชาพระลกษม 3 เทพเจาองคส าคญทนยมบชากนในเทศกาลนกคอ พระลกษม เทวแหงความมงคง และพระคเณศ เทพเจาแหงการก าจดอปสรรคทงปวง เชอกนวาพระลกษมจะทรงไปเยอนทกบานเรอนในชวงเทศกาลน เพอน าพาความมงคงและโชคลาภมาให กลาวกนวาพระนางจะมาเยอนบานหลงทสะอาดทสดเปนแหงแรก ดงนนผคนจงตองท าความสะอาดบานจนแนใจวาสะอาดพอ จากนนจงจะจดตะเกยงไฟเพอเชอเชญพระนางเขามาในบาน การเรมตนเฉลมฉลองเทศกาลนอยในชวงเดอนตลาคม หรอเดอนพฤศจกายน ตามปฏทนจนทรคต และเฉลมฉลองตอเนองเปนเวลา ๕ วน ในแตละวนของการเฉลมฉลองกจะมความหมายแตกตางกนออกไป ในระหวางเทศกาล Diwali ชาวอนเดยจะท าความสะอาดบานเรอน ตกแตงประดบประดาบานใหสวยงามเพอตอนรบปใหม และเปดหนาตาง เพอตอนรบพระลกษม เทพธดาแหงความมงคง มการจดตะเกยง หรอดวงไฟใหสวางไสวไปทวบานเรอน เพอตอนรบพระองค มการสวมใสเสอผาชดใหม และซอเสอผาชดใหมๆ ใหกบสมาชกในครอบครว มการแลกเปลยนของขวญ ขนมหวาน อาหารตางๆ นานา ตระเตรยมขนไวเพอเฉลมฉลอง และเพราะความหลากหลายดานวรรณนะและภมภาคท าใหการปฏบตตามประเพณนมความแตกตางกน ในศาสนาเชนกมการเฉลมฉลอง Diwali กน ถอวาพระมหาวระ (Mahavira) ผกอตงศาสนาเชน ปรนพพานในชวง Diwali พอด ในศาสนาซกซ กเฉลมฉลอง Diwali เพอแสดงความยนดในการกลบมาส Amritsar ในป ๑๖๒๐ ของ คร ล าดบท ๖ ซงจกรพรรด Jahangir ไดกกขงทานไวพรอมกบกษตรยของฮนดอก ๕๒ พระองค Diwali ถอวาเปนเทศกาลทเฉลมฉลองอยางกระตอรอรนสนกสนานกนมากทสดในอนเดย ผคนจากตางสญชาต ตางเชอชาต ตางศาสนา และภมหลง มารวมตวกนเพอแบงปนความสข ภารดรภาพ และความกลมเกลยวกนของคนจากตางเชอชาตศาสนา ทงชาวฮนด ซกซ เชน และแมแตชาวพทธ ทวโลกกรวมเฉลมฉลองเทศกาลนดวยกน โดยลกๆ แลวดวาล มความหมายทางดานสงคมมากกวาดานศาสนาเสยอก “ดวาล (Diwali)” เทศกาลแหงแสงไฟ และปใหมของชาวฮนดหมนเวยนมาอกครงแลว ในปนตรงกบวนท ๕ พฤศจกายน ๒๐๑๐ เทศกาลนส าคญมากและเปนหนงในเทศกาลทยงใหญทสดส าหรบชาวฮนด เรยกวาเปนมหาเทศกาลเลยกวาได เพราะเปนเทศกาลแหงครอบครว ความรนเรง และการเปลยนแปลงเพอสงใหมๆ ทดในชวต “ดวาล (Diwali)” บางกเรยก “ดปาวาล (Deepaawali)” หมายถง แนวหรอแถวของตะเกยง “ดป (Deep)” หมายถง “ตะเกยง” และ “วาล (Vali)” หมายถง “แถว” ดวาล จงเปนเทศกาลแหงแสง

3 https://www.facebook.com/notes/๔๖๔๔๘๒๗๕๐๒๕๗๑๑๔/

๑๘๓

ไฟ และเปนเปนเทศกาลตอเนองมาจากเทศกาลนวราตร ทเฉลมฉลองชยชนะของความดตอความชวราย และในวนนเปนวนฉลองการนวตสพระนครอโยธยาของพระราม พระลกษณ และนางสดา ตามความเชอของชาวฮนด หลงจากทถกเนรเทศใหเสดจไปอยนอกเมองนานถง ๑๔ ป ในชวงเวลานชาวฮนดจะท าความสะอาดบานเรอน เปดหนาตางเพอตอนรบ “พระลกษม” เทวแหงความมงคง ใหเขามาเยอนบานเรอนของตน การจดเทยนและตะเกยง เปนการตอนรบและบอกทางแกพระนาง มการแลกเปลยนของขวญและตระเตรยมอาหารมาเลยงฉลองกนทกบานเรอน รานคา สถานทราชการตางๆ จะตกแตงประดบประดาดวยแสงไฟตระการตา ทงทมาจาก หลอดไฟ โคมไฟ และตะเกยงน ามนดนเผา ทเรยกวา “ดยา” ทวางตงเปนแถวรมหนาตาง ประต และวางไวรอบนอกบรเวณบาน ในอนเดยยงนยมจดดยา ใหลอยเปนสายเหมอนกระทงสายในแมน าตางๆ โดยเฉพาะแมน าคงคา ถาตะเกยงนนลอยไปไดตลอดรอดฝงกถอเปนนมตหมายทด วนนยงเปนวนดส าหรบธรกจรานคาตางๆ ทมการบชาพระลกษมเทวเพอความเจรญกาวหนาในธรกจการงาน แมวนนจะเปนเปนหยด ส านกงานและธรกจรานคาหลายแหงจะปดท าการกตาม แตหลงหกโมงเยนในวนดวาลนจะเปดท าการชวงสนๆ เพอเรมตนท าบญชใหมของราน การจดดอกไมไฟและประทด ยงเปนสวนส าคญในการเฉลมฉลองเทศกาลนอยางขาดไมได แมวาจะสงเสยงดง สรางมลพษ และอาจท าใหทงคนเลนและคนดบาดเจบเอาได แตคนอนเดยกไมกลว เลนพลและประทดกนเปนวาเลน อกอยางทเปนทนยมเลนกนในชวงเวลานกคอ การพนนขนตอ ตามต านานกลาววา พระแมปารวต ทรงเลนพนนกบพระศวะ พระสวามในวนน และทรงกลาวไววาผใดทเลนพนนในวนดวาลกจะไดชยชนะ ดวาล ยงเปนชวงเวลาทซอหาและแลกเปลยนของขวญกนเปนจ านวนมาก โดยเฉพาะขนมหวานและผลไมแหง เปนของขวญทนยมซอใหกน รวมทงแจกจายขนมหวานในหมญาตและมตรสหาย ดวาล จงเปนเทศกาลแหงความสนกสนานและเปนทชนชอบของเดกๆ มากเลยทเดยวและไมเฉพาะแตชาวฮนดเทานนทเฉลมฉลองเทศกาลน ทงเชน ซกข รวมทงศาสนาอนๆ ทวอนเดยกมสวนรวมกนอยางสนกสนานในเทศกาลนดวยกน กขอใหเทศกาลแหงแสงไฟนน าความสวางสดใส และร ารวยมงคง มาสชวตของทกคน

ศาสนาพราหมณ – ฮนดกบสงคมไทย

ศาสนาพราหมณ - ฮนด มอทธพลตอวฒนธรรมไทยนนคอชวงทเปน ศาสนาพราหมณ โดยเขามายงประเทศไทยเมอใดนน ไมปรากฏหลกฐานระยะเวลาทแนนอน นกประวตศาสตรสวนมากสนนษฐานวา ศาสนาพราหมณน นาจะเขามากอน สมยสโขทย โบราณสถานและรปสลกเทพเจาเปนจ านวนมาก ไดแสดงใหเหนถงอทธพลของศาสนา เชน รปสลกพระนารายณ ๔ กร ถอสงข จกร คทา ดอกบว สวมหมวกกระบอก เขาใจวานาจะมอายประมาณพทธศตวรรษท ๙-๑๐ หรอเกาไปกวานน

๑๘๔

(ปจจบนอยทพพธภณฑกรงเทพฯ) นอกจากนไดพบ รปสลกพระนารายณท าดวยศลา ท อ าเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน โบราณสถานทส าคญทขดพบ เชน ปราสาทพนมรง จงหวดบรรมย ปราสาทหนพมาย จงหวดนครราชสมา พระปรางคสามยอด จงหวดลพบร เทวสถานเมองศรเทพ จงหวดเพชรบรณ

สมยสโขทย ศาสนาพราหมณไดเขามามบทบาทมากขน ควบคไปกบพทธศาสนาในสมยนมการคนพบเทวรป พระนารายณ พระอศวร พระพรหม พระแมอมา พระหรหระ ซงสวนมากนยมหลอส ารดนอกจากหลกฐานทางศลปกรรมแลว ในดานวรรณคด ไดแสดงใหเหนถงความเชอของศาสนาพราหมณ เชน ต าหรบทาวศรจฬาลกษณหรอนางนพมาศ หรอแมแต ประเพณลอยกระทง เพอขอขมาลาโทษพระแมคงคา กไดอทธพลมาจากศาสนาพราหมณเชนกน

สมยอยธยา เปนสมยทศาสนพราหมณเขามามอทธพลทางวฒนธรรมประเพณเชนเดยวกบสโขทย พระมหากษตรยหลายพระองคทรงยอมรบพธกรรมทมศาสนาพราหมณเขามามสวน เชน พธแชงน า พธท าน าอภเษกกอนขนครองราชสมบต พธบรมราชาภเษก พระราชพธจองเปรยง พระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ พระราชพธตรยมปวาย เปนตน โดยเฉพาะ สมเดจพระนารายณมหาราช ทรงนบถอทางเทวศาสตรมาก ถงขนาดทรงสรางเทวรปกมดวยทองค าทรงเครอง ลงยาราชาวด ส าหรบตงในการพระราชพธหลายองค ในพธตรยมปวาย พระองคไดเสดจไปสงมหาเทพถงเทวสถานทกๆ ป

ตอมาในสมยรตนโกสนทรตอนตน พธกรรมตางๆ ในสมยอยธยา ยงคงไดรบการยอมรบนบถอจากพระมหากษตรยและปฏบตตอกนมา ซงมดงน คอ

๑. พระราชพธบรมราชาภเษก พระราชพธนมความส าคญ เพราะเปนการเทดพระเกยรตขององคพระประมข พระบาทสมเดจ

พระพทธยอดฟาจฬาโลก ไดโปรดเกลาฯ ใหผรแบบแผนครงกรงเกาท าการคนควา เพอจะไดสรางแบบแผนทสมบรณตามแนวทางแตเดมมา ในสมยกรงศรอยธยาและเพมพธสงฆเขาไป

๒. การท าน าอภเษก พระมหากษตรยทจะเสดจขนเถลงถวลยราชสมบตบรมราชาภเษก จะตองสรงพระมรธาภเษก

และทรงรบน าอภเษกกอนไดรบการถวายสรราชสมบตตามต าราพราหมณ น าอภเษกนใชน าจากปญจมหานท คอ คงคา ยมนา มห อจรวด และสรภ ซงท าเปนน าทไหลมาจากเขาไกรลาส อนเปนทสถตยของพระศวะ

สมยรตนโกสนทรตงแตรชกาลท ๑ ถงรชกาลท ๔ ใชน า ๔ สระในเขตสพรรณ คอ สระเกษ สระแกว สระคงคา และ สระยมนา และไดเพมน าจากแมน าส าคญในประเทศ ๕ สาย คอ

๑) น าในแมน าบางปะกง ตกทบงพระอาจารย แขวงนครนายก ๒) น าในแมน าปาสก ตกทตาบลทาราบ เขตสระบร ๓) น าในแมน าเจาพระยา ตกทตาบลบางแกว เขตอางทอง ๔) น าในแมน าราชบร ตกทตาบลดาวดงส เขตสมทรสงคราม ๕) น าในแมน าเพชรบร ตกทตาบลทาไชย เขตเมองเพชรบร

๑๘๕

๓. พระราชพธจองเปรยง (เทศกาลลอยกระทง) คอ การยกโคมตามประทปบชาเทพเจาตรมรต กระท าในเดอนสบสองหรอเดอนอาย โดย

พราหมณเปนผท าพธในพระบรมมหาราชวง พระราชครฯ ตองกนถวกนงาน ๑๕ วน สวนพราหมณอนกนคนละ ๓ วน ทกเชาตองถวายน ามหาสงข ทกวนจนถงลดโคมลง

ตอมาสมยรชกาลท ๔ ไดทรงโปรดใหเพมพธพทธศาสนาเขามาดวย โดยโปรดใหมสวดมนตเยนแลวฉนเชา อาลกษณอานประกาศพระราชพธ จากนนแผพระราชกศลใหเทพยดาพระสงฆเจรญพทธมนตตอไป จนไดฤกษแลวทรงหลงน าสงขและเจม เสาโคมชย จงยกโคมขน ซงเสาโคมชยน ทยอดมฉตรผาขาว ๙ ชน โคมประเทยบ ๗ ชน ตลอดเสาทาน าปนขาว ม หงสตดลกกระพรวน นอกจากน มเสาโคมบรวารประมาณ ๑๐๐ ตน ยอดฉตรมผาขาวสามชน

๔. พระราชพธตรยมปวาย (โลชงชา ณ เสาชงชา) เปนพธสงทายปเกาตอนรบปใหมของพราหมณ เชอกนวาเทพเจาเสดจมาเยยมโลกทกปจงจดพธ

ตอนรบใหใหญโตเปนพธหลงงทมามานานแลว ในสมยรตนโกสนทรไดจดกนอยางใหญโตมาก กระท าพระราชพธนทเสาชงชาหนาวดสทศน ชาวบานเรยกพธน วา "พธโลชงชา" พธนกระท าในเดอนอาย ตอมาเปลยนเปนเดอนย

๕. พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ (พชมงคล) แตเดมมาเปนพธพราหมณ ภายหลงไดเพมพธสงฆเขาไปดวย จงท าใหในพธแบงออกเปน ๒ ตอน

คอ พธพชมงคล เปนพธสงฆเรมตงแตการน าพนธพชมารวมพธ พระสงฆสวดมนตเยนททอง

สนามหลวง จนกระทงรงเชามการเลยงพระ พธจรดพระนงคล เปนพธของพราหมณ จะกระท าในตอนบาย

๒. พธกรรมส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนด

พธกรรมทางศาสนาพราหมณ-ฮนด ชาวฮนดจะมพธกรรมแบงเปน ๔ หมวด ดงน ๒.๑ กฎหรอขอปฏบตส าหรบวรรณะ แตเดมมการปฏบตอยางเครงครด แตปจจบนนไมคอย

เครงครดเทาใดนก ๑) การแตงงาน จะแตงงานกบคนนอกวรรณะไมไดและในวรรณะเดยวกนกจ ากด

โคตรตระกลดวย ๒) อาหารการกน จะมขอก าหนดวาสงใดกนไดหรอไมได คนในวรรณะต าจะปรง

อาหารใหคนวรรณะสงกวากนไมได ๓) การประกอบอาชพ บคคลในวรรณะใดกตองประกอบอาชพทก าหนดไว ส าหรบ

บคคลในวรรณะนน

๑๘๖

๔) การตงถนฐาน หามตงบานเรอนอยนอกเขตประเทศอนเดย หามเดมเรอไปในทะเลหรอมหาสมทร เปนตน

๒.๒ พธประจ าบาน หรอพธสงสการ เปนพธกรรมทท าใหบรสทธ คนทเกดในวรรณะพราหมณ

กษตรย แพศย จะตองผานพธนกอนจงจะถอวาเปนผบรสทธ โดยจะท าใหโอกาสตาง ๆ ตามทคมภรมนศาสตรบญญตไวใน ๑๒ โอกาส เชน พธตงครรภ พธคลอดบตร พธโกนจก เปนตน มอย ๑๒ อยาง ดงน

๑) พธตงครรภ ครรภาธาน เปนพธทจดขนเมอทราบวาตงครรภ ถดจากวนววาห ๒) พธเมอเดกมลมปราณ ปงสวน เปนพธปฏบตตอเดกในครรภทเขาใจวาเปนเพศ

ชาย ๓) พธแยกหญงตงครรภ สมนโตนยน เปนพธตดผมหญงมครรภ เมอตงครรภได ๔,

๖ หรอ ๘ เดอน ๔) พธคลอดบตร ชาตกรรม พธคลอดบตร ๕) พธตงชอเดก นามกรรม พธตงชอเดก ในวนท ๑๒ หรอ ๑๔ ถดจากวนคลอด ๖) พธน าเดกออกไปดดวงอาทตย นษกรมณ พธนาเดกออกไปดแสงอาทตยยามเชา

เมออายได ๔ เดอน ๗) พธปอนขาว อนนปราศน พธปอนขาวเดก เมออายได ๗ เดอนหรอ ๘ เดอน ๘) พธโกนผม จฑากรรม พธโกนผมไวจก เมออายได ๓ ขวบ ๙) พธตดผม เกศานตกรรม พธตดผม ถาเปนวรรณะพราหมณตดเมออาย ๑๖ ป ถา

วรรณะกษตรย ตดเมออาย ๒๒ ป ถาวรรณะพราหมณตดเมออาย ๒๔ ป ๑๐) พธเรมการศกษา อปานยน พธเขารบการศกษา พวกวรรณะพราหมณ กษตรย

แพศย จะตองทาพธเขารบการศกษา และเมออาจารยในสานกนนๆ รบเดกไวแลวกจะสวมสายธรา หรอยชโญปวต ผทไดสวมสายนแลวกเรยก วา ทวชหรอทชาชาต ไดแก เกด ๒ ครง คอครงแรกเกดจากครรภมารดา และครงท ๒ เกดจากการสวมสายยชโญปวต สวนพวกศทรและจณฑาลเปนเอกชาต คอ เกดครงเดยวไมอาจเปนทวชาตได

๑๑) พธกลบเขาบาน สมาวรรตน พธกลบบาน จดขนเมอเดกหนมสาเรจการศกษาและเตรยมตวกลบบาน

๑๒) พธแตงงาน ววาหะ พธแตงงาน พธสงสการทง ๑๒ ประการ ถาเปนผหญงหามทาพธอปานยนอยางเดยว นอกนนทาไดหมด และหามสวดคมภรพระเวท เพราะเปนคมภรศกดสทธทสงวนเฉพาะผชาย และคนบางวรรณะเทานน

๑๘๗

๒.๓ พธศราทธ เปนพธท าบญอยางหนงทลกหลานท าบญอทศใหแกบดามารดาหรอบรรพบรษ ทลวงลบไปแลว จะระท ากนในเดอน ๑๐ ตงแตวนแรม ๑ ค า ถงวนแรม ๑๕ ค า การท าบญอทศใหผลวงลบน เรยกวา ท าปณฑะ ซงหมายถง กอนขาวทจะถวายอทศใหแกผลวงลบ ปณฑจะท า ๘ ท ใหแก บดา ป ปทวด ตา ตาทวด บดาของตา และพระวศวเทพอก ๒ ท

เปนการบชาสงเวยบรรพบรษของตนทลวงลบไปแลว ดวยการถวายขาวบณฑกอนวนเผาศพ ๑ วน และท าในระยะเวลาทไวทกขอย ผทท าพธบวงสรวงจะตองเปนลกชายเทานน เพราะมความเชอวาลกชายจะชวยใหผทลวงลบพนจากนรก

๒.๔ พธบชาเทวดา พธจะแตกตางกนไปตามวรรณะ ถาเปนวรรณะสง จะมพธสวดมนต

ภาวนา อาบน าช าระกาย และสงเวยเทวดาทกวน พธสมโภชถอศล และในวนศกดสทธจะไปนมสการบ าเพญกศลในเทวาลย แตถาเปนวรรณะต าพธทปฏบตกจะแตกตางออกไป ผทเกดในวรรณะสงสมยกอนไดบชาพระศวะและพระวษณ เปนตน เวลาตอมาเกดลทธอวตารขน มการบชาพระกฤษณะและพระรามขนอก แตบคคลในวรรณะต ามกถกกดกนมใหรวมบชาเทพเจาของบคคลในวรรณะสง ดงนน บคคลในวรรณะต าจงตองสรางเทพเจาของตนเองขน เชน เจาแมกาล เทพลง เทพง เทพเตา รกขเทพ เทพชาง เปนตน การทาพธบชานนกมความแตกตางกนออกไปตามวรรณะ แตบคคลในวรรณะสงมพธในการบชาพอจะก าหนดได ดงน ๑) สวดมนตภาวนา สนานกาย ชาระและสงเวยเทวดาทกวน สาหรบผเครงครดในศาสนาตองทาเปนกจวตร สวนพวกทไดรบการศกษาแผนใหมมกไมคอยปฏบตกน ๒) พธสมโภช ถอศล และวนศกดสทธ เชน ลกษมบชา วนบชาเจาแมลกษม สรสวดบชา วนบชาเจาแมสรสวด ทรคาบชา วนบชาเจาแมทรคา เปนตน ซงอาจแตกตางกนออกไปในแตละนกายและทองถน ๓) การไปนมสการบาเพญกศลตามเทวาลยตางๆ เพอแสดงความเคารพเทพเจาทตนนบถอ 3. วนส าคญทางศาสนาพราหมณ-ฮนด การจดกจกรรมของศาสนาพราหมณ-ฮนด ยดตามปฏทนโหราศาสตร ซงจะมวนส าคญทหลากหลายตลอดป แต ณ ทนจะขอน าเสนอเฉพาะวนทส าคญเปนพเศษ ส าหรบศาสนกชนพราหมณ-ฮนดทกคน ๑. ทปาวล หรอทวาล ตรงกบวนแรม ๑๕ ค า เดอน ๑๑ เปนเทศกาลทเฉลม ฉลองการกลบมาเมอง อโยธยาของพระราม หลงจากทปราบทศกณฑแลว ในวนนทกบานเรอนจะจดประทปสวางไสว มการจดประทดเลนกนอยางสนกสนาน ในชวงเยนจะมการบชาเทพเจา ๕ พระองค คอ พระแมลกษม พระคเณศ พระกเวร พระแมสรสวด และพระอนทร แตจะใหความส าคญเปนพเศษกบเจาแม

๑๘๘

ลกษม เชอวาเจาแมลกษม ซงเปนเจาแมแหงทรพยสนเงนทอง ความดงามทงหลายจะมาเยอนทกบาน ในคนนชาวพราหมณ-ฮนด จงเปดไฟสวางไสวทงคนเพอตอนรบพระองค ๒. นวราตร จด ๒ ชวง ใน ๑ ป คอ ชวงท ๑ มในวนขน ๑ ค า เดอน ๕ ถงขน ๙ ค า เดอน ๕ ชวงท ๒ มในวนขน ๑ ค า เดอน ๑๑ ถงขน ๙ ค า เดอน ๑๑ ชาวพราหมณ-ฮนดจะถอศลกนเจและบชาพระแมอมา ซงม ๙ ปางดวยกน คอ ๑. ปางไศลบตร ๖. ปางกาตยายน ๒. ปางพรหมจารณ ๗. ปางกาลราตร ๓. ปางจนทรฆณฎา ๘. ปางมหาเคาร ๔. ปางกษามาณฑา ๙. ปางสทธทาตร ๕. ปางษกนทมาตา ชาวพราหมณ-ฮนด เชอวา “นวราตร” เปนชวงเวลาแหงการเตมพลงทงกายและใจ เพอทจะใชชวตอยางมคณคาตอไป ๓. ศรกฤษณะชนมาอฏฐม ตรงกบวนแรม ๘ ค า เดอน ๙ เปนการฉลองวนประสตของพระกฤษณะอยางมโหฬาร ในวนนชาวพราหมณ-ฮนดทเครงครด จะอดอาหารตงแตเชา-เทยงคนเพอเปนการแสดงความรกความศรทธาในพระองค เนองจากพระองคประสตในคกเวลาเทยงคน ดงนน เมอบชาองคพระกฤษณะหลงเทยงคนไปแลวจงจะรบประทานอาหาร ๔. ศวะราตร ตรงกบวนแรม ๑๔ ค า เดอน ๓ ศวะราตร คอ ราตรแหงพระศวะ หรอมหาศวะราตรหรอราตรอนยงใหญแหงพระศวะ เปนสญลกษณของการอภเษกสมรสของพระศวะและนางปารวต ทชาวไทยรจกกนในนามของพระแมอมาหรอเจาแมกาลการบชานนจะมตลอด ๒๔ ชวโมง เชอกนวาผทบชาพระศวะแลว จะไดคทชวตทดและมความสขความเจรญในชวต ๔. พระราชพธส าคญพราหมณ-ฮนดในไทย ๔.๑ พระราชพธตรยมปวาย-ตรปวาย 4

4 http://www.srichinda.com/index.php?mo=๓&art=๑๘๑๔๔๒

๑๘๙

รปภาพท 111 พราหมณก าลงประกอบพธชาหงสในพระราชพธตรยมปวาย ภายในสถานพระอศวร ทมา : http://swhappinessss.blogspot.com/2010/01/blog-post_06.html

ความเปนมาของพระราชพธตรยมปวาย พระราชพธตรยมปวาย เปนพธกรรมในศาสนาพราหมณ-ฮนด เปนการรบเสดจพระอศวรทจะเสดจมาเยยมโลกมนษย เปนเวลา ๑๐ วน ปจจบนประกอบการพระราชพธในเทวสถานส าหรบพระนคร ๒ หลง ไดแก สถานพระอศวร (สถานใหญ หรอโบสถใหญ) สถานพระมหาวฆเนศวร (สถานกลาง หรอโบสถกลาง) โดยมก าหนดพธ เรมตงแตคณะพราหมณผประกอบ พระราชพธ เขาเฝาฯ รบพระราชทานเทวรปหลวง ประกอบดวย พระอศวร พระอมา และมหาวฆเนศ ระหวางนน คณะพราหมณผกพรต กระท า การสวดบชาสรรเสรญ และยกอลบ (การถวายเครองบชาใสโตก สวดค าถวาย) เปนการพเศษทกคน โดยมเครองถวายสกการะ ประกอบดวย ขาวตอก กลวย สม เปนตน

รปภาพท 111 เทวรปหลวงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานเพอเขามารวมพธตรยมปวาย-ตรปวาย) ทมา : http://www.srichinda.com/index.php?lite=article&qid=181442

จากนน จงเชญกระดานแกะสลกรปพระอาทตย พระจนทร พระธรณ ลงวางในหลม หมายถงการเชญเทวดาเหลานนมารบเสดจ เดมมก าหนด วนส าหรบโลกบาลทงส (นาลวน)กระท าการโลชงชาถวาย และมการร าเสนงสาดน าเทพมนต

๑๙๐

ปจจบน วนสดทายของพระราชพธ มการเชญเทวรปขนภทรบฐบชากลศ สงข เบญจคพย แลวจงเชญขนหงษ ท าชาหงษสงพระเปนเจา รงขน เชญเครองบชาพวกขาวตอก กลวย สม เขาไปถวายพระบาทสมเดจพระเจาอยหว โดยการยกอลบ สวดถวายพระมหากษตรย เชนเดยวกบหนาเทวรป เปนเสรจการพระราชพธ

รปภาพท 11 การจดเครองบชาพระเปนเจาในพระราชพธตรยมปวาย-ตรปวายภาย ในสถานพระอศวร เทวสถาน โบสถพราหมณ

ทมา : http://www.srichinda.com/index.php?lite=article&qid=181442

ในรชกาลท ๔ ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหจดพระราชพธตรยมพวายใหพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม โดยตงเครองบชา ขาวตอก กลวย สม เชนตงหนาเทวรปในเทวสถาน และใหราชบณฑตสวดสรรเสรญพระพทธคณ และยกอลบถวายเชนในเทวสถาน แตเปลยนค าเปน การถวายบชาพระพทธเจา แตเดมนนพระราชพธตรยมปวายจะจดในเดอนอาย(ธนวาคม) ครนลวงเขาสสมยกรงรตนโกสนทร จงไ ดเปลยนมาจดในเดอนย (มกราคม) พธนถอเปนพธขนปใหมของพราหมณ พธโลชงชามทมาจากคมภรเฉลมไตรภพกลาวไววาพระอมาเทวทรงมความปรวตกวาโลกจะถงกาลวบต พระนางจงทรงพนนกบพระอศวร โดยใหพญานาคขงตนระหวางตนพทราทแมน า แลวใหพญานาคแกวงไกวตวโดยพระอศวรทรงยนขาเดยวในลกษณะไขวหาง เมอพญานาค ไกวตว เทาพระอศวรไมตกลงแสดงวาโลกททรงสรางนนมนคงแขงแรง พระอศวรจงทรงชนะพนน ดงนนพธโลชงชาจงเปรยบเสาชงชาเปน 'ตนพทรา' ชวงระหวางเสาคอ'แมน า' นาลวนผโลชงชาคอ'พญานาค' โดยมพระยายนชงชานงไขวหางอยบนไมเบญจมาศ อกต านานหนงเชอวา พระพรหมเมอสรางโลกแลว ไดเชญใหพระอศวรทดสอบความแขงแรงของโลก พระอศวรจงใชวธการเชนเดยว กนกบขางตน ในการทดสอบ คตนสอนเรองการไมประมาท พธโลชงชาซงเปนสวนหนงของพระราชพธไดยกเลกไปในสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวรชกาลท ๗ ปจจบนการประกอบ พระราชพธนจะกระท าภายในเทวสถานเทานน

๑๙๑

นางกระดานกบพระราชพธตรยมปวาย ในคตนยมทางศาสนาพราหมณนนเชอวา พระอศวรจะเสดจลงมาเยยมโลกมนษยในชวงเดอนบษยมาส (เดอนย)ทกป เมอพระอศวรผเปนเจาเสดจมากจะประทานพรใหโลกมนษยอยดวยความรมเยนเปนสข พระองคจะบนดาลใหเกดความอดมสมบรณแกพชพนธธญญาหาร ฝนฟาตกตองตามฤดกาล น าทาบรบรณ ดงนนจงไดจดประเพณโลชงชาหรอประเพณตรยมปวายขนในเดอนยทกป และกอนทจะถงเวลาทพระอศวรจะเสดจมาถงนน กจะท าพธอญเชญเทพสองค คอ พระอาทตย พระจนทร พระธรณ และพระคงคา มาเตรยมการรอรบเสดจพระอศวรกอนดวย ชาเจาหงส : การขบกลอมถวายพระเปนเจาในพระราชพธตรยมปวาย การชาหงส มลกษณะการอานเวทเปนท านองฉนทใชขบกลอมบชาเทวรปพระอศวรหรอเทวรปพระนารายณ ทถกน าไปประดษฐานอยในบษบกหงสรปรางคลายเปล พรอมกบแกวงไกวไปดวยในพระราชพธตรยมปวาย ตรปวาย จงเรยกอกอยางวา กลอมหงส ท านองฉนทกลอมหงสมทงหมด ๔ ท านอง แตละท านองกมทวงท านองลลาเฉพาะตว ผทเคยไดฟงมกกลาวเปนเสยงเดยวกนวาเปนลลาของเสยงอนไพเราะนมนวลยากจะหาฟงจากทอน พราหมณทงหลายมกจะกลาวอางวา ฉนทกลอมหงสดงกลาวไดรจนามานบเปนพนๆ ปกอนพทธกาลแลว โดยยงคงรกษาทวงท านองการออกเสยงของอกขระและพยญชนะ (เปนอกษรคฤนถ) อยางโบราณไวทงหมด นอกจากนยงมเรองเลาลอตอกนมาวาน าตาเทยนทหยดจากเทยนตดตามไฟทจดอยทปากหงสตลอดพธทเรยกกนอยางตดปากวา "สผงปากหงส" เปนทปรารถนาของเหลาขนนางขาราชการ ตลอดจนประชาชนทเขารวมพธ เพราะถอวาเปนสงศกดสทธ สามารถดลบนดาลใหส าเรจสงตางๆ ไดนนเอง การสวดมไรย : บทบชาพระเปนเจาในพระราชพธตรยมปวาย จากหนงสอเกาของเทวสถานทใชในการสวดขณะประกอบพธตรยมปวายในสถานพระอศวรและสถานพระคเณศคอ “บชามไรยโบสถใหญ” และ “บชามไรยโบสถกลาง” ตามล าดบ ขอความทปรากฏอยในต าราทงสองฉบบ เปนขอความเดยวกบทปรากฏในบทสวดภาษาทมฬของคมภร “ตรวาจกม” ซงประพนธขนทางตอนใตของประเทศอนเดย

๑๙๒

รปภาพท 11 การสวดมไรยภายในสถานพระคเณศ ทเรยกวา “บชามไรยโบสถกลาง” ทมา : http://www.srichinda.com/index.php?lite=article&qid=181442

ต าราทชอ “เปดประตศวาลย” ใชในการสวดส าหรบเปดประตศวาลยไกรลาศในตอนตนของพธตรยมปวายและตรปวาย มขอความแบงออกเปนสามบทคอ เปดประตศวาลย เปดประตศวาลยต าหนกแกวไกรลาศ และเปดประตไกรลาส ซงทงหมดกมทมาจากบทสรรเสรญพระศวะเปนภาษาทมฬอกกลมหนงซงพราหมณทางอนเดยใตเรยกวา “เทวารม” ดวย พราหมณในไศวนกายทางอนเดยใต นยมทจะสวดมนตทเขยนอยในคมภรตรวาจกมควบคไปกบเทวารม ในการบชาพระศวะหรอทคนไทยนยมเรยกวา พระอศวร ภายในศาสนสถานของพระองคเปนพเศษ ทงนชาวทมฬนยมเรยกชอคมภรส าคญทงสองฉบบดงกลาวรวมเขาดวยกนวา “ตรมไรย” ค าวา “ตร” เปนค าทชาวทมฬใชน าหนาชอสงศกดสทธอนเปนสงทตนเคารพสกการะ สวนค าวา “มไรย” แปลวา ค าวงวอน ดงนนจงสนนษฐานไดวาพราหมณทเขามาในสยามตงแตดงเดมยงพอจดจ าเคาความแตเกากอนของตนฉบบไดบางสวน จงเรยกชอต าราทใชในการสวดขณะประกอบพธตรยมปวายในสถานพระอศวรและสถานพระคเณศดงกลาววา “บชามไรยโบสถใหญ และบชามไรยโบสถกลาง” นนเอง สวนในพธตรปวาย พราหมณผประกอบพธจะใชหนงสทอทมชอวา “สวดมไรยสถานพระนารายณ” ในการสวดประกอบพธ ขอความในต าราโบราณฉบบนตดตอนมาจากบทมนตภาษาทมฬในคมภร “มาลายรทวย ปรพนธม” หรอทเรยกอกชอวา “ทวยปรพนธม” ทพราหมณไวษณพนกายในอนเดยใตใชสวดหรอขบรองบชาพระวษณหรอทเรยกอกอยางวาพระนารายณในศาสนสถานของพระองคเชนเดยวกบทพราหมณสวดบชาตรมไรย หนงสอ “ปดประตศวาลย” ทใชในการสวดตอนปลายพระราชพธตรยมปวาย -ตรปวาย นนนาจะเปนการตงชอใหรบกบบทเปดประตศวาลยทใชในตอนตนของพธ ไดปรากฏค าวา “เทวะ

๑๙๓

เมาะฬ” อยทตอนปลายของบท ค าดงกลาวอาจจะพรองมาจาก “ตรวายโมฬ” ทแปลวา ค าปากอนประเสรฐ โดยถอเปนคาถาบทหนงในคมภรทวยปรพธม เชนเดยวกบขอความในหนงสอสวดมไรยสถานพระนารายณ โลชงชา : พธส าคญในพระราชพธตรยมปวาย พธ “โลชงชา” ไดเรมมมาแตครงกรงศรอยธยาจนถงสมยกรงรตนโกสนทร “เสาชงชา” ทเหนในปจจบนนนสรางขนในสมยรชกาลพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก (รชกาลท ๑) เมอวนท ๘ เมษายน พ.ศ. ๒๓๒๗ มลเหตของการสรางเสาชงชาเนองมาจาก มพราหมณชาวเมองสโขทยผหนงไดกราบบงคมทลตอพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกฯ วา ตามธรรมเนยมของการประกอบ“พธตรยมปวาย” นนจ าเปนอยางยงทจะตองมการ “โลชงชา” ดวย แตดวยความทขณะนนเปนชวงเวลาทเพงจะสรางกรงเทพฯ เสรจใหมๆ ยงไมม “เสาชงชา” ใหประกอบพธ พระองคจงทรงโปรดฯ ใหสรางเสาชงชาขนในบรเวณทดนหนาวดสทศนเทพวรารามในปจจบน ซงแตเดมทดนในบรเวณนเปนเพยงปารก ยงไมมผคนอาศยอยมากนก

รปแบบท 11 เสาชงชาซงใชเปนทประกอบพธโลชงชา อนเปนพธส าคญในพระราชพธตรยมปวาย ทมา : http://www.srichinda.com/index.php?lite=article&qid=181442

“พธการโลชงชา” มประวตความเปนมาทยาวนาน การโลชงชากคอการแสดงการละเลนอนสนกสนานเพอถวายตอองคพระอศวร โดยเปนการสรรเสรญบชาคณของพระองคเนองในวาระทเสดจมาเยยมโลกมนษยปละครง การก าหนดวนประกอบพธ “โลชงชา” นนถอนบเอาตามระบบจนทรคตซงตรงกบเดอนอาย ขน ๗ ค า ๘ ค า และ ๙ ค า รวม ๓ วน ส าหรบวนแรกและวนสดทายจะเปนการประกอบพธโลชงชา สวนวนทสองเปนการประกอบพธกรรมทางศาสนาเพยงอยางเดยวทโบสถพราหมณซงอยบรเวณใกลเสาชงชาขางวดสทศนเทพวราราม

๑๙๔

กอนเรมพธโลชงชาในวนแรก ตอนเชาจะมการจดรวขบวนแหงพระยายนชงชาออกจากวด ซงแลวแตจะก าหนดวาเปนวดใด จากนนจงเคลอนขบวนเขาสปะร าพธ พระยาจะจดเทยนชยสงไปบชาทเทวสถาน ตอจากนนพระยายนชงชากจะนงเปนประธานดนาลวน (นกบวชพรามหณ) ขนโลชงชาจนครบ ๓ กระดาน แลวจงเคลอนขบวนกลบเขาวดเปนอนเสรจพธ และในวนสดทายกปฏบตเชนเดยวกบวนแรกทกประการ การโลชงชาเปนพระราชพธทปกตจะตองท าการโลชงชาหนาพระทนง แตเนองจากบางป พระมหากษตรยทรงมพระราชภารกจมากมาย จงทรงโปรดเกลาฯแตงตงขาราชการผใหญระดบชนพระยามาเปนผแทนพระองคในงานพระราชพธตรยมปวาย ตวแทนททรงตงขนนจงเรยกวา “พระยายนชงชา” ดงนนเมอถงวนประกอบพระราชพธจงตองมการจดรวขบวนเกยรตยศโดยมพระยานงอยบนเสลยงแหมาตลอดทาง ตามดวยขบวนของขาราชการ กระทรวง กรม ตางๆ ทไดรบการจดแตงอยางสวยลามอลงการ

รปภาพท 11 มหาอ ามาตยตรพระยาประดพทธภบาล (คออยเหล ณ ระนอง) ขณะเปนพระยายนชงชาในพระราชพธตรยมปวายในปมะแม พ.ศ.๒๔๗๔

(ตรงกบรชกาลพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว) ถอเปนพระยายนชงชาคนสดทายของกรงรตนโกสนทร

ทมา : http://www.srichinda.com/index.php?lite=article&qid=181442

การแตงตงพระยายนชงชาในสมยนนมกแตงตงขาราชการชนผใหญทมบรรดาศกดเปนเจาพระยาพรเทพซงอยในต าแหนงเกษตราธบดแตเพยงผเดยว ตงแตครงกรงศรอยธยาจนถงรชกาลท ๔ จงทรงมพระราชด ารเปลยนแปลงวา ถาเจาพระยาพลเทพจะตองแหทกปอาจท าใหขบวนแหดจดชด ไม

๑๙๕

ครกครนเทาทควร จงโปรดฯใหบรรดาขาราชการผใหญทไดรบพระราชทานพานทอง (พระยาพานทอง) ไดมโอกาสแหแหนเปนเกยรตยศกนคนละครง หมนเวยนไปทกป และไดยดถอเปนประเพณสบมา สวนการแตงกายของพระยายนชงชานน ก าหนดใหนงผาเยยระบบ (เปนผาทอดวยไหมกบทองแลง) วธนงนนเรยกวาบาวขน คอมชายผาหอยอยตรงกลางเบองหนา สวมเสอเยยระบบ คาดเขมขด สวมเสอครยและลมพอกเกยว (หมวกยอดแหลมคลายชฎา) ส าหรบพธการส าคญของพธตรยมปวายคอ “การโลชงชา” ซงผทขนไปท าหนาทโลชงชานนเรยกวา “นาลวน” โดยจะเลอกจากพราหมณหนมทมอายระหวาง ๑๘-๒๐ ป และมรางกายแขงแรง ไดรบการฝกฝนมาอยางด ส าหรบแผนไมกระดานนนจะขงโยงลงมาจากคานบนของเสาดวยเชอก ๘ เสน ตวเชอกท าดวยหนงววเผอก โดยถอเคลดวาววเปนพาหนะของพระอศวร ทแผนกระดานมรส าหรบรอยเชอก ๘ ร มชวงระยะหางเทาๆ กน เชอกทง ๘ เสนน นอกจากจะใชผกตดกระดานแลว ยงชวยยดเหนยวในขณะโยกตวมใหรวงหลน ซงอาจเกดอนตรายได การโลชงชาจะแบงเปน ๓ ชด หรอเรยกวา ๓ กระดาน คอ กระดานเอก มเงนรางวลสงสดถง ๑๒ บาท กระดานโท ๑๐ บาท และกระดานตร ๘ บาท ในแตละกระดานจะม “นาลวน” ขนไปโลโลดโผนถงครงละ ๔ คน รวม ๓ ชด ๑๒ คน สวนเงนรางวลจะบรรจในถงซงแขวนอยบนหวเสาไมทปกไวขางเสาชงชา กอนท “นาลวน”ทง ๔ คน จะขนไปโลชงชา ทกคนจะตองนงลงกราบถวายบงคมพระเจาอยหว ๓ ลา แลวจงสวมหวนาคโดยสมมตวาเปนพญานาค เมอขนบนแผนกระดานเปนทเรยบรอยแลว พวก “นาลวน” ทอยเบองลางจะชวยกนดงเชอกใหแผนกระดานแกวงตวไปมาทละนอยจนแรงขนสงขนทกขณะ สวน “นาลวน” ทยนอยบนกระดานเรมกระแทกน าหนกสงจงหวะใหเกดแรงเหวยง จนเมอกระดานโยกตวสงขนใกลกบยอดเสาไมไผทปกลอเงนรางวล แตมกฎเกณฑวาหามใชมอเออมหยบ ตองใชปากคาบอยางเดยว

รปภาพท 11 พธโลชงชาในอดต ทมา : http://www.srichinda.com/index.php?lite=article&qid=181442

๑๙๖

ดงนน คนทยนอยหวกระดานจะตองยนศรษะคอยคาบถงเงนออกมา สวนคนหลงจะบงคบกระดานใหโยนตวตรงเปา ในชวงนจะเปนนาทระทกใจ เพราะผชมทอยเบองลางจะสงเสยชวยลนชวยเชยรกนอยางกกกอง เมอคาบถงเงนไดส าเรจในแตละกระดานกจะมเสยงโหรองแสดงอาการดอกดใจดงไปทวบรเวณ หลงจากโลชงชาจนครบ ๓ กระดานแลว “พวกนาลวน” ทง ๔ คน กจะไตลงมาขางลางเพอกราบถวายบงคมพระเจาอยหวอกครงหนงตามประเพณ พระราชพธตรยมปวาย “โลชงชา” มาสนสดในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว (รชกาลท ๗) เมอป พ.ศ. ๒๔๗๔ โดยม พระยาปฏพทธภบาล (คอยเหล ณ ระนอง) เปนพระยายนชงชาคนสดทายแหงกรงรตนโกสนทร เหตทรชกาลท ๗ ทรงโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหยกเลกพระราชประเพณนเปนเพราะในขณะนนสภาพบานเมองประสบกบภาวะเศรษฐกจตกต า และการจดพธนในแตละครงกตองใชเงนเปนจ านวนมาก ทงทในขณะนนประเทศจ าเปนตองประหยดงบประมาณแผนดน จงทรงเหนสมควรใหยกเลกพระราชพธตรยมปวาย“โลชงชา” ตงแตนนตราบจนปจจบน รายละเอยดพธส าคญในแตละวนของพระราชพธตรยมปวาย-ตรปวาย ณ เทวสถาน โบสถพราหมณ กรงเทพมหานคร วนท ๑ เวลา ๐๔.๐๐-๐๖.๐๐ น. - ถอพรต เวลา ๒๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. - อานพระเวท เปดประตเทวาลย สวดสกการะ (สถานพระอศวร ,พระพฆเนศวร ) วนท ๒ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๒๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระอศวร,พระพฆเนศวร) วนท ๓ เวลา ๐๓.๐๐-๐๖.๐๐ น. - เชญนางกระดานลงหลม เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๒๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระอศวร,พระพฆเนศวร) วนท ๔ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๒๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระอศวร,พระพฆเนศวร)

๑๙๗

วนท ๕ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๒๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระอศวร,พระพฆเนศวร) วนท ๖ เวลา ๐๓.๐๐-๐๖.๐๐ น. - เชญนางกระดานขน เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๒๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระอศวร,พระพฆเนศวร) วนท ๗ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๒๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระอศวร,พระพฆเนศวร) วนท ๘ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๒๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระอศวร,พระพฆเนศวร) วนท ๙ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๒๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระอศวร,พระพฆเนศวร) วนท ๑๐ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๑๕.๐๐ น. - เปดประตเทวาลย (สถานพระนารายณ) เวลา ๑๘.๐๐ น. - อญเชญเทวรป พระอศวร พระอมา พระพฆเนศวร มา ประทบ เวลา ๒๐.๐๐-๒๔.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระอศวร,พระพฆเนศวร) - ชาหงส สงพระอศวร (สถานพระอศวร) - อานพระเวทยปดประตเทวลย (สถานพระอศวร) วนท ๑๑ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย

๑๙๘

- คณะพราหมณเขาเฝาฯพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและ สมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาฯ และสมเดจ พระเทพฯ เพอถวายอลบและเครองพธฯลฯ เวลา ๒๐.๓๐-๒๔.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระนารายณ) วนท ๑๒ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๑๘.๐๐ น. - อญเชญเทวรปพระพรหมมาประทบ เวลา ๒๐.๓๐-๒๔.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระอศวร,พระนารายณ) - ชาหส สงพระพรหม (สถานพระอศวร) วนท ๑๓ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๐๙.๐๐-๑๕.๐๐ น. - คณะพราหมณเขาเฝาฯสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ เพอถวายเครองอลบ และเครองพธ ฯลฯ เวลา ๒๐.๓๐-๒๑.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระนารายณ) วนท ๑๔ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๑๕.๐๐ น. - ลงทะเบยนเดกตดจก เวลา ๑๖.๐๐ น - พระสงฆเจรญพระพทธมนตเยน เวลา ๑๘.๐๐ น. - อญเชญเทวรปพระนารายมาประทบ เวลา ๒๐.๓๐-๒๔.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระนารายณ) - ชาหงสสงพระนารายณ (สถานพระนารายณ) - อานประตพระเวทปดประตเทวาลย (สถานพระนารายณ) วนท ๑๕ เวลา ๐๕.๐๐น. - เดกมาพรอมกนเพอเขาฑอธตจก เวลา ๐๕.๔๕ น. - ประกอบพธสงฆ เวลา ๐๖.๐๐ น. - ไดอรณประกอบพธตดจก เวลา๐๖.๓๐ น. - รวมกนใสบาตร ถวายภตตาหารเชา สมโภชเทวรป - เดกทมาตดจกรบเหรยญพระราชทานจากพระบาทสมเดจฃ

๑๙๙

พระเจาอยหว - อญเชญเทวรปพระอศวร พระอมา พระพฆเนศวร พระหรหม และพระนารายณ กลบไปประดษฐานในพระบรมมหาราชวง ๔.๒ พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ 5

พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญเปนพระราชพธ ๒ พธรวมกน คอ พระราชพธ พชมงคลอนเปนพธสงฆอยางหนงซงจะประกอบพระราชพธวนแรกในพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม กบพระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญอนเปนพธพราหมณ อยางหนง ซงจะประกอบพระราชพธในวนรงขน ณ มณฑลพธสนามหลวง พระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ หรอเรยกสนๆ วา พธแรกนา เปนพระราชพธทมมาแตโบราณตงแตครงกรงสโขทยเปนราชธาน ซงในสมยกรงสโขทยนน พระมหากษตรยไมไดลงมอไถเอง เปนแตเพยงเสดจไปเปนองคประธานในพระราชพธเทานน ครงถงสมยกรงศรอยธยา พระมหากษตรยไมไดเสดจไปเปนองคประธานเหมอนกบสมยกรงสโขทย แตจะมอบอาญาสทธใหโดยทรงท าเหมอนอยางออกอ านาจจากกษตรย และจะทรงจ าศลเงยบ ๓ วน ซงวธนไดใชตลอดมาถงปลายสมยกรงศรอยธยา สมยกรงรตนโกสนทรไดมการประกอบพระราชพธนมาตงแตสมยรชกาลท ๑ แตผท าการแรกนาเปลยนเปนเจาพระยาพหลเทพคกนกบการยนชงชา แตพอถงรชกาลท ๓ ใหถอวาผใดยนชงชาผนนเปนผแรกนาดวย ในสมยรชกาลท ๔ ไดทรงโปรดกลาฯ ใหจดมพธสงฆเพมขนในพระราชพธตางๆ ทกพธ ดงนน พระราชพธพชมงคลจงไดเรมมขนแตบดนนมา โดยไดจดรวมกบพระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ และมชอเรยกรวมกนวา พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ

รปภาพท 11 พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ ทมา : http://www.culture.go.th/thai/index.php?option=com_content&view=article&id=2666:2014-05-

08-12-06-56&catid=37:articles&Itemid=354

5 http://www.moac.go.th/ewt_news.php?nid=๘๘๒๒

๒๐๐

ความมงหมายอนเปนมลเหตใหเกดมพระราชพธนขน พระบาทสมเดจ พระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดพระราชทานพระบรมราชาธบายไวในพระราชนพนธเรอง พระราชพธสบสองเดอน วา "การแรกนาทตองเปนธระของผซงเปนใหญในแผนดน เปนธรรมเนยมนยมมมาแตโบราณ เชน ในเมองจนสพนปลวงมาแลว พระเจาแผนดนกทรงลงไถนาเองเปนคราวแรก พระมเหสเลยงตวไหม สวนจดหมายเรองราวอนใดในประเทศสยามทมปรากฏอยในการแรกนาน กมอยเสมอเปนนจไมมเวลาวางเวน ดวยการซงเปนใหญในแผนดนลงมอท าเองเชนน กเพอจะใหเปนตวอยางแกราษฎร ชกน าใหมใจหมนในการทจะท านา เพราะเปนสงส าคญทจะไดอาศยเลยงชวตทวหนา เปนตนเหตของความตงมนและความเจรญไพบลยแหงพระนครทงปวง แตการซงมพธเจอปนตางๆ ไมเปนแตลงมอไถนาเปนตวอยางเหมอนอยางชาวนาทงปวงลงมอไถนาของตนตามปกตกดวยความหวาดหวนตออนตราย คอ น าฝนน าทามากไปนอยไปดวงเพลยและสตวตางๆ จะบงเกดเปนอนตรายไมใหไดประโยชนเตมภาคภม และมความปรารถนาทจะใหไดประโยชนเตมภาคภมเปนก าลง จงตองหาทางทจะแกไขและหาทางทจะอดหนนและทจะเสยงทายใหรลวงหนา จะไดเปนทมนอกมนใจโดยอาศยค าอธษฐานเอาความสตยเปนทตงบาง ท าการซงไมมโทษนบวาเปนการสวสดมงคลตามซงมาในพระพทธศาสนาบาง บชาเซนสรวงตามทมาทาง ไสยศาสตรบาง ใหเปนการชวยแรงและเปนทมนใจตามความปรารถนาของมนษยซงคดไมมทสนสด” ดงนน จะเหนไดวา ความมงหมายของพธแรกนาอยทจะท าใหเปนตวอยางแกราษฎรเพอชกน าใหมความมนใจในการท านา แมจะเปนความจ าเปนส าหรบบานเมองในสมยโบราณอยางไร ถงปจจบนนคงเปนอยอยางนน เพราะการเกษตรซงมการท านาเปนหลกนน เปนสงส าคญแกชวตความเปนอยและการเศรษฐกจของประเทศทกสมย สวนพธกรรมนอกเหนอจากการท าใหเปนตวอยางตามททรงจ าแนกไว ๓ อยาง โดย ๒ อยางแรกทวา "อาศยค าอธษฐานเอาความสตยเปนทตงบาง ท าการซงไมมโทษนบวาเปนการสวสดมงคลตามซงมาในพระพทธศาสนาบาง” นน ทรงหมายถงพธพชมงคลอนเปนพธสงฆทกระท า ณ วดพระศรรตนศาสดาราม สวนอกอยางหนงทวา "บชาเซนสรวงตามทมาทางไสยศาสตรบาง” นน ทรงหมายถง พธจรดพระนงคลแรกนาขวญ อนเปนพธพราหมณ พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญเปนพธการเพอความเปน สรมงคลและบ ารงขวญเกษตรกร ก าหนดจดขนในเดอนหกของทกป ซงระยะนเปนระยะเหมาะสมทจะเรมตนการท านาอนเปนอาชพหลกของประชาชนคนไทย แตไมไดก าหนดวนทแนนอนไวเหมอนกบวนในพระราชพธอน สวนจะเปนวนใดในเดอนหกหรอเดอนพฤษภาคมทมฤกษยามทเหมาะสมตองตามประเพณกใหจดขนในวนนน การจดงานพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ ไดกระท าเตมรปบรพประเพณครงสดทายในป พ.ศ. ๒๔๗๙ แลวกวางเวนไปจนกระทงในป พ.ศ. ๒๕๐๓ คณะรฐมนตรไดมมตใหฟนฟพระราชประเพณนขนใหม และไดกระท าตดตอกนมาทกปจนถงปจจบนดวยเหนวาเปนการรกษาพระราช

๒๐๑

ประเพณอนดงาม มผลในการบ ารงขวญและจตใจของคนไทย พระบาทสมเดจพระเจาอยหวองคพระประมขปจจบนทรงมพระราชกระแสใหปรบปรงพธการบางอยางใหเหมาะสมกบยคสมย และเสดจพระราชด าเนนมาเปนองคประธานในพระราชพธนทกปสบมามไดขาด

เมอไดมการฟนฟพระราชประเพณจรดพระนงคลแรกนาขวญขนมาในระยะแรกนน พระยาแรกนา ไดแก อธบดกรมการขาวโดยต าแหนง ส าหรบเทพทงสพจารณาคดเลอกจากภรยาขาราชการชนผใหญในกระทรวงเกษตรและสหกรณ ภายหลงพระยาแรกนา ไดแก ปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณโดยต าแหนง สวนผทมาท าหนาทเปนเทพคหาบทองและคหาบเงนนน ไดท าการพจารณาคดเลอกจากขาราชการหญงโสดในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณทมต าแหนงตงแตขาราชการพลเรอนสามญชนโทขนไป

พระราชพธพชมงคลเปนพธท าขวญพชพนธธญญาหาร ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงอธษฐานเพอความอดมสมบรณของพชพนธธญญาหารแหงราชอาณาจกรไทย ขาวนนถอวาเปนอาหารหลกของประชาชนในภาษาบาลเรยกวา ปพพณณะ หรอบพพณณะ หรอบพพณณชาต สวนพชอนๆ ทเปนอาหารเรยกวา อปรณณ หรออปรณชาต หมายถง พชจ าพวกถวงา เปนตน ถาเรยกควบทงสองอยางกเรยกวา บพพณณปรณณชาต ทหมายถงพชทเปนอาหารทกชนด

บพพณณปรณณชาตทน าเขาพธพชมงคลนน เปนขาวเปลอกมทงขาวเจาและขาวเหนยว นอกจากนมเมลดพชตางๆ รวม ๔๐ อยาง แตละอยางบรรจถงผาขาวกบเผอกมนตางๆ พนธพชเหลานเปนของปลกงอกไดทงสน นอกจากนยงมขาวเปลอกทหวานในพธแรกนาบรรจกระเชาทองคหนงและเงนคหนง เปนขาวพนธดทโปรดใหปลกใน สวนจตรลดา และพระราชทานมาเขาพธพชมงคล พนธขาวพระราชทานนจะใชหวานในพระราชพธแรกนาสวนหนงอกสวนหนงทเหลอทางการจะบรรจซองแลวสงไปแจกจายแกชาวนาและประชาชนในจงหวดตางๆ ใหเปนมงขวญและเปนสรมงคลแกพชผลทจะเพาะปลกในปน อนง นบตงแตป พ.ศ. ๒๕๐๙ เปนตนมา คณะรฐมนตรไดประชมปรกษาลงมตใหวนพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญนเปนวนเกษตรกรประจ าปอกดวย ทงนเพอใหผมอาชพทางการเกษตรพงระลกถงความส าคญของการเกษตร และรวมมอกนประกอบพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญเพอเปนสรมงคลแกอาชพของตน ทงยงกอใหเกดประโยชนแกเศรษฐกจของประเทศชาต จงไดจดงานวนเกษตรกรควบคไปกบงานพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญตลอดมา

๒๐๒

ชวงเวลาของพระราชพธ ประมาณเดอนหกของทกป ความส าคญ เปนพระราชพธเกาแกทแสดงถงการเรมตนฤดท านา ซงจะเปนแบบอยางและเสรมสรางใหเกดขวญก าลงใจ รวมทงสรมงคลแกเกษตรกรไทย ขนตอนพธกรรม6 พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญประกอบดวย ๒ พธรวมกน คอ ๑. พระราชพธพชมงคล เปนพระราชพธทางสงฆ กระท ากนในวนแรก ณ พระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม มขนตอนพธทส าคญดงตอไปน ๑.๑ เจาหนาทส านกพระราชวงอญเชญพระพทธรปประจ ารชกาลตาง ๆ รวมทงรชกาลปจจบน และเทวรปองคส าคญมาตงบนมาหมในธรรมาสนศลา หนาฐานชกชพทธบลลงกบษบกพระพทธมหามณรตนปฏมากร ใตธรรมาสนศลาเปนกระบงเงน กระบงทองอยางละค ซงบรรจขาวเปลอกพนธด และถงบรรจเมลดพนธพชชนดตาง ๆ เชน ผกกาด ขาวโพด แตงกวา ถว ฯลฯ ๑.๒ ปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ซงด ารงต าแหนงพระยาแรกนา แตงกายเครองแบบคร งยศ ประดบเครองราชอสรยาภรณ และเทพ ทง ๔ แตงกายชดไทย ประดบเครองราชอสรยาภรณ จดธปเทยนบชาพระพทธมหามณรตนปฏมากร แลวไปนงทเกาอเฝา ๑.๓ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ เสดจพระราชด าเนนเขาสพระอโบสถ ทรงจดธปเทยนบชาพระพทธมหามณรตนปฏมากรและพระพทธรปส าคญ พระราชาคณะถวายศลจบแลว พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงพระสหรายถวายดอกไมบชาแกพระพทธคนธารราษฏร ทรงอธษฐานเพอความสมบรณแหงพชผลของราชอาณาจกรไทย ๑.๔ หวหนาพราหมณอานประกาศพระราชพธพชมงคล พระสงฆเจรญพทธมนต ๑.๕ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ทรงหลงน าสงข พระราชทานใบมะตม ทรงเจมพระราชทานธ ามรงคกบพระแสงปฏกแกพระยาแรกนา สวนเทพทง ๔ ทรงหลงน าสงขพระราชทานใบมะตม ทรงเจม พนกงานประโคมฆองชย ๑.๖ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงประเคนจตปจจยไทยธรรม พระสงฆถวายอนโมทนา ถวายอดเรก

6 http://www.prapayneethai.com/พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ

๒๐๓

๒. พระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ เปนพธพราหมณ กระท ากนในตอนเชาของวนรงขน ณ มณฑลทองสนามหลวง ซงจดตงโรงพธประดษฐานเทวรปส าคญ เชน พระอศวร พระพรหม ระนารายณ ฯลฯ มขนตอนพธส าคญตามล าดบดงน ๒.๑ พระยาแรกนาพรอมดวยเทพทงแตงกายตามแบบประเพณโบราณ เดนทางออกจากวดพระศรรตนศาสดาราม ไปยงมณฑลพธสนามหลวง ๒.๒ พระยาแรกนาเขาสโรงพธ จดธปเทยนบชาเทวรปส าคญ หวหนาพราหมณหลงน าสงขทมอ และใหใบมะตมแกพระยาแรกนาและเทพทง ๔ ๒.๓ พระยาแรกนาตงสตยาธษฐาน หยบผานงแตงกายหรอเสยงทายผานง โดยการสอดมอหยบผานงทวางเรยงรายอยใตผาคลม ซงมผานงรวม ๓ ผน คอ ขนาดกวาง ๔ คบ ๕ คบ และ ๖ คบ เมอพระยาแรกนาหยบไดผานงผนใด จะสวมผาผนนนทบลงบนผานงเดม ค าพยากรณของผานงเสยงทายมดงน ผา ๔ คบ พยากรณวาน าจะมาก นาทดอนสมบรณ นาทลมเสยหายบาง ผา ๕ คบ พยากรณวาน ามปรมาณพอด นาทดอนเสยหายบาง น าทลมสมบรณ ผา ๖ คบ พยากรณวาน านอย นาทดอนเสยหายบาง นาทลมสมบรณ ๒.๔ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ เสดจพระราชด าเนนเปนประธานในพระราชพธ พระยาแรกนาเขากราบถวายบงคม ๓ ครง และเดนเขาสลานแรกนาเพอเจมคนไถ เจมพระโค ๒.๕ ถงเวลามงคลอดมฤกษ โหรหลวงลนฆองชย พราหมณเชญเทวรปเดนน าหนาพระโค ตามดวยพระยาแรกนาเดนไถดะโดยร ๓ รอบ โดยขวาง ๓ รอบ พรอมทงหวานธญญพชจากกระบงเงน กระบงทองของเทพทง ๔ ลงบนดน จากนนไถกลบอก ๓ รอบ ๒.๕ พระยาแรกนาและเทพทง ๔ เดนกลบไปทโรงพธพราหมณ เจาพนกงานปลดพระโคออกจากแอก พราหมณจดวางอาหารเสยงทาย ๗ สง คอ ขาวเปลอก ขาวโพด ถว งา เหลา น า หญา เมอพระโคกนสงใด โหรหลวงจะถวายค าพยากรณ ๒.๖ เจาหนาทอานรายชอเกษตรกรผชนะเลศการประกวดขาว เพอเบกตวเขารบพระราชทานโลเกยรตคณ ๒.๗ พระยาแรกนาและเทพทง ๔ ขนรถยนตหลวงจากมณฑลพธสนามหลวง ไปยงแปลงนาทดลองในพระราชฐานสวนจตรลดา หวานพชพนธธญญหารทไดรบพระราชทานจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ลงในแปลงนาทดลอง ส าหรบน าไปใชในงานพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญของปตอไป

๒๐๔

สาระส าคญ พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ ถอเปนพระราชพธเกาแกทกระท าตอเนองกนมาตงแตสมยสโขทย สมยกรงศรอยธยา สมยรตนโกสนทร จนถง พ.ศ.๒๔๗๙ วางเวนไประยะหนงจนถง พ.ศ.๒๕๐๓ คณะรฐมนตรมมตฟนฟพระราชพธนขนใหมอกครง และท าสบเนองมาจนถงทกวนน ตงแต พ.ศ.๒๕๐๙ เปนตนมา คณะรฐมนตรลงมตใหวนพระราชพธพชมงคลแรกนาขวญเปนวนเกษตรกรประจ าป ในสมยโบราณพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลเปนพธเฉพาะทางพราหมณเทานน ตอมาถงรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว โปรดใหเพมพธทางสงฆดวย ปจ จบนยงคงยดถอตามแบบธรรมเนยมการปฏบตโบราณ มการดดแปลงบางสวนเพอใหเหมาะสมกบสมยนยม เชน พระราชพธพชมงคลเพอท าขวญพชพนธตาง ๆ ดวยพธทางสงฆ จะท ากนททองสนามหลวง สวนพระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญท าททงสมปอยนอกเขตพระนครหรอทอน ๆ บาง แตในปจจบนพระราชพธพชมงคลท าทพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม และพระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญท าททองสนามหลวง เปนตน เปาหมายส าคญของการประกอบพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ เพอเปนการท าขวญและเพอความอดมสมบรณของพชพนธธญญาหาร เนองจากขาวเปนอาหารหลกของคนไทย และเกษตรกรรมกเปนอาชพหลกของคนไทยมาตงแตสมยโบราณ ดงนนประเพณไทยหลายอยางมกเกยวของกบวถชวตของเกษตรกร พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญจงถอวาเปนสรมงคลแกพชผลทจะเพาะปลกประจ าป ก าหนดเวลาการประกอบพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ ท ากนประมาณเดอนหกของทกป เพราะเปนระยะเวลาทเหมาะสมในการเรมตนท านาในประเทศไทย แตไมมการก าหนดวนทแนนอน เนองจากตองพจารณาฤกษยามทเหมาะสมในแตละป

๔.๓ พระราชพธ "ไลเรอเถลงพธตรยมพวาย"

พระราชพธเดอนอายตามทปรากฏในกฎมณเฑยรบาลวา "ไลเรอเถลงพธตรยมพวาย" พธนเปนพธไลน า หรอจะใหน าลดเรว ๆ เพอใหการเกยวขาวไดสะดวกและไดผลด แตไมไดจดท าสม าเสมอทกป มกท าในปทน าลดเทานน ในพธนขบวนแหคลายเสดจพระราชด าเนนพระกฐน และใหอาลกษณหรอราชบณฑตอานค าประกาศตงสตยาธษฐาน นมสการพระรตนตรยเทพยดา และพระเจาแผนดน ซงนบเปนสมมตเทพยดา แลวอางความสตยซงมตอเทพยดาทงสาม คอ วสทธเทพยดา อปปาตกเทพยดา และสมมตเทพยดา ขอใหบนดาลใหน าลดลง

๒๐๕

รปภาพท 112 พระราชพธไลเรอ

ทมา : https://blog.eduzones.com/poonpreecha/91666

พระราชพธไลเรอ7 ในเดอนอายนนมมาตงแตในสมยกรงศรอยธยา ประกอบขนเพอตองการใหน าลดเรว ๆ เพราะในเดอนตอไปถอวาเปนการเขาฤดเพราะปลก เปนททราบกนวา สภาพทางภมศาสตรของกรงศรอยธยามแมน าลอมลอบถง ๓ สายดวยกน แมน าลพบร แมน าปาสก และแมน าเจาพระยา แมน าทง ๓ นใหคณใหใหโทษพรอมกนกลาวคอ เมอเกดศกสงครามลอมกรง ชาวกรงศรอยธยาจะใชประโยชนจากแมน าโดยการใชตานขาศกครงลอมกรง เมอน าขนมาขาศกตองหนน ากลบไปยงกรงของตนเพอรอน าลดในครงตอไป นบวาเปนปราการธรรมชาตทส าคญในการปองกนกรงศรอยธยา อกทงยงเปนเสนทางส าคญในการคมนาคมขนสง ท าใหกรงศรอยธยาเปนเมองทาส าคญในภมภาคน ทใหโทษคอ ถาฤดน าหลากครงไหนมน ามากจนไมสามารถระบายออกได จะสรางความเสยหายใหแกการเกบเกยว ดงนน ในสมยอยธยาจงไดมพธกรรมไลเรอขนมาเพอใหน าลดเรว ๆ

พระราชพธไลเรอมไดประกอบขนทกป เพราะถาปไหนน าไมมากกไมตองประกอบพธ มกฎมณเฑยรบาลครงกรงศรอยธยาวาในการประกอบพธนน พระเจาแผนดน พระอครมเหส พระเจาลกยาเธอ หลานเธอและพระสนม แตงอยางเตมยศโบราณลงเรอพระทนง มพระยามหาเสนาตฆอง เสดจไปตามล าน า โดยสมมตพระเจาแผนดนเปนเทพยาดา โดยขอใหน าถอยลงไป แลวท าการเชญพระพทธปฏมากรลงเรอพระทนง แลวมเรอส าหรบพระสงฆตามหลง เรอร าหนงมพระราชาคณะ ๑ รป มฐานทนง ๒ ขาง ตรงกลางตงเครองนมสการท าการสวดคาถาหลอพระชยเปนคาถาไลน า (บางครงจงเรยกพธไลเรอวาเปนพธไลน าดวย) ในขณะลองเรอกลบมายงประตชยกระท าพธ เมอเสรจพธไลเรอ จะประกอบพธตรยมปวาย ? ตรปวาย อนพธเกยวเนองกนมา กลาวคอ พธไลเรอกระท าเพอน าลด พธตรยมปวาย ? ตรปวาย เปนพธเกยวกบความอดมสมบรณ การเกบเกยว และการเตรยมตวเพาะปลกตอไป

7 https://www.gotoknow.org/posts/๔๔๙๓๕๘

๒๐๖

ในครงกรงรตนโกสนทรไดกระท าพธนเพยง ๒ ครง คอรชกาลท ๑ และรชกาลท ๓ การท าพธนน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว พระบรมวงศานวงศเสดจไปประชมกนทวดทายเมอง แขวงเมองนนทบร มอาลกษณอานค าประกาศตงสตยาธฐาน นมสการพระรตนตรย เทพยาดารวมทงพระเจาแผนดน (สมมตเทพ) แลวอางความสตย ซงไดนบถอตอเทพยาดาทงสามคอ วสทธเทพยดา อปปาตกเทพยดา และสมมตเทพยดา ขอใหน าลดลงไปตามประสงค พระพทธรปทใชในพระราชพธเดมมแตชอพระชย พระคนธาราษฎร ตอมาจงเปลยนเปนพระหามสมทร การท าพธคลายเสดจพระราชด าเนนพระกฐน

พธนลมเลกไปครงรชกาลท ๕ เปนการถาวร จะประกอบแตพระราชพธตรยมปวาย - ตรปวายเทานน ทเปนเชนนเพราะชยภมของกรงรตนโกสนทรนนอยสงกวาระดบน าพอสมควรจงไมตองเผชญกบปญหาน าทวมอยางครงกรงศรอยธยา

สรป พราหมณเขามาในประเทศไทยกอนสมยสโขทยโดยผานมาทางเขมรทางลมน าเจาพระยาและทางใต ศาสนาพราหมณคอ ศาสนาฮนดดงเดม ชาวอนเดยไดเขามาพรอมกบศาสนาฮนด โดยเฉพาะในสมยกรงรตนโกสนทรน คมภรดงเดมของศาสนาพราหมณ-ฮนด คอคมภรพระเวท แปลวา ความรมาจากพระเจาพระผประเสรฐ คอ พรหม คมภรพระเวทจง เปนค าสอนของพระเจา มเทพเจาทงหลายเปนทเคารพนบถอ เชน พระอคนเทพ พระอนทรเทพ พระอศวนเทพ สาวตรเทพ สรยเทพ วรณเทพ อสาเทพ โสมเทพ วษณเทพ เปนตน ชาวฮนดเลอกบชาเทพองคหนงองคใดทตนเองเคารพนบถอเปนพเศษ ประเทศไทยมเทวสถานโบสถพราหมณหลายแหง เชน โบสถพระอศวร โบสถพระพฆเนศ โบสถพระนารายณ โบสถ เทพมณเฑยร โบสถพระแมอมาเทว วดวษณ เปนตน ทงหมดตงอย ในกรงเทพมหานคร หลายแหงกอตงมาตงแตตนกรงรตนโกสนทร พราหมณมบทบาทส าคญในพธกรรมทงของหลวงและของราษฎร ในพระราชพธส าคญ เชน พระราชพธบรมราชาภเษก พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ พระราชพธถอน าพระพพฒนสตยา เปนตน นอกนนมพธซงราษฎรทวไปกกระท าโดยมพราหมณเปนผประกอบพธให โดยเฉพาะพธทเกยวกบขวญ เชน พธท าขวญเดอนโกนผมไฟ พธโกนจก พธสมรส พธศพ พธตงศาลพระภม เปนตน พธกรรมของศาสนาพราหมณ -ฮนดเองมอยประจ าเกอบทกเดอน นอกนนกมการประกอบ ศาสนกจเปนประจ าทกวน ดวยการสวดมนตการบชาพระเจาโดยการรองเพลงสดดพระองคชาวฮนดถอวา ดนตร การขบรอง และการเตนร าเปนสงทพระเจาทรงโปรดปรานเปนพเศษ ชาวฮนด

๒๐๗

ซงเขามาในประเทศไทยระยะรอยปเศษมานสวนใหญเปนพอคา จงท ามาคาขายในสงคมเหมอนพอคาทวไปเปนหลก