पमसनस - marathi pustakeतच 1 बह ण त1 ˆम न, त झ1 व1ण , ह...

114
पमसनस लखक : रम गणश गडकर : टकन : षम क लकण दतशधन : सनल सहसब marathipustake.org सठ#. 1

Upload: others

Post on 14-Apr-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • प�मस�न��स

    ल�खक : र�म गण�श गडकर�

    श��:

    ट�कन : स�षम� क� लकण�सम�द�तश�धन : स�न�ल� सहसब�द�marathipustake.org स�ठ#.

    1

  • अन�कमणणक�:अ�क पदहल� : 3 अ�क द�सर� : 34 अ�क ततसर� : 59 अ�क च,थ� : 79 अ�क प�चव� : 94

    2

  • प�मस�न��स

    अ�क पदहल�________________________________________________________________________पव�श पदहल�

    (ब�ब�स�ह�ब, त�त��स�ह�ब व कमल�कर आगग�ड1च1 व�ट पह�त आह�त.)ब�ब� : त1न घ�ट� तर झ�ल��! ह� ततसर�च घ�ट� न�? पण ग�ड1च� अज6न पत� न�ह��. त�त�� ग�ड1च1 व�ळ तर बदलल� न�ह�� न�?त�त�� : छ�, छ�, व�ळ बदलल� अस�ल तर घ�ट� कश�ल� ह�त1ल? दह�द� ल�क��च�� गच�ळपण�ल� हसत� हसत� स�ह�बल�क��न1ह� अख�र त�च म�ग; पतकररल� आह�स� ददसत�. कमल�कर, तप�स कर� बर= क�� झ�ल� आह� त��च�.कमल�कर : इथ6न ववच�रन जम��च� न�ह�. त�त��स�ह�ब, आपण आणख1 ब�ब�स�ह�ब इथ�च थ��ब� क�ह� व�ळ. म1 त�� ब�ज6ल� ज�ऊन तप�स कररत�. (ज�त�)ब�ब� : त�त��, त�झ��श1 मघ�प�स6न ब�ल�न ब�ल�न महणत�, पण अज6न ध1र ह�त न�ह�; म�झ� ब�लण� ऐक6 न त�ल� कद�चचत ववष�द व�ट�ल.त�त�� : ववष�द! मल� आपल�� ब�लण��च� ववष�द कध1च व�टत न�ह�. ब�ब�स�ह�ब, आपल��तल�� स�म�जजक मतभ�द�म�ळ� आपल�� द�घ��च�� ववच�र��त इतक� अ�तर पडत ग�ल�, पण महण6न आपल�� ब�लपण�च�� ब�ध�भ�व�त अ�तर पडल� आह� क�? क�� स��ग�व��च� अस�ल त� म�कळ�� मन�न� स��ग�.ब�ब� : त�� मतभ�द�बदलच म1 ब�लण�र आह�. स�श1ल� आणण ल�ल� ���च��वर—तनद�न ल�ल�वर—स�श1ल�बदल मल� फ�रस� भ� व�टत न�ह�; पण ल�ल� म�त, त�ल� ठ�ऊकच आह�—जर� अललड आह�; महण6न ततच��वर न1ट लक ठ�व6न—त�त�� : महणज� म�झ�� व1ण�च� वपत� �� न�त��न� म�झ1 जब�बद�र� तर� मल� कळत न�ह� कक� व� व1ण� आणण ल�ल� – स�श1ल� ह��च��त म1 अ�तर तर� कररत� अस�च त�मच� महणण� ददसत�!ब�ब� : पह�! म�झ� ह�त� न समजत� र�ग�वल�स खर�! अववव�दहत व1ण�प�क� वRधव�दश�त पडल�ल�� ल�ल� आणण स�श1ल� ह��च��कड� ववश�ष लक द��ल� प�दहज�. ह�त अ�तर�च� पश म�ळ1च न�ह�. प�जVम�त� स�ध�रण�च�� ग�ष1 ऐक6 न अववव�दहत म�लग1 फ�र झ�ल� तर प1ततववव�ह�च� च�र कर�ल – त� स�द� व�ईटच महण�! – पण अललड ब�लववधव� म�त प�नवव;व�ह�बदलच1 स�रख1 बडबड ऐक6 न —

    3

  • त�त�� : क��? बडबड महणत��?ब�ब� : न�ह�; क�वळ बडबड न�ह�. पण त� पश प�ढच�� वपढ�न� स�डव�व��च� आह�. पण आज, द�न ववधव� म�ल� महणज� उर�वर द�न जळत�� श�गड�� समजण�र� ज1 ववच�र� म�णस� आह�त त���पRक\च म1 आह�; तश�त6न आजच ज��त आणण त��च� ममत ववद�धर द�घ�ह� ��व��च� आह�त.त�त�� : महणज�? म1 न�ह� समजल� आपल� महणण�! ज��त आपल� सखख� भ�च�, आणण त��च�� ��ण��न� आपल� मन स�श�क वह�व�, ह� अगद� चमतक�ररक आह�! आणण त��च� ममत ववद�धर – क�वळ ज��त�च� त� ममत आह� ह�च ग�ष त��च�� च��ग�लपण�च1 प�र�श1 स�क आह�.ब�ब� : त�त��, ककत1 भलत� ववप��;स क�ल�स म�झ�� ब�लण��च�! ज��त आणण ववद�धर ���च��बदल स�द� म�झ�� मन�त अगद� आदरच आह�; म1 स�द� त���च��स�ठ# आजच� ददवस इथ� रह�ण�र ह�त�; पण दव�ख�न��त बर�च नव1न र�ग1 आल� आह�त अस� म�झ�� ह�त�ख�लच�� मन�ष��च� तनकड1च� पत आल��म�ळ� मल� र�हत� ��त न�ह�. मशव�� त�ह� वककल�च1 सनद क�ढ6न आत� न�हम1च इथ� रह�ण�र आह�त. म�झ�� ब�लण��च� उद�श अगद� तनर�ळ� ह�त�.त�त�� : क�णत� त�? म�झ�� अज6न लक�त ��त न�ह� !ब�ब� : पदहल��न� भलत�च तक; क�ल��म�ळ� त�झ�� ववच�र�च1 नसत1 ददश�भ6ल झ�ल�. म1 एवढ�च महणत ह�त� क\, त�मच�� घर� सदRव स�ध�रण�बदल व�दववव�द च�लत�त, त� वस�तर�व, त��च1 बह�ण त1 �म�न, त�झ1 व1ण�, ह� कमल�कर, स�र�च स�ध�रक; त��त आणख1 ज��त आणण ववद�धर ह��च1 भर पडल� महणज� स�ध�रण�, प�नवव;व�ह ���ख�र�ज ववष� तनघण�र न�ह� ब�लण��त! ज��त शह�ण�, समज6तद�र असल� तर� म�ठ� उत�वळ�, सहद� आणण थ�ड�स� अववच�र� आह�. त� क�वह� क�� ब�ल�ल ह�च� न�म न�ह�. आणण तश�त6न स1प�रष��च�� अश� सवRर स�भ�षण�ल� त�झ� प6ण; अन�म�दन ! त�वह�� ल�ल� - स�श1ल� ह��च��वर अश� ब�लण��च� अतनष पररण�म वह�व��च�!त�त�� : अतनष पररण�म त� क�णत�? प�नवव;व�ह ह�च न�? मग आपल��ल� ज� अतनष त�च मल� इष व�टत�! त���च��वर प�नवव;व�ह�ल� अन�क6 ल पररण�म झ�ल�, तर म1 उलट त���त आन�द म�न1न ! ब�ब� : पण तश� पक�र�ल� म�झ1 म�ळ1च स�मतत न�ह� ! प�नवव;व�ह�च� पघ�त नसल��म�ळ� सम�ज�च1 म�ठ# ह�तन ह�त� आह� अस� मल� म�ळ1च व�टत न�ह� ! म1 प�नवव;व�ह�ल� अज6न पदहल��इतक�च ववरद आह�. त6 जर� म�झ� सखख� भ�ऊ असल�स तर� आपल�� व���मध�� तनद�न प�धर� वष�eच� महणज� जवळ जवळ एक वपढ�च� अ�तर आह�, त�च आपल�� ववच�र��तह� आह�.

    4

  • त�त�� : जर� सपष ब�लत�, र�ग�व6 नक� ! इ�गज1 ज�न�च�� अ�जन�न� आमच�� वपढ�च� जस� ड�ळ� उघडल� तस� त�मच�� ज�न�� वपढ�च� उघडल� न�ह��त ��च� र�ह6न र�ह6न म�ठ� नवल व�टत�.ब�ब� : ��त म�ळ1च नवल व�ट�व��ल� नक�. नव�� म�डळ1च� ड�ळ� उघडल� खर�; पण त� इतक� एकदम उघडल� क\, त� अगद� वट�रल��स�रख� ददस6 ल�गल�; आणण त�� भ��न� ज�न�� पक�न� आपल� ड�ळ� एकदम ममट6न घ�तल�. नव�� पक�न� अगद� ववलकण आच�रभषत� करन आपल�� स�ध�रण�च� क�वळ अतनष पररण�मच द�खववल� नसत� तर ज�न�� वपढ�न�ह� स�ध�रण�कड� अश1 ड�ळ�झ�क क�ल� नसत1. पण नव�� ल�क��न1 सरसकट ‘नव� त� हव�’ अस� ह�क� धररल� त�वह� अथ�;तच आघ�त�इतक��च न�ट�च�� पत��घ�त�म�ळ� ‘ज�न� त� स�न�’ अस� ज�न�� ल�क��न1 आगह धररल�. त1व मतभ�द�म�ळ� ज�ड1त ग�ड1 असत� ह�च� क�ण�ल�च भ�न र�दहल� न�ह�. आणण श�वट� पदहल�� वपढ�तल�� स�ध�रक��च�� सवRर वत;न�म�ळ� स�ध�रण�ल� अतनष सवरप ममळत ग�ल�.त�त�� : ह� म�त खर�. पदहल�� वपढ�च�� प�ढ�र ���न1 स�ध�रण�च1 व�ल रढ�च�� क�ट�र� क��पण�वरनच जप 6न सम�जवoक�वर चढववल� असत1, तर आज ततल� आच�र�च1 स��दर फ� ल� ख�स आल� असत1. पण अन�करण�च�� आ�धळ�पण�न� त���न1� ततल� वरच��वर ट�क6 न सम�जवoक�वर चढववत�न� घ�ईन� ख�ल� प�ड6न म�त1ल� म�त ममळववल�. पण ब�ब�स�ह�ब, आत� त�� ग�ष1च� आपण�वर पररण�म वह�व��ल� नक� आह�. प�नवव;व�ह�स�रख�� इष स�ध�रण�ल� आपण आड ��ण� फ�रच अतनष आह�.ब�ब� : म�झ� सवभ�व त�ल� ठ�ऊकच आह�. पत�क पम�ण�च�� प�र�व��ख�र�ज म�झ�� मत�त बदल ह�ण� शक� न�ह�. प�नवव;व�ह�वरच� म�झ� आक�प इतक�� घ�ईन� स��गत� ��ण��ज�ग� न�ह�त; पण म1 प�नवव;व�ह�च�� ववरधद आह�, इतक�च न�ह� तर त�झ�� घर�तल�� ह� स1 - प�रष��च�� सवRर स�म1लन�च��ह� म1 ववरधद आह�. आणण त��ल� क�ह� आळ� घ�ल�व� एवढ��स�ठ#च म1 ह� ववष� म�द�म क�ढल�.त�त�� : कम� कर�, स1 - प�रष��च�� तनदqष स�म1लन�त ज� द�ष ददसत� त� आन�व�मशक दष1च� द�ष आह�.ब�ब� : ह= महणत�न� त6 आमच�� सम�ज�वर दवष ट�कल� न�ह�स. स1 - प�रष��च�� अश� अतन��ततत सहव�स�न� सम�ज�त अततर�क�च� पररण�म झ�ल�ल� ददस6न ��त न�ह�त क�?त�त�� : क� ठ� क� ठ� अस� ह�ण�रच! क�णत�ह� तनबeध एकदम म�ड��च� मtटल� महणज� थ�ड�स� अततर�क ह� ठरल�ल�च! कuडल�ल� नद�च� पव�ह एकदम स�टत�च पथम ज�र�च�� व�ग�न� वह��च�! त��ल� आपल� त��र� प�दहज�!ब�ब� : मग ह� पक�र�ल� आळ� घ�लण��च1 त�झ1 त��र� न�ह� महणत�स?

    5

  • त�त�� : न�ह�, म�ळ1च न�ह�; त�मच��च शबद��च1 प�नरकx ह�ईल, पण पत�क पम�ण�च�� प�र�व��व�च6न म�झ� मत म�ळ1च बदल�व��च� न�ह�. इतक�च न�ह� तर इष स�ध�रण�ल� स�श��च� स�धद� म1 फ��द� द�ईन. आपल�� म�डळ1च�� श�धद�चरण�बदल म�झ1 ख�त1 आह�, त�प�eत म1 त���च�� एकज�ग1 उठण�� - बसण��ववरधद एक अकरह� ब�लण�र न�ह�; उलट उत�जन द�ईन. पण त���पRक\ एख�द�च� वत;न जर� क�ड1इतक� तनर�ळ� ददसल� तर म�त त���न� एकम�क��श1 एक अकरह� ब�ल6 द�ण�र न�ह�.ब�ब� : बर�, त� क�ह� अस�; सध�� ल�ल� आणण स�श1ल� ���च��वर म�झ�� दष1न� लक ठ�व महणज� झ�ल�.त�त�� : त��बदल त�मह� तनध�;सत रह�! (कमल�कर हम�ल�सह घ�ईन� पव�श कररत�.)कमल�कर : ब�ब�स�ह�ब, जर� घ�ट�ळ� झ�ल�! ग�ड1 आज त�� ब�ज6ल� ��ण�र. आपण द�घ� �� हम�ल�बर�बर प�ढ� वह�! त�प�eत म1 स�म�न�जवळ उभ� र�हत�. (हम�ल�स) ह�; उचल त� स�म�न आणण प�नह� लवकर ��. (हम�ल, ब�ब�स�ह�ब व त�त��स�ह�ब ज�त�त.)कमल�कर : (सवगत) क�� दRव��ग पह�! �� ब�ब�स�ह�ब��च1 त�� प�र�वरच1 द�खर�ख कम1 ह�ऊन म�झ�� कत;बग�र�ल� थ�ड1 सवड ममळण�र त�च म�झ� लह�नपण�प�स6नच� पत��क ब�बत1त पततसपध� त� ज��त आत�च ��ण�र! आणण त�त��स�ह�ब��च�� स�ध�रण�च� फ��द� त��ल� ममळण�र. �� स�र �� छब�ल�� त��च��वर कश� आजनम कफद� झ�ल�ल�� ददसत�त. त��म�ळ� श�वट� ह� ज��त �� ग�प1�न1 भरल�ल�� ग�क� ळ�त कo षण�च� ख�ळ करण�र आणण कo षणववरदहत ग�प1 आपल��स�ठ# ध��ड�ळण��च� तनषफळ प�त करन थकल�ल�� न�रद�पम�ण� मल� कल�गत1वर मभसत ठ�व�व1 ल�गण�र! (हम�ल ��त�.)हम�ल : चल� र�वस�ह�ब ल,कर; ग�ड1 आल�. (द�सर �� ब�ज6स ग�ड1 ��त�न� ददसत�. कमल�कर व

    हम�ल घ�ईघ�ईन= ज�त�न� ददसत�त. पडद� पडत�.)

    •पव�श द�सर� (ग�क� ळच� घर. ग�क� ळ सचच�त उभ� आह�.)ग�क� ळ : आत� �� ववसर�ळ6पण�ल� क�� कर�व� ! अगद� घटक�च1 स�धद� आठवण रह�त न�ह�! क�णक�णत1 क�म� कर�व��च1 आह�त त���च1 आठवण र�हण��स�ठ# उपरण��ल� �� ग�ठ# म�रन ठ�वल��. पण आत� क�णत1 ग�ठ कश�स�ठ# ह�च ववसरल�. मल� समरणशकx

    6

  • द�व��ल� बहद�व अजजब�त ववसरल� क\ क��? च��गल� प�ष�ख घ�ल6न क� ठ� ज�व��ल� तनघ�ल� त� क� ठ� ज�व��च� ��च�च ववसर पडल�! महण6न ततल� तर� ववच�रन पह�व� एवढ��स�ठ# प�नह� परत6न आल�; ब�क\ त1 स��ग�ल क\ न�ह� ��च� स�श�च आह�. ह� ववसर�ळ6पण� आणण ह� कज�ग ब��क� �� द�हuन1 म�झ�� जनम�च� इथ�च स�थ;क झ�ल� आह�. क�णत1ह� ग�ष ववसर��च� म1 ववसरत न�ह�! आणण क�णत1ह� ग�ष ववसरल��बदल र�गव�व��च� त1 ववसरत न�ह�! व�हव�! ग�क� ळ धन� त�झ� त�झ� स�स�र! पण अश� ववच�र�त व�ळ घ�लव6न उप��ग1 न�ह�. न�ह� तर प�नह� घर� कश�स�ठ# आल� ��च�च ववसर पड�ल! त��च1 आठवण आह� त�च ततल� ह�क म�र�व1! अग ऐकल=स क�? जर� इकड� �� प�ह6. ऐकल�स क�? ए!

    (पडद�त मथ�र� ओरडत� ‘ऐकल� ह�. आल�; जर� थ��ब�.’)ग�क� ळ : आत� ह�क� म�रण��च� सप�ट� स�र ठ�व�व�! न�ह� तर थ�ड� उश1र झ�ल� महणज� ततल� कद�चचत ��थ� ��ण��च1 आठवण र�हण�र न�ह� आल�स क�? अग ए ऐकल�स क�? अग ए—

    (मथ�र� ह�त प�श1त ब�ह�र ��त�.)मथ�र� : क��, झ�ल� एकस�रख� ओरड��ल�! जर� ह�त ध6त ह�त� तर पनन�स ह�क� झ�ल��. व�घ क� प�ठ#स ल�गल� आह� त�मच��?ग�क� ळ : तश�तल� क�ह� पक�र न�ह�! त6 अश1 सद� ह�त ध�ऊन प�ठ#स ल�गल��वर व�घ�ल� सवड क�ठ6 न ममळण�र? महटल�, क�म�म�ळ� पदहल�� ह�क�च1 त�ल� आठवण र�हण�र न�ह� —मथ�र� : न र�ह�व��ल� क�� झ�ल� आह� मल�? आपल��स�रख�च क� जग आह� स�र�?ग�क� ळ: बर�, त� अस�. क�� ववच�रण�र ह�त� म1 त�ल�? – प�दहल�स, ह� अस� ह�त�.मथ�र� : क�� ह�? आपल��ल� आपल�� न�व�च� ववसर कस� पडत न�ह� ��च� —ग�क� ळ : त6 म�झ�� न�व�न� न�हम1 खड� फ�ड1त र�दहल� नसत1स तर ख�त1न� म1 न�व स�धद� ववसरल� असत�. आठवण महण6न कश1 त1 रह�त न�ह�!मथ�र� : आठवण रह�त न�ह� तर उपरण��ल� ख6णग�ठ ब��ध�व1 एख�द�.ग�क� ळ : ह� बतघतल�स ख6णग�ठ#�च�� फ� ग���न1 उपरण��च1 कश1 स�तप�तळ1 झ�ल� आह� त1!मथ�र� : ह� क�� ? म�झ1 आपल� ग�ठ पडल� आह� महण6नच आपल� अब6 दठक�ण�वर आह�. इतक�� क� ग�ठ# द�त�त क� ठ�? कर��च� त� भ�र�च! आत� द�शम�ख��च�� ��थ� च�र म�णस� जमण�र आणण त�थ� अस� सuग�स�रख� —ग�क� ळ : श�ब�स, ह�च ववच�रण�र ह�त�! द�शम�ख��कड� ज��ल� तनघ�ल� ह�त� ह�च व�ट�त ववसरल�! एक� ण अ�गवस�च�� ग��ठ#प�क� लगनग�ठच बर� महण��च1!

    (एक ग�ठ स�डत�) मथ�र� : बर�, मघ�श1 त� स�म�न आण��ल� स��चगतल� त��च� क�� झ�ल=?

    7

  • ग�क� ळ : क�� वह��च�! ह�च झ�ल�! व�ण��च�� द�क�न�प�eत ग�ल� आणण क�� आण�व��च� त� ववसरल�!मथ�र� : ब�ई, ब�ई, ब�ई, हद झ�ल� आत�! श�रभर स�खर आणण त�ळ�भर क�शर एवढ�स�धद� ववसरल� न�?ग�क� ळ : जजनस� लक�त ह�त��, पण श�रभर स�खर आणण त�ळ�भर क�शर, क\ त�ळ�भर स�खर आणण श�रभर क�शर ह�च� तनण;� ह�ईन�, त�वह� ट�कल� त� उद�वर क�म. मथ�र� : त� न�ह� च�ल��च�; आध1� स�म�न आण�. न�ह� तर आज च6ल ब�द! र�त1 ज�व��ल� क�ह� ममळ��च� न�ह�.ग�क� ळ : बर� आठवण क�ल�स! मल� आज द�शम�ख��कड� प�ह�ण���च�� प�x\ल� बस�व��च� आह� ह� म1 ववसरल�च ह�त�! आत� त�ल� व�ट�ल तर ठ�व च6ल ब�द!मथ�र� : म1 महणत� स�म�न आध1 आल�च प�दहज�! मग ज��च� ह�त� क�ठ� भ1क म�ग�व��ल�. आणख1 ऊठप�� द�शम�ख��कड� क�� असत� ह� त�मच�?ग�क� ळ : क�� असत� महणज�? आज लह�नपण�प�स6न त���न1 मल� व�ढववल�, मलह��ल� व�च��ल� मशकववल�, स�स�र थ�ट6न ददल� आणण महण� ततथ� क�� असत�? म�ठ# शह�ण1च क\ न�ह� त6? घर�त क�� व�ट�ल त� कर! आज ततकड� प�ह�ण� ��ण�र, च�र म�णस� जमण�र, आणण म1 ग�ल� न�ह� तर—मथ�र� : तर, तर, अड6न बस�ल त���च� अगद�! ह= पह�, त�मह��ल� जर म�झ� छळ कर�व��च� अस�ल तर म1 ज�त� आपल� म�ह�र��. म�झ�� ब�प�च�� ��थ� अननवस�ल� क�ह� त�ट� न�ह�.ग�क� ळ : व�~! त�झ� ब�प महणज� हज�र��च� प�मश �द�च क\ न�ह�! त��च�� ख�ण�वळ1त र�ज द�नश� प�न ज�व6न उठत�. त�वह� अनन�ल� क�ह� त�ट� न�ह� खर�! पण स�त रप�� मदहन� त6 क�ठ6 न द�ण�र?मथ�र� : इतक� दहणव��ल� नक� क�ह�; म�झ1 आई ख�ब1र आह� मल� प�स��ल�! महश1च1 मश�ग� महश1ल� क�ह� जड ह�त न�ह�त!ग�क� ळ : मग लगन�च1 तर� उठ�ठ�व कश�ल� क�ल�? महणज� त�� महश1च1 मश�ग� म�झ�� ड�क��वर तर� बसल� नसत1. मथ�र� : लगन तर� क� ठ� करण�र ह�त� म�झ� ! पण हळदक��कव�ल� आध�र महण 6न —ग�क� ळ : महण6न म�झ�� गळ��त त�झ�� म�ळ�च1 त�त ब��धल� व�टत�? मग त�ल� ज�ज�र�च�� ख�ड�ब�च1 म�रळ1 क�ल� असत1 तर भ�ड�र भरप6र नसत� क� ममळ�ल�? पण मग ह� ब��द कश1 तनघ�ल� असत1 घर�त6न? महण� म1 त���न� जड न�ह�! इतक� उद�र त�झ� ब�प असत� तर मग ददव�ळसण�स�ठ# त�ल� न मल� मदहन�भर ठ�व6न घ�ऊन अख�र नऊ रप�� दरमह�पम�ण� द�घ�च� अठर� रप�� आक�र क� क�ल� असत� म�झ��वर? त��न� क�ल� ददव�ळसण पण म�झ� तनघ�ल� ददव�ळ�!

    8

  • मथ�र� : आपल��स�रख�� ददव�ळख�र�ल� अस�च प�दहज�. एरव1 म1 एकट� ग�ल� महणज� म�झ� म�नप�नस�धद� ठ�वत�त स�र� म�णस�! इतक\ म�णस� असत�त आमच�� ब�ब��च�� ख�ण�वळ1त, पण म�झ��ख�र�ज प�न हलत न�ह�.ग�क� ळ : खर�च प�न हलत नस�ल! ख�ण�वळ1तल� द�नद�नश� प�न� हलव�व��ल� त�झ��स�रख1 ख�ब1र ब��क�च प�दहज�. आणण ��च ग�ण�म�ळ� म�त त�झ� ब�प त�ल� अनन तर द�ईलच; पण त�झ�� व�ट�ल त�� ग�ण�वर प��घरण स�धद� घ�ल�ल!मथ�र� : ल�ज न�ह� व�टत ह� त�मह��ल� अस= बडबड��ल�? क�� म�झ� ग�ण आह�त ह� अस�? ख�ई त��ल� खवखव�! एवढ��स�ठ# म�त आपण ज�त अस�ल उठल��स�टल�� द�शम�ख��कड�! ह�, एरव1 क�� असण�र द�सर�? त�� घरच�� स�ळक��� तर आह�तच आणण त�� ववल��त1 वस�तर�व��च1 बह�ण ��मन क� क�णश1, त1 एक; ब�� कप�ळ1 आल� पण आईब�प��च� कप�ळ फ� टल�! ततल� तर क�ह� महण� ददवस ल�टल� आह�त! प�र�न� प�ऊल ब�ह�र ट�कल��प�स6न ब�प�न� ब�ह�र प�ऊल ट�क��च� स�डल� आह�! म1 स�धद� क�ल प�दहल�, च�हर� अगद� कफककट झ�ल�ल� —ग�क� ळ : त�झ�� त�ज�न� कफकक\ पडल� अस�ल तबच�र�! त�झ� ल�वण�च आह� तस�!मथ�र� : उग1च क�� ह� ब�लण�? ड�ळ� स�धद� ततच� ख�ल ग�ल�ल� आह�त.ग�क� ळ : त�ल� मभऊन म�ग� सरल� असत1ल कद�चचत . मथ�र� : त�मह��ल� त���च��कड� ज�व� ��व� ल�गत� त�वह�� त�मह� कर� ततच1 तरफद�र� —ग�क� ळ : बर� झ�ल�! मल� ज��च1 आठवण करन ददल�स, न�ह� तर —मथ�र� : उग1च त�मच��स�ठ# ख�ळ�ब�; ह�, र�ज�च1 तनघ�ल� सव�र� आणण मश�लज1च� महण� घ�तव�र!ग�क� ळ : बर�; म1 ��ईप�eत ओट�वर ददव� क� ठ�व1त न�ह�स? म1 घर ववसरन ककत��क व�ळ� उग1च प�ढ� ज�त�! ठ�व1त ज� ददव� त�� क�न�ड��त.मथ�र� : कश�ल�? ढणढण जळ6न ध�र�न� ओट� क�ळ1 कर��ल�?ग�क�क� ळ : आत� ददव��च� ध6र नक� महण6न ध�र�च� ददव� आणण�रच आह� म1.मथ�र� : ददव� ओव�ळ� ध�र�च� ददव� आणण�र��वरन! घर�त अकल�च� उज�ड —ग�क� ळ : बसस! ह� ओव�ळण1च� सम�र�भ आणण म�x�फळ��च� वष�;व ब�ह�र ज�त�न� नक�. नवर� परत आल��वर ब��क��न1 म�x�फळ� उधळ6न त��ल� ददव� ओव�ळ�व�! ब�क\ आपल�� उफर�ट�� स�स�र�त नवर ��च� र�ज� ब��क�ल� ममळ�ल��वर ���च�� व�ळ�च� स�सक�र ज�त� व�ळ1 घडल� तर नवल न�ह� महण�!

    (द�घ� द�ह��कड� ज�त�त)•

    पव�श ततसर�

    9

  • (स�श1ल� व ल�ल� बसल�� आह�त, ल�ल� व�च1त आह�)स�श1ल� : ल�ल�त�ई, इतक� व�ळ म1 इथ� ��ऊन बसल� आह�; पण अज6न त6 एक शबदस�धद� ब�लल� न�ह�स. म�झ��वर र�ग�वल� आह�स व�टत�?ल�ल� : क�� ब�लत�स त�ई! त�झ��वर, म�झ�� स�श1ल�त�ईवर म1 र�ग�व�न? आईच�� म�ग� त�झ�� लह�नपण�प�स6नच म�तoपद�च�� थ�रव1न� त6 म�झ1 ज�प�सन� क�ल�स आणण त�झ��वर र�ग�व6? त�ई, �� क�व�रत�वल�तल ह� त��ब���च1 कववत� व�चल� न�ह�स व�टत� त6?स�श1ल� : क�णत1? ह� क�? क�� आह�? “ववधव�च= सवपन!” म1 न�ह� व�चल� अज6न! ल�ल� : त�ई, म1 स�धद� �� अन�थ ववधव�श1 त�6प झ�ल� ह�त�; म�झ� ज�गत�पण�च� त� त���च� सवपन ह�क म�रन त6 घ�लववल�स; त�वह� मल� फ�रच व�ईट व�टल�.स�श1ल� : ल�ल�, त�� ववधव�च�� सवपन�तल� सवपन त�! ततच�� द�~खम� जसथत1त ज�ऊन त�� सवपन�च� अन�भव घ�ऊन आपल��ल� क�� कर��च� आह�? ततच��प�क� आपल� सवपन ककत1 च��गल� आह�!ल�ल� : आपल� क�णत� सवपन त�?स�श1ल� : �� स�स�र�च�! म���म�ह�च�� तन��त आतम��ल� ह� स�स�र�च� सवपनच पडत न�ह� तर क��? त�वह�� त�� ववधव�पम�ण� स,भ�ग��च�� सवपन��त6न ज�ग� ह�ऊन भ��कर वRधव��च1 ज�गoत1 भ�ग1त बस��च� त��प�क� आपल� ह� वRधव��च� सवपन स�प6न ईशज��त1त एकरप झ�ल�ल�� पत1बर�बर अख�ड स,भ�ग��च1 त�ज�म� ज�गoत1 अन�भवण� ककत1 तर� च��गल� न�ह� क�? त�� सवपन�प�क� आ��ष��च� सवपन जर� ल��बलचक म�त असत�; आणण महण6नच त��च��प�क� ��च� खर�पण� ज�सत भसत�; ब�क\ खर� महटल� तर द�नह� सवपन�च ! भकxरप सख1न� ह� म���तन�� म�डल��वर ज1 अकय� स,भ�ग�ज�गoत1 ममळ�ल ततच�� म�न�न� ह� द�नह� सवपन� स�रख1च.ल�ल� : त�ई, त�ल� अस� ब�लत�न� ऐकल� महणज� मल� प�र�ण�तल�� जस���च1 आठवण ह�त� आणण स�ववत1न� सत�व�न�ल� �म�च�� ह�त�त6न परत आणणल�, स1म�ततन1न� चचत��गद�च� �म�न�ड�ह�त6न उधद�र क�ल�, तश1 त6 स�धद� आपल�� पत1ल� त�� सम���त6न वर क�ढश1ल अस� व�ट6 ल�गत�.स�श1ल� : व�ड1 आह�स झ�ल�! म�झ��वर त�झ1 ममत� फ�र महण6न त�ल� अस� व�टत�. त�� द�व1�च1 आणण म�झ1 बर�बर� कश1 ह�ईल! जवळच� क�च�च� ददव� आक�श�तल�� द6रच�� त�र��प�क� ज�सत त�जसव1 ददसत�त महण6न त���च1 त�लन� क�ण कर�ल? द�~ख सहन करण��च� अभ��स करत ग�ल�स तर त�ल� स�धद� म�झ1 जसथतत सहज आणणत� ��ईल.ल�ल� : त�ई, म�झ�� जसथत1च1 ग�षच ब�ल��ल� नक�. आई व�रल��न�तर म�झ1 स�श1ल�त�ई जवळ नसत1 तर �� भ��ण जग�त म�झ��च��न� एक कणभर स�धद� र�हवल� नसत�. त�ई, एक� आ�धळ�� म�ल�न� पक�श क�� असत� अस� ववच�रल� आह�, तस�च स�ख क�� असत� ह�

    10

  • स�धद� ब�लववधव�ल� द�सर ��च�� स��ग1वरन कळ�ल त�वढ�च. त�ई, मल� स�खद�:ख��च1 मभननत� कळ�न�श1 ह�ऊन द�:ख�च1 त1वत�च क�� त1 ज�णवत�. वर�त1च�� ममरवण�क\ प�ह6न दवष भ��ब�व6न ज�त�. म�गलव�द��च� आव�ज ऐकल� महणज� प�ट�त भडभड6न ��त�. स�ख�च1 वण;न� व�चल� महणज� अ�ग�वर शह�र� ��त�त; आणख1 त�ई, र�ग�व6 नक�स, द�व��च�� म6तत; प�दहल��, द�व1�च��जवळ असल�ल�� द�व��च�� म6तत; प�दहल��, महणज� ततरसक�र ��त�. सव; ददवस अगद� एकस�रख� व�ट6न आ��ष� महणज� एक�च द�~खद��क ददवसर�त1च� चक व�टत�. एकच ववच�र, एकच जसथतत, एकच द�~ख, एकट� म1 —आणख1 त�ई म1 एकट�च आह�, न�ह�तर क��? ब�ळपण1च�� जग�तल�� आन�द�च� आतम� न�ह�स� ह�ऊन त��च� आज न�सत� चचतच म1 पह�त न�ह� क�? पत��क वसत6तल� वसत�पण न�ह�स� झ�ल� आह�! त�ई, कम� कर; एक� ग�ष1त म�त अज6न प�म, जजव�त प�म, अगद� �� अभ�चगन1च�� स�धद� ह�त1 ल�गण�र� प�म अन�भव�ल� ��त�; आणण त� फx म�झ�� त�ईच�� �� प�मळ आमल�गन�तच! त�ई, एक�कद� मल� व�टत� क\, आपल�� आईन� मरत�न� त�झ�� द�ह�त पव�श तर क�ल� नस�ल न�! अह�ह�! त�ई, पड6 द� त1 आसव� म�झ�� �� करपल�ल�� हद��वर! आईच� ड�ळ� प�ण��न� भरल� महणज� अगद� अस�च ददसत असत. त�ई, �� ब�लव��त त�झ�� अ�ग1 इतक� वRर�ग�, वRधव��च�� बहच��;त अश1 आईच1 वतसलत� ह� क� ठ6 न ग आल�?स�श1ल� : ल�ल�, ��त म1 क�ह� अचधक क� क�ल� आह�? वRधव�द�:ख�च� अन�भव घ�त असत�न� त��च पस�ग�त स�पडल�ल� त6 ददसल�स, त��म�ळ� सहजच त�झ�� दठक�ण1 मल� हतभ�ग1 स�श1ल�च ददस6 ल�गल�. आणण म�झ�� द�:ख�च�� ज�ण1व�न� म1 त�झ��कड� प�ह6 ल�गल�. त�च तततक��त आईन�दह आपल��ल� स�डल; त�वह� तर म�झ� स�र� लक त�झ��कड�च ल�गल�. त�झ�� द�:ख�च� अन�भव मल� त�झ�� अ�त:करण�च1 जसथतत पटववण��प�रत�च ह�ऊन म�झ��वर आल�ल�� जब�बद�र�म�ळ� मन ववच�र�च�� सव�ध1न झ�ल�. ल�ल�, द�~खम� जसथत1त6न परद�:ख�च1 ज�ण1व झ�ल��न� खर� आपल�पण सव�;ठ��1 ददस6न ��त� आणण नसत�� आपल�पण�च� ववसर पडत�.ल�ल� : अह�ह�! त�ई, आपण जवळ जवळ एक�च व��च��, पण त6 ववच�र�न� ककत1 द�~खम�x झ�ल� आह�स! म�झ�� ववच�रशx\च� उप��ग मल� म�झ�� द�:ख�च1 त1वत� कळण��इतक� म�त ह�त�.स�श1ल� : आणख1 महण6नच, ल�ल�त�ई, त�ल� म1 न�हम1 स��गत� क\ त6 प�नवव;व�ह�ल� — ह�, अस� तuड व�ईट क� कररत�स? म1 क�ह� ह� त�झ� कम1पण� समजत न�ह�. त�झ��स�रख1 अतत क�मल मन�च1 म�णस� प�म�च�� आध�र�व�च6न जजव�तच रह�व��च1 न�ह�त. ल�ल� : आत� कश�ल� हव1 प�म�च1 ग�ष? पण क�� ग त�ई, ज��त आणण त���च� ममत ववद�धर अज6न कस� बर� आल� न�ह�त? आज ज��त ककत1 तर� ददवस��न1 भ�टण�र!

    11

  • स�श1ल� : (सवगत) प�म�च1 ग�ष क�ढत�च ह� श6न� दष1न� प�ह6 ल�गल� आणण दहल� एकदम ज��त�च1 आठवण झ�ल�; ��वरन म�झ�� मन�तल� च�रट� तक; खर� आह� अस� व�ट6 ल�गत�. द�व�, �� तनर�श�च�� प�म�च� ख�ळ कस� स�पववण�र आह�स, त�झ� त�ल�च ठ�ऊक! (उघड) खर�च, ग�ड1च1 व�ळ तर क�वह�च ह�ऊन ग�ल�. बर�, आपल� व1ण�, त�� वस�तर�व��न� आणण ��मनल� आणण��स�ठ# ग�ल� आह� ततच�ह� अज6न पत� न�ह�. पण ह� पह� ग�क� ळ आल�च!

    (ग�क� ळ ��त�)ल�ल� : क�� र� ग�क� ळ, आल� क� ज��त ?स�श1ल� : आणख1 प�ह�ण� आह�त क� बर�बर ?ग�क� ळ : जर�, दम ख�; आध1� त�त��स�ह�ब��न1 स��चगतल�ल� क�म करत� आणण मग त�मच�� पश��च1 उतर� द�त�. न�ह� तर त���च� क�म ववसरन ज�ईन आणण स�र�च घuट�ळ� ह�ईल. ज��त आल� आह�त; प�ह�ण�ह� आल� आह�त! प�ह�ण���च� न��व पह� क�� आह�—स�श1ल� : अर�, त6 प�ह�ण���च� न��व आध1 ववसरण�र, क\ क�क��च� क�म आध1 ववसरण�र?ग�क� ळ : झ�ल�! द�नह� एकदम ववसरल�. आत� द�ह��च1 एकदम आठवण करण�र! क�� बर�? त�त��स�ह�ब��च� न��व क�� आणण त�� प�ह�ण���च� क�म क��? छ� ब�व�, क�णक�णत�� ग�ष1 आपण ववसरल� ��च1 म�णस�ल� आठवण र�हत1 ककनई तर क�� बह�र ह�त1! पण आत� आठवण1च�� ववच�र�ल� सवड क�ठ6 न ममळण�र? ह� पह�, इकड6न ह� ज��त आणण प�ह�ण� आल� आणण इकड6न �� व1ण�त�ई, वस�तर�व आणण ��मनत�ई ���न� घ�ऊन आल��. अगद� न�टक\ ��ग���गच ह�!

    (एक\कड6न ज��त, ववद�धर व कमल�कर व एक\कड6न व1ण�, ��मन व वस�त ह� ��त�त)वस�त : (क�ह� व�ळ ग�ल��वर, ज��त�स) व�:! ज��त, ��च� क�� अथ;? प�ह�ण���च� आणण म�डळ1�च� पररच� अज6न करन द�त न�ह�स ��ल� क�� महण�व�? ववल��त�त अश� ददर�ग�ईल� मशष�च�र समजत न�ह��त! दह�द�, अगद� दह�द� आह�स त6.ज��त : (वस�त�स) म�फ कर ब�व�, म1 आह� खर� दह�द�! त�झ� ह� ववल��त1 मशष�च�र म1 त�बडत�ब ववसरत�. ववद�धर, आमच� थ�रल� म�म� ब�ब�स�ह�ब ���च�� कन�� �� स�श1ल� आणण ल�ल�! ���च�� द�दव�च1 कह�ण1 म1 त�मह��ल� स��चगतल�च आह�. �� आमच� ध�कट� म�म� त�त��स�ह�ब ���च�� कन�� व1ण�त�ई, �� आमच�� घर�तल�� स�ध�रण�च�� अचधष�त1 द�वत�च आह�त. जस���न1 लगन क�ल��प�स6न त���च� ककत1 फ��द� आह�त ह� मशकण��स�ठ# थ�ड� ददवस��प6व� ���च� ववल��त�स ज�ण��च� म�नस ह�त�; पण मध��तर��च ह� आमच� वस�तर�व ववल��त�ह6न आल��म�ळ� व1ण�त�ई ���च�� प�मप�श�त स�पडल��. ल,करच ���च� वस�तर�व��श1 दह�द�पधदत1न�च लगन वह�व��च� आह�. ववद�धर : दह�द�पधदत1न�च महणज�? न�ह� तर द�सर� क�णत1 पधदत1?

    12

  • ज��त : इ�गज1! वस�तर�व आणण व1ण�त�ई ���न� ज� ज� इ�गज1 त� त� मन�प�स6न आवडत�! दह�द�ज1ववत�ल� त1 द�घ�ह� अगद� क�ट�ळल� आह�त. आमच�� शहर�तल�� स�ध�रण�च1 स�र� मभसत �� वस�तर�व��वरच आह�. ह� न�कत�च ववल��त�ह6न क��द�च1 पर�क� द�ऊन आल� आह�त.ववद�धर : ववल��त�ह6न क��द�च1 पर�क� महणज� —ज��त : समजल�; त�मच� तक; बर�बर आह�. बर� आ�त�च ववष� तनघ�ल�. ववद�धर, �� आमच�� चचम�कल�� ममतम�डळ�न� फ�र ददवस��प�स6न अस� एक तन�मच ठरव6न ट�कल� आह� क\, ह�त� ह�ईत� एक भ�ष� ब�लत�न� त1त द�सर �� भ�ष�च� शबदच आण�व��च� न�ह�त. त��तल�� त��त आमच�� वस�तर�व��न1 स�धद� अज6न ह� तन�म�ल� म�न ददल� आह� ह� ववश�ष!ववद�धर : व�:! म1 तर अस� तन�म म�ठ�� आन�द�न� प�ळ1न! (��मनकड� प�ह6न) बर�, �� क�ण?वस�त : प�दहल�स ज��त, प�नह� च�कल�स! ककत1 दह�द� आह�स र�! म�झ�� आध1 ��मनत�ईच1च ओळख करन द��ल� प�दहज� ह�त1! ववल��त�त अगप6ज�च� म�न न�हम1 जस���न�च द�व� ल�गत�! �� तन�म�च�� उलल�घन�न� मशष�च�र�च�� र�ज��त ततकड� म�ठ� ग�नह� क�ल��स�रख� ह�त�!ज��त : ��बदल म1 त�झ1 प�नह� कम� म�गत�. ववद�धर, वस�तर�व��च�� भचगन1 �� ��मन. द�दव�न� ���च��वरह� वRधव��च� पस�ग आल�ल� आह�. आणण ह� आमच� कमल�कर, त�त��स�ह�ब��च�� श�लक��च� चचर�ज1व. ह�ह� लह�नपण�प�स6न इथ�च असत�त. अस� ह� आमच� लह�नस� ममतम�डळ आह�.ग�क� ळ : (सवगत) महणज�? �� स�ध�रक��च� ह= ममतम�डळ आणण म1 ज�न�� मत�च� महण6न शत�म�डळ व�टत�? मल� व�टत ह�त� क\, म1 एकट�च ववसर�ळ6 आह�. पण आज ज��त स�धद� म�झ1 ओळख करन द��च1 ववसरल�च क\! क�ह� हरकत न�ह�; आपल��ल� ह� स�ध�रक\ च�चल� कश�ल� हव�? आपणच आपल� ओळख करन घ��व1. पण क�� न�व �� प�ह�ण���च�? ज��त�न1 आत�च घ�तल� क\! क�� बर�? (आठवत�)ज��त : ववद�धर —ग�क� ळ : (एकदम) ह� खर�च, ववद�धर. अह� ववद�धरस�ह�ब, ओळख वह��च� म1च च�क6 न र�दहल� आह� त�वढ�! म�झ� न�व ग�क� ळ. कo षण�वत�र�च1 ख6णग�ठ ब��ध6न ठ�व� महणज� न�व लक�त र�ह�ल. लह�नपण�प�स6न त�त��स�ह�ब��न1च म�झ� प�लनप�षण क�ल�, प�ढ� लगन करन ददल� —ज��त : ग�क� ळ, त�ल� च�क6 न ववसरल� त��च1 कम� कर, ब�क\ ववसर�ळ6पण�श1 त�झ� तस� तनकट स�ब�ध आह� ��त श�क� न�ह�. ववद�धर, ह� आमच� ग�क� ळ; अगद� लह�नपण�प�स6नच आमच�� इथ� असत�; मन�ष� म�ठ� प�म�णणक, ममत�ळ6 आणण गर�ब आह�.

    13

  • ग�क� ळ : म1 उधद�रक मत�च� आह� ह� स��ग�व��ल� ववसर नक�. न�ह� तर सव�eबर�बर प�ह�ण� मल�ह� स�ध�रकच समज��च�! ह�, म1 आह� जर� फटकळ आपल��ल� क�ण1 मह�र महटल� तर च�ल�ल, पण स�ध�रक महटल�ल� न�ह� खप��च�!स�श1ल� : खर�च; ववद�धर, आमच� ग�क� ळ इतक� धम�;मभम�न1 आह� क\ मस�हसथ�त पत���तल�� र�ज�र�ण���च1 स�धद� लगन� ल�व1त न�ह�.व1ण� : आणण इकड� प�नवव;व�ह�च1 च�ल प�डण��स�ठ# वस�तर�व पत���तल�� र�ण���च1 म�द�म द�न द�नद� लगन� ल�ववत�त.ग�क� ळ : ववद�धरस�ह�ब, ह� स�र� फ�ज1ल मशकण�च� पररण�म!वस�त : ��त म�त श�क� न�ह�. �� ब�बत1त म�त ग�क� ळ अकरश: ब�ळब�ध वळण�च� आह�.ग�क� ळ : अस� क� जतसत नजर�न� प�ह6 नक�, वस�तर�व; ��त मल� न�ह� क�ह� कम1पण� व�टत! ववद�धरस�ह�ब, आमच� घर�ण� खर�खरच इतक� ब�ळब�ध वळण�च� क\, स1मशकण तर आमच�� घर�त नवहत�च पण प�रष��पRक\ स�धद� ककत��क��न� तर� मलदहत�व�चत� ��त नवtत�.कमल�कर : पण ववद�धर, ग�क� ळच� अज6न म�ख� ग�ण र�दहल�च आह�. ववसरभ�ळ�पण�त ग�क� ळ क�वळ अदत1� आह�. प�वस�त मभजत�न� कध1 कध1 त��ल� छत1 उघडण��च� स�धद� ववसर पडत�.ग�क� ळ : आणख1 अह� — क�� आपल� न�व? प�नह� ववसरल�! ववद�धर : ववद�धर म�झ� न�व.ग�क� ळ : ह�, खर�च ववद�धर! ववद�धरस�ह�ब, इतक� क�ह� म1 ववसर�ळ6 न�ह�. पण �� कमल�कर��च� म�ख� ग�ण महणज� परतन�द�! आजप�eत सव�;च1 तनद� करण��तच ���च� स�र� व�ळ ग�ल��म�ळ� तनरद�ग1पण�म�ळ� हलल� ह�च सव�eच�� तन�द�ल� प�त ह�ऊन बसल� आह�त.स�श1ल� : ग�क� ळ, अश� व�ळ1 आपण जर एकम�क��च�� उख�ळ�� प�ख�ळ�� क�ढ6 ल�गल� तर ह� प�ह�ण� क�� बर� महणत1ल? ववद�धर, त�मह� आमच�� ग�क� ळच� आणण वस�तर�व��च� व�दववव�द ऐकल� न�ह� अज6न!व1ण� : श�सववदहत आच�र��च� त��च��स�रख� प�रसकत�; स��पड�व��च� न�ह�!वस�त : ह�, ब�प जजव�त असल��म�ळ� श�धद�च� प�ण�कम; दवडण��प�क� श�धद�च� हकक ममळववण��स�ठ# ब�प�च� घ�त कर�व� अस� ह� महणत�त!ववद�धर : व�हव�! अश1 पखर धम;ज�गoतत असल��वर स�ध�रक��च� ब1म�ड वह�व��ल� ककत1स� उश1र ल�गण�र?ज��त : पण एक - द�न ब�बत1त म�त ग�क� ळ सवत:च स�ध�रक मत�च� आह�!ल�ल� : ह�, खर�च, ब��क�च�� ज�च�न� अस� ववपर�त पक�र झ�ल� आह� खर� ग�क� ळच�!��मन : घर�त स1 - प�रष��न� स�रख� हकक अस�व�त ह� स�ध�रक�च� महणण� ग�क� ळल� सव;सव1 म�न� आह�; क�रण त��च�� घर�त त��च� कश�वरह� हकक च�लत न�ह�!

    14

  • ल�ल� : आणख1 स�ध�रक आपल�� ब��क�न� न�व�न�च ह�क म�रत�त तस� ग�क� ळह� न�हम1 ब��क�च�� न�व�न� ह�क म�र�त असत�!ववद�धर : महणज�, कज�ग आह� व�टत� ��च� क� ट� �ब?कमल�कर : त1 कज�ग कश�च1! ह�च अज�गळ आह� झ�ल�! नवर ��ल� ड�क� नसल� महणज�च ब��क� ड�क��वर बसत�त!ग�क� ळ : �� महणण��त क�� अथ; आह�? भगव�न श�कर�ल� एक स�ड6न प�च ड�क\ ह�त1 तर� ग�ग�म�ई ड�क��वर बसल��च क\ न�ह� अख�र! आध1च ब��क� तuड�ळ; त��त6न ह� तर इतक\ ब�लभ��ड आह� महणत�, क\ ददवसभर तर ब�लत�च ब�लत� पण र�त1 झ�प�त स�धद� स�रख1 ब�लत असत� आणण त1 स�धद� अगद� खड�� स�र�त! आव�ज अस� खणखण1त आह� क\, लगन�त ववदहण1�च� कलकल�ट च�लल� तर� दहच� ब�लण� श�ज�रण1ल� स�फ ऐक6 ज�त�! ब�ल� आत�! स�श1ल� : ग�क� ळल� अवव�च�� सवव� ग�ष1 स��गण��च� भ�र� व�ड आह�. अश1 क�ह� त��च1 ब��क� म�ल�खमRद�न न�ह� अगद�!ग�क� ळ : खर�च न�ह�! स�श1ल�त�ई, आमच�� दहल� म�ल�खमRद�न महण6न ततच1 कक� मत क�ण कम1 कर�ल? ववज�प6रच�� म�ल�खमRद�न त�फ�च�� आव�ज�न� न�सत�� गमभ;ण1�च�च गभ;प�त झ�ल� महणत�त! पण दहच�� तuड�च1 त�फ स�र झ�ल� महणज� म�झ��स�रख� प�रष स�धद� गभ;गमळत ह�त�!वस�त : अर�, अर�! जस�� महणज� गoहद�वत�, पण आमच�� सम�ज�त त���च1 क�ण ह�ट�ळण1 च�लत� ह�! ववल��त�त आपल�� ब��क�बदल अस� ब�लण�र�ल� खर�खर त�फ�च��च तuड1 ददल असत!ग�क� ळ : मग मल�ह� ततच�� तuड�च�� त�फ�ल� बळ1 ददल�ल�च न�ह� क�?कमल�कर : कसल� आल� आह� तuड? ��च��तच प�ण1 न�ह� महण6न! जर� तuड कर ल�गल� क\, एक श1म�ख�त द�ऊन एक� तuड�च1 द�न तuड� कर�व1त झ�ल�!ग�क� ळ : च��गल� उप�� आह� ह�! एक� तuड�न�च सध�� म1 ब�ज�र झ�ल� आह�; मग द�न तuड� झ�ल��वर क�� कर�व� ल�गण�र न कळ�!वस�त : �� ग�क� ळल� अस� ब�लत�न� ऐकल� महणज� तळप���च1 आग मसतक�ल� ज�त�. पण एकट�� ग�क� ळल�च क� द�ष ल�व�व�? स�र� सम�जच ज�थ� जस���च�� हकक��च1 प��मलल� कर�त आह� त�थ� एकट��ल�च जब�बद�र क�ण1 धर�व�?ग�क� ळ : अश1 क�� प��मलल� च�लल� आह� त1 कळ6 तर� द�! ��ऊन ज�ऊन प�नवव;व�ह महणज� प�ट ल�व�व��च1 म�कळ1क न�ह� ह�च न�?��मन : अम�क एकच ग�ष कश�ल� हव1? प����प�स6न ड�क��प�eत स�रख� अन��� च�लल� आह�.

    15

  • व1ण� : एख�द� ब�इम�न नवर ��स�ठ# स�धद� त��च�� तनदqष1 स1ल� आपल�� स��दर क�शकल�प�ल� म�क�व� ल�गत�, ह� क�वढ� अववच�र!ग�क� ळ : व1ण�त�ई, वपन क�ल��वर स�धद� जर �� ब��क� मoत पत1च� क�स��न1 गळ� क�प�व��ल� च�कत न�ह�त, तर मग वपन न क�ल� तर क�� ह�ईल? प,ढ ववधव��न� कद�चचत ह� क�शवपन�च� आळ� नसल� तर एक व�ळ च�ल�ल, पण अललड व��च�� ब�लववधव��न� तर —स�श1ल� : ह� ज�लम�च� नRततक ब�धन प�दहज�च महणत�स?ववद�धर : अश� ग�ष1�च� आमच�� सम�ज�कड6न त1व तनष�ध ह�त न�ह� ह� म�ठ�� द�दव�च1 ग�ष आह�! स�म�जजक स�ध�रण�ल� प�ऊल प�ढ� ट�क�व��ल� ह� ककत1 ��ग� ज�ग� आह�! ग�क� ळ : ��च क��, पण क� ठल��ह� ब�बत1त, ज�न�� च�ल�च� सम�ज ववधव� प�ढ� आल� क\ कध1च प�ढ� प�ऊल ट�कण�र न�ह�! ज��त : तनष�ध�च1 ग�ष द6र र�दहल�, पण उलट ह� तनज�व सम�ज ववधव��च� जजव�तपण1च ज1व घ�ऊन प�रष��न� व�ट�ल तततक\ लगन� करण��च1 म�कळ1क द�त� —वस�त : व�श��गमन�च�� तन�द अन����कड� क�न�ड�ळ� करत� ��प�क� द�दव�च1 स1म� क�णत1?ववद�धर : खर�खर�, आमच�� प�रषवग�;च1 मशचथल न1ततमत� व�श��च�� रप�न�, सम�ज�त उजळ म�थ��न� व�वरत�न� प�दहल� महणज� उदगन मन�ल� जस���न� ममळण�र� अन��� दग�णणत ददसत�त आणण अश� क6 र सम�ज�बदलच�� आपल�पण�च� स�धद� कणभर ववसर पडत�!व1ण� : त� क�ह� न�ह�; स�श1ल�त�ई, त�ल� म1 बज�व6न ठ�ववत�, आत� पद�कर�कड6न त�त��स�ह�ब��कड� त�झ��बदलच1 प�नवव;व�ह�च1 म�गण1 आल� महणज� त6 तबनददककत त��च�� म�गण1ल� रक�र द�; तस�च ��मन, त6 स�धद�!वस�त : ��मनत�ईच�� ब�बत1त म�झ� न�इल�ज झ�ल� आह�.ववद�धर : क� बर�?वस�त : आमच� तनसस1म दह�द� ह�ड�च� वड1ल ��मनत�ईच�� प�नवव;व�ह�च1 ग�ष क�ढत�च, ज�नव��च� गळफ�स घ�ण��च1 त��र� कररत�त आणण म�त�श1 च�ल�त सत1 ज�व��ल� त��र ह�त�त.ववद�धर : पण त�मच�� एक�दर व�गण��वरन तर त�मच�� घर� स�ध�रण�ल� इतक� मजज�व अस�ल अस� क�ण�ल�ह� व�टण�र न�ह�.ग�क� ळ : ददव��ख�ल�� अ�ध�र! ���च�� घर�त ह�च क�� त� क� लद�पक तनपजल� आह�त, ब�क\ चह6�कड� अ�ध�र आह� स�र�! गर�ब तबच�र� ���च� वड1ल, ��मनत�ईच�� मशकण�च� न�व क�ढल��बर�बर म�थ��त र�ख घ�ल6न बसत�त! एकद� तर—कध1 बर� व1ण�त�ई, क�� झ�ल� त�—(आठवत�)

    16

  • व1ण� : बर�, आठवण झ�ल� महणज� स��ग एख�द� व�ळ1! ववद�धर, एवढ� म�त खर� क\, ��मनत�ईन� मर�ठ# मलदहण� स�धद� वस�तर�व��न1 अगद� च�रन म�रन मशकववल� आह�. ��मनत�ईन� आमच�� इथ� ��व��च1 परव�नग1 ममळत� त1 स�धद� फ�र ददवस��च�� घर�ब��म�ळ�! त���च�� प�नवव;व�ह�बदल त6त; शबदच क�ढ�व��ल� नक�! पण स�श1ल�त�ई, त6 म�त म�ग� घ�ऊ नक�स. प�नवव;व�ह�च1 म�ह6त;म�ढ घर�त उभ�र�व��ल� त�झ��स�रख1 द�वत�च प�ढ� वह�व��ल� प�दहज�! ववद�धर : क��, स�श1ल�ब�ईच�� प�नवव;व�ह�च� घ�टत आह�?कमल�कर : (सवगत) ह� एक घटक�च� प�ह�ण� ह� ऐक6 न इतक� क� बर� ग��गरन ग�ल�? घटक�च�� सन�ह�च�� म�न�न� ह� चलतबचल अ�मळ फ�ज1लच महण�व��च1!वस�त : अह�, म1 त�मह��ल� सव; वoत��त स��गत�! ववद�धर, �� ग�व�त पद�कर महण6न एक सधन ववध�र आह�त; मशकणह� श1म�त1च�� म�न�न� बर�च झ�ल� आह� महण��च�! त���च� आमच�� स�श1ल�त�ईश1 प�नवव;व�ह ल�वण��च� ज�न� म�नस—ववद�धर : मग त� अज6न मसद1स क� ज�त न�ह�?ग�क� ळ : तस� वह�व�ल� स�श1ल�त�ईच1च आडक�ठ# आह�.कमल�कर : (सवगत) स�श1ल�त�ईच1च आडक�ठ# आह� ह� ऐक6 न ह� स�जतवक मह�तम� जर�स� पसनन झ�ल��स�रख� ददसल�! एक6 ण ममततव�प�क� ज�सत सलग1च1 महतव�क��क� ददसत� सव�र�च1!व1ण� : आजप�eत च�लत आल�ल� रढ� कश1 म�ड�व1 ��च� स�श1ल�त�ईल� म�ठ� पश पडल�ल� आह�.ववद�धर : क� बर�? स�श1ल�ब�ईस�रख�� स�मशककत म�णस�ल� रढ�च� इतक� भ� नक� आह�. तर इतर क�ह� क�रण� असल��स ग�ष तनर�ळ1!स�श1ल� : इतर क�रण��स�ठ#च मल� प�नवव;व�ह नक� आह�. पर�पक�र�च�� म�ग�;न� स�ख�च1 ह�न1 सव�;पर� भरन ��त�.वस�त : स�श1ल�त�ई, क�� ह� ब�लण�! कसच� कम�;च� पर�पक�र कर�त बसत� आह�? ववल��त�त क�णत1ह� ब�ई अस� ब�ल��च1 न�ह�! पर�पक�र�च� व�ड तनववळ दह�द6पण�च� आह�! त�मच�� मशकण�च� त�मच��वर मग क�� पररण�म झ�ल�?स�श1ल� : वस�तर�व, �� ग�ष1च1 स��ग6न समज पड�व��च1 न�ह�! मल� प�दहज� तर व�ड1 महण�, पण प�नवव;व�ह�च1 मल� तश1 आवश�कत� व�टत न�ह�.ववद�धर : ज��त, त�मच� स�ध�रण�बदल आजप�eतच� उद�र ऐक6 न मल� व�टत ह�त�, त�मह� तर स�श1ल�ब�ईन� प�नवव;व�ह�बदल सव�eह6न ववश�ष आगह कर�ल; पण म1 मघ�प�स6न प�हत� आह�, त�मह� अगद� म,न धरन बसल� आह�! जर�स� चमतक�ररकच आह� ह�! ज��त : म�झ�� म,न�च� क�रण ह�च क\ मल�ह� ह� प�नवव;व�ह इष व�टत न�ह�.

    17

  • ववद�धर : मग प�नवव;व�ह�ल� त�मच1 स�मतत —ज��त : प6ण; आह�. पण ह� प�नवव;व�ह म�त नक�! पद�कर�च�� द�षपण�च1 ज��ल� ज��ल� च��गल� म�दहत1 आह� त� त� अस�च महण�ल.ग�क� ळ : ह� क�रण नसत� तर� स�धद� आपण प�नवव;व�ह�च�� आडच आल� प�दहज�! श�ततसमoत1�च� प�नवव;व�ह�ल� म�ळ1च प�दठ�ब� न�ह�!ववद�धर : व�~! जस= क��ह�� ब�क\च� स�र� पक�र श�ततसमoत1�च�� आध�र�न�च च�लल� आह�त! ज�� धम;ग�थ��न� आमह� �चच��वत ब�बत1त तबनददककत ध�ब��वर बसववत� त���च��कड� �� एक�च ब�बत1स�ठ# ध�व घ�ण� महणज� तनववळ प�रख�ळच आह�. अगद� अन�च�र कररत�न� स�धद� श�त1च� ऐक�व��च� न�ह� आणण समoत1च1 समoतत ह�ऊ द�व��च1 न�ह�; त���च�� न��य� आज��न� फ�ट� द�व��च�; आणण एक अघ�र अन����च�� समथ;न�स�ठ# म�त त���च1 क�स धर�व��च1, ह� क�ठल� न���?ग�क� ळ : अस� क� बर� महणत�? सन�तन धम�;च�� पकक�� प���च1 उभ�रण1 श�ततसमoत1�च�� ज�र�वरच झ�ल�ल� आह�. ज�� ईशरदत स�पत1च�� ज�र�वर आमच�� प6व;ज��न1 अन���eच� न��न�ट क�ल�, ज�� जगम�न� मह�व�क��वरन आमह� आजप�eत स�र �� जग�ल� त�चछ म�न1त आल�, ज���च�� हद���त आमह�� आ��eच� आ�;तव आज हज�र� वष आमह� दडव6न ठ�ववल� आह� —वस�त : आ�;तव दडव6न ठ�ववल� आह� ह� म�त अगद� खर�.ग�क� ळ : थ��ब�, वस�तर�व, मल� प�रत�पण1 ब�ल6 द�! आ�;तव दडव6न ठ�ववल� आह�, ज�� ग�थ��त ववम�न� आह�त, आगग�ड�� आह�त, त�र���त� आह�त, प�जVम�त� स�र �� स�ध�रण� आह�त, ज��त ईशर�च� अ�त:करण आह�, ज��त आ�; ऋष1�च1 व�ण1 आह�, ज��त रढ�च� आतम� आह�, ज��त प�पप�ण��च1 शह�तनश� क�ल�ल� आह�, त� आमच� व�द, त�� आमच�� श�तत, त�� आमच�� समoतत, त1 आमच1 उपतनषद�, त1 ब�हण� —वस�त : त1 त�मच1 ब�हण�, त�मच1 भट�! भल� श�ब�स! क� ठ� प�ठ क�ल� ह�त� ह� स�र�? आज त�झ�� भ�षण�न त6 स�ध�रक��न� अगद� च1त क�ल�स न�ह�? प�पप�ण��च�� म�ठ�� बह�र�च�� कलपन� आह�त ��. पण ह� ववच�र��च� नवक�टन�र��ण आच�र��च�� ब�बत1त म�त स�द�म��प�क� दरर�� असत�त. ए क�ग�ल, �� म�ठम�ठ�� ग�थ��च�� न�सत�� ज�रद�र उचच�र�न� आजच�� आचरट आच�र��च� समथ;न कस� ह�ण�र? र�मन�म पववत असल� तर� प�पट�ल� त��च1 पववतत� क�� कळण�र?ग�क� ळ : वस�तर�व, आपल��ल� उतर क�ण द�ण�र? म1 थ�ड�च ववल��त�स ज�ऊन ज�नव� त�ड6न श=ड1 क�ढ6न म�कळ� झ�ल� आह�? म1 जर द�श1 प�पट अस�न तर आपण ववल��त1 प�पट आह� इतक�च! पण ह� पह� - अह� ववद�धर म1 अज6न म�द�म ब�लल� न�ह�! अह�,

    18

  • प�नवव;व�ह�च� पस�र स�र झ�ल� तर क�ट�ळल�ल�� ब��क� न�वडत�� नवर ��ल� ववष द�ऊन प�नवव;व�ह�च� रसत� म�कळ� करत1ल, समजल�? धड�धड हत�� ह�त1ल tत�� !!वस�त : व�~! क�� पण कलपन�च1 कसरत ह�! दह�द6ख�र�ज असल� कलपन� द�सर ��ल� स�च��च1च न�ह�! ववल��त�त क�ण�ल� अस� ब�लत�न� म1 कध1च ऐकल� न�ह�! ह� ग�क� ळ तर दह�द6तल� दह�द� आह� अगद�! ह� पह�, ए दह�द6, अस� ह�ऊ ल�गल� तर क�ह� व�ईट न�ह�! आज ब�लtत�� ह�त आह�त त�� ब�द ह�ऊन उद� पततहत�� ह�त1ल एवढ�च. एक स1 फ�र झ�ल= तर एकद�न पत1च� न�श कर�ल; पण आज एक� ववधव�ल� ककत1तर� ब�लहत�� कररत� ��त�त! त�वह� ल�कस�ख��च�� दष1न� स�धद� एक�दर�न� फ��द�च ह�ण�र! समजल�? ��प�क� �� आचरट श�क�च� सरळ सम�ध�न कर�त बसण��च� क�रणच न�ह�.ववद�धर : ग�क� ळ, त�मच1 त1 भ1तत तनर�ध�र आह�. आज ज�� ज�त1त प�नवव;व�ह पचमलत आह�त त���च��त अस� अनथ; ककत1स� ह�त आह�त? त���च1च स�क घ�� महणज� झ�ल�!स�श1ल� : मल� �� व�दववव�द�च� आत� इतक� क�ट�ळ� आल� आह� महणत�, क\ क�क��न� �� ब�बत1त एकद� क��मच� उतर द�ऊन म1 क�वह� म�कळ1 ह�ईन अस� झ�ल� आह� मल�!ग�क� ळ : अर�, अर�, अर�! स�श1ल�त�ई, त�त��स�ह�ब��न1 स��चगतल�ल� क�म ववसरल� महण6न महणत ह�त� त� ह�च! ह� पह� पद�करकड6न आल�ल� प�नवव;व�ह�च�� म�गण1च� पत! ह� त�मच��जवळ द�व��ल� त�त��स�ह�ब��न1 मल� स��चगतल� ह�त�. ��च� उतर आजच द�व��ल� प�दहज�.स�श1ल� : त��त क�� उतर द�व��च� आह�? म1च त�त��स�ह�ब��न� ज�ऊन स��गत� क\, स�फ नक�र�च� उतर मलह� महण6न! चल�, स�र� क�क��च�� ददव�णख�न���त ज�ऊ.

    (सव; ज�त�त — ज��त ज�ऊ ल�गत� त�च मन�रम� ��त�)मन�रम� : अह�, जर� थ��ब� प�ह6! आत� त�मह� च��गल� आल�, पण मल� भ�ट��च1 आठवण ह�त� क� त�मह��ल�? म1 मघ�प�स6न आपल� प�हत� आह�; इतक� व�ळ झ�ल� तर� त�मच� आपल� न�हम1च� ब�ज�र च�लल�च आह�! महटल�, आत� च��गल� च�रसह� मदहन� म��बईस ह�त�; तततक�� व�ळ�त क�ह� तर� अककल आल� अस�ल!ज��त : (सवगत) अर�र�, आन�द�च�� भर�त इतक� व�ळ म�झ�� द�दव�च1 मल� आठवणच झ�ल� नवहत1! कणभरच क� ह�ईन�, म1 सवत:ल� ववसरल� ह�त�; पण दRव�ल� त� क�ठ6 न रचण�र!मन�रम� : क� ह�, झ�ल� क� गपप? म1 आल��बर�बर त�मच�� तuड�ल� अस� क� ल6प बसत� आणण एरव1 म�ठ�� प�कडत�स�रख� ब�लत असत�, अस� म1 त�मच� क�� घ�ड� म�रल� आह�?ज��त : मन�रम�, त6 म�झ1 पत1 न�?मन�रम� : ह�� बर�! मल� च��गल� आठवण आह� ह�! पण आपण अस� न�हम1 ववसरत�, आणण महण6नच मल� अश1 आठवण करन द�व1 ल�गत�!ज��त : मन�रम�, मल� द�~ख द�व��ल� क� त6 जनमल� आह�स?

    19

  • मन�रम� : क�� ब�ई ब�लण� तर�! म�झ�� ब�लण��प�स6न त�मह��ल� त�स ह�त� न�ह�? अस� म�झ� ब�लण� असत� तर� क��? त�मह��ल� ग�क� ळक�ल��त �� घ�ड��एवढ�ल�� प�र�बर�बर उधळ6 द�त न�ह� ह�च न�?ज��त : अर�र�, मन�रम�, क�� ह� नसत� क� तक;! एवढ��स�ठ# क� म1 स�श1ल�त�ईश1 आणण ल�ल�त�ईश1 ब�लत असत�?मन�रम� : न�ह� तर कश�स�ठ#? न�हम1 प�ह�व� त� त�मच1 स�भ�षण� च�लल�ल�! द�सर� क�� ब�ल�व��च� असत� ह� एवढ�?ज��त : मन�रम�, श�धद प�म�न� एक� मन�ष��ल� द�सर �� मन�ष��श1, त��त6न स1 - प�रष��न� एकम�क�श1 तनषक�म ब�द1न� ब�लत� ��व��च�च न�ह�, ह�च जजथ� स�र �� सम�ज�च1 अन�द�र दष1, त�थ� त�ल�च द�ष क�ण1 द�व�?मन�रम� : अह�ह�! म1 क��ह�� अगद� बuडल��न� द6ध प1त न�ह�! �� स�ळक����श1 त�मह� हसत� णखदळत� आणण म�झ��श1च ब�लत�न� क� बर� तuड कड6 ह�त�? ब�ल� आत� क�� त�!ज��त : क�� ब�ल6 ह�च मल� कळत न�ह�! मन�रम�, त6 म�झ1 पत1 खर�, पण त�झ�� मन�वoत1त ह� ज� एवढ� फरक आह� त��म�ळ� क�� ब�ल�व��च� ��च�च तनण;� ह�त न�ह�! लह�नपण�प�स6न कलपन�च�� क�व��न�द�वर तर�गण�र� म�झ� प�म�तम� वसत�जसथत1च�� वणव��त प�र ह�रपळ6न ग�ल� आह�! भ�व1 आ��ष��च�� कलपन�क�व��त आपल�� लगन�च�� - मन�रम� : कववत�च� आणण लगन�च� क�� स�ब�ध? आमच�� आईल� म�झ��स�रख�च कववत�च� न�वह� म�ह�त नवहत�; पण ब�ब��न1 अस� त�ग� क�ल� नवहत�. त�� द�घ��न1 च��गल� स�स�र थ�टल�. आठ म�लग� आणण आमह� प�च म�ल� त���न� झ�ल�; आणण ह� स�र� कववत�च1 एक ओळ स�धद� महटल��व�च6न! ज��त : त�झ� ब�प म�ठ� ख�ब1र मन�च�! पण म1 तस� न�ह�! ज�थ� जजव�च� प�म न�ह�, आ��ष��च� एकज1व क�व� न�ह� —मन�रम� : प�नह� आपल� त�च! अह�, कववत�ल� क�� च�ल�त ज�ळ�व��च1 आह�! आमट� आळण1 झ�ल� तर त�थ� कववत�च� आधण ओत6न क�ह� ह�ईल क�? तनग�ड चह�त कववत�च1 द�न प�न� ब�चकळ6न ग�ड1 आणत� ��ईल क�? महण� त�ल� कववत� कळत न�ह�! मग कववत�च�� च�पड���च1 एक र�स करन ततच��श1 क� न�ह� लगन क�ल�? स�र� सuग�! महण� त�झ� म�झ� हद� जमत न�ह�! आणण �� ब��क��च�� ब�ज�र�त मन रमत� व�टत�?ज��त : र�कमसण1, क� उग1च व�गब�ण स�डत�स? द�~णखत ज1व�ल� द�सर �� तश�च द�~ख1 ज1व��न� ध1र द�ण��त थ�ड�स� सम�ध�न व�टत�, आणण एवढ��स�ठ#च �� अन�थ ब�लववधव��कड� लक व�धत�!

    20

  • मन�रम� : ह�, ह�, लक प�षकळ व�ध�ल; पण म1 व�ध6 द�ईन त�वह� न�! हज�र रप�� ह��ड� आणण मशव�� करण1, म�नप�न स�र� करन ब�ब��न1 मल� ��थ� ढकलल�, त1 क�ह� त�मच� ह� तम�श� पह�व��ल� न�ह�!ज��त : चल ज�, क�� ब�ल�व��च� अस�ल त� एक\कड� ज�ऊन ब�ल. म�झ�� मन�ल� उग1च स�त�पव6 नक�स! ज� ��थ6न!मन�रम� : ज�त� बर�! क�� न��� आह� बघ�! (सवगत) म�झ�� आत� च��गल� ध��न�त ��त च�लल� आह� स�र�! एकद� सव�र�ल� च��गल� र�जर�स पकडत� आणण मग द�खवत� कस� क�� स�ख आह� त�! (ज�त�)ज��त : (सवगत) हरहर, ह�च क� म�झ� स�स�रस�ख! जम1न - असम�न�पम�ण� एकम�क��प�स6न द6र र�हण�र �� द�न मभननवoवत ज1व��न� कo ततम उप�����न1 एकत ब��ध�व��च� आणण एकज1व झ�ल�ल��, द�हम�त मभनन, पण एकवoवत हद���न� एकम�क��प�स6न द6र ठ�व�व��च�! परम�शर�, म1 ब�लपण1च क�ढल�ल�� आश�च�� चचत�वर - क�व��च�� आतम��न� कलपन�सoष1त जवळ जवळ सज1व ख�ळण�र �� भ�व1 चचत�वर - अस� तनर�श�च� क�ळ� ड�ग ट�क6 न म6ळच�� मन�हर समoत1म�ळ� त� अचधक भ��कर क�ल�स, त��प�क� ब�ळपण1च त� चचतपट फ�ड6न क� ट�कल� न�ह�स? प�मर�ग�न� भरल�ल� हद��च� प�ल� त�वह�च फ�ड6न ट�क�व��च� ह�त�स; वत;म�न�च� व�त�वरण भ�द6न भववष��च�� पट�वर ल�ल�न� कलपन�चचत क�ढण��प6व�च आश�दष1च� कलम म�ड6न ट�क�व��च� ह�त�स. अर�र�! न1रस, हद�श6न�, जडवoत1 मन�रम�च1 प�प1 आणण त1ह� क�व�म� हद�सव;सव ल�ल�च1 आश� भगन झ�ल��वर! पण नक�—आत� ल�ल�च� ववच�र ब�ध�प�म�च�� दष1न�च क�ल� प�दहज�. प�म आणण ल�ल� ���च1 कलपन�तल� ज�ड1स�धद� जग�च�� दष1न� प�पम� ठर�ल! क6 र कo ततम जगत�! अश1 ककत1 हद�� त�झ�� ब�जड तन�म�ख�ल� प�र च�रड6न ग�ल� असत1ल! पण जग�च� ��त क�� द�ष? ल�कदवष कलपन�च�� ककततज�न� द6रसथ आक�श�ल� जममन1श1 ज�ड6 प�हत� आणण भ6ल�क\ पत�क पसरल�ल�� सवग;स�ख�ल� क�लपतनक सवग�;च�� ब�स�म�र वण;न�न� नरक��तन�च� सवरप द�त�! द�व�! अदभ�तरम� क�व�सoष1 जर व�वह�र�च�� वसत�जसथत1त कध1च उतरण��स�रख1 नस�ल तर पततभ�श�ल� कव1 तनम�;ण करन त���च�� आश�प6ण; भववष�चचत��न1 तरण��न� नसत� म�ह क� प�कडत�स? अह�ह�! ह� पह� ल�ल� आल�! आह�, क�व�सoवष खर� आह�! पण हद��, आत� ब�ध�प�म�ल� ज�गoत कर! परम�शर�, प�मम� कलपन��च� म�झ�� मन�त6न आत� तनब�ज करन ट�क.

    (ल�ल� ��त�)ल�ल� : स�र� म�डळ1 वर ग�ल� आणण त�मह� म�ग� र�दहल� त�वह�च मल� व�टल� क\, त�मच� मन सवसथ न�ह� आणण महण6नच म1 म�द�म ध�वत इकड� आ�