સારથ વિજઞાન અન ટકનોલોજી

Indian Institute of Management Ahmedabadin partnership with

Gujarat Council of Education, Research and Training, GandhinagarSeptember 2018

ભારતીય પરબધ સસાન અમદાવાદ (ઇનડીયન ઇનસડીટયટ ઓફ મનજમનટ અમદાવાદ)

ભારતીય પરબધ સસાન અમદાવાદ ભારતની પરથમ હરોળની વયવસાપન (મનજમનટ કોલજ)

સસા તરીક ઓળખ ધરાવ છ.

અહી રવવ. જ. મથાઇ સનટર ફોર એજયકશનલ ઇનોવશન સદભભ એજયકશનલ ઇનોવશનસ બક

અતરભત કરિયાનવત છ. અહી પરાથમમક શશકષણમા થઇ રહલ નવતર પરવતતિઓન સરઠિત કરી તના

દસતાવજીકરણ દારા આ વવરત બીજી શાળા અન શશકષકો સયધી પહોચાડવાનય કામ ચાલય છ.

એજયકશનલ ઇનોવશનસ બક

પો. વિજય શરીચદ

ઇનડીયન ઇનસડીટયટ ઓફ મનજમનટ અમદાવાદ

િસતઞાપર, અમદઞાિઞાદ - ૩૮૦ ૦૧૫

ફોનઃ ૦૭૯-૬૬૩૨-૪૮૬૧/૪૮૭૦

એજયકશનલ ઈનોવશનસ બક પોજકટ એડીટોરીઅલ ટડીમ:

અવવનાશ ભડારી (પરોજકટ હડ)

મઘા રજજર (પરોજકટ એસોસીએટ)

સકત સાવલલયા (પરોજકટ આલસસટનટ)

લાલજી નાકરાણી (પરોજકટ આલસસટનટ)

નનશાષી શયકલ (રીસચભ આલસસટનટ)

નનરપા વઘાસીયા (પરોજકટ આલસસટનટ)

સાથભન પરસ યત કરવા માટ અમ ઉતયક છીએ, પચાયત/સરકારી પરાથમમક શાળાઓના શશકષકોની ૯૨ નવતર પરવતતિઓની પસદરી, ક જમા શશકષકોએ પોતાની જાત મહનત અન સજ ભનાતમકતા દારા તમના બાળકોમા હકારાતમક તફાવત લાવવાનો પરયાસ કયયો છ.

આ બધાજ શશકષકોની નવતર પરવતતિઓની પસદરી રવવ જ. મથાઈ સનટર ફોર એજયકશનલ ઇનોવશન, એજયકશનલ ઇનોવશનસ બક પરોજકટ (www.inshodh.org) દારા એકિા થયલા ગયજરાતના નવતર પરયોરના વવશાળ જથથામાથી કરવામા આવી છ. ૨૫ વષભ પહલા એક સરળ પરશન પછીન આ પરોજકટ શર થયો હતો: “હજારો અનય સરકારી પરાથમમક શાળાઓના શશકષકોની જમ જ મયયાદાઓનો સામનો કરવા છતા કટલાક શશકષકો તમના શકષણણક ધયયો કવી રીત હાસલ કર છ ? “ આ પરશનના લીધ શશકષકો ક જ શશકષણમા નવીનીકરણનય કામ કરી રહા છ તમના માટ, એજયકશનલ ઇનોવશનસ બક પરોજકટ, શકષણણક ઇનોવશન માટનય એક કકલયરરર હાઉસની શરઆત થઇ. આ શશકષકો સામાલજક-આરથક પકરણામોની ની શશકષણમા જ અસર છ તમા પકરવતભન લાવવા માટ મોટભાર પોતાની સજ ભનાતમકતા અન કૌશલય પર આધાર રાખ છ. સૌપરથમ ૧૯૯૮ મા ૩૦ શશકષકોની નવતર પરવતતિની પયસસતકા યયનનસફ ગયજરાતના સહયોરથી પરકાશશત કરવામા આવી હતી. તાર પછીની કામરીરી માટ શી રતન ટાટા ટરસટ, મયબઈ દરા ૩ વષભ માટ સહાય મળી જમા ૩ વષભની કસ સટડીની પયસસતકાઓ પરકાશશત કરવામા આવી (૨૦૦૫-૨૦૦૭). તારબાદ Hewlett-Packard Sustainability and Social Innovation Award (2013-14) ની મદદથી આ કામ આરળ વધયય અન જમા વબસાઈટ આધાકરત પલટફોમભમા રપાતર કરવામા આવયય. આ સમયમા જ પરથમ વખત અમ ગયજરાત કાઉનનસલ ઓફ એજયકશન રીસચભ એડ ટર નીર રાધીનરર સાથ શકષણણક ઇનોવશનન આરળ વધારવા માટ MOU દારા સકળાયા. GCERT તરફથી મળલ મદદ ખાસ કરીન ડૉ. ટી. એસ. જોષી, નનયામક શી, GCERT અન ડૉ. સજય વરિવદી, GCERT તરફથી મળલી મદદ ખયબ જ મહતવની રહી. શકષણણક ઇનોવશનન ઓળખવામા મદદ માટ તમના સમથભન માટ આભારી છીએ. – શકષણણક ઇનોવશન મળાઓ (Educational Innovation Fairs) આ ભારીદારીનય સીધય પકરણામ છ. એજયકશનલ ઇનોવશનસ બક પરોજકટ ના પયસતકોની શણીમા આ નવય પયસતક છ. “સાથભ” માટ અહી ૩૦ વવજાનના, ૩૦ રણણતના અન ૩૨ ICT ના એમ કયલ ૯૨ પરયોરો એજયકશનલ ઇનોવશનસ બક પરોજકટ મા સબમમટ થયલા નવતર પરયોરો માથી પસદ કરવામા આવયા છ. આ પરયોરો સવતરિ રીત ચકાસવામા આવયા છ. આ નવતર પરયોરો પરાથમમક તબબક રાજયની સરકારી શાળાઓના શશકષકોન સબોધધત કર છ, અન રાજયની શાળાઓમા રહલી મયખય શકકતઓનય એક દરષટાત ઉભય કરવા માર છ, એટલ ક નવા નવા પરયોરો કરીન એક બદલાવ લાવવાની ઈચા. આ પરયોરોમા આ ઈચાઓનય પરયોરોમા રપાતર થયલય જોવા મળ છ, જયાર આ શશકષકો પણ બીજા શશકષકોની જમ એક સરખી મયશકલીઓનો કરતા હોય છ. તથી કદાચ આ શશકષકોના પરયોર બીજા શશકષકોના માટ ભલ એટલા મહતવના ન હોય પરય, તમાથી પરરણા લઈન શશકષકો પોતાની જાત નવીન પરયોરો કરીન પોતાની મયશકલીઓ હલ કરી શક છ. આ અમારી આશા છ જ પયસતકના નામ “સાથભ” એટલ ક કદશા સચક દારા વયકત કરવામા આવી છ. આમાથી ઘણા નવતર પરયોરોન કસસટડી તરીક મયખય શશકષકો અન રણણત વવજાનના શશકષકોની ઓનલાઇન તાલીમ “સ ય” અન “સમથભ” માટ ઉપયોરમા લવામા આવયા છ. આ પરોગામ દારા જોવા મળ છ ક આ પરકારના નવતર પરયોરન શશકષકો માટના તાલીમ સાઠહત તરીક પણ ઉપયોરમા લઇ શકાય છ, તમા ફકત લખાણમા થોડા ઘણા ફરફાર અમ ચચયા માટ અમયક પરશનો ઉમરવા જરરી બન છ. અમન આશા છ ક આપન આ નવતર પરવતતિઓ વાચવામા આનદ આવશ અન આપ નવતર પરવતતિ કરનાર શશકષક પાસથી વધય જાણકારી મળવવા માટ તમનો સપકભ સાધશો. પરો. વવજયા શરી ચદઇનડયન ઇનનસટટટ ઓફ મનજમનટ અમદાવાદરવવ. જ મથાઈ સનટર ફોર એજયકશનલ ઇનોવશન5 સપટમબર, 2018

અનયકરમણિકા

ક. વવજાનના પયોગ નય આજયબાજયની શાળામા પચાર પસાર ૧. વવજાન પરવતતિબોકષ ભાલીયા ઇદયબા ક. ૦૮ ૨. સાયનસ સનટર પરમાર કદપકકયમાર કાનસર ૧૦ ૩. ચાલો જાત પરયોર કરીએ દસાઈ ધયવકયમાર પરફયલચદર ૧૨ ૪. વવજાન માટ તીથભયારિા સયથાર પરકાશચદર નરભરામ ૧૪

ખ. મનોરજન સાથ વવજાન ૫. કાટભ ન વડરણણત-વવજાનની સફર પટલ કયમારપાળ પરવવણચદર ૨૦ ૬. કાટભ ન દારા રોરોની સમજ રામતયા સરમણ હોથીભાઇ ૨૨ ૭. માર નામ મારો પરમાણય ખરિી રાકશકયમાર ભરતભાઈ ૨૪ ૮. રાતા રમતા વવજાનની સફર વોરા ભારતીબન જી. ૨૬ ૯. રાતા શીખીએ વવજાન રાિવા કસરીસસહ જરાભાઇ ૨૮ ૧૦. વાતયા દારા વવજાન શશકષણ કાચા ઠહરન ક. ૩૨ ૧૧. બાળકો રણણત વવજાનના રમકડા બનાવતા શીખયા પરમાર અશોક મોહનલાલ ૩૪ ૧૨. વજાનનક રમકડાઓ પટલ મમરલબન િાકોરભાઈ ૩૮ ૧૩. વવજાન વરડભ કપ ડાભી રામજીભાઈ જાદવભાઈ ૪૦ ૧૪. ચાલો વવટામમનની સાપસીડી રમીએ બોલણીયા વવજયભાઈ રોરધનભાઈ ૪૨ ૧૫. વનસપમતન જાણીએ મકવાણા ધરાબન નયનકયમાર ૪૪ ૧૬. બોનસાઇ આટભ ભટટ મયકભાઈ સયનીલકયમાર ૪૬

ગ. સામાજજક જાગતિ માટ વવજાનનો ઉપયોગ ૧૭. એક મયઠી કિોળ –કયપોષણ હટાવો ભલરામીયા કદલીપભાઈ. સી. ૫૦ ૧૮. અધશધા નનવારવા માટ શશકષણ આચાયભ ભાવનાબન ૫૨ ૧૯. વજાનનક દરશષટકોણ વાઘાણી સમતષભાઈ એન. ૫૮

ઘ. ટકનોલોજીના માધયમ દારા વવજાન ૨૦. ખરોળ વવજાન બનાવયય સહલય પડા યષારભાઈ એ. ૬૨ ૨૧. જીવવવજાન ડીજીએચડી માઈરિોસોપ સર સચાણીયા ધચરારભાઇ અમતલાલ ૬૪ ૨૨. કકવઝ કાયભરિમ દારા અધયયન અભભરધચ પર પરભાવ મોદી અમમતકયમાર ધનજીભાઈ ૬૮ ૨૩. શરીરનય હલનચલન ઈમમતયાઝ એહમદ ગયલામહયસન ૭૦ ૨૪. શશકષણ કાયભમા ઈનટરનટનો ઉપયોર પટલ વવપયલકયમાર પરવવણચદર ૭૨

ચ. પયોગશાળાની સયવયવસા ૨૫. મારી પટી માર વવજાન રજજર પરહલાદભાઇ નરસસહભાઇ ૭૬ ૨૬. સાધનસજજ પરયોરશાળા પરમાર મહશભાઈ રમણભાઈ ૮૦ ૨૭. વવજાન-રણણત લબોરટરી દારા પરતકષ શશકષણ વસાવા રાકશભાઈ સી. ૮૨

છ. પાયોગગક પવગતિ દારા વવજાન અન િનય પદશશન ૨૮. મારી શાળાના બાળવજાનનકો બારીયા અનનલકયમાર મણણલાલ ૮૬ ૨૯. રણણત-વવજાન પરદશભન દકાવાડીયા પીનલબન બી. ૮૮ ૩૦. ફબીક અન ફાઈબસભ - ઓળખરાથા દવ અલકાબન ઠહતદરકયમાર ૯૨

વવજાનના પરયોગ નય આજયબાજયની શાળામા પરચાર પરસાર

ક

8

શશકષકન નઞામ: ભાલીયા ઇન દબા ક.મોબઞાઈલ નબર: ૯૮૯૮૭ ૫૩૬૪૨, ૭૪૦૫૩ ૩૩૭૩૬ઇમલ આઈ. ડી.: rajlaxmee2011@yahoo.in

વવજાન પવગતિ બોકષ

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી રાણવશી પાથમિક શાળા તા. ઉના, જી. ગીર-સોિનાથ – ૩૬૨ ૫૬૦

રીર -સોમનાથ જીલલાના ઉના તાલયકાની શી રાણવશી પરાથમમક શાળામા શીમમત ઇદયબા ભાલીયા વષભ ૨૦૧૧-૧૨ મા ધોરણ ૬ થી ૮ મા વવજાન વવષયના શશકષક તરીક જોડાયા. આ સમય શાળામા વવદાથથીઓની અદાજીત કયલ સખયા ૧૫૦ હતી અન

શાળામા ૮ શશકષકો હતા.

વષભ ૨૦૧૨-૧૩ મા ધોરણ ૬ થી ૮ મા વવજાન અન ટકનોલોજી વવષયનો નવો પરવતિીલકષી અભયાસરિમ આવયો તાર ઇદયબા વવદાથથીઓન પાઠયપયસતકની પરવતતિ કરાવવા મારતા હતા. જયાર પરયોર માટ જરરી સાધનો શોધવા પરયોરશાળાના કબાટમા તપાસ કરી તાર બીકર, ચબય જવા મોટા સાધનો તો પરાપય હતા પરય નાના સાધનો જમક યયપીન, વાયર, માચીસ, ફયગરા, લસરીજ, રબબર, દોરા, જવી વસયઓ હાજરમા ન હતી. પરવતતિમય એકમો જવાક ચયબક, હવાનય દબાણ ક વવદયત માટની પરવતતિઓ કરાવવા આવી નાની વસયઓ આવશયક હતી પણ એ જ વસયઓ હાજર ન હોવાથી ૨ થી ૩ વખત પરયોર કરાવી શકા નઠહ. જના કારણ બાળકોન એકમ અનયરપ પરવતતિનય જરરી પરાયોતરક જાન મળી શકય નહી. આ સમસયાની જાણ સીઆરસી ભવન ખાત આયોલજત મીટીરમા સી.આર.સી. શી દીપકભાઈ જોશીન કરી. તઓએ આ માટ જરરી સાધનોની અન નાની વસયઓ પરયોર કરતા સમય સરળતાથી મળ ત માટ એક એકમ પરમાણ આવતી પરવતતિ અન પરયોરોમા જરરી સામગી અન સાધનોની યાદી તયાર કરવા કહય. ઇદયબાએ સૌપરથમ પોતાની શાળાની પરયોરશાળાના કબાટમા મકવામા આવલ સાધનોની બરાબર રોિવણી કરી તમજ જરરી ખટતા સાધનોની યાદી બનાવીન બજારમાથી લાવીન આ કબાટમા મકવામા આવી જથી જરર પડ તાર તનો ઉપયોર કરી શકાય. ધોરણ ૬ થી ૮ ના પરથમ સરિમા આવતા પરયોર તમજ પરવમતની યાદી તયાર કરી અન આ યાદીમા જ-ત એકમમા આવતી પરવમતમા શય શય સાધનો જોઇશ તની સધચ બનાવીન પરયોરશાળામા લરાવવામા આવી. નાની નાની વસયઓન એક કાપડની થલીમા મકવામા આવી. હવ જયાર પણ પરયોર કરવાનો થાય તાર સરળતાથી કરી શકતા હતા.

પરથમ સરિમા જયાર ઇદયબા વરભખડમા કોઈ પણ વવદાથથીન પરયોરશાળામાથી સાધન લાવવાનય કહતા તાર તઓ ઓળખી શકતા નહોતા જથી તઓ વરભમા ત સાધન લાવી શકતા ન હતા. આથી વવદાથથીઓ પરાયોતરક સાધનો વવષ માઠહતી મળવ ત હયથી પરાથભના ખડમા દરરોજ પરાથભના પણભ થયા બાદ એક સાધન વવષ માઠહતી આપવામા આવતી હતી. પરયોરશાળાના દરક સાધન પર તનય નામ લખવામા આવયય હય જની મદદ વડ રમ ત ધોરણનય બાળક નામ વાચીન ત સાધન શશકષકન આપતા થયા.

પરથમસરિમા થલી વાળો પરયોર સફળ નનવડતા વકશનમા બીજા સરિમા આવતા એકમ મયજબ પરવતતિ અન પરયોરો કરવા માટ જરરી સાધનની યાદી બનાવી બીજી થલી બનાવવામા આવી. વષભ ૨૦૧૨-૧૩ના બીજા સરિમા આ બોકષના લીધ ધોરણ ૬ થી૮ના વવજાનના પાઠયપયસતકમા આપલી દરક પરવતતિ સરળતાથી અન સમયસર કરી શકાઈ. પરવતતિ જોડ ભણાવવાના લીધ દરક એકમમા આવતા નનયમો અન લસદાતો વવષ વવદાથથીઓન સરખી સમજ આપી શકાઈ. મલયાકન માટ મૌશખક, લશખત તમજ પરકટીકલ કરાવીન કરવામા આવયય. આ પરથી તારણ મળયય ક વવદાથથીઓ પરાયોતરક સાધનો સરતાથી ઓળખી શક છ તમજ તના ઉપયોર વવષ જાણતા થયા છ, વરભમા જયાર પરયોર કરાવવામા આવ તાર ધયાનપવભક નનહાળીન પોતાની બયકમા અવલોકન લખ છ તમજ રાસાયણણક પરયોર કરતી વખત શશકષકની જરરી સચનાનય પાલન કરતા થયા છ. આ પકરણામ પરથી ઇદયબાએ બન સરિમા આવતા સરખા સાધનો સરળતાથી મળ ત માટ રિીજી થલી પણ બનાવી. સમયાતર સાધન પકરચય તમજ પરયોર નનદશભન વવષ કસોટી પણ લવાનય શર કયય.

વષભ ૨૦૧૫-૧૬મા ઇદયબાએ એમના પમત જયદીપસસહ જઓ પણ શી રામપરા પરાથમમક શાળામા ધોરણ ૬ થી ૮ મા શશકષક તરીક છ તમની સાથ મળીન નકામી વસયઓથી વવજાનના અલર અલર રમકડાઓનય નનમયાણ કયય. આ રમકડામા ચયબકનય અપાકષભણ-આકષભણ સમજાવવા માટ, હવાના દબાણ, ઉષમા, માઈડ પઝલ, દરશષટભરમ, લનસ વરરનો સમાવશ કરવામા આવયો. આમ લરભર ૧૦૦ જટલા રમકડા બનાવયા. આ રમકડાનો ઉપયોર શાળામા ચાલતા એકમમા સમજતી માટ કરવામા આવતો હતો તમજ આજયબાજયની શાળાના વવદાથથીઓ પણ આ લબ નો ઉપયોર કર ત માટ ઇદયબા અન જયદીપસસહ શનનવાર શાળા સમય બાદ જ-ત શાળામા જઈન આ લબ વડ વવદાથથીઓન વવજાન વવષયના મયદાઓ સમજાવતા હતા. વવદાથથીઓન પણ આ પરવમતમા રમકડા દારા જાન મળવવામા સરળતા રહતી હતી તમજ મજા આવતી હતી.

સહકઞાર બાબરરયા જયીપસસહ ક.૯૯૨૪૦ ૬૮૮૪૧

9

https://youtu.be/f52uWfInUwI

IIMA અન GCERTના સયયકત ઉપરિમ વષભ ૨૦૧૫-૧૬ મા રીર-સોમનાથ મયકામ આયોલજત જીલલા કકષાના એજયકશનલ ઇનોવશન ફરમા અન રાધીનરર મયકામ આયોજીત રાજય કકષાના એજયકશનલ ઇનોવશન ફરમા પોતાનય ‘વવજાન પરવતતિ બોકષ’ રજય કયય. ફરના મયલાકાતી શશકષકોમાથી અદાજ ૧૨ જટલા શશકષકોએ ઇદયબાન ફોન કરીન આ બોકષ બનાવવા માટ યોગય મારભદશભન મળવી પોતાની શાળામા આ પરકારના બોકષ બનાવી ઉપયોરમા લીધા.

વષભ ૨૦૧૬-૧૭મા દીવ-દમણ કદરના બી.આર.સી. શી માનસસહભાઈ ન ‘વવજાન પરવતતિ બોકષ’ ની પરવતતિ વવષ ઇનોવશન ફરમા જાણકારી થતા પોતાના કલસટરની ૧૪ શાળામા પણ આ બોકષ ઉપયોરમા આવ ત માટ ફરના એકાદ મઠહના બાદ ઇદયબા અન જયદીપસસહભાઈન તાની ૧૪ શાળાઓ માટ ઇનોવશન બોકષ બનવાનય કાયભ સોપયય હય. આ માટ જરરી સામગી, સટશનરીનો તમામ ખચયો બીઆરસી ભવન તરફથી આપવામા આવયો. આ બોકષ વષભ ૨૦૧૭-૧૮ ના શર થતા શકષણણક વષભથી તમામ શાળામા મોકલવામા આવયા. ઇદયબા અન માનસસહભાઈએ થોડા સમય બાદ આ શાળાઓનો વવજાન બોકષ બાબત અભભપરાય લતા સારો એવો પરમતભાવ મળયો છ.

વષભ ૨૦૧૭-૧૮ મા શી રાણવશી પરાથમમક શાળામા ધોરણ ૧ થી ૮ ના વવદાથથીઓની કયલ સખયા ૧૪૭ છ અન ૫ શશકષકો છ. હાલ શાળામા ધોરણ ૬ થી ૮ મા આવતા સમસટર ૧, સમસટર ૨ અન સમસટર ૧ અન ૨ મા પરયોર કરવા માટ જરરી નાના સાધનોના બોકષ બનાવીન રાખવામા આવયા છ. આ વષભથી ગયજરાત શશકષણ બોડભ દારા ધોરણ ૬ થી ૮ મા અભયાસરિમ બદલતા નવા અભયાસરિમ મયજબ બોકષ બનાવવાની કામરીરી ચાલી રહી છ. ‘મોબાઈલ લબ’ અતરભત ઇદયબા અન જયદીપસસહ દારા દીવ ની ૧૪ શાળા ઉના તાલયકાની ૮ શાળા, અન ધારધા ખાતના ના સવામીનારાયણ ગયરકયળ મા જઈન વવજાનના રમકડા અર સમજતી આપવામા આવી છ. ‘વવજાન પરવતતિ બોકષ’ અતરભત દીવની ૧૭ શાળા તમજ ઇનોવશન ફરમા મયલાકાતી શશકષકમમરિો દારા અદાજ ૧૨ શાળામા એમ કયલ ૨૮ શાળામા આ વવજાન પરવતતિ બોકષ બનાવીન પરયોર કરાવવામા આવ છ.

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

ચબકનઞા સસધધાત સપષટ કરત મોડલ

હિઞાની રદશઞા બતઞાિત મોડલ

હિઞામધા લટકતી પનસલ

10

શશકષકન નઞામ: પરિાર રપકકદિાર કાનસગમોબઞાઈલ નબર: ૯૪૨૭૮ ૬૩૦૨૫ઇમલ આઈ. ડી.: parmardipak96@gmail.com

સાયનસ સનટર

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી જદના બાકોરપદર પાથમિક શાળાતા. પરામતજ, જિ. સાબરકરાઠા - ૩૮૩ ૨૧૦

સાબરકાિા જીલલાની ખડબહા તાલયકાની શી આનદ આશમ શાળામા તારીખ૦૧/૦૧/૧૯૯૨ ના રોજ શી દીપકકયમાર પરમાર ધોરણ ૭ મા ઉપશશકષક તરીક જોડાયા. તારીખ ૨૬/૦૭/૨૦૦૪ ના રોજ શાળા બદલી કરીન ખડબહા તાલયકાની શી શીકાત

આશમ શાળા, દમતીમા જોડાયા. આ શાળા જ વવસતારમા હતી ત ખબ પછાત અન આકદવાસી વવસતાર હતો. દીપકકયમાર PTCકરલય જથી તઓ ભાષા શશકષક તરીક હતા પણ વવજાન વવષયમા ખબ રસ હોવાથી તઓ શાળામા વવજાન વવષય શશકષક તરીક જ અભયાસ કરાવતા હતા.

વષભ ૨૦૦૪ ના પરથમ સરિથી વવજાન વવષયનો અભયાસ કરાવવાનો શર કયયો. આ જ સમય પાઠયપયસતકના એકમન અનયરપ પરયોર કરવાનો થયો તાર દીપકકયમાર પરયોર શાળામાથી સાધનો શોધવા લાગયા પરય ના મળયા અન આમ પરયોર અધયરો રહો. ધોરણ ૬ અન ૭ ના અભયાસરિમન અનયરપ જટલા પરયોર કરવા માટ સાધનો જોઈએ તના ૩૦% સાધન જ શાળામા હતા આથી મોટા ભાર પરયોર નહોતા કરી શકતા. આ સમસયા ફકત એક શાળાની નઠહ પણ આજયબાજયની બીજી શાળાની હોવાનય જાણવા મળયય. દમતી શાળા એ સનટર શાળા હોવાથી દીપકકયમાર અહી જ સાયનસ સનટર શર કરવા વવચાયય જની મદદ વડ આજયબાજયની શાળા તમજ પોતાની શાળામા પરયોર કરી શકાય અન વવદાથથીઓન પરય જાન આપી શકાય. ઓકટોબર, ૨૦૦૪ મા તમણ સાબરકાિા જીલલામા ફરજ બજાવતા પોતાના મમરિો પરકાશ સયથાર (શશકષક ,ચયલલા પરા શાળા), જશયભાઈ પટલ (CRCકાનપયર), ઠહતશભાઈ નાયક (આચાયભ, દરિાલ પરા શાળા) અન પરકાશભાઈ વણકર (CRCકલોલ) સમકષ પોતાનો વવચાર રજય કયયો અન શી શીકાત આશમ શાળા, દમતીમા જરરી સાધનો અન પયસતકો કાથી લાવી શકાય ત બાબત ચચયા કરી. આ ચચયાના અત સાયનસ સનટર શર કરવાની વાત થઇ.

દીપકકયમાર જટલા સાધનો શાળામા ઉપલબધ હતા તની યાદી બનાવી જટલા સાધન ખટ છ તની અલરથી યાદી તયાર કરી. ભાવનરર જીલલામા આવલ વવજાન ભવન રાહતદર પરયોરશાળાના સાધનો તમજ પયસતકો આપ છ તની જાણ દીપક કયમારન થતા ભાવનરરથી અન અમદાવાદ જઈન પરયોર માટ જરરી સાધન, સદભભ સાઠહત માટ સીડી તમજ વવજાન વવષયન લરતા પયસતકો લીધા. આમ ધીમ ધીમ સાધનો અન પયસતકો એકરિ કરીન પરયોરશાળા બનાવવાનય કામ આરળ વધારતા રયા. કોઈ કારણસર રાજકોટ જવાનય થતા તાના વવજાન કદર માથી પણ સાધનો અન પયસતકોની ખરીદી કરી. આ રીત તઓએ ૧૦૦ જટલા પયસતકો અન સાધનો મળીન અદાજ ૭૦૦૦ જટલો સવખચભ કરીન શાળામા પરયોરશાળા વવકસાવી જથી શાળાના વવદાથથીઓ તનો ઉપયોર કરી શક. સાયનસ સનટર દારા જ લાભ શાળાન મળયો છ ત આજયબાજયની શાળાના વવદાથથીઓન પણ મળ ત માટ દીપકકયમાર ૨૦ શાળાના વવજાન વવષયના શશકષકો સાથ મીટીર કરીન સાયનસ સનટર, કકવઝ આયોજન વરર બાબત ચચયા કરી અન વવના મલય સાયનસ સનટરનો ઉપયોર કરવા માટ નનવદન કયય. ૨૦ માથી ૧૦ શાળાના શશકષકમમરિો જયાર પણ પરયોર કરાવવા માટ સાધનની જરર હોય અથવા વવજાનન લરતા પયસતકની જરર હોય ત દમતી સાયનસ સનટરમાથી લઇ જતા હતા.

વવદાથથીઓ કકવઝ દારા દરઢીકરણ કરતા થાય ત માટ વષભ ૨૦૦૫-૦૬ થી જ શાળા સાયનસ સનટરમા ભાર લતી હતી ત ૧૦ શાળામાથી દર મહીન કોઈ ૨ શાળામા જ-ત શશકષક દારા વવજાન વવષયની કકવઝ લવાનય નકી કયય અન આ કકવઝના અત બધા વવદાથથીન દીપકકયમાર સાયનસ સનટર વતી પોતાના ખચચ ઇનામ આપવાનય શર કયય. જ ૧૦ શાળાએ આ પરવમતમા ભાર લીધો તનો અભભપરાય જાણતા હકારાતમક વલણ જોવા મળયય. આ સાથ આ વવસતારમા લોકો અધશદાથી દર રહ અન જાગત બન ત માટ દીપકકયમાર ‘જાદય દારા વવજાન’ કાયભરિમ ઘડો જમા પાણી દારા દીવો સળરાવવો, લીબયમાથી દોરો પસાર કરો તો કલર બદલ, નાળળયરમાથી ચયદડી કાઢવી, રમાલની આરપાર અતનિ સળરાવવી અન વોટર ઓફ ઇનડયા જવા પરયોરો આજય બાજયની શાળામા જઈન કરવા વવચાયય જથી રામ લોકો પણ તમા ભાર લઇ શક. જ શશકષકન પોતાની શાળામા ‘જાદય દારા વવજાન’ શીખવાડવય હોય ત દીપકભાઈન જાણ કરતા અન આ કાયભરિમ રજાના કદવસ રાખવામા આવતો જથી શાળામા અપાતા શશકષણમા પર અસર ના પડ. દર વષચ આ પરકારની પરવતતિ ચાલય રાખી.

એવપરલ, ૨૦૧૧થી દીપકકયમાર આશમ શાળા દમતીમા જ પરવતતિ થાય છ તની આજયબાજયની શાળામા તમજ રામ લોકોન જાણ થાય ત માટ લવાજમ વરરનય વરિમાલસક ‘શશકષણ સફર’ સામળયક ચાલય કયય. તમા વવજાન કોનભર પણ મયકય. દર ૩ મહીન અદાજ ૧૫૦ થી વધય નકલ કાઢીન આજયબાજયની શાળાઓ તથા રામ લોકોન આપવાનય શર કયય. વષભ ૨૦૦૬ મા દીપકકયમારન ૩Dપરોજકટર વવષ જાણ થતા

11

https://youtu.be/Z9wQ-MQPOzg

તાના શશકષક જોશી નયનકયમારન કહીન આ પરોજકટર શાળામા લાવવા માટની તયારી બતાવી. આ પરોજકટરની અન તની સાથ ૧૦૦ જટલા ૩D ચશમાની અદાજીત રકમત ર.૩૫૦૦૦ હતી. દીપકકયમાર અન જોશી નયન કયમાર ભરા મળીન આ રકમ કાઢી પરોજકટર અન ચશમા શાળામા લાવયા. વવદાથથીઓએ કારય આવા પરકારના પરોજકટર પર વવડીયો ક કફલમ જોઈ ન હતી. તમન એક કફલમ બતાવવામા આવી, કફલમ બાદ વવદાથથીઓના ચહરા પર ખયશી હતી એ જોઇન દીપકકયમાર સાયનસ સનટરની શાળામા જન પણ આ પરોજકટર જોઈએ તમન ૧૦ રવપયા જવી નોમમનલ ફી આપીન વવદાથથીઓન ૩D વવડીયો ક કફલમ બતાવવા નનવદન કયય. આ ફી દારા પરોજકટર અન ચશમાની

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

જાળવણી માટ ખચભ કરવામા આવતો.

તારીખ ૦૯/૦૨/૨૦૧૩ ના રોજ શાળા બદલી કરીન પરામતજ તાલયકાની શી સોનાસણ પરાથમમક શાળામા ધોરણ ૬ થી ૮ મા ભાષા શશકષક તરીક જોડાયા પણ આ શાળામા પણ પોતાનો મનરમતો વવજાન વવષય ધોરણ ૬ થી ૮ મા અભયાસ કરાવવાનો ચાલય જ રાખયો. વવજાન વવષયમા જયદી જયદી નવતર પરવતતિ, પરયોરો કરવાનય પણ ચાલય રાખય. આશમ શાળા દવતીમા જ સાયનસ સનટર ચાલય કયય હય ત શાળા બદલીન સોનાસણ પરા શાળામા લાબી સોનાસણ સાયનસ સનટર નામ આપયય.

તારીખ ૧૮/૦૬/૨૦૧૪ ના રોજ સોનાસણ પરા શાળામાથી બદલી કરીન શી જયના બાકરપયર પરાથમમક શાળામા ધોરણ ૬ અન ૭ મા ભાષા શશકષક તરીક જોડાયા. આ શાળામા પણ પહલાની જમ વવજાન વવષય ધો ૬ અન ૭ મા અભયાસ કરાવવાનય નકી કયય. આ શાળામા સાયનસ સનટર શર કયય પણ સરકાર શી તરફથી અન સવભ શશકષા અભભયાન તરફથી દરક શાળામા જરરી પરયોરના સાધનો અન વવજાનના પયસતકો આપવામા આવયા જથી કરીન આ સનટર ફકત શાળા પરય ઉપયોરી રહવા પામયય છ. LED ટીવી શાળામા હય અન સરકાર તરફથી ‘સલટ’ નામનો સોફટવર આપયો હતો જમા ધોરણ ૧ થી ૮ નો સપણભ અભયાસરિમ મલયાકન માટ કકવઝ સઠહત હતો આથી દીપકકયમાર વરભખડમા ટકનોલોજી દારા શશકષણ આપવાની શરઆત કરી. LED ટીવી પર બાયસર કાયભરિમ પણ બતાવવાનય શર કયય અન જરર જણાય તા શાળાના કોમપયયટર પરથી ઈનટરનટની મદદ વડ વવજાન વવષય અન ભાષાન લરતા વવડીયો તમજ બીજા સદભભ સાઠહતનો વરભખડમા અભયાસ અથચ ઉપયોર કરતા થયા.

IIMA અન GCERTના સયયકત ઉપરિમ વષભ ૨૦૧૫-૧૬ મા ઇડર મયકામ આયોલજત જીલલા કકષાના એજયકશન ઇનોવશન ફરમા પોતાનય સાયનસ સનટર પરદરશત કયય. મયલાકાતી શશકષકમમરિોએ આ કામ બાબત સારો એવો પરમતસાદ અન પરશસા કરી. મયલાકાતી શશકષકમમરિોમાથી ઘણા શશકષકોએ પોતાની શાળામા પણ આ પરયોર ચાલય કયયા છ તની જાણ મોબાઈલ દારા કરતા હતા. ત જ વષચ અમયક કારણોસર દીપકકયમાર પોતાનય વરિ-માલસક ‘શશકષણ સફર’ ૧૫ અકો બહાર પાડીન બધ કયય.

વષભ ૨૦૧૭-૧૮ મા શી જયના બાકોરપયર પરાથમમક શાળામા ધોરણ ૧ થી ૭ મા કયલ ૮૪ સખયા છ અન ૪ શશકષક છ. દીપકકયમાર આજ પણ પહલાની જમ ઉતાહથી વવદાથથીઓન ભાષાના વવષયની સાથ સાથ વવજાન નો અભયાસ કરાવી રહા છ જમા તઓ કડલજટલ શશકષણ, પરવતતિમય શશકષણ અન કકવઝનો ઉપયોર કરી રહા છ. આ શાળામા હાલ કોઈ પણ પરકારના પરયોરલકષી સાધન ખટતા નથી. LED ટીવીની મદદ વડ બાયસર કાયભરિમ, સલટ સોફટવર દારા અન ઈનટરનટ પરથી ઈતિર સાઠહત ડાઉનલોડ કરીન વરભમા તનો ઉપયોર કરવામા આવ છ. સાયનસ સનટર અતરભત ૨૫ જટલા મોડલ, ૧૦૦ થી વધય બયક (જ દીપકકયમાર વસાવી હતી), ૩D પરોજકટર અન ચશમા છ. ‘જાદય વડ વવજાન’ અતરભત ૩૫ થી વધય શાળામા પરયોર કરલ છ.

પથિીન ધરીભરમણ અન પરીકરમણ શીખિઞાડિઞા મઞાટ બનઞાિલ મોડલ વિજઞાનનઞા સસદધાતો વિષ મઞાહહતી આપી રહલઞા દીપકભઞાઈ

12

શશકષકન નઞામ: સાઈ ધદવકદિાર પફદલચદર મોબઞાઈલ નબર: ૯૮૭૯૩ ૦૭૨૫૦ઇમલ આઈ. ડી.: dhruvdesai007@gmail.com

ચાલો જાિ પયોગ કરીએ

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: સી.આર.સી. સીસરતા.જી. ભાવનગર - ૩૬૪ ૦૬૦

ભાવનરર જીલલામા સીદસર કલસટર રીસોસભ પસભન(સી.આર.સી.) તરીક શી ધયવભાઇ દસાઈ તારીખ ૨૪/૧૦/૨૦૦૨ થી જોડાયા. સી.આર.સી. તરીક કલસટરની શાળામા નનદશભન કરવા અવારનવાર જવાનય થય. વષભ ૨૦૦૮-૦૯ અન ૨૦૦૯-૧૦ મા જયાર

શાળા મયલાકાત દરમયાન વરભખડમા વવજાન વવષય અતરભત પરશનો તમજ પરયોર વવષ પછવામા આવયય તાર ૮૦% વવદાથથીન આવડય નઠહ તમજ તમન વવજાન વવષય પરત અણરમો જોવા મળયો. ધયવભાઈએ અનયભવયય ક ધોરણ ૫ થી ૭ મા વવજાન વવષયનો અભયાસ કરાવનાર શશકષક PTC પાસ હોય છ જથી અમયક પરયોરો પોત કર છ પણ ઘણા પરયોરો જના વવષ શશકષકોન પરતો ખયાલ ના હોય, અન પરતા સાધન શાળામા ના હોવાથી તઓ પરયોર કરી શકતા નહોતા અન વવદાથથીઓ ત પરયોરથી વધચત રહતા હતા. ધયવભાઇએ વષભ ૨૦૦૯-૧૦ મા પોતાના કલસટરની ૫ શાળા (સીદસર, શામપરા, ફરીયાદકા, સોડવદર, શઢાવદર)ના શશકષકોનય આ બાબત ધયાન દોયય. પાચય શાળામાથી કમલશભાઈ ભટટ, ઉજજવલભાઈ મહતા, પરવીણસસહ ઝાલા, લકષમણભાઈ બારયા, ઠહતશભાઈ ચૌહાણ વરર શશકષકો આરળ આવયા અન એક ટીમ બનાવીન વવજાન વવષય વવદાથથીન કવી રીત રમતો કરવો ત બાબત વવચારવા લાગયા.

સમય ક નાણાની ચચતા કયયા વરર આ પાચ શશકષકો અન ધયવભાઇ અવારનવાર મયલાકાત કરીન આ સવાલોન ઉકલવા માટ શય નવય કરી શકીએ ત ચચયા કરતા. ૬ મમરિોએ ધોરણ ૫ થી ૭ મા આવતા વવજાન વવષયના પરયોરોના નનદશભન દારા, જથ દારા અન સસરલ પરયોર, એમ રિણ ભાર પડા. વષભ ૨૦૧૦-૧૧ થી આ પાચ શાળામા વષભમા એકવાર ૩ કદવસનો વવજાન વવષયના મળાનય આયોજન કરી વવદાથથીઓન જયદાજયદા પરયોરો કરાવવાના ધયવભાઈના વવચારથી બધા સહમત થયા. આ માટ જરરી વજાનનક સાધનો ભરા કરવા શાળા પરમાણ લીસટ બનાવવામા આવી અન એક જ જગયાએ ભરી કરી આમ છતા અમયક સાધનો જવાક સપીરીટ લમપ, બયયરટ, વરિપાઈ, તમામ પરકારના ચયબક અન જરરી કમમકલની અછત હતી. ધયવભાઇએ જરરી ખટતા સાધનો અન કમમકલ મળવવા માટ અરવવદભાઈ જાનીની મદદ લીધી. આમ જયદી જયદી જગયાએથી સાધનો ભરા કરીન એક વવજાન પરયોર નનદશભન કરવા માટ જરરી સાધનની કીટ બનાવી. ૬ શશકષક મમરિોએ આ વકભ શોપમા કરાવવાના પરયોરોન નનદશભન, જથ અન સસરલ ભાર પાડા. આ વકભ શોપ રિણ કદવસની હોવાથી ૬ શશકષકમમરિો ૨-૨ ના જથમા વહચાઈન જ-ત કદવસની જવાબદારી સવીકારી.

કરિ જદી જદી પધધમત મદજબ કરલ પયોગનદ વગગીકરણ શશકષકનદ નાિ ૧. નનદશભન ધયવભાઇ દસાઈ, કમલશ ભટટ ૨. જથ ઉજજવલભાઈ મહતા, પરવીણસસહ ઝાલા૩. સસરલ(વયકકતરત) લકષમણભાઈ બારયા, ઠહતશભાઈ ચૌહાણ

આ કીટ લઈન શાળામા વકભ શોપ કરવા માટની જરરી લશખત મજરી તાલયકાના કળવણી નનરીકષક શી વવરલભાઈ વયાસ પાસથી લવામા આવી. વવરલભાઈ પણ આ નવા વવચારથી ખયશ હતા.

શાળામા કરવામા આવનાર વવજાનના પરયોર નનદશભનમા દરક પરયોરો સરળતાથી, પધમતસર અન યોગય રીત થાય, નાની-મોટી કોઈ તયટી ના રહ ત માટ ધયવભાઇએ સનટરલ સોલટ એડ મરીન કમમકલ રીસચભ ઇનસટીટયયટમા વજાનનક તરીક કાયભરત શી બીપીનભાઈ શાહ અન જીલલા તાલીમ ભવનના સી.લકચરર ઠહરનભાઈ ભટટન ૧ કદવસ માટ બોલાવી વકભ શોપન આયોજન કયય.

વષભ ૨૦૧૦-૧૧ મા પરથમ વકભ શોપ ફરીયાદકા પરાથમમક શાળામા કરવામા આવયો. વવદાથથીઓ આ પરવતતિ પરથી કટલય શીખયા ત જાણવા કમલશભાઈ ભટટ ન જવાબદારી સોપવામા આવી. કમલશભાઈએ પરયોરન આધાકરત પરી-ટસટ અન પોસટ-ટસટ લવાનય નકી કયય જથી આ પરવતતિ કટલી કાયભરત છ ત જાણી શકાય. આ નનદશભનમા ધોરણ ૧ થી ૭ ના તમામ વવદાથથી, શશકષક તમજ રામ લોકો જોડાયા. વવદાથથીઓ જાત પરયોર કરીન તનય નનદશભન કરતા થયા. તમજ પોસટ ટસટ લતા તમા ૮૦-૮૫ ટકા સયધારો જોવા મળયો જ આચાયભજનક હતો. આ જ પરકાર બીજી ૪ શાળામા પણ આ પરવતતિ થકી જયદા જયદા પરયોરો કરાવયા. રામ લોકોએ પણ આ ૬ શશકષકમમરિોન પરોતાઠહત કરી સનાનનત કયયા. આ ૫ શાળામા આ વકભ શોપ દારા શાળા દીિ ૨ વવદાથથીથી શર કરી આજ શાળા પરમાણ ૧૦ વવદાથથી તાલયકા તમજ જીલલા કકષાએ વવજાન મળામા જતા થયા છ.

સહકઞારભટટ કિલશભાઈિહતા ઉજજવલભાઈઝાલા પવીણસસહબારયા લકષમણભાઈ ચૌહાણ હહતશભાઈ

13

https://youtu.be/8R7gnSR1z-8

વષભ ૨૦૧૧-૧૨ મા ભાવનરર તાલયકા કકષાએ બી.આર.સી. કોડડીનટર બાબયભાઈ જાળલાન જાણ થતા આ વકભ શોપ તાલયકાની ૧૬૦ શાળામા કરવાનો આદશ આપયો. આ ૧૬૦ શાળાના વવજાન વવષય લનાર શશકષકની તાલીમનય આયોજન તાલયકા કકષાએ ધયવભાઈ અન બીજા ૫ શશકષક દારા કરવામા આવયય જમા તમન શાળામા આયોલજત કરવાની વવજાન વકભ શોપમા શય શય કરવાનય તની માઠહતી, વવજાનના પરયોરોન નનદશભન, જથ અન સસરલમા કવી રીત અલર અલર કરવા વરર શીખવવામા આવયય. અવારનવાર આ ૧૬૦ શાળાના શશકષકમમરિો સાથ મીટીર તમજ ફોન પર વાતચીત થતી તાર તમનો અભભપરાય તમજ અનયભવ જાણવા મળતો હતો. ઓરસટ, ૨૦૧૨ મા ધયવભાઇ HTAT મા ઉતીણભ થયા જથી ત ભોળાવદર પરાથમમક શાળામા જોડાયા જયાર વકભ શોપનય આયોજન કરવાનય થાય તાર સીદસર કલસટરમા જતા હતા. ધયવભાઇ પછી સીદસર કલસટરમા શરદભાઈ જાની આવયા. તઓ ધયવભાઇની જગયા લઈન આ ટીમમા જોડાયા.

વષભ ૨૦૧૨-૧૩ મા જીલલા શશકષણ તાલીમ ભવન દારા તાલયકા કકષાએ આયોલજત વવજાન વકભ શોપમા ૧૬૦ શાળાન મળલ પકરણામ પરથી ભાવનરર ડાયટ દારા જીલલાની ૯૫૦ થી વધય શાળામા આ વકભ શોપ આયોજન કરવાનય નકી કયય. ૯૫૦ શશકષકન તાલીમમા બોલાવવા મયશકલ હોવાથી કલસટર પરમાણ ૧ સી.આર.સી. અન ૧ વવજાન શશકષક એમ અદાજ ૧૫૦ શશકષકોન ધયવભાઇ તથા તમની ટીમ તાલીમ આપી.

વષભ ૨૦૧૪-૧૫ મા રાજય કકષાએ વવજાન વવષયના પરયોરો કરાવવા માટની કીટ તમજ યોગય મારભદશભન પર પાડીન દરક શાળામા આ પરવતતિ કરવા જણાવયય. આમ એક વવચારથી ગયજરાતની તમમા શાળામા આ પરવમતનો ફલાવો થયો.

તારીખ ૦૫/૧૨/૨૦૧૪ ના રોજ ધયવભાઇએ ભોલાવદર પરા શાળામા HTAT ની સાથ સાથ ભાવનરર તાલયકાના કળવણી નનરીકષક તરીક ચાજ ભ સભાળયો. તારથી લઈન આજ સયધી કલસટરની શાળાઓમા એજયકશન સરળ કવી રીત બનાવાય ત માટ ચચયા કરવામા આવ છ. એક શાળામા કરલ સાર કામ બીજી શાળાએ પહોચ ત માટ પણ કામ કરી રહા છ. વષભ ૨૦૧૭-૧૮ મા ૫ શાળા (સીદસર, શામપરા,

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

ફરીયાદકા, સોડવદર, શઢાવદર) પકી ૨ શાળામા જાનકય જ પરોજકટ આવવાથી તના વડ વવજાનના પરયોરો બતાવવામા આવ છ. ધયવભાઇ પણ પોત જ પરવતતિ કર છ ત બીજા શશકષક સયધી પહોચ ત માટ અદાજ ૧૫૦૦ શશકષક મમરિોનો વોટસપ તમજ ફસબયક પર પજ-ગયપમા સમાવશ કરવામા આવયો છ.

અદરશય અકષરન પઞાણી છધાટીન દરશય કરતઞા શઞાળઞાનઞા શશકષક શી

નજીકની શઞાળઞામધા જઈન વિજઞાનનઞા સસદધાતો સપષઠ કરતઞા શશકષકમમતો

14

શશકષકન નઞામ: સદથાર પકાશચદર નરભરાિ મોબઞાઈલ નબર: ૯૪૨૭૩ ૭૧૭૯૪, ૭૯૮૪૦ ૮૨૮૦૨ઇમલ આઈ. ડી.: sutharpn@gmail.com

વવજાન માટ િીથશયાતા

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: કિલી પાથમિક શાળાતા.વડાલી, જી.સાબરકરાઠા - ૩૮૩ ૨૩૫

સયથાર પરકાશચદર નરભરામ વષભ ૧૯૯૬ અમરલી લજલલાની પરાથમમક શાળામા શશકષક તરીક જોડાયા તારથી તઓ વરભમા વવજાન વવષયમા વવદાથથીઓ પરવયમત દારા શશકષણ મળવ ત માટ વવદાથથીઓની ભારીદારીથી મોડલ બનાવી શશકષણકાયભ કરાવતા.વષભ

૨૦૦૨ મા સાબરકાિા લજલલાની કશરરજ પરાથમમક શાળામા બદલી થઇ. શરઆતના કદવસોથી જ તઓ લજલલા શશકષણ અન તાલીમ ભવન ઇડર (DIET) સાથ વવજાનની તાલીમના તજજ તરીક કાયભ કરી રહા છ. લજલલા શશકષણ અન તાલીમ ભવન ઇડરમા વષભ ૨૦૦૨મા ચાર કદવસની વવજાન વવષયની એક તાલીમનય આયોજન થયય હય. તમા લજલલા શશકષણ અન તાલીમ ભવન ઇડરની વવજાન લબના વવવવધ સાધનો વડ વવજાન વવષયના શશકષકોન તજજ તરીક તાલીમ આપી તાલીમના અત તાલીમના અત પરમતભાવમા શશકષકો દારા એવય કહવામા આવયય ક:• અહી જ સાધનો દારા પરયોરો ક પરવમતઓ કરાવવામા આવી તવા સાધનો શાળાઓમા નથી.• કદાચ છ તો તનો એક જ સટ શાળાઓમા છ. વયકકતરત વવદાથથીઓન આપી શકાય તટલી મારિામા નથી.• શાળાઓમા વવજાનના સાધનોના વપરાશ માટ ડડસટોક(જો સાધનો ટી જાય,ખોવાઈ જાય ક વપરાઈ જાય)નો મોટો પરશન હતો.• દરક શશખવનાર શશકષક કટલાક સાધનો (મોડલસ) જાત બનાવવા સમથભ નહોતા• શાળા માટ આવા સાધનો/મોડલસ વસાવવા માટ આરથક મયયાદા પણ હતી.

પરકાશચદરએ આ સમસયા ઉકલવા સયથારીકામ અન પઈનટીરનો ઉપયોર દારા વવજાન વવષયન સરળ બનાવીન શીખવી શકાય ત માટ શકષણણક વજાનનક સાધનો બનાવવાનય નકી કયય. ધોરણ ૫ થી ૭ (ત વખત તટલા ધોરણમા વવજાન હય)ના તમામ પરયોરો અન પરવતતિઓનય લલસટ તયાર કયય. તન આધાર ઓછીખચયાળ અન વસટ વસયના આધાર ૭૦ જટલા સાધનો અન પરવયમત બનાવાવનય નકી કયય. વરભમા વવજાન વવષયના જ ટોવપક ભણાવવાનો હોય તની પરવયમત અન સાધન બનાવવા બાળકો સાથ શર કયયા અન આ સાધન દારા બાળકોન ભણાવવાનય શર કયય.

આ પરવયમત અન સાધનોનય લીસટ નીચ પરમાણ છ:

કરિ પાઠયપદસતકની પવદમત અન સાધન પકાશચદરએ બનાવલ પવદમત અન સાધન

૧ પરકાશ સીધી લીટીમા રમત કર છ’- એ પરયોર માટ પાઠયપયસતકમા નીચ દશયાવયા મયજબ સાધનો જરરી છ.સાધનો : રિણ પિા, મીણબતિી, સટડ, લોખડનો પાતળો સળીયો, દીવાસળીની પટી

વવદાથથીઓ પાસ મારિ કદવાસળીના રિણ ખાલી ખોખા અન એક અરરબતિી મરાવી પરવયમત કરાવી.

૨ બ મમશ થયલ પરવાહીઓન અલર કરવા નીચ મયજબ સાધન જરરી છ.સાધનો : પથકરણ રરણી, વરિપાઇ, બીકર

તન બદલ સારી રીત ધોયલ ઈજકશનની લસરીજનો ઉપયોર કયયો.

૩ ઉચાલનનો લસદાત માટ પાઠયપયસતકમા આવય સાધન આપલ છ.સાધનો : સટડ, આિ નર યય હયક, ૨૦૦ ગામ, ૧૦૦ ગામ, ૫૦ ગામના બ-બ વજનીયા

તન બદલ એક લાકડાની એક ફટની પટટી,રબર બડ અન રતી ભરલ ૨૦૦,૧૦૦ અન ૫૦ ગામની કોથળી તથા બ તાર માથી બનાવલ એસ આકારના હયકનો ઉપયોર કયયો

15

૪ પાઠયપયસતકમા પકરસોપ નીચ મયજબ દશયાવલ છ.

તન બદલ એક દવાની ટયબના ખોખાનો અન નાના અરીસાના ટયકડાનો ઉપયોર કયયો.

૫ પાઠયપયસતકમા નનશયદન પારિની રચના નીચ મયજબ આપવામા આવી છ.સાધનો : બસટડ, રોળાકાર ચબય, િારકનળી, તારની જાળીરબરની બ નળીઓ, એક બીકર, બ કાણાવાળો એક બયચ, વરિપાઇ, સસપકરટ લમપ.

તન બદલ એક પતરાનો ડબબો,સાઇકલની ટયબનો વપતિળનો વાલવ,એક પલાનસટકની પાઈપ અન યય ફોમભ શીટનો ઉપયોર કયયો

આ બનાવલ પરવયમત અન સાધન દારા સાબરકાિા લજલલાની બીજી શાળાના બાળકોન શીખવી શકાય ત માટ સાધનો વડ વવજાન પરાયોતરક કાયભ કરવા ઈચતા શશકષકોન એક પરિ લખયો.આ પરિમા શાળામા રજાના કદવસોમા વવજાનનય પરાયોતરક કાયભ કરવા જવાનય નકી કયય. વષભ ૨૦૦૨થી તઓ ૧૩૦ ઉપરાત શાળાઓમા પોતાની વવજાનની LOW-COST NO-COST સાધનોની કીટ લઈન પરાયોતરક કાયભ કરાવવામા આવયય. આ પધમત દારા અભયાસ કરીન વવદાથથીઓ કટલય શીખયા તનય મલયાકન કરવા માટ લશખત-મૌશખક તમજ જાત પરયોર કરાવવાની પરવમતઓ કરાવી. જના અત પકરણામમા જાણવા મળયય ક વવદાથથીઓના કરિયાતમક સયધારો થયો છ તમજ જઠટલ મયદાઓ સરતાથી સમજીન લાબો સમય યાદ રાખતા થયા છ.

અન આ પરયોરન વવજાન માટ તીથભયારિા નામ આપવામા આવયય. વષભ ૨૦૧૪ મા સાબરકાિાની જ કજલી પરાથમમક શાળામા શશકષક તરીક જોડાયા. આ શાળામા કયલ ૨૫ વવદાથથીઓ અન ૨ શશકષક મમરિો હતા.

આ પરવયતત અન સાધનોની કડીટના ફાયદા:• વવજાનનય પરાયોતરક કાયભ સાવ સરળ સાધનોથી થઈ શકય.• દરક વવધાથથી પાસ પોતાની વવજાનના સરળ સાધનો વાળી થલી તયાર થઇ.જનાથી તઓ પોતાની જાત પોતાના ટબલ/બચ ઉપર

પરયોર કરી શકા.• વવજાનના સાધનો માટનય ખચભ ઘટય.• શાળાની વવજાન લબની ખબ ઓછી જરકરયાત રહી.એવા સાધનો માટ ડડ સટોકનો પરશન હલ થયો.• વવજાનનય પરાયોતરક કાયભ નનદશભન સયધી સીમમત રહવાન બદલ વાસતવવક પરાયોતરક સવરપમા થવા લાગયય.• શશકષકો અન બાળકો સરળ રીત સાધનો ક નાના મોડલસ જાત તયાર કરી શકા.

આ કાયયની મયયાદા:• એવા કટલાક સાધનો હોય છ જ LOW-COST NO-COSTનથી હોતા ત દરકન આપી ના શકાયા,જમક ચયબકનો સટ,સકષમ દશભકયરિ

વરર.• જ શાળાઓએ પવભ તયારી મયજબ વવદાથથી દીિ સહજ ઉપલબધ સાધનો ન રાખયા તવી શાળાઓમા મારિ દરકન પરાયોતરક કાયભ કરવા

મળવાન બદલ મારિ નનદશભન રપ જ જોવા મળયય.

16

વવજાન માટનય અનય કાયય/કતર:• પરકાશચદર સયથારીકામ અન પઈનટીર કામ જાણતા હતા ત કૌશલયનો ઉપયોર કરી તમણ સાબરકાિા,રાધીનરર અન અરવલલી

લજલલાની ૧૩ જટલી શાળાઓન વરકર મોડલસ યયકત સાયનસ લબ પણ ખબ ઓછા ખચચ તયાર કરી આપી છ.• તમણ હહમતનરર પાસ આવલ રાજ દરનરર સસત ‘સહયોર કયષટ યજ સસા’મા બ મોબાઇલ સાયનસ વાન અન એક ખબ મોટી કહી

શકાય તવી સાયનસ લબ તયાર કરી આપી છ.• તમણ વષભ ૨૦૧૬મા રોધરા ખાત યોજાયલ રણણત વવજાન પરદશભન પવચ પચમહાલ લજલલાના ૧૦૦ જટલા શશકષકોન તાલીમ આપી ૭૫

જટલા વવજાન/રણણતના રમકડા શીખવયા. શશકષકોએ પરદશભન દરમયાન ૨૦,૦૦૦ જટલા બાળકોન રમકડા શીખવયા અન ઘર લઇ જવા આપયા.

• આ કડીના ભાર રપ રાજયની વવવવધ શાળાઓ ઉપરાત નપાળ દશના નયવાકોટ લજલલાની ફીકયરી અન આસપાસની શાળાઓના શશકષકોન LOW-COST NO-COST સાધનો વડ તાલીમ આપી છ.

સાનનક સસાધનોનો ઉપયોર પરવયમત અન સાધનો વડ સરળતાથી વવજાન શીખવી શકાય ત સદશ સાથ હાલ સાબરકાિા લજલલાની કજલી પરાથમમક શાળા શશકષક તરીક પોતાની ફરજ બજાવી રહા છ.

નપઞાળ દશનઞા ફીકરી અન આસપઞાસની શઞાળઞાઓનઞા વિદઞારથીઓન િજઞાનનક સઞાધનો વિષ સમજતી આપતઞા પકઞાશભઞાઈ

17

https://youtu.be/pyfZt1dOIdA

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

પોતઞાની જાત પયોગ કરીન સિઅનભિ લતઞા તઞાલીમઞારથી

વિજઞાન વિષય નો અભયઞાસ કરઞાિતઞા શશશકષકઞા બહનોન પયોગ કરીન તઞાલીમ આપતઞા પકઞાશભઞાઈ

મનોરજન સાથ વવજાન

ખ

20

શશકષકન નઞામ: પટલ કદિારપાળ પવવણચદર મોબઞાઈલ નબર: ૯૭૨૫૪ ૩૩૬૬૬ઇમલ આઈ. ડી.: patelkumar33666@gmail.com

કાટશ ન વ ગણિિ-વવજાનની સફર

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી િહતાપદરા બીટ કનદર પાથમિક શાળાતા. હહિતનગર, જી. સાબરકરાઠા - ૩૮૩ ૦૦૧

સાબરકાિા જીલલાના હહમતનરર તાલયકાની શી મહતાપયરા બીટ કદર પરાથમમક શાળા ધોરણ ૧ થી ૮ ની શાળા છ જમા ૩૨૫ જટલા વવદાથથી અભયાસ કર છ. આ જ શાળામા તારીખ ૦૫/૦૯/૨૦૧૧થી ધોરણ ૬ થી ૮ ના રણણત-વવજાનના શશકષક તરીક

શી પટલ કયમારપાળ જોડાયા. તમણ વવજાન વવષયમા ધોરણ ૭ મા એકમ ૮ પાચનતરિ ચલાવયય તાર અનયભવયય ક બાળકો ચોપડીમા જ ધચરિો આપયા છ ત જોઈ રહા છ અન શીખી રહા છ પણ જયાર મલયાકન માટ એકમ કસોટી લવામા આવી તાર ૮૦% વવદાથથીઓએ ધચરિમા નામ નનદશભન ખોટા કયયા હતા અન આ પકરણામ પરથી કયમારપાળન એવય પણ લાગયય ક વવદાથથી વવજાન જવો પરકટીકલ વવષય રોખણપટટી દારા તયાર કર છ જના પકરણામ માઠહતી ટક સમય માટ યાદ રહ છ. આ જ સમસયા રણણત વવષયમા પણ જોવા મળી. પરથમ સરિમા પરીકષા નજીક હોવાથી વવશષ કઈ કરી ન શકયા પણ બીજા સરિથી વવદાથથીઓન કાટભ નની મદદ વડ શશકષણ આપવાનય વવચાયય. ધોરણ ૬ થી ૮ ના બીજાસરિમા વવજાનમા આપણય સયભમડળ પરકરણ ચલાવયય તાર આ મયદાન એનીમશન વવડીયો દારા સમજાવવા યયટયબ પરથી બાળકોન LCD પર વવડીયો બતાવીન અભયાસ કરાવયો. કયમારપાળ જોયય ક વવદાથથીઓ એકાગતાથી વવડીયો નનહાળતા હતા અન યાદ રાખતા હતા. વવડીયો દારા શશકષણ પદમતની વવદાથથી પર અસરકારકતા ચકાસવા પરી-ટસટ અન પોસટ ટસટ લવામા આવી જમા MCQ પરશનો અન ધચરિ નનદશભન વાળી આકમત હતી. આ ટસટના પકરણામમા આશર ૨૫% જટલો ફરક જોવા મળયો. આમ આ પરયોર વવજાન વવષય પરતો સીમમત ન રહતા, રણણત વવષય પર પણ અજમાવવામા આવયો.

ઉનાળાના વકશનમા એનીમશન વવડીયો શશવાય બીજય શય કરી શકાય ત માટ કયમારપાળ શોધ ચાલય કરી. કયમારપાળ જાણયય ક બાળકોન એનીમશન વવડીયો જોવા રમયા તથી જો ટીએલએમ, ચાટભ પપર, અથવા બીજા પપર કાટભ ન જવાક છોટા ભીમ, મોટય -પતલય, ચયટકી, માલટી જવા કરકટર દારા સમજાવાય તો બાળકો સરળતાથી શીખી શક. પોતાનો જ મમરિ જયશભાઈ જઓ શશકષક હતા પણ તમન ફોટો એડીટીરનય જાન હોવાથી અન ADOBE PHOTOSHOP અન CORELDRAW સોફટવર આવડતો હોવાથી તમની પાસથી શીખી પોતાની જાત જ કાટભ ન બઝડ શશકષણ માટ જરરી ફલશ કાડભ બનાવવા લાગયા. તમન થોડા સમય પછી આ સોફટવર વાપરતા આવડય તો ખરા પણ સમય બહય લારતો હતો તથી તઓએ ગયરલ પર સચભ કરીન ફોટો, ચાટભ બનાવવા માટ મોબાઈલમા ચાલ તવી એપલીકશન PICSART PHOTO STUDIOની મદદ લઈન વવજાન અન રણણત વવષયન અનયરપ ફલશકાડભ બનાવતા શીખયા. મોબાઈલ એપલીકશનમા જયાર પણ ફી હોય તાર બનાવી શકાય અન સમય પણ ઓછો લારતો હોવાથી આ પરકરિયા રમતમાન બની.

વષભ ૨૦૧૨-૧૩ મા કયમારપાળ ધોરણ ૬ થી ૮ ના વવદાથથી માટ પોતાની જાત વવજાન વવષયમા પાચનતરિ, શવસનતરિ, શરીરના ભારો, કાબભન ચરિ, વનસપમતના ભારો, ચયબકના પરકારો, અણયસરિો, ગહો, સજા, ધાય-અધાય વરર તમજ રણણત વવષયમા ૧ થી ૧૦૦ સખયાન કાટભ ન વાળા ફલશ કાડભ મા ફરવીન સખયાજાન, અવવભાજય-ભાજય સખયા, વરભ-વરભમળ, ઘન-ઘનફળ, સમયરખા, એકી-બકી વરર મયદા વવવવધ કાટભ નમા બધ બસતા કરી ફલશ કાડભ બનાવયા.

વવદાથથીઓન વવજાન વવષયમા આવતા જયદા જયદા શારીકરક તરિો સમજાવવા માટ કાટભ ન નો ઉપયોર કરીન ફલશકાડભ બનાવવા માટ કરવામા આવયો જમ ક પાચનતરિ અન શવસનતરિ માટ છોટાભીમ અન ઉતજભનતરિ માટ છોટાભીમમા આવય પારિ કાલીયાનો ઉપયોર કરવામા આવયો.રણણત-વવજાન વવષયમા અઘરા જનતા મયદાઓ સહલા કરવા માટ આ પરવમતન કયલ ૪ ભારમા વહચવામા આવી છ જમા, (૧) ચાટભ અથવા ફલશકાડભ જ-ત પરકરણ શર થયાના ૪ કદવસ પહલા વરભખડની બહારના નોટીસબોડભ પર મયકવા (૨) જ પરવમતના ફલશકાડભ વવષ વવદાથથી પરશનો પછ તમન જવાબ આપવા (૩) ફલશકાડભ આધાકરત પરવમતના વવડીયો ઓનલાઈન મળી રહ તન પરોજકટર પર બતાવવા (૪) પાિયપયસતક દારા અભયાસ કરાવવો. મલયાકન માટ કાટભ નવાળી કફરર અન પાિયપયસતક પરમાણની કફરર મા નામ નનદશભન કરવ માટ કસોટી લવામા આવી તમજ લશખત અન મૌશખક કસોટી પણ લવામા આવી જમા શકષણણક બાબત મા ૩૦% તફાવતની સાથ હાજરીમા પણ ૧૦% જવો સયધારો જોવા મળયો.

વષભ ૨૦૧૪-૧૫ મા ધોરણ ૬ થી ૮ ના અગજી શશકષક શી મનીષાબનન આ પરવતતિ રમી જથી તઓ પણ કાટભ ન કાડભ મા ABCD, WORDના ધચરિો વરર કયમારપાળની મદદ વડ બનાવતા શીખયા અન તનો વરભખડમા ભરપર ઉપયોર પણ કયયો. વવદાથથીન કાટભ ન બઝડ પદમતથી મજા આવતી હોવાથી મલયાકન માટ પણ કાટભ ન વાળા ધચરિનો ઉપયોર એકમ કસોટીમા નામ નનદશભન તરીક કરવામા આવયો. વરભખડની બહાર નોટીસ બોડભ પર દરરોજ ધોરણ પરમાણ જ મયદો ચાલતો હોય તનય ફલશ કાડભ , એક સજાનય ફલશ કાડભ અન એક અણયસરિનય ફલશ

21

https://youtu.be/ryT4yBCwOBk

કાડભ લરાવવાનય શર કયય. પાિયપયસતક બોડભ દારા નનમયાણ થતી ધોરણ ૬ થી ૮ ની વવજાન વવષયની PDF ચોપડીમા આપણય સયભમડળ, પાચનતરિ, કોષની રચના અન કાયયો, વનસપમતના ભારો, કાબભન ચરિ તમજ જળચરિ જવા મયદામા જ ધચરિો હોય છ તના પરથી વવદાથથી બરાબર સમજી ન શકતા હોવાથી તની જગયાએ કાટભ ન સટ કરીન જીલલાના તમામ શશકષકો સાથ આ PDF શર કરવામા આવી. આ PDF થકી જયાર પણ જરર પડ તાર પરોજકટર, મોબાઈલમા અથવા ફલશકાડભ કાઢીન અભયાસ કરાવી શકાય છ.

IIMA અન GCERTના સયયકત ઉપરિમ ઇડર મયકામ આયોલજત જીલલા કકષાનો એજયકશન ઇનોવશન ફર તમજ રાધીનરર મયકામ આયોલજત રાજય કકષાનો એજયકશન ઇનોવશન ફરમા કાટભ ન વડ રણણત-વવજાનની સફર પરદરશત કયય. જીલલા ન રાજય કકષાના અદાજ ૧૬૦+ શશકષક મમરિોએ ઇ-મઈલ દારા અન ૧૨૦+ શશકષક મમરિોએ પોતાની પનડર ાઈવ દારા કયમારપાળ પાસથી જરરી કાટભ ન બઝડ ફલશકાડભ અન બીજય સાઠહત લઈન તમની શાળામા પણ આ પધમત વડ શશકષણ શર કયય.

વષભ ૨૦૧૬-૧૭ મા દરક વવદાથથીન શાળામા રહવય રમ, અભયાસ કરવો રમ, વવદાથથી શાળાના દરક ખણ જાય તા તમન જાન મળી શક ત માટ કયમારપાળ અન આચાયભશી દારા શાળાની દીવાલો, વપલર, સીડી તમજ વરભખડની અદર પણ કાટભ ન બનાવી તની અદર વવજાન, રણણત, અગજી તમજ બીજા વવષયની માઠહતી મકવામા આવી.

વષભ ૨૦૧૭-૧૮ મા ધોરણ ૧ થી ૮ ની સખયા ૩૧૫ છ જમા ધોરણ ૬ થી ૮ મા ૧૨૪ સખયા છ. આજ વષભમા “જાનકય જ” પરોજકટ શાળામા આવતા ૨ કડલજટલ કલાસરમ (જમા IR કમરા, લપટોપ, પરોજકટર, વાઈટ બોડભ , વરર)મળયા. હાલ શાળામા ૪ વરભખડો કડલજટલ કલાસ હોવાથી જાનકય જ વાળા કલાસમા ધોરણ ૭ અન ૮ અભયાસ કર છ જયાર SSA દારા મળલ પરોજકટર પર ધોરણ ૫ અન ૬ અભયાસ કર છ. વષભ ૨૦૧૮-૧૯ મા ધોરણ ૫ ના શશકષક શી લલીતભાઈ પણ કાટભ ન બઝડ શશકષણનો અમલ પોતાના વરભમા કરવા માટ કયમારપાળની મદદ લઈન જરરી વવષય પરમાણ અઘરા મયદા એકરિ કરીન ફલશ કાડભ તમજ બીજય સાઠહત બનાવી રહા છ.

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

પઞાચનતત, શવસન તત અન રધધરઞાભભસરણ તતન સહલઞાઈરી સમજાિિઞા મઞાટ લીધલી કઞાટટ નની મદદ

િગટખડની બહઞાર લગઞાિલ નોટીસબોડટ લગઞાડલઞા વિવિધ ફલશકઞાડટ

સયટમડળ વિષ પઞારટનઞાસભઞામધા મઞાહહતી આપતઞા વિદઞારથીઓ

22

શશકષકન નઞામ: રામતયા સરિણ હોથીભાઇમોબઞાઈલ નબર: ૯૯૨૫૮ ૨૬૮૮૪ઇમલ આઈ. ડી.: ratiya71@gmail.com

કાટશ ન દારા રોગોની સમજ

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી જર પચાયતી પાથમિક શાળાજી. કચછ - ૩૭૦ ૧૧૦

કચ જીલલાના અજાર તાલયકાની શી જર પચાયતી પરાથમમક શાળા ધોરણ ૧ થી ૮ ની શાળા છ જમા ૩૭૬ જટલા વવદાથથી અભયાસ કર છ. તારીખ ૧૬/૦૧/૨૦૧૮ ના રોજ આ શાળામા તાલયકા ફરબદલીથી રણણત-વવજાનના શશકષક તરીક શી સરમણ એચ. રામતયા

જોડાણા. તમણ ધોરણ ૮ મા એકમ ૨ સકષમજીવો: મમરિ અન શતય ચલાવયય તાર અનયભવયય ક બાળકોન એક પરશન ઉદભવયો ક “જયાર આપણ પહલથી જ પનીસીલીન જવી દવાઓની શોધ કરી છ તો પછી આપણન ડ ગયય, ઝીકા જવી બીમારીઓ કમ થાય છ?”આ પરશનના ઉકલ માટ કાટભ નની મદદ વડ શશકષણ આપવાનય વવચાયયભ.

કફ સમયમા કયા પરકારનય કાટભ ન બનાવવય અન એનીમશન કમ બનાવવય ત વવચારવા લાગયા. આખર સયપરમનનય કાટભ ન બનવાનય નકી કયયભ. થોડય ફોટો એડીટીરનય જાન હોવાથી અન ADOBE PHOTOSHOP અન PICSART PHOTO STUDIOની મદદ લઈન વવષયન અનયરપ કાટભ ન અન એનીમશન બનાવયય.

સૌ પરથમ તો રોરો કઈ રીત અન કોના દારા થાઈ છ ત વવદાથથીઓન જણાવવય જરરી હય. આ માટ રસી અન રોરો વવષની PPTબનાવવામા આવી અન કયો રોર કોના દારા થાય છ અન કવા રોરોની હાલ રસી અન દવા ઉપલબધ છ તની વાત સમજાવવામા આવી. આ વાત સમજાવયા બાદ હવ રસી અન દવાઓની અસરકારકતા અન તનય કાયભ સયપર મનનય કાટભ ન અન ઍનીમશન બતાવી સમજાવવામા આવયય ક જમ સયપર મન પોતાના દયશમનન ઓળખ છ અન દયશમન કવા હોય ત યાદ રાખ છ. આ ઉપરાત ત સારા લોકોન નયકાન નથી પહોચાડતો અન ત મારિ દયશમનન જ ઓળખીન તનો સફાયો કર છ. તમ આપણય શરીર રસી દારા રોરોના સકષમજીવોન યાદ રાખ છ અન તનો સફાયો કર છ. તજ રીત દવાઓ પણ શરીરમા પરવશલા સયકષમજીવોનો સફાયો કર છ. હવ જયાર પણ ત રોરનો શરીર પર હયમલો કર તાર શરીર તની સામ લડ છ.

જરમધા પવતતિ કરતઞા ધોરણ ૫ નઞા વિદઞારથીઓ

23

https://youtu.be/QCWe787XsuE

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

લોક ભારીદારીથી શાળાન પરોજકટર મળલ હોવાથી અન વલસપન દારા મળલ લનથીર ડી લાઈટના કારણ કડલજટલ કલાસ બનાવવામા આવયો હતો. પરોજકટર અન કડલજટલ કલાસના કારણ કાટભ ન અન એનીમશન બતાવવય સરળ બનય.

આ પરકરિયાથી શકષણણક બાબત અન હાજરીમા પણ ફરક જોવા મળવા લગયો. બાળકોન આ પધમતના કારણ ખબર પડી ક દવા અન રસીની શી ઉપયોરીતા છ. ત કઈ રીત કામ કર છ અન રસી મયકલ હોવા છતા ક અનક દવાઓ શોધલ હોવા છતા બીજા રોરો શા માટ થાય છ. બાળકોમા રોરો સામ શરીર કઈ રીત રકષણ મળવ છ તની જીજાસા વધવા લારી અન અનક પરશનો (જવા ક ૧) પોલીયો રોરની રસી મકી હોય તો બીજા રોરમા ઉપયોરી થાય? ૨) પરાસીટામોલ દવા તાવના રોર માટ જ કમ ઉપયોર થાય છ? ૩) રસી અન રોર વવષ જોડકા બનાવીન) પયછવામા આવયા. આ પરથી ૮૦% વવદાથથીઓ રોર અન તની રસી તમજ દવા વવશ માઠહતી મળવતા થયા.

ધોરણ ૮ મા વવજાન વવષયમા આવતો પાિ ૨ “સયકષમ જીવ મમરિ અન શતય” મા આવતા વવવવધ રોર અન તની રસી વવષ જાણકારી આપવા માટ આ પરવતતિની મદદ લીધી. આજ પણ સરમણ ભાઈ શી જર પચાયતી પરાથમમક શાળામા શશકષક તરીક જોડાયલા છ. અન આ વષચ સરકારશી તરફથી ધોરણ ૧ થી ૮ ના તમામ વવદાથથી માટ ઓરી-રબલા રસી વવષ વવદાથથીઓ પોતાની જાત જ જાગત હોવાથી આરળ આવીન રસી મયકાવી.

જરમધા પવતતિ કરતી વિદઞારથીની

24

શશકષકન નઞામ: ખતી રાકશકદિાર ભરતભાઈ મોબઞાઈલ નબર: ૯૯૨૫૨ ૬૨૮૬૨ઇમલ આઈ. ડી.: heenarakesh@gmail.com

માર નામ મારો પરમાણય

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી કદ વરપર પાથમિક શાળાતા. નરાો જી. નિમા - ૩૯૩ ૧૪૫

નમભદા જીલલાના નાદોદ તાલયકાની શી જસલપયર પરાથમમક શાળા મા તારીખ ૦૫ જયલાઈ, ૨૦૧૦ ના રોજ ધોરણ ૬ થી ૮ ના રણણત-વવજાનના શશકષક તરીક શી રાકશકયમાર ખરિીની નનમણક થઈ. આ સમય ધોરણ ૧ થી ૮ મા અદાજ ૨૦૦ સખયા હતી જમા ધોરણ ૬

થી ૮ મા અદાજ ૭૫ સખયા હતી. વવજાન અન ટકનોલોજીમા ધોરણ ૮ મા આવતા અણય અન પરમાણય એકમન જયાર વરભખડમા અભયાસ કરાવતા હતા તાર વવદાથથીઓન તતવના નામ, પરમાણય રિમાક વવષ કશી ખબર ન પડી હોવાનય જાણવા મળયય. તમજ પરકરણ પણભ થયા બાદ જયાર એકમ કસોટી લીધી તાર ખબર પડી ક ધોરણ ૮ ના કયલ ૨૪ વવદાથથીઓમાથી ૧૦ જટલા વવદાથથીઓ તતવના નામ, પરમાણય રિમાક, સજા તમજ રાસાયણણક સમીકરણ યાદ રાખી શકતા નહોતા તમજ લખી શકતા ન હતા.

રાકશકયમાર આ સમસયાન નનવારવા વષભ ૨૦૧૧ના પરથમ સરિમા હાજરીપરિક સાથ પરમાણય રિમાક, તતવના નામ, પરોટોન અન ઇલકટર ોનની સખયા જોડાવાનય વવચાયય. સૌપરથમ આ પરવતતિ ૩ ચરણમા વવભાજીત કરવામા આવી. વવદાથથીન પોતાની હાજરી પરમાણ શય બોલવાનય ત શીખવાડવા બોડભ પર શશકષક દારા લખવામા આવયય અન વવદાથથીઓએ નીચ આપલ ટબલ પોતાની નોટબયકમા લખી નાખય (નોધ: પાિયપયસતક પરમાણ પરમાણય રિમાક ૨૦ હોવાથી ૧ થી ૨૦ સયધી લીસટ બનાવયય છ જમા ઉદાહરણ તરીક નીચ પરથમ ૫ પરમાણય રિમાક લીધલા છ.)

ચરણ ચરણ ૧ (હાજરી નબર + પરમાણય રિમાક + તતવનય નામ) ચરણ ૨ (હાજરી નબર + પરમાણય રિમાક + તતવનય નામ + સજા) ચરણ ૩ (હાજરી નબર + પરમાણય રિમાક + તતવનય નામ + સજા + પરોટોન અન ઇલકટર ોનની સખયા)

હાજરી કરિરાક પરિાણદ કરિરાક તતવનદ નાિ સજા પોટોનની સખા ઈલકટ ોનની સખા

૧ ૧ હાઇડર ોજન H ૧ ૧

૨ ૨ ઠહલીયમ He ૨ ૨

૩ ૩ લીથીયમ Li ૩ ૩

૪ ૪ બરલીયમ Be ૪ ૪

૫ ૫ બોરોન B ૫ ૫

આ ૩ ચરણ પકી પરથમ ચરણમા વરભખડમા જયાર હાજરી નબર બોલ તાર હાજરી નબર પરમાણ જ-ત વવદાથથી પરમાણય રિમાક અન તતવનય નામ બોલ. આ સટપ બધા વવદાથથીન આવડી જાય એટલ બીજા ચરણમા તતવના નામની સાથ તની સજા બોલ. ચરણ ૨ મા બધા વવદાથથીઓ પરમાણય રિમાક, તતવનય નામ, અન સજા બરાબર શીખી લ તારબાદ જ-ત તતવમા રહલા પરોટોન અન ઈલકટર ોનની સખયા બોલવાની. જ વવદાથથી જ-ત કદવસ રરહાજર રહ તો બીજા વવદાથથીન શશકષક દારા પછવામા આવ ક આજ કયો પરમાણય રિમાક, તતવ વરભમા નથી? વવદાથથીઓ તનો જવાબ આપ. આમ રાકશકયમાર હાજરીની સાથ વવજાન વવષય જોડો.

વરભખડમાથી ૮૦% વવદાથથીન ચરણ ૩ સયધી આવડ તાર બાદ તમન રાસાયણણક સમીકરણ જવા ક HCl +NaOH → NaCl + H2O શીખવાડવા માટ પણ એક પરવતતિ કરાવી. જ સમીકરણ શીખવાડવાનય હોય ત બોડભ પર લખવાનય અન તમા જ તતવ આવય હોય ત ઉભા થાય અન ત સમીકરણમા પોતાનો કટલો ભાર છ ત કહ. મલયાકન માટ પરવતતિ શર કયયા પહલા પરી ટસટ લીધી અન પોસટ ટસટ બ ભારમા લવામા આવી (૧) પરવતતિ શર કયયા બાદ ૧ મઠહના પછી અન (૨) પરવતતિ શર કયયાના ૨ મઠહના પછી લશખત અન મૌશખક પરશનોતરી દારા કરવામા આવયય. તમજ દરરોજ હાજરી પરતા સમય મલયાકન કરવામા આવયય. આ મલયાકન ના અત ૮૦ % વવદાથથીઓ પરમાણય રિમાક, તતવનય નામ, અન સજા બરાબર બોલતા હતા.

જન, ૨૦૧૨ મા શાળામા સામાલજક વવજાનના શશકષકની ઘટ હોવાથી રાકશકયમારન સામાલજક વવજાન વવષય ભણાવવાનો આવયો. વવદાથથીન જીલલાના નામ ઝડપથી આવડ અન યાદ રહ ત માટ પણ પોતાની જ હાજરી પરિક વાળી પરવતતિ હતી તન ગયજરાતના જીલલા

25

https://youtu.be/cFbRutwQojw

સાથ જોડી ન વવદાથથીન સરળ રીત આ નામો શીખવાડા. આમ એક વષભના અત વારષક પરીકષાના પકરણામ પરથી તારણ મળયય ક ૨૪ વવદાથથી માથી અદાજ ૨૦-૨૨ વવદાથથીન પરમાણય રિમાક, તતવનય નામ, પરોટોન અન ઇલકટર ોનની સખયા તમજ સમીકરણ અન સા.વવજાનમા જીલલાના નામો બરાબર આવડ છ.

જન, ૨૦૧૨ મા ધોરણ ૭ ના વવજાન વવષયનો અભયાસરિમ બદલાતા બીજા સરિમા આ ધોરણમા તતવનય નામ,(બીજય આવય હોય તનય નામ) વરર આવય હોવાથી ધોરણ ૮ મા જ હાજરી રિમાક વાળી પરવતતિ કરવામા આવતી હતી ત પરવતતિ ધોરણ ૭ મા પણ કરાવવાની શર કરી. ધોરણ ૭ ના વવદાથથી જયાર ધોરણ ૮ મા આવતા હતા તાર તમના માટ પરમાણય રિમાક, તતવનય નામ, પરોટોન અન ઇલકટર ોનની સખયા નવી નહોતી જથી તમન ધોરણ ૮ મા સમજવામા સરળતા રહી.

તારીખ ૪ સપટમબર, ૨૦૧૫ મા શાળા બદલી કરીન રાકશકયમાર નમભદા જીલલાના નાદોદ તાલયકાની શી કય વરપર પરાથમમક શાળામા જોડાયા. આ શાળામા તાર ધોરણ ૧ થી ૮ ની સખયા ૯૩ હતી અન ૫ શશકષકો હતા. આ શાળામા પણ રાકશકયમાર પોતાની હાજરીપરિક વાળી પરવતતિ ચાલય રાખી. પોતાન કડલજટલ ટકનોલોજી દારા શીખવવામા રસ હતો અન શાળામા LCD ટીવી હોવાથી અભયાસરિમન અનયરપ ઓનલાઈન તમજ યયટયબ પર જ વવડીયો હોય તન ડાઉનલોડ કરીન વવદાથથીન બતાવવાનય શર કયય. સમય જતા નવય નવય કડલજટલ કનટનટ દારા વવદાથથીઓન શીખવવાનય ચાલય રાખય જમા તમન શીખવાની પણ મજા આવી.

તાલયકા તમજ જીલલા કકષાએ યોજાતી વવજાન વવષયની તાલીમમા જ શશકષકમમરિો ભાર લતા હતા તમન રાકશકયમાર આ પરવતતિ વવષ વાત કરતા હતા. તાલીમાથથી શશકષકમમરિોમાથી ઘણા શશકષકો પોતાનો વવષય આ પરવતતિ દારા ભણાવતા થયા છ.

વષભ ૨૦૧૭-૧૮ મા શી કય વરપર પરાથમમક શાળામા ધોરણ ૧ થી ૮ મા કયલ ૬૯ વવદાથથી છ જમા ધોરણ ૬ થી ૮ મા ૩૮ વવદાથથીઓ છ. રાકશકયમાર આજ પણ પોતાની હાજરી પરિક વાળી એકટીવીટી દારા ધોરણ ૭ અન ૮ મા રણણત-વવજાનનો અભયાસ કરાવી રહા છ.

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

કઞાબટન ડઞાયોકસઞાઈડ (CO2) વિષ મઞાહહતી આપી રહલઞા વિદઞારથી

હઞાજરીનબર પમઞાણ આપલઞા પરમઞાણ- સજઞા કઞાડટ

શાળામા જાનકય જ પરોજકટ ના હોવાથી જ-ત વવષય શશકષક વવદાથથી ન કડલજટલ પદમતથી શીખવવા માટ LCD ટીવીનો ઉપયોર કર છ.

26

શશકષકન નઞામ: ભારતીબન જી. વોરા મોબઞાઈલ નબર: ૯૭૨૫૫ ૮૮૭૨૭ઇમલ આઈ. ડી.: bhartikorat15@gmail.com

ગાિા રમિા વવજાનની સફર

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી અિરગઢ પાથમિક શાળાતા. શશહોર, જી. ભાવનગર - ૩૬૪ ૨૧૦

ભાવનરર જીલલાના શશહોર તાલયકાના શી અમરરઢ પરાથમમક શાળામા તારીખ ૨૯/૧૧/૨૦૦૪ ના રોજ શી ભારતીબન વોરા ધોરણ ૧ થી ૫ મા શશકષક તરીક જોડાયા. આ સમય શાળામા ધોરણ ૧ થી ૭ મા આશર કયલ સખયા ૪૫૦ જટલી હતી.

શરઆતથી ધોરણ ૧ થી ૫ મા અભયાસ કરાવતા હતા પણ વષભ ૨૦૦૭-૦૮ મા જરર કરતા ઓછા શશકષક હોવાથી ભારતીબનના ભાર ધોરણ ૫ થી ૭ નો વવજાન વવષય અભયાસ કરાવવાનો આવયો.

એકાદ વષભના સમયમા વવજાન વવષય સમજાવતા તમણ અનયભવયય ક, વવદાથથીઓ વવજાન વવષયમા રસ લતા નથી, પરયોર કવી રીત કરવો જાણતા નથી, પરયોર શાળાના સાધન વવષ યોગય માઠહતી ખબર નથી, દરઢીકરણ કરતા નથી જના પકરણામ વવષયવસયનય જાન બરાબર મળય નથી. આથી વષભ ૨૦૦૮-૦૯ના ખયલતા સરિથી વવદાથથીઓન પરવતતિમય કવી રીત બનાવી શકાય ત માટ નીચ મયજબની જયદી જયદી પરવતતિ ભારતીબન પોતાની જાત ઘડી કાઢી:

૧. સરિની શરઆત થતા સમયાતર વરભમા બીજ પરદશભન,પયષપ પરદશભન, ઘાસ પરદશભન, પણભ પરદશભન રોિવયય જમા ધોરણ ૫ થી ૭ ના અદાજ ૧૨૦ જટલા વવદાથથીઓ જ-ત વસય ઘરથી લઈન આવતા હતા અન શશકષક આ વવષ પકરચય આપતા.

૨. ધોરણ ૧ થી ૭ ના વવદાથથીઓ પોતાની જાત રીત, કાવય અન નાટક રચ અન તન દર શનનવાર આયોલજત થતી બાળ સભામા રાય અન ભજવ. આ પરવતતિ દારા વવદાથથીમા લખન શકકત, આતમવવશવાસ અન મચ પરનો ડર દર થાય.

૩. પરાથભનાસભામા દરરોજ ૩ સાધનોની આકમત બોડભ પર દોરી આ સાધનનો પકરચય તની ઉપયોતરતા વવષ જાણકારી આપવામા આવતી. તારબાદ વવદાથથીઓ પણ જ સાધન વવષ પકરચય મળવયો છ તની નોધ પોતાની નોધપોથીમા કર. ૪-૫ મઠહના સયધી આ જ પરકાર પરવતતિ કરાવયા બાદ જાણયય ક હવ વવદાથથીઓ પરયોરશાળાના દરક સાધનન સારી રીત જાણતા થયા છ.

વષભ ૨૦૧૦-૧૧ મા શાળામા ધોરણ ૮ દાખલ થયય. આ સાથ ધોરણ ૬ થી ૮ મા રણણત-વવજાન શશકષક તરીક શી હમાશીબન જાળલા જોડાયા. આમ છતા ધોરણ ૫ થી ૮ મા વવજાન વવષય ભારતીબન જ અભયાસ કરાવતા અન હમાશીબન રણણત વવષયનો અભયાસ કરાવતા હતા. ભારતીબન પોત જ ૩ પરવતતિ અરાઉ કરતા હતા ત ચાલય જ રાખી. આટલા વષભ સયધી વવદાથથીઓ કાવય, રીત અન નાટક પોતાની જાત બનાવીન રજ કરતા હતા ત જોઇન ભારતીબન આ જ પરવતતિ ધોરણ ૫ થી ૮ મા આવતા વવજાન વવષયમા અપનાવવા વવચાયય. આ માટ એકમ મા આવતા મયદાઓ તયાર કયયા અન તના પરથી પરવતતિ કરવા માટ વવદાથથીઓના ૪ જથ પડા. (૧) મયદા પરથી કાવય અથવા રીત બનાવવા, (૨) મયદા પરથી નાટક બનાવવય, (૩) પાઠયપયસતકમા આવતી પરવતતિ અન પરયોર કરાવવા, અન (૪) શાળાની લાયબરી, મરઝીન અન સમાચાર પરિમાથી એકમ ના મયદા ન લારય સાઠહત શોધી લાવવય.

વવષયવસયની માઠહતી સરળ રીત વવદાથથીન આપવા મારતા હો તો પરવમતમય શશકષણ શષિ વવકલપ છ. આથી ઉપર મયજબ ચાર જથમા વહચયા બાદ આ જથન વવજાન વવષયમા એકમ પણભ થાય તાર પછીના ૪ પીરીયડ વહચી દીધા, જથી દરક જથન સમય મળી રહ. જથ ૧ર એકમના મયદાના આધાર સવ રધચત કાવય અન રીત વરભખડમા રજય કયય, જથ ૨ એ નાટક રજય કયય, જથ ૩ એ પરયોર અન પરવતતિ કરી અન જથ ૪ એ ઈતિર સાઠહતમાથી જ કઈ માઠહતી હતી ત વરભખડ વચ જણાવી. વવદાથથીઓન પણ આ પરવમતમા મજા આવી. ભારતીબન આ પરવતતિ વવષયમા કવી કારરત છ ત જાણવા માટ અન મલયાકન માટ એકમ કસોટી તમજ મૌશખક પરશનોતિરી કરી જના અત જાણવા મળયય ક વવદાથથીઓ જઠટલ મયદા સરળતાથી શીખતા થયા છ અન વવષયન પરવમતમય કરીન યાદ રાખતા થયા છ. શશકષક તરીક જ વવદાથથીએ જથમા જ પરવતતિ રજ કરી હોય ત પોતાની નોધ પોથીમા લખતા હતા અન ત પરવતતિનો અક પણ બનાવવાનો શર કયયો. વવદાથથીઓ પણ પોતાની જાત જ નોધપોથીમા લખતા થયા. વવદાથથી દારા રધચત કાવય નીચ મયજબ છ:

લીલ(રાર : રીત રા રહ હ આજ હમ)લીલ લીલ લીલ લીલ લીલ લીલ લીલ ય કવી અજબ છ કયદરત બનાવલ લીલ

27

https://youtu.be/d4IRK66Me38

ચોમાસામા લીલ ય, દીવાલ પર, ખડકો પર (૨)ખતર, તળાવ, સરોવર, પાણીના જરામા વસખાબોધચયામા ઉદભવ, કયદરત બનાવલ લીલ લીલ લીલ......લીલ ય એકકોષી, છ ય બહય રરીછ તારા રરો અનક, લાલ ભરા રરની ય લીલ ય બહયકોષી, કયદરત બનાવલ લીલલીલ લીલ.....ખોરાક ય સવય બનાવ, કફલટસભ તારાથી બન (૨)ય જળાશયન છીછરા બનાવી દ,ય સવયકોષી, કયદરત બનાવલ લીલલીલ લીલ....ઘણા પરદશમા ય લોકોનો ખોરાક બની (૨)ય જળાશયોના પાણી રદા કર....છ તાર જળ સાથ પરીત કયદરત બનાવલ લીલ લીલ લીલ....

ધોરણ ૮ પાિ ૪ સકષમજીવવવદાથથીનીઓના નામ (૧) રપલ સરવયા (૨) મીતલ મકવાણા (વષભ ૨૦૧૨-૧૩)

વષભ ૨૦૧૩-૧૪ મા ભારતીબનન સરકારી નનયમ મયજબ ધોરણ૬ થી ૮ મા જ અભયાસ કરાવતા હતા તની જગયા પર તમન ધોરણ ૫ ત જ શાળામા ભણાવવાનય આવયય. હમાશીબન ભારતીબન જ પરવતતિ કરતા હતા ત પોતાના વરભમા ચાલય રાખી. ભારતીબન ધોરણ ૫ મા આવયા તા સયધીમા કયલ ૩૦૦ જટલી વવદાથથી રધચત વવજાન વવષયન લરતા કાવયો, રીતો અન નાટકો એકરિ કયયા જનો ઉપયોર ત અવરનવાર શાળામા પરાથભનાખડમા કર છ. ધોરણ ૫ ના વરભમા આ સાઠહત રાઈન અન ભજવીન શીખવાડવાનય શર કયય. શાળાન મળતો આ લાભ બીજી શાળાન પણ મળ ત માટ ૩૦ જટલા કાવયો અન રીતો રાઈ શકાય તવા પસદ કરીન ‘ચયબક નાનય ભલન હય ’ પયસતક રચયય અન સવખચચ ૩૫૦૦૦ જટલી રકમ આપીન ૧૦૦૦ જટલી પયસતકની નકલ તયાર કરી. ભારતીબન તાલીમમા ક પોતાની નજીકની શાળાના શશકષક મમરિો સાથ આ પયસતક આપવાનય શર કયય.

IIMA અન GCERTના સયયકત ઉપરિમ વષભ ૨૦૧૫-૧૬ મા ભાવનરર મયકામ આયોલજત જીલલા કકષાના એજયકશન ઇનોવશન ફરમા પોતાનય રાતા રમતા વવજાનની સફર પરદરશત કયય. આ જ વષચ ‘બાળ કલરવ સમાચાર’ માલસક મરઝીન ચાલય કયય જમા વવદાથથીઓ પોતાની જાત જ રામના સારા સમાચાર વવષ નોધ લતા હતા અન ત કોમપયયટરમા ટાઈપ કરીન તની પરત રામમા વહચવાનય શર કયય.

શાળામા સરકારશી તરફથી મળલ કોમપયયટર અન LED ટીવી દારા શાળાના શશકષક મમરિો બાયસર ચનલ દારા, પોતાની જાત અથવા ઈનટરનટના માધયમ દારા સદભભ સાઠહત મળવીન વરભખડમા ઉપયોર કરતા થયા છ. વષભ ૨૦૧૭-૧૮ મા શી અમરરઢ પરાથમમક શાળામા ધોરણ ૧ થી ૮ ની કયલ સખયા ૩૦૦ છ, ૧૦ શશકષકો છ. શાળામા આજ પણ આરળ જ પરવતતિ ચાલતી હતી ત ચાલય છ. જ વવદાથથી ભારતીબન જોડ અભયાસ કરીન હાલ કોલજ સયધી પહોચયા છ તમા મહદ અશ વવદાથથીઓએ સાયનસ લીધલય છ ત ખરખર રૌરવની વાત છ.

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

1. સિ રધચત નઞાટકનો અભભનય કરી રહલી વિદઞારથીનીઓ

2. સિ રધચત નઞાટક, ગીત પઞારટનઞાખડમધા રજ કરતી વિદઞારથીની

3. સમઞાચઞારપત મધારી સઞાયસ કોલોમ મધારી જરરી મઞાહહતી ન કટીગ કરી રહલઞા વિદઞારથીઓ

28

શશકષકન નઞામ: રાઠવા કસરીસસહ જગાભાઇ મોબઞાઈલ નબર: ૯૬૦૧૧ ૦૭૫૮૮ઇમલ આઈ. ડી.: anandfaliyaschool@gmail.com

ગાિા શીખીએ વવજાન

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી આન ફળળયા પાથમિક શાળામદ.પો. ધધોડા, તા.જી. છોટાઉપદર - ૩૯૧ ૧૬૫

કસરીસસહ શશકષક તરીક તારીખ ૩૦/૦૮/૧૯૯૦ થી છોટા-ઉદપયર જીલલાની શી આથાડય રરી પરાથમમક શાળામા જોડાયા. આ શાળા એક અમત પછાત વવસતારમા આવલ હતી. ત સમય ધોરણ ૧ થી ૭ ની શાળા હતી જમા અદાજ ૧૫૦ વવદાથથીઓ અન ૭ શશકષક

હતા. કસરીસસહ ધોરણ ૧ થી ૪ ભણાવતા હતા. શરઆતમા જયાર તઓ વરભ લતા હતા તાર જ-ત વવષયમા આવતા અમયક અઘરા મયદાઓમા વવધાથથીઓ બરાબર દરઢીકરણ ન કરતા હોવાનય માલયમ થયય. તમણ જાણયય ક બાળકોન રમકડા વધય પસદ હોય છ આથી પોતાનો રીત રાવાનો શોખ શશકષણમા કવી રીત આવી શક ત માટ અભયાસરિમન અનયરપ નાના-નાના રીતો બનાવીન શરઆત કરવામા આવી. રમકડા પરથી રીત બનાવવાનય શર કયય અન આ સરીતની સાથ સાથ રીત રાઈન ધીર ધીર અભયાસરિમના અઘરા મયદાઓ પણ જોડા. ધીમ ધીમ વવદાથથીઓ પણ આ સરીતમય રીતમા આનદ પવભક જોડાય ન રાતા રાતા જરરી મયદા શીખીન કિસ કરતા થયા.આ રીત વષભના અત પરાણીજરત, રમકડા પરથી રીત અન વનસપમત રીતની રચના કરવામા આવી.

તારીખ ૦૫/૦૭/૨૦૦૦ મા પોતાની જનભમમ સસત શી આનદ ફળળયા પરાથમમક શાળામા જોડાયા. આ સમય શાળામા અદાજ ૧૦૩બાળકોની સખયા હતી, જમા ધોરણ ૧ થી ૪ મા કસરીસસહ અભયાસ કરાવતા હતા. જમ આથાડય રરી પરાથમમક શાળામા રીતો રાઈન શીખવાડતા તમ આ શાળામા પણ લસલલસલો ચાલય રાખયો. કસરીસસહ માન છ ક પરવતતિ વડ કોઈ પણ વસય શીખવવામા આવ તો વવદાથથીઓ સરળતાથી સમજીન લાબા સમય સયધી યાદ રાખી શક છ જથી તઓ પરીકષામા પણ સારા ગયણ પરાપત કરી શક છ. આ જ વષભમા તઓએ ધોરણ ૧ થી ૮ ના ભાષાના વવષય ગયજરાતી અન ઠહદી વવષયમા આવતા વયાકરણ પર રીતો બનાવયા અન વવદાથથીન વરભખડ તમજ પરાથનાખડમા રાતા કયયા. વવદાથથીઓએ પણ હોશભર આ પરવમતમા ભાર લીધો અન વયાકરણ શીખવાની શરઆત કરી. આ પરવમતની અસરકારકતા ચકાસવા માટ મૌશખક અન લશખત કસોટીનય આયોજન કરવામા આવયય. આ કસોટીના અત અદાજ ૨૦% જટલય પકરણામ જોવા મળયય.

આ પરકરિયા તઓએ ભાષાના વવષયમા ૨૦૧૦ સયધી ચાલય રાખી. વષભ ૨૦૧૦-૧૧ મા પોત ધોરણ ૧ થી ૪ મા શશકષક હતા પણ અદરથી રણણત-વવજાન વવષય પરત લરાવ હોવાથી ધોરણ ૫ થી ૮ મા સામાલજક વવજાન વવષયમા દશભકતોના નામ અન વવજાન વવષયમા આવતા ખયણાઓ અન આકારો એકમ પર રીત બનાવી ત વરભખડમા રવડાવયય. દર વષચ ધોરણ ૧ થી ૮ મા ભાષાના વવષયો, રણણત અન સામાલજકવવજાન વવષયમા ધીર ધીર કસરીસસહ રીતો બનાવતા અન વરભખડમા તનય રાન કરાવતા થયા. વારષક પકરકષામા જવાબવહી તપાસતા અદાજ ૮૮% વવદાથથીઓએ સાચા જવાબ લખલા હતા. આ જોઇન શાળાના શશકષકો પણ ખયશ હતા. કસરીસસહની મદદ લઈન જ-ત વવષયના શશકષકોએ પણ પોતાના વવષયન લરતા રીતો બનાવવાનય શર કયય.

વષભ ૨૦૧૧-૧૨ મા સરકાર તરફથી મળલા LED ટીવી અન કોમપયયટરની મદદ વડ જયાર પણ સમય મળ તાર શાળાના ઉ.શશ. શી રીતશકયમાર દરજીની મદદથી સદભભ સાઠહત પણ વરભખડમા બતાવીન વવદાથથીઓન કડલજટલ શશકષણ આપવાના પરયાસ કયયા. વષભ ૨૦૧૧-૧૨ ના સમયમા શાળામા રરહાજરીનય પરમાણ વધય હય આથી તન નનવારવા માટ કસરીસસહ “ટોળી નાયક”ની રચના કરી. આ ટોળીનાયક રરહાજર રહલ વવદાથથીના ઘર રબર મયલાકાત કરીન તન શાળાએ લાવતા હતા. વયાયામના પીકરયડ હોય તાર વયાયામની સાથ શકષણણક જાન મળ ત માટ જ રીતો બનાવયા છ તનો ઉપયોર કરવાનય શર કયય.

વષભ ૨૦૧૪-૧૫ મા શાળામા વવષય શશકષકની ભરતી થતા ધોરણ ૬ થી ૮ મા રણણત-વવજાન શશકષક તરીક શી રાકશભાઈ રાિવા જોડાયા. આથી કસરીસસહન ધોરણ ૬ થી ૮ મા રણણત-વવજાન વવષય માટ જવાનય બધ થયય. વષભ ૨૦૧૬-૧૭ મા જયાર પરાથભનાખડમા વવષય શશકષક દારા ધોરણ ૬ થી ૮ ના વવદાથથીઓન તતવોના નામ લટીન ભાષામા પછવામા આવ (જમક આયભન, કોપર) તાર તઓ સજા બરાબર બોલી શકતા નહોતા અન જયાર તમન ગયજરાતી ભાષામા જ-ત વસયનય નામ બોલ તો તની સજા બોલતા હતા (જમ ક લોખડની સજા: I , તાબાની સજા: T). આ વવસતારના લોકો પહથી જ રીતો સાભળવાના અન રાવાના શોખીન હતા જની કસરીસસહન પહલથી જ ખબર હતી. તઓએ ૨૦૦૦ ની સાલથી જ રાતા રાતા શીખીએની શરઆત કરી હતી. તમણ વવજાન વવષયમા ૩ પધમત વડ અભયાસ આપવાનય શર કયય જ નીચ મયજબ છ:.

29

(૨) સોડીયમ તો ફરવા ચાલયા, સામ મળવા કલોરીન બન હાથ મમલાવયા તો સોડીયમ કલોરાઈડ થઇ રયા, સોડીયમ કલોરાઈડ એટલ ખાર ખાર મીિય .(૩) છ આવયા કાબભન, બાર આવયા હાઈડર ોજન, છ આવયા ઓકકજન, બધા ભરા થઇ રયા તો બની રયો ગલયકોઝ, ગલયકોઝ એટલ ગલયકોઝ, મીિો મીિો ગલયકોઝ.

૨. બાળગીિ બનાવીન (રાર...સોનલ રરબો શશર....)રાતા રાતા શીખીએ હો વીર મારા તતવોના નામ શીખીએ.રાતા રાતા રાતા રાતા રાતા શીખીએ...રાતા હાઇડર ોજનની સજા Hછ.હ ભાઈ હ ભાઈ હ ભાઈ હ ભાઈ હીલલયમની He હો વીરા મારા તતવોના નામ શીખીએ,લલધથયમની સજા Li છ...હ ભાઈ (૨)બકરલલયમની Be હો વીરા મારા તતવોના નામ શીખીએ,કાબભનની સજા C છ...હ ભાઈ(૨)નાઈટર ોજનની N હો વીરા મારા તતવોના નામ શીખીએ,ઓકકજનની સજા O છ...હ ભાઈ (૨)ફલોકરનની F હો વીરા મારા તતવોના નામ શીખીએ,નીયોનની સજા Neછ...હ ભાઈ (૨)સોડીયમની Na હો વીરા મારા તતવોના નામ શીખીએ,મનિશશયમની સજા Mg છ...હ ભાઈ (૨)એલયમમનનયમની Ai હો વીરા મારા તતવોના નામ શીખીએ,લસલલકોનની સજા Si છ...હ ભાઈ (૨)ફોસફરસની P હો વીરા મારા તતવોના નામ શીખીએ,સલફરની સજા S છ...હ ભાઈ (૨)કલોરીનની Cl હો વીરા મારા તતવોના નામ શીખીએ,આરયોનની સજા Ar છ...હ ભાઈ (૨)બોરોનની Bહો વીરા મારા તતવોના નામ શીખીએ,પોટશશયમની સજા K છ...હ ભાઈ (૨)કલશિયમની Ca છ હો વીરા મારા તતવોના નામ શીખીએ.૩. સનો બનાવીન

૧. જોકિા બનાવીન (૧) ૧૨ આવયા કાબભન, ૨૨ આવયા હાઇડર ોજન અતરયાર આવયા ઓકકજન બધા ભરા થઇ રયા તો બની રયો સયરિોજ સયરિોજ એટલ ખાડ રળી રળી ખાડ

1. ૨૬ જાનઆરીએ સનડો ગઞાનઞાર ટીમ

2. ગઞાતઞા શીખીએ વિજઞાન બઞાળગીત અભભનય

30

હ, આવયય આ વવજાન, તતવ, મમશણ, સયોજન સહલાઈથી ભણીએ અમ તતવોની સજાના નામ હ, સનડો સનડો સનડો લાલ સનડો સનડો સનડો સનડો લાલ સનડોતતવોની સજાન જાણો લાલ સનડો હ....ઓરયોનની સજા Ar એલયમમનનયમ Al બોરોનની સજા Bહ, પલા બોમીનની સજા Br લાલ..સનડો સનડો હ....કાબભનની સજા C કલશિયમની Ca કલોરીનની સજા Clહ, પલા કોબાલટની સજા Co લાલ..સનડો સનડો હ....તાબાન કોપર કહવાય, લઠટનમા કયપરમ તની સજા Cuહ, પલા હાઇડર ોજનની સજા Hલાલ..સનડો સનડો હ....ઠહલીયમની સજા He આયોડીનની Iનાઈટર ોજનની સજા Nહ, પલા નનયોનની સજા Ne લાલ..સનડો સનડોહ....લોખડન આયભન કહવાય,લઠટનમા ફરમ તની સજા Feહ, પલા નનકલની સજા Ni લાલ..સનડો સનડો હ...ચાદીન લસલવર કહવાય,લઠટનમા ઓરમ તની સજા Agહ, પલા યયરનનયમની સજા U લાલ..સનડો સનડોહ....સોનાન રોરડ કહવાય, લઠટનમા આજચનટીનમ તની સજા Auહ, પલા લસલલકોનની સજા Si લાલ..સનડો સનડો હ....સીસાન લડ કહવાય, લટીનમા પલમબર સજા Pbહ, પલા ઓકકજનની સજા O લાલ..સનડો સનડો હ....પારાન મરકયયરી કહવાય, લટીનમા હાઈડર lજીરમ તની સજા Hgહ, પલા મનિશશયમની Mg લાલ..સનડો સનડો હ....પલા સોડીયમન નયટર ીયમ કહવાય તની સજા Naપોટશશયમન કલશિયમ કહવાય તની સજા K લાલ... સનડો સનડો.....

આમ પોત વવજાન શશકષક ના હોવા છતા પોતાન વવજાનમા રસ હોવાન લીધ તઓએ ધોરણ ૬ થી ૮ ના વવદાથથી સારી રીત વવજાનના તતવોના નામ અન તની સજા શીખી શક ત માટ લોકપરચલલત સનડા રીતની રચના કરી, જોડકણા બનાવયા, અન બાળરીતો બનાવયા જ પરશશાન પારિ છ. આ સમગ પરવમતના અત મૌશખક અન લશખત કસોટી દારા મલયાકન કરવામા આવયય જમા મહદ અશ વવદાથથીઓ સારી રીત નામ અન સજા યાદ રાખતા થયા.

કસરીસસહ IIMA અન GCERTના સયયકત ઉપરિમ આયોલજત એજયકશન ઇનોવશન ફરમા નીચ મયજબ ભાર પણ લીધલો છ:

વરમ પવમતનદ નાિ જીલલા/રાજય કકષાએ

૨૦૧૫-૧૬ ચાલો ટોળી નાયક બનાવીએ રાજય કકષાએ

૨૦૧૬-૧૭ ભાષા (ચોકસ નામ લખો) જીલલા કકષાએ

૨૦૧૭-૧૮ રાતા શીખીએ વવજાન રાજય કકષાએ

વષભ ૨૦૧૭-૧૮ મા શી આનદ ફળળયા પરાથમમક શાળા મયકામ તાલયકા કકષાએ કલા મહોતવનય આયોજન થયય હય, જમા તાલયકાની ૩૫ શાળાના ૭૦૦ થી વધય વવદાથથીઓએ ભાર લીધો હતો. આ મહોતવમા શી આનદ ફળળયા પરાથમમક શાળા ના વવદાથથીઓ દારા સયદર રીત પોતાની શાળામા જ શકષણણક રીતો રવડાવાય છ ત અભભનય દારા બધા સામ રજ કયયા. ૩૫ શાળાના શશકષકોન આ કમત બહય રમી જથી તઓએ પોતાની શાળામા પણ આ પરવતતિ ચાલય કરી.

હાલ આ શાળામા ધોરણ ૧ થી ૮ મા ૨૦૦ સખયા છ અન ૭ શશકષકો છ. શાળામા “જાનકય જ” પરોજકટ અતરભત ૨ કડલજટલ વરભ મળલા છ, જમા ૨પરોજકટર, ૨લપટોપ, ૨ઈનટરકટીવ બોડભ , ૨સાઉડ સીસટમ મળલ છ. સાથ સાથ સરકાર તરફથી મળલા ૧ LED ટીવી અન ૧૧ કોમપયયટર છ જમના દારા વવદાથથીઓ કડલજટલ શશકષણ મળવી રહલા છ. કસરીસસહ આજ પણ જયાર ધોરણ ૫ થી ૮ મા વવજાન વવષયમા જ-ત શશકષક દારા પરયોર કરાવવામા આવ છ તાર તઓ તા હાજર રહ છ, તમજ નવા નવા રીતો પણ રચ છ. આજ પણ

31

શાળામા ગયજરાતી અન ઠહદી ભાષામા વયાકરણ શશકષણ, રણણત વવષયમા ભમમમત, સામાલજકવવજાનમા દશભકકત રીત અન વવજાનમા રસાયણ વવજાન પર રીતો બનાવયા છ ત પરાથભનાખડ અન વરભખડમા રવડાવવામા આવ છ. કસરીસસહ દારા રધચત વવવવધ વવષયના રીતોનો અદાજ ૫૦૦ શાળામા ફલાવો થયલ છ અન આજ પણ ત શાળાના વવદાથથીઓ રીત રાઈન પોતાનો મયદો સપષટ કરી રહા છ. આ સમગ પરવતતિમા શાળાના ઉષાબન નાઈ, અરણભાઈ રાિવા, કાળયભાઈ રાિવા, રીતશકયમાર દરજી, મનીષકયમાર પરમાર અન રાકશભાઈ રાિવાએ ભાર લીધલો છ.

https://youtu.be/Wm1KBa9X8m8

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

ગઞાતઞા શીખીએ વિજઞાન બઞાળગીત

પઞારટનઞા સમલનમધા વિજઞાન સનડઞાન ગઞાન

32

શશકષકન નઞામ: કાચા હહરન ક. મોબઞાઈલ નબર: ૯૭૨૭૯ ૨૫૬૮૯ઇમલ આઈ. ડી.: hirenkumarkacha@gmail.com

વાિતા દારા વવજાન શશકષિ

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી દગગી પાથમિક શાળાતા. બાવળા, જિ. અિાવા - ૩૮૨ ૨૩૦

ઠહરનભાઈ કાચા ફબયઆરી, ૨૦૧૫ મા અમદાવાદ લજલલાની દયરથી પરાથમમક શાળામા શશકષક તરીક જોડાયા. ધોરણ ૧ થી ૮ ની આ શાળામા ૫૨૧ કયમાર અન ૪૬૦ કનયા મળીન ૯૮૧ બાળકો અન ૨૬ શશકષક મમરિો છ. ઠહરનભાઈ ધોરણ ૬ થી ૮ મા વવજાન અન

ટકનોલોજી વવષય ભણાવ છ.

વષભ ૨૦૧૭-૧૮ મા ધોરણ ૬ મા પરથમ સરિનય એકમ ૩ એલસડ, બઇઝ અન કષાર વરભમા પરાયોતરક રીત નનદભશન કરી ભણાવવામા આવયય. લાલ અન ભરા લલટમસપરિો પર એલસડ, બઇઝ અન તટસ દાવણોની કવી અસર થાય અન તના લકષણો વરર વરભમા સમજાવવામા આવયય. પરય આ એકમના અત વરભખડમા મૌશખક પરશનોતરી કરતા બાળકો કયાર રરપકરવતભન થાય અન કયાર નઠહ એ બાબત મઝવણ અનયભવતા હોવાથી મોટા ભારના વવદાથથી સાચો જવાબ આપવામા અસમથભ જણાયા.

આ સમસયાના નનવારણ માટ તમન આ પરકરણ 2 ભારમા સમજાવવાનય વવચાયય જમા (૧) પાિયપયસતક માથી સમજાવવય (2) પરવતતિ કરીન સમજાવવય. બાળકોન વાતયા સાભળવી રમ છ ત અનયભવ પરથી લાબો સમય યાદ રહ અન સરળતાથી સમજી શક ત માટ બાળકોન વાતયા સવરપ એકમ શીખવવાનય નકી કયય. વરભમા વવદાથથીઓન છોટા ભીમ કાટયભ ન પરત લરાવ હતો ત જાણીન છોટા ભીમાના પારિોનો ઉપયોર કરી વાતયા બનાવાવનય નકી કયય. લાલ અન ભરા લીટમસ પરિોના કદ અન આકાર સરખા જ હોય છ તથી બન જયડવા ભાઈઓ લારછ એટલ તમન છોટા ભીમના બ કાટયભ ન પારિ ઢોલય-ભોલય નામ આપવામા આવયય. સૌ પરથમ બાળકોન એલસડ, બઇઝ અન તટસ દરાવણોની લાલ અન ભયરા લીટમસ પરિો પર થતી અસર સમજવા તથા યાદ રાખવા માટ બન લીટમસ પરિોન લાલલયો(ઢોલય) ન ભયકરયો(ભોલય) નામ આપી વાતયા સભળાવી.

આ વાતયામા ઢોલકપયર રામમા બ ભાઈઓ રહ છ. બન કદ અન આકારથી સરખા છ પણ બનનો રર જયદો-જયદો છ. લાલલયો લાલ રરનો અન ભકરયો ભરા રરનો છ. રામમા બધા તઓન લાલલયો અન ભકરયો કહીન જ બોલાવ છ. આ બન ભાઈઓની એક વવશષતા અન એક ખામી છ. લાલલયાન ખાટય (એસીડ) ભાવ અન યર (બઇઝ) ની એલજીભ છ, જયાર ભરાન યર(બઇઝ) ભાવ પણ ખાટા(એલસડ)ની એલજીભ છ.

લાલલયાન એસીડમા ડયબાડો તો પણ કશય જ થય નથી પણ જો બઇઝમા ડયબાડો તો તનો રર ભરો થઇ જાય છ. તવી જ રીત જો ભકરયાન બઇઝમા ડયબાડો તો કશય જ થય નથી પણ જો એસીડમા ડયબાડો તો તનો રર લાલ થઇ જાય છ. પરય, બીજા દરાવણોમા ડબાડતા તનો રર પકરવતભન થતો નથી. જથી કહી શકાય ક બન ભાઇઓ પર તટસ દરાવણોની કોઇ અસર થતી નથી.

બાળકોન એલસડ, બઇઝ અન તટસ દરાવણોની લાલ અન ભરા લીટમસ પરિો પર થતી અસર વાતયાની સાથ સાથ પરાયોતરક રીત પણ બતાવવામા આવી જથી વવદાથથીઓ સરળતાથી સમજી શક. વવદાથથીઓએ વાતયાન ખબ જ ઉતયકતાપવભક અન રધચથી સાભળી.

આ નવતર પરયોર હાથ ધયયા બાદ વવદાથથીઓન કટલા અશ સમજ પડી છ ત જાણવા માટ મૌશખક પરશનોતરી કરવામા આવી. વરભમા ૨૩ કયમાર અન ૧૮ કનયા મળીન ૪૧ બાળકો હતા તમાથી મૌશખક પરશનોતરીમા ૧૦ માથી ૭ બાળકો પરશનોના જવાબ આપી શકા. વવદાથથીઓ સરળતાથી ભલ વરર એલસડ, બઇઝ અન તટસ દરાવણોની લાલ અન ભરા લીટમસપરિો પર થતી અસર પણ કહી શકા. બાળક વવજાન વવષયના અઘરા ટોવપક આનદ સાથ સરળતાથી સમજતા અન ભણતા થયા.

આ વાતયાનો વયાપ વધારવા શાળા પકરવારની મદદ થી વષભ ૨૦૧૭-૧૮ ના લજલલા કકષાના ઇનોવશન ફરમા ‘વાતયા દારા વવજાન શશકષણ’ ના શશષભક હિળ રજ કરવામા આવયો. બીજા શશકષક મમરિોન આ પરયોર સમજાવવા માટ લાલ લીટમસ પપરમાથી લાલલયાનય અન ભરા લીટમસ પપરમાથી ભકરયાનો ચાટભ તયાર કરી પરયોર દારા એલસડ, બઇઝ અન તટસ દરાવણોની લાલ અન ભરા લીટમસ પરિો પર થતી અસર બતાવવામા આવી.

33

https://youtu.be/-SVulQ6poXA

આરળના સરિમા બાળકોન જયાર એલસડ, બઇઝ અન તટસ દરાવણોની લાલ અન ભરા લીટમસ પરિો પર થતી અસર સમજાવવી ક યાદ રખાવવી હોય તો ત માટ આ વાતયા સાથ લાલલયા અન ભયરીયાના ચાટભનો જ ઉપયોર કરવામા આવશ.

વવજાન વવષય આપણા આજયબાજયના રોજીદા અનયભવના આધાર બાળકન સરળતાથી સમજાવી શકાય ત સદશ સાથ હાલ ઠહરનભાઈ દયરથી પરાથમમક શાળામા શશકષક તરીક પોતાની ફરજ બજાવી રહા છ.

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

એસીડ, બઇઝ અન તટસથ દરઞાિણ વિષ આપતી સમજતી

કઞાટટ ન દઞારઞા એસીડ બઇઝની મદદ િડ આપતી સમજતી

34

શશકષકન નઞામ: પરિાર અશોક િોહનલાલ મોબઞાઈલ નબર: ૯૪૨૭૨ ૪૯૩૬૨ઇમલ આઈ. ડી.: mr.ashokmp@rediffmail.com

બાળકો ગણિિ વવજાનના રમકા બનાવિા શીખા

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી હહતન ધોળરકયા વવદાલય ીનયાલ નગરતા. ભદજ, જી. કચછ - ૩૭૦ ૦૦૧

તારીખ ૦૬/૧૧/૧૯૯૮ થી કચ જીલલાની બાબીયા પરાથમમક શાળા - મયદરામા શી અશોકભાઈ પરમાર શશકષક તરીક જોડાયા. તારબાદ જન, ૨૦૦૮ મા ધોરણ ૬ થી ૮ મા રણણત-વવજાનના શશકષક તરીક શી ઠહતન ધોળકકયા પરાથમમક શાળામા જોડાયા.

જયાર જયાર વવજાનના શશકષક તરીક તાલયકા અન જીલલા કકષાએ રણણત-વવજાન મળામા જવાનય થય તાર તમણ નોધ લીધી ક, રણણત-વવજાન મળામા નનદશભન કરવામા આવલ કમત વવદાથથી સમજાવતા હોય છ પણ ખરખર જ કમત રજય થઇ છ તન બનાવવા માટ જોઈતી મહનત વવદાથથીની જગયાએ શશકષક જ કરતા હોય છ. અશોકભાઈના મત રણણત-વવજાન પરદશભન મળાનો મયખય હય વવદાથથીમા વજાનનક કૌશલય ખીલવવા માટનો છ પણ વાસતવવક પકરસસમત અલર જ હોવાનય માલયમ પડય.

વષભ ૨૦૦૮-૦૯ ના પરથમ સરિથી જ અશોકભાઈએ ધોરણ ૬ થી ૮ ના વવદાથથીમા વજાનનક રમકડા બનાવવા માટની જીજાસા વધારવા માટ અિવાકડયામા કોઈ એક કદવસ પરાથભનાખડમા ૧૫ મમનીટ કારળ, કાડભ શીટ, દોરા, સટર ો, પલાનસટકની બોટલ, ખાલી નાના મોટા ખોખા, ફગરા, તાર, રબર, લોહચયબક, વાયર, ડોલ, બલબ, પાવર, સક, ખીલી વરર વસટ વસયઓનો ઉપયોર જયદા જયદા વજાનનક રમકડા બનાવવાનય તમજ ઓરરામી વકભ દારા જયદાજયદા કારળના રમકડા જવા ક સમઘન, લબઘન, વવમાન, ફાઈટર વવમાન, પતતરયય, દડકય , હસ, સસલય, પાન વરર કવી રીત બનાવવય ત શશખવાડવાનય શર કયય. વવદાથથી શશકષક દારા જ શીખવાડવામા આવયય છ ત પોતાના ઘર જઈન કર અન ચોકસ કરલા કદવસ શાળાએ લઈન આવ એવય નકી થયય. વવદાથથીઓમા નવય નવય બનાવવા માટ ઉતાહ જાર ત માટ જ વસય જોઈતી હોય ત વસય હાજર ના હોય તો શય કરાય, વરર પરશન પછ અન વવદાથથી વવચારીન પોતાની આજય-બાજય સરળતાથી મળી શક ત વસયનય નામ કહતા થયા. (દા.ત. એક કમતમા સટર ોની જરર હતી. વવદાથથીઓન પછય ક સટર ો ના હોય તો શય કરાય? વવદાથથીઓએ જવાબ આપયો સર આપણ આની જગયાએ ખાલી બોલપન પણ લઇ શકીએ.) આમ પરથમ વષભમા કયલ ૧૦ રમકડા વવદાથથીઓન બનાવતા શીખવાડા. આ પરકારની પરવતતિ વષભ ૨૦૦૯-૧૦ સયધી ચાલી. જયાર પણ રણણત-વવજાન પરદશભનમા જવાનય થાય તાર જ પણ કમત બનાવવાની થાય તમા ૮૦% વવચાર, મહનત અન યોરદાન વવદાથથીઓનય કરવામા આવયય અન વવચારન અમલ મકવાનય કામ શશકષક દારા કરવામા આવયય.

વષભ ૨૦૧૦-૧૧ થી આ પરવતતિ ન આરળ ધપાવવા માટ રમકડા ના ૩ સટપ પડા જમા (૧) ઓરરામી રમકડા, (૨)વજાનનક રમકડા (આજય-બાજયમા સરળતાથી મળતી વસયમાથી રમકડા), (૩) ઇલકટર ોનીક રમકડા(ઇલકકટર ક મોટરથી ચાલતા)નો સમાવશ કરવામા આવયો. શકષણણક વષભના કયલ મઠહનાઓન ૩ સરખા ભારોમા વહચીન અિવાકડયામા કોઈ એક કદવસ પરાથભનાખડમા ૧૫ મમનીટમા રિમશ: ૩ મયદામાથી વવવવધ રમકડા બનાવતા વવદાથથીન શીખવાડવાનય શર કયય. બાળકોન જ શીખવાડમા આવય તમા વવશષ શય કરી શકાય ત બાબત પર વવદાથથીઓન રમકડા બનાવવાનય કહવામા આવય હય. વવદાથથીઓ પણ ઘર જઈન બીજા કરતા કવી રીત અલર રમકડાનય નનમયાણ કર ત વવચારીન પોતાના હાથ રમકડા બનાવતા થયા.

વષભ ૨૦૧૦-૧૧ ના અત નીચ મયજબ કયલ રમકડા વવદાથથીન બનાવતા શીખવાડય:

કરિ વજાનનક રિકડરા રિકડાનદ નાિ િાસ રિકડરાની સખા

૧ કારળ-પયિાના રમકડા હસ, લીલીનય ફલ, કારળનો દડો, લબઘન,સમઘન, દડકો, વવમાન, ફાઇટર પલન, બોક,પતતરયય વરર.

સપટમબર - નવમબર

૧૦

૨ સાદા સદામતક રમકડા જાદયઇ પખો, દીવાલ પર ચડય પતતરયય, હાથમાસરકતી માછલી, નાચતી ઢીરલી, જાદયઇ જોકર, બોટલ કાર, બોટલ વવમાન, બદક વરર.

કડસમબર - જાનયઆરી

૮

૩ ઈલકટર ોનનક રમકડા ચાલતી કાર, ચાલતી સાઈકલ, સપીકર, ફરતો પખો,પાણીમા ચાલતી બોટ, પવનચકી, વવમાન, ફરયઝમર વરર.

ફબયઆરી - માચભ

૮

35

પકરણામ સવરપ જયાર વરભખડમા કલલડોસોપનો અભયાસ કરાવવામા આવતો હતો તાર એક બાળક ખાલી બોલપનમા કલલડોસોપ બનાવીન લાવયો. આમ આ રીત મલયાકન પણ થઇ રયય અન પકરણામની જાણકારી પણ મળી. તાર બાદ બધા બાળકોએ આ પરકારનો કલલડોસોપ બનાવી વવવવધ આકમતનય નનમયાણ કયય. રણણત-વવજાન પરદશભનમા પણ વવદાથથી દારા બનાવલ ‘સટીમ બાથ’ કમત તાલયકા કકષાએ મકવામા આવી. આ કમત રાજયકકષા કપડવજ ખાત રજ કરવામા આવી. આમ વજાનનક બાબતમા વવદાથથી પોતાની જાત નાના-મોટા વવચાર કરતા થયા તાર અશોકભાઈન ખરા અથભમા પોત જ ઇચતા હતા ત બાળ વજાનનક વવદાથથીમા જોવા મળયા.

વષભ ૨૦૧૨-૧૩ મા ડાયટ ભયજ દારા વવજાનના ૪૦ શશકષકોની તાલીમનય આયોજન કરવામા આવયય જમા અશોકભાઈએ બધા શશકષકન વજાનનક રમકડા બનાવતા શીખવાડા. આ તમામ ૪૦ શશકષકોએ પણ પોતાની શાળામા આ પરકારના રમકડા વવદાથથીન બનાવતા કરવા માટ અશોકભાઈ જ પરમાણ અિવાકડય ૧ કદવસ ફાળવતા હતા ત પરમાણ આયોજન કયય. અશોકભાઈએ આ ૪૦ શશકષકોન જરર પડ તાર ફોન પર મદદ પણ કરલ છ જથી આજ પણ આ ૪૦ શાળામા આ પરવતતિ કરાવવામા આવી રહી છ.

વષભ ૨૦૧૪- ૧૫ થી વષભ ૨૦૧૭-૧૮ સયધી રિમશ: શાળામા ફબયઆરી મઠહનામા ઉજવાતા વવજાન કદવસમા વવદાથથીઓએ બનાવલ વસટ માથી બસટ કમતઓ તમજ રણણત-વવજાનના રમકડા પરાદશભનમા મકવાની શરઆત કરી. આ કદવસ શાળાના તમામ બાળકો, આજયબાજયની શાળાના શશકષક, સી.આર.સી., બી.આર.સી., રામ લોકો અન વાલીઓ આવતા હતા.

આ પરકારની એકટીવીટી શાળામા કાયમી કરાવવામા આવતી હોવાથી વવદાથથી પણ પોતાની આજયબાજયમા રહલ વસટ વસયમાથી બસટ બનાવવાની શરઆત કરી નીચ મયજબના રમકડા વષભ ૨૦૧૬-૧૭ બનાવયા:

કરિરિકડા

બનાવનારનદ નાિ ધોરણ રિકડાનદ નાિ કવી રીત?

૧ સોઢા મહશસસહ ૭ વયભળ દોરવા પરીકરની જગયાએ માપપટટીનો ઉપયોર. (કારણ પકરકર થોડા સમયમા બરડી જાય છ જથી સચોટ આકારો દોરી શકાતા નથી, તમજ બીજાન વારવાનો ડર રહ છ.)

માપપટટીમા એક-એક સમીના અતર છદ બનાવયા જમા ઝીરો પર એક પોઈનટ પર પન રાખીન બીજી પન જ માપ જોઈએ ત સમી પર મયકીન સરળતાથી વયભળ દોરી શકાય તવી રચના કરી. (આ રચના દારા IIM અમદાવાદના પરોફસર અનનલ ગયપતાના હાથ સનાનનત થવાનો મોકો મળયો)

૨ કય ભાર અબબાસ ૮ ભરાર વસયમાથી સપીકર બનાવયય.(કારણ બજારમા જ સપીકર મળ છ ત મોઘા હોવાથી વવચાર આવયો.)

ઘરની બાજયમા ભરારનો વાડો હતો જયાથી રોળ ચયબક, તાબાનો વાયર અન લાકડાનય બોકષ લઈન પોતાની જાત સપીકર બનાવયય.

૩ કય ભાર સમીર ૭ મકાન પર ફોરવીલ રાડી ચડાવવી કોઈ પણ મકાન પર ચયબકની પટટી લરાવવાથી ફોરવીલ તના આકષભણથી સરળતાથી ચડી શક છ.

૪ મહશવરી વપયયષ ૭ કલલડોસોપ ખાલી બૉલપન અન નાના- નાના કાચના ટયકડા માથી બનાવયય.

૫ જયનજા કફરોજ ૭ બોકમાથી ઊભો થતો માણસ, કીક દોરા, રબર, પયિાના બોકમાથી જાદયઇ રચના બનાવી હતી.

વવદાથથી પણ પોતાની જાત જ શીખયા છ તમા નવય નવય કરવા માટ પરરાયા જના પકરણામ રણણત-વવજાન પરદશભનમા નીચ મયજબની કમત આજ કદન સયધી મકવામા આવી. આ કમતમાથી અશોકભાઈની શાળા તાલયકા તમજ જીલલા કકષા સયધી પહોચી છ:

કરિ ગણણત-વવજાન પશમન વરમ રિકડાનદ નાિ રિકડરા બનાવનાર વવદાથગીનદ ધોરણ

૧ ૨૦૧૧-૧૨ સટીમબાથ ૮

૨ ૨૦૧૨-૧૩ વોશશર મશીન ૮

૩ ૨૦૧૩-૧૪ સયયભકયકર ૮

૪ ૨૦૧૪-૧૫ દકરયાનય ખાર પાણી મીિય કરવય ૮

૫ ૨૦૧૫-૧૬ ઇનોવટીવ પવનચકી ૮

૬ ૨૦૧૬-૧૭ આયયવચકદક સીરપ ૮

36

IIMA અન GCERTના સયયકત ઉપરિમ વષભ ૨૦૧૫-૧૬ મા આયોલજત ભયજ જીલલા કકષાના એજયકશનલ ઇનોવશન ફર અન રાધીનરર મયકામ આયોલજત રાજય કકષાના ફરમા અશોકભાઈએ વજાનનક રમકડા બનાવવાનો નવતર પરયોર મકલો અન વષભ ૨૦૧૭-૧૮ મા ફરીથી રણણત વવષયના લીધ ભયજ જીલલા કકષાએ અન પોરબદર ખાત રાજય કકષાના ફરમા ભાર લીધો છ. વષભ ૨૦૧૭-૧૮ મા વવજાન વવષયમા પરવતતિ કરવામા આવ જ છ પણ તની જોડ રણણત વવષયમા પણ વવવવધ પરવતતિ કરવાની શરઆત કરી છ. આ વષભમા ધોરણ ૬ થી ૮ મા ૨૭૦ સખયા છ. હાલમા વવદાથથીઓ દારા રમકડા બનાવવાની પરવમત ચાલ છ:

(૧) શાળાના વવદાથથીઓ અવાર નવાર કઇકન કઇક બનાવીન લાવ છ. આ વષભ દરમમયાન ૧૫ જવા અવનવા સાધન વવદાથથીઓ દારા બાનવવામા આવયા હતા. જમા જાદયઇ પયલ, ફટબોલન કીકમારતો છોકરો, પાણીના નળની રચના, લપનની બદક , વોટર હીટર વરર રહા હતા.

(૨) રમકડા સાચવવામા માટ એક રિાફટ રમ બનાવયો છ. જયા વવવવધ નમના અન પરોજકટ અન રણણતના નમયના મયકવામા આવ છ. (૩) શાળામા આ આ વષચ અશોકભાઇના રજીસટરશનના કારણ જાનકય જ પરોજકટઅમલમા છ. (૪) શાળામા પરોજકટર દારા રણણત વવજાનની ppt, કકલપસ, વવડીયો દારા શશકષણ કાયભકરવામા આવ છ.

િસટ િસતમધારી પિનચકી બનઞાિીન તની િગટખડમધા સમજતી આપી રહલ વિદઞારથી

37

https://youtu.be/ok2XLiNbNQw

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

સઞાયસ ફરનઞા રદિસ પોતઞાનઞા રમકડધા વિષ મઞાહહતી

આપી રહલઞા વિદઞારથીઓ

હિઞાનો સસધધાત રમકડધા િડ બીજા વિદઞારથીઓન સપષટ કરતો વિદઞારથી

38

શશકષકન નઞામ: પટલ મિરલબન ઠાકોરભાઈ મોબઞાઈલ નબર: ૭૨૨૮૯ ૩૯૩૬૭ઇમલ આઈ. ડી.: miral.mto@gmail.com

વજાનનક રમકાઓ

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી આબોલી પાથમિક શાળાતા. અકલશવર, જિ. ભરચ - ૩૯૩ ૦૦૧

મમરલબન િાકોરભાઈ પટલ વષચ ૨૦૧૧ મા અકલશવર લજલલાની આબોલી પરાથમમક શાળામા શશકષક તરીક જોડાયા તાર ધોરણ ૧ થી ૮ મા ૬૦ કનયા અન ૫૭ કયમાર મળીન કયલ ૧૧૭ બાળકો અન ૬ શશકષક મમરિો હતા. મમરલબન ધોરણ ૬,૭ અન ૮ મા વવજાન

શશકષક તરીક ફરજ બજાવતા.

કડસમબર, ૨૦૧૭ મા ધોરણ ૭ મા પવન, વાવાઝોડય અન ચરિવાત પરકરણ ચોક એડ ટોક પદમત દારા ભણાવવામા આવયય પણ આ પરકરણ બાળકોની શકષણણક ભારીદારીથી પરાયોતરક રીત કઈ રીત સમજાવવય ત સમસયા હતી. ત સમસયાના નનવારણ માટ વવદાથથીઓની ભારીદારીથી પરકરણ સમજાવવાનય નકી કયય. ત માટ વવદાથથી સાથ મળીન શકષણણક મોડલ બનાવી પવન, વાવાઝોડય અન ચરિવાત પરકરણ સમજાવવાનય નકી કયય.

ત માટ તમણ આ પરવતતિ કયલ ૩ ભારમા વહચી જમા (૧) યયટયબ પરથી મોડલ બનાવવાના વવડીયો શોધયા (2) આ વવડીયો જોઇન વવદાથથીઓ જાત રમકડા બન તવો પરયાસ કરવો (૩) રમકડાની સમજયતી આપયા બાદ પાઠયપયસતક પરમાણ અભયાસ કરાવવો. વવજાન વવષયમા આવતા પવન, વાવાઝોડય અન ચરિવાત સમજાવતી વખત સૌપરથમ યય-ટયબ પરથી પરકરણન લરતા જરરી મોડલ કઈ રીત બનાવી શકાય તના વવડીયો શોધયા. આ પરકરણમા આવતા પવન અન હવાનો તફાવત સમજાવવા માટ બીજા કદવસ યય-ટયબ પરથી વવડીયો જોઇન કારળની ફરકડી બાળકોની ભારીદારીથી બનાવી. કારળની ફરકડીન પનનસલની અણી પર રાખી પરય ત ના ફરી. પરય પખો શર કરતા ફરકડી ફરવા લારી. આમ પહલા હવા હતી તો પણ ફરકડી ફરતી ન હતી પરય પવન આવતા ફરકડી ફરવા લારી. આ રીત પવન અન હવા બન અલર અલર છ ત સમજાવયય.

આરળના કદવસ યય-ટયબના વવડીયો અનયસાર બલબ અન દોરીના મોડલથી ચરિવાત કઈ રીત ઉતપન થાય છ ત સમજવામા આવશ તની જાણકારી વરભમા આપી. બીજા કદવસ વરભ કાયભ દરમયાન ચરિવાત વવશની સામાનય જાણકારી આપવામા આવી. ચરિવાતન મોડલ દારા સમજાવવા માટ દોરીથી બાધલા બલબમા રરીન પાણી ભરવામા આવયય. બલબથી બાધલ દોરીન વળ ચડાવામા આવયા. તારબાદ વળ ચડાવલ દોરી છોડી દતા બલબમા રહલ શાત પાણીમા વમળ ઉતપન થવા લાગયા. ધીર ધીર બલબની ફરવાની રમત વધવા લારી અન બલબમા રહલ પાણીના વમળની રમત મા પણ વધારો થયો. આમ સમયદરમા ધીર ધીર ઉતપન થયલ વમળ આરળ જતા ચરિવાતનય સવરપ ધારણ કર છ ત સમજાવવામા આવયય.

મોડલ દારા કટલય સમજી શક ત માટ પવન, વાવાઝોડય અન ચરિવાત પાિ ભણાવયા પહલા અન મોડલ દારા ભણાવયા બાદ વરભના ૨૦ બાળકોની ૭ માકભ ની એકમ કસોટી લવામા આવી હતી. તનય પકરણામ નીચ મયજબ છ:

૭ િાકમ ની એકિ કસોટી પાઠ ભણાવયા પહલા િળવલ િાકમ પાઠ ભણાવયા બા િળવલ િાકમ

૦ માકભ ૨ ૦

૧ માકભ ૧ ૧

૨ માકભ ૩ ૦

૩ માકભ ૪ ૧

૪ માકભ ૭ ૧

૫ માકભ ૧ ૫

૬ માકભ ૧ ૮

૭ માકભ ૦ ૧

રરહાજર વવદાથથી ૧ ૩

કયલ ૨૦ ૨૦

39

મોડલ દારા વવદાથથીની શીખવાની પરકકયામા ભારીદારી વધતા શાળાના બીજા શશકષકોની મદદથી રણણત અન વવજાન વવષયના બાકીના પરકરણના ટોવપકના શકષણણક મોડલ બનાવાવનય નકી કયયભ. ધોરણ ૬ થી ૮ મા રણણત અન વવજાન વવષયના શશકષણ કાયભ દરમયાન ભણાવલ ટોવપક અન તના સદભભ સાઠહત તરીક બતાવલ વવડીયો પરથી બાળક બીજા કદવસ વસટ પપર, વસટ CDક DVD, ચયબક, કદવાસળીના બોકષ,પલાનસટકની નળી અન બોટલ વરર નકામી વસય બીજા કદવસ શાળાએ લાવ અન કરશષના સમયમા યય-ટયબ પરના વવડીયો અન શશકષકો અન બાળકોના અનયભવ આધાર મોડલ બનાવ. જરર પડ તા શાળાના શશકષક મારભદશભન અન સહાયતા કર. આ રીત ૩ મઠહનામા કરશષ દરમમયાન બાળકોએ કદવાસળીના બોકષમાથી પીનહોલ કમરા, ATM, ઘર કઈ રીત સયભ પરકાશનો ઉપયોર થઇ શક તનય મોડલ વરર જવા ૧૨ મોડલ, પલાનસટકની બોટલમાથી બોટલ બાસટ, વોટર પપ, એર પપ, બોટલ કાર, બોટલ રન વરર જવા ૨૫ મોડલ, પપરમાથી પપર રન, બલનનસર જોકર, પપર એરોપલન વરર જવા ૨૩ મોડલ, પલાનસટકની નળીમાથી સસપનર, લીફટીર રન વરર જવા ૧૭ મોડલ, ચયબકમાથી ડોલ ડાચ, ચયબકીય સસપન અન રોલ વરર જવા ૭ મોડલ, CD ક DVDમાથી ૭ મોડલ અન વસટ મટીરીયલમાથી, JCB, હાયડર ોલીક જક વરર જવા ૪૦ મોડલ બનાવયા. આ રીત રિણ મઠહના સયધી બાળકોએ શશકષક સાથ મળીન કરશષના સમય દરમમયાન ૧૩૧ શકષણણક મોડલ બનાવયા. તમાથી ૨૦ જટલા મોડલ બાળકો પોતાની જાત ઘરથી બનાવીન લાવયા. આ રીત બાળકો વવજાન વવષયવસયન ‘લરનર બાય ડયઈર’ દારા શીખતા થયા. આ મોડલ બનાવવાથી વવદાથથીઓ વવજાન અન રણણત વવષયના અઘરા મયદાન સરળતાથી સમજી યાદ રાખતા થયા.આ પરયોરની અસરકારકતા તપાસવા માટ એકમના અત કસોટી લવામા આવ છ. કસોટીનય પકરણામ ૬૦ થી ૭૦ ટકા મળયય. નવા સરિમા જયદા-જયદા મોડલ અન પરોજકટ કાયભ દારા વવજાન અન રણણત વવષયના અઘરા મયદા શીખવાનય વવદાથથીઓએ નકી કયય છ.

પરવયમત ક શકષણણક મોડલ બનાવી શીખવાની પરકકયામા વવદાથથીઓની ભારીદારી વધારી તન સરળતાથી અઘરા મયદા સમજાવી શકાય ત સદશ સાથ હાલ મમરલબન આબોલી પરાથમમક શાળામા શશકષક તરીક પોતાની ફરજ બજાવી રહા છ.

https://youtu.be/lWfl6cYlrxo

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

હિઞા વિષ જાણકઞારી આપિઞા મઞાટ બનઞાિલ ફરકડી

પઞાણીમધા િમળની સમજતી આપતઞા મીરલબન

40

શશકષકન નઞામ: ડાભી રાિજીભાઈ જાવભાઈમોબઞાઈલ નબર: ૯૯૨૫૮ ૮૯૦૬૯ઇમલ આઈ. ડી.: ramjidabhi33@gmail.com

વવજાન વર શ કપ

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી ભોળાવર પાથમિક શાળામદ. ખડસલીયા, તા.જી. ભાવનગર - ૩૬૪ ૦૭૦

ભાવનરર જીલલાના ભાવનરર તાલયકાના છવાડાના રામ ખડસલીયામા આવલી શી ભોળાવદર પરાથમમક શાળામા ૫/૭/૨૦૧૦ ના કદવસ શી રામજીભાઈ જાદવભાઈ ડાભી ની ધોરણ ૬ થી૮ (ઉચતર પરાથમમક વવભાર) મા રણણત-વવજાન શશકષક તરીક

ભરતી થઈ. આ સમય ધોરણ૧ થી૮મા કયલ ૨૮૫ બાળકો અન ૯ શશકષકો હતા.

રામજીભાઈએ જયાર શાળામા રણણત-વવજાનના વરયો લવાની શરઆત કરી તાર મલયાકન માટ મૌશખક અન લશખત કસોટી લતા અનયભવયય ક, વવદાથથીઓ મૌશખક ક લશખત કસોટી પરત ડર હતો તમજ લાબા સમય સયધી યાદ રાખી શકતા નહોતા, બાળકોમા લશખત અભભવયકકત ઓછી હતી, વવજાન જવા વવષયમા બાળકો પરશનોના જવાબો બરાબર આપી શકતા ન હતા. આથી આ સમસયાના ઉકલ માટ રામજીભાઈ સતત પરયતો કરતા જયદી જયદી પધમતઓ અપનાવતા, બાળકોન રસ પડ તવી વવજાન વવષયમા પરવમતઓ કરાવતા પણ બાળકોનય મૌશખક અન લશખતકસોટીમા પકરણામ યોગય ન આવયય.

વષભ ૨૦૧૧-૧૨ ની શરઆતથી જ રામજીભાઈ ડાભીએ નકી કયય ક ભોળાવદર શાળાના બાળકોન વવજાન જવા વવષયમા રસ-રધચ લાવવા માટ કકવઝ સપધયાનય આયોજન કરવય જથી રમત રમતની સાથ પોતાનય પયનરાવતભન કરી શક. આથી સૌ પહલા રામજીભાઈએ ધોરણ૬ થી ૮ ના વવજાન વવષયના પાઠયપયસતકમાથી ૫૦૦ MCQ પરશનોની એક બયક બનાવી. આ પરશનોનો દરક પરકરણના ખણ ખણ થી લીધા હતા જથી પર પરકરણનો ફરીથી અભયાસ થઇ શક. MCQ પરકારના આ પરશનોની PPT બનાવી અન શાળામા GHCL કપની તરફથી મળલા પરોજકટરમા દરક બાળકોન પરશનોનો અભયાસ કરાવયો.

MCQ પરશનોની એક કકવઝ તયાર કરી. આ કકવઝમા MCQ પરશનો, એક વાકમા જવાબ, ફોટા બતાવીન સવાલ-જવાબ અન વવજાનના પરાયોતરક સાધનો બતાવીન સવાલ-જવાબ વરરનો સમાવશ કરવામા આવયો. આ કકવઝ પરોજકટર પર લવાનય નકી કયય. આ માટ શાળામા LCD ન કોમપયયટર સાથ કનકટ કરી વવજાન વવષયમા મયલયાકન અન દરઢીકરણ માટ ધોરણ૬ થી૮મા દર અિવાકડય એક કકવઝ સપધયાનય આયોજન કરવામા આવયય. આ માટ ધોરણ ૬ થી૮ ના બાળકોન વરભ પરમાણ ૪ જયથમા વહચવામા આવયા. જથમા શશકષક દારા પરશનોતરી કરવામા આવ છ, જ બાળકનો પરશન ખોટો પડ ત ટીમમાથી આઉટ રણાય છ, અન છલલ જ બાળક બધાજ પરશનોના સાચા જવાબ આપ ત બાળક વરડભ કપ વવજતા રણાય છ. દરક ધોરણ મયજબ એક એક બાળક વવજતા નકી થાય છ. જ બાળકો વવજતા બન તન અમારી શાળામા ઉજવાતા રાષટર ીય તહવારો ૧૫મી ઓરસટ અન ૨૬મી જાનયઆરીમા SMC સભયોના હસત ઇનામો આપીન બહયમાન કરવામા આવ છ. આ કકવઝ સપધયાન એક વષભ સયધી ચલાવવામા આવી.તારબાદ પરવતતિ કટલી કારરત છ ત માટ લશખત અન મૌખીક કસોટી પણ લવામા આવી જના પરથી જાણવા મળયય ક, જમા ધોરણ ૬ થી ૮ મા સમયરાળામા શકષણણક બાબત યાદ રાખવામા અન તન યાદ રાખવામા સરતા રહી, બાળકો વવજાન જવા વવષયમા રસ દાખવતા થયા. બાળકો વવજાન મળામા પણ ભાર લવા લાગયા. ‘વરડભ કપ વવજાન’કકવઝ પરયોરની સફળતા જોઈન કલસટરની બીજી શાળામા પણ વવજાન શશકષકો દારા પોતાની શાળામા આવી કકવઝ સપધયાનય આયોજન કરવા લાગયા.

શી ભોળાવદર પરાથમમકશાળામા હાલમા પણ દર અિવાકડય કકવઝ સપધયાનય આયોજન થાય છ પણ આ કકવઝ ફકત વવજાન પયરતી ના રહતા રણણત,અગજી,સામાલજકવવજાન, ગયજરાતી અન ઠહદી એમ બધાજ વવષયોમા કકવઝ સપધયાનય આયોજન થાય છ. દરક વવષયમા સરરાશ પરશનો ૩૫૦ થી ૪૫૦ વચ છ જના થકી પરો વવષય કવર કરવાની કોશશશ કરી છ. જમા દરક બાળકો ભાર લવા માટ થનરન છ. બાળકો આધયનનક શશકષણ મળવ ત જરરી છ, બાળકો પોત જાત જ શાળામા સરકાર તરફથી મળલા ૧૧ કોમપયયટર, ૧ LCD ટીવી તમજ GHCL કપની તરફથી મળલ પરોજકટર ઓપરટીર કરી શક છ અન કડલજટલ શશકષણ મળવ છ. આજયબાજયની ૧૦ જટલી શાળાઓમા આ પરકારશી ભોળાવદર પરાથમમકશાળાની પરરણાથી કકવઝ સપધયા યોજવામા આવ છ. ૨૮મી ફબયઆરી રાષટર ીય વવજાન કદવસની ઉજવણીના ભારરપ શાળામા વરડભ કપ વવજાન કકવઝ સપધયાનય આયોજન કરાય છ, જમા અમારા કલસટરની ૭ શાળાના બાળકોન ભાર લવા માટ આમવરિત કરાય છીએ. અન વવજતા ટીમન ઇનામ આપીન પરોતાઠહત કરાય છ.

સહકઞાર સાઈ ધદવકદિાર પી.િઠવા નીતાબન૯૮૭૯૩ ૦૭૨૫૦

41

https://youtu.be/hKuyV-_zH5k

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

અલગ અલગ જર પઞાડીન કરિઞામધા આિતી કિઝ સપધધા

કિઝ સપધધામધા હોશભર ભઞાગ લતઞા વિદઞારથીઓ અન વિદઞારથીની

42

શશકષકન નઞામ: બોલણીયા વવજયભાઈ ગોરધનભાઈમોબઞાઈલ નબર: ૯૯૭૯૭ ૦૩૫૪૧ઇમલ આઈ. ડી.: vijaybolaniya@gmail.com

ચાલો વવટાતમનની સાપસીડી રમીએ

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી પાથમિક શાળા નબર-૩ ચદડાતા. ચદડા, જી. સદરનદરનગર - ૩૬૩ ૪૧૦

વવજયભાઈ રોરધનભાઈ બોલણીયા વષભ ૨૦૧૫ મા સયરદરનરર લજલલામા ચયડા તાલયકાની શી પરાથમમક શાળા નબર ૩ ચયડામા રણણત-વવજાન શશકષક તરીક જોડાયા. આ શાળામા વષભ ૨૦૧૮ મા ૫૫૧ બાળકો અન ૧૮ શશકષક મમરિો હતા. વવજયભાઈ ધોરણ

૬ થી ૮ મા વવજાન વવષય ભણાવતા હતા જમા ધોરણ ૮ મા ૧૨૫ તથા ધોરણ ૭મા ૯૦ તમજ ધોરણ ૬મા ૧૧૫એવી કયલ સખયા હતી.

ધોરણ ૭ મા વવજાન વવષયમા આવતા પરકરણ ૨મા ‘આહારના ઘટકો’ ભણાવતી વખત જાણયય ક, બાળકો વવટામીનના સતોત અન વવટામીનની ઉણપથી થતા રોરો યાદ રાખવામા ભલ કર છઅન નીચ આપલ વવટામીનના સતોત અન તની ઉણપથી થતા રોરોમા અદલ-બદલ થઇ જાય છ.

વવટામીનનય નામ વવટામીનના સતોત વવટામીનની ઉણપન કારણ થતા રોરો

A પાલક, કોબીજ, મળાના પાન, પપયય, ટામટા, રાજર, કરી, સીતાફળ, દધ, માખણ, ઘી, કળા

રઠટનોલ,આખો અન તવચાની જાળવણી માટ, રતાધળાપણય

B દધ, લોટ, અન જરબવાળા ફળની અદરથી, ઘઉ, પાકલ, મરફળી

B1 - થાયામીન, જવરાસાયણણક કરિયાઓ માટ, બરીબરીB2 - કરબોફલવવનB3 - નનયાસીનB5 - પનટોથનનક ઍલસડB6 - પાઈકરડોકસાઈનB7 - બાયોઠટનB9 - ફલલક ઍલસડB12 - સાયનોકોબલમમન

C પાદડાવાળા શાકભાજી અન ખાસ કરીન આમળામાથી ઓસોરબક ઍલસડ, રોરપરમતકારક શકકત માટ, સવથી

D સયભકકરણો,રાજર, ટામટા, નારરી, લીલા શાકભાજી, નાકરયળ, માખણ, પપયય, દહી, ઘી, બીટ અન મળામાથી

કનલસફરોલ, હાડકાની વનધ માટ, સયકતાન

E ઘઉ, જવ, ખજર, ચણા, લીલા શાકભાજી, મલાઈ, માખણ, વનસપમત તલ, સન ફલાવર અન મકાઈના તલમાથી

કોફરોલ, કોષોની અખકડતતા માટ, પાડય રોર

K લીલા શાકભાજી કફલોકવનનન, લોહીનય નઠહ જામવય, યકતના રોરો

મધયાહન ભોજન અનનયમમત હતા સાથ દાળ માથી ટામટા કાઢી નાખતા અન લાપસી પણ ઓછી ખાતા. ઘર ફળ અન શાકભાજીની છાલ સરખી રીત કાઢ જથી તના વવટામીન નાશ ન પામ ત શીખવવા માટ રમતા રમતા વવટામીનના સતોત અન વવટામીનની ઉણપથી થતા રોરોની માઠહતી આપવાનય નકી કયય. આ જ સમય સમથભના પરોજકટનય કાયભ પણ કરવાનય હય આ આધાર બાળકો નવરાશના સમય આકમા ક બીજ પયસતકો પાછળ આપલ સાપસીડી આનદથી રમતા હતા તથી વવટામમનની સાપસીડી બનાવવાનય નકી કયય.

જયન, ૨૦૧૮ મા વવટામીનના સતોત અન વવટામીનની ઉણપથી કયો રોર થાય તનો ચાટભ બનાવયો. આ ચાટભના આધાર વવટામીન અન તની ઉણપન લરતા રોરના ધચરિો બનાવવા આવયા આ ઉપરાત વવટામીનના રસાયણણક નામ પણ સાપસીડી માટ તયાર કરવામા આવયા.ફળ અન શાકભાજીના નમયના શાળામા લાવવામા આવયા અન વવટામીન પરતકષ જાન આપવામા આવયય.

૧૦ આડા અન ૫ ઉભા ખાના વાળી એટલ ૫૦ ખાનાની વવટામીનના સતોત અન વવટામીનની ઉણપની ધચરિ સાથ માઠહતી આવરી લવામા આવી. સામાનય સાપસીડી જમ જ અજરર અન નનસરણી અન પાસાનો પણ સાપસીડીમા ઉપયોર કરવામા આવયો. એક સાથ ચાર બાળકો આ સાપસીડી રમી શક. ૫૦ ખાનાની સાપસીડીમા રમતા બાળકો ૧૨ નબરના ખાના પર પહોચ તાર આ ખાનામા અજરરનય

43

https://youtu.be/nYc93kmdgAo

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

મો અન સાથ વવટામીન D ની ઉણપ તવય લખલય છ. અજરર કયકરાન રળી જતા અજરરની પયછડી વાળા ૧ નબરના ખાનાએ રમનાર પહોચ અન તા વવટામીન D ની ઉણપથી સયકતાન રોર થાય તની માઠહતી મળવશ. આ રીત ૫૦ ખાનામા ૪ નબરના ખાનામા પહોચતા આમળા,લીબય,સતરા અન ખાટા ફાળો વવષ લખલ છ અન રમનાર ૪ નબરના ખાનામા પહોચ તાથી સીડી દારા ૧૫ નબરના ખાનામા લઇ જાય તા ખાના નબર ૪ ની વસય માથી વવટામીન C મળ તની માઠહતી છ. આમ ૫૦ ખાનાની સાપસીડીમા વવટામીન સતોતો અન વવટામીનની ઉણપથી થતા રોરો વવષ માઠહતી બાળકો રમતા રમતા મળવ છ. બાળકો કરશષ અન ફી તાસમા બાળકો આ સાપસીડી રમ અન બાકીના બાળકો ત જોવ છ. આ સાપસીડી એક સાથ ચાર બાળકો રમી શક અન ૮ થી ૧૦ બાળકો જોઈ શક તવી મોટી સાઈઝની બનાવવામા આવી છ.

આ પરયોરના મયલયાકન માટ ૧૫ જયલાઈ, ૨૦૧૮ના રોજ ધોરણ ૭ ના કયલ ૪૦ વવદાથથીઓની ૧૦ પરશનની એક કસોટી લવામા આવી.૧૦ પરશનો નીચ મયજબ છ:

કરિ પશો પશો

૧. એક બાળકન આખ ઓછય દખાય છ તો તન કઈ તકલીફ હશ? ૬. વવટામીન C આપણન કવા ફાળો માથી મળ છ?

૨. આપણ કવો આહાર લવો જોઈએ? ૭. એક ભાઈન રળામા રોઈટર થયો છ તો તઓન શય ખાવય જોઈએ?

૩. વવટામીન D આપણન કયાથી મળ છ? ૮. વવટામીન B શમાથી મળ છ?

૪. કા વવટામીન આપણા શરીરમા જ ઉતપનથાય છ? ૯. વવટામીન E ની ઉણપથી કયો રોર થાય છ?

૫. દધન શા માટ સપણભ ખોરાક કહ છ? ૧૦. વવટામીન B ની ઉણપથી કયો રોર થાય છ?

૪૦ વવદાથથીઓએ મળવલ પકરણામ નીચ મયજબ છ.

૧૦ ગયણ માથી મળવલ ગયણ ૧૦ ૯ ૮ ૭ ૬ ૫ ૩

વવદાથથીની સખયા ૮ ૮ ૪ ૧ ૬ ૧૧ ૨

આ રીત શાળાના બીજા બાળકો સાપસીડી રમતા રમતા વવટામીનના સતોત અન વવટામીનની ઉણપથી થતા રોરો વવષ માઠહતરાર થયા. જીવનમા સમતોલ આહારનય મહતવ સમજી આરોગયપરદ ખોરાકની ટવ પણ બાળકોમા વવકસતી જોવા મળી.

વવજાન વવષયના અઘરા મયદા રમત દારા વવદાથથીઓન સરળતાથી શીખવી શકાય ત સદશ સાથ વવજયભાઈ બોલણીયા હાલ સયરદરનરર લજલલાની શી પરાથમમક શાળા નબર ૩ ચયડામા પોતાની ફરજ બજાવી રહા છ.

મધયઞાહન ભોજનમધા વિદઞારથીઓ શઞાકભઞાજી પરતઞા પમઞાણમધા લઈન ખઞાઈ જરી તમન વિટઞામીનની ઉણપરી રોગ નઞા રઞાય ત ચકઞાસતઞા શશકષક શી

વિટઞામીનની ઉણપરી રતઞા રોગો વિષ સરળતઞારી જાણકઞારી મળ ત મઞાટ બનઞાિલ વિટઞામીન િઞાળી સઞાપસીડી

વિદઞારથીઓની મદદ લઈન વિટઞામીન સીડી બનઞાિી રહલઞા વિજયભઞાઈ

44

શશકષકન નઞામ: િકવાણા ધરાબન નયનકદિાર મોબઞાઈલ નબર: ૯૭૨૭૦ ૪૪૧૯૯ઇમલ આઈ. ડી.: dnkhasia@gmail.com

વનસપતિન જાિીએ

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી રવવપદરા પાથમિક શાળારવવપદરા, તા. પટલા, જી. આણ - ૩૮૮ ૧૨૦

ધરાબન નયનકયમાર મકવાણા જયલાઈ, ૨૦૧૦ મા આણદ લજલલાની રવવપયરા પરાથમમક શાળામા શશકષક તરીક જોડાયા. ધોરણ૧ થી ૮ સયધીની શાળામા ૮૫ કયમાર અન ૯૨ કનયા, એમ કયલ ૧૭૭ બાળકો અન ૬ શશકષક મમરિો હતા. ધારાબન ધોરણ ૬ થી ૮ મા રણણત

અન વવજાન વવષય ભણાવ છ.

કડસમબર, ૨૦૧૬ મા ૮ કયમાર અન ૧૬ કનયાની સખયા ધરાવતા ધોરણ ૬ ના વરભમા વનસપમતન જાણીએ પાિ ધરાબન ભણાવયો. પાિ ભણાવતી વખત વનસપમતના વવવવધ ભારો તથા પયષપના વવવવધ ભારો વવષ બોડભ પર આકમત દારા બતાવયા. પરય જયાર વવદાથથીઓન આ ભારોન જાત દશયાવવાનય કહવામા આવ, તો તઓ ત દશયાવી શકા ન હતા. આ સમસયા દર કરવા ધરાબન મકવાણાએ પોતાના વવદાથથી કાળ દરમમયાન પોતાના શશકષક કોરા કારળમા જ પરવતતિ કરાવતા ત સકપબયકમા કરાવવાનય નકી કયય.

સકપબદક એટલ શદ?અભયારિમન અનયરપ અન જઠટલ મયદાનય સરળતાથી પકરકષા વખત વાચન થાય ત માટ જરરી માઠહતીની એક નોધ પોથી એટલ ‘સકપબયક’. આ સકપબયક એટલ સાદી બયક અથવા તો રફબયક પર શકષણણક બાબતના મહતવના જરરી મયદાઓ તથા માઠહતીના પપર કટીર તમજ જ-ત વસયઓ ન પજ પર લરાવવામા આવ છ. જયાર પણ પયનરાવતભન કરવાનય થાય તાર આ બયકમા જરરી લારતા અઘરા મયદા જોઇન સરળતાથી યાદ રાખી શકાય છ.

શરઆતમા વરભના ૫ બાળકોનસકપબયક અન બાકીના બાળકોન કોરા કારળની બયક વરભમા લઇ આવવાનય કહય. તારબાદ સૌપરથમ ધોરણ ૬ ના બાળકોન ‘વનસપમતન જાણીએ’ પરકરણ ફરીવાર વરભખડમા સમજાવવામા આવયય અન દરક બાળકન શાળામા બરીચામાથી એક-એક પયષપ આપવામા આવયય જ તમણ શશકષકની મદદથી પોતાનીસકપબયક અન કોરા કારળ વાળી બયકમા લરાવયય. પછી પયષપના રર, કદ તમજ તમા રહલા આતકરક ભારો વજર ચરિ, દલચરિ, સતીકસરચરિ, પયકસરચરિ કોન કહવાય ત લરાડલ પયષપમા દખાડી તના દરક ભાર વવશ બાળકોન માઠહતી આપી અન ત માઠહતી બાળકોએ પોતાની સકપબયક અન કોરા કારળ વાળી બયકમા નોધી.

બાળકોન પોતાની સકપબયક અન કોરા કારળવાળી બયકમા લરાવલ પયષપનય અવલોકન કરવાનય કહવામા આવયય અન ઘર જઈન બીજા ફલ શોધીન પોતાનીસકપબયક અન કોરા કારળવાળી બયકમા લરાડીન વરભખડમા શીખવલ વવવવધ ભારો તમા દશયાવવાનય કહવામા આવયય. બીજા કદવસ ૨૦ જટલા બાળકો પોતાની સકપબયક અન કોરા કારળવાળી બયકમા ગયલાબ,જાસયદ અન બારમાસી જવા પયષપો લરાવી તના ભાર વવષ માઠહતી લરાવી લાવયા.

બાળકોએ સકપબયક અન કોરા કારળવાળી બયકમા લરાડીન લાવલી માઠહતીની ચકાસણી કરવામા આવી. મોટા ભારના બાળકોએ સતીકસરચરિ અન પયકસરચરિ દશયાવવામા ભલ કરી હતી. ત સયધારવા માટ બીજા અલર-અલર પયષપો મરાવી પરોકષ રીત સતીકસરચરિ અન પયકસરચરિ, પરારવાઠહની, બીજાશય, બીજાડ, પયષપદડ, જપરિ, દલપરિ, પરારનલલકા, ત ય અન પરારાસન બતાવી તની માઠહતી આપવામા આવી.

આ પરયોરના પકરણામ સવરપ લરભર ૧૫ થી ૨૦ વવદાથથીઓએ પરથમ વષભમા પોતાની જાત સકપબયક બનાવી અન એકમ કસોટીમા ૨૪ માથી ૧૯ બાળકો પયષપના ભારો અરના પરશનના સાચા જવાબ આપી શકા. આ પકરણામ જોઇન તમન આ જ પરયોર વવજાન વવષય સયધી સીમમત ના રહતા રણણત વવષયમા પણ આવરી લીધો. બાળકો ગયણોતવ અન વારષક પરીકષામા પણ પયષપના ભારો અતરભત પરશનોના સાચા જવાબ આપી શકા. સકપબયક અન કોરા કારળવાળી બયકની પરવયમત બાળકો પોતાના માતા-વપતા અન મમરિોન બતાવી. કઈક નવય કયયાના આનદ સાથ શીખવાની પરકકયામા ભારીદારીમા વધારો થયો. આમ દર વષચ નવા વવદાથથી આવતાજતા અન તઓ આ સકપબયક બનાવવાની પરવમતમા જોડાવા લાગયા.

45

https://youtu.be/thlVILnJs4M

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

આ પરવતતિમા બાળકોન શીખવાની સરળતા અન મઝા આવતી હોવાથી બાકીના બાળકો પણ સકપબયક લઇ આવયા. વરભમા ૩-૪ બાળકો ૩૦ રવપયાની સકપબયક લઇ શક તવી આરથક સસમત ન હોવાનય ધયાનમા આવતા ધરાબન પોતાના ખચભ બાળકોન સકપબયક અપાવી હતી. વવદાથથીઓની સકરિય ભારીદારીન કારણ આ જ સરિમા રણણત વવષયમા ચકના પરકાર,અપણણાક, ચયષોણના પરકાર અન વરિકોણના પરકાર અન વવજાન વવષયમા પરયોરશાળાના સાધનો, પરમાણય રચના, જયોતના ભારો, દહનશીલ પદાથયો-અદહનશીલ પદાથયો, ધાય-અધાય, પપર બર, વનસપમતના ભારો અન ઈ-વસટ ટોવપક પણ સકપબયકમા પરવતતિ દારા ભણાવવામા આવયા.

હાલમા આ પરવતતિમા થોડો સયધારો કરી પરોજકટ કાયભ પણ કરવામા આવ છ. સતીકસરચરિ, પયકસર, દલપરિ, પયષપદડ, ફયલના વવવવધ ભારો, ચકના પરકાર, ચયષોણ અન વરિકોણના પરકાર, પરમાણય રચના, ઈ-વસટ, વરર ટોવપક પરોજકટ આપવામા આવ છ. વરભના ૯૦ બાળકો અલર-અલર ટોવપક પર પરોજકટ બનાવીન શાળાએ લાવ છ.

વવજાન એ છ જ તમન વવચારતા કર,તમારી આસપાસની વનસપમત, પરાણીઓ અન વાતાવરણન સમજાવ અન વવજાન વવષયના મયદા સાનનક પયયાવરણ સાથ સાકળીન વધય સારી રીત ભણાવી શકાય ત સદશ સાથ ધરાબન હાલ રવવપયરા પરાથમમક શાળામા શશકષક તરીક પોતાની ફરજ બજાવી રહા છ.

બઞાળકો દઞારઞા પોતઞાની જાત જાસદનઞા ફલ પર કરલ નઞામ નનદશટન

વિદઞારથી દઞારઞા સકપબકમધા લગઞાડલ જાસદનઞા ફલમધા આિતઞા સતીકસર અન પકસર

વિજઞાન વિષમ આધઞારરત બનઞાિિઞામધા આિતઞા પોજકટિકટ ની યઞાદી

46

શશકષકન નઞામ: ભટટ િયકભાઈ સદનીલકદિાર મોબઞાઈલ નબર: ૭૫૭૪૮ ૪૭૮૨૬ઇમલ આઈ. ડી.: lachhrasprimary111@gmail.com

બોનસાઇ આટશ

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી લાછરસ પાથમિક શાળાતા. નરાો, જી. નિમા– ૩૯૩ ૧૪૫

નમભદા જીલલાના નાદોદ તાલયકાની શી લાછરસ પરાથમમક શાળામા તારીખ ૧૪/૦૮/૨૦૧૪ મા શી મયકભાઈ HTATતરીક જોડાયા. શશકષકની ખટ હોવાથી શરઆતમા તમન ધોરણ ૭ નો વવજાન વવષય અન ધોરણ ૧ થી ૫ મા તાસ પધમતથી અભયાસ કરાવવાનય

આવયય. શરઆતમા ધોરણ ૭ ના વરભમા વવજાન વવષયમા પરથમ સરિમા આવતા એકમ પયષપ અન ફળનો અભયાસ કરાવતા હતા તાર વવદાથથીઓન વનસપમતના ભારો સમજવામા મયશકલી અનયભવી તમજ આ એકમમા આવતા બોટલબયશ, કોળય, કદમ જવા પલાનટ વવષ પાિયપયસતકમા આવય હય પરય રબર જાણકારી મળવી શકાતી ના હોવાનય જાણવા મળયય.

વષભ ૨૦૦૨-૦૩ ના વષભમા મયકભાઈ સનાતક કરી રહા હતા તાર વડોદરા મયકામ ઉનાળય વકશનમા ‘બોનસાઇ આટભ ’ શીખવવા માટ ૪ કદવસ નો એક એવા ૪ તબબકામા વકભ શોપનય આયોજન થયલ જમા તમણ ભાર લીધલો. આ વકભ શોપમા બોનસાઇ પલાનટ કવી રીત ઉરાડવો, કવી રીત માવજત કરવી વરર બાબત શીખવવામા આવી. મયકભાઈએ વષભ ૨૦૧૪-૧૫ સયધી બોનસાઇ આટભ નો ઉપયોર પોતાના માટ કયયો હતો. પોતાની શાળામા તમન જ સમસયા જોઈ ત પરથી નકી કયય ક જ વકષો આપણી આજયબાજય જોવા નથી મળતા તન શાળાના મદાનમા ઉરાડવામા આવ પરય શાળાનય જયનય મકાન તોડીન તનો કાટમાળ શાળાના જ મદાનમા નાખવામા આવલ હોવાથી તા કોઈ પણ વકષ વાવવય અશક હય. મયકભાઈએ ‘બોનસાઇ આટભ ’ નો ઉપયોર કરીન જરરી વકષ ઉરાડવાનો વવચાર કયયો જથી વવદાથથીઓ અજાણયા વકષો વવષ જાણી શક, શીખી શક અન બોનસાઇ આટભ પોતાની જાત શીખી શક. આ પરવતતિ માટ શાળાના ધોરણ ૬ થી ૮ ના સામાલજક વવજાનના શશશકષકા રધચતાબન દસાઈની મદદ લીધી.

સૌપરથમ ધોરણ ૬ થી ૮ ના તમામ વવદાથથીઓન બોનસાઇ આટભ વવષ માઠહતી આપી તમજ તના ઉપયોર વવષ માઠહતી આપી. તારબાદ આ માટ જરરી સામગી જવી ક માટી, રતી, કય ડા, રાયના છાણા, ઇટોના ૨ મી.મી. અન ૪ મી.મી. ના ટયકડાઓ વરર એકરિ કરવા ધોરણ પરમાણ જથ પાડી શાળામા સામગી લાવવા માટ ૧ અિવાકડયાનો સમય આપયો. ૭ કદવસ બાદ દરક ધોરણન શાળાના મદાનમા એકિા કયયા અન બોનસાઇ આટભ દારા વકષનય વામન સવરપ કવી રીત કરવય ત પરકટીકલ દારા સમજાવયય. તારબાદ વવદાથથીઓન પણ જથમા બોનસાઇ પલાનટ બનાવવાની પરવતતિ આપવામા આવી. તઓ આ પરવતતિમા રસપવભક જોડાયા તમજ વકષના વવવવધ ભારો વવષ સમજતી મળવી. પરથમ વષભમા વડ, ચપો, પીપળો, સાયકસ અન ફાઈકસ જવા વકષો બોનસાઇ આટભ દારા શાળામા વવકસાવવામા આવયા. વવદાથથીઓની સાથ સાથ શાળાના શશકષકોન પણ આ આટભ શીખવાડવામા આવયય. તયાર થયલ વકષોનય જતન કરવા માટ ધોરણ પરમાણ જથ પાડવામા આવયા.

વવદાથથીઓ જથમા જાત આ પરવતતિ કરી શક ત માટ શાળામા જ એક કારળ પર બધી પરોસસ લખવામા આવી જથી કોઈ પણ વવદાથથી જયા અટક તા પોતાની જાત વાચીન આરળ વધતા થયા. એક વાર વકષ વાવયા બાદ તની જાળવણી, કટીર સારી રીત થાય ત ખબ જ મહતવનય છ. આ માટની પરોસસન ‘રીપોટટીર’ કહ છ. રીપોટટીરમા અમયક સમય પછી વકષના મળ કાપવા, માટીની ફરબદલી કરવી વરર આવ છ. રીપોટટીરની સાથ સાથ સોઇલ મરકર, પોટ લસલકશન, વાયરીર, શપ ડીટમહટર (શપ કવો રાખવો?વકષ કવી રીત કાપવય?), ફડ પરોસસસર, ઇનસકકટીસાડીર વરર શીખવવામા આવયય. આ માટ જરરી ખચભ કરવા શાળાન મળતી ઇકો કલબ ગાનટ અન રીર ફાઉડશન ગાનટનો ઉપયોર કરવામા આવયો.

વષભ ૨૦૧૪-૧૫ મા જ ધોરણ ૬ થી ૮ મા આવતા વવવવધ એકમની સમજતી માટ ‘બોનસાઇ આટભ ’ નો ઉપયોર કરીન અભયાસ કરાવવાનય શર કયય:

ધોરણ એકમ એકમનય નામ શય શય શીખયા

૬ ૪ બીજ બીજના પરકારો, ફલાવો અન અકયરણ

૬ ૫ વનસપમતન જાણીએ મળ, પરકાડ અન પણભની સમજતી

૭ ૩ વનસપમતના અરો મળ, પરકાડ અન પણભના કાયયો, બષપોતજભન

૮ ૨ પયષપ અન ફળ પયષપના પરકારો, કાયયો, પરારનયન અન તના પરકાર

47

https://youtu.be/2MPW_AYaiYU

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

બોસઞાઇ આટટ શીખિી રહલઞા મયકભઞાઈ

બોસઞાઇ પલઞાનટ કિી રીત બનઞાિવ તની જાણકઞારીમળિી રહલઞા વિદઞારથીઓ

બોસઞાઇ પલઞાનટ મઞાટ જરરી સઞામગી

પકરણામ સવરપ જયન, ૨૦૧૫ મા વરસાદની ઋયમા વવદાથથીઓએ પોતાના ઘર જથમા જ પોતાની જાત વરસાદના પાણીમા ઉરી નીકળલા નાના છોડન ઘરમા જ પડલા છીછરા ડબબામા જરરી માટી, ઈટોના ટયકડા નાખીન ધોરણ ૬ થી ૮ મા કયલ ૭ જટલા બોનસાઇ પલાનટ તયાર કરી શાળામા લાવયા. જ જથના વવદાથથીઓ જયદા જયદા પલાનટ લાવયા હતા, શાળા પકરવાર સમકષ તમના કામની પરશશા કરવામા આવી. જ બોનસાઇ શાળામા આવયા તન સાચવવાની, પાણી પાવાની, ખાતર નાખવાની જવાબદારી ધોરણ પરમાણ જથમા આપવામા આવી. મયકભાઈએ વકષોનય બોનસાઇ આટભ શશખવાડયા બાદ આ વકષોનો ઉપયોર કા કા થાય ત ઈનટરનટના માધયમ દારા વવડીયો બતાવવામા આવયો તમજ તની બજાર રકમત શય હોય ત જણાવવામા આવયય. વવદાથથીઓન પણ કઇક નવય શીખયાનો અહસાસ થયો. આ વષચ પણ આરળના વષભમા ઉરાડલા બોનસાઇ પલાનટનય રીપોટટીર વવદાથથીઓ પોતાની જાત કરી શક ત માટ મારભદશભન આપયય.

વવદાથથીઓમા અદરથી જ નવા નવા છોડ વવષ જાણકારી લવાની જીજાસા વધી. પોતાની નજીક જ નવો છોડ મળતો ત શાળામા લઈન શશકષકન પછતા થયા. મયકભાઈ પણ અમયક છોડન ઓળખતા નહોતા જથી તઓ વવદાથથીઓન માઠહતી આપી શકતા ન હતા. આ જ સમય ફસબયકમા તાના ફોરસટ ઓકફસર કનય યોરી એ ‘વન વરડો’ નામનય પજ બનાવલ. આ પજ પર મયકભાઈ જોડાયા અન જ છોડ વવષ ખબર ના પડ ત છોડનો ફોટો મકતા એટલ તના વવશની તમામ માઠહતી જવી ક છોડની પરજામત, સાઈનટીકફક નામ, તની ઉપયોતરતા અન છોડનો પકરચય વરર બાબત જણાવવા પજના મમબર કોમનટ કરતા. મયકભાઈ આ કોમનટના સહાર વવદાથથીઓન જ ત છોડ વવષ માઠહતી આપતા જના પકરણામ વવદાથથીઓમા વનસપમત જરત વવષ લારણી બધાય. સમય જતા બોનસાઇ પલાનટમા ફળ-ફલ આવતા થયા આ જોઇન વવદાથથીઓન જથમા કરલ કામ અર આનદનો ભાવ ચહરા પર સપષટ જોવા મળયો. ઇકો કલબ અતરભત શાળાના કમપસની જ મયયાદા હતી ત દર થઇ. કદબ જવા વકષ ફકત પાઠયપયસતકમા જ ના રહતા બોનસાઇ આટભ દારા શાળામા ઉરાડવામા આવયા. હાલમા કયલ ૨૧ જટલા બોનસાઇ પલાનટ છ.

IIMAઅન GCERTના સયયકત ઉપરિમ નમભદા મયકામ આયોલજત જીલલા કકષાના એજયકશન ઇનોવશન ફર તમજ સાપયતારા મયકામ આયોલજત રાજય કકષાના એજયકશન ઇનોવશન ફરમા પોતાનય બોનસાઇ આટભ પરદરશત કયય. જીલલા અન રાજય કકષાના અદાજ ૫૦૦+ શશકષક મમરિોન આટભ વવશની ઝરોકષ કોપી આપવામા આવી જથી તઓ પણ શાળામા બોનસાઇ કરી શક.

વષભ ૨૦૧૭-૧૮ મા શી લાછરસ પરાથમમક શાળામા બોનસાઇ આટભ અતરભત ૨૧ જટલા જયદા જયદા બોનસાઇ પલાનટ છ જના દારા ધોરણ ૫ થી ૮ મા આવતા વનસપમતના વવવવધ એકમો સમજાવવામા આવ છ.

સામાજિક જાગતત માટવવજાનનો ઉપયોગ

ગ

50

શશકષકન નઞામ: ભલગાિીયા રલીપભાઈ. સી.મોબઞાઈલ નબર: ૯૯૨૩૨ ૦૯૩૦ઇમલ આઈ. ડી.: dcbhalgamiya1880@gmail.com

એક મયઠડી કઠોળ – કયપોષિ હટાવો

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: નગર પાથમિક શાળા નબર ૧, કના શાળા, હનદિાનગઈટ, તા. બોટા, જિ. બોટા - ૩૬૪ ૭૧૦

કદલીપભાઈ ભલરામીયા વષભ ૧૯૯૮ થી શશકષક તરીકના અનયભવ સાથ ૨૦૧૨ મા બોટાદ લજલલાની નરર પરાથમમક શાળા નબર ૧ મા શશકષક તરીક જોડાયા. ધોરણ ૧ થી ૮ ની આ શાળામા ૬૫ કયમાર અન ૨૩૫ કનયા મળીન કયલ ૩૦૦ બાળકો અન ૧૧ શશકષકો

છ. કદલીપભાઈ ધોરણ ૫ થી ૮ મા વવજાન વવષય ભણાવ છ. વષભ ૨૦૧૩મા શાળામા આરોગય તપાસણી કાયભરિમ અતરભત ડોકટરના મારભદશભન નીચ ૭૫ કનયાઓનય ઠહમોગલોબીન તપાસ કરતા ૫૫ કનયાઓનય ઠહમોગલોબીન મારિ ૬ થી ૯ મળયય, જ ૧૨ થી ૧૬ વચ હોવય જોઈએ. ડોકટર જણાવયય ક બાળાઓમા ઠહમોગલોબીનની ઉણપ છ.

તારબાદ બાળાઓના નાસતાના ડબબાની તપાસ કરી, તો જોવા મળયય ક બાળાઓ નાસતામા પરોટીનવાળી વસયઓ નઠહ પણ મમરા, કયરકય ર જવી વસયઓનો ઉપયોર કર છ. ડોકટરની સલાહ પરમાણ તમના આહારમા પરોટીનયયકત આહાર જવો ક કિોળ અન શાકભાજીનય પરમાણ વધારવાની જરર હતી. શાળાના બીજા શશકષક મમરિો અન SMCના સભયો સાથ ચચયાના અત કનયાઓન નાસતામા કિોળ અન લીલા શાકભાજી આપનય નકી કયય.

પરય, કિોળ લાવવય કાથી? હજી પણ એક સમસયા હતી. આ સમસયાના નનવારણ માટ “એક મયઠી કિોળ–કયપોષણ હટાવો” નામનો પરયોર શાળામા અમલમા મકવામા આવયો. આ પરયોરના ભારરપ દર શયરિવાર નકી કરલ ધોરણના બાળકો તથા સટાફ પોતાન ઘરથી મર, મિ,ચણા,લીલા વટાણા વરરમાથી કોઈ એક મયઠી કિોળ શાળામા લાવ. પરાથભના બાદ બાળાઓ દારા બધય કિોળ ભગય કરીન, પલાળીન એક સયતરાઉ કાપડમા ફણરાવવા માટ મકવામા આવ. પછી બીજા કદવસ શનનવાર મધયાહન ભોજન યોજનાના સચાલકના સહયોરથી ફણરાવલા કિોળન લીબય, મીિય , લીલા મરચા, ટામટા, કોથમીરના વઘારથી પૌશષટક ડીશ તયાર કરવામા આવ છ અન તન મદાનમા પરદશભનમા મકવામા આવ છ. શનનવાર બાલસભા અન કસરત બાદ કરશષમા નકી કરલ ધોરણની બાળાઓ આ કિોળનો નાસતો કર છ. આ પરયોરની શરઆતમા કિોળ ઘરથી લાવ તાર તમા કચર અન કાકરા જોવા મળતા. આ મયશકલી નનવારવા શાળાના શશશકષકા બહનો અન બાળકોની ટીમ બનાવી કરશષમા કિોળની સાફ-સફાઈ કરવામા આવતી. વાલી દારા શાળામા કમ કિોળ મરાવવામા આવ છ તવા પરશનો કરતા તના નનરાકરણ માટ SMC સભયો અન શાળાના વરભશશકષકોએ આપણા શરીર માટ કિોળની જરકરયાત અન ફાયદા વવષ જાણકારી આપી સમજાવયા મઠહનામા એક વખત શાળામા તમામ બાળક ઘરથી કિોળ લાવતા અન શાળામા કિોળ ભળનય આયોજન કરવામા આવય. જાયનટસ ગયપ ઓફ બોટાદ અન સહલી જાયનટસ ગયપના દાતાઓના સહયોરથી માચભ, ૨૦૧૩ સયધી ૭ વખત શાળાના તમામ બાળકો માટ કિોળ ભળનય આયોજન કરવામા આવયય. નરર પરાથમમક શશકષણ સમમમત-બોટાદ તરફથી પણ આ પરયોર માટ આરથક સહયોર આપવામા આવયો. શાસનાધધકારી કચરી અન જીલલા શશકષણાધધકારી કચરી દારા તાલયકા અન લજલલા કકષાએ તાલીમમા અન ચચતન શશબરમા આ પરયોર માટ શાળાન પરોતાહન આપવામા આવયય. આ રીત દાતા અન સમાજના સહકારથી ધોરણ પરમાણ નકી કરલ વારા પરમાણ ૬ મઠહના સયધી આ પરયોર શાળામા અમલમા મકવામા આવયો. આ પરયોરના પકરણામની જાણકારી માટ માચભ ૨૦૧૩મા ફરી બાળાઓનો ઠહમોગલોબીન ટસટ કરવામા આવયો અન ઠહમોગલોબીનમા વધારો થઇ આક ૧૦ થી ૧૪ વચની મારિામા જોવા મળલ. આ પરયોરથી બાળાઓની હાજરીની સખયામા પણ વધારો થયો. ધોરણ ૭-બ મા આ પરયોર પહલા ૩૬ થી ૪૦ બાળકો હાજર રહલા પરયોર બાદ ૪૫ સયધી બાળકોની હાજરી જોવા મળી. આવી રીત તમામ વરભ અન શાળાની સરાસરી હાજરીમા વધારો જોવા મળયો. બાળકોના નાસતાના ડબબામા પણ હાલ કિોળ જોવા મળ છ. બાળકો ઘર પણ મર,મિ,ચણા વરરની ભળ બનાવી ખાય છ અન બાળકોના ઘર પણ પહલા મારિ મસરની દાળનો ઉપયોર કરવામા આવતો હતો તના સાન કિોળના ઉપયોરમા વધારો થયો ત વાતની જાણકારી વાલી મીટીર અન વાલી જયાર બાળકોન શાળાએ મકવા-લવા આવ તાર મળી. આમ શાળાનય સમાજ સાથ જોડાણ પણ થયય.

51

https://youtu.be/qcY5psJ76yo

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

આ પરયોરન રાષટરપમતભવન, કદલલીમા ઇનોવશન રલરીમા “એજયકશન ઇનોવશન” વવભારમા કાયમી સાન મળલ છ.ગયજરાત સરકાર પણ આ પરયોર આધાર ડીસમબર, ૨૦૧૭થી સમગ રાજયમા મધયાહન ભોજન બાદ દરરોજ ૪ વાર ચણા ચાટ,ફણરાવલ મર, કિોળ ભળ નાસતા રપ આપવાનય નકી કયય.સામાનય પરીસસમતમા બાળકો ઘર કિોળ ખાવાનય ટાળતા હોય છ. બાળકો માટ શશકષક રોલ મોડલ હોય છ. તથી શશકષક બાળકોન કિોળ ખાવાના ફાયદા સમજાવ અન જાણકારી આપ તો બાળકો કિોળ ખાય અન કયપોષણની સમસયા દયર કરી શકાય ત સદશ સાથ હાલ કદલીપભાઈ બોટાદ લજલલાની નરર પરાથમમક શાળા નબર ૧ મા મયખય શશકષક તરીક પોતાની ફરજ બજાવી રહા છ.

આરોગય ચકઞાસણી કરતઞા ડોકટર

વિદઞારથીનીઓમધા હહમોગલોબીનન પમઞાણ જળિઞાય રહ ત મઞાટ આપત કઠોળન સલઞાડ હોશ હોશ કઠોળ ખઞાતઞા વિદઞારથીનીઓ

52

શશકષકન નઞામ: આચાયમ ભાવનાબનમોબઞાઈલ નબર: ૯૮૨૫૭ ૮૩૦૦૯ઇમલ આઈ. ડી.: drgohil2212@gmail.com

અધશરધા નનવારવા માટ શશકષિ

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી રાજપર કના પ પાથમિક શાળાતા. વઢવાણ, જિ. સદરનદરનગર - ૩૬૩ ૦૩૦

ભાવનાબન આચાયભ સયરદરનરર લજલલાની શી રાજપર કનયા પરાર કદર પરાથમમક શાળામા વષભ ૨૦૧૫મા મયખયશશકષક તરીક જોડાયા. ધોરણ ૧ થી ૮ ની આ કનયાશાળામા ૨૦૮ કનયાઓ અન ૮ શશકષક મમરિો હતા. ભાવનાબન ધોરણ ૬ થી ૮ મા સામાલજક

વવજાન વવષય ભણાવવાનય શર કયય.

શાળાના શશકષક મીરાબન ચૌહાણ ધોરણ ૬ થી ૮ મા વવજાન વવષય ભણાવ છ. ફબયઆરી, ૨૦૧૭મા તમની અન શાળાના અનય શશકષક મમરિો સાથ ચચયા-વવચારણા કરતા જાણવા મળયય ક શાળાની વવદાથથીનીઓ પાસથી અધશદાન લરતી કટલીક વાતો સાભળવામા આવી જવી ક,“અમન મલી વસય નડ છ”,“મારા ભાઈન તાવ આવયો તો તન મારા બાપા ભવા પાસ લઇ રયા હતા, તાથી તાવ ઉતરી રયો”,“રામમા આ જગયાએ ભત થાય છ, તા રારિ ભડકા થાય છ”. શાળાના શશકષક મમરિો સાથ ચચયા બાદ વજાનનક પરયોર દારા અધશદા દર કરવા શાળામા અધશદા નનવારણ કાયભરિમ કરવાનય નકી કયય.

આ કાયભરિમ માટ સૌપરથમ યય-ટયબ વવડીયો અન શાળાની લાઈબરી અન ઈનટરનટ પરથી માઠહતી એકિી કરવામા આવી. વવજાન શશકષક મીરાબન અન શાળાના અનય શશકષક મમરિોની મદદથી વાલી અન વવદાથથીનીઓ કઈ કઈ અધશદામા માન છ તની જાણકારી મળવવા માટ ૧૦ પરશનોની પરશનાવલી તયાર કરવામા આવી. ધોરણ ૬ ની ૨૫, ધોરણ ૭ ની ૨૨ અન ધોરણ ૮ ની ૨૩ વવદાથથીઓની પાસથી આ પરશનાવલીના આધાર માઠહતી લવામા આવી. પરશનાવલીના આધાર જાણવા મળયય ક ૯૦% વવદાથથીનીઓ અધશદામા માન છ અન ત અનયરપ વતભન કર છ.

નાળળયરમાથી ચયદડી નીકળવી, પાણીમા આર લારવી, હાથમાથી કકય ખરવય, નજર ઉતારવી, હાથમા દીવા કરવા, ભતની ચોટલી પકડવી, મરજમાથી મલ કાઢવો, પાણીમાથી દધ બનાવવય. કકયના પરલા પાડવા, રાખ સળરાવવી, લીબયમાથી લોહી કાઢવય, માતાજીનો માડવો, લોહી નીતરતી છબી વરર જવી અધશદા વવદાથથીનીઓમા જોવા મળી. મીરાબન ચૌહાણ, ધોરણ ૬ થી ૮ ની વવદાથથીનીઓ અન શાળા પકરવારના બીજા સભયોની મદદથી ૩૦ પરવતતિ દશયાવતો અધશદા નનવારણ કાયભરિમ તયાર કરવામા આવયો. આ ૩૦ પરવતતિ માટ જરરી વસય, પરવતતિ કઈ રીત કરવી અન તના પકરણામ વરરની વવસત માઠહતી નીચ કોષટકમા આપલ છ:

સહકઞારચૌહાણ િીરાબન૯૯૦૪૬ ૦૧૧૦૮

કરિ પવતતિનદ નાિ વસદઓની યાી પવતતિની વવગત વજાનનક તથય

૧ યજકય ડીમા આર ઉતપન કરવી

લાકડાનો વહોર, પોટશશયમપરમનિટ, ગલીસરીન, ચમચી

યજકય ડીમા લાકડાના વહર વચ પોટશશયમપરમનિટ નાખી ચમચીમા ગલીસરીન લઇ યજકય ડીમા નાખતા થોડીવારમા શય થાય છ ત જોયય.

યજકય ડીમા પોટશશયમપરમનિટ નાખલ હોય છ તના પર ગલીસરીન નાખતા બન વચ પરકકયા થઇ આર ઉતપન થાય છ.

૨ હાથમા સળરતા દીવા રાખવા

કદવટ, એરડીયાનય તલ, ઘી, દીવાસળી

એરડીયામા કદવટનો નીચનો ભાર ૩-૪ કલાક બોળી રાખી તારબાદ વાટનો ભાર ઘીમા બોળી રાખયો. કદવટન હાથની હથળી પર મકી દીવાસળી વડ દીવો પરરટાવયો.

એરડીયામા કદવટનો નીચનો ભાર બોળલ હોવાથી ત ઝડપથી સળરતો નથી. મારિ વાટ જ ઘીમા બોળલ હોવાથી સળર છ. એરડીયય ઝડપથી રરમ થય ન હોવાથી હાથ પર દઝાય નથી.

૩ હાથમાથી કકય ક ભસમ ખરવવી

કફનોલફથલીન, ધોવાના સોડાનય દાવણ અથવા ચનો

એક હાથમા ધોવાના સોડાનય દાવણ અન બીજા હાથમા કફનોલફથલીન લરાવતા બન હાથ ઘસતા હાથમા શય રર પકરવતભન થાય છ ત જોયય. ધોવાના સોડાના સાન ચનો પણ લઇ શકાય.

ધોવાનો સોડા કષાર છ તનય પાણીમા બનાવલ દરાવણ બઇઝ તરીક વતચ છ. ચનો લીધલ હોય તો ચનો બઈઝ છ. કફનોલફથલીનનય દરાવણ બઈઝનય સચક છ. ત બઈઝ સાથ પરકરિયા કરી રર પકરવતભન દશયાવ છ.

53

૪ કકય પરલા પાડવા/માતાજીની પધરામણી થવી

પીળી કાડભ શીટ (હળદરવાળય કાપડ),ધોવાના સોડાનય દાવણ અથવા સફદ ચયનામા બોળલ કાપડ, હળદર

પીળી કાડભ શીટ નીચ જમીન પર પાથરી. પર ધોવાના સોડા દાવણમા થોડીવાર પલાળી રાખયા. હવ પર પીળી કાડભ શીટ પર મકી પરલાનય અવલોકન કયય.

હળદર કોઈપણ બઇઝ સાથ લાલ રર આપ છ.આ પરવતતિમા ધોવાના સોડાનય દાવણ અન ચનો બઇઝ છ તથી ત લાલ રર આપ છ.

૫ પાણીમા શશવસલર તર છ

થમયોકોલનો ટયકડો, કાળો રર

થમયોકોલના ટયકડાન શશવસલરના આકરામા કાપી લીધો. પાયાના ભાર પહોળો અન સમયલન જળવાય તવો રાખવો. શશવસલરન કાળો રર કરી સયકવી દીધો. પાણીના પારિમા આ શશવસલર મયકતા ત તર છ.

થમયોકોલ પાણી કરતા હલકય હોવાથી ત પાણી પર તર છ. મકદરોમા આવી જ રીત દસ-દસ કકલો ઘીના શશવસલર પાણી પર તમના પોલા આકારન લીધ ઘનતાના નનયમનયસાર પાણી પર તરી શક છ.

૬ ઉકળતા તલમા પરી તળવી

પરી માટ લોટ, િડય તલ, તળવા માટ વાસણ

પરીનો લોટ બાધી થપીન જાડી પરી બનાવવી પણ પરીન વણવી નઠહ. વાસણમા તલ રરમ કરી થપીન તયાર કરલી પરી તમા નાખી. હાથ પર િડય તલ લરાવી રરમ તલમાથી પરી કાઢી.

હાથ પર િડય તલ લરાવી રરમ તલમા બોળતા ત રરમ થાય એ પહલા હાથ તલમાથી બહાર કાઢી લઈએ છીએ તથી દાઝય નથી. વળી પરી થપીન બનાવલ હોવાથી ત રરમ વરાળ પણ નથી કાઢતી તથી દાઝય નથી.

૭ જીભમાથી વરિશળ પસાર કરવય

ધાયનય વળાકવાળય વરિશળ અથવા ધાયનો સળળયો

વળાકવાળો ભાર હાથવડ સતાડીન વરિશળન જીભમા ઉતારવાનો ડોળ કયયો. વળાકવાળો ભાર જીભમા રોિવી વરિશળ જીભમાથી પસાર કયયાનય કહય.

વરિશળનો સળળયો વળાકવાળો હોવાથી જીભ સાથ રોિવાય જાય છ.બહારથી દખાવમા જીભમાથી પસાર થયલો દખાય છ.

૮ લીબયમા ચયડલ/ડાકણ લાવી કાપી નાખવી

લીબય, ચપય, પોટશશયમપરમનિટ અથવા ફીનોલફથલીન

ડાકણ પકડવાનો ડોળ કરી લીબય વયકકતના માથા પર ફરવયય. ચપાન ધોઈન ડાકણ મારવા માટ લીબય કાપયય.

ચપય ધોવાના બહાન ફીનોલફથલીનમા બોળીન લીબય કાપવામા આવયય. તથી લીબયના એલસડ સચક ફીનોલફથલીન સાથ લાલ રર આપયો જન લોહી કહી લોકોન છતરાય છ.

૯ આતમશકકત વડ પરસાદ આપવો.

પરસાદ માટ પડા, બરફી વરર

આખી બાયનો ખલતો ઝભભો પહયયો. અદરના ભાર બાયમા પરસાદ છય પાવી દીધો. ચમતાકરક રીત પરસાદ હાથમાથી બહાર લાવયાનો ડોળ કયયો.

ઝભભાની બાયમા સતાડલો પરસાદ મારિ હાથ કરામત કરી હાથની મયઠીમા લીવી શકાય છ. અહી ચમતાકરક નઠહ મારિ હાથ કરામત જ છ.

૧૦ નનજીભ વ વસયન આતમશકકતથી ખસડવી

સફરજન, રોળ દડો, બરડી, પાતળી દોરી, ટબલ, મોટય ઢાકવાનય કપડય

ટબલ લઇ તન મોટા કપડા વડ ઢાકી દીધય.બરડીન પાતળી દોરી વડ સરકાવી શકાય ત રીત બાધી. બરડીન ટબલ પર કપડા વડ ઢકાય ત રીત રોિવી દીધી. ટબલ પર મારિ સફરજન દખાય ત રીત બરડીમા વચ રોિવી દીધય. અહી સફરજનન બદલ દડો પણ લઇ શકાય. ટબલના છડા પાસથી દોરી ખચતા સફરજન(દડો) આપોઆપ ખસ છ.

હાથ કરામત દારા વસયઓ ખસડાય છ.

૧૧ ચમતાકરક રમાલ (રમાલ સળગયો પણ બળયો નઠહ)

મોટો રમાલ, પાણી, ઈથાઈલ આલોહોલ, માચીસ, ચીવપયો

રમાલન ઈથાઈલ આલોહોલ ૨ ભારનય અન ૧ પાણીના મમશણમા થોડી વાર બોળયય. તારબાદ પાણી ટપક નઠહ તવો ભીનો રમાલ થાય તારબાદ તન માચીસ વડ સળરાવયો. (ચીપયા વડ રમાલ પકડવો અન દઝાય નઠહ તનય ધયાન રાખવય.)

ઈથાઈલ આલોહોલ અન પાણીના મમશણન લીધ રમાલ સળરાવતા ઈથાઈલ આલોહોલ સળર છ અન પાણીના લીધ રમાલ બળતો નથી.

54

૧૨ ઉકળતા તલમા હાથ નાખી સતતાની ખરાઈ કરવી

૬-૭ લીબય, તલ, તપલી/કઢાઈ, ચલો/રસ

તપલીમા ૬-૭ લીબયનો રસ કાઢો. તના ઉપર થોડય તલ નાખી ઉપરની સપાટી પર પાતળય સતર બનાવયય. તપલી રરમ કરવા મકી.

તપલીમા લીબયનો રસ હોવાથી રરમ કરતા પહલા ત રરમ થાય છ અન તલ તો ઉપરના સતરમા હોવાથી ત રરમ થય નથી અન હાથ બોળતા દાઝય નથી.

૧૩ ન ા ળળયરમાથી ચયદડી ,કકય ,ચોખા વરર કાઢવા

નાળળયર, નાની લાલ ચયદડી, કકય , ચોખા, મીણ, ડીસમીસ જવી ધારદાર કોઈ વસય

નાળળયરના છોતરા ઉતારી એક આખ ડીસમીસની મદદથી તોડી તમા સોય/સયયા વડ ચયદડી, કકય , ચોખા નાખયા. નાખતા પહલા નાળળયરના છોતરા ટ નઠહ તનય ધયાન રાખય. મીણ રરમ કરી મીણની મદદથી કાણય બધ કરી દીધય. ફોડતી વખત મીણ દખાય નઠહ તનય ધયાન રાખય. જરર લારી તા છોતરા ગયદરથી ચોટાડી દીધા.

અરાઉથી નાળળયરમા બધય મયકલ જ હોય છ. છતરામણી કરી માતાજી પધાયયા એવય કહવાય છ.

૧૪ નાળળયર માથી મરત કાઢવી

નાળળયર,મીણ,ડીસમીસ જવી ધારદાર કોઈ વસય

નાળળયરના થોડા છોતરા દર કરી તની એક આખ ડીસમીસની મદદથી તોડી નાખી. મીણ રરમ કરી આખય નાળળયર મીણથી ભરી દીધય. તારબાદ મીણથી જ આખ બધ કરી દીધી. મીણ િડય પડતા નાળળયરમા ચોકકસ આકાર બન છ.

અરાઉથી લોકોન છતરવા મીણની મદદથી નાળળયરમા મરત તયાર કરાય છ.

૧૫ નજર બાધવી લોટો અથવા નાની ટબયડી(સાકડા મો વાળી)કાચની નાની બોટલ પણ લઇ શકાય, કાપડ, દોરી

લોટામા પાણી પરપર ભરી તના મો પર કપડય ઢાકી એક જ ઝટક તન ઉધો વાળી કપડાન દોરીથી સખત રીત બાધી દીધય. લોટામાનય પાણી નીચ ઢોળાય છ ક નઠહ ત જોયય.

વવજાનની દરશષટએ જોતા સાકડા મો વાળા લોટાન કાપડ બાધી હવાચયસત કરતા હવાનય દબાણ નહીવત થઇ જતા અદરનય પાણી થોડીવાર બહાર આવય નથી.

૧૬ નાળળયરન પાણીથી સળરાવવય

નાળળયર, ગલીસરીન,પોટશશયમ પરમનિટ, વાટકી, ચમચી

નાળળયરના છોતરા વચ પોટશશયમ પરમનિટ નો પાવડર થોડા થોડા અતર સતાડી દીધો. એક વાટકીમા ગલીસરીન ભરી પાણી નાખતા હોવાનો ડોળ કરી ૨-૩ ચમચી નાખી.

ગલીસરીન અન પોટશશયમ પરમનિટ વચ પરકકયા થઇ આર ઉતપન થાય છ.KMnO4(પોટશશયમપરમનિટ) + C3H8O3 (ગલીસરીન) → આર + રાખ + CO2 (કાબભન ડાયોકાઈડ)

૧૭ હાથ ક કારળ પર અકષર ક નબહામણી આકમતઓ આપોઆપ બનાવવી

મધ, ઝીણી રાખ (ખાડનય પાણી મધના બદલ લઇ શકાય), ખાલી રીફીલ

કારળ ક કારળ પર ખાડની ચાસણી અન ખાલી રીફીલથી નબહામણી આકમત તયાર કરી. લખાણ પર રાખ ભભરાવવાથી થોડીવાર પછી અકષરો ઉપસ છ.

ખાડના પાણી પર રાખ ચોટી જતા આવય થાય છ.

૧૮ કાળભરવ/ ભત લોહી પીવ છ

થાળી, કાચનો ગલાસ, બતિી, પાણી, માચીસ, કકય અથવા પોટશશયમ પરમનિટ, સટીલનો ગલાસ

થાળીની કકનારીઓ પર અથવા ગલાસના તળળય પોટશશયમ પરમનિટ નો ભકો નાખયો. થાળીની વચ મીણબતિી સળરાવી તના પર ઉધો ગલાસ ઢાકો.

મીણબતિીની મદદથી હવાના દબાણના લીધ ગલાસની અદર હવા રરમ કરતા કકય ક પોટશશયમ પરમનિટ ઉપરની તરફ ચઢ છ.

૧૯ પાણીનય લોહી બનાવાવની શકકત

બ ગલાસ – એક કાચનો બીજો સટીલનો,કકય અથવા પોટશશયમ પરમનિટ

સટીલના ગલાસમા તળળય પોટશશયમ પરમનિટ લરાવી કાચના ગલાસમા ભરલ પાણી નાખય ફરી ત પાણી કાચના ગલાસમા નાખય.

પાણી સાથ કકય અથવા પોટશશયમ પરમનિટનજર ચકવી ભળવી દવાય છ. ત રરીન બન છ. રરીન પાણીન લોહી બનય એમ કહવાય છ.

55

૨૦ પાણીમા આર લરાવવી

પાણી, સસપકરટ, સોકડયમના ટયકડા

પાણી ભરલા એક પારિમા આહયમતના બહાન ચમચીમા સસપકરટ પાણીમા નાખી મરિ બોલતા-બોલતા સોકડયમના ટયકડા નાખયા.

પાણી+સસપકરટ+સોડીયમ→ ધડાકા સાથ આર

૨૧ પાણીમા આર લરાવવી

પાણી, પચર સોલયશન ટયબ, માચીસ

હવન કય ડ જવા પારિમા તળળય થોડય પાણી ભયય અન ચમસી વડ પચર સોલયશન પાણીમા નાખી તન આર લરાવી.

પાણીમાના પચરના સોલયશનમાના રસાયણના કારણ ત સળર છ.

૨૨ મરજનો મલ કાઢવો

લીબય, લાલ-લીલો-પીળો રર ધરાવતી નાડા છડીનો દોરો

લીબયન મધયમાથી કાપી નાડાછડી અદર નાખી ૨-૩ વાર ઘસીન બહાર કાઢતા રર વાળી નાડાછડી કાળા રરની થાય છ.

લીબયમાનો એલસડ નાડાછડીના દોરા સાથ પરકકયા કરી તન કાળો રર આપ છ.

૨૩ સવયભ ભરવાન પરરટ કરવા

કિોળના દાણા, નાની પલાસટીકની બોટલ, પાણી

૮ થી ૧૦ કદવસ પહલાથી કિોળ ભરલ નાની પલાસટીકની બોટલ તયાર કરી રાખી હતી. બીજ અકય કરત થતા કદમા વધારો થતા દબાણના કારણ બોટલ ટી રઈ.

આ રીત કોઈ શશવસલર આકારના પથથર નીચ બીજ વાવી બીજ અકય કરત થતા સવયભ ભરવાન પરરટ થયા તવય કહવાય છ.

૨૪ અદરશય શાહીથી લખવય

ખાલીપન, લીબયનો રસ, મીણબતિી, કારળ

વાટકીમા કાઢલ લીબયના રસમા ખાલીપનન બોળીન કારળ પર લખય. આ કારળ મીણબતિીની જયોત પર રાખય.

લીબયનો રસ અન કારળનો સલયલોઝ મીણબતિીની જયોત પર મકતા તટલા લખાણવાળો ભાર મશ વડ અલર ઉપસી આવ છ.

૨૫ ખીલીની પથારી પર સયવય (સોયથી પણ ફયગરો ન ફટવો)

ફયગરો, દાત સાફ કરવાની ખોતરણીનય બડલ (સલોટપની જરર પડ)

એક ફયગરો ફયલાવી તન દાત સાફ કરવાની ખોતરણીના બડલ પર મયકીન દબાવયો.

ખોતરણીઓ દારા ફયગરા પર લારય દબાણ વહચાઇ જાય છ તથી ફયગરો ફટતો નથી. આ રીત ખીલીઓ પર સયઈ કરતબ કરતા કોઈ પણ ઈજા થતી નથી.

૨૬ ભતની ચોટલી પકડવી

લોટો, ચોખા, લોટાથી ડબલ મોટી ડીસમીસ

ચોખાથી છલોછલ ભરલા એક લોટામા ડીસમીસ તળળય અડાડી ઉપર-નીચ કરતા ચોખા ભરલ લોટો ઉચકાય છ.

ચોખાન ડીસમીસથી થોડા ખાડતા તા ડીસમીસ દબાણપવભક ચોટી રહ છ અન લોટો ઊચકી શકાય છ.

૨૭ સાકરનો ટયકડો સળરાવવો

સાકર, રાખ, માચીસ સાકરનો ટયકડો રાખમા લપટીન સળરાવતા ત સળર છ.

રાખ ઉદીપક તરીક વતથી સાકરન સળરાવવામા મદદ કર છ.

૨૮ સાકરના રારડાન ઓરાળવો

સાકાર, સલફયકરક એલસડ

સાકરના રારડા પર પાણી કહી સલફયકરક એલસડ નાખય. કોઈ દવીશકકત ક વળરાડના લીધ સાકરનો ટયકડો ઝડપથી ઓરળ છ તવય કહય.

સાકર પર એલસડ નખાતા ત ઝડપથી ઓરળવા લાર છ.

૨૯ પાણીમાથી ફફ મારી દધ બનાવવય

ચનાનય નનતયય પાણી, સટર ો, કાચનો ગલાસ

એક પારિમા ચનાનય પાણી ઉમરી થોડીવાર રહવા દીધય. આ પાણી કાચના ગલાસમા ભરી સટર ો વડ ફક માયય.

ચનાનય નનતયય પાણી+CO2 (કાબભન ડાયોકસાઇડ)→દધ જવય પાણી

૩૦ મતલક કરતા પાણીનય કકય બનાવવય

ચનો(ફોડા વવનાનો), કફનોલફથલીન

એક વવદાથથીના અગયિા પર ચનો લરાડો. બીજા વવદાથથીએ પવવરિ પાણી(જ કફનોલફથલીન છ) કપાળ પર લરાડય. તારબાદ પહલા વવદાથથીએ બીજા વવદાથથીન મતલક કયય.

ચનો ક જ બઇઝ છ, ત સચક કફનોલફથલીન સાથ લાલ રર આપ છ.

56

અધશદા નનવારણ કાયભરિમ માટની પરવતતિ માટની જરરી વસય શાળાએ પોતાના ભડોળ માથી ખરીદી. તારીખ ૧૧ માચભ, ૨૦૧૭ ના કાયભરિમની તારીખ નકી થયા બાદ રામના સરપચ, SMC સભયો, ગામજનો અન વાલીઓન આ કાયભરિમ માટ આમરિણ આપવામા આવયય. શાળાની વવદાથથીનીઓ સઠહત કયલ ૧૫૦ થી ૨૦૦ વયકકતઓ સમકષ અધશદા નનવારણ કાયભરિમ રજય કરવામા આવયો.

ધોરણ ૬ થી ૮ ની નકી કરલ વવદાથથીનીઓ દારા અરાઉ આપલ માઠહતના આધાર મીરાબન ચૌહાણના મારભદશભન હિળ યજકય ડીમા આર ઉતપન કરવી, હાથમા સળરતા દીવા રાખવા, પાણીમા શશવસલર તરવય, આતમશકકત વડ પરસાદ આપવો, નાળળયર માથી મરત કાઢવી, પાણીનય લોહી બનાવાવની શકકત, હાથમાથી કકય ક ભસમ ખરવવી, હાથ ક કારળ પર અકષર ક નબહામણી આકમતઓ આપોઆપ બનાવવી વરર જવી ૩૦ પરવતતિ આ કાયભરિમમા સવારના ૮:૦૦ થી ૧૨:૩૦ સયધીમા રજ કરવામા આવી. આ ચમતાર કઈ રીત થાય છ તનય વજાનનક તથય આપી વવદાથથીનીઓ અન ગામજનોન અધશદા પરત જાગત કરવામા આવયા.

આ પરયોરની અસરકારકતા જાણવા માટ વવજાન શશકષક મીરાબન અન શાળાના બીજા શશકષક મમરિોની મદદથી તયાર કરલ ૧૦ પરશનોની પરશનાવલીની માઠહતી ધોરણ ૬ ની ૨૫, ધોરણ ૭ ની ૨૨ અન ધોરણ ૮ ની ૨૩ વવદાથથીનીઓ પાસથી લવામા આવી. તમાથી ૯૫% વવદાથથીનીઓએ ચમતાર (અધશદા) પાછળ વજાનનક તથય જવાબદાર છ તવી માઠહતી આપી. વાલી મયલાકાતમા પણ વાલીઓ ચમતાર (અધશદા) પાછળના વજાનનક તથય સમજયા છ તની જાણકારી આપી. વવદાથથીનીઓમા વજાનનક વલણનો વવકાસ, ગામજનોમા અધ શદા અર જાગતતા અન વવદાથથીનીઓ સરળતાથી પરયોરો કરતી અન અનયન સમજાવતી થઇ.

વષભ ૨૦૧૮મા અધશદા નનવારણ બીજી પરવતતિ સાથ કાયભરિમ કરવાના આયોજન અન વવજાનના પરયોરો ક પરવતતિ દારા સમાજનય શાળા સાથ જોડાણ થઇ શક ત સદશ સાથ ભાવનાબન આચાયભ સયરદરનરર લજલલાની શી રાજપર કનયા પરાર કદર પરાથમમક શાળામા મયખયશશકષક તરીક પોતાની ફરજ બજાવી રહા છ.

57

https://youtu.be/T46CpQ9HeLM

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

અધશધઞા નનિઞારણ અગ નઞાટય ભજિીન જાગમત ફલઞાિતઞા વિદઞારથીઓ

58

શશકષકન નઞામ: વાઘાણી સમતરભાઈ એન.મોબઞાઈલ નબર: ૯૮૨૫૪ ૯૬૪૨૪ઇમલ આઈ. ડી.: satish.patel.sp650@gmail.com

વજાનનક દરણટકોિ

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી શશરવાણીયા પાથમિક શાળામદ. શશરવાણીય, તા. બોટા, જી. ભાવનગર – ૩૬૪ ૭૧૦

ભાવનરર જીલલાના બોટાદ તાલયકાના શશરવાણીયા મયકામની શી શશરવાણીયા પરાથમમક શાળામા સતીષભાઈ સપટમબર, ૨૦૧૧ મા ધોરણ ૬ થી ૮ મા વવજાન વવષયના શશકષક તરીક જોડાયા. આ સમય શાળામા વવદાથથીઓની કયલ સખયા ૨૬૦ હતી જમા

ધોરણ ૬ થી ૮ મા લરભર ૧૦૦ વવદાથથીઓ હતા.

સતીષભાઈ શાળામા નવનનયયકત વવદાસહાયક તરીક દાખલ થયા તાર તમણ ધોરણ ૬ ના એક વવદાથથીના કાનમા રસી નીકળતી જોઈ. સતીષભાઈએ તન આ બાબત પછય અન તની પાસથી યોગય જવાબ ન મળતા તનો મોટો ભાઈ જ ધોરણ ૮ મા ભણતો હતો તન બોલાવયો. તમણ એન કહય ક “તારા પપાન કહજ ક તારા નાના ભાઈન કાનના ડોકટર પાસ લઈ જઈ કાન બતાવી દવા લઈ લ”. પરય સાત કદવસ બાદ સતીષભાઈએ ફરી ત વવદાથથીના કાનમા રસી જોઈ અન તના પપાન રબર શાળાએ બોલાવયા. તમણ તમન પયછય ક “તમ દવાખાન લઈ રયા?” તાર તના પપાએ કહય ક “સાહબ અમારા કયટયબના લોકોએ કીધય ક બાજયના રામમા મા પાસ હાથ મયકાવો, રખાદાદાની જગયાએ મીિાની કોથળી મકી આવયો અન ભયવાએ કીધય છ ક થોડા કદવસમા મટી જશ.”

આ વવરત સાભળયા પછી સતીષભાઈન લાગયય ક, આ સમાજ અન આ વવદાથથીઓમા વજાનનક દરશષટકોણનો અભાવ છ. તઓ પોતાની શાકરરીક સમસયા પરત બધયાન છ. તારથી ત સમાજના વાલીઓન શારીકરક સમસયા બાબત વજાનનક દરશષટકોણ સમજાવવા માડા. તમણ ત અરના સમાજમા બનલા ઉદાહરણ દારા ત અધશધા થી ક દોરા-ધારાથી થતા નયકશાન અન રભીર સમસયા વવશ સમજાવયય. તારપછી તમણ જ બાળકમા શારીકરક સમસયા દખાય ત વાલીનો રબર સપકભ કરી તન સાવભજનનક દવાખાન ક દશી-ઔષધધના ઉપચાર સચવવા શર કયયા. જ બાળકના કાનમા રસી નીકળી હતી તનો ઉપચાર બોટાદ તાલયકાની શી સોનાવાલા સરકારી હોસસપટલમા જઈન કરાવયો હતો. આ વવદાથથીએ ચોકસ તકદારી અન સારવાર લતા તની કાનમા રસી નીકળવાની સમસયા બધ થઇ છ.

વવદાથથીઓ ભવવષયના વાલીઓ છ ત વવચારથી શાળામા પરાયોતરક કાયભ થઈ શક અન વજાનનક અભભરમનો વવકાસ થાય ત હય થી તમણ પરયોરશાળા ઊભી કરી. પરયોરશાળામા તમામ સાધનો પરયોરના જથ પરમાણ રોિવયા. જ-ત વરભમા અભયાસરિમમા આવતા પરયોરની પધમતના ચાટભસ બનાવયા. ત ચાટભસ કદવાલ સાથ ચોટાડયા અન નીચ ટબલ પર ત પરયોરના સાધનો મયકા જથી વવદાથથીઓ વાચી વાચી ન પણ જાત પરયોર કરી શક અન તના પકરવાર સયધી પહોચી શક. ત ઉપરાત, દર વષચ પલબલક હલથ કર સનટર દારા યોજાતા મડીકલ કમપમા વવદાથથીઓની પરાથમમક ચકાસણી કરવામા આવતી, અન ત પરમાણ સચન તમજ દવા આપવામા આવતી હતી.. આ નવતર પરયોરથી વાલીઓન અધશધા બાબત સમજાવયા અન શારીકરક સમસયા અર માઠહતી આપયા ના બ મઠહના પછી સતીષભાઈએ શાળાની બાજયમા દર આવલા ખતરમા ખીજડા પાસ જઈન જોયય તો તા લોકો મીિાની કોથળી બાધતા હતા ત બધ થઈ રયા હતા. તા કોઈ મીિાની કોથળી જોવામા મળી નહી.

આ નવતર પરયોર દારા આ સમાજના શારીકરક સમસયા અન દોરા-ધારાના પરશનો ૧૦૦% દવાખાન પહોચતા થયા અન તનો યોગય ઉપચાર થવાન કારણ બાળકોમા ઝડપથી શારીકરક સમસયાનય નનરાકરણ થવા લાગયય તમજ શાળા પરત વાલીઓનો લરાવ વધયો. ૧૦૦% વવદાથથીઓ શાળાએ આવવા માડયા જના કારણ વાલીઓમા પણ વજાનનક અભભરમનો વવકાસ થયો. ત સમાજના લોકો શાકરરીક સવચતા બાબત સભાન બનયા અન તા માદરીનો ઘટાડો થયો છ. તાના છોકરાઓ ભણવા બાબત ૯૫% સભાન બનયા અન પોતાની કાળજી રાખતા થયા. મોટા બાળકોના આરળના શશકષણ માટ પણ મારભદશભન મળવવા શાળાએ આવતા થયા. જના કારણ ધોરણ ૮ પાસ થયા પછી વવદાથથીઓ ભણાવવાનય છોડી દતા તમાથી ૭૦% થી ૮૦% વવદાથથીઓના વાલીઓ જાગત થઈ તન આરળ ભણાવતા થયા.

59

https://youtu.be/oBNX1puHZxc

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

IIMA અન GCERTના સયયકત ઉપરિમ ભાવનરર મયકામ આયોલજત જીલલા કકષાના એજયકશનલ ઇનોવશન ફર વષભ ૨૦૧૫-૧૬, ૨૦૧૫-૧૬, ૨૦૧૭-૧૮ એમ રિણય વષભના ફરમા ભાર લીધલ છ.

વષભ ૨૦૧૭-૧૮ મા શાળામા ધોરણ ૧ થી ૮ મા વવદાથથીઓની કયલ સખયા ૧૫૦ છ અન ૯ શશકષકો છ. શાળામા આવતા વવદાથથીઓ તમજ રામ લોકો સવાસથય પરત તમજ દવાખાના અતરભત જાગત થયા છ. રામ લોકો અન શાળા પકરવારનો સબધ સારો એવો વવકસયો છ. રામમા કોઈ પણ બીમારીમા કયા દવાખાન જવય, કયા ડોકટરન મળવય, વરર શાળામા આવીન શશકષકોન પછતા થયા છ. ધોરણ ૧૦ અન ૧૨ પછી આરળ શય કરી શકાય ત બાબત મારભદશભન લવા માટ શાળાએ આવતા થયા છ. આજ સયધીમા ૧૦ જટલા વવદાથથીન શાળા પકરવાર દારા યોગય માઠહતી પરી પાડીન સારવાર આપવામા આવી છ જની યાદી નીચ મયજબ છ:

કરિ વવદાથગીનદ નાિ બીિારી અધશદા ઈલાજ

૧ રમારા અરજણ લાખાભાઈ

કાનમાથી રસી નીકળવી ચામિી માની માનતા વાલીન સમજણ આપી જીલલાની સરકારી હોસપીટલમા સારવાર કરાવલ

૨ નાયક મનદીપ વવનયભાઈ ચામડીમા ચાિા પડવા મટ નઠહ તા સયધી વાળ નઠહ કાપવા

વાલીન સમજણ આપી જીલલાના સારા સીન સપશશયાલીસટ પાસ સારવાર કરાવલ

૩ જમાડ જયશ અમતભાઈ મલકરયા તાવ ચામિી માતાન મીિય ચઢાવવય

સમજણ આપીન રામમા પી.એચ.સી. સનટરમાથી સારવાર કરાવલ

૪ જમાડ નનકય જ મયનશભાઈ કમળો મરિાવીન જ પાણી પીવાની રોર વવષ સમજણ આપી જીલલાની સરકારી હોસપીટલમા ઉપચાર કરાવલ

૫ રમારા કાજલ નાથાભાઈ કાનમાથી રસી નીકળવી ચામિી માની માનતા વાલીન સમજણ આપી જીલલાની સરકારી હોસપીટલમા સારવાર કરાવલ

૬ ડાભી નહા રાજશભાઈ ઓરી માતાજી નીકળયા છ તની દવા ના લવાય

ઓરીએ વાઈરસથી થતો એક રોર છ એની સારવાર કરાવલ

ટકનોલોજીના માધયમ દારા વવજાન

ઘ

62

શશકષકન નઞામ: પડા દરારભાઈ એ.મોબઞાઈલ નબર: ૯૪૨૮૨ ૭૦૯૧૦ઇમલ આઈ. ડી.: tushar24.pandya@gmail.com

ખગોળ વવજાન બનાવય સહલય

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી િડલીકપદરા પાથમિક શાળાતા. જનાગઢ, જી. જનાગઢ - ૩૬૨ ૧૧૦

જય નારઢ જીલલાની શી મડલીકપયરા પરાથમમક શાળા ધોરણ ૧ થી ૮ ની શાળા છ જયા ૧૩૦ જટલી સખયા છ. આ શાળામા યષારભાઈ પડયા ધો ૬ થી ૮ ના રણણત-વવજાનના શશકષક તરીક તારીખ ૦૫/૦૯/૨૦૧૧ થી જોડાયા. તઓએ જયારથી પોતાનો અભયાસ પણભ

કયયો તારથી તમન ખરોળ વવજાનમા રસ હતો. આથી તમણ ખરોળ વવજાનમા ઊડો અભયાસ કરવો હતો પણ અમયક કારણોના લીધ ત અધર જ રહી રયય. પણ તમણ પાકો નનણભય કયયો ક શશકષક બનીન વવદાથથીઓન ખરોળવવજાન વવષ જાન આપી ત કફરડમા કામ કરતા થાય જથી ત દશનય નામ રોશન કરી શક. આથી તઓ આકાશ વવશની વવવવધ માઠહતીથી કાયમ અપડટડ રહતા હતા.

ડીસમબર, ૨૦૧૧ મા ધોરણ ૬ થી ૮ ના અદાજ ૫૫ વવદાથથીઓન શાળાકીય પરવાસ માટ દીવ અન સોમનાથ લઇ રયા તાર રારિ ખયલલા આકાશમા વવદાથથીઓન ખરોળ વવજાન વવષ કટલી સમજ છ ત જાણવા માટ આકાશમા વવવવધ તારા, આકાશરરા, તારાજયથ વરર વવષ પછય. ૭૦-૭૫% વવદાથથી જાણકારી આપી ના શકા અથવા ઓળખી ના શકા. તથી ધોરણ ૬ મા વવજાન વવષયમા સરિ ૨ મા આવય પરકરણ ‘નરી આખ દખાય આકાશ’ ચલાવયય તાર વવદાથથીઓન ભરા કરીન સાજ ગીન લસર દારા આકાશ વવષ માઠહતી આપલી.

વષભ ૨૦૧૨-૧૩ મા બીજા સરિમા ફરીથી “નરી આખ દખાય આકાશ” પરકરણ ચલાવતા પહલા તારાજથન લરતા અમયક પરશનો ધોરણ ૬ ના વવદાથથીન પછવામા આવયા પણ તઓન ના આવડા. યષારભાઈએ ધોરણ ૬ ની સાથ ધોરણ ૭ અન ૮ ન પણ આ પરકરણ પરવતતિ વડ તારા જથો જવાક સપતરષ તારાજથ, શરમષિા તારાજથ અન મર તારાજથ શીખવાડવામા એક ચાટભ પપર પર અરરબતિી વડ જયદા જયદા તારાજથ પરમાણ કાણા પાડા અન એક પછી એક એક પપર દરક વવદાથથીન અવલોકન કરવા આપયય. આ પરવતતિ રાવરિના સમય કવય દખાય ત અનયભવવા માટ બલબ કયયો અન તની આરળ પપર રાખય અન વરભમા બારી-બારણા બધ કરી ધોરણ ૬ થી ૮ ના તમામ વવદાથથીઓએ પરતકષ પણ નનહાળયય. આમ વવજાનના દરક પરકરણમા કોઈ ન કોઈ પરવતતિ સાથ સાકળીન શીખવવાનય શર કયય. જાનયઆરી મઠહનામા સાજના સમય બધા બાળકોન રામમા ભરા કયયા અન તમન ગીન લસર દારા જયદા જયદા તારા જથ, તારાઓ અન ગહો વવષ સમજતી આપી.

વષભ ૨૦૧૩-૧૪ મા વવદાથથીઓન આકાશ દશભન કરાવવા માટ જરરી ટલીસોપ શાળામા ન હોવાથી જનારઢ જીલલામા આવલ લોક વવજાન કદરની મદદ વડ ત ૧ કદવસ માટ મળવીન જાનયઆરી મઠહનામા રામમા વવદાથથીઓ તમજ રામ લોકોન ભરા કરીન આકાશદશભનનો કાયભરિમ રાખવામા આવલો.

એવપરલ, ૨૦૧૫ મા રાજકોટમા કાયભરત એસટર ોનોમી કલબની મદદથી આકાશદશભનથી જયદી જયદી રીતો, એપલીકશન, તમજ ટલીસોપની માઠહતી વરર બાબત ચચયા કરવામા આવી હતી જમક SKY MAP INDIA એપલીકશન દારા આપણા વવસતારના આકાશમા તારાજથો અન ગહોન મોબાઈલમા જોઈ તની જાણકારી અન અનય અવકાશીય પદાથયોની માઠહતી મળ છ. તારબાદ યષારભાઈએ ઈનટરનટના માધયમથી આકાશ-દશભન માટ અનય એપલીકશન જવી ક STELLERIAM મોબાઈલ એપલીકશન જની ર.૧૬૦ ફી હતી ત ભરીન ખરીદલી અન SKY MAP INDIA, STARCHART APP એપલીકશન જવા આઈટી ટયલસ પોતાની પાસ વસાવયા અન શાળાના વવદાથથીઓન આકાશદશભન વવષ જાણકારી આપવામા આવી. આ ટયલસ કટલા અશ પયરવાર થાય છ ત ચકાસવા પરી-ટસટ અન પોસટ-ટસટ પણ લવામા આવી. નરી આખ આકાશદશભનનય પણ આયોજન કરલય જમા ધયવનો તારો, શયરિ ગહ અન બયધ ગહની સમજ આપી પરવાસમા લઇ રયા તાર સાજના સમય જથ પાડીન ‘તારામડળ ઓળખો’ રમત પણ રમાડવામા આવતી. આમ વવદાથથીન તારાજથ સમજાવવા લાગયય. બાળકોન એપલીકશનમા આકાશ નનહાળવાની મજા આવતી હોવાથી શાળાના બધા કોમપયયટરમા આ સોફટવર નાખવામા આવયા જથી વવદાથથીઓ કરશષ અથવા ફી સમયમા તનો ઉપયોર કરી શક. શાળામા ટલીસોપ ના હોવાથી દર વખત બીજી જગયાએથી લાવવય પડય હય જથી યષારભાઈએ સવ-ખચચ ર.૭૫૦૦ નય ટલીસોપ લઈન શાળામા ઉપયોર કરતા થયા. આ તમામ પરવમતના અત વવદાથથીઓનય મલયાકન માટ લશખત તમજ મૌશખક કસોટી લવામા આવી જમા પહલા કરતા ૮૦ % જટલો સયધારો તમન તારા, ગહો અન ઉપગહો તમજ તમની ધરીભરમણ વરર બાબત સમજવામા, યાદ રાખવામા તમજ ઓળખવામા સરળતા રહી હોય તવય જાણવા મળયય.

63

https://youtu.be/UspJa1n4eTs

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

યષારભાઈ જયાર પણ તાલયકા તમજ જીલલા કકષાએ વવજાન વવષયની તાલીમમા તજજ થવા જતા તાર આ બાબત ચોકસપણ બીજા શશકષક સાથ શર કરતા હતા. જથી ત શશકષક જો તની શાળામા ઉપયોર કર તો તમના વવદાથથીમાથી કોઈ પણ ભવવષયમા ખરોળ વજાનનક બની શક. વષભ ૨૦૧૫-૧૬ મા આજયબાજયની ૨ પરાથમમક શાળામા યષારભાઈએ પોતાનય ટલીસોપ લઇ જઈન ત શાળાના બાળકોન તથા રામલોકોન આકાશ વવષ અભયાસ કરાવયો હતો. વવદાથથીઓન ગહોના ગયજરાતી નામો જ આવડતા હતા જથી જયાર પણ ત વવદાથથીન ઇનટરનટ પર તના વવષ માઠહતી જોઈતી હોય તો મળતી ન હતી. આથી યષારભાઈએ તમની શાળા ધોરણ ૬ થી ૮ ના તમામ બાળકોન અગજીમા ગહોના, તારાના, તારામડળના, આકાશરરાના નામ વરર (દા.ત. બયધ-MERCURY-મરકયયરી) શીખવાડા. વવદાથથી પણ અગજી નામ શીખીન પોતાના વાલીના મોબાઈલમા નામ નાખીન તના વવષ માઠહતી મળવતા થયા.

યષારભાઈએ વષભ ૨૦૧૬-૧૭ મા માઉનટઆબય સસત ઓબઝરવટરીમા કાયભ કરતા તમના મમરિ પરશાત ચૌહાણન તમના ટલીસોપ સાથ મડલીકપયર શાળામા બોલાવયા અન શાળાના બાળકોન ગહો, ઉપગહો, ઉલા, ધમકય, તારાજથો, આકાશરરા વવષ તમજ ઓબઝરવટરીના કાયભ વવષ સમજતી અપાવી. આ સમય રામના લોકો તમજ શાળાના તમામ વવદાથથીઓએ હોશપવભક ભાર લીધલ.

IIMA અન GCERT ના સયયકત ઉપરિમ વષભ ૨૦૧૬-૧૭ મા જનારઢ મયકામ આયોલજત જીલલા કકષાના એજયકશનલ ઇનોવશન ફરમા પોતાનય ‘ખરોળ વવજાન બનાવયય સહલય’ રજય કયય જન ફરના મયલાકાતી શશકષકમમરિોએ પરતકષ રપ નનહાળયય અન અન ખયબ પસદ કયય તમજ પોતાની શાળામા પણ તનો અમલ કયયો.

વષભ ૨૦૧૭-૧૮ મા તમની શાળામા ધોરણ ૧ થી ૫ મા ૬૨ વવદાથથીઓ છ અન ધોરણ ૬ થી ૮ મા ૬૬ વવદાથથીઓ છ. તારીખ ૩૧ જાનયઆરી, ૨૦૧૮ ના રોજ બલડમયન અવકાશીય ઘટના ઘણા વષયો બાદ બનવાની હતી આથી આ ઘટનાન ખરોળરલસકો નનહાળી શક ત માટ યષારભાઈએ બહાનદ જીલલા લોક વવજાનકદરના સહયોરથી વવજાપયર પ સનટર શાળામા આ ઘટના જોવાનય આયોજન

કયય. જમા તાની પરાથમમક અન માધયમમક શાળાના બાળકો તમજ રામના લોકોએ યષારભાઈન તજજ તરીક બોલાવયા જયા તમન ટલીસોપ દારા બલડમયન, બલય મયન અન સયપર મયન વવષ જાણકારી આપી. વષભ ૨૦૧૮-૧૯ મા જના ટલીસોપન અદાજીત ર.૫૫૦૦૦ના સવ ખચચ અપડટ કરી આજયબાજયની શાળામા આકાશદશભન કરાવવાની છ. આથી વધય બાળકો ખરોળવવજાન વવષ જાણ અન એમા રસ લઇ પોતાનય ભવવષય શષિ બનાવી શક.

SKY MAP INDIA એપલીકશન નો ઉપયોગ કરીન આકઞાશગગઞા વિષ મઞાહહતી મળિી રહલી વિદઞારથીનીઓ

ટલીસોપ દઞારઞા આકઞાશદશટન કિી રીત કરી શકઞાય તની મઞાહહતી આપી રહલઞા તષઞારભઞાઈ

રઞાત ગઞામમધા જઈન વિદઞારથીઓ અન ગઞામ લોકોન ટલીસોપની મદદ િડ આકઞાશદશટન કરઞાિતઞા શશકષકમમતો

64

શશકષકન નઞામ: સચાણીયા ચચરાગભાઇ અમતલાલમોબઞાઈલ નબર: ૯૯૯૮૯ ૮૭૫૨૪ઇમલ આઈ. ડી.: chirag.sanchania@gmail.com

જીવવવજાન ડીજીએચડી માઈકરોસોપ સગ

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી નગર પાથમિક શશકષણ સમિમત, જાિનગર સચાજલત શાળા ન ૩૨, તા.જી. જાિનગર - ૩૬૧ ૦૦૨

આજના દવભમમ દારકા જીલલાના ખભાળીયા તાલયકાની શી રોલણ શરડી પરાથમમક શાળામા તારીખ ૦૫/૦૭/૨૦૧૦ ના રોજ શી ધચરારભાઈ ધોરણ ૬ થી ૮ મા રણણત-વવજાન શશકષક તરીક જોડાયા. ત સમય શાળા ધોરણ ૧ થી ૮ ની હતી જમા આશર

૭૦ જટલી સખયા હતી અન ૩ શશકષકો હતા. આ શાળા અમત પછાત રણાતા વવસતારમા આવલ હોવાથી વાલીઓ આરથક ઉપાજ ભન માટ સવાર રોજરારી રળવા ઘરથી નીકળી જતા અન સાજ પાછા ફરતા. ઘર પાછા આવીન કોઈ પણ વાલી પોતાના બાળકન શકષણણક રીત ઉપયોરી નહોતા થઇ શકતા કારણક તઓ અશશશકષત હતા. આ પકરસસમત વચ વવદાથથીઓ માટ જાન મળવવા એક જ રસતો હતો, શાળા.

ધચરારભાઈ જયાર ધોરણ ૬ થી ૮ ના ૩૫ જટલા વવદાથથીઓન અભયાસ કરાવી રહા હતા તાર અનયભવયય ક આ ધોરણમા ૫૦% વવદાથથીઓના વવજાન અન રણણત વવષય પાયાથી જ કાચા છ જથી તઓ મોટા ધોરણમા આવતા એકમમા બરાબર ધયાન આપી શકતા નથી અન તથી તમનો અભયાસ આરળ વધી શકતો નથી. આ મોટી સમસયાન હલ કરવા માટ ધચરારભાઈએ પોતાના લપટોપનો ઉપયોરથી અભયાસરિમન અનયરપ એનીમશન વવડીયો ઈનટરનટ પરથી ડાઉનલોડ કરીન તમજ જયદા જયદા ફલશકાડભ બનાવી તના દારા શશકષણ આપવાનય શર કયય. ધચરારભાઈના મત “વવજાન કોનસપચયયલ વવષય છ આથી જમ બન તમ વવદાથથીઓન પરકટીકલ દારા શશકષણ આપવય જોઈએ. તારીખ ૨૩/૦૮/૨૦૧૩ મા ધચરારભાઈ શાળા બદલીન શી નરર પરાથમમક શશકષણ સમમમત, જામનરર સચાલલત શાળા ન ૩૨ મા ધોરણ ૬ થી ૮ ના રણણત-વવજાન શશકષક તરીક જોડાયા. આ શાળામા ધોરણ ૧ થી ૮ ની સખયા ૧૪૦ જટલી હતી જમા ધોરણ ૬ થી ૮ મા ૭૫ હતી તમજ ૮ શશકષકમમરિોનો સટાફ હતો. આ શાળામા ધચરારભાઈન પરયોર કરાવવા માટ જોઈએ તવા અમયક સાધનો, કડલજટલ શશકષણ આપવા માટ LED ટીવી, ૧૧ કોમપયયટરની લબ, DTH ડીશ વરર સયવવધા હતી. આ તમામ સતોતોનો સદયપયોર કરીન પોતાની પાસ પહલાથી જ સદભભ સાઠહત તરીક એનીમશન વવડીયો, ફલશકાડભ અન પોતાન કડલજટલ ટકનોલોજીમા ખબ રસ હોવાથી પોતાના ઘર ઈનટરનટ દારા ધોરણ ૬ થી ૮ મા ઉપયોરી અન અભયાસરિમન અનયરપ સદભભ સાઠહત ડાઉનલોડ કરીન વરભમા તના દારા શશકષણ આપવાની શરઆત કરી. આ ઉપરાત જયા જરરી હોય તા પરયોરો નનદશભન વડ વવજાન શશકષણ આપવાનય શર કયય જ માટ પરયોરશાળામા અપરતા સાધનો હોવાથી અમયક પરયોરો થઇ શકતા નહોતા. આથી જટલા ઘટ છ ત સાધનોનય લીસટ કયય જ પકી નાની કકમતમા આવતા સાધનો શાળામા મળતી ગાનટ નો ઉપયોર કરીન બજારમાથી લાવવામા આવયા અન ઊચા ભાવ મળતા સાધનોની જગયાએ તના પરક સાધન વવકસાવવામા આવયા (જમ ક પથકરણની રળણી બજારમા ૨૫૦ રવપયાની આવતી હતી તની જગયાએ નકામી પલાનસટક બોટલમાથી આ પથકરણની રળણી શાળામા જ વવકસાવવામા આવી.) આ રીત પરથમ વષભમા ધચરારભાઈએ ધોરણ ૬ થી ૮ ના વરભમા રણણત-વવજાન શશકષણકાયભ વવદાથથીઓન રસ પડ ત રીત શર કયય.

વષભ ૨૦૧૪-૧૫ મા ધચરારભાઈ જ તકનીકથી અભયાસ કરાવી રહા છ ત જોઈ શાળાના બીજા ૫ સાથી શશકષકમમરિો વનરાજસસહ જાડજા, દીપાબન જાની, ઝરણા બન પોરચા, અરણાબન આરોલા, પનમબન મહતા પણ આ પરવતતિમા જોડાયા અન પોતાનો વવષય આ પધમતથી અભયાસ કરાવતા થયા. આ જ વષભમા ફબયઆરી, ૨૦૧૪ મા સરકાર શી તરફથી વણવપરાયલ વવવવધ શાળાકીય ગાનટ રીટનભ કરવા માટ આદશ કરવામા આવયો. આથી શાળાના આચાયભ શી વનરાજસસહ જાડજાએ ધચરારભાઈન શાળામા શય જરકરયાત છ તની પછપરછ કરતા પરોજકટર લવા માટ જણાવયય. શાળાના આચાયભન આ વાત રમી. આથી તઓ અન ધચરારભાઈએ બજારમા જઈન અક ર.૫૮૦૦૦ની કકમતનય LG કપનીનય LED ૩D પરોજકટર વસાવયય. આમ જની ગાનટ નો ઉપયોર શાળામા કડલજટલ શશકષણ મળ ત માટ કરવામા આવયો. શાળાના આચાયભ શી વનરાજભાઈએ બધા ધોરણમા કડલજટલ શશકષણ મળી રહ ત માટ ધોરણ ૧ થી ૫ મા LED ટીવી અન ધોરણ ૬ થી ૮ મા ૩D પરોજકટર વાપરવાની છટ આપી. આ પછી સરકાર શી તરફથી વવષય વસય માટ કડલજટલ સદભભ સાઠહતની DVD, SSA તરફથી સોફટવર, રોટરી કલબ દારા મળલ સોફટવર, PHET વબસાઈટ અન લનભવીટા વરરનો ઉપયોર કરવામા આવતો હતો. આ જ વષભમા શાળામા ઈનટનટ સયવવધા ઉપલબધ થાય ત માટ ઈનટરનટ ડોરલ વસાવયય. મલયાકન માટ ઓનલાઈન કકવઝ, પલીકર, સાપસીડી, લડો વરર રમતો દારા સવાલ-જવાબ ફલશકાડભ વરરનો ઉપયોર શર કયયો.

65

જયદી જયદી પધમત દારા વવદાથથીઓન શીખવાની મજા આવી અન મલયાકન બાદ મળતા પકરણામમા પણ જાણવા મળયય ક વવદાથથીઓ સારી રીત પોતાના જવાબ લખી રહા છ, બોલી રહા છ અન જ શીખયા ત સારી રીત યાદ કરતા થયા છ.

વષભ ૨૦૧૭-૧૮ મા જયાર વવદાથથીન કોષ નનદશભન કરાવવામા આવય હય તાર ધચરારભાઈએ જોયય ક વરભમા ૩૦ બાળકો હોય તો ૧ વવદાથથીન નનદશભન માટ ૧ મમનીટ એમ ૩૦ બાળક માટ ૩૦ મમનીટ જોઈએ. આમ એક તાસ પણભ થાય આથી વરભમા આકમતમા નામ નનદશભન વરર પરવતતિ માટ બીજો તાસ ફાળવવો પડતો. કોષ વાળા એકમમા કયલ ૨ કોષ હતા વનસપમત કોષ અન પરાણી કોષ, આથી ૪ તાસ ફાળવવા પડ. ધચરારભાઈ ગયરલ, યયટયબ પરથી ઓછા પસ વધય વવદાથથીઓ એક સાથ નનદશભન કરી શક તવા માઈરિોસોપની માઠહતી ભરી કરવા લાગયા. આ માટ જરરી સામગી જમ ક વબ કમ(જયનો અથવા નવો), જયનય DVD ડર ાઈવ, એક લાકડાનો બલોક, પારદશભક પલાનસટક સટીક, LED લાઈટ, ગલય રન અથવા એડહસીવ રમ, સકય ડર ાઈવર અન તયાર કરલ સલાઈડ, પણભ, લસકો, જ યની પાખ વરર એકરિ કરીન અદાજ ર.૫૦૦ થી ર.૧૦૦૦ રવપયાનય એક માઈરિોસોપ તયાર કયય. આ માઈરિોસોપ દારા સલાઈડનય નનદશભન LED ટીવી તમજ લપટોપ પર બતાવવા માટ આ મયજબ પરવતતિ કરી જમા, સૌપરથમ વબકમન લપટોપ સાથ જોડવા માટ USB કબલન બન વચ કનકટ કયય છ અન વબકમ ચાલય કયયો (કમર ચાલય કરવા માટ લપટોપમા વવડો ૧૦ વઝભન હોય તો બાય ડીફોલટ શર થઇ જાય છ અન વવડો ૧૦ કરતા નીચ હોય તો YOUCAM APP ડાઉનલોડ કરીન વાપરવામા આવ છ)જના દારા કોશ બતાવવા માટની સલાઈડની ઈમજ પરોજકટર બતાવવામા આવયય. આમ ઉપર મયજબ સટઅપ તયાર કરીન આ કડલજટલ માઈરિોસોપ ટીવી તમજ પરોજકટર પર બતાવી શકાય છ. જથી આખા વરભના તમામ વવદાથથી એક સાથ પોતાની જગયા પરથી જ ઓછા સમયમા નનદશભન કરી શક છ અન તઓ વવષય સાથ એકાતમક કળવીન વવષય આતમસાત કરી શક છ. બજારમાથી માઈરિોસોપ લઈએ તો તની કીમત ર.૨૫૦૦ આસપાસ થાય પરય ધચરારભાઈએ બનાવલ માઈરિોસોપ ર.૫૦૦-૧૦૦૦ વચ તયાર થઇ જાય છ.

IIMA અન GCERTના સયયકત ઉપરિમ જીલલા અન રાજય કકષાએ આયોલજત એજયકશનલ ઇનોવશન ફરમા નીચ મયજબ ભાર લીધલ છ.

શકષણણક વરમ પવતતિનદ નાિ જીલલા/રાજય કકષાએ

૨૦૧૬-૧૭ ટકનોલોજી દારા રણણત-વવજાનની ભાઈબધી રાજય કકષાએ

૨૦૧૭-૧૮ કડલજટલ HD માઈરિોસોપ રાજય કકષાએ

વષભ ૨૦૧૬-૧૭ મા ટકનોલોજી દારા શશકષણ અતરભત જ પણ સદભભ સાઠહત હય ત મયલાકાતી શશકષકમમરિો સાથ શર કરવામા આવયય અન વષભ ૨૦૧૭-૧૮ ના ઇનોવશન ફરના મયલાકાતી શશકષક મમરિોમાથી અદાજ ૨૦ શશકષકોના ફોન માઈરિોસોપ બનાવવા માટ આવયા છ.

વષભ ૨૦૧૭-૧૮ મા શી નરર પરાથમમક શશકષણ સમમમત, જામનરર સચાલલત શાળા ન ૩૨ મા ધોરણ ૧ થી ૮ મા કયલ ૧૩૦ સખયા છ જમા ધોરણ ૬ થી ૮ મા ૬૮ સખયા છ અન ૬ શશકષકો છ. શાળામા જાનકય જ પરોજકટ અતરભત ૨ કડલજટલ વરભખડ, એક LED ૩D પરોજકટર, એક LEDટીવી તમજ ૧૧ કોમપયયટર વાળી ઈનટરનટ સયવવધાથી સજજ લબ છ. વષભ ૨૦૧૮-૧૯ થી ધોરણ ૬ થી ૮ મા NCERTમયજબ અભયાસરિમ બદલાતો હોવાથી ધચરારભાઈ દારા જત એકમમા મયદો સમજાવવા માટ વવવવધ વવડીયો, પરઝનટશન વરર બનાવવામા આવશ અન તન વરભખડમા વવદાથથીન બતાવીન શશકષણ આપવામા આવશ. સાથ સાથ બીજી શાળા પણ તનો ઉપયોર કરી શક ત માટ તઓ પોતાની યયટયબ ચનલ “CS EDUWORLD” પર આ વવડીયો મકશ.

66

કઞાગળ પર કઞાણઞા પઞાડીન સપતરષ તઞારઞાજર વિષ આપતી મઞાહહતી

ડીજી મઞાઈકરો HD દઞારઞા મનષયનઞા િઞાળ, પઞાણી અન િનસપમત કોષની આપિઞામધા આિતી મઞાહહતી

67

https://youtu.be/CskOTLA8UZQ

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

રડશજટલ પધમત િડ ગણણત-વિજઞાનનઞા અઘરઞા મદઞા સમજાિી રહલઞા ધચરઞાગભઞાઈ

68

શશકષકન નઞામ: િોી અમિતકદિાર ધનજીભાઈમોબઞાઈલ નબર: ૮૧૪૧૧ ૧૨૧૯૬ઇમલ આઈ. ડી.: admodi911@gmail.com

કવઝ કાયશકરમ દારા અધયયન અભિરચચ પર પિાવ

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી રાિનગર પાથમિક શાળાતા. રાતીવાડા, જિ.બનાસકરાઠા -૩૮૫ ૫૧૦

બનાસકાિા જીલલાના દાતીવાડા તાલયકાની શી રામનરર પરાથમમક શાળામા તારીખ ૦૫/૦૫/૨૦૧૦ ના કદવસ શી અમમતકયમારની ધોરણ ૬ થી ૮ મા રણણત-વવજાન શશકષક તરીક ભરતી થઇ. આ સમય ધોરણ ૧ થી ૮ મા કયલ ૨૮૦ સખયા હતી અન ૯

શશકષકો હતા.

અમમતકયમાર વષભ ૨૦૧૨-૧૩ ના પરથમસરિમા ધોરણ ૬ થી ૮ મા રણણત-વવજાનના વરભ લીધા અન વવદાથથીઓ કટલય શીખયા ત જાણવા માટ એકમ કસોટી નય સમયાતર આયોજન કરતા હતા. સરિના અત તમણ એકમ કસોટીના પકરણામ પરથી જાણયય ક આ વવષયમા આવતા જઠટલ મયદા જયાર વરભમા સમજાવવામા આવ છ તાર વવદાથથીઓ ચયપચાપ સમજી લ છ પણ જયાર થોડા સમયબાદ પપર પર લખવાનય ક મૌશખક પરશનો કરવામા આવ તાર બોલી શકતા નથી. આમ જઠટલ મયદા વવદાથથીઓ સમજી નહોતા શકતા. આથી આ સમસયાના નનરાકરણ માટ શાળાના શશકષકમમરિો અન શાળાના આચાયભશી પરમાર અશયમનભાઈ સાથ ચચયા કરી પણ સચોટ વવકલપ મળયો નઠહ.

વષભ ૨૦૧૨-૧૩ ના કદવાળી વકશનમા આ સમસયા નનવારવા માટ અમમતકયમાર પોતાની જાત વવચારતા હતા તાર પોત જયાર કોલજમા વવદાથથી હતા તાર તઓન કડલજટલ ટકનોલોજીમા રસ હતો અન M.PHIL અન PHD કરતા હતા તાર ઇનોમચશન ટકનોલોજી અતરભત કકવઝ પરોગામ પર કામ કયય હય ત યાદ કયય. આ કકવઝ પરોગામનો શકષણણક ઉપયોર કરીન રણણત-વવજાન વવષયના જઠટલ મયદા સરળ રીત યાદ રાખી શક ત માટ કામ કરવા વવચાયય. ધોરણ ૬ થી ૮ ના રણણત-વવજાન વવષયમા બીજા સરિમા આવતા એકમ પરમાણ આવતા મયદા તમજ જઠટલ મયદાન સરળ બનાવવા માટ પાિયપયસતકમાથી પરશનો કાઢીન કોમપયયટરમા પોતાની જાત નાખવાનય શર કયય. કદવાળી વકશનમા ધોરણ ૬ થી ૮ ન ઉપયોરી એવા અદાજ ૨૫૦ થી વધય પરશનો કકવઝ પરોગામમા નાખીન એક કકવઝ તયાર કરી. આ કકવઝમા MCQ પરશનો, એક વાકમા જવાબ, ફોટા બતાવીન સવાલ-જવાબ અન પરાયોતરક સાધનો અર સવાલ-જવાબ વરરનો સમાવશ કરી લવામા આવયો. આ કકવઝ ઓફલાઈન પણ કામ કરી શક તવી રચના કરી એક સીડીમા લઈન શાળામા LCDન કોમપયયટર સાથ કનકટ કરીન રણણત-વવજાન વવષયમા મલયાકન અન દરઢીકારણ માટ ધોરણ ૬ થી ૮ મા બીજા સરિની શરઆતથી દર અિવાકડય એક વાર કકવઝ લવાની શરઆત કરી. આ કદવસ ધોરણ પરમાણ ૧ નબર આપવામા આવતો. આમ દર અિવાકડય ૩ નબર મળવનાર ન આવતા એક અિવાકડયા સયધી “બાળ વજાનનક” સબોધન આપવામા આવય અન શાળાના કોમપયયટરના વોલપપર પર ત રિણ વવદાથથીના ફોટો મકવાનય શર કયય. આ પરવતતિ વડ જયાર પણ ટસટ લવાની થાય તના એક કદવસ પહલાથી જ આખા અિવાકડયામા જ એકમ ચાલયો હોય તની તયારી કરીન લાવતા થયા જથી કરીન તમનય વવષય વસયનય દરઢીકરણ અન જઠટલ મયદા યાદ રાખવામા મદદ મળી. સરિમા જ વવદાથથી વધય વખત “બાળ વજાનનક” બન તમન શાળામા ઉજવાતા ૧૫ મી ઓરસટ, ૨૬ મી જાનયઆરી તમજ શાળા વારષકોતવમા રામ લોકોની ઉપસસમતમા એસ.એમ.સી. સભય દારા ઇનામ આપીન બહયમાન કરવામા આવ છ.

વષભ ૨૦૧૨-૧૩ ના બીજા સરિમા સરકાર તરફથી ૧૧ કોમપયયટર, ૧ LED ટીવી મળલા જથી તની પર શશકષક દારા યયટયબ પરથી વવડીયો, વવવવધ વવજાન વવષયના મરઝીન વરર બતાવામા આવ છ. બીજા સરિમા પણ આજ પરમાણ પરયોર હાથ ધરલો. સરિના અત વારષક પરીકષા બાદ પરથમ સરિ સાથ આ પકરણામ સરખાવતા જોયય ક, વવદાથથીઓ પહલા કરતા સરળ રીત યાદ રાખીન વવષયવસયન લખીન સમજાવવામા ફાવટ આવી છ, એકમ કસોટીમા સરરાશ ૧૫-૨૦% તફાવત જોવા મળયો, તઓનય વવષય વસય શીખવા માટ રસ અન જીજાસાવમત વધી છ. અમમતકયમારએ આ વાત શાળાના બીજા શશકષકમમરિોન જાણ કરતા વષભ ૨૦૧૩-૧૪ ના પરથમ સરિથી પોતાના વવષયમા પણ આ જ કકવઝ પદમતથી મલયાકન લવાનય નકી કયય. દર શનનવાર આયોલજત થતી બાળ સભામા ધોરણ ૧ થી ૮ મા અભયાસરિમ પરમાણ પરશનોતરી કરીન કકવઝ રમાડવાનય શર કયય. સાથ સાથ પોતાના કલસટરની ૧૦ જટલી શાળાના શશકષક સાથ પણ આ કકવઝ પરોગામ અર વાતચીત કરી શાળામા તનો ઉપયોર કરાવવા જણાવયય. આ તમામ શાળાએ વષભ ૨૦૧૩-૧૪ ના પરથમ સરિથી જરરી સાઠહત અમમતભાઈ પાસથી લઈન કકવઝ લવાની શર કરી.

સહકઞાર પરિાર અશદિાન કાનનતલાલ૯૯૨૪૩ ૧૫૭૦૮

69

https://youtu.be/DlfkBtsF_u0

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

વવદાથથીઓમા પણ વવજાન વવષય અર જાગતતા વધી જના પકરણામ શશકષક અન વવદાથથીઓ બન ભરા મળીન જયદા જયદા મોડલ બનાવીન ૨ વાર રાજય કકષાએ, ૫ વાર જીલલા કકષાએ અન ૧ વાર જાપાન ઇનટરનશનલ વવજાન ફરમા ભાર લીધો જની યાદી નીચ મયજબ છ:

વરમ ધોરણ કમતનદ નાિ

૨૦૧૨-૧૩ ૭ પીઝો સનસર દારા ઉજાભ ઉતપન કરવી (રાષટર ીય કકષાએ)

બસસટશન, એરપોટભ અન રલવસટશન પર જયા લોકોની ભીડ હોય તા અન અવરજવર વધય હોય તા આ સનસરની મદદ વડ આખો કદવસ ઉજાભ ભરી કરવામા આવ અન રારિ આ ઉજાભ માથી લાઈટ શર કરવામા આવ.

૨૦૧૪-૧૫ ૮ સલાઈડ પરોજકટર (ઇનટરનશનલ-જાપાન)

સકષમદશભક યરિ દારા એક સમય એક જ વવદાથથી સલાઈડ નનદશભન કરી શક છ. આથી સકષમદશભક યરિન LED ટીવી સાથ કનકટ કરીન એક સાથ આખા વરભન સલાઈડ બતાવવામા આવ છ.

૨૦૧૪-૧૫ ૮ એરિલલકનો ઉપયોર કરીન સમાટભ પારકર (રાષટર ીય કકષાએ)

શહરોમા પાકટીરની સમસયા હોય છ. આ સમસયા નનવારવા માટ મલટી પારકર બનાવયય જના દારા ઓછી જગયાએ વધય વાહનો સમાઈ શક.

વષભ ૨૦૧૫-૧૬ મા નજીકમા આવલ પટર ોલપપના માલલકન આ શાળાની પરવતતિ અર જાણ થતા તઓએ શાળામા એક પરોજકટર ભટ તરીક આપયય જના વડ વવદાથથીઓ કડલજટલ શશકષણ મળવી શક. શાળામા ઉપલબધ કડલજટલ સાધનો વડ ધોરણ પરમાણ વવષય શશકષક દારા સરકારશી તરફથી મળલ કડલજટલ સદભભ સાઠહત, ઈનટરનટ પરથી વવડીયો-ઓકડયો-ફોટો વરર બતાવવાનય શર કયય. વવદાથથીઓન પણ ચોક એડ ટોક પધમત કરતા કડલજટલ પધમતથી અભયાસ કરવાની મજા પડી જથી તમની જીજાસાવતતિ અન વવષય પરત રસ વધયો. આ જ વષચ મહસાણા જીલલાના ખરવા મા એજયકશનલ ઇનોવશન ફરમા પોતાનય ‘કકવઝ પરોગામ’ નય ડમોનસટરશન કયય.

વષભ ૨૦૧૬-૧૭ મા અમમતકયમાર દારા ઈ-લાયબરી શર કરવામા આવી જમા શાળાના કોમપયયટરમા સફારી, વરડભ ઇનબોકષ, સાયનસ કોનભર જવા મરઝીન મકવામા આવયા. રામ લોકોનો સહયોર દારા શાળામા સમાચારપરિ પણ શર કરાવવામા આવયય. સમાચારપરિમા જ મયદા વવષ સવવશષ જાણકારી મળવવાનય મન વવદાથથીન થાય ત ઇનટરનટના માધયમ દારા સચભ કરીન પરોજકટર પર બધા વવદાથથી સમકષ બતાવવામા આવ છ જથી તમનય જનરલ નોલજ પણ વધ.

વષભ ૨૦૧૭-૧૮ મા શી રામનરર પરાથમમક શાળા મા ધોરણ ૧ થી ૮ મા કયલ ૩૪૦ સખયા છ જમા ધોરણ ૬ થી ૮ મા ૧૦૮ છ અન ૧૧ શશકષક છ. આજ પણ શાળામા ધોરણ ૧ થી ૮ ના વવષયમા અિવાકડય એક વાર મલયાકન તમજ દરઢીકરણ માટ કકવઝ લવામા આવ છ. દર શનનવાર બાળસભામા ધોરણ ૧ થી ૮ ના વવદાથથીન ભરા કરીન પરશનોતરી કરવામા આવ છ. સરકાર શી તરફથી મળલ ૧૧ કોમપયયટર, ૧ LED ટીવી તમજ દાતા તરફથી મળલ ૧ પરોજકટર પર ધોરણ પરમાણ તાસ પધમતથી કડલજટલ શશકષણ આપવામા આવ છ. રામનરર શાળાની આજયબાજયમા આવલ ૧૦ જટલી શાળામા આ પરયોર હાલ પણ કાયભરત છ.

મલધાકન મઞાટ કરિઞામધા આિલ કિઝન આયોજન હિઞાન દબઞાણ વિષ પઞાયોતગક સમજણ આપતઞા અમમતકમઞાર

70

શશકષકન નઞામ: આખદનજી ઈમતયાઝએહિ ગદલાિહદસનમોબઞાઈલ નબર: ૯૪૨૬૭ ૮૬૯૨૦ઇમલ આઈ. ડી.: imtiyazahmed.aakhunji84@gmail.com

શરીરનય હલનચલન

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી સાલપીપળીયા તાલદકા પાથમિક શાળાતા. પડધરી, જી. રાજકોટ - ૩૬૦ ૧૧૦

રાજકોટ જીલલાના પડધરી તાલયકાની શી સાલપીપળીયા પરાથમમક શાળામા આખયનજી ઈમમતયાઝ એહમદભાઈ વષભ ૨૦૧૦ મા ધોરણ ૬ થી ૮ મા રણણત-વવજાનના શશકષક તરીક જોડાયા. ત સમય શાળામા ધોરણ ૧ થી ૮ ના કયલ વવદાથથીઓની સખયા ૧૮૦

હતી જમા ધોરણ ૬ થી ૮ મા ૪૭ વવદાથથીઓ હતા અન ૮ શશકષકો હતા.

વષભ ૨૦૧૧-૧૨ મા ધોરણ ૮ ના બીજા સરિમા વવજાન વવષયમા આવતો એકમ ‘અસસતરિ’ ભણાવતા હતા તાર અસસતરિ બાબતના અમયક પરશનો બાળકોન પછતા જવાબ મળલ ન હતો. વવદાથથીઓન હલનચલનની પાયાની પરકકયાની પણ સમજ હતી નહી.

આ એકમન સરળતાથી અન લાબો સમય સયધી યાદ રહ ત પરકાર સમજાવવા પરતકષ અનયભવ, નનદશભન, અન દરશય-શાવય માધયમ દારા શીખવવા માટ પોતાનો નવતર પરયોર ૩ સટપમા વહચયો જમા (૧) અસસતરિના મોડલ દારા સમજ, (૨) એનીમશન વવડીઓ દારા સમજ (૩) છલલ મોબાઈલ એપલીકશન/ VRબોકષ(VIRTUAL REALITY BOX) દારા સમજ આપવાનય વવચાયય. આ માટ જરરી ઈ-કનટનટ પોતાની મહનત જયદી જયદી જગયાએથી એકરિ કયય અન વરભખડમા તનો નીચ મયજબ ઉપયોર ચાલય કયયો:

(૧) અકસિતના મોલ દારા સમજ આપવી : અસસતરિના મોડલ દારા મનયષયમા હલનચલનની પરકરિયા સમજાવા સૌ પરથમ બાળકોન અસસતરિ અન મનયષયમા હલનચલનની પરકરિયામા સનાયયતરિની શય જરકરયાત છ ત જણાવી. આ ઉપરાત આ મોડલ દારા ખોપરી ની અદર આવલા અચલ સાધાઓ, શરીરમા આવલા હાડકા, હાથ-પરના સાધાઓ કવી રીત હલનચલન કર છ ત સમજાવયય. સાધાના પરકારો સમજાવયા તથા અચલસાધાની સમજતી આપી. આ ઉપરાત, સનાયયઓ કવી રીત હલનચલનમા ઉપયોરી થાય છ તની ચચયા પણ વરભખડમા કરવામા આવી.

(૨) એનીમશન વવડીયો દારા સમજ આપવી : બાળકોન મનયષયમા હલનચલનની પરકરિયાનય વધય દરઢીકરણ કરાવવા માટ ઈમમતયાઝએહમદભાઈએ યય-ટયબ પરથી અભયાસરિમન અનયરપ એનીમશન વવડીયો ડાઉનલોડ કરી, પરોજકટર દારા વરભખડમા બાળકોન સમજાવયય ક અસસતરિ અન સનાયયઓ કવી રીત શરીરના હલનચલન મા ઉપયોરી થાય છ.

(૩) મોબાઈલ એપલીકશન/VRબોકષ(VIRTUAL REALITY BOX) દારા સમજ આપવી : સૌપરથમ VR બોકષના ઉપયોર દારા વવદાથથીઓન અસસતરિની સકલપના ૩Dમા સમજાવીન સપષટ કરી. આ માટ સૌપરથમ VRએપલીકશન મોબાઈલમા ડાઉનલોડ કરી. મોબાઈલના ઉપયોર દારા બાળકો ૩Dમા અસસતરિના ભારો (આરળ-પાછળ) જોઈ શક તવય આયોજન કયય. જના માટ દરક બાળકન ૩D ચશમા પહરાવવામા આવયા. જથી તઓ વધય સારી રીત શરીરના હલનચલનની પરકરિયા જોઈ અન સમજી શક. આ મોબાઈલ એપલીકશન અન VR બોકષ દારા શરીરના હલનચલન વવશની વધય જાણકારી બાળકોન વરભખડમા આપવામા આવી. વવદાથથીઓ માટ આ અલર અનયભવ હોવાથી વવષય મા તમની જીજાસા ખાસસી વધી છ.

VR બોકષ બજાર મા ૩૦૦ રવપયા થી લઈન ૫૦૦ રવપયા સયધીમા મળી શક છ. મયખયતવ આનો ઉપયોર ૩D મયવી જોવા માટ થાય છ. ઈમમતયાઝ એહમદભાઈએ આ બોક સવખચચ વસાવયો અન તનો ઉપયોર અહી બાળકોન શરીરના હલનચલનની પરકરિયા સમજાવવા કયયો.

ઈમમતયાઝ એહમદભાઈએ લરભર ૧૦૦ શશકષકોન આ VR બોકષ વાપરવાની તાલીમ આપી છ. હાલ ત બધા જ શશકષકો આ VR બોકષનો ઉપયોર પોતાના વરભખડમા કરી રહા છ. વષભ ૨૦૧૦-૧૧ મા શાળાનો ગયણોતવ રનક C હતો જ વષભ ૨૦૧૩-૧૪ મા B થયો.

સહકઞાર ગૌતિભાઈ ઇનદરોરડયા૯૬૩૮૧ ૦૧૫૩૫

71

https://youtu.be/8cRpYO976Wo

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

અસસતરિમા રહલા વવવવધ ભારોની પરશનોતરી અન લશખત કસોટી દારા આ પરયોરના અમલીકરણનય મલયાકન કરવામા આવયય.વવદાથથીઓની લશખત કસોટી વડ મલયાકન કયયા બાદ પકરણામ નીચ મયજબ જોવા મળયય:

(૧) ૭૦% વવદાથથીઓની સકલપના સપણભ લસદ થઇ છ.(૨) ૨૦% વવદાથથી હજી પણ સકલપના સમજવામા થોડી મયશકલી અનયભવી રહા છ.(૩) ૧૦% બાળકોન ફરી સકલપના સમજાવાની જરકરયાત છ.

વષભ ૨૦૧૭-૧૮ ના GCERT દારા આયોલજત ICTE ઇનોવશન ફર મા ઈમમતયાઝ એહમદભાઈએ આ નવતર પરયોર રજ કયયો હતો. હાલમા આ નવતર પરયોર આરળના સરિમા પણ અનય વવદાથથીઓ માટ ઉપયોરમા લઇ શકાય અન તમા વધાર સાર પકરણામ મળ ત માટની તયારી ચાલય છ.

વષભ ૨૦૧૭-૧૮મા શાળામા ધોરણ ૧ થી ૮ ના વવદાથથીઓની કયલ સખયા ૧૬૦ છ જમા ધોરણ ૬-૭ મા ૪૭ વવદાથથીઓ અન ૭ શશકષકો છ. વષભ ૨૦૧૬-૧૭ ના ગયણોતવમા શાળાન A ગડ મળયો છ.

VR બોકષ નઞા ઉપયોગ િડ પતયકષ અનભિ લતો વિદઞારથી વિડીયો દઞારઞા મઞાનિ શરીર સમજાિતઞા શશકષક શરીરન હલનચલન શીખિઞાડિઞા મઞાટ ઉપયોગમધા લિઞાત અસથીતત

72

શશકષકન નઞામ: પટલ વવપદલકદિાર પવવણચદરમોબઞાઈલ નબર: ૯૪૨૮૧ ૬૬૬૬૯ઇમલ આઈ. ડી.: viful.pvp.7@gmail.com

શશકષિ કાયશમા ઈનટરનટનો ઉપયોગ

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી ઊછળ પાથમિક શાળાતા. મતલકવાડા, જી. નિમા - ૩૯૧ ૧૨૦

નમભદા જીલલાના મતલકવાડા તાલયકાની શી રોધામ પરાથમમક શાળામા ૧૯૯૯ મા શી વવપયલકયમાર પટલ ધોરણ ૫ થી૭ ના રણણત-વવજાનના શશકષક તરીક જોડાયા. આ સમય ધોરણ ૫ થી૭ મા કયલ આશર ૧૫ વવદારથઓ હતા. આ રિણય ધોરણોમા ભણાવતી

વખત વવપયલભાઈએ અનયભવયય ક ‘ચોક એડ ટોક’ શશકષણ પરકરિયાનય અભભન અર છ, પરય બાળકોની શીખવાની ઝડપ, બૌનધક કષમતા અન ગહણશકકતન ધયાન લઈએ તો શકષણણક કાયભમા ત પરકરિયા પરતી નથી. શીખવાની ઓછી ઝડપ, ઓછી ગહણશકકત ઓછી કલપના શકકત, કાન પડલા કોઇ પણ શબદની ‘આઇકોનનક ઈમજ’ ઉભી કરવાની બાળકોની અકષમતા વરર જવી અનક સમસયાઓ જોઈ. તદયપરાત બાળકો ઝડપથી ભલી પણ જતા હતા.

ઉપરોકત સમસયાઓન લીધ કોઇ પણ એકમન વધાર સહલો બનાવવા એકમના નાના ટયકડા બનાવવાનય વવચાયય. એમણ એકમના એક એક નાના ટયકાન બાળકોની સામ બહય જ મથર રમતએ મકા. બાળકોની ગહણશકકતન અનયરપ હથોટી કળવાતી જાય તમ ઉતિરોતિર એકમના રિમવવકાસના વધાર જઠટલ ટયકડા પીરસયા. જમ ક, વવજાનમા રધધરાભભસરણ અન હરદયની કામરીરી શીખવા પરથમ કદવસ હરદયની આકમત પરથી સામાનય પકરચય;બીજા કદવસ હરદયની કાયભ રચના; રિીજા કદવસ હરદય સાથ જોડાયલા અરો જમ ક: ફફા, શીરા, ધમની વરરની વવરત; ચોથા કદવસ એ તમામ અરોન સાકળીન ઉભા થતા આખા રધધરાભભસરણ તરિની સમજ આપતા. છતાય જટીલ એકમ માટ બાળકોની સકલપના સપષટ કરવા સાવભવરિક સફળતા ન હોતી મળતી. બાળકોમા રધધરાભભસરણની લાઇવ એકકટવવઠટની આઇકોનનક ઈમજ’ વવકલસત કરી શકાતી ન હતી. પાઠયપયસતકના ધચરિો, મોડલસ, ‘ચોક એડ ટોક’, બધય જ જયાર અજમાવતો તાર પણ વરભખડમા ધાયયા પરમાણ બાળકોનય પકરણામ ન મળય. થોડી શીખવાની વધાર ઝડપ, ગહણ શકકત અન બૌનધક કષમતાવાળા બાળકોમા ઉપરોકત પરમાણના નનદભશનથી વધાર સાર પકરણામ મળી શક પણ અહી તમણ બધી રીત નબળા બાળકોની વચ કામ કરવાનય હય. અન એટલ જ બાળકોની અદર એ જ આખી ‘આઇકોનનક ઈમજ’ ઉભી કરવા મારતા હતા ત માટ તમન પરોકષ બતાવવય એ અનનવાયભ થઇ રયય.

વષભ ૨૦૧૦ આસપાસ તમન ઇનટરનટ વવષ જાણ થઈ અન વષભ ૨૦૧૧ મા તમણ પોતાના માટ એક સમાટભ ફોન ખરીદો. પછી તમણ પોતાના ખાલી સમયમા રધધરાભભસરણની પરતકષ કામરીરી એનીમશન દારા બતાવી શકાતી હોય એવી શકષણણક કકલપ અન ઇમલજસ ઇટરનટ પરથી ડાઉનલોડ કરી. દાખલા તરીક, ફફસામા આવલા વાયયકોષો વવજાનના પાિયપયસતકના ધચરિમા બતાવલ નથી. પરય ઇટરનટ ઉપરથી તની ઇમજ લઇન ઝમ કરીન લપટોપમા બતાવતા હતા. ધોરણ ૫ ના વરભખડમા લરભર ૧૪ બાળકો હતા. આ પરવમતમા તમન સૌપરથમ પાઠયપયસતકમાથી અભયાસ કરાવયો તારબાદ તમણ યયટયબ પરથી ડાઉનલોડ કરલ વવડીયો વવદાથથીન બતાવીન અભયાસ કરાવવાનય શર કયય. આ પરયોરથી બાળકોન મજા પણ આવી. એટલય જ નઠહ તમની કયહલતા પણ સતોષાઇ.

વષભ ૨૦૧૧-૧૨ મા ધચરિ બતાવીન વવજાન વવષયમા વવદાથથીન જ સમજ પડી ત નોધપારિ હોવાથી જન,૨૦૧૨ થી ધોરણ ૫ થી ૭ મા વવજાન વવષયની સાથ સાથ સમાજવવજાન વવષય જોડવામા આવયો. આ બન વવષયમા જ જઠટલ મયદા આવ છ તન ધયાન લઇ અભયાસરિમન અનયરપ શક એટલા ધચરિો તથા વવડીયો નટ ઉપરથી ડાઉનલોડ કરી અભયાસ કરાવવાનય ચાલય રાખય. શાળા ગામય વવસતારમા હોવાથી ઈનટરનટની સમસયા હોવાથી પોતાની પાસ જ સાઠહત છ ત CDમા નાખવાનય વવચાયય જથી રમ ત સમય વવદાથથીન શાળામા બતાવી શકાય. આ CDમા ધોરણ ૫ થી ૭ મા આવતા વવજાન અન સામાલજકવવજાનમા આવતા દરક એકમ પરમાણ અદાજ ૧૦ થી ૧૫ ઇમજીસ અન ૩ થી ૪ શકષણણક કકલપનો સમાવશ કરવામા આવયો. ત CD શાળા ના બીજા શશકષકોન પણ ખબ રમી. વાઘલી કલસટરના સી.આર.સી. શી પટલ નીરજભાઈન આ બાબતની જાણ થતા, આ ઈ-કનટનટ એક પનડર ાઈવમા લઈન કલસટરની લરભર ૧૫ શાળાઓમા આ સાઠહત આપવામા આવયય. આ નવતર પરવમતનય મલયાકન કરવા માટ મ ધોરણ ૭ મા વવજાનનો એકમ પસદ કયયો. જમા હરદયની કામરીરીનય વવષયવસય હય. આ પરવતતિ કટલી અસરકારક છ ત જાણવા વવપયલભાઈએ બ તબકામા મલયાકન કયય જમા પહલા તબકામા વવદાથથીઓન મારિ પાઠયપયસતકની માઠહતીથી અભયાસ કરાવવામા આવયો અન બીજા તબકામા પાઠયપયસતકની માઠહતી સાથ ઇનટરનટ દારા ડાઉનલોડ કરલ ધચરિો અન કકલપીગસ દારા અધયાપન કરાવયા બાદ સામાનય કસોટી લીધી. આ કસોટીમા જમા ખાલી જગયા, ખરા-ખોટા, વકકલપક પરશનો, નનબધાતમક પરશનો, એક વાકયમા જવાબ જવા પરશનો હતા. આ રીત કરલ પરવતતિનય પકરણામ

73

https://youtu.be/j2Jz7pu2Ac8

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

એ આવયય ક ઇનટરનટ દારા ડાઉનલોડ કરલ એકમ અનયસાર ધચરિો અન એનનમટડ કકલપીગસના ઉપયોર દારા અધયાપન કરાવલ વવદાથથીઓ, મારિ સામાનય રીત ભણાવલ વવદાથથીઓ કરતા વધય સારા માકભ લાવયા. જ બાળકો ન ૪૦% આવતા હતા તમન ૬૫%-૭૦% આવયા. એટલય જ નઠહ એકમ વવશની તમની સકલપના પણ વધય સારી જોવા મળી.

ફબયઆરી, ૨૦૧૪ મા વવપયલભાઈ એ શાળા બદલીન નમભદા જીલલાની મતલકવાડા તાલયકાની શી ઊછળ પરાથમમક શાળામા પરજા વરભના ધોરણ ૩ અન ૪ ના કયલ ૨૮ વવદાથથીઓન વવજાન અન રણણત જવા વવષયો ભણાવવાનય શર કયય. આ જ વષભમા સવભ શશકષા અભભયાન દારા ૨ પરોજકટર શાળાન મળયા. વવપયલભાઈન કડલજટલ શશકષણથી વવદાથથીન અભયાસ કરાવવો રમય હય જથી તમણ પોતાની પાસ જ ઇ-સાઠહત હય ત અન જયાર ફી સમય હોય તાર ઈનટરનટ પર જ-ત વવષયનય સદભભ સાઠહત ભગય કરી પરોજકટ પર બતાવવાનય શર કયય. વવદાથથીઓન પણ આ પધમત વડ અપાતા શશકષણમા વધય રસ પડો અન જીજાસાવમત વધી. પરજા વરભના વવદાથથીઓ સખયાજાનમા કાચા હતા જથી તમન સખયાજાન શીખવાડવા પરક કાડભ પણ બનાવવામા આવયા છ. શાળાના બીજા શશકષકમમરિો વવપયલકયમારની પધમત અપનાવી વવદાથથીઓન અભયાસ કરાવતા થયા. વષભ ૨૦૧૭-૧૮ મા શી ઊછળ પરાથમમક શાળામા ધોરણ ૧ થી ૫ મા કયલ ૩૨ સખયા છ. SSA દારા ૨ પરોજકટર મળયા છ જના દારા વવદાથથીન કડલજટલ શશકષણ આપવામા આવ છ.

પોજકટરની મદદ િડ સમજતી આપતઞા શશકષક

લપટોપ પર અભયઞાસ કરઞાિી રહલઞા વિપલકમઞાર

પરયોગશાળાની સયવયવસા

ચ

76

શશકષકન નઞામ: ગજજર પહલાભાઇ નરસસહભાઇમોબઞાઈલ નબર: ૯૭૨૪૦ ૩૧૬૭૭ઇમલ આઈ. ડી.: prahladngajjar@gmail.com

મારી પટડી માર વવજાન

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી રાજવાળા પાથમિક શાળાતા.બાવળા, જી. અિાવા - ૩૮૨ ૨૨૦

અમદાવાદ જીલલાના બાવળા તાલયકાની શી મટાલ પરાથમમક શાળા ધોરણ ૧ થી ૮ ની શાળા છ. આ શાળામા શી પરહલાદભાઈ રજજર ૨૦ માચભ, ૨૦૦૭ મા ધોરણ ૬ થી ૮ ના રણણત-વવજાનના શશકષક તરીક જોડાયા. આ સમય શાળામા ધોરણ ૧ થી ૮ મા

કયલ ૫૦૦ સખયા હતી અન ધોરણ ૬ થી ૮ મા અદાજ ૧૬૦ સખયા હતી.

જન, ૨૦૦૭ થી શર થતા નવા શકષણણક વષભમા પરહલાદભાઈ જયાર ધોરણ ૬ થી ૮ મા રણણત-વવજાનનો અભયાસ કરાવતા હતા તાર અનયભવયય ક, વવદાથથીઓમા વવષય પરત જીજાસાવમત ઓછી છ, પોત નવા શશકષક હોવાથી વવદાથથીઓ ઓછય બોલ છ ,તમજ વરભખડમા પરશનો પછતા ડર છ જથી વવષયવસયમા કોઈ પરશન હોય તો ત કોઈન પછતા જ નથી. આ પકરસસમત બદલીન વવદાથથીન પોતાના કવી રીત બનાવવા અન તમન કવી રીત સાર શશકષણ લતા કરવા ત પરહલાદભાઈ સામ પડકાર હતો. આ માટ તમણ શરઆતમા ‘પરશનપટી’ નામની પરવતતિ હાથ ધરી. આ પટીમા શાળાના કોઈ પણ વવદાથથી પોતાન પાઠયપયસતકન લરતા ક તની બહારના કોઈ પણ પરકારના પરશન મનમા ઉદભવ ત નનલચિત થઈન એક કારળમા લખીન આ પટીમા નાખ છ. અિવાકડયાના સમય બાદ શશકષક આ પટી ખોલીન ૨-૩ પરશન પસદ કરીન શનનવાર આયોલજત બાળસભામા તના પર વવડીઓ, ફોટા તમજ તન લરય પીપીટી બતાવી તનો જવાબ આપ છ. આમ શરઆતમા બહય થોડા વવદાથથીઓ પરશન પછતા હતા પણ સમય જતા વધય પરશનો આવતા થયા. ૬ મઠહનાના અત તારણ મળવયય ક, વવદાથથીઓ પોતાના પરશનો તમજ બીજી બાબત સીધા શશકષકન પછતા થયા છ.

વષભ ૨૦૦૭-૦૮ ના બીજા સરિમા વવજાન વવષયમા જયાર પરયોર કરાવતા હતા તાર પરહલાદભાઈએ અનયભવયય ક, વવદાથથીન જયાર વયકકતરત પરયોર કરવાનય કહવામા આવ છ તાર ત ડર છ તમજ તન જ પરકરિયા કરવાની છ ત ભલી જાય છ. આ સમસયા દર કરવા માટ પરહલાદભાઈએ સૌપરથમ એક વરભમા ૫ જયદા જયદા ટબલ બનાવયા. આ ટબલન ફકત ટબલ ના કહતા તન વવરિમ સારાભાઇ, ડો.હોમી ભાભા, રામાનયજ, એ.પી.જ. અબદયલ કલામ અન આયભભટટ નામ આપવામા આવયય. ધોરણ ૬ થી ૮ મા વવજાનમા જયાર પણ પરયોર કરવાનો થાય તાર પરહલાદભાઈ પોત જ-ત પરયોરનય નનદશભન કર અન તારબાદ વરભની સખયા મયજબ ૫ સરખા જથ પાડીન તમન જથમા પરયોર કરવા જણાવયય. આ પરવતતિ દારા વવદાથથીઓ પોતાની જાત પરયોર કરતા થાય સાથ સાથ વજાનનક સાધનોનો પકરચય અન તનો ઉપયોર શીખયા. પરહલાદભાઈ પહલા વરભ સમકષ પરયોરનય નનદશભન કર, વવદાથથી આ જોઇન જથમા પોતાની જાત આ પરયોર કર, પરયોર વવષ પરતી જાણકારી મળવયા બાદ પાિયપયસતક પર લઇ જઈન અભયાસ કરાવતા થયા. વરભ અવલોકન તમજ જથ પરવતતિ પરથી તારણ મળવયય ક વવદાથથીન વવજાન વવષય પરત જ ડર તમજ અરધચ હતી તની જગયાએ જથમા એક બીજાન પરશનો પછતા થાય છ, નવા પરયોર કરવાની તાલાવલી, વવષય પરત જીજાસાવમત વરર ખીલવા પામી છ. પરથમ વષચ વારષક પકરકષાના પપર ચકાસતા માલયમ પડય ક લખાણમા કોઈ ફકભ નહોતો પડો પણ પરયોર વવશની સમજતી વવદાથથીઓ બરાબર શીખયા હતા.

આ જ વષચ વવદાથથીઓનો વવજાન વવષય પરતનો લરાવ જોઇન ‘વવજાન મડળ’ નય આયોજન કરવાનય નકી કયય જમા ધોરણ ૬ થી ૮ મા દરક ધોરણ માથી ૩ થી ૪ હોશશયાર વવદાથથીઓન આ મડળના સભય બનાવયા. આ સભયોની દર મઠહન એક વાર મીટીર થાય જમા પરયોર શાળામા ઘટતી વસય તમજ વવજાન વવષયમા પોતાના વવચાર રજ કર અન જ-ત ધોરણમા જ વસય પરયોરશાળામાથી જોઈતી હોય ત તમન આપ. જ ત માસ દરમયાન આવતા કદન વવશષ ખાસ કરીન વજાનનકોના જીવન ચકરરિ, તની ઉજવણી કવી રીત કરવી ત વવચારતા. આ મડળના સભયો દર વષચ સરકારશી તરફથી યોજાતા રણણત-વવજાન પરદશભનમા શાળા તરફથી કઈ પરવતતિ લઇ જવી તમજ પોત જ પરવતતિ વવચારી રહા છ ત મડળમા જણાવી તનય જથમા મોડલ બનાવી જીલલા કકષાએ તમજ રાજય કકષાએ ભાર લ છ. જમાથી આજ કદન સયધી નીચ મયજબની કમત જીલલા અન રાજય કકષાએ રણણત-વવજાન પરદશભનમા પહોચી છ:

77

કરિ વરમ ધોરણ કમત/િોડલનદ નાિ તની પાછળનદ કારણ અન સિજતી જીલલા/ રાજય કકષાએ

૧ ૨૦૦૯ ૭ ચોર શોધક યરિ (વવદાથથીઓ)

શાળામા કોમપયયટરમા ચોરી અટકાવવા - દરવાજો ખયલતાની સાથ ફોન આવ તવય ર.૫૦ ના ખચભ વાળય મોડલ

રાજય કકષાએ

૨ ૨૦૦૯ ૭ મધપડાનય મથમલજક (શશકષક + વવદાથથીઓ)

મધપડાની પાછળનય રણણત સમજાવતા મોડલ જીલલા કકષાએ

૩ ૨૦૧૦ ૭ ખાતર નાખવાનય મશીન (વવદાથથીઓ)

દરક છોડન પરય ખાતર મળ અન ખાતરનો બરાડ ન થાય તવય મશીન

જીલલા કકષાએ

૪ ૨૦૧૩ ૮ દવા છાટવાનો પપ (વવદાથથીઓ)

દવા છાટનારના મો પર દવા આવતી અટકાવવા પાછળની બાજય દવાનો છટકાવ થાય તવા પપનય નનમયાણ કયય

નશનલ કકષાએ

૫ ૨૦૧૪ ૭ મલટીપલ ફામભ ટર કટર (શશકષક +વવદાથથી)

બાઈકના એજીનમાથી મીની ટર કટર રાજય કકષાએ - ઈનસપાયર એવોડભ

સમય જતા વવદાથથીઓમા વવજાન વવષય પરત રસરરધચ વધયા. રામ લોકો દારા વષભ ૨૦૦૯-૧૦ મા અદાજ ૫૦ થી ૬૦ હજારના લોક સહયોરથી શાળામા પરયોર શાળા બનાવવામા આવી જનો વવદાથથીઓ વધય ન વધય ઉપયોર કરી શક.

તારીખ ૧૩/૦૮/૨૦૧૪ ના રોજ શાળા બદલીન અમદાવાદ જીલલાના બાવળા તાલયકાની શી રાજવાળા પરાથમમક શાળામા ધોરણ ૬ અન ૭ ના રણણત-વવજાન શશકષક તરીક જોડાયા. આ શાળામા તાર ધોરણ ૧ થી ૭ મા કયલ સખયા ૬૮ હતી. આ શાળામા પણ જની શાળા જવી જ પરવતતિ પરશનપટી, વરભન ૫ જથમા વહચી પરયોર કરવાની પરવતતિ અન વવજાન મડળની રચના કરી. આ શાળામા વવજાનન લરતા પરતા સાધનો હોવાથી સારી રીત પરવતતિ થવા લારી. આ જ વષભમા ધોરણ ૬ ના બીજા સરિમા વવજાન વવષયમા આવતા ઉષમા પરકરણનો અભયાસ કરાવતા કડી અન રોળા વાળો પરયોર કરવા વવચાયય. પરયોર શાળામાથી જરરી સાધનો શોધયા પણ તાર રોળો મળયો નઠહ આથી આ પરવતતિ અધરી રહી. પરહલાદભાઈએ વવચાયય ક જો જ-ત સરિ પરમાણ આવતા એકમના પરયોરમા જરરી સાધનોનય બોકષ બનાવવામા આવ તો સરળતાથી વવદાથથી પણ શોધી શક અન તનો ઉપયોર કરી શક. આથી ત જ વષભમા ધોરણ ૬ અન ૭ મા વાત વવવવધ પરયોર માટ ૨૨ બોકષ બનાવયા. આ બોકષ મા પરયોરના સાધનો અન પરયોર સધચ મકવામા આવી હતી જથી જથમા પરયોર કરવાનય થાય તો સધચ વાચીન પરયોર કરી શક. આમ ‘મારી પટી માર વવજાન’ નો ઉદભવ થયો.

‘મારી પટી માર વવજાન’ અતરભત જયાર પણ જ-ત એકમમા આવતા પરયોર વવષ જાણકારી આપવા માટ સૌપરથમ પાિયપયસતક માથી અભયાસ કરાવીન મારી પટી માર વવજાન બોકષની મદદ વડ પરયોર કરીન પરકટીકલ કરાવવામા આવ છ. આ પરવતતિ વડ અભયાસ કરાવયા બાદ મલયાકન માટ વવદાથથીઓ પાસ મૌશખક અન લશખત કસોટી પણ લવામા આવી. આ પરવતતિ વડ જ વવદાથથીઓ સાધનનય નામ, તનો ઉપયોર કા થાય એ ખબર નહોતી ત આ પરવતતિ દારા વવદાથથીઓમા વવવવધ સાધનો વવષ પયરતી માઠહતી સમજયા. આ બોકષ વડ વવદાથથીઓ બોકષની અદરઆપલી પરયોર સચી મયજબ વાચન કરીન વવદાથથી પોતાની જાત ગયપમા પરવતતિ કરતા થયા છ જના કારણ પહલા જ પરયોર કરવા માટ ડર હતો ત દયર થયો છ.

વષભ ૨૦૧૪-૧૫ ના નવા શકષણણક વષભના પરથમસરિ મા પણ ધોરણ ૬ થી ૭ મા આવતા રણણતના પરયોરના બીજા ૨૫ બોકષ બનાવયા આ સાથ શાળામા કયલ ૪૭ બોકષ બનયા. આ બોકષ બનાવવા માટ જરરી સાધનો વસટ મટીરીયલમાથી તમજ જ સાધન બજારમાથી લાવવાનય થાય ત પરહલાદભાઈ પોતાના ખચચ લાવીન આ પટીઓ પરી કરી. આ પરવતતિ બાદ તઓ જયાર પણ જ-ત ધોરણમા પરકરણ પરમાણ પરયોર કરવવાનો હોય ત પટી શોધીન સરળતાથી પરયોર કરાવતા થયા. મટલ પરાથમમક શાળામા જ પરયોર શાળા હતી ત રાજવાળા પરાથમમક શાળામા બન ત માટ જરરી સાધનો વસટ મટીરીયલમાથી બનાવયા. વષભ ૨૦૧૫ મા પરહલાદભાઈની RP (રીસોસભ પસભન) તરીક નનમણક થતા વવજાન વવષયની તાલીમ દવાનય પણ શર કયય. વષભ ૨૦૧૬ મા પરહલાદભાઈએ લપટોપ વડ રણણત-વવજાન શીખવાડવા માટ ઉપયોરી જરરી વવડીયો સાઠહત યયટયબ પરથી ડાઉનલોડ કરીન શાળામા જઈન લપટોપ પર બતાવતા થયા. આ પરવમતમા વવદાથથીઓ રમમત સાથ જાન મળવતા થયા.

78

આ ફરના મયલાકાતી શશકષકમમરિો ક જમન નવતર પરવતતિ વવષ માઠહતી જોઈતી હોય તવા અદાજ ૧૫૦ જટલા શશકષકોન વોટસપ પર તમજ અદાજ ૧૦૦ જટલા શશકષકોન ફોન પર પરહલાદભાઈએ જરરી મદદ કરી છ.

વષભ ૨૦૧૭-૧૮ મા શી રાજવાળા પરાથમમક શાળામા ધોરણ ૧ થી ૭ મા ૬૯ કયલ સખયા અન ૪ શશકષક છ. ‘મારી પટી માર વવજાન’ અતરભત ૪૭ બોકષ છ. વવદાથથીઓ પણ કડલજટલ શશકષણ મળવ ત માટ દાતા તરફથી મળલ એક કોમપયયટર અન પરહલાદભાઈના લપટોપનો ઉપયોર કરીન જ ત સમય એક સાથ ૨ ધોરણ અભયાસ કરી શક છ. પોત વષભ ૨૦૧૫ થી RPતરીક હોવાથી અદાજ ૨૦૦ શશકષકોન વવજાનની તાલીમ પણ આપલ છ. જ વવદાથથીઓએ પરહલાદભાઈ પાસ અભયાસ કયયો તમાથી માચભ ૨૦૧૮ સયધીમા નીચ મયજબના વવદાથથીઓએ પોતાની જીવન કારકકદદી વવજાન કફરડમા આરળ વધારી છ:

કરિ વરમ / ધોરણ વવદાથગીનદ નાિ કોસમનદ નાિ

૧ ૨૦૦૮/ ધોરણ ૮ પરજાપમત ઉમરભાઈ સોફટવર એનજીનીયરીરડીગી

૨ ૨૦૦૮/ ધોરણ ૮ પટલ સજયભાઈ ઇલકકટર ક એનજીનીયરીરડીગી

૩ ૨૦૦૮/ ધોરણ ૯ પરજાપમત હારદકભાઈ લસવવલ એનજીનીયરીરડીગી

૪ ૨૦૦૮/ ધોરણ ૯ પટલ હરીભાઈ સોફટવર એનજીનીયરીરડીગી (ચાલય)

૫ ૨૦૦૮/ ધોરણ ૯ પરજાપમત જયદવ મમકનનકલ એનજીનીયરીર

ઉષમઞા નઞા પયોગ કરી રહલઞા વિદઞારથીઓ

કરિ ઇનોવશન ફરનદ વરમ

ઇનોવશનનદ નાિ જીલલા/રાજય

કકષાએ મદલાકાતી શશકષકમિતો

(અાજીત)

૧ ૨૦૧૫-૧૬ જથ મા પરયોર કરાવવો (શી મટલ પરાથમમક શાળા) જીલલા – રાજય ૨૫૦

૨ ૨૦૧૬-૧૭ શશકષકોન વવજાન પરત જાગત કરવા (શી રાજવાળા પરાથમમક શાળા) જીલલા ૧૫૦

૩ ૨૦૧૭-૧૮ મારી પટી માર વવજાન (શી રાજવાળા પરાથમમક શાળા) જીલલા – રાજય ૩૦૦

IIMA અન GCERT ના સયયકત ઉપરિમ આયોલજત જીલલા કકષાના તમજ રાજય કકષાના એજયકશન ઇનોવશન ફરમા પરહલાદભાઈએ નીચ મયજબ ભાર લીધલ છ:

79

https://youtu.be/jw6WzyV8j10

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

એકમ મજબ આિતી પવમતનઞા કઞાડટ બનઞાવયઞા અન જરરી સઞાધનોન એક બોકષ મધા મકિઞામધા આવયઞા

ધોરણ ૬ રી ૮ મઞાટ બનઞાિલ ૪૭ બોકષ

80

શશકષકન નઞામ: પરિાર િહશભાઈ રિણભાઈમોબઞાઈલ નબર: ૯૪૨૮૪ ૮૮૩૮૨ઇમલ આઈ. ડી.: maheshparmar1949@gmail.com

સાધનસજજ પયોગશાળા

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી ગાિોટાપદરા (ચચખોરા) પાથમિક શાળાતા.જી. આણ - ૩૮૮ ૩૨૦

આણદ લજલલાના ધચખોદરા રામની શી રામોટાપયરા પરાથમમક શાળા ધોરણ ૧ થી ૭ ની શાળા છ. આ શાળામા તારીખ ૦૧/૦૮/૨૦૦૧ મા શી મહશભાઈ પરમાર ધોરણ ૬ અન ૭ મા વવજાન શશકષક તરીક જોડાયા તાર ધોરણ ૧ થી ૭ ની કયલ

૧૭૫ સખયા હતી. શાળામા કયલ ૫ શશકષક હોવાથી મહશભાઈન ધોરણ ૫ થી ૭ મા વવજાન વવષય ભણાવવાનય થયય.

વષભ ૨૦૦૬-૦૭ મા અભયાસ કરાવતા અનયભવયય ક, શશકષક તરીક જોડાયા તારથી અતાર સયધી જ પણ સી.આર.સી. તાલીમો થઇ તમા વવજાન વવષયન પરવતતિલકષી બનાવવાની ઠહમાયત કરવામા આવતી હતી. વવજાન વવષયના તમામ મોડયલોમા ‘પરાયોતરક કાયભ’ પર ભાર મકવામા આવતો હતો પરય આ માટ જરરી સાધનો, ચાટભ , ધચરિો, મોડલો, કોમપયયટર, પરોજકટર શાળામા ઉપલબધ નથી. ખાસ તો વવજાન વવષય એ “રોખવાનો નઠહ પણ સમજવાનો વવષય છ, આ ખયાલ બાળકોન દરઢ કરાવવા મારતા હતા.” આથી નાવય શય કરીએ તો વવદાથથી વવજાન વવષય વપરય બનાવીન અભયાસ કર ત માટ નવી પરવતતિ શોધવાનય શર કયય.

આ મનોમથન વચ જ લોકલ નયજ પપર દારા વડોદરા લસટીમા ચાલતી સસા ‘સહજ શશશય મમલાપ’ વવષ માઠહતી મળી. વષભ ૨૦૦૭ મા જાણવા મળયય ક આ સસા દર વષચ ઓરસટ મઠહનામા નનબધ લખન સપધયાનય આયોજન કર છ અન વવજતા શશકષક મમરિન વવજાન વવષય માટ તાલીમ આપવામા આવ છ. આ સસા ફકત વડોદરા મયયનનલસપલ કોપયોરશનની શાળામા પોતાનો પાયલોટ પરોજકટ ચલાવતી હતી આથી ઉતીણભ થયલ શશકષકમમરિોન જ સમાયતર તાલીમ આપતી હતી. આ તાલીમ વવષ શાળાના આચાયભશી ભારતીબન સાથ વાત કરી તમની મજરી લવામા આવી. મહશભાઈન આ તાલીમમા જવાની અદરથી ઈચા હતી આથી આ સસાના ડાયરકટર શી સવાતીબનની મયલાકાત કરી અન પોતાની શાળા કોપયોરશનમા નથી આવતી છતા તાલીમ લવાની પોતાની ઈચા વયકત કરી અન શાળાની મયલાકાત લવાનય આમરિણ આપયય. ટક સમયમા સવાતીબન શાળાની મયલાકાત કરી અન અનયભવયય ક આ તાલીમનો ઉદશ વવદાથથીઓન વવજાન વપરય બનાવવાનો છ આથી મહશભાઈન તાલીમમા સમાવશ કરવામા આવ જથી શાળાના વવદાથથીઓ પણ લાભ થઇ શક.

મહશભાઈએ ઓરસટ, ૨૦૦૭ મા નનબધ લખન સપધયામા ભાર લીધો અન તમા ઉતીણભ થઇ સપટમબર, ૨૦૦૭ મા વડોદરા મયકામ ૩ કદવસીય તાલીમમા જોડાયા. આ તાલીમમા વવજાન વવષયન અનયરપ સાધનો વસટ માથી બસટ બનાવી કવી રીત પરયોર કરવા, કઈ રીત ખટતા સાધનો બનાવવા, કવા સાધનવાપરી વવદાથથીઓન સકલપના સપષટ કરી શકીએ, ચાટભ ક મોડલ કવી રીત બનવવા વરર પર ખાસ ભાર દઈન શીખવવામા આવયય.

મહશભાઈ તાલીમમા જ વસય શીખયા તનો શકષણણક વષભ ૨૦૦૭-૦૮ મા ધોરણ ૬ અન ૭ મા અમલ શર કયયો. વવદાથથીઓન પણ પહલા કરતા આ પધમતમા મજા આવી અન નવય શીખવાની જીજાસા કળવાઈ. હજય પણ બાળકો ટકનોલોજીના સહાર અભયાસ કર તવય મહશભાઈ વવચારતા હતા પણ શાળામા કોઈ કોમપયયટર ક પરોજકટર હય નઠહ આથી લોક સહકાર દારા તમણ શાળામા કોમપયયટર અન વપરનટર વસાવવા વવચાર કયયો.

મહશભાઈ વવજાન વવષયમા વવદાથથી જાત પરયોર કર અન સાધનો વવષ પકરધચત થાય ત માટ શાળામા જ પરયોરશાળા બનાવવાની ઈચા શાળાના આચાયભશી ભારતીબનન કરી. આ સમય શાળામા ધોરણ ૮ આવવાનય હોવાથી નવો ઓરડો બનાવયો પણ અમયક કારણોસર આ ધોરણ શાળામા નઠહ આવતા આ ઓરડો ખાલી હતો. ભારતીબહન આ ઓરડાનો ઉપયોર પરયોરશાળા તરીક ઉપયોર કરવા મજરી આપી. આ પરયોરશાળાના નનમયાણ માટ મહશભાઈએ વડોદરા મયકામ ‘સહજ શીશય મમલાપ સસા’ દારા લીધલ તાલીમનો ઉપયોર કરી વસટમાથી બસટ મટીરીયલનો ઉપયોર કરીન ઘણા વજાનનક સાધનો અન વવષય અનયરપ ચાટભ બનાવયા. ખટતા સાધનોની લીસટ બનાવી પોત અન આચાયભશી ભારતીબન ભરા મળીન અદાજ ર.૧૦૦૦૦ જટલી રકમ કાઢી આ સાધનો ભરા કયયા. આ સમય સરકાર શી તરફથી પણ ૪ મોટા ટબલ, ૨૪ ખયરશી શાળાન મળતા પરયોર શાળામા પરયોર કરવા માટ ટબલ તમજ બસવા માટ ખયરશીની વયવસા થઇ રઈ.

આ પરયોરશાળામા વરસાદ શા માટ ખારો હોતો નથી, પરકાશ સાત રરોનો બનલો છ, હવાનય દબાણ, જમીનનય બધારણ, જમીનના વવવવધ પરકારો, આહારકડીનય નનદશભન વરર સમજાવતા મોડલ, પાણી શયનધકરણ મોડલ, બઠહરયોળ અરીસાનય મયખય કદર ‘F’ સમજાવય

81

મોડલ, વરકર રકડયો સટશન, ધવનનના પરસરણની સમજ આપય મોડલ, આકાશદશભન, બીજના નમના, ઉચાલનના લસદાતના સાધનો, વરકર ટલલફોનનય મોડલ વરર બનાવયા. તમજ ધોરણ ૫ થી ૭ મા વવજાન વવષયમા આવતા પરયોર માટના જરરી સાધનો તમજ ચાટભ પરયોરશાળામા લરાવવામા આવયા જથી આખા વરભનય વાતાવરણ વવજાન મયી બની રયય. વવદાથથીઓ ચાટભ પરથી તમજ પાઠયપયસતક પરમાણ શશકષકની હાજરીમા પરયોર કરતા થયા. વવદાથથીમા રહલ વજાનનક વવકસ તમજ બીજા લોકોની સામ પરયોર કર ત માટ વષભ ૨૦૦૯-૧૦ મા ૨૮ ફબયઆરીના કદવસ શાળા કકષાએ ‘વવજાન કદવસ’ ઉજવવાનય નકી કયય. આ ફરમા રામ લોકો, તાલયકા તમજ જીલલા કકષાના અધધકારીઓ તમજ આજયબાજયની શાળાના શશકષકમમરિોન આમવરિત કયયા. પરથમ ફરમા ધોરણ ૫ થી ૭ ના અદાજ ૪૦% બાળકોએ ભાર લીધો અન મયલાકાતીઓન સતોષપવભક પોતાના મોડલ તમજ પરયોર સમજાવયા. ફરમા ભાર લતા વવદાથથીની ટકાવારીમા વધારો કરવા માટ દર વષચ આ જ પરમાણ ફર આયોજન કરવા વવચાયય. આ ફરના અત વવદાથથી પાસ પરવતતિ અનયરપ મૌશખક પરશનોતરી તમજ વરભખડમા લશખત-મૌશખક પરશનોતરી દારા સમજણ આપી.

વષભ ૨૦૧૧-૧૨ મા રિીજો ફર રોિવવામા આવયો. આ ફરમા પણ ધોરણ ૫ થી ૭ ના અદાજ ૮૦% વવદાથથીઓએ ભાર લીધો અન પોતાનય મોડલ અન પરયોર મયલાકાતીઓ સમકષ રજય કયય. આમ દર વષચ આયોજન થતા ફરમા ભાર લઈન પોતાનય મોડલ ક પરયોર રજય કરનાર વવદાથથીની ટકાવારી વષભ ૨૦૧૨-૧૩ મા ૧૦૦% થવા પામી. આ જ વષચ શાળાના આચાયભ શી ભારતીબન રીટાયર થતા તમની જગયાએ મહશભાઈ પટલ આવયા. મહશભાઈ આ પરવતતિ કરાવ છ ત જાણીન ખયશ થયા અન બનતી મદદ કરવા તતપર બનયા.

મહશભાઈના મત આ પરયોર શાળા ફકત કોઈ એક શશકષક ક કોઈ એક ધોરણ ના વવદાથથી સયધી સીમમત ન બની જાય તનય ધયાન રાખવામા આવયય. ૧૦૦% પરવતતિઓ કરી શકાય તવી પરયોરશાળા, તમજ ધોરણ પરમાણ લબ આલસસટટ નીમવા વરર બાબતનો ચોકસ ધયાનમા રાખવામા આવયય છ. લબ આલસસટટ તરીક દર વષચ ધોરણ પરમાણ ૨-૨ વવદાથથીઓની નનમણક કરવામા આવ છ.

સઞાયસફરની તયઞારી કરી રહલઞા વિદઞારથીઓ અન મહશભઞાઈ

સઞાયસફરમધા જરરી મઞાહહતી પોતઞાની બકમધા લખી રહલઞા વિદઞારથીઓ

https://youtu.be/0zvdDONO8BI

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

વષભ ૨૦૧૭-૧૮ રામોટપયરા પરાથમમક શાળા આજ પણ ધોરણ ૧ થી ૭ ની શાળા છ. જમા ધોરણ ૧ થી ૭ ની કયલ સખયા ૧૫૭ છ અન ધોરણ ૬ થી ૭ ની સખયા ૫૩ છ. શાળામા કડલજટલ શશકષણ આપવા માટ એક કોમપયયટર અન એક પરોજકટર છ. વવદાથથીઓમાથી લબ આલસસટટ તરીક નનમણક થયલ વવદાથથીઓ ખબ સારી રીત પોતાની જવાબદારી નનભાવતા થયા છ. જવાબદારી અન ચોકાઇનો ગયણ તમનામા વવકસયો છ. તમનામા વજાનનક સાધનોના ઉપયોરનય કૌશલય શખલય છ. ચાટભ આકતતિ અન નાના મોટા મોડલસ બનાવવાની કષમતા વવકસી છ. કદલી દરદશભન દારા નનરમત અન વજાનનક અભભરમ ધરાવતી ‘ખદબદ’ લસકરયલના એક એવપસોડનય શહટર અરિની પરાથમમક શાળા રમોટપયરામા થયલ છ. સાધન સજજ પરયોરશાળા થકી આ શાળાના બાળકોન આ લસકરયલ મા ભાર લવાનો સોનરી મોકો મળલ છ.

82

શશકષકન નઞામ: વસાવા રાકશભાઈ સી.મોબઞાઈલ નબર: ૯૫૩૭૫ ૬૨૧૫૨ઇમલ આઈ. ડી.: rcvasava152@gmail.com

વવજાન-ગણિિ લબોરટરી દારા પતયકષ શશકષિ

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી કવડી પાથમિક શાળાતા. ઉિરપાડા, જી. સદરત - ૩૯૪ ૪૪૫

રાકશભાઈ વસાવા વષભ ૨૦૧૧થી શી કવડી પરાથમમક શાળામા રણણત વવજાન ના શશકષક તરીક ધોરણ ૬ થી ૮ મા અભયાસ કરાવ છ. વરભકાયભ કરાવતી વખત શશકષક રાકશભાઈ વસાવાએ જોયય ક વવદાથથીઓન વવજાનના અન રણણતના લસદાતો નો ખયાલ હતો પરય

જયાર કરિયાતમક પરયોર કરવાના થાય તાર તઓ સાધનો થી જાણતા ન હતા. તમજ રણણત વવજાનના પરયોર કરવાની સાધન સામગી જયાર પરયોર કરવાના થાય તાર શશકષક યાદ કરી ન સટોર રમ માથી લાવવય પડય જમા ખયબ જ સમય વડફાતો. આ ઉપરાત જો કારક લાવવાનય ભલી જવાય તો તાર સાધનોની મદદ થી વવદાથથીઓન શીખવા ન મળય. આ સમસયાઓન ધયાનમા લતા ડીસમબર,૨૦૧૩ મા તમન આ સમસયાની રજઆત મયખયશશકષક સામ કરી. ચચયામા રાકશભાઈ એ જણાવયય ક શાળામા એક વવજાન-રણણત લબોરટરી બનાવવાની જરરીયાત છ. મયખય શશકષક યરત જ આ વાત સાથ સહમત થયા. તારબાદતરત જ શાળામા એક રમ આ લબોરટરી માટ ખાલી કરવામા આવયો. રમન સપણભ રીત સજજ કરવા માટ પસા ની જરર હતી તથી ૨૬ જાનયઆરી, ૨૦૧૪ મા આચાયભશી એ ભરા થયલ રામલોકો અન વાલીઓન મદદ કરવાની અપીલ કરી. તાર રામ લોકો દારા ર.૨૫૦૦નો ફાળો કરવામા આવયો. આ પસા માથી કમમકલ અન ટસટ ટયબ લાવવામા આવયા. ફબયઆરી, ૨૦૧૪મા વવદાથથીઓ એ સવનનરમત એપીસોપ, કલલડોસોપ, કોચર, વવદયત સયવાહક અવાહક પકરપથ તયાર કયયો. આ ઉપરાત વવવવધ ચયબક ભરા કરવામા આવયા. આમ શક એટલા પરયોરો લબોરટરીમા થવા લાગયા.

શકષણણક વષભ ૨૦૧૪-૧૫ ના જયલાઈ-ઓરસટ માસ દરમમયાન ધોરણ૮ ના વવદાથથીઓએ સવનનરમત સાધનો થમયોસ, સયયભકયકર, પકરસોપ, વરર બનાવયા. તમજ સરકારશી તરફથી વષભ ૨૦૧૪મા જ રણણત વવજાન કીટ આપવામા આવી ત સાધનોન પણ લબોરટરીમા રોિવવામા આવયા. જાનયઆરી, ૨૦૧૫ મા વવજાનની CD શાળાના આચાયભ શી એ લાવીન આપી જથી લબોરટરીમા કમપયયટર રોિવી જરરી પરયોરના સાધનો ન હોય તો ત CD દારા બતાવી પરયોરો સમજાવવામા આવતા.

વષભ ૨૦૧૫-૧૬ જયલાઈમા શાળા વવકાસ ગાનટના ર.૭૪૭૦ માથી સયકષમ દશભક યરિ, કસનળીઓ, સલાઈડ, કવર કલીપ, વવવવધ કમમકલ, બીકર, કોનનકલ ફલાસ, લીટમસ પપર અન ચયબક જવા સાધનો લાવવામા આવયા.

ઓરસટ, ૨૦૧૫ મા શાળાના આચાયભ શી સજયભાઈ ચૌધરી તથા CRC રણપતભાઈ વસાવા અન શશકષક રાકશભાઈ વસવા અન કમલશભાઈ સોની તરફથી કયલ ૩૫૦૦ રવપયાનય દાન કરવામા આવયય જમાથી પલટફોમભ, નળ બઝીન, રસ અન રમનય કલરકામ કરવવામા આવયય.

આમ સાધનો ભરા કરી લબોરટરીમા CHEMISTRY, PHYSICS, BIOLOGY અન MATHS એમ નબભારો પાડી દીધા. તથા દરક વવભારમા તન લરતા સાધનો રોિવી દીધા. અન દરક વવભારના નામ લરાવી દીધા. આમ રણણત-વવજાનની લબોરટરી તયાર કરી.

શાળાિરા બનાવલ સાધનો સાધન બનાવવા િાટ ખરીલ વસદઓ સાધન બનાવવા િાટ આસપાસના વાતાવરણ િરાથી ઉપયોગિરા લીધલ વસદઓ

એપીસોપ બઠહરયોળ લનસ કારળ, પિાનય ખોખય, બલબ

પકરસોપ અરીસાની પટટી

કલલડોસોપ પિાનય ખોખય

કોચર પલાનસટક ની બોટલ, ખાલી પન નય ખોખય

સયયભકયકર કાચ લાકડાની પટી

થમયોસ પલાનસટક બોટલ, દોરી

વવદયત સયવાહક અવાહક પકરપથ બલબ, વાયર, સવીચ, સલ બલબ, વાયર, સવીચ, સલ

વવદયત વવભાજક કોષ વાયર ખીલી, વાયર, પલાસટીકની બોટલ

સહકઞાર ચૌધરી સજયભાઈ એિ.૯૯૨૫૮ ૮૩૬૬૦

83

વષભ ૨૦૧૪-૧૫ થી આ લબોરટરી કાયભરત છ. લબોરટરીનો ઉપયોર ધોરણ ૬ થી ૮ ના વવદાથથીઓ પોતાના સમય પરિક મયજબ કર છ. તમામ પરયોરો લબોરટરી મા કરવામા આવ છ. લબોરટરીમા મોનીટરની પણ નનમણયક કરવામા આવલ છ જ કોઈ પણ વવદાથથીન પરશનો હોય તો તન મદદ કર છ. લબોરટરીમા શશકષણ કાયભ થયય તથી વવદાથથીઓ ઉતાહી બની રયા. મલયાકન માટ પરયોર કરાવયા બાદ પરયોરના સાધનો, પરયોરની રીત, અવલોકન, નનણભય પછવામા આવતા ૭૫% વવદાથથીઓએ સાચો જવાબ ઉતાહભર આપયા તમજ તઓ જઠટલ મયદા સરતાથી શીખી શકા છ. આ પરકારની ટસટ જયાર પણ એકમ પણભ થતી તાર સમયાતર યોજવામા આવ છ.પરયોરોની ટસટ શશકષક દારા લવામા આવી જમા વવદાથથીઓ સફળતા પવભક લખી શક છ. હાલ મા પણ પરયોર શાળા મા વવજાન ના પરયોરો કરાવવામા આવ છ.

શરઆત મા શશકષક ન લબોરટરી નય નનમયાણ અશક લારય હય પરય હવ ત શક બની રયય છ.

https://youtu.be/G_U6-b1bhl4

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

1) ઉષમઞાનઞા પયોગ કરતઞા વિદઞારથીઓ

2) પયોગશઞાળઞામધા સઞાધનો સરળતઞારી મળી રહ ત મઞાટ કરલ વિભઞાગ પમઞાણ વયિસથઞા

3) સઞાધનોરી સજજ પયોગશઞાળઞાની વયિસથઞા

પરાયોગગક પરવગતિ દારા વવજાન અન તનય પરદશયન

છ

86

શશકષકન નઞામ: બારીયા અનનલકદિાર િણણલાલમોબઞાઈલ નબર: ૯૫૮૬૮ ૯૭૧૮૧ઇમલ આઈ. ડી.: anil1211984@gmail.com

મારી શાળાના બાળવજાનનકો

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી ઉડવાસાકળ પાથમિક શાળા તા. ગરડશવરજી. નિમા - ૩૯૩ ૧૫૧

નમભદા જીલલાની રરડશવર તાલયકાની શી ઉડવાસાકળ પરાથમમક શાળા ધોરણ ૧ થી ૮ ની શાળા છ. આ શાળામા ધોરણ ૬ થી ૮ ના રણણત-વવજાનના શશકષક તરીક શી બાકરયા અનનલકયમાર તારીખ ૨૬/૦૨/૨૦૧૪ ના રોજથી ફરજ બજાવ છ. આ સમયરાળામા

ધોરણ ૧ થી ૮ ની સખયા અદાજ ૧૭૭ હતી જમા ધોરણ ૬ થી ૮ મા ૪૮ હતી. શરઆતના સમયમા અનનલકયમાર જયાર ધોરણ ૬ થી ૮ મા વવજાન વવષય ભણાવતા હતા તાર જોયય ક ૪૮ માથી આશર ૩૫ વવદાથથીઓ પરયોર નનદશભનમા ધયાન આપતા નહોતા જથી શશકષક જયાર પોતાની જાત બયકમા લખવાનય કહ તાર લખી નહોતા શકતા તમજ પરયોરન અનયરપ સાધનની ઓળખ પણ કરી શકતા નહોતા. બીજા સરિમા પરીકષા નજીક હોવાથી વવશષ ના કરી શકા પણ વવજાન વવષયના પરયોર બાળકો કવી રીત કરતા થાય ત કદશામા અનનલકયમાર વવચારવા લાગયા.

વષભ ૨૦૧૫-૧૬ ના પરથમ સરિથી અનનલકયમાર વવચાયય ક, વવજાન વવષયના પરયોર, શશકષક વરભખડમા નનદશભન કરાવશ અન વવદાથથીન આ પરયોર જાત કર ત માટ કહવામા આવશ. અનનલકયમાર પરયોરમા જરરી સાધનની યાદી બનાવી શાળાની પરયોરશાળામા જઈન ચકાસતા માલયમ પડય ક ઘણા સાધનો જવા ક સળાતર પારિ, ચબય, સાથ પકરપથના સાધનો, ઉચાલનના સાધનો, બાષપવાટકી, બયયરટ, વપપટ, થમયોમીટર, સમતલ અરીસા, અતરયોળ-બઠહરયોળ લનસનો અભાવ હતો. આ સમસયાના હલ રપ શાળાથી ૨.૫ કકમી દર આવલ સમશરપયરા પરા શાળાની પરયોરશાળાના સાધન જરર પડ તાર ઉપયોરમા લવાનય વવચાયય અન અમયક સાધન સમય જતા સવખચચ શાળા માટ વસાવયા. પરયોર કરવા માટ જરરી પરવાહી જવા ક કોનસટક સોડા, સાદર સલફયકરક એલસડ, હાઇડર ોકલોકરક એલસડ, ફીનોલફથલીન માટ નજીકના શહરમા આવલ વવજાન મથન કદર, રાજપીપળાના સહયોરથી લવાનય શર કયય. પરકટીકલ પદમતથી વવદાથથીઓ પરયોર તમજ જયદા જયદા સાધનોથી પકરધચત થયા. પરાયોતરક કાયભ કરતા પહલા ઉપયોરમા લવાના તમામ સાધનો જવા ક ટસટ ટયબ હોરડર, કસનળી, અકકત નળાકાર, મનિશશયમની પટટી, હોકાયરિ, ચયબકના પરકારો, વરરની ઓળખ કરાવયા બાદ પરયોર કરવામા આવ છ. શશકષક પહલા પરયોર કર છ તારબાદ વવદાથથી ગયપમા પરયોર કર છ અન નનદશભન કર છ. દરક પરયોર કરાવતા પહલા પરી ટસટ તમજ પરયોર કરાવયા બાદ પોસટ ટસટ લવામા આવતી હતી. આ ટસટમા પરયોરમા જરરી સાધનો, હય, પદાથયો, રીત, આકમત, અવલોકન અન નનણભય વરરનો સમાવશ કરવામા આવયો હતો. મલયાકન માટ ટસટ લવામા આવતી જના વડ અદાજ ૮૦% સયધારો જોવા મળયો.

શાળાઓમા દર વષચ ૨૮ ફબયઆરીના રોજ નશનલ સાયનસ ડ ઉજવવામા આવ છ. અનનલકયમાર તારીખ ૨૯ ફબયઆરીએ સાયનસ ડ કઇક એ રીત ઉજવવાનય વવચાયય કજમા ધોરણ ૬ થી ૮ ના ૪૮ વવદાથથીઓ પોતાની જાત પરયોર કરીન મયલાકાતીઓન બતાવ. આ વાત અનનલભાઈએ શાળાના આચાયભ શી ચતનભાઈ પટલન કરી. તમન આ વાત ખબ રમી અન બનતી મદદ કરવા માટ જણાવયય. સાયનસ ડની ઉજવણીમા ભાર લવા શાળાના જ ધોરણ ૬ થી ૮ ના શશકષકશી મધયબન પરજાપમત અન ધોરણ ૧ થી ૫ ના શશકષક શી રમશભાઈ જારીયા અન વપનાકીબન પટલ ઘણી જવાબદારી પોતાના શશર લીધી અન અનનલભાઈન મદદ કરી. જાનયઆરી મઠહનામા ધોરણ ૬ થી ૮ ના વવદાથથીન પરયોરો વહચી દીધા અન શાળા સમયમા ૪:૦૦ થી ૫:૦૦ ના સમય આ બધા વવદાથથીઓ શશકષકની હાજરીમા પોતપોતાના પરયોર કરતા અન તની માઠહતી મળવી પરકકટસ કરાવવામા આવતી હતી. ઉજવણીના ભારરપ મોડલ બનાવવા માટ જરરી ચાટભપપર, બનર તમજ બીજી સામગી અનનલકયમાર તમજ શાળાના આચાયભશી સવખચચ લાવયા. નકી કરલ કદવસ વવજાન નનદશભન રોિવવામા આવયય જમા ૪૮ વવદાથથીએ કયલ ૬૨ પરયોરો રજય કયયા હતા.

આ ફરમા આખ, હદય, પાચનતરિ, શવસનતરિ, કકાલતરિ, ઉતજભનતરિ, રતઘડી, સયભકયકર, અતનિશામક બોટલ, સોલાર પનલ, થરમૉસ વરર રોિવવામા આવયા હતા. તમજ પવનચકી, વષયામાપક યરિ વરર બનાવીન પરદશભનમા મકવામા આવયા હતા જન સીઆરસી, બીઆરસી ગયપના આચાયભશીઓ, ગયપની તમામ શાળાના રણણત-વવજાનના શશકષકો અન રામના લોકો એમ અદાજ ૨૦૦+ જટલા લોકોએ મયલાકાત કરી. બાળકોન પરયોર વવષ કટલય આવડ છ ત માટ વવજાન નનદશભન કદવસ ૧૦ કદવસ પહલા પરી-ટસટ અન પરદશભન પછી ૧૦ કદવસ પછી પોસટ ટસટ લવામા આવી હતી તમજ મયલાકાતી મમરિોએ બાળકોન જ પરશનો પછા તનો જ-ત વવદાથથીએ સ યષિ જવાબ આપયા હતા. વષભ ૨૦૧૩-૧૪ ના ગયણોતવ-૪ ના પકરણામમા ધોરણ ૬ થી ૮ મા વવજાનમા ૫.૬૦% ગયણ હતા જયાર વષભ ૨૦૧૪-૧૫ મા ૬.૭૦% ગયણ મળયા. આ પરવતતિ વડ શાળાન વવજાન વવષયમા જ પકરણામ મળયય ત જાણીન આજયબાજયની ૨ શાળા શી સમશરપયરા પરાથમમક શાળા અન શી જતપયર પરાથમમક શાળા મા આ પરકારનય નનદશભન કરવામા આવયય.

સહકઞારકરજિયા વવણાબન૯૪૨૯૭ ૭૫૧૮૪

87

વવદાથથીઓ વવજાન વવષયના મયદા ઝડપથી અન સચોટ રીત શીખયા ત જ વસય રણણત વવષયમા અનનલભાઈ કરવા મારતા હતા. જથી તમન વષભ ૨૦૧૫-૧૬ ના ફબયઆરી મઠહનામા વવજાન નનદશભનની જગયાએ રણણતની જયદીજયદી રીતો દશયાવી તની ઉજવણી કરવામા આવી. આ ઉજવણીમા પણ અદાજ ૧૫૦+ લોકો એ ભાર લીધો હતો. બાળકોન કડલજટલ શશકષણમા રસ હોવાથી રાજપીપળા અન નવસારી ડાયટ પાસથી રણણત-વવજાનની સીડી મળવીન તમાથી શશકષણ આપવાનય શર કયય. જમ જમ એકમ પણભ થાય તમ મલયાકન માટ એકમ કસોટી પણ લવાનય શર કયય.

વષભ ૨૦૧૬-૧૭ મા વવદાથથીન આ વષચ કયા વવષયનો કદવસ ઉજવવો છ ત પછાતા વવદાથથીઓએ રણણત-વવજાન વવષયનો ભરો કદવસ મનાવવાનય નકી કયય. ત વષચ પણ અદાજ ૩૦૦+ મયલાકાતીઓએ ૨૩ રણણતની પરવતતિ અન ૨૧ વવજાનના પરયોરની મયલાકાત કરી. વષભ ૨૦૧૬-૧૭ મા ગયણોતવના પકરણામમા Aગયણ મળયા.

IIMA અન GCERT દારા સયયકત ઉપરિમ આયોલજત જીલલા લવલના ઇનોવશન ફર ૨૦૧૬-૧૭ અન ૨૦૧૭-૧૮ એમ ૨ વષભ રિમશ: વવજાન અન રણણત વવષય અતરભત ઇનોવશન મકવામા આવયય, જમા અદાજ ૨૦-૨૫ જટલા શશકષકો આ વવચાર લઈન પોતાની શાળામા પણ આ કરશ ત વાત કરી.

વષભ ૨૦૧૭-૧૮મા ધોરણ ૧ થી ૮ મા ૧૦૭ સખયા છ જમા ધોરણ ૬ થી ૮ મા ૪૭ સખયા છ. રણણત-વવજાનના વરયોમા કડલજટલ શશકષણ માટ વવવવધ એનીમશન વવડીયો, PPT, રમસ, તમજ મલયાકન માટ એકમ કસોટી, કોણ બનરા કરોડપમત જવી કકવઝ કોમપીટીશન રમતો રમાડવામા આવ છ.

https://youtu.be/rj8ENJAxjSg

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

રસઞાયણણક પવમતની સમઞાજ સમજી રહલઞા ગઞામજનો

સઞાયસ ફરની મલઞાકઞાતમધા આિલઞા નજીકની શઞાળઞાનઞા શશકષકોન જરરી મઞાહહતી આપી રઞાહલઞા વિદઞારથીઓ સકષમદશટક યતણી મદદ િડ કોષ જોઈ રહલઞા િઞાલી

88

શશકષકન નઞામ: કાવાડીયા પીનલબન બી.મોબઞાઈલ નબર: ૯૬૦૧૫ ૪૫૫૮૪ઇમલ આઈ. ડી.: pinaldekavadiya@gmail.com

ગણિિ-વવજાન પદશશન

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી પાણગઢ પાથમિક શાળામદ. પાણગઢ, તા. વઢવાણ, જી. સદરનદરનગર - ૩૬૩ ૦૪૦

સયરદરનરર જીલલાના વઢવાણ તાલયકાની શી પરાણરઢ પરાથમમક શાળા મા શી પીનલબન દકાવાડીયા જન, ૨૦૧૦ મા જોડાયા. આ સમય ધોરણ ૧ થી ૮ ની કયલ સખયા ૪૦૦ હતી. પીનલબન ધોરણ ૬ થી ૮ મા વવજાન શશકષક તરીક જોડાયા તાર આ ધોરણમા

કયલ ૧૯૦ જટલા વવદાથથીઓ હતા. પીનલબન જયાર વરભખડમા અભયાસ કરાવતા હતા તાર અનયભવયય ક વવદાથથીઓન રણણત-વવજાન વવષયની પાયાની માઠહતી ખબ ઓછી હતી. એટલ તમન જ ત ધોરણમા આવતા એકમ સમજવામા મયશકલી પડતી હતી. આ સાથ વવદાથથીઓમા પહલથી જ આ વવષય પરત બીક પસી રઈ હતી. રામલોકો સાથ સપકભ હોવાથી સમયાતર તમની સાથ મયલાકાત થતી હતી. આ સમય જાણવા મળયય ક રામમા અધશધા ખબ હતી. પીનલબન નકી કયય ક વવદાથથીઓ માટ રણણત-વવજાન વવષય રસદાયક બનાવી અભયાસ કરાવવો અન રામલોકોમા અધશધા દર કરી જાગત કરવા.

શી હોમીભાભા બલોક વવજાન કદર, સયરદરનરરનો મયખય ઉદશય રણણત-વવજાન વવષય રસપવભક કવી રીત બનાવવો તમજ રામલોકોમા અધશધા જાગમત હતો. આથી સયરદરનરર જીલલાની ૫૦ જટલી સરકારી શાળાના રણણત-વવજાન વવષયના શશકષકોન એકરિ કરીન તાલીમ આપવામા આવતી હતી. આ તાલીમ વષભમા એકવાર આપવામા આવતી. આ તાલીમમા શી પરાણરઢ પરાથમમક શાળા પણ જોડાતા શાળા તરફથી પીનલબન શકષણણક વષભ ૨૦૧૦-૧૧ મા તાલીમાથથી તરીક આ તાલીમમા જોડાયા. આ તાલીમમા રણણત-વવજાન વવષય થીયરીની સાથ સાથ ગયજકોસટ વવજાન કલબમાથી સાધનોના ઉપયોર વડ પરકટીકલ કરીન કવી રીત સમજાવાય, વવષયમા આવતા જઠટલ મયદા સરળ બનાવી કવી રીત સમજાવવા, વવષય ન અતરભત રમત અન પરવમતની યાદી, ચાટભ અન મોડલ બનાવવા, વવદાથથીઓ જાત પરયોર કર ત માટ જરરી મારભદશભન અન સાધનોની સચી, વવદાથથીઓમા પણ ઉજાભ વવષ જાગમત આવ ત માટ શય કરી શકાય, અધશધા નનવારણ માટ કવી રીત જાગમત લાવવી વરર બાબત પર માઠહતી આપવામા આવી.

શકષણણક વષભ ૨૦૧૧-૧૨ મા તાલીમમા શીખવામા આવલ વવજાન-રણણત વવષયન અનયરપ કકવઝ, મોડલ બનાવટ, અધશદા ના પરયોર, ચાટભ , વવશષ કદન ની ઉજવણી, વવજાન વવષયન લરતા વવવવધ પરયોરો, સામાલજક જાગમત માટ રલી અન નાટકો, વવદાથથીની અદરની શકકત જાગત કરવા માટ વવદાથથીઓન પરોજકટવકભ આપવાનય પીનલબન શર કયય. વવદાથથીઓન પણ આ પરવતતિ વડ અભયાસ કરવાની મજા પડી રામના લોકોન ભરા કરીન શાળાના વવદાથથી દારા જયદા જયદા અધશધાના પરયોરો જવા ક નાળળયર માથી વવસફોટ કરવો/ ચયદડી કાઢવી, કકય પરલા, લીબયમાથી કકય ખરવય વરર દર કરવા માટ પીનલબન વવજાનનો સહારો લઈન એક એક પરયોર શાળામા દરક વવદાથથીની હાજરીમા કરી તમન આ દયષણો પરત જાગત કરી રામલોકોન પણ આ બાબત કહ ત બાબત મારભદશભન આપયય. વવદાથથીઓએ શાળામા અધશધા માટ જ પરયોરો કયયા ત પરયોર વવષ પોતાના ઘર માઠહતી આપી રામલોકોન જાગત કરવા માટ મદદ કરી.

વષભ ૨૦૧૨-૧૩ મા પીનલબન રામલોકો સાથ અધશધા બાબત વાતચીત કરતા માલયમ પડય ક રામમા અદાજ ૨૦% જટલી જાગતા આવી છ પણ જોઈએ તટલી આવી નથી. શાળામા દર વષચ ઉજવાતા ‘રાષટર ીય વવજાન કદન’ ની ઉજવણી નનમમત તમણ રણણત-વવજાન પરદશભન કરવાનય નકી કયય. ત અતરભત તારીખ ૨૭ ફબયઆરી, ૨૦૧૩ ના રોજ તમની શાળામા રણણત-વવજાન પરદશભનનય આયોજન થયય, જમા શી ચામરજ પ-સનટર શાળા પણ જોડાઈ. પરદશભનમા કયલ ૮ જયદા-જયદા વવભાર હતા. દરક વવભાર દીિ ૧-૧ શશકષક ન જવાબદારી સોપવમા આવી અન બધા વવભારમા મકવામા આવલ પરયોરો વવષની સમજ વવધાથથીઓ દારા આપવામા આવી. આ ૮ વવભાર નીચ મયજબ છ:

• વવજાન ચાટભ -મોડલ પરદશભન – શાળામા પહલથી ધો. ૬ થી ૮ માટ બનાવલા ચાટભ અન મોડલ પરસયત કરવામા આવયા હતા. એક વરભ મા રાસાયણણક વવજાન, ભૌમતક વવજાન અન જીવ વવજાનના અલર અલર ટબલ મકી તની ઉપર સાધનો અન મોડલો નય પરદશભન વવદાથથીઓ દારા કરવામા આવયય હય.

• વવજાન સીડી દશભન – સયભ મડળ અન આકાશ દશભન જવી સી.ડી.ઓ બતાવામા આવી. આ માટ જરરી સીડીની વયવસા શાળામાથી તમજ બજારમાથી ખરીદીન કરવામા આવી.

• વવજાન-રણણત અહવાલ પરદશભન – શાળામા ચાલતી અલર અલર પરવતતિ અન તમના પકરણામ ના ધચરિો તથા અહવાલ વવદાથથીઓ દારા પરસયત કરવામા આવયા.

સહકઞારપટલ હારકભાઈ વી.૯૮૯૮૧ ૯૮૨૮૭

89

• વવજાન-રણણત પયસતક પરદશભન – સયરદરનરર વવજાન કદર અન સરકાર શી તરફથી શાળાન મળલ પયસતકો પરદરશત કરવામા આવયા.• અધશદાના પરયોર – વવદાથથીઓએ અધશદા દર કરવા પરયોરો કરીન બતાવયા. નાળળયર માથી વવસફોટ કરવો/ ચયદડી કાઢવી, કકય

પરલા, લીબયમાથી કકય ખરવય જવી અધશદા પાછળ કયા વજાનનક સરિો છ ત બતાવી જાગત કરવામા આવયા.• વવજાન કલબની માઠહતી – શાળાના વવજાન કલબ વવષ માઠહતી આપવામા આવી અન તની પરવતતિઓનો ઉલલખ કરવામા આવયો.• બાળઊજાભ રકષક દળની માઠહતી – શાળાના બાળઉજાભ રકષક દળ વવષ માઠહતી આપવામા આવી અન તની પરવતતિઓનો ઉલલખ કરવામા

આવયો.• રણણત-ઝોન – રણણત ની અલર અલર રમતો એક રમમા રોિવામા આવી.

આ રણણત-વવજાન પરદશભનમા આજય બાજયની શાળાના શશકષકો, આચાયભ, BRC, CRC, SMC સભયો, રામલોકો તમજ વવજાન-રણણતમા રસ ધરાવનાર બીજી શાળાના શશકષકોન પણ આમરિણ આપયય હય. જના પકરણામ ૬૦ થી વધય શશકષકો, ૩૫૦ વવદાથથીઓ, ૧૫૦ જટલા રામલોકો એમ અદાજ ૫૫૦ લોકોએ પરદશભન નનહાળયય. આ કદવસ શાળાની વારષક પવરિકા વવજાનરાથાનય વવમોચન પણ થયય. આ પરદશભનમા મયલાકાતી શશકષકો અન વવધાથથીઓ નનદશભન કરતા વવદાથથી સાથ ચચયાઓ કરી સારા અન નરસા પાસાઓ જાણયા. આ પરયતન કારણ શાળામા નાના-નાના બાળ વવજાનીઓ તયાર થઇ રયા. લોકોમા વવજાન-રણણત જવા અઘરા વવષયો ન સરળતાથી સમજાવી શકાય તવી સમજ ઉભી થઇ.આ ઉપરાત વવધાથથીઓમા સાહસ, નીડરતા, અવલોકન, પરાયોતરક શકકત, ન તવ જવા ગયણો નો વવકાસ થયો. લોકો મા વવજાન-રણણત જવા અઘરા વવષયો ન સરળતાથી સમજાવી શકાય તવી સમજ ઉભી થઇ. આ પરદશભન જોઇન રપાવટી શાળાના આચાયભ શી એ પીનલબન ન તમની શાળા મા નનમવરિત કયયા અન તમની શાળાના વવજાનના શશકષક ઈશાનીબન જાદવન ટર નીર આપવાનય કહય.

શાળામા રણણત-વવજાનમા અભયાસ કરાવવાની પધમત બદલયા બાદ તનય પકરણામ ગયણોતવ સાથ સરખાવતા વષભ ૨૦૧૧-૧૨ મા એજયકશનમા D અન એકટીવીટીમા C ગડ હતો જ વષભ ૨૦૧૨-૧૩ મા એજયકશનમા B અન એકટીવીટીમા A ગડ મળયો. પીનલબન શાળામા રણણત -વવજાન વવષયનો અભયાસ કરાવવા માટ નાની મોટી પરવતતિઓ કરતા રહ છ અન નવય સાઠહત શોધતા રહ છ અન તના દારા અભયાસ કરાવ છ. વવદાથથીઓ પણ આ પધમત દારા અભયાસ કરીન જીજાસાવતતિ કળવી છ, રસપવભક રણણત-વવજાન શીખતા થયા છ અન ના સમજાય તા શશકષકન પરશનો પછતા થયા છ. રામલોકોમા અધશદા ઘણી ઓછી થવા પામી છ. વવદાથથીઓ વવજાન વવષયમા આવતા પરયોરો પોતાની જાત કરતા થયા છ તમજ હવ પછી કાર પરયોર કરાવશો આવા પરશનો વવદાથથીઓ શશકષકન પછતા થયા છ.

વષભ ૨૦૧૬-૧૭ મા પીનલબન અન તમના ૫ વવદાથથીઓએ નશનલ ચીલડર નસ સાયનસ કોગસ હિળ વરસાદના પાણીનય સરકષણ કરવા માટનો નવતર પરયોર કયયો હતો. અતાર સયધી શાળામા પાણીની વયવસા ન હતી અન વરસાદમા શાળા આસપાસ પાણી એવી રીત ઘરાઈ જય ક શાળામા પરવશ કરી શકાતો નઠહ. આ બન સમસયાનય સમાધાન વરસાદના પાણીના સરકષણથી થઇ શકો. આ પરયોર માટ શાળાના આચાયભશી અન SSA એ યોરદાન આપયય. વષભ ૨૦૧૬-૧૭મા આ પરયોર તમણ સયરદરનરર જીલલાના ઇનોવશન ફરમા પરસયત કયયો હતો. વષભ ૨૦૧૬-૧૭ના ગયણોતવ પકરણામમા એજયકશનમા B અન એકટીવીટીમા A+ ગડ મળયો છ જ શાળાના તમામ શશકષક મમરિોની મહનતનય પકરણામ છ.

વષભ ૨૦૧૭-૧૮ મા શી પરાણરઢ પરાથમમક શાળા મા ધોરણ ૧ થી ૮ મા ૪૦૦ સખયા છ. હાલ રામલોકોમા રહલી અધશદા મહદ અશ ઓછી થવા પામી છ અન વવજાનના પરયોરો પરતની તમની સવીકમત વધી છ.

90

ગઞામમધા અધશદઞા નનિઞારિઞા ચઞાટટ બનઞાિીન ઘર ઘર જઈન સમજાિતઞા વિદઞારથીઓ

પીનલબનએ બનઞાિલ િજઞાનનક રમકડઞાઓ

91

https://youtu.be/BuX-qlOeYUI

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

પવતતિ દઞારઞા વિજઞાન સમજાિી રહલઞા પીનઞાલબન

92

શશકષકન નઞામ: વ અલકાબન હહતનદરકદિારમોબઞાઈલ નબર: ૯૯૭૯૯ ૧૬૬૩૫ઇમલ આઈ. ડી.: hitualka@gmail.com

ફબીક અન ફાઈબસશ: ઓળખગાથા

શઞાળઞાન નઞામ અન સરનઞામ: શી ઇતનરાબાઈ કના વવદાલયતા. ભદજ, જી. કચછ - ૩૭૦ ૦૦૧

અલકાબન ઠહતદરકયમાર દવ કચ જીલલામા ભયજ તાલયકાની શી ઇતદરાબાઈ કનયા વવદાલયમા વષભ ૨૦૧૭ મા રણણત- વવજાન ના શશશકષકા તરીક જોડાયા હતા. આ શાળામા ૨૦૧૮મા કયલ ૩૫૫ વવધાથથીનીઓ અન ૧૦ શશકષકો છ. અલકાબન ધોરણ ૬ થી ૮ મા

વવજાન અન રણણત ભણાવ છ. ધોરણ ૬ થી ૮ મા કયલ ૧૪૮ વવદાથથીનીઓ છ.

ધોરણ ૮ ના વવજાન વવષયમા આવય પરકરણ ‘સશલળષત રસાઓ અન પલાનસટક’ ભણાવવામા આવયય. જયાર પરકરણ પણભ થયય તારબાદ લશખત અન મૌશખક કસોટી લવામા આવી તાર જાણવા મળયય ક ધોરણ ૮ ની ૫૬ ની સખયામાથી ફકત ૧૦ થી ૧૫ કનયાઓ સાચા જવાબ આપી શકી હતી બીજી કનયાઓ કાપડની ઓળખ, તનો ઉપયોર અન કવી રીત બન છ ત બાબતમા થોડી ગયચાવાયલી હતી. આ સસયાનો હલ કવી રીત લાવવો જથી વવદાથથીનીઓ ત અલકાબન માટ પડકાર સમાન હય.

આસમસયાના ઉકલ લાવવા માટ અલકાબન કપડાના નમયનાઓનય પરદશભન કરવાનય તમજ તની જાણકારી આપવાનય વવચાયય. આ માટ જરરી તમામ પરકારના કાપડ જવા ક સયતરાઉ, રશમ, ઉન, ખાદી, કોટન જવા કાપડના નમનાઓ વવદાથથીનીઓન ઘરથી લાવવાનય કહવામા આવયય. વવદાથથીનીઓન જ કપડ ઘરથી મળયા ત લાવી અન જ કપડ ના મળયય ત અલકાબન કપડાની દયકાનથી લાવયા. પયસતકમા કાપડ વવષ આપલી જાણકારી બહય ઓછી હતી આથી વવદાથથીનીઓન પયસતકના જાનની સાથ બહારનય જાન પણ મળ ત માટ અલકાબન પોતાની જાત ઈનટનટના માધયમથી જરરી કાપડ સબધધત માઠહતી જવી ક કાપડ શમાથી બન છ, તનો ઉપયોર કા થાય છ અન તન કવી રીત સરતાથી ઓળખી શકાય વરર માઠહતી ભરી કરી. વરભમાથી અમયક વવદાથથીનીઓન પસદ કરી જઓએ ન અલકાબન એક-એક કાપડનો નમયનો તમજ તન લરતી માઠહતી આપવામા આવી. પસદ કરલ વવદાથથીનીઓએ કાપડ પરદશભનમા પરદશથીનીઓન સમજાવવા માટ પોતાની જાત જ શશકષક આપલ માઠહતી તયાર કરી. આ પરદશભનમા ધો ૬ થી ૮ ની તમામ વવદાથથીનીઓનો સમાવશ કરવામા આવયો જથી તઓ પણ આ માઠહતી લઇ શક. પરદશભન બાદ મલયાકન માટ ફરી એકવાર કસોટી લવામા આવી જમા ધોરણ ૮ ની વવદાથથીનીઓન કાપડ આપીન તન લરતા મૌશખક પરશનો પછવામા આવયા. મલયાકન ના અત જાણવા મળયય ક પહલા જ ૫૬ માથી ફકત ૧૦-૧૫ વવદાથથીનીઓ જવાબ આપતી હતીઓ તની જગયાએ હવ ૪૦ થી ૪૫ વવદાથથીનીઓ જવાબ આપતી થઇ.

વિવિધ પકઞારનઞા િસતો ભગઞા કરીન વિદઞારથીનીઓન સમજણ આપતઞા અલઞાબન

93

https://youtu.be/-6bItyE8hZ8

નિતર પવતતિ આધઞારરત વિડીયો જોિઞા મઞાટ

વવદાથથીઓએ જરરી માઠહતી તમજ મયદાઓ જરર પડ તાર વરભખડમા પયનરાવતભન કરી શક તમજ તનય અધયયન કર ત માટ સકપબયક બનાવવાનો વવચાર કયયો. આ કાપડના નમયનાન સપ બયકમા ચોટાડયાઅન જરરી માઠહતી પણ તા બાજયમા લખવામા આવી. જથી ત જયાર પણ સકપબયક ખોલ તાર તઓ પોતાની જાત જ બધય અધયયન કરી શકતા હતા.

અલકાબનના મત આ પરકાર બાળકોન રોજીદા જીવનમા વપરાતા વવવવધ કાપડના લકષણો અન તની પરકરિયાની વવસત સમજ જો પાઠયપયસતક સાથ જોડવામા આવ તો સરતાથી તઓ સમજ અન કાપડની ઓળખ કરી શક છ જ તન ભવવષયમા ખબ જ ઊપયોરી નીવડશ.અલકાબન આજ પણ શી ઇતદરાબાઈ કનયા વવદાલયમા શશકષક તરીક ફરજ બજાવી રહા છ.

વિવિધ િસતોની સમજ આપતી વિદઞારથીનીઓ

ધોરણ ૮ વિદઞારથીનીઓએ ફબરિક અન ફઞાઈબસટ પર બનઞાિલ સકપબક

94

Educational Innovations Bank“મારો નવિર પયોગ મારા વવદાથથીઓ માટ”

www.inshodh.org

Website: www.inshodh.org Facebook Page: Education Innovation BankFacebook Group: Teachers Innovation Facebook Group: Innovative Women TeachersYouTube Channel: Teachers as Transformers WhatsApp Mobile Number: +૯૧-૯૭૨૭૭ ૪૦૧૪૮

આપનો નવિર પયોગ ઓનલાઈન સબતમટ કરો

પથમવાર નવિર પવગતિ ઓનલાઈન સબતમટ કરનાર માટ સયચન:(૧) સૌપરથમ આઈ.આઈ.એમ.ની વબસાઈટ www.inshodh.orgખોલો.

(૨) વબસાઈટ ખયલયાબાદ યોગય ભાષા પસદ કરવા માટ મયખયપજની ઉપરની બાજય પર ભાષા નો ઓપશન આપલ છ અગજી અથવા ગયજરાતી પસદ કરો.તારબાદ LOGIN/SUBMIT INNOVATION પર કકલક કરો.

95

(૩) જયના યયઝસભ છ ત ડાયરકટ E-mail Id અન Password નાખયા બાદ લોરીન કરી શક છ. નવા યયઝસભ માટ Creat New Account પર કકલક કરીનઅકાઉનટ બનવય પડશ

(૪) તમાર www.inshodh.orgના અકાઉનટની પરકરિયા પણભ થયલ છ હવ તમાર અકાઉનટખોલવા માટ વબસાઈટના મયખય પજ પર LOGIN બટન પર કકલક કરો. તારબાદ તમ સયચન નબર ૩ મા જ E-MAIL ID અન PASSWORD એનટર કયય હોય ત દાખલ કરો અન LOGIN બટન પર કકલક કરો.

નોધ: જ લોકોન પોતાનો પાસવડભ યાદ ના હોય અથવા ભલાય રયો હોય ત FORGOT PASSWORD પર કકલક કરો.

96

(૫) LOGIN કયણા બાદ નીચ દશયાવલ પજ ખયલશ જ માથી ADD INNOVATION પર કકલક કરો.

(૬) તારબાદ જ પજ ખયલશ તમા આપ કરલ નવતર પરવતતિ અરની માઠહતી વવસતારથી લખવાની રહશ. તથા નવતર પરવતતિના કોઈ વવડીયો હોય જો YOUTUBE પર હોય તોતની લીક મયકવાની રહશ, અન સાથ પરવમતના ફોટા હોય તો ત પણ મકવના રહશ.

૧ થી ૬ સટપ સયચન FOLLOW કાયભ બાદ અત SUBMIT પર કકલક કરો.

97

(૭) તાર બાદ એક THANKS FOR SUBMIT YOUR INNOVATION લખલી સલાઈડ આવી જશ એટલ તમારો નવતર પરયોર SUCCESSFULLY SUBMIT થયલ છ, સબમમટ કરલ નવતર પરવતતિમા એકડટ કરવા EDIT બટન પર કકલક કરો એકડટ કાયભ બાદ ફરીથી સબમમટ કરો.

બીજો નવો નવિર પયોગ સબતમટ કરવા HOME પર કલક કરો.

નોધ:બીજીવાર નવતર પરયોર SUBMIT કરનાર માટ (જ લોકો એ પહલથી જ WEBSITE પર REGISTERD છ ત લોકો) ખાલી સયચન નબર ૫ થી ૭ FOLLOW કરો એટલ તમાર ઇનોવશન SUBMIT થઈ જશ.

અગાઉ સબતમટ કરલ ઇનોવશનમા એડટ કરવા માટ :www.inshodh.org પર લોરીન કરો. લોરીન કયયા બાદ DASHBOARDખયલશ. નીચની બાજય આપ સબમમટ કરલ ઇનોવશન નય લીસટ હશ. ઇનોવશનમા સયધારો કરવા ટાઈટલ ની સામ EDIT INNOVATION બટન પર કકલક કરો.ડોકયમનટ મા સયધારો કરવા UPLOAD DOCUMENT પર કકલક કરીન સબમમટ પર કકલક કરો.

તમાર ઇનોવશન સોશીઅલ મીકડયામા પરચાર કરવાઉપરના ફોટામા જ પરમાણ ઇનોવશન લીસટ ખયલય તમા ઇનોવશન પર કકલક કરો, તમાર ઇનોવશન ડસટોપ ખયલી જશ. ઇનોવશનની નીચ SHARE કરીન ઓપશન છ ત પસદ કરીન તમા આપલ અલર અલર માધયમ પસદ કરીન પરચાર કરી શકો છો.

સારથ વિજઞાન અન ટકનોલોજી

EI-BANK દઞારઞા શશકષકો મઞાટ જદી જદી પવતતિ ચઞાલી રહી છ જમધા જોડઞાિઞા અન જાણિઞા મઞાટ નીચનઞા QR-CODE સન કરો.

(૧) ઇનોવશન બક (www.inshodh.org)

(૯) શશકષકોના મોબાઈલમચના પરશનો વાચવા.

(૨) ઓનલાઈન ઇનોવશન સબમમશન

(૩) ઓનલાઈન ઈનોવશન કવી રીત સબમીટ કરવય

(૪) ફસબયક પજમા જોડવા (Education Innovation Bank)

(૫) મઠહલા ફસબયક ગયપ (Innovative Women Teachers)

(૬) યયટયબ ચનલ (Teachers as Transformer)

(૭) મોબાઈલમચમા જોડાવવા

(૮) SMC મોબાઈલમચના પરશનો વાચવા

(૧૦) ધચરડર ન કોનભર-વાતયા

(૧૧) ધચરડર ન કોનભર-વવડીયો (Math/Science)

(૧૨) ધચરડર ન કોનભર-પરોજકટ (Math/Science)

(૧૩) સમપરત-મઠહલા શશકષકના નવતર પરયોરની બયક

(૧૪) EI-BANK બોશર