รายงาน

เรอง กลไกการเกดพฤตกรรมของสตว และประเภทพฤตกรรม

ของสตว

จดท าโดย

นาย จรพนธ แสมงคลพพฒน ม.5/2 1ก.

นาย ภาธร เทยนทองด ม.5/2 7ก.

นาย อครวฒ แสงด ม.5/2 2ข.

เสนอ

คณคร บรรจบ ธปพงษ

รายงานนเปนสวนหนงของวชาชววทยา

โรงเรยนเบญจมราชรงสฤษฎ ฉะเชงเทรา

ค าน า รายงานเลมน เปนสวนหนงของวชาวทยาศาสตร สาขาชววทยา

โดยมเนอหาเกยวของกบเรองกลไกการเกดพฤตกรรมของสตว

และประเภทของพฤตกรรม หวงวาผ ทอาน จะเขาใจ มนไดเปนอยางด

และสามารถน าไปประยกตใชไดในชวตประจ าวน

คณะผจดท า

สารบญ เรอง หนา กลไกการเกดพฤตกรรมของสตว 1

ประเภทพฤตกรรมสตว 2

บรรณานกรม 15

กลไกการเกดพฤตกรรมของสตว

กลไกการเกดพฤตกรรมของสตว

การตอบสนองตอสงเปลยนแปลงทเกดขนในสภาพแวดลอมทงภายในและภาบนอกสงมชวตนน อาจเกดขนทนททนใดหรออาจเกดขนชาๆ ท าใหสงมชวตแสดง พฤตกรรม ( Behaviors) ซงเปนกลไกอยางหนงของการรกษาดลยภาพของรางกาย

การศกษาพฤตกรรม เปนการศกษาความสมพนธระหวางพฤตกรรมและสงแวดลอม ตลอดจนพนฐานทางสรรวทยาทมผลตอการแสดงพฤตกรรมของสตว การศกษาพฤตกรรมของสตวท าได 2 วธ คอ

1. วธทางสรรวทยา (physiological approach) มจดมงหมายเพออธบายพฤตกรรมในรปของกลไกการท างานของระบบประสาท

2. วธทางจตวทยา ( psychological approach) เปนการศกษาผลของปจจยตางๆอตวและปจจยภายในรางกายทมการพฒนาและแสดงออกถงพฤตกรรมทแสดงออกอยางเหนไดชดเจน

ปจจบนยงไมสามารถอธบายพฤตกรรมขอสตวไดทกดานอยางไรกดกลไกทท าใหสตวแสดงพฤตกรรมออกมาไดนน อาจสรปไดดงภาพ 10-1

พฤตกรรมจะสลบซบซอนเพยงใดขนอยกบความเจรญของสวนตางๆ ของระบบประสาท ทงหนวยรบความรสก

ระบบประสาทสวนกลางและหนวยปฏบตงาน

1. สงเราภายนอก (external stimuli) คอ สงเราทอยนอกตวผแสดงพฤตกรรม เชน อาหาร แสงสวาง ความรอน น า สารเคม เสยง แรงดงดดของโลก

2. สงเราภายใน (internal stimuli) คอ สงเราทอยภายในตวของผทแสดงพฤตกรรม เชน ความกระหาย ความหว ความตองการทางเพศ สงเราเหลาน เปนผลการท างานของระบบประสาทและระบบตอมไรทอ

ประเภทพฤตกรรมสตว สงมชวตเซลลเดยวและสตวชนต า ระบบประสาทยงไมเจรญดหรอในโพรทสตซงไมมระบบประสาท สามารถตอบสนองตอการเปลยนแปลงในสภาพแวดลอมโดยแสดงพฤตกรรมแบบรเฟลกซกลาวคอ เปนไปในลกษณะกระตนและตอบสนองนนเอง เชน พฤตกรรมทเรยกวา โอเรยนเตชน (orientation) ซงพฤตกรรมทสตวตอบสนองตอปจจยทางกายภาพท าใหเกดการวางตวทเหมาะสมกบการรงชวต เชน ปลาวายน าในลกษณะทตงฉากกบแสงอาทตยท าใหศตรทอยในระดบต ากวามองไมเหนนนจงเปนการหลกเลยงศตรวธหนง นอกจากน พฤตกรรมแบบโอเรยนเตชนยงจะท าใหเกดการรวมกลมของสตวในบรเวณทเหมาะสมกบการด ารงชวตของสตวชนดนนๆ อกดวย ท าใหเราสามารถพบสตวตางชนดในตางบรเวณ

ภาพท

10-1 แผนภาพกลไกการเกด

พฤตกรรมของสตว

พารามเซยมจะเคลอนออกจากสารละลายโซเดยมคลอไรดซงเปนอนตรายตอเซลล แตพบวาพารามเซยมจะเคลอนทบรเวณทมฤทธเปนกรดออนๆ เนองจากในธรรมชาตบรเวณดงกลาวมแบคทเรยซงเปนอาหารของพารามเซยมพฤตกรรมดงกลาวมแบคทเรยซงเปนอาหารของพารามเซยมพฤตกรรมดงกลาวจะเหนวามผลตอการอยรอดของพารามเซยม

ยงมการศกษาพฤตกรรมการตอบสนองตอสงเราอนๆ ของพารามเซยมอก คอ การทดลองปลอยแกสคารบอนไดออกไซดไปในน าบนสไลดทมพารามเซยม พบวาพารามเซยมจะถอยหางจากแกสคารบอนไดออกไซด โดยเบยงดานทายของล าตวไปเลกนอยแลวจงคอยเคลอนทตอไปอกขางหนา ถาพบฟองแกสคารบอนไดออกไซดอก พารามเซยมกจะถอยหนในลกษณะเดมอก เปนเชนนไปเรอยๆ จนกวาจะพนฟองแกสคารบอนไดออกไซด ปจจยทางธรรมชาตทท าใหพารามเซยมแสดงพฤตกรรมตอบสนองอกปจจยหนงคอ อณหภม ถาพารามเซยมเคลอนทไปในบรเวณทมอณภมสงมนจะถอยหลงกลบโดยอาจขยบสวนทายของเซลลไปจากต าเหนงเดมเลกนอย แลวเคลอนทไปขางหนาในทศทางทเปลยนไป มนจะท าเชนนซ าจนกวาจะไปพบต าเหนงทอณภมเหมาะสมดงภาพท 10-2 จะเหนวาทศทางทพารามเซยมเคลอนทไปแตละครงเพอหลบจากสวเราออกมานน มไดสมพนธกบทศทางของสงเราเลย จงจดวามทศทางไมแนนอนเรยกพฤตกรรมการตอบสนองตอสงเราดวยการเคลอนททไมสมพนธ กบสงเราวา ไคนซส (Kinesis) ซงเปนรปแบบหนงของโอเรยนเตชน พฤตกรรมนมกพบในโพรโตซวของสตวไมมกระดกสนหลงชนต าทระบบประสาทไมเจรญด หนวยรบความรบความรสกดงกลาวไมมประสทธภาพเพยงพอทจะตอบสนองตอสงเราทอยไกลๆจะมการตอบสนองโดยเคลอนเขาหาหรอออกจากสงเราทอยใกลๆ เทานน

ภาพท 10-2 การตอบสนองตออณหภมของพารามเซยม

พฤตกรรมไคนซสทพบในสตวชนต าเชน แมลงสาบ ถานกเรยนเคยสงเกตการณเคลอนทของแมลงสาบ จะพบวาเมออยในทโลง มนจะวงไปมาอยางรวดเรว ท าใหผวของรางกายไมสมผสกบของแขง แตเมอเคลอนทไปโดนหรอสมผสกบของแขง เชน ขอบตแมลงสาบจะอยนงๆ

ลกษณะการเคลอนทของแมลงสาบในทโลงไมสมผสกบของแขง หรอการเคลอนทของพารามเซยมทตอบสนองตออณหภมลวนเปนตวอยางพฤตกรรมการเคลอนทแบบมทศทางไมแนนอน หรอทศทางการเคลอนทไมสมพนธกบทศทางของสงเรา

นกเรยนลองพจารณาพฤตกรรมการเคลอนทของจงหรดตอไปน

ภาพท 10-3 การตอบสนองของจงหรดเพศเมยตอเสยงรองของจงหรดเพศผ

เมอน าครอบแกวใสทขงจงหรดเพศผมาตงใหหางในระยะทจงหรดเพศเมยสามารถมองเหนแตไมไดยนเสยง จงหรดเพศเมยจะไมเคลอนทเขาหาจงหรดเพศผ แตเมอเปดเทปใหมเสยงจงหรดเพศผออกมาทางล าโพง ปรากฏวาจงหรดเพศเมยจะเคลอนทเขาหาแหลงก าเนดเสยง

จากการทดลองกบผเสอกลางคนทศทางการเคลอนทของผเสอกลางคนจะท ามม 80 องศา กบล าแสงของเทยนไขตลอดเวลาท าใหตวมนบนใกลเปลวเทยนจนถกไฟไหม ดงภาพท 10-4

ภาพท 10-4 การตอบสนองตอแสงของผเสอกลางคน

จากกรณตวอยางนกเรยนจะเหนไดวาลกษณะการเคลอนทของจงหรดและผเสอกลางคนจะสมพนธกบทศทางของสงเรา เรยกพฤตกรรมการเคลอนทแบบนวา แทกซส (taxis) ซงมกจะเกดกบสงมชวตทมความรสกเจรญด สามารถรบรสงเราทอยไกลจากตวไดท าใหสตวเหลานมการรวมกลมไดอยางมประสทธภาพ

รเฟลกซตอเนอง นกเรยนลองพจารณาการดดน านมของเดกออนทเรมตงแตการกระตนจากสงเราคอ ความหวเมอ

ปากไดสมผสกบหวนม เปนการกระตนใหเดกดดนม และจะกระตนใหเกดการกลนทเปนปฏกรยารเฟลกซ เมอเดกยงไมอมกจะกระตนใหดดนมตอไปอกเดกจงแสดงพฤตกรรมการดดนมตอไปจนอมจงจะหยดพฤตกรรมน นกเรยนจะเหนวา การดดนมของเดกประกอบดวยพฤตกรรมยอยๆ ซงเปนปฏกรยารเฟลกซแบบตอเนองกน เรยกพฤตกรรมเหลานวา รเฟลกซตอเนอง

การสรางรงของนกกเชนเดยวกนประกอบดวยพฤตกรรมยอยๆหลายพฤตกรรม เชน การบนออกไป

หาวสดมาสรางรง เมอพบแลวจะจกขนมาตรวจสอบวาเปนวสดทตองการหรอไม จากนนจะน าวสดมาทรง และพยายามนพวสดดงกลาวประกอบเปนรงเสรจแลวกจะบนออกไปหาวสดชนใหมตอไป วงจรนจะเกดอยางตอเนองจนกวาจะไดรงทสมบรณ ตวอยางอนๆ ของพฤตกรรมแบบน เชน การชกใยของแมงมม การฟกไขและกาเลยงลกออนของไก

ภาพท 10-5 นกน าเศษหญามาสรางรง

(ทมา : Advanced Thailand Geographic ปท 3 ฉบบท 33 กนยายน-ตลาคม 2541) พฤตกรรมแบบรเฟลกซ และรเฟลกซตอเนองเปนพฤตกรรมทมมาแตก าเนด เปนลกษณะเฉพาะของ

สงมชวตแตละชนด ซงสามารถแสดงไดโดยไมจ าเปนตองเรยนรมากอน กระตนใหเกดขนไดงายดวยสงเราทพบในสภาพแวดลอมทสตวอาศยอย เชน ปจจยทางกายภาพ อยางไรกตามพฤตกรรมบางอยางจะแสดงออกกตอเมอมความพรอมทางรางกายเสยกอน เชนการบนของนก นกแรกเกดไมสามารถบนได จนกสาเตบโตแขงแรง จงพรอมจะบนได เปนตน

พฤตกรรมบางอยาง สตวตองมประสบการณจงจะแสดงพฤตกรรมออกมา ตวอยางเชน เมอน าแมลงปอมาแขวนไวดานหนาของคางคก คางคกจะใชลนตวดจบแมลงปอกนเปนอาหาร ตอมาผทดลองไดน าแมลงชนดหนงเรยกวา รอบเบอร ซงมลกษณะคลายผงมาแควนไว คางคกจะกนแมลงรอบเบอร ผทดลองจงน าผงมาแขวนแทน คางคกกกน แตถกผงตอย ตอมาผทดลองน าแมลงรอบเบอรและผงมาแขวน ปรากฏวาคางคกไมกนแมลงรอบเบอรหรอผงอกเลย ดงภาพท 10-6 ขณะท น าแมลงปอมาแขวน คางคกจะจบแมลงปอกน

ภาพท 10-6 กาทดลองพฤตกรรมการเรยนรของคางคก

การทคางคกใชลนตวดจบแมลงกนเปนอาหาร เปนพฤตกรรมทมมาแตก าเนดออสวนคางคกทไมกนผงหรอแมลงทลกษณะคลายผงเนองจากประสบการณทไดรบ พฤตกรรมทอาศยประสบการณนเรยกวา พฤตกรรมการเรยนร

10.2.2พฤตกรรมการเรยนร เปนพฤตกรรมของสตวทอาศยประสบการณ หรอการเรยนรสวนใหญพบในสตวชนสงทมการเจรญด

สตวมสวฒนาการของระบบประสาทสงสามารถมพฤตกรรมการเรยนรไดมากขน พฤตกรรมการเรยนรแบงเปนพฤตกรรมแบบตางๆดงน

แฮบบชเอชน ถาทดลองน าหอยทากมาไตบนแผนกระจก แลวเคาะทกระจก หอยทากจะหยดการเคลอนท และ

หลบซอนเขาไปในเปลอก สกครจะโผลออกมาแลวไตตามแผนกระจกตอไปเมอเคาะอก กจะหลบเขาไปอก แตถาเคาะกระจกบอยๆครงจะพบวาระยะทหอยทากหลบไปในเปลอกจะสนลง ในทสดจะไตแผนกระจกไปเรอยๆโดยไมสนใจเสยงเคาะกระจกอกตอไป

ในธรรมชาตกเชนเดยวกน ลกสตวทกชนดจะกลวและหนสงแปลกใหม เชน ลกนกแรกเกดจะตกใจกลวนกทกชนดทบนผานมาเหนอรง หรอแมแตใบไมทหลนลงมา เมอเกดขนบอยๆครงลกนกจะเกดการเรยนรท าใหลกนกลดพฤตกรรมนลงไป เรยกพฤตกรรมดงกลาวนวา พฤตกรรมการเรยนรแบบแฮบบชเอชน (Habituation) เปนพฤตกรรมทสตวลดการตอบสนองตอสงเรา แมจะยงไดรบการกระตนอย เนองจากสตวเรยนรแลววาสงเรานนๆ ไมมผลตอการด ารงชวต

การฝงใจ พ.ศ. 2478 ดร.คอนราด ลอเรนซ (Konad Lorenz) สงเกตวาในธรรมชาต ลกอาจจะเดนตามแม

ทนทเมอฟกออกจากไขแตถาฟกไขในหองปฏบตการ เมอลกหานพบเขาเปนสงแรก มนจะตดตามเขาไปทกหนทกแหง ดงภาพท 10-7

ภาพท 10-7 ลกหานตามลอเรนซไปทกแหงหน

เมอเขาใชวตถอนแทนตวเขา เชน กลองสเหลยมทมลอเลอนหรอหนเปดทมลอเลอนรปหานทฟกจาก ไขเมอเหนวตถดงกลาวกจะเดนตามเชนเดยวกน เรยกพฤตกรรมของสตวทตดตามวตถทเคลอนทและท าเสยงทเหนในครงแรกหลงจากฟกจากไขวา พฤตกรรมการเรยนรแบบฝงใจ (imprinting) พฤตกรรมแบบนจะเกดขนในชวงเวลาสนมากคอ ระยะเวลา 36 ชวโมงหลงจากฟกออกจากไขของหาน ในธรรมชาตนนวตถเคลอนทได ท าเสยงไดของลกหานคอแมนนเองทท าใหเกดความผกพนกบแม

การมเงอนไข จงศกษาการทดลองของ อวาน พาฟลอฟ (Ivan Pavlov) ซงเปนนกจตวยา ชาวรสเซย ประมาณป พ.ศ. 2400 เขาไดท าการทดลอง ดงภาพท 10-8

ภาพท 10-8 การฝกสนขใหมการเรยนรแบบมเงอนไข ( ลกศรแสดงทศทางการเคลอนทของกระแสประสาท) <!--[if !supportLists]--> ก. <!--[endif]-->เมอเหนอาหาร สนขน าลายไหล <!--[if !supportLists]--> ข. <!--[endif]-->เมอสนกระดงและใหอาหาร สนขน าลายไหล <!--[if !supportLists]--> ค. <!--[endif]-->เมอสนกระดงแตไมใหอาหาร สนขน าลายไหล

พอฟลอฟพบวา ถาสนกระดงพรอมกบการใหอาหารทกครงสนขทหวเมอเหนอาหารหรอไดกลนจะ

หลงน าลาย หลงจากการฝกเชนนมานาน เสยงกระดงเพยงอยางเดยวสามารถท าใหสนขหลงน าลายได การทดลองนสงเราคออาหารทเปนสงเราทแทจรง หรอ สงเราทไมมเงอนไข (unconditioned stimulus) สวนเสยงกระดงเปนสงเราไมแทจรงหรอสงเรามเงอนไข (conditioned stimulus) ดงภาพท 10-9

ภาพท 10-9 แผนภาพสงเราทไมมเงอนไขและสงเราทมเงอนไข

การทสตวแสดงพฤตกรรมการตอบสนองตอสงเราทไมแทจรงแมวาจะไมมสงเราทแทจรงอยดวย ล าพงสงเราทไมแทจรงเพยงอยางเดยวกสามารถกระตนใหสตวนนตอบสนองไดเชนเดยวกบกรณทมแตสงเราแทจรงอยางเดยว พาฟลอฟเรยกพฤตกรรมนวาการเรยนรแบบมเงอนไข (conditioning)

นกพฤตกรรมพบวา พฤตกรรมแบบมเงอนไขสามารถพบไดในสตวไมมกระดกสนหลงและมกระดกสนหลง

ลองผดลองถก มการศกษาพฤตกรรมของสตวชนต าบางชนด เชน ไสเดอนดนเพอดวามพฤตกรรมอยางไร เมอน าไป

ใสกลองพลาสตกรปตว T ทดานหนงมอและชนอกดานหนงโปรงและมกระแสไฟฟาออนๆ ดงภาพท 10-10 ปรากฏวาเมอท าการทดลองซ าๆกนไมต ากวา 200 ครง ไสเดอนดนทผานการฝกมาแลวจะเลอกทางไดถก คอ การเคลอนทไปทางทมดและชนประมาณรอยละ 90 แตในระยะกอนฝกโอกาสไสเดอนดนจะเลอกทางถกหรอผดรอยละ 50 เทานน

ภาพท 10-10 การทดลองพฤตกรรมลองผดลองถกของไสเดอนดน

จะเหนไดวา การลองผดลองถก (trial and error) เปนพฤตกรรมทเกดจากการทดลองซ าๆจนมประสบการณวาการกระท าแบบใดจะเกดผลด แบบใดจะเกดผลเสย แลวเลอกกระท าแตสงทจะเกดผลด หรอใหประโยชน และพยายามสงทใหโทษ

การใชเหตผล ชมแปนซเปนสตวทดลองทดส าหรบแสดงความสามารถในการแกปญหา เชน การหยบของทอยสง

หรออยไกล เมอน ากลวยไปไวบนเพดานชมแปนซเออมไมถง ชมแปนซสามารถแกปญหาไดโดยน าลงไมมาซอนกนจนสงพอ แลวปนขนไปหยบกลวย ดงภาพท 10-11

ภาพท 10-11 พฤตกรรมการใชเหตผลของชมแปนซโดยใชกลองวางซอนกนเพอปนขนไปหยบกลวย หากน าผลไมไปวางไวหางจากกรง ชมแปนซจะน าไมมาตอกนเปนเครองมอเพอใชเขยของทอยจากกรง ดงภาพท 10-12

ภาพท 10-12 การแกปญหาของชมแปนซ

พฤตกรรมการใชเหตผล (reasoning) พบในสตวชนดทมสมองเซรบรมพฒนาด เพราะความสามารถในการใชเหตผลขนอยกบการเรยนรและจดจ า ตลอดจนน าเอาประสบการณมาผสมผสานกน หรอประยกตรวมกนเพอใชในการแกปญหา อาจกลาววาการใชเหตผลเปนพฤตกรรมทพฒนามาจากการลองผดลองถก การใชเหตผลเปนการเรยนรขนสงสด นกเรยนลองพจารณาดวาในชวตประจ าวนมการใชพฤตกรรมการใชเหตผลมากนอยเพยงใด

บรรณานกรม

-http://www.vcharkarn.com/lesson/view.php?id=1258 -www.lks.ac.th/bioweb/about/unit10b1.html