สารบัญ - dop · 2017-09-25 · 5.2...

xxiii

สารบญ หนา ค าน า i บทสรปผบรหาร iii Executive Summary xiii สารบญ xxiii สารบญตาราง xxvii บทท 1 บทน า 1.1 ทมาและความส าคญของปญหา 3 1.2 วตถประสงคของการวจย 4 1.3 ขอบเขตการวจย 4 1.4 กรอบแนวคดการวจย 5 บทท 2 แนวคดและงานวจยทเกยวของ 2.1 แนวคดการประเมนโครงการ 9 2.1.1 รปแบบการประเมนผล 9 2.1.2 เกณฑและตวชวด 10 2.2 แนวคดการประเมนความคมคา (Value for Money, VFM) 11 2.2.1 ความหมาย 11 2.2.2 วตถประสงคของการประเมนความคมคา 12 2.2.3 กรอบการประเมนความคมคา 12 2.3 แนวคดเกยวกบกองทนผสงอาย 13 2.3.1 แนวคดกองทนสงคม 13 2.3.2 กองทนผสงอาย 14 2.4 แนวคดกองทนกยมรายยอย 16 2.4.1 แนวคด Microcredit ของ Grameen Bank 16 2.4.2 แนวคด Microfinance 17 2.5 แนวคดการช าระหน 18 2.5.1 แนวคดสนเชอ (Credit) และปญหาทเกดจากการใหสนเชอ 18 2.5.2 แนวคดการสรางแรงจงใจใหลกคาคนเงนกในกรณกเปนกลม (Group Lending) 19 2.5.3 แนวคดเกยวกบหนมปญหา 20 2.6 แนวคดการท างานในวยสงอาย 20 2.6.1 ความจ าเปนและความตองการท างานในวยสงอาย 20 2.6.2 รปแบบการท างานในวยสงอาย 21 2.7 แนวคดอาชพอสระ 23 2.8 ทฤษฎกจกรรม (Activity Theory) 25 2.9 วรรณกรรมทเกยวของ 26 บทท 3 วธด าเนนการวจย 3.1 วธการศกษา 37

xxiv

หนา 3.2 การเกบรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมล 38 3.3 ผลทคาดวาจะไดรบ 50 บทท 4 ผลการด าเนนการของกองทนผสงอาย 4.1 การกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคล 53 4.1.1 ขอมลเกยวกบกองทนผสงอาย 53 4.1.2 ประสทธภาพในการใชเงนทน 60 4.1.3 ประสทธผลของการใชเงนทน 63 4.1.4 ผลกระทบ 66 4.2 การกยมเงนทนประกอบอาชพรายกลม 67 4.2.1 ขอมลเกยวกบกองทนผสงอาย 67 4.2.2 ประสทธภาพในการใชเงนทน 70 4.2.3 ประสทธผลของการใชเงนทน 71 4.2.4 ผลกระทบ 72 4.3 โครงการทขอรบการสนบสนนทน 73 4.3.1 ขอมลเกยวกบกองทนผสงอาย 73 4.3.2 ประสทธภาพในการใชเงนทน 75 4.3.3 ประสทธผลของการใชเงนทน 76 4.3.4 ผลกระทบ 76 4.4 สรปผลการด าเนนงานของกองทนผสงอาย 77 บทท 5 สาเหตและปจจยทกอใหเกดการคางช าระหนจากการกยมเพอประกอบอาชพ 5.1 ปจจยภายนอก 81 5.1.1 ภยธรรมชาต 81 5.1.2 ภาวะเศรษฐกจตกต า 81 5.2 ปจจยดานตวลกหน 82 5.2.1 ปญหาสขภาพ 82 5.2.2 การน าเงนทนไปใชผดวตถประสงค 83 5.2.3 ลกษณะอาชพและการบรหารจดการเงนทน 83 5.2.4 ขาดความรในอาชพทท า 84 5.2.5 การขาดความรในขนตอนการช าระเงน 84 5.3 ปจจยภายในกองทนผสงอาย 85 5.3.1 กฎระเบยบของกองทน 85 5.3.2 การบรหารจดการกองทน 86 บทท 6 แนวทางการเพมประสทธภาพกองทนผสงอาย 6.1 แนวทางการเพมประสทธภาพกองทนผสงอายในภาพรวม 91 6.1.1 การประชาสมพนธ 91 6.1.2 การกระจายอ านาจการบรหารจดการ 91 6.1.3 การจดสรรจ านวนบคลากรใหเพยงพอและเหมาะสมกบภาระงาน 94

xxv

หนา 6.1.4 เพมงบประมาณและเครองมอ 95 6.1.5 การจดท าฐานขอมลทเปนระบบและเชอมตอได 95 6.1.6 การตดตามและประเมนผล 96 6.2 การกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคลและรายกลม 97 6.2.1 การใหขอมลทถกตองและครบถวน 97 6.2.2 การใหความส าคญกบขนตอนการเยยมบาน 97 6.2.3 การตดตามการประกอบอาชพของผสงอาย 98 6.2.4 การขยายชองทางในการช าระหน 98 6.2.5 การใหความส าคญกบอาชพบางประเภท 98 6.2.6 การตดตามหนตามขนตอนอยางเครงครด 98 6.2.7 การพจารณาคดดอกเบย 99 6.2.8 การใหค าแนะน าในการบรหารจดการรายรบรายจาย 99 6.3 การสนบสนนเงนทนประเภทโครงการ 99 6.3.1 การลดรายละเอยดของเนอหาในแบบเสนอโครงการ 99 6.3.2 การก าหนดรายละเอยดของวงเงนทสามารถเบกจายไดในแตละหมวด 100 6.3.3 การก าหนดหวขอหรอประเดนเรงดวนทจะสนบสนน 100 6.3.4 การตดตามประเมนผลโครงการ 101 บทท 7 บทสรปและขอเสนอแนะ 7.1 ผลการด าเนนงานของกองทนผสงอาย 105 7.1.1 การกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคล 105 7.1.2 การกยมเงนทนประกอบอาชพรายกลม 107 7.1.3 โครงการทขอรบการสนบสนนทน 107 7.2 สาเหตและปจจยในการคางช าระหน และการด าเนนโครงการ 108 7.2.1 ปจจยภายนอก 108 7.2.2 ปจจยดานตวลกหน 108 7.2.3 ปจจยภายในกองทนผสงอาย 109 7.3 แนวทางการเพมประสทธภาพกองทนผสงอาย 110 7.3.1 แนวทางการเพมประสทธภาพกองทนผสงอายในภาพรวม 110 7.3.2 การกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคลและรายกลม 113 7.3.3 การสนบสนนเงนทนประเภทโครงการ 114 7.4 ขอเสนอแนะ 115 บรรณานกรม 119 ภาคผนวก ภาคผนวก 1 สรปผกรายบคคล ผกรายกลม ผคางช าระตงแต 2 งวดขนไปและโครงการตงแต ปงบประมาณ 2550 – 2557 กรงเทพมหานครและภาคกลาง 123 ภาคผนวก 2 สรปผกรายบคคล ผกรายกลม ผคางช าระตงแต 2 งวดขนไปและโครงการตงแต ปงบประมาณ 2550 – 2557 ภาคเหนอ 125

xxvi

หนา ภาคผนวก 3 สรปผกรายบคคล ผกรายกลม ผคางช าระตงแต 2 งวดขนไปและโครงการตงแต ปงบประมาณ 2550 – 2557 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 127 ภาคผนวก 4 สรปผกรายบคคล ผกรายกลม ผคางช าระตงแต 2 งวดขนไปและโครงการตงแต ปงบประมาณ 2550 – 2557 ภาคใต 129

xxvii

สารบญตาราง หนา ตารางท 1.1 สรปผลการด าเนนงานกองทนผสงอายตงแต พ.ศ. 2550 – 2557 (ณ เดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2557) 15 ตารางท 2.1 การเกบรวบรวมขอมลจ าแนกตามประเภทกจกรรมในแตละจงหวดทตกเปนตวอยาง 39 ตารางท 4.1 แหลงขอมลเกยวกบกองทนผสงอาย 54 ตารางท 4.2 การใชเงนทน 61 ตารางท 4.3 การสรางอาชพและรายไดจากเงนกองทน 64

บทท 1 บทน า

3

บทท 1 บทน า

1.1 ทมาและความส าคญของปญหา กองทนผสงอายจดตงขนภายใตส านกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย สงกดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ตามพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 มาตรา 13 ซงก าหนดใหมการจดตง “กองทนผสงอาย” ขนโดยมวตถประสงค เพอเปนทนใชจายเกยวกบการคมครอง การสงเสรม และการสนบสนนผสงอาย เพอใหผสงอายมศกยภาพ มความมนคง และมคณภาพชวตทด รวมถงการสนบสนนกจกรรมของกลมองคการ ทด าเนนงานเกยวของกบการสงเสรม และพฒนาใหผสงอายมความเขมแขงอยางตอเนอง ส าหรบการบรหารกองทนเปนการบรหารในรปแบบคณะกรรมการบรหารกองทน ตามมาตรา 18 และมาตรา 20 กจกรรมหลกทกองทนผสงอายด าเนนการในปจจบน คอการด าเนนการตามมาตรา 11 (3) เรองการสงเสรมและสนบสนนการประกอบอาชพ หรอฝกอาชพทเหมาะสม และ (4) เรองการพฒนาตนเอง และการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม การรวมกลมในลกษณะเครอขายหรอชมชน โดยด าเนนการผานกจกรรมตางๆ เชน การสนบสนนกจกรรมการใหผสงอายกยมเงนทนประกอบอาชพประเภทรายบคคล/รายกลม โดยไมคดดอกเบย และการสงเสรมสนบสนนเงนอดหนน โครงการใหแกชมรมผสงอาย/องคกรผสงอาย /องคกรทด าเนนงานดานผสงอาย เปนตน ทงน ในระยะเวลา 8 ปทผานมา (ตงแตปงบประมาณ พ.ศ.2550 -2557) กองทนผสงอายไดใหการสนบสนนโครงการ จ านวน 1,098 โครงการ เปนจ านวนเงน 100,037,134 บาท การกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคล จ านวน 38,079 ราย เปนจ านวนเงน 986,394,299 บาท และการกยมเงนทนประกอบอาชพรายกลม จ านวน 74 กลม (377 ราย) เปนจ านวนเงน 6,948,360 บาท รวมเปนเงนทงสน 897,060,475 บาท (ขอมล ณ เดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2557)

จากผลการด าเนนงานของกองทนผสงอาย โดยคณะกรรมการบรหารกองทนผสงอาย ตงแตปงบประมาณ พ.ศ. 2550 - 2557 มบางโครงการทผลการด าเนนงานไมบรรลวตถประสงค การตดตาม และประเมนผลในสวนของการสนบสนนการกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคล มจ านวนผสงอายทกยมเงนทนประกอบอาชพมเพมขน ในขณะเดยวกนปรมาณหนคางช าระ (ตงแต 2 งวดขนไป) กเพมสงขนดวย จากผลการด าเนนงานตงแตปงบประมาณ พ.ศ. 2550 - ถงเดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2557 พบวามจ านวนผกรายบคคลทคางช าระตงแต 2 งวดขนไป 12,114 ราย หรอรอยละ 55.29 ของผทกยมทงหมด ซงรวมเปนจ านวนเงนทงสน 129,470,461 บาท หรอรอยละ 21.44 ของวงเงนกทงหมด ซงแสดงใหเหนวามากกวาครงของผสงอายทกยมเงนทนเพอประกอบอาชพรายบคคล เคยคางช าระหนตดตอกนอยางนอย 2 งวด คณะกรรมการบรหารกองทนผสงอาย จงมมตใหมการเรงรดตดตามหนใหเปนไปตามสญญา โดยปฏบตตามแนวทางการตดตามทวงหนเงนกยมกองทนผสงอายอยางเครงครด โดยเฉพาะหนกลมทครบสญญาแลว หรอผกเสยชวตซงจดเปนหนในกลมวกฤต พจารณาความจ าเปนของผสงอาย และตรวจสอบรายละเอยดการน าเงนไปใชจาย และความสามารถของผสงอาย เพอใหมการช าระหนทคงคางโดยเรว

4

ดงนนจากการด าเนนงานของกองทนผสงอาย ในการสนบสนนเงนกยมเพอการประกอบอาชพใหแกผสงอาย และสนบสนนการด าเนนกจกรรมของชมรม และองคกรทด าเนนงานดานผสงอาย เปนระยะเวลากวา 7 ปแลว (พ.ศ. 2550-2557) และผลการด าเนนงานยงพบปญหาดงกลาวขางตน จงควรมการตดตามประเมนผลการด าเนนการกองทนผสงอาย เพอเปนแนวทางในการเพมประสทธภาพของกองทนผสงอายอยางเปนรปธรรมในการสนบสนนกจกรรมทง 2 กจกรรม ไดแก การกยมเงนทนประกอบอาชพ และการสนบสนนโครงการ โดยมจดมงหมายเพอประเมนผลการด าเนนงานของกองทน ในการสนบสนนโครงการ คนหาขอเทจจรงเกยวกบปญหา และอปสรรคทท าใหโครงการไมสามารถด าเนนการได เพอเปนขอมลในการเพมประสทธภาพของกองทน หรอกรณผสงอายทไมสามารถสงคนเงนกไดมสาเหตมาจากอะไร และจะมแนวทางในการแกปญหาการคางช าระหนไดอยางไร เพอใหกองทนผสงอาย สามารถขบเคลอนไปในทศทางทตรงตามวตถประสงค ถกตองตามระเบยบหลกเกณฑของกองทน และสอดคลองกบความตองการของผสงอายในสงคมปจจบน และผลการศกษาทไดจะเปนแนวทางในการเพมประสทธภาพกองทนผสงอาย ทจะเปนประโยชนตอการด าเนนงานของกองทนในอนาคต

1.2 วตถประสงคของการวจย 1. เพอตดตาม และประเมนผลการด าเนนงานของกองทนผสงอายในภาพรวม 2. เพอศกษาสาเหต และปจจยการคางช าระหนของผสงอายทกยมเงนไปประกอบอาชพ รายบคคล และรายกลม 3. เพอศกษาสาเหต และปจจยทสงผลตอความส าเรจหรอเปนอปสรรคของการด าเนนงานของ โครงการ 4. เพอศกษาแนวทางการเพมประสทธภาพการด าเนนงานของกองทนผสงอาย 1.3 ขอบเขตการวจย การตดตามและประเมนผลการด าเนนงานของกองทนผสงอายในภาพรวม โดยครอบคลมภารกจของกองทนผสงอายใน 2 ดานหลกๆ คอ 1) การใหกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคลและรายกลม และ 2) การสนบสนนกจกรรมของโครงการ รวมทงการหาสาเหต และปจจยทท าใหผกยมเงนทนประกอบอาชพ ไมสามารถช าระหนกองทนไดตามสญญา และสาเหตหรอปจจยทท าใหโครงการไมสามารถด าเนนการไดตามวตถประสงคทก าหนดไว ตลอดจนการศกษาแนวทาง และมาตรการในการเพมประสทธภาพในการด าเนนงานของกองทนทงในภาพรวม และเพอการลดจ านวนผคางช าระหน และลดจ านวนโครงการทไมสามารถด าเนนการไดตามวตถประสงค

การศกษาในครงนจะเกบรวบรวมขอมลจากผทไดรบการสนบสนนเงนทน เพอประกอบอาชพรายบคคล รายกลม และผทไดรบเงนทนประเภทโครงการ พฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด

5

เจาหนาทกองทนผสงอายทงในสวนกลาง และระดบจงหวด ตลอดจนสาขาสมาคมสภาผสงอาย หรอองคกรทท างานดานผสงอายในแตละจงหวด 1.4 กรอบแนวคดการวจย เพอใหผลการศกษาเปนไปตามวตถประสงคทก าหนดไวขางตน จงก าหนดกรอบแนวคดในการศกษาวจยครงน ดงน

กรอบแนวคดการศกษาการเพมประสทธภาพกองทนผสงอาย

กองทนผสงอาย

กยมรายบคคล กยมรายกลม โครงการ

ปจจยน าเขา

กระบวนการ

ผลผลต

แนวทางการเพมประสทธภาพ

การบรหารจดการกองทน

การช าระหน

การบรหารจดการโครงการ

ประสทธภาพ

ประสทธผล

ผลกระทบ

บทท 2 แนวคดและงานวจยทเกยวของ

9

บทท 2 แนวคดและงานวจยทเกยวของ

การศกษาในครงนผวจยไดทบทวนแนวคด และทฤษฎทส าคญ โดยพจารณาจากจดประสงคหลกของการศกษา โดยแนวคดทน ามาศกษาประกอบดวย 1) แนวคดการประเมนโครงการ 2) แนวคดการประเมนความคมคา 3) แนวคดเกยวกบกองทนผสงอาย 4) แนวคดกองทนกยมรายยอย 5) แนวคดการช าระหน 6) แนวคดการท างานในวยสงอาย 7) แนวคดอาชพอสระ และ 8) ทฤษฎกจกรรม โดยมรายละเอยดดงน

2.1 แนวคดการประเมนโครงการ การประเมนโครงการ หมายถง กระบวนการทมงแสวงหาค าตอบวานโยบาย แผนงาน หรอโครงการบรรลตามวตถประสงค และเปาหมายทก าหนดไวหรอไม เพยงใด โดยมมาตรฐาน และเครองมอในการวดทแมนตรงและเชอถอได โดยการประเมนมจดมงหมายเพอ

1. เพอสนบสนนการตดสนใจวาควรจะด าเนนการตอ หรอยกเลกโครงการ ซงถาประเมนผลแลวโครงการนนส าเรจตามทก าหนดในวตถประสงคและเปาหมาย กควรด าเนนการตอไปแตหากประเมนแลวโครงการนนมปญหา หรอมผลกระทบเชงลบมากกวากควรยกเลกโครงการไป

2. เพอทราบถงความกาวหนาของการปฏบตงานตามโครงการ วาเปนไปตามทก าหนดวตถประสงค และเปาหมาย หรอกฎเกณฑ หรอมาตรฐานทก าหนดไวเพยงใด

3. เพอปรบปรงงานในกรณทโครงการไดน าไปปฏบตแลวพบวา ไมสามารถด าเนนการใหบรรลวตถประสงคบางขอได กควรจะท าการปรบปรงแกไขใหดขน โดยผลการประเมนจะท าใหทราบวาโครงการยงมขอบกพรองในเรองใด เชน ขาดการประชาสมพนธ ขาดการมสวนรวมจากชมชน เปนตน ซงจะท าใหสามารถน าไปปรบปรงโครงการไดตรงประเดน

4. เพอศกษาทางเลอก โดยการประเมนจะท าใหผบรหารโครงการเหนทางเลอก หากตองการแสวงหาทางเลอกทดทสด

2.1.1 รปแบบการประเมนผล

รปแบบการประเมนโครงการมการน าเสนอไวมากมาย แตการศกษาครงนผวจยสนใจรปแบบการประเมนแบบซปโมเดล (CIPP Model) ซงเปนรปแบบการประเมนทเปนทยอมรบ และมการน ามาใชในการประเมนโครงการตางๆ อยางกวางขวาง โดยมการก าหนดประเดนการประเมนไว 4 ดานหลกๆ (เยาวด รางชยกล วบลยศร, 2542) คอ

10

1. การประเมนสภาวะแวดลอม (Context Evaluation: C) เปนการประเมนกอนการด าเนนโครงการ เพอพจารณาหลกการและเหตผล ความ

จ าเปนทตองด าเนนโครงการ ประเดนปญหา และความเหมาะสมของเปาหมายโครงการ

2. การประเมนปจจยน าเขา (Input Evaluation: I) เปนการประเมนเพอพจารณาถงความเปนไปไดของโครงการ ความเหมาะสมและ

ความพอเพยงของทรพยากรทจะใชในการด าเนนโครงการ เชน งบประมาณ วสดอปกรณ บคลากร และระยะเวลา รวมถงเทคโนโลย และแผนการด าเนนงาน

3. การประเมนกระบวนการ (Process Evaluation: P) เปนการประเมนเพอหาขอบกพรองของการด าเนนโครงการ ทจะใชเปนขอมลใน

การพฒนา แกไข ปรบปรงใหการด าเนนงานมประสทธภาพมากขน เปนการตรวจสอบกจกรรม เวลา ทรพยากรทใชในโครงการ ภาวะผน า การมสวนรวมของประชาชนในโครงการ ซงจะเปนประโยชนอยางมากในการหาจดเดน จดดอย ของนโยบาย แผนงานหรอโครงการ

4. การประเมนผลผลต (Product Evaluation: P) เปนการประเมนเพอเปรยบเทยบผลผลตทเกดขน กบวตถประสงคของโครงการ

หรอมาตรฐานทก าหนดไว รวมทงการพจารณาในประเดนของการยบเลก ขยาย หรอปรบเปลยนโครงการ 2.1.2 เกณฑและตวชวด

การประเมนผลโครงการสามารถใชเกณฑและตวชวดทหลากหลาย ขนกบวตถประสงคและบรบทของโครงการ โดยเกณฑทส าคญทมการน ามาใชในการประเมนโครงการ (วรเดช จนทรศร และ ไพโรจน ภทรนรากล, 2541) ประกอบดวย

เกณฑประสทธภาพ (Efficiency) มตวชวด เชน สดสวนของผลผลตตอคาใชจาย ผลตภาพตอหนวยเวลา ผลตภาพตอก าลงคน ระยะเวลาในการใหบรการ

เกณฑประสทธผล (Effectiveness) มตวชวด เชน ระดบการบรรลเปาหมาย ระดบการบรรลตามเกณฑมาตรฐาน ระดบการมสวนรวม ระดบความเสยงของโครงการ

เกณฑความพอเพยง (Adequacy) มตวชวด เชน ระดบความพอเพยงของทรพยากร

เกณฑความพงพอใจ (Satisfaction) มตวชวด เชน ระดบความพงพอใจ

เกณฑความเปนธรรม (Equity) มตวชวด เชน การใหโอกาสกบผดอยโอกาส ความเปนธรรมระหวางเพศ ระหวางกลมอาชพ

เกณฑความกาวหนา (Progress) มตวชวด เชน ผลผลตเปรยบเทยบกบเปาหมายรวม กจกรรมทท าแลวเสรจ ทรพยากรและเวลาทใชไป

เกณฑความยงยน (Sustainability) มตวชวด เชน ความอยรอดของโครงการดานเศรษฐกจ ความสามารถในการขยายผลโครงการ

11

เกณฑความเสยหายของโครงการ (Externality) มตวชวด เชน ผลกระทบดานเศรษฐกจ ผลกระทบดานสงแวดลอม และผลกระทบดานสงคม วฒนธรรม

จากเกณฑและตวชวดดงกลาวขางตน สามารถจ าแนกตวชวดตามขนตอนของการ

ประเมนแบบซปโมเดลไดดงน

ตวชวดดานสภาวะแวดลอมหรอบรบท(Context) เชน ปญหาวกฤตกอนมโครงการ ความจ าเปนหรอความตองการในปจจบน และในอนาคต

ตวชวดดานปจจยน าเขา (Input) เชน วตถประสงคของโครงการ ความพรอมของทรพยากร (งบประมาณ คน วสดอปกรณ คน กฎระเบยบ)

ตวชวดดานกระบวนการ (Process) เชน กจกรรม เวลา ภาวะผน า และการมสวนรวมของประชาชน

ตวชวดดานผลผลต (Product) เชน การมงานท าของประชาชน รายไดของประชาชน ความพงพอใจของประชาชน

ตวชวดดานผลลพธ (Outcomes) เชน คณภาพชวตของตนเอง ครอบครว การมสวนรวมในการพฒนาชมชน การไมอพยพยายถน

ตวชวดดานผลกระทบ (Impact) จะวดจากผลกระทบทางบวก และผลกระทบทางลบ 2.2 แนวคดการประเมนความคมคา (Value for Money, VFM) แนวคดและหลกการประเมนความคมคา ไดถกน ามาใชเปนเครองมอหนงในการประเมนผลตามกระบวนการบรหารจดการภาครฐแนวใหม (New Public Management) ซงเปนการบรหารจดการทภาครฐมงผลสมฤทธ (Result Base Management – RBM) และเปนการบรหารจดการทมงเนนผลการปฏบตงานเพอใหองคกรบรรลวตถประสงค และเปาหมาย โดยมการสรางตวชวดผลการด าเนนงานทเปนรปธรรม เพอวดผลการปฏบตงานเทยบกบเปาหมายทก าหนด (สวนบรหารการจดเกบภาษ, 2555) โดยการออกพระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑ และวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 ซงก าหนดใหมการประเมนความคมคาในการปฏบตภารกจของรฐในมาตรา 22

2.2.1 ความหมาย

การประเมนความคมคา (Value for Money-VFM) หมายถงการประเมนภารกจการด าเนนงานของภาครฐ เพอใหไดผลผลตผลลพธตามวตถประสงคทก าหนดอยางมประสทธภาพ และมผลประโยชนทสมดลกบทรพยากรทใช ทงนผลลพธทเกดขนอาจเปนไดทงผลส าเรจท พงประสงค และผลกระทบในทางลบทเกดขนแกประชาชนและสงคม ทงทสามารถค านวณเปนตวเงนได และไมสามารถค านวณเปนเงนได

12

2.2.2 วตถประสงคของการประเมนความคมคา

ประเมนวาการปฏบตภารกจมประสทธภาพ ประสทธผล และไดกอใหเกดผลประโยชนตอประชาชนและภาครฐมากนอยกวาคาใชจาย และผลเสยทเกดขนเพยงใด

เปนขอมลส าหรบสวนราชการในการทบทวน จดล าดบความส าคญ ในการเลอกปฏบตภารกจ หรอเปนขอมลส าหรบรฐบาล เพอพจารณายบเลกภารกจ รวมทงการปรบปรงวธการปฏบตภารกจ (Self- improvement) ใหมประสทธผล และประสทธภาพเพมขน

เปนแนวทางในการพจารณาจดตงงบประมาณของสวนราชการในปตอไป (Self- control) 2.2.3 กรอบการประเมนความคมคา

การประเมนความคมคาจะพจารณาผลการประเมนใน 3 มตดวยกนคอ มตประสทธผล มตประสทธภาพ และมตดานผลกระทบ ทงนตวชวดในแตละมตสามารถแบงเปน 5 ประเภทคอ ตวชวดปจจยน าเขากระบวนการ ตวชวดกระบวนการ ตวชวดผลผลตจากกระบวนการ ตวชวดผลลพธ และตวชวดนโยบาย ซงการประเมนในแตละมตมรายละเอยดดงน

มตประสทธผลการปฏบตภารกจ (Efficiency) เปนการประเมนการบรรลวตถประสงค หรอเปาหมายของการปฏบตภารกจ โดยเปรยบเทยบ

ผลทไดรบจากการปฏบตภารกจ วามความสอดคลองเปนไปตามวตถประสงค เปาหมาย และผลทคาดวาจะไดรบ ทก าหนดไวกอนการด าเนนการหรอไม โดยพจารณาจากตวชวด 2 ดาน คอการบรรลวตถประสงค และความพงพอใจ ยกตวอยางเชน ระดบความส าเรจในการบรรลวตถประสงคตอคาใชจายรวม ระดบความพงพอใจเฉลยของผรบบรการ เปนตน

มตประสทธภาพการปฏบตภารกจ (Effectiveness) เปนการประเมนความเหมาะสมสอดคลองของการใชทรพยากร และกระบวนการเพอใหไดมา

ซงผลผลตตามวตถประสงค โดยพจารณาจากผลผลตเทยบกบตนทนทงหมด วามคาใชจายทเหมาะสมรวมทงมการประหยดทรพยากรหรอไม โดยพจารณาจากตวชวด 2 ดานเชนกน คอ ประสทธภาพการผลต และการประหยด ยกตวอยางเชน ตนทนตอหนวยผลผลตคณภาพตามมาตรฐานทก าหนด สดสวนเวลาทใชจรงในการใหบรการ เปรยบเทยบกบระยะเวลามาตรฐานทก าหนดเปนตน

ผลกระทบ (Impact) เปนการประเมนผลอนสบเนองมาจากการปฏบตภารกจ ทงทคาดหมายและไมไดคาดหมาย

ทงทเกดขนระหวาง หรอภายหลงการปฏบตภารกจ ตลอดถงผลกระทบทงทางตรง และทางออมดานบวกและ

13

ดานลบ ทเปนตวเงนและไมใชตวเงน โดยพจารณาในดานตางๆ ไมวาจะเปนผลกระทบตอประชาชน สงคม สงแวดลอม เศรษฐกจ การเมอง หรอความมนคงของประเทศชาต เชน การสรางอาชพ การเจบปวย การสญเสยทรพย เปนตน

จากแนวคดการประเมนความคมคา ผวจยจะไดน ากรอบการประเมนความคมคาทงดานประสทธผล ประสทธภาพ และผลกระทบมาประยกตใชในการก าหนดกรอบแนวคดหลกของการประเมนการด าเนนการใน 3 กจกรรมหลกของกองทนผสงอายคอ การกเงนรายบคคล การกเงนรายกลม และโครงการ ทงนเนองจากการด าเนนการของกองทนผสงอาย เปนสวนหนงของการด าเนนการภาครฐ อนจะเปนการชใหเหนถงการบรรลวตถประสงค และเปาหมายของกองทนผสงอาย และแนวทางทจะตองปรบปรง เพอเพมประสทธผลและประสทธภาพตอไป 2.3 แนวคดเกยวกบกองทนผสงอาย 2.3.1 แนวคดกองทนทางสงคม

กองทนผสงอาย นบเปนกองทนทางสงคมประเภทหนง ทงน เลก สมบต และคณะ (2551) ไดใหค าอธบายกองทนทางสงคมไววา “กองทนทางสงคมเปนกองทนทมงสนบสนนใหทองถน ไดสรางบรการใหแกผดอยโอกาส และสรางโอกาสใหกบทองถน ในการพฒนาบรการ และคณภาพชวตของประชาชน” และไดอธบายคณลกษณะเฉพาะของกองทนทางสงคมดงตอไปน

เปนกองทนขนาดกลาง ทมแหลงทมาทงจากรฐบาล และจากผบรจาค

ลกษณะการจดเปนกงองคกรเลยงตวเอง (semi- autonomous agencies)

โครงสรางการบรหารกองทนมลกษณะแตกตางจากโครงสรางภาคราชการ

สามารถใชการบรหารในระบบราชการไดแตไมเครงครดมากนก

มมมองดานสาธารณะ กองทนทางสงคมเปนกองทนทแยกการบรหารออกมาจากภาครฐ เพอใหมความคลองตว

กองทนเนนการอ านวยความสะดวก และการสนบสนนใหกบโครงการระดบทองถน และบรการ ระดบชมชน

กองทนมความจ ากดดานงบประมาณ และทรพยากรบคคล

14

ทงน วตถประสงคเชงการปฏบตของกองทนทางสงคม ไดแก

1. เพอกระจายงบประมาณอยางรวดเรวไปสองคกรทองถน และองคกรสาธารณะประโยชน และหนวยงานภาครฐ 2. เพอเสรมสรางการมสวนรวมของทองถนและชมชน 3. เพอพฒนาศกยภาพของสถาบนระดบทองถน ชมชน ทงของภาคเอกชนและรฐบาล 4. เพอเสรมสรางบทบาทของรฐบาล ในการสรางสวสดภาพทดแกประชาชนภายใตการปฏรป

ทางเศรษฐกจ และการเมอง

ดวยคณลกษณะเฉพาะของกองทนทางสงคม ท าใหกองทนทางสงคมมความยดหยนสง และรฐบาลสามารถใชกองทนทางสงคม ในการบรหารประเทศไดหลากหลายวตถประสงค ขนอยกบสถานการณทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง (เลก สมบต และคณะ, 2551) กองทนทางสงคมสามารถมบทบาทในการเตมเตมชองวางของระบบ โดยการเสรมระบบอยางชวคราว ในกรณทระบบไมสามารถท าหนาทไดสมบรณ และยงเปนการตอบสนองตอปญหาสงคมทเกดขนโดยไมคาดฝน เชน ภยพบตทางธรรมชาต ไดอกดวย 2.3.2 กองทนผสงอาย

กองทนผสงอายไดจดตงขนตามพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 เพอเปนทนใชจายเกยวกบการคมครอง การสงเสรม และการสนบสนนผสงอาย โดยกรมกจการผสงอายเปนหนวยงานในส านกงานสงเสรมสวสดภาพ และพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย มหนาทรบผดชอบการด าเนนงานกองทนผสงอาย โดยมวตถประสงคดงตอไปน

เพอเปนทนใชจายเกยวกบการคมครองการสงเสรม และการสนบสนนผสงอายใหมศกยภาพความมนคง และมคณภาพชวตทด

สนบสนนกจกรรมขององคกร ทด าเนนงานเกยวของกบการสงเสรมสนบสนนผสงอายใหมความเขมแขงอยางตอเนอง

ในปจจบน กจกรรมหลกทกองทนผสงอายด าเนนการ ไดแก

1. การใหการสนบสนนโครงการ ซงแบงเปน 3 ประเภทคอ 1.1 โครงการขนาดเลก ในวงเงนไมเกน 50,000 บาท

1.2 โครงการขนาดกลาง ในวงเงนเกน 50,000 – 300,000 บาท 1.3 โครงการขนาดใหญ วงเงนตงแต 300,000 บาทขนไป

ซงโครงการทจะไดรบการสนบสนนเงนจะตองมลกษณะดงตอไปน (1) มวตถประสงค และกระบวนการในการด าเนนงานทชดเจน (2) สรางการมสวนรวมของบคคล หรอหนวยงาน หรอประชาชน (3) โครงการของหนวยงานภาครฐควรเปนโครงการใหมและเรงดวน ทไมไดตงงบประมาณรองรบ และไมเปน

15

โครงการตอเนอง (4) เปนโครงการขององคกรเอกชน หรอองคกรของผสงอาย ทไมไดรบการสนบสนนงบประมาณจากสวนราชการ และแหลงทนอนๆ เวนแตกรณทไดรบแตไมเพยงพอ 2. การใหกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคลและรายกลม ซงแบงเปน 2 ประเภทคอ

2.1 การใหกยมรายบคคล ไดคนละไมเกน 30,000 บาท 2.2 การใหกยมเงนเปนรายกลม กลมละไมนอยกวา 5 คน ไดกลมละไมเกน 100,000 บาท

ทงน การใหการสนบสนนเงนทนประกอบอาชพทงรายกลม และรายบคคล จะตองช าระคนเปนรายงวดภายในระยะเวลาไมเกน 3 ป โดยไมมดอกเบย (รกชนก คชานบาล และ ปทพร สคนธมาน, 2555) ตารางท 1.1 สรปผลการด าเนนงานกองทนผสงอาย ระหวางป พ.ศ. 2550 ถงป พ.ศ. 2557 ซงพบวา จ านวนกลมทท าการกยมเงนทนประกอบอาชพรายกลมไดลดลงอยางตอเนอง ตงแตป พ.ศ. 2553 โดยในป พ.ศ. 2556 และ พ.ศ. 2557 ไมมการกยมเงนทนประกอบอาชพรายกลม ในขณะทจ านวนผกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคลไดเพมขนมาก ระหวางป พ.ศ. 2550 ถงป พ.ศ. 2557 ทงน เหตผลสวนหนงอาจเปนเพราะจ านวนเงนกสงสดตอคน ของการกยมรายบคคล (ซงก าหนดไวทรายละไมเกน 30,000 บาท) มากกวาจ านวนเงนกสงสดตอคนของการกยมรายกลม (เฉลยคนละไมเกน 20,000 บาท กรณมสมาชก 5 คน) ตารางท 1.1 สรปผลการด าเนนงานกองทนผสงอายตงแต พ.ศ. 2550 - 2557 (ณ เดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2557)

ปงบประมาณ การสนบสนนโครงการ การกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคล

การกยมเงนทนประกอบอาชพรายกลม

จ านวนโครงการ (โครงการ)

จ านวนเงน (บาท)

จ านวนผก (ราย)

จ านวนเงน(บาท)

จ านวนผก (กลม)

จ านวนเงน(บาท)

2550 40 9,935,415 717 9,500,900 - - 2551 69 5,504,803 1,560 23,210,209 8 742,560 2552 197 13,111,356 3,138 51,082,208 20 1,871,000 2553 208 11,143,522 4,072 106,554,727 30 2,754,800 2554 117 4,504,905 9,522 253,206,395 15 1,480,000 2555 123 6,964,302 6,357 179,253,360 1 100,000 2556 94 20,286,713 5,843 165,191,900 - - 2557 250 28,586,118 6,870 198,394,600 - - รวม 1,098 100,037,134 38,079 986,394,299 74 6,948,360

ทมา: ขอมลจากกองทนผสงอาย

16

รกชนก คชานบาล และ ปทพร สคนธมาน (2556) ศกษาบทบาทของกองทนผสงอายในการพฒนาคณภาพชวตผสงอายไทยพบวา กองทนผสงอายมบทบาททส าคญในการสรางเสรมคณภาพชวตทดของผสงอายในหลายดาน เชน การสรางความมนคงดานรายได การสงเสรมกจกรรมส าหรบผสงอายในรปแบบของการสนบสนนโครงการ อยางไรกตาม ผสงอายยงมสวนรวมในการบรหารจดการกองทนนอย การบรหารจดการเปนแบบรวมศนย และจ านวนเจาหนาทของกองทนผสงอายมนอย เมอเทยบกบจ านวนผสงอายทมาใชบรการและภาระงาน ท าใหมปญหาความลาชาในการปฏบตงาน สงผลตอประสทธภาพในการด าเนนงานของกองทนผสงอาย 2.4 แนวคดกองทนกยมรายยอย 2.4.1 แนวคด Microcredit ของ Grameen Bank

แนวคด Microcredit ของ Grameen Bank ทเปนทแพรหลายไปทวโลกในปจจบน รเรมโดยศาสตราจารย Muhammad Yunus ผกอตง Grameen Bank แหงประเทศบงคลาเทศ และผไดรบรางวลโนเบล สาขาสนตภาพ ในป พ.ศ. 2549 โดยศาสตราจารย Muhammad Yunus ไดกลาวถง Microcredit ไววา เขาไดคนพบแนวคดน จากการพดคยกบชาวบานชาวบงคลาเทศทมฐานะยากจน และพบวาหากพวกเขาสามารถมเงนทนจ านวนหนง มาลงทนในธรกจเลกๆของตนเอง พวกเขาจะสามารถมรายไดเพมขน และลดปญหาความยากจนลงได หากแตชาวบานเหลานนไมสามารถกเงนจากธนาคารทวไปได เนองจากไมมทรพยสนเพอค าประกน (Yunus, 1999) ศาสตราจารย Muhammad Yunus จงไดเรมทดลองการใหกแบบ Microcredit โดยใชเงนจ านวนไมมากนกของตนเอง และหลงจากนนไดรเรมกอตง Grameen Bank อยางไมเปนทางการขนในป พ.ศ. 2519 ซง Grameen Bank ไดจดทะเบยนเปนธนาคารในป พ.ศ. 2526 โดยศาสตราจารย Muhammad Yunus ไดออกแบบระบบ Microcredit ใหมรปแบบดงตอไปน

(1) Microcredit ตงอยบนพนฐานแนวคดวาทกคนมสทธในการเขาถงแหลงเงนก (2) ผกยมเงนจาก Microcredit ของ Grameen Bank ตองรวมกลม 5 คน ซงเปนลกษณะของการกยม

รายกลม (Group lending) (3) ในการกยมรอบแรก ผก 2 คนในกลมจะสามารถกไดกอน หลงจากทผกทง 2 คนแรกไดช าระเงนคน

แลว สมาชกในกลมอก 2 คนจะสามารถกยมได และหลงจากทสมาชก 2 คนหลงไดช าระเงนคนแลว สมาชกในกลมอก 1 คนจะสามารถกยมได ซงเปนลกษณะของการกยมแบบตอเนอง (Sequential lending)

(4) อตราดอกเบยของ Microcredit คลายคลงกบธนาคารพาณชยทวไป คอประมาณ 20% (5) ส าหรบการช าระเงนคน ระยะเวลาในการช าระเงนคนคอ 1 ป โดยมการจายเงนคนเปนรายอาทตย (6) เนนการใหกยมแกผหญง โดยกวา 90% ของผกของ Grameen Bank เปนผหญง

17

(7) เนนการรวมกลมและทนทางสงคม โดยในการช าระหนแตละอาทตย จะมการรวมกลมของผกยมในหมบาน และในการรวมกลมจะมการทองบญญต 16 ประการ (The 16 Decisions) ซงเปนหลกการด าเนนชวตโดยเนนการดแลสขภาพ การใหการศกษาแกบตร และความเทาเทยมระหวางเพศ

โดยแนวคด Microcredit น ไดรบการดดแปลงและน าไปปรบใชกบประเทศตางๆทวโลกในปจจบน ม Microcredit หลากหลายรปแบบในหลายประเทศทวโลก โดยหลกการทส าคญทสดคอการใหเงนกกบคนยากจนทไมสามารถเขาถงแหลงเงนก เชน ธนาคารทวไปได

2.4.2 แนวคด Microfinance

Microfinance หรอ ระบบการเงนรายยอย หมายถงบรการทางการเงนแกกลมลกคาทมรายไดต าโดยทวไปจะประกอบดวย การรบฝากและใหก แตสถาบน Microfinance บางแหงกอาจใหบรการรบประกนภย และบรการรบช าระเงนดวย (Ledgerwood, 1998 อางถงใน ศจพงศ ฉตราคม, 2550) Microfinance เนนการใหเงนกแกคนจน ซงโดยปกตแลวไมสามารถกจากธนาคารทวไปได เนองจากไมมทรพยสนเพอค าประกนเงนก

Microfinance และ Microcredit มความแตกตางกนท Microcredit เนนการใหกยมเพยงอยางเดยว ในขณะท Microfinance มทงการใหกยมและบรการทางการเงนอนๆ เชน การรบฝากเงน เปนตน จงอาจกลาวไดวา Microcredit เปนสวนหนงของ Microfinance

ทงนส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (2555) ไดอธบายถงแนวคด และความส าคญของ Microfinance ไวดงตอไปน

(1) Microfinance มเปาหมายใหผประกอบการรายยอย และคนจนในชนบทเขาถงแหลงเงนทน และบรการทางการเงนไดดวยตนทนทไมสงจนเกนไป

(2) คนกลมนสวนใหญมรายไดต าจนไมสามารถทจะออม รวมทงขาดหลกทรพยค าประกน และไมมรายไดประจ า ท าใหไมสามารถเขาถงสนเชอของสถาบนการเงนในระบบ เพอน าเงนไปลงทนประกอบอาชพได จงตองพงพงเงนกนอกระบบซงเสยดอกเบยในอตราสงมาก

(3) การใหสนเชอภายใต Microfinance จะไมเนนเรองการใหหลกประกนเหมอนการปลอยกแบบเดม จงชวยใหคนกลมนเขาถงแหลงเงนทนได

(4) เมอเขาถงแหลงเงนทนไดจะสามารถขยายธรกจขนาดเลกของตนออกไปได และสามารถลดความยากจน เพมรายได เพมการออม และพฒนาคณภาพชวตดวยความสามารถของตนเองได

(5) ทวโลกมความตองการสนเชอ Microfinance มาก และมแนวโนมเพมสงขนอยางตอเนอง ในขณะทปรมาณการใหสนเชอในปจจบน เปนไปอยางจ ากด และไมเพยงพอตอความตองการ

ในสวนของสถาบนการเงนระดบฐานราก (Microfinance Institution) นน ส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (2555) ไดอธบายถงลกษณะของ Microfinance

18

Institution (MFI) วาอาจอยในรปแบบตางๆ เชน องคกรเอกชนทไมหวงผลก าไร (NGOs) สถาบนการเงนทไมใชธนาคารพาณชยเครดตยเนยน ธนาคารเพอรายยอย หรอสหกรณออมทรพย โดยการใหบรการทางการเงน จะมงเนนเฉพาะกจกรรมการใหสนเชอเปนหลก และใหบรการรบฝากเงน และอาจรวมประกนภย Microfinance Institution มแหลงเงนทนหลกจากการรบฝากเงน การกอหน และการออกหนทน และมผใหแหลงเงนทนส าคญ คอ ภาครฐ สถาบนการเงนในประเทศ และองคกรเพอการพฒนาระหวางประเทศ โดยทวไป Microfinance Institution มวงเงนการใหสนเชอไมสง (ตงแต 1,500 บาท ถง 150,000 บาท) มระยะเวลาปลอยกสน (3 เดอน – 2 ป) การปลอยกไมเนนการมหลกประกน แตเนนศกษาขอมลสถานะของผก โดยสวนใหญอตราดอกเบยของเงนกของ Microfinance Institution อยทประมาณ 20 – 35% ตอป (ส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย, 2555)

2.5 แนวคดการช าระหน 2.5.1 แนวคดสนเชอ (credit) และปญหาทเกดจากการใหสนเชอ

Ray (1998) ไดกลาวถงแนวคดสนเชอจากทฤษฎทางเศรษฐศาสตรการพฒนาไววา สนเชอมความจ าเปนส าหรบการผลตทมประสทธภาพ รวมทงการจดการใหการบรโภคเปนไปอยางราบรน ไมขาดตอน (Consumption Smoothing) ทงนเนองจากการผลตจ าเปนตองมการลงทน และในหลายกรณผประกอบการอาจไมมเงนทนส าหรบการลงทน จงจ าเปนตองกยม ในสวนของการบรโภคในประเทศก าลงพฒนา รายไดของประชากรบางสวนไมแนนอน เชน การมรายไดหลงการขายผลตผลการเกษตร ซงเปนไปตามฤดกาล ดงนน การกยมเพอจดการใหการบรโภคเปนไปอยางราบรน ไมขาดตอน จงมความจ าเปน

อยางไรกตาม การใหสนเชอโดยธนาคาร หรอสถาบนการเงนในระบบสวนใหญนน มสถานการณทผใหก (ธนาคาร หรอสถาบนการเงน) และผก มขอมลทไมเทากน (Asymmetric Information) ซงผกจะมขอมลมากกวาผใหก ในดานตางๆทเกยวกบตนเอง เชน เรองของโครงการของตนเอง ความเสยงทอาจเกดขนในการท าโครงการ ลกษณะนสยตางๆของตน เชน ความรบผดชอบ การใชจายอยางสรยสราย เปนตน โดยสถานการณขอมลทไมเทากนน น าไปสปญหาทเกดจากการใหสนเชอ ดงตอไปน

(1) Adverse selection (Hidden Information) ซงไดแกการทผใหกไมสามารถแยกแยะผกตามคณลกษณะตางๆได จงไมสามารถเลอกทจะใหกเฉพาะผทมความเสยงต าได (เชน มโครงการทความเสยงต า มความนาจะเปนทจะช าระเงนคนสง) และการทผใหกเพมอตราดอกเบยเงนก ยงจะท าใหผกทมความเสยงสงมาขอกเปนสดสวนมากขน ในขณะทผกทมความเสยงต าจะมาขอกเปนสดสวนลดลง เนองจากผกทมความเสยงสงคาดหวงวา โครงการทมความเสยงสงของตนจะไดรบผลตอบแทนสงดวย ในขณะทผกทมความเสยงต าคดวาไมคมคาท จะกดวยอตราดอกเบยทสง จงเลอกทจะไมก

(2) Moral Hazard (Hidden Action) คอสถานการณทผใหกไมสามารถควบคมพฤตกรรมของผกได เพราะผใหกไมมขอมลในเรองตางๆของผก เชน ผใหกไมสามารถทราบไดวาผ กน าเงนไปลงทนในโครงการทกลาวไวจรงหรอไม หรอผกใชจายเงนทไดกยมมาอยางสรยสรายหรอไม และหากผใหกเพม

19

อตราดอกเบย จะท าใหพฤตกรรมของผกเปลยนไปในทางทท าใหความเสยงสงขน เชน ผกเลอกทจะลงทนในโครงการทมความเสยงสงขน (โดยหวงผลตอบแทนทสงขน) หรอมความพยายามในการช าระหนลดลง (เนองจากเงนตนรวมดอกเบยมจ านวนมากขน จงท าใหมแรงจงใจทจะไมช าระหนเพมขน)

ส าหรบธนาคารและสถาบนการเงนในระบบนน ปญหา Adverse Selection และ Moral Hazard มมาก เนองจากธนาคารและสถาบนการเงนในระบบ ไมมขอมลสวนตวของผก และไมสามารถตรวจตราไดวาเงนกนนถกน าไปใชตามทกลาวไวจรงหรอไม ดงนน จงท าใหธนาคารและสถาบนการเงนในระบบ จ าเปนตองใหผกมสนทรพยเพอค าประกนเงนก ซงท าใหผทมฐานะยากจน ซงไมมสนทรพยเพอค าประกน ไมสามารถเขาถงสนเชอได

2.5.2 แนวคดการสรางแรงจงใจใหลกคาคนเงนกในกรณกเปนกลม (Group lending)

ส าหรบผกรายยอย ทมฐานะยากจน การกเปนกลม (Group lending) เปนระบบทนกเศรษฐศาสตรเชอวาสามารถสรางแรงจงใจ ใหผกคนเงนไดมากกวาการกรายบคคล (Individual lending) การกเปนกลมสามารถมกฎเกณฑทแตกตางกนไดหลายรปแบบ เชน การใหกพรอมกนทกคนในกลม หรอการใหกเฉพาะบางคนกอน และใหคนทเหลอกตอเมอผทกไปกอนไดช าระหนแลว เปนตน นอกจากนยงมกฎเกณฑเกยวกบการช าระหนทแตกตางกนได เชน การใหสมาชกกลมคนอนตองช าระหนใหหากผกคนใดคนหนงไมช าระหน การตดสทธในการกยมของสมาชกกลมทกคนหากสมาชกกลมคนใดคนหนงไมช าระหน เปนตน

ทฤษฎทางเศรษฐศาสตรไดกลาวถงกลไกทท าใหการกเปนกลม สามารถน าไปสอตราการช าระคนทสงกวาการกรายบคคลไวดงตอไปน

(1) การคดเลอกสมาชกเขารวมกลม (Peer-selectionหรอ Assortative Matching) โดย Ghatak (1999) ไดอธบายถงกลไกท Peer-selection ชวยใหมอตราช าระคนทสงกวาการกรายบคคลไววา หากการกเปนกลมมกฎเกณฑวา ทกคนตองรวมกนรบผดชอบหนทกลมไดกยม (joint liability) การทผกตองรวมกลมกนท าใหเกดการจบกลม และการคดเลอกสมาชกเขารวมกลม ดงนน ผทเปนทรในชมชนวามความเสยงในการไมช าระหนสง (เชน เปนคนไมรบผดชอบ) จะไมสามารถรวมกลมกบผอนได ในขณะทผทเปนทรวามความเสยงในการไมช าระหนต า จะสามารถรวมกลมกบผ อนได โดยกลไกนตงอยภายใตสมมตฐานวา ผทอยในหมบานหรอชมชนเดยวกน และรจกกน มขอมลของกนและกนทธนาคารไมม เชน นสยใจคอ ความรบผดชอบ ความสามารถในการประกอบอาชพ เปนตน ดงนน เมอเกดการคดเลอกสมาชกเขารวมกลม ท าใหกลมทเกดขนในภาพรวมมความเสยงต ากวาการใหกยมรายบคคล กลไกนใชประโยชนจากขอมลทผทอยในชมชนเดยวกนม (local information) ซงสถาบนการเงนไมมขอมลน

(2) การสงเกตการณและควบคมกนเองของสมาชกในกลม (Peer monitoring) กลไกนหมายถงการทคนในชมชนเดยวกน ทรจกกนและเปนสมาชกกลมดวยกน สามารถรบรไดวาสมาชกคนอนในกลมมพฤตกรรมอยางไร น าเงนกทไดรบไปด าเนนโครงการทกลาวไวจรงหรอไม และสามารถตกเตอน

20

ควบคมสมาชกทมพฤตกรรมทไมเหมาะสม ซงท าใหการกรายกลมมอตราช าระคนทสงกวาการกรายบคคล

2.5.3 แนวคดเกยวกบหนมปญหา

ประเวช สพรรณพยคฆ (2554) ไดกลาวถงแนวคดเกยวกบหนมปญหาวา ประกอบดวยปจจยภายนอก ปจจยดานตวลกหน และปจจยภายในธรกจใหกยม ซงมรายละเอยดดงตอไปน

1) ปจจยภายนอกไดแก ปจจยทไมสามารถควบคมได เชน ภาวะเศรษฐกจ การเปลยนแปลงนโยบายของรฐบาล หรอการเกดภยธรรมชาต ซงเปนปจจยทอยเหนอการควบคมของผก แตมผลกระทบกบการประกอบธรกจของผก และอาจสงผลใหเกดหนมปญหาได

2) ปจจยดานตวลกหน ซงรวมถงความสามารถในการประกอบธรกจ นสยในการใชเงน ปญหาสขภาพ เปนตน

3) ปจจยภายในธรกจใหกยม ไดแก ปจจยทเกดจากภายในของธรกจใหกยมเอง เชน การขาดระบบการควบคมการตดตามหนทด เจาหนาทตดตามหนไมมประสทธภาพ เปนตน

2.6 แนวคดการท างานในวยสงอาย 2.6.1 ความจ าเปนและความตองการท างานในวยสงอาย

จากการทผสงอายสวนใหญคอผทเขาสวยเกษยณ ไมไดท างานแลว ท าใหไมมรายไดหรอมรายไดลดลงสงผลใหเกดการเพมขนของภาวะพงพงวยสงอาย ตามแนวโนมของจ านวนและสดสวนของประชากรสงอายทเพมขน และจากการทประชาชนมการออมเตรยมไวตงแตวยท างานเพอชวตหลงเกษยณนนมไมมากนก ประกอบกบปญหาภาระหนสนทมจงไมสามารถเกบออมได ดงนนเมอเขาสวยสงอายจงตองพงพงบตรหลานตลอดจนความชวยเหลอจากรฐ (นงนช สนทรชวกานต และ สายพณ ชนตระกลชย, 2552) การส ารวจประชากรสงอายของส านกงานสถตแหงชาต พ.ศ. 2554 พบวาประมาณ 1 ใน 3 ของผสงอายอยในขายทเรยกไดวามฐานะยากจน จงมผสงอายจ านวนมากทประสบกบความยากล าบาก มรายไดไมเพยงพอหรอเพยงพอในบางครง ทตองการทจะหางานท าเพอเลยงชพและเปนรายไดหลกของครอบครว

การส ารวจประชากรสงอายของส านกงานสถตแหงชาต พ.ศ. 2554 ยงพบวามผสงอายเพยงรอยละ 36 ทยงท างานอย และผลการส ารวจแรงงานนอกระบบ ของส านกงานสถตแหงชาต พ.ศ. 2556 พบวาผสงอายทท างานในระบบมนอยกวารอยละ 10 ของผสงอายทท างานอยทงหมด และอปสรรคของการท างานในวยสงอายของประเทศไทยคอ การไมเปดรบแรงงานผสงอาย กฎหมายทก าหนดการเกษยณอายทอายนอยเกนไป และแนวคดเชงลบของสงคมตอผสงอาย

แมปจจบนภาครฐใหสวสดการดานตาง ๆ เชน การจายเบยยงชพ แตกยงไมสามารถชวยเหลอผสงอายทยากจนเหลานไดอยางเพยงพอ และยงในอนาคตเมอโครงสรางประชากรเปล ยนแปลงไป

21

มากกวานกจะยงเปนการยาก นอกจากนยงมผสงอายบางสวนทมความตองการท างานตอหลงวยเกษยณ เพราะคดวายงมความรความสามารถเพยงพอทจะท างานตอ อกทงการเพมขนของความยนยาวของชวตท าใหผสงอายมความตองการในดานตางๆ เพมมากขน เชน การรกษาพยาบาล และความมนคงทางรายได (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2556) ซงการท างานจะเปนปจจยหนงทจะตอบสนองความตองการทเพมขนได ผสงอายจ านวนมากทตองการท างานเพราะไมตองการเปนภาระแกบตรหลาน แตผสงอายกลมนกไมไดเขามาหางานในตลาดแรงงาน เพราะรวาโอกาสทจะไดงานทเหมาะสมนนยาก หรอไดผลตอบแทนต า ไมดงดดใหออกมาหางานท า และผสงอายทตองการท างานแตยงวางงานนนกมไมนอย (ราวรอยละ 30) ดงนนหากมการขยายโอกาสการท างานของผสงอายออกไปได กจะเปนหนทางทสามารถชวยเหลอทงผสงอายทตองการท างานเพอเลยงชพและผสงอายทยงตองการจะใชความรความสามารถของตนเองตอไป ซงจะท าใหผสงอายสามารถพงตนเองได อยอยางมศกดศร การขยายโอกาสการท างานของผสงอายใหอยในตลาดแรงงานไดยาวนานขนจะเปนทงแกปญหาการขาดแคลนแรงงานของประเทศในอนาคต และชวยเพมโอกาสหรอขยายเวลาในการสะสมเงนออมไวใชหลงเกษยณจากการท างาน และลดชวงเวลาการเปนภาระหรอพงพงรฐและประชากรในวยท างาน การท างานนอกจากจะสรางความมนคงทางเศรษฐกจแกผสงอายแลว ยงสรางความมนคงในบทบาทตอสงคมและครอบครว อนจะน าไปสการสรางคณคาของผสงอายดวย (นงนช สนทรชวกานต และ สายพณ ชนตระกลชย, 2552) 2.6.2 รปแบบการท างานในวยสงอาย

ปจจบนปจจยตางๆ ทมผลตอการเลอกอาชพหรอเปลยนอาชพมมากขนจากเดม ปจจยตาง ๆ เหลานนไดแก วถชวตทเปลยนไป (Life-Styles) โครงสรางของครอบครว (Family Patterns) การหยาราง (Divorce Rate) สภาพเศรษฐกจ (Economy) โอกาสในการศกษา (Educational Opportunities) การท างานมากกวาหนงงาน (Dual Careers) การท างานของสตร (Working Women) และรวมถงภาวะวกฤตชวงวยกลางคน (Midlife Crisis) และการมชวตทยนยาวขน (Life Expectancy) สงเหลานมาเกยวของกบการเลอกอาชพโดยเฉพาะของผใหญหลงวย 25 ปทงสน

การศกษาดานจตวทยาอาชวะทมจดมงหมายเพอท าความเขาใจกบ พฤตกรรมดานอาชพของบคคลในแตละชวงอาย การเขาใจพฤตกรรมของบคคลในแตละชวงของอาย จะสามารถท าใหการจดการฝกอาชพสอดคลองกบความตองการและความสนใจของบคคล สามารถแบงการฝกอาชพตามลกษณะของพฤตกรรมในแตละวยไดดงน

1. Preparation Stage (14-24ป) เปนขนแสวงหาขอมลเกยวกบงานและอาชพ ตดสนใจเลอกอาชพทตนเองสนใจ พฒนาความสามารถของตนเอง เขารบการศกษาหรอฝกอาชพ สมครและเขาสภาวะของการท างาน หรอเลอกอาชพอสระ ส าหรบโปรแกรมการฝกอบรมไดแก การฝกอาชพ ซงจะมในระบบโรงเรยน โปรแกรมอาชวศกษาสามารถมไดทงในโรงเรยนมธยมสายสามญ และสถานศกษาวชาชพ

22

ด าเนนไปจนถงระดบปรญญา ผเรยนในระยะนยงไมมความรและประสบการณทางอาชพมากอนจงเปนการฝกอาชพของผเรมตน

2. Establishment Stage (25-35 ป) เปนขนวางรากฐานการท างานในองคการพฒนาความสามารถและมนษยสมพนธ เรยนรความรบผดชอบและการบรหาร ศกษาตอเพอความกาวหนา วางแผนเพอความกาวหนาในอาชพ หรอ แสวงหาอาชพอสระ การฝกอาชพในขนนผทไมมโอกาสเขาศกษาในระบบโรงเรยนจะเขารบการฝกวชาชพนอกระบบโรงเรยน ในการเพมพนความรและทกษะในการประกอบอาชพใหทนสมยมากขน รวมทงเปดโอกาสใหผตองการเปลยนอาชพกลบมาเรยนวชาชพอกครง เปนการฝกวชาชพใหกบผประกอบอาชพแลว มทงการพฒนาอาชพทเปนอยและการฝกอาชพใหม การศกษาสวนมากจะอยนอกระบบโรงเรยน

3. Maintenance Stage (35-60 ป) เปนขนพฒนาตนเองเพอใหคงสภาพของความมนคง ปรบตวเปลยนแปลงใหเขากบสภาพแวดลอม วางแผนการท างานตามเปาหมายขององคการ การฝกอาชพในขนน ผทอยในวยนสวนมากไมตองการเปลยนอาชพ แตตองการพฒนาความสามารถในการท างาน ทงในดานเทคนคการท างานและความสมพนธของบคคลในองคกร การจดโปรแกรมการฝกอาชพใหมประสทธภาพในการประกอบอาชพสงสด สวนมากเปนการศกษาวชาชพนอกระบบโรงเรยน ซงไมรวมถงการศกษาตอในระดบทสงขน

4. Retirement Stage (หลง 60 ป) ในขนนจะการคดและตองตดสนใจจะท างานเตมเวลาหรอครงเวลา แสวงหางานอดเรกหรออาชพอสระ แสวงหาทพงตนเองยามชรา เตรยมแผนการส าหรบการมชวตบนปลาย การฝกอาชพในวยนวชาชพทศกษาจะมเปาหมายเพอเสรมรายได หรอเปนงานอดเรกโดยกจกรรมไมใชก าลงมาก เปนการจดการศกษานอกระบบโรงเรยน

ผทอยในชวงของ Preparation Stage ตอนตนจะมความสนใจในการประกอบอาชพอสระนอยกวาบคคลทอยในระยะ Preparation Stage ตอนปลาย ผทสนใจการประกอบอาชพอสระมากทสดจะอยในชวงอาย 25-35 ป ซงเปนชวงของ Establishment Stage หลงจากนนความตองการของบคคลทจะยดอาชพอสระเปนอาชพหลกจะลดลง แตจะมผตองการอาชพอสระเปนอาชพเสรมเพมขนในระยะของ Maintenance Stage และ Retirement Stage ผสงอายอยในระยะ Retirement Stage เมอตองออกจากงานประจ าทเคยท ามาตลอด นอกจากรายไดอาจจะลดลงแลวรายจายอาจจะมากขนดวย การฝกอาชพหรอหางานทเหมาะสมกบผสงอาย จงเปนการสรางคณคากบทรพยากรมนษยอยางมาก (กฤษมนต วฒนาณรงค, 2556)

รปแบบการท างานของผสงอายสวนใหญโดยเฉพาะในพนทชนบท เกอบทงหมดเปนการท างานนอกระบบ (ผสงอายทท างานในระบบมนอยมากๆ) การท างานสวนใหญท างานทเปนกจกรรมของตนหรอครอบครว (กศล สนทรธาดา, 2553) ไดแก

23

งานในภาคเกษตรเพอยงชพหรอขาย ซงท ากนมาเปนเวลานานและตงใจจะท าไปจนกวาสขภาพรางกายจะไปไมไหว มกอยในรปของเกษตรพอเพยง เพอใหมกนมใชในครวเรอน เหลอกแบงขาย เปนการลดรายจายเพมรายได

รองลงมาคอการประกอบอาชพอสระ เชน คาขาย ผลตของกนของใช เชน ท าน าพรก ท าขนม เลยงปลา ฯลฯ ซงสวนใหญเปนงานทสามารถท าไดทบาน ใชตนทนในการด าเนนการต า อาศยเงนทนจากการออมหรอกเงนจากกองทนหมนเวยนภายในชมชน การผลตใชเทคโนโลยต าหรอใชภมปญญาทมอยดงเดม ตลาดไมกวาง สามารถบรหารจดการไดงาย แตไดรบความสนใจจากภาคร ฐในการสงเสรมสนบสนนนอย

สวนการท างานในลกษณะของการรวมกลม มสดสวนไมมากนก สวนใหญท างานในลกษณะวสาหกจชมชน และกลมอาชพตางๆ เชน กลมผลตภณฑโอทอป (OTOP) และกลมเกษตรอนทรย เปนตน โดยลกษณะงานทผสงอายท าไดเปนงานทมความยดหยน สามารถปรบเปลยนเวลาได สามารถน ากลบมาท าทบานได หรอถาท าทกลมกไมไดท าทกวน กลมทประสบความส าเรจและยงยน มกมการท ากจกรรมสม าเสมอ ประกอบดวยคนหลายวยเพราะผสงอายสามารถท าไดบางกจกรรมทถนดเทานน ไมมปญหาดานการตลาด มหลายหนวยงานใหการสนบสนน และสมาชกมรายไดสม าเสมอตามเกณฑทกลมก าหนด ทส าคญทสดคอตองมผน าทมศกยภาพในการบรหารจดการ และมความเสยสละ

จากการส ารวจสภาวะการท างานของประชากร ณ ไตรมาสท 3 ในป 2551 พบวาลกษณะงานและอาชพทมผสงอายท ามากทสดนอกเหนอจากอาชพเกษตรและประมงอนดบ 1 คอ อาชพการบรการ 2.อาชพพนฐาน และ 3.ความสามารถทางฝมอ นอกจากนการศกษาตางๆ เกยวกบประเภทของงานทเหมาะสมกบผสงอายมากทสด พบวาการท าไรท าสวนเปนอาชพทเหมาะสมกบผสงอายมากทสด รองลงมาคอการคาขาย งานทปรกษา งานสอนหนงสอและงานระดบบรหาร ตามล าดบ ทงนหากพจารณาประเภทของงานทเหมาะสมแยกตามสาขาเศรษฐกจ จะพบวางานทผ สงอายคาดวาจะท าหลงเกษยณอาย จะอย ในภาคการเกษตรมากทสด รองลงมาไดแก ภาคการขนสง ภาคการคาปลก ภาคอตสาหกรรม ภาคบรการ ดานสขภาพ สงคมสงเคราะหและการศกษา ตามล าดบ ซงงานทผสงอายสวนใหญตองการคอ งานทมลกษณะยดหยนมากขน และมความรบผดชอบนอยลง

2.7 แนวคดอาชพอสระ อาชพอสระ หมายถงอาชพทเปนการประกอบกจการสวนตวตางๆ ทผประกอบอาชพสามารถก าหนดรปแบบ และวธการด าเนนงานของตนเอง โดยเนนการผลตสนคาหรอบรการ เปนทางเลอกทมความส าคญในการสรางโอกาสการมงานท า ลดปญหาการวางงาน และสรางโอกาสในการมรายได (กระทรวงแรงงาน, ม.ป.ป.)ถงแมจะมการเหนความส าคญของการประกอบอาชพอสระ (Self-employed) ซงจะสามารถสนองความตองการของการมอาชพทตนเองปรารถนาไดมากกวาการเปนลกจาง แตปจจยเกอหนนตางๆ ไมเอออ านวยการประกอบอาชพอสระรายยอยมากนก โดยเฉพาะระบบทนนยมในโลกเสรประชาธปไตย การแขงขนมมากผประกอบการรายยอยมกเสยเปรยบผประกอบการรายใหญ ทมก าลงในการผลตและการลงทนสงกวา

24

ระบบเสรนยมจงมกถกมองวาเปนระบบทท าลายผประกอบการรายยอย ผประกอบอาชพอสระ ซงสวนมากจะเปนธรกจขนาดกลางและขนาดเลก จงจ าเปนตองพฒนาลกษณะเฉพาะทจะสามารถอยไดในโลกของการแขงขนเสร เชน การใชฝมอและการพฒนาเทคโนโลยเฉพาะขนในการท างาน ซงจะสามารถแขงขนกบผประกอบการขนาดใหญได (กฤษมนต วฒนาณรงค, 2556)

การตดสนใจเลอกประกอบอาชพอสระจะตองมการพจารณาปจจยตางๆอยางรอบคอบ ซงอาจสรปไดดงน

เลอกอาชพทชอบหรอคดวาตนเองถนด

มการศกษารายละเอยดของอาชพ

มพนฐานความรความเขาใจในการเรมประกอบอาชพทถกตอง

องคประกอบทส าคญในการประกอบอาชพ เชน ท าเลทตง สภาพแวดลอม ผรวมงานและเงนทน

มความรความสามรถในการบรหารจดการดานเทคนคและวธการ การวางแผนงานและการตลาด

ลกษณะทส าคญทจะน าไปสความส าเรจในการประกอบอาชพอสระคอ

ตองมความมงมน ตงใจ เตมใจทจะทมเทก าลงกาย ก าลงใจทงหมดใหแกธรกจหรออาชพทเลอก

ตองมแรงจงใจ เพราะหากเลอกท าเพราะตองการหาอะไรท าซกอยางหนง โอกาสทจะประสบความส าเรจมนอย

ตองมสขภาพด ไมเชนนนทานจะไมสามารถทมเทใหกบธรกจไดอยางเตมท และความกงวลกจะยงท าใหสขภาพแยลง

ตองมการตดสนใจ จงตองกลาตดสนใจเรองตางๆ

ตองกลาเสยง เพราะไมมธรกจใดทไมมความเสยง แตตองเปนการเสยงอยางฉลาด

ตองมความอดทนสง กระตอรอรน และพฒนาตนเองอยตลอดเวลา ประเภทธรกจทสามารถประกอบเปนอาชพอสระ สามารถแบงออกเปน 4 กลมธรกจทส าคญคอ 1. ธรกจการผลต เชน การท าอาหาร ตดเยบเสอผา ท าแชมพ กรอบรป เปนตน 2. ธรกจบรการ เปนการใชแรงงาน ความรความช านาญ เชน ซอมรถ เสรม สวย นวดแผนไทย บรการซกรด เปนตน 3. ธรกจซอมาขายไป เปนธรกจทเปนการรบซอสนคามาจากผผลตหรอ ผขายสง แลวมาขายใหลกคา เชน รานขายของช า รานขายเสอผาส าเรจรป

25

4. ธรกจการเกษตร เปนการประกอบอาชพทเกยวกบการเพาะปลก เลยง สตวหรอการท าการประมง

2.8 ทฤษฎกจกรรม (Activity Theory) เปนทฤษฎในกลมสงคมวทยา ซงพฒนาขนมาวเคราะหถงการท ากจกรรมตางของบคคล สงทชวยใหบคคลมความพงพอใจในตนเอง และมแรงจงใจทจะสรางสมพนธภาพกบบคคลอน เปนการสรางการเรยนรใหกบบคคลโดยมกจกรรมเปนเครองมอ และเปนการพฒนาบคคล โดยอาศยการมปฏสมพนธระหวางกนและกน (เลก สมบต, ศศพฒน ยอดเพชร และ ธนกานต ศกดาพร, 2554:5-6) โดยทวไปแลวกจกรรม (Activity) นนหมายถง การทบคคลพอใจและกระท าการตางๆในชวตประจ าวนของตน ทฤษฎกจกรรมนนมความเชอวากจกรรมเปนสงทส าคญส าหรบกลมคนทกวย โดยเฉพาะอยางยงในวยสงอาย เนองมาจากกจกรรมเปนสงทท าใหสขภาพของผสงอายด ทงทางรางกายและจตใจ กจกรรมจงมความส าคญและจ าเปนตอผสงอาย ท าใหผสงอายมความพงพอใจในชวต ทงนเพราะการทผสงอายไดมกจกรรมใดๆกตาม หมายถงผสงอายนนไดมสถานภาพและบทบาททอยในระดบหนงในสงคม จากการทผสงอายไดมสถานภาพและบทบาทเหลานน ท าใหผสงอายมความรสกวาตนยงเปนบคคลทมคณคา และเปนทยอมรบจากสงคม สามารถทจะท ากจกรรมตางๆในสงคมได

การทผสงอายรสกวาเหวและถกทอดทง เปนเพราะวาผสงอายพยายามจะแยกตวหนออกจากสงคม ซงผสงอายคดวาบทบาทของตนเปนบทบาททต าตอยกวาบทบาทของคนหนมสาว ผสงอายจะรสกวาตนไมมประโยชนกบสงคม และไมเทาเทยมกบคนกลมอนๆ ทฤษฎกจกรรมจะชวยใหผสงอายพยายามรกษากจกรรมของตนเมออยในวยกลางคนใหมากทสด กลาวคอการทผสงอายจะใชชวตไดอยางมความสขไดนน จะตองพยายามรกษาระดบของกจกรรมทางสงคมของตนไว กจกรรมและบทบาทใดๆของบคคลทถกผลกดนใหเลกกระท า จะตองมกจกรรมใหมๆมาทดแทน ทฤษฎนเชอวาหากบคคลใดสามารถด ารงกจกรรมทางสงคมของตนไวได จะเปนบคคลทสามารถด ารงชวตในสงคมอยางปกตสข และเปนผทประสบความส าเรจในชวตนอกจากนนกจกรรมจะเปนสงทท าใหผสงอายมความพงพอใจในชวตมากยงขน โดยการแนะน าใหผสงอายทรสกเหงาและคดวาตนเปนคนไรประโยชน ใหเปลยนแปลงทศนคตของตนเปนการกลบเขาสชวตสงคม และมกจกรรมในดานตางๆเพมมากขนตามล าดบ

ทฤษฎกจกรรมอธบายบทบาทของผสงอาย ทเกยวของกบการท ากจกรรมทางสงคมของผสงอายวา เปนการท ากจกรรมทสงผลใหมความสข และมคณภาพชวตทดขน ทฤษฎกจกรรมแสดงใหเหนวาผสงอายทมการท ากจกรรมอยางตอเนองสม าเสมอ ท าใหมความพงพอใจในชวต และปรบตวไดดกวาผสงอายทไมมบทบาทหนาทหรอการท ากจกรรมใดๆ ทฤษฎกจกรรมยงเชออกวากจกรรมจะชวยใหผสงอายมชวตอยอยางมความสข มความเพลดเพลนกระฉบกระเฉง สามารถตดสนใจได เกดภาพพจนทดเกยวกบตนเอง โดยแนวคดทฤษฎนอยบนพนฐาน 3 ประการ ไดแก

26

การเขารวมกจกรรมของผสงอาย มความสมพนธกบสถานภาพทางสงคมกอนการเกษยณ กลาวคอผสงอายทเคยมบทบาททแสดงความสามารถในสงคมมากอนเกษยณอาย จะเขารวมกจกรรมเพอทดแทนบทบาททสญเสยไป ผสงอายประเภทนจะมความพรอมทางดานสขภาพกาย สขภาพจต มความพรอมทางดานรายได และเศรษฐกจในครอบครว และมความสข มความพงพอใจทไดเขารวมกจกรรม

การเขารวมกจกรรมของผสงอายขนอยกบพนฐานความคด อารมณ จตใจและสงคมของผสงอายกลาวคอเมอเขาสวยสงอายหรอหลงเกษยณบคคลจะมการเปลยนแปลงในชวตเกดขน เชนการสญเสยคสมรส การเปลยนแปลงสภาพแวดลอมในการท างาน การท ากจกรรมจะชวยใหมความมนคงทางดานอารมณ มความมนใจในการด ารงชวต และเชอมนในความสามารถของตนเอง และตองการมความสมพนธกบบคคลอน

ผสงอายทเขารวมกจกรรมจะมความคาดหวงวา กจกรรมทท าจะทดแทนความสญเสยการท างานประจ า การมชวตค และการเปนพอแม และสถานะในครอบครวและในสงคมได ดงนนกจกรรมในการด าเนนชวตประจ าวนของผสงอาย ซงอาจกลายเปนบทบาทหนาทของผสงอายทควรมตอสงคมครอบครว และชมชน เพอการมคณคาในชวตและเพมความพงพอใจตนเองของผสงอาย

รปแบบของกจกรรมแบงได 3 ประเภท (The Encyclopedia of Ageing: p.11) คอ 1. กจกรรมทไมมรปแบบ (Informal activity) เปนกจกรรมทวไปแบบไมเปนทางการ เชนการชวยเหลองานทวไปภายในครอบครว การพบปะพดคย หรอการสงสรรคกบเพอนๆหรอญาต เปนตน 2. กจกรรมทมรปแบบ (Formal activity) เปนกจกรรมทมลกษณะเปนทางการ เชน การเปนจตอาสา หรออาสาสมครท ากจกรรมเพอสงคม การเขารวมในกลมในสมาคมหรอชมรมตางๆ ซงเปนกจกรรมทมความสมพนธกบบคคลภายนอกครอบครว เปนตน 3. กจกรรมทท าคนเดยว (Solitary activity) เปนการท ากจกรรมทมความเปนสวนตว เปนกจกรรมทท าภายในบาน เชน การท ากจกรรมในยามวาง กจกรรมเพอการพกผอนหรอคลายเครยด เปนตน 2.9 วรรณกรรมทเกยวของ เลก สมบต และคณะ (2551) ไดท าการศกษาแนวทางการด าเนนงานของกองทนผสงอาย พบวา ปจจยภายนอก ทมความส าคญตอการด าเนนการของกองทนผสงอายคอ นโยบายของรฐบาลทใหความส าคญกบผสงอาย การออกพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 ซงเปนกฎหมายทก าหนดกรอบการท างานของกองทน และการทกองทนผสงอายอยภายใตความรบผดชอบของกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ท าใหกองทนสามารถเขาถงผสงอายได โดยใชเครอขายความรวมมอของกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ทงในสวนกลางและภมภาค สวนปจจยทเปนอปสรรคในการด าเนนการของกองทน คอการขาดความรวมมอจากพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย และเจาหนาทปฏบตงานในระดบจงหวด นอกจากนผลการประเมน ปจจยภายใน ของกองทนผสงอาย พบวาปจจยทเปนจดแขงคอ

27

กองทนเปนเงนนอกงบประมาณทมลกษณะยดหยนและมระเบยบ ประกาศ ขอก าหนดและค าสงเปนแนวปฏบตงานทชดเจน สวนปจจยภายในทเปนจดออนคอ รปแบบการใหบรการทไมหลากหลาย ไมมแผนการด าเนนการ และการบรหารจดการดานการเงนทองระเบยบราชการ ท าใหขาดความคลองตว คณะผวจยไดเสนอยทธศาสตรส าหรบการบรหารจดการกองทนไว 4 ยทธศาสตรคอ 1) เสรมสรางศกยภาพของกองทนใหเออตอการสรางโอกาสส าหรบผสงอายอยางถวนหนา โดยการพฒนาใหกองทนเปนองคกรอสระ ภายใตการก ากบของกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เพอใหมการบรหารจดการทเปนมออาชพและคลองตว พรอมทงพฒนาศกยภาพของส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด ตลอดจนปรบโครงสรางภายในกลมกองทนผสงอาย และมการตดตามประเมนผลทชดเจนและเปนระบบ 2) การพฒนาขดความสามารถในการบรหารจดการและปฏบตงานของบคลากรทกระดบ 3) การพฒนาระบบเครอขาย และการมสวนรวมของเครอขาย และ 4) การสงเสรมการสรางความยงยนของกองทนผสงอาย โดยเนนการประชาสมพนธกองทน และการระดมทนจากภาคเอกชน ศศพฒน ยอดเพชรและคณะ (2554) ไดด าเนนการตดตามและประเมนผลการด าเนนงานของกองทนผสงอายในปงบประมาณ 2552 ถงเดอนมนาคม 2553 โดยการเกบขอมลทงเชงคณภาพและเชงปรมาณ ซงผลการศกษาพบวาผกทงรายบคคล และรายกลมเปนผหญงมากกวาผชาย และสวนใหญมอายระหวาง 60-69 ป องคกรทไดรบการสนบสนนทนประเภทโครงการมากทสด คอชมรมผสงอายและสาขาสมาคมสภาผสงอายจงหวด ผลการตดตามและประเมนกองทน จะพจารณาใน 3 ดานคอ ประสทธภาพ ประสทธผล และผลกระทบของเงนกรายบคคล เงนกรายกลม และโครงการ ในดานประสทธภาพพจารณาจากการน าเงนไปใชตามแผน และมความกาวหนาในการประกอบอาชพหรอด าเนนกจกรรม ผลการศกษาพบวา สวนใหญผกทงสองกลมมการน าเงนไปใชในการประกอบอาชพตามแผน แตไมมการท าบญชคาใชจาย สวนโครงการรอยละ 80 มการด าเนนงานเสรจสนตามระยะเวลาทก าหนด และน าเงนไปใชในกจกรรมตามแผนงานทก าหนดไว ทงนพบวาผทไมสามารถด าเนนกจกรรมไดตามแผน สวนใหญเกดจากการอนมตเงนทนทลาชา และเกณฑการพจารณาใหทนยงไมเหมาะสม ดานประสทธผลของกองทน พจารณาจากการน าเงนกองทนไปใชตามวตถประสงค และความสามารถจายเงนคนแกกองทน พบวาผกรายบคคลสวนใหญกวารอยละ 95 น าเงนไปประกอบอาชพทงอาชพเดยวและอาชพเสรม และอาชพสวนใหญคอคาขาย และการเกษตร ในสวนของผกรายกลมกมการน าเงนไปประกอบอาชพเกษตร หตถกรรม และคาขาย สวนการสงเงนคนพบวาผกรายบคคลสวนใหญ สามารถสงเงนคนไดตามเกณฑทก าหนด มเพยงรอยละ 10 ทสงเงนคนลาชา และรอยละ 0.8 ไมไดสงเงนเลย ในขณะทผกรายกลมกวารอยละ 16 มการคางช าระ ทงนพบวาสาเหตหลกๆเกดจากการทผสงอายมอายมากเกน ไมสามารถประกอบอาชพไดตอเนอง การเจบปวย และการขาดการมสวนรวมของครอบครว ในสวนของกจกรรมหลกทโครงการซงไดรบการสนบสนนเงนน าไปใชคอ โครงการสงเสรมความรและฝกอบรมแกผสงอาย และสวนใหญประสบความส าเรจในการด าเนนการตามแผน โดยปจจยความส าเรจประกอบดวย ประสบการณและภมปญญา

28

ทหลากหลายของสมาชก การวางแผนงานอยางเปนระบบ วสยทศนของผน าและการมองคกรภาคเครอขาย ในขณะทปจจยทเปนอปสรรคคอ การอนมตโครงการลาชา และเงนทนทไดรบไมเพยงพอ ดานผลกระทบพจารณาจากรายไดจากอาชพทไดรบการสนบสนน ความตอเนองของอาชพ และความพงพอใจตอกองทน ซงผลการศกษาทงผกรายบคคล และรายกลม พบวามผไมมงานท าลดลง และมการประกอบอาชพเสรมมากขน และมรายไดเพมมากขน โดยกวารอยละ 85 ของผกรายบคคลประกอบอาชพทดขนหลงจากไดรบทน เพราะไดน าเงนทนไปขยายงานและมก าลงใจ สวนสาเหตทผไดรบเงนทนตอบวาการประกอบอาชพไมดขน สวนใหญเกดจากการมอายมาก ปญหาสขภาพ และเงนทนทมไมเพยงพอ อยางไรกตามผสงอายสวนใหญเหนวาการใหกยมเงนเพอประกอบอาชพของกองทนมประโยชนตอผสงอายในหลายๆดาน ในสวนของโครงการกพบวา การไดรบการสนบสนนทนท าใหสมาชกไดท ากจกรรมรวมกน เกดความรและไดมการถายทอดภมปญญา เกดความสามคค และสามารถน าไปขยายตอในชมชนได และมความพงพอใจตอกองทนในระดบมาก ในสวนของขอเสนอแนะแนวทางในการด าเนนการของกองทนผสงอายในระดบนโยบาย ผวจยเสนอใหเนนการเพมศกยภาพการบรหารจดการกองทนในสวนภมภาค สรางเครอขายการด าเนนงาน เพมบทบาทการมสวนรวมในการประเมนผลและตดตามโครงการ และควรปรบปรงหลกเกณฑการใหอนมต ในสวนของขอเสนอแนะในระดบปฏบตการเสนอวา ควรมการปรบปรงหลกเกณฑการอนมตเงน ทงดานการปรบปรงคณสมบตของผก และขอมลทควรเพมในแบบฟอรม นอกจากนคณะผวจยยงเสนอใหมการส ารวจความตองการในการท ากจกรรมของชมรมผสงอาย เพอกองทนจะไดน ามาเปนแนวทางในการก าหนดหลกเกณฑพจารณาทนใหครอบคลมประเดนดานสวสดการสงคมอยางแทจรง และควรมการศกษา ตดตามและประเมนเชงคณภาพ เพอใหทราบขอเทจจรงทถกตอง และชดเจน เกยวกบการน าเงนไปประกอบอาชพ และจดท าโครงการ และสามารถอธบายจดเดนและจดดอยของการด าเนนงานได รกชนก คชานบาล และ ปทพร สคนธมาน (2555) ไดศกษารปแบบการบรหารจดการและแนวทางการสรางการมสวนรวมในกองทนผสงอาย โดยการทบทวนเอกสารทงในและตางประเทศเกยวกบรปแบบการบรหารจดการกองทนผสงอาย หรอกองทนหรอหนวยงานดานการพฒนาสงคมทมการบรหารจดการทด และการสรางกระบวนการมสวนรวมรบฟง และระดมความคดเหน เพอไดความเหนทหลากหลายและมความชดเจนในการพฒนารปแบบการบรหารจดการ กลไกการเงนการคลงโดยการจดสนทนากลม และสมภาษณเชงลกผทเคยไดรบทนสนบสนนประเภทตางๆ รวมทงผทเคยขอรบทน แตไมไดรบการสนบสนน ในพนทกรงเทพมหานคร เชยงใหม ของแกน และพทลง และการสมภาษณเชงลกผมสวนเกยวของกบการบรหารจดการกองทนผสงอาย

ผลการศกษาดานการบรหารจดการพบวา (1) การบรหารจดการเปนไปตามกรอบการบรหารของสวนราชการ ท าใหการบรหารงานไมคลองตว ขาดประสทธภาพ การขอต าแหนงงานและครภณฑท าไดล าบาก ขาดการประชาสมพนธ (2) การบรหารจดการทเปนแบบรวมศนย ท าใหการด าเนนการพจารณาทนมความลาชา เพราะการพจารณามาจากสวนกลางเทานน นอกจากนยงมการตดงบประมาณทไมเหมาะสม และ

29

บางกรณมการใหแกไขหลายรอบ ซงสงผลกระทบตอการด าเนนโครงการ (3) การเขยนโครงการเปนเรองยากส าหรบผสงอาย ซงเปนสาเหตใหผสงอายสวนหนงเขาไมถงกองทน (4) การประเมนตดตามผลยงไมมการด าเนนการทชดเจน การประเมนผลลาชา และเกณฑในการตดตามประเมนผลไมชดเจน (5) กจกรรมของกองทนผสงอาย ควรมการขยายใหครอบคลมผดแลผสงอายในการใหกยมเงนประกอบอาชพ

ผลการศกษาดานกลไกการเงนการคลง พบวา การทรายไดหลกของกองทนมาจากเงนงบประมาณเปนหลก เงนจากแหลงทนอนมนอยมาก ท าใหความมนคงของเงนรายไดมนอย และสงผลตอการก าหนดแผนงานของกองทน และเงนทนมไมเพยงพอตอความตองการ ดงนนจงควรมการหาแหลงทนจากแหลงอน เชน เงนเบยยงชพ เงนจากการออกสลากกนแบงรฐบาล

ดานการมสวนรวมของผสงอายพบวา การมสวนรวมในกองทนผสงอายของผสงอายมนอย กองทนยงขาดการประชาสมพนธ เงอนไขกองทนมความยงยาก และควรสงเสรมการมสวนรวมของผสงอายในกระบวนการกลนกรอง หรอตดสนใจในเรองของกองทนผสงอายใหมากขน

การศกษาวจยครงนไดสรปผลจากการศกษา และเสนอรปแบบทางเลอกในการบรหารจดการ และกลไกการเงนการคลงส าหรบกองทนผสงอายดงตอไปน ขอเสนอรปแบบทางเลอกในการบรหารจดการ

(1) การปรบเปลยนการบรหารจดการใหมความคลองตวขน โดยระยะตนอาจมการผลกดนใหกองทนผสงอายไดปรบเปลยนจากกลมงานเปนกอง เพอเพมอตราก าลงของบคลากร และระยะยาวหากมภาระงานเพมมากขน กอาจมการผลกดนใหกองทนผสงอายมการบรหารจดการในรปองคกรอสระ นอกจากน ยงควรมการเพมจ านวนบคลากรดานกองทนในสวนภมภาคใหมอยางนอยทกจงหวด

(2) ควรมการปรบโครงสรางของคณะกรรมการบรหารกองทน ใหมสดสวนของตวแทนผสงอาย หรอตวแทนองคกรผสงอายใหมากขน เพราะในปจจบนสดสวนของตวแทนผสงอายมเพยง 2 คนจากจ านวนคณะกรรมการทงสน 11 คน ทงนเพอใหการบรหารงานกองทน สามารถตอบสนองความตองการของผสงอายซงเปนกลมเปาหมายของกองทน

(3) ควรมการกระจายอ านาจการตดสนใจของกองทน ไปยงสวนภมภาคใหมากขน เพราะปจจบนการพจารณากลนกรอง และการตดสนใจอยทสวนกลางทงหมด จงควรจดตงคณะกรรมการกลนกรองในแตละจงหวด โดยการก าหนดวงเงนสนบสนนแตละจงหวด เชน องตามจ านวนผสงอายหรอจ านวนประชากรและควรมการกระจายอ านาจการตดสนใจ โดยใชเกณฑวงเงนทสนบสนนเพอใหการพจารณารวดเรวขน เชนใหอ านาจคณะกรรมการประจ าจงหวด เปนผอนมตการกยมเงนทนประกอบอาชพ หรอโครงการทมวงเงนไมมากนก สวนโครงการทมขนาดใหญมการพจารณาอนมต โดยคณะกรรมการบรหารกองทน

(4) ควรมการก าหนดแผนงานในการด าเนนการทชดเจน และก าหนดประเดนของโครงการทจะสนบสนนเพอเปนกรอบใหผเสนอโครงการไดพฒนาโครงการตรงตามเปาหมายของกองทน

30

ขอเสนอรปแบบทางเลอกกลไกระบบการคลง

(1) ควรมการหาแหลงทนทนอกเหนอไปจากงบประมาณประจ าป ซงจากการศกษาแหลงทนของกองทนอนๆทงในและตางประเทศพบวา แหลงทนทมความเปนไปไดคอรายไดจากสลากกนแบงรฐบาลและเงนบรจาค

(2) สนบสนนการกระจายอ านาจไปยงระดบจงหวด โดยมการจดสรรกรอบงบประมาณส าหรบการกยมและการสนบสนนกจกรรมใหแตละจงหวด โดยงบประมาณส าหรบแตละจงหวดควรขนอยกบหลายปจจย เชน จ านวนผสงอายในจงหวด ความตองการในการกยมในชวงกอนหนา ความเขมแขงขององคกรผสงอาย และยงควรมการจดสรรงบประมาณ เพอใหการด าเนนงานของกองทนผสงอายเปนไปอยางมประสทธภาพ โดยมงบประมาณส าหรบคาตอบแทน อปกรณส านกงาน และสวสดการส าหรบเจาหนาทกองทนผสงอายทเหมาะสม

จากผลการทบทวนแนวคดทฤษฎตางๆ ขางตน และการทบทวนผลงานวจยทเกยวของกบการด าเนนงานของกองทนผสงอาย สามารถน ามาใชในการก าหนดกรอบแนวคดในการศกษาครงนไดดงภาพท 1

รกชนก คชานบาล และ ปทพร สคนธมาน, (2555) ไดศกษารปแบบการบรหารจดการกองทนสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ ซงเรมด าเนนการเมอป พ.ศ. 2536 เดมชอ “กองทนฟนฟสมรรถภาพคนพการ” จดตงขนตามพระราชบญญตการฟนฟสมรรถภาพคนพการ พ.ศ. 2534 มาตรา 17 ตอมาไดเปลยนชอเปน “กองทนสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ” ตามมาตรา 23 แหงพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. 2550 เพอเปนทนส าหรบการใชจายเกยวกบการคมครองและพฒนาสมรรถภาพคนพการ การศกษาและการ ประกอบอาชพของคนพการ รวมทงการสงเสรมและการสนบสนนการด าเนนงานขององคกรทเกยวของกบคนพการ โดยจดสรรใหอยางเปนธรรมและทวถง ทงน กองทนสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ มวสยทศนเพอเปนกองทนสนบสนนการพฒนาคณภาพชวตคนพการ ใหมความเขมแขงอยางยงยนทวถงและเปนธรรม กองทนสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ ถกจดตงอยในกองบรหารกองทนสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ ส านกงานสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาต กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

กองทนสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ มการบรหารจดการโดยคณะอนกรรมการบรหารกองทนสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ ซงมปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเปนประธาน และผแทนจากหนวยงานตางๆทงภาครฐและเอกชน รวมถงผแทนองคกรคนพการ เปนอนกรรมการอก 16 คน โดยมเลขาธการส านกงานสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาต เปนอนกรรมการและเลขานการ คณะอนกรรมการมอ านาจหนาทในการบรหารกองทน (เชน การด าเนนการเกยวกบการลงทน การหาประโยชน) และพจารณาอนมตการจายเงน อนมตโครงการ ก าหนดวงเงนและ

31

รายการคาใชจาย โดยคณะอนกรรมการจะมการประชมกนทกเดอนเพอพจารณาอนมตโครงการ และเหนชอบในการจายเงนกองทน

กจกรรมทสนบสนนประกอบดวย 2 กจกรรมหลกคอ 1. การบรการใหกยมเงนแกคนพการและผดแลคนพการ เพอเปนทนประกอบอาชพหรอขยายกจการรายละไมเกน 40,000 บาท รายกลมๆละไมเกน 1 ลานบาท โดยผอนช าระภายในระยะเวลาไมเกน 5 ป โดยไมคดดอกเบย และ 2. การสนบสนนโครงการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ ตามระเบยบคณะกรรมการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ วาดวยการพจารณาอนมตการจายเงนเพอการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

กองทนสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการตามพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการมรายไดมาจากหลายแหลง ดงตอไปน

1. ทรพยสน สทธ หน เงนงบประมาณ และรายไดในกองทนฟนฟสมรรถภาพคนพการตาม พระราชบญญตการฟนฟสมรรถภาพคนพการ พ.ศ. 2534 ทโอนมาตามมาตรา 42

2. เงนอดหนนจากทางรฐบาล ทงนใหรฐบาลจดสรรใหเพยงพอแกการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวต คนพการ

3. เงนหรอทรพยสนทไดรบบรจาค เพอสนบสนนวตถประสงคของกองทน 4. เงนรายไดจากการออกสลากหรอทไดมาจากการจดกจกรรม 5. เงนทนายจางหรอสถานประกอบการสงเขากองทนตามมาตรา 34 6. ดอกผลทเกดจากเงนหรอทรพยสนของกองทน 7. รายไดจากการขาย การลงทน หรอการหาประโยชนจากทรพยสนของกองทน 8. เงนหรอทรพยสนทตกเปนของกองทน หรอทกองทนไดรบตามกฎหมายหรอนตกรรม 9. รายไดบางสวนจากภาษของสนคาและบรการทเปนสาเหตแหงความพการตามทกฎหมายก าหนด 10. รายไดอน

ในปงบประมาณ 2554 กองทนไดรบรายไดหลกรอยละ 65.5 จากการออกสลากการกศลงวดพเศษเพอการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ และมรายไดรอยละ 18.2 จากสถานประกอบการ รอยละ 10.6 จากเงนช าระหนจากลกหนกองทน รอยละ 4.7 จากเงนงบประมาณจากรฐบาล รอยละ 0.8 จากดอกเบยรบ และเพยงรอยละ 0.1 จากเงนบรจาค

กองทนสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ เปนกองทนเพอการพฒนาทางสงคมทเนนการสงเสรมคณภาพชวตของประชากรกลมดอยโอกาสเชนเดยวกบกองทนผสงอาย อกทงกจกรรมทกองทนใหการสนบสนนกมความคลายคลงกน คอ การสนบสนนการกยมเพอการประกอบอาชพและการสนบสนนโครงการ แตจากการศกษาพบวาการบรหารจดการของกองทนทงสองมความแตกตางกนในหลายประเดนเชน กองทนสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการจะใหการกยมเงนส าหรบผดแลคนพการดวย ซงกองทนผสงอายใหกเฉพาะผสงอายเทานน และจ านวนเงนสงสดทใหกสงถง 40,000 บาทส าหรบกองทนสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ ในขณะทกองทนผสงอายก าหนดไวท 30,000 บาท นอกจากนยงพบวาสดสวน

32

ของคนพการในคณะอนกรรมการบรหารกองทนสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการมสงกวาสดสวนของผสงอายในคณะกรรมการบรหารกองทนผสงอาย ซงแสดงใหเหนถงโอกาสในการมสวนรวมของประชากรกลมเปาหมายตอการบรหารจดการกองทน มลนธพระมหาไถเพอการพฒนาคนพการ (2553) ไดจดท ารายงานการวจย “การพฒนาระบบบรหารกองทนสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ : การจดหารายไดและผลประโยชน” โดยมขอเสนอแนะเพอพฒนาระบบบรหารกองทนสงเสรม และพฒนาคณภาพชวตคนพการหลายประการ บางสวนของขอเสนอแนะไดแก การเรงรดการจดเกบรายไดจากสถานประกอบการ ทไมรบคนพการเขาท างานตามทกฎหมายก าหนดและศกษาแนวทางการเพมรายได ตามกฎหมายดวยภาษของสนคา หรอบรการทเปนเหตแหงความพการ และการออกสลาก การจดกจกรรมระดมทนรวมกบองคกรดานคนพการ และเผยแพรขอมลขาวสารทเกยวของกบกองทนอยางตอเนอง คณะนกวจย คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต (2552) ไดศกษาวจยเรองการสรางระบบตดตาม และประเมนผลกองทนสงเสรมคณภาพชวตคนพการแหงชาต และไดสรปปญหาเกยวกบการตดตามเงนของกองทนสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ ไวดงตอไปน (1) การใชเงนไมตรงวตถประสงค โดยผกยมขาดความรความเขาใจในการประกอบอาชพและการลงทน (2) คนพการไมเขาใจวาเปนการกยม คดวาเปนเงนสงเคราะหคนพการ ไมมความจ าเปนตองใชคน (3) มการฝากเจาหนาทรฐหรอญาตไปสงคนให แตบคคลดงกลาวไมน าเงนมาช าระคน (4) คนพการเปนผกยมกองทน แตน าไปใหญาตหรอผอนเปนคนใชเงน และผนนไมช าระคนให (5) การเดนทางไปช าระเงนทส านกงานพฒนาสงคมและมนษยจงหวดใชเวลามาก (6) กองทนยงขาดฐานขอมลทเปนมาตรฐานเกยวกบขอมลการกยม และรายละเอยดสวนตวของผกยม ทงน คณะนกวจย ไดใหขอเสนอแนะบางสวนไวดงตอไปน

(1) ควรมการท าความเขาใจกบคนพการทมาท าการกยม ในเรองระเบยบและขอบงคบในการกยม และการน าเงนทไดมาใชตรงกบวตถประสงค

(2) ควรมการประเมนวาคนพการทมาท าการกยมมความสามารถเพยงพอในการประกอบอาชพหรอไม และใครจะเปนผไดรบประโยชนจากการกยม

(3) ควรมการตดตามประเมนผลการประกอบอาชพของผกยมอยางตอเนอง เพอจะไดทราบปญหาและใหค าแนะน าไดอยางทวถง

(4) ภาครฐควรมการจดท าฐานขอมลในเรองของอาชพของคนพการทมากยม เพอน ามาจดท าการอบรมเรองอาชพและการออมเงนไดอยางเหมาะสม

ศรพร ศรปญญวฒน และสาคร ศรสวสด (2550) ไดศกษากองทนหมบานและชมชนเมอง ซงกอตงเมอ วนท 1 เมษายน พ.ศ. 2544 (ระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยคณะกรรมการกองทนหมบานและชมชนเมองแหงชาต พ.ศ. 2544) โดยปรชญาของกองทนหมบานและชมชนเมองแหงชาต ไดแก

1) เสรมสรางส านกความเปนชมชนและทองถน

33

2) ชมชนเปนผก าหนดอนาคต และจดการหมบานและชมชนดวยคณคา และภมปญญาของตนเอง 3) เกอกลประโยชนตอผดอยโอกาสในหมบานและชมชน 4) เชอมโยงกระบวนการเรยนรรวมกนระหวางชมชน ราชการ เอกชนและประชาสงคม 5) กระจายอ านาจใหทองถน และพฒนาประชาธปไตยพนฐาน

และวตถประสงคของกองทนหมบานและชมชนเมองแหงชาต ไดแก

1) เปนแหลงเงนทนหมนเวยน ส าหรบการลงทน (พฒนาอาชพ สรางงาน สรางรายได หรอ เพมรายได ลดรายจาย บรรเทาเหตฉกเฉน และจ าเปนเรงดวน)

2) สงเสรมและพฒนาหมบานและชมชนเมองใหมขดความสามารถ (จดระบบเงนกองทน บรหารจดการเงนกองทน)

3) เสรมสรางกระบวนการพงพาตวเองของหมบานและชมชนเมอง (การเรยนร การสรางและพฒนาความคดรเรม เสรมสรางศกยภาพและสงเสรมเศรษฐกจพอเพยง)

4) กระตนเศรษฐกจในระดบฐานราก (เสรมสรางภมคมกนทางเศรษฐกจและสงคมในอนาคต) 5) เกดศกยภาพ/ความเขมแขงของประชาชนในหมบาน/ชมชนเมอง (เศรษฐกจ สงคม)

และไดวเคราะหปจจยทมผลตอการด าเนนงานกองทนหมบานและชมชนเมองในภาคเหนอ โดยแยกเปนปจจยเกยวกบประชาชน ปจจยเกยวกบรฐบาล และปจจยเกยวกบธนาคาร โดยปจจยบางสวนทเกยวกบประชาชน ไดแก (1) การมสวนรวมของสมาชกกองทน (เชน ความตระหนกถงการมสวนรวมของการเปนเจาของทน การรกษาผลประโยชนของกองทน) ความรบผดชอบ และการมวนยในการช าระเงน (2) คณภาพกรรมการและการเลอกสรรกรรมการ ส าหรบคณภาพกรรมการ ไดแก ความรความสามารถ ประสบการณ ความเสยสละ และโดยเฉพาะอยางยงความซอสตย (3) ความเขาใจเกยวกบกองทน โดยกรรมการในบางกองทนยงไมสามารถสอสารใหสมาชกกองทนเขาใจกฎระเบยบขอบงคบไดดนก ยงมผทเขาใจผดวาเงนกองทนเปนเงนของรฐบาล หากไมมเงนจายกใหจายดอกเบยกอนได หรอหากเงนหมดทางรฐจะน ามาใหใหมอก เปนตน (4) วฒนธรรมทองถน อนไดแกการประนประนอม จงท าใหไมมการฟองรองเมอสมาชกไมช าระหนคน ซงเปนท าใหสมาชกรายอนเลยนแบบการไมช าระหน โดยไดใหขอเสนอแนะในการพฒนากองทนหมบานและชมชนเมองบางสวนไวดงตอไปน (1) ควรสรางความตระหนกแกสมาชกวา เงนกองทนเปนเงนของทกคน ไมใชเงนของรฐบาล และควรปลกฝงเรองการน าเงนไปใชใหถกตอง (2) ควรเนนใหกรรมการมการสอสารกบสมาชกมากขน และหากกองทนใดมปญหา ควรใหเครอขายชมชนทกระดบเขาไปมสวนชวยเหลอ (3) ภาครฐควรสรางความเขาใจเกยวกบความเปนนตบคคลของกองทน เพอใหสมาชกทราบบทบาทและกฎระเบยบอยางถกตอง

จากการทบทวนแนวคดทฤษฎและวรรณกรรมทเกยวของสรปไดวา แนวคดการประเมนผลแบบซปโมเดล เปนการประเมนผลตามขนตอนการด าเนนโครงการอยางตอเนอง ผลการประเมนทไดจงมความครอบคลมทกขนตอนของการด าเนนโครงการ และมแนวทางในการก าหนดเกณฑการวดและประเมนทชดเจน ผวจยจงน าขนตอนการประเมนแบบซปโมเดลมาประยกตใช ในการก าหนดกรอบการประเมนการด าเนนงานของกองทนผสงอาย โดยเนนการประเมนปจจยน าเขา กระบวนการ และผลผลตของกองทน อยางไรกตามการ

34

ประเมนผลแบบนมไดใหความสนใจตอเรองผลกระทบ (Impacts) และผลลพธ (Outcomes) ของโครงการเทาทควร จงไดน าแนวคดการประเมนความคมคามารวมในการประเมน โดยเฉพาะอยางยงในขนของการประเมนผลผลตของกองทน จะเนนการประเมนความคมคาของผลผลตในมตของ ประสทธผล ประสทธภาพและผลกระทบ นอกจากนผลจากการทบทวนเกยวกบแนวคดกองทนผสงอายจะใชเปนกรอบในการก าหนดกจกรรมและตวชวดในการประเมนทเกยวของกบหลกเกณฑ หรอขอก าหนดของกองทน ในขณะทแนวคดกองทนกยมรายยอย แนวคดการช าระหน และแนวคดการท างาน แนวคดอาชพอสระและแนวคดกจกรรม จะใชเปนกรอบในการก าหนดตวชวดการประเมนผล เพอคนหาปจจยทน าไปสความส าเรจ หรอเปนปจจยทเปนอปสรรคในการด าเนนกจกรรมหลกของกองทน โดยผลทไดจะน าไปเปนแนวทางในการเพมประสทธภาพการด าเนนการของกองทนตอไปดงแสดงในภาพท 1

บทท 3 วธด าเนนการวจย

37

บทท 3 วธด าเนนการวจย

3.1 วธการศกษา การศกษาวจยครงนไดท าการศกษาเชงคณภาพเพอใหไดขอมลเชงลกในการวเคราะหถงประสทธภาพ ประสทธผลและผลกระทบของกจกรรมดานตางๆของกองทนผสงอาย ตลอดจนเพอวเคราะหเชงลกถงสาเหตและปจจยทน าไปสความส าเรจ และทเปนอปสรรคตอความส าเรจ ในการด าเนนกจกรรมของผรบการสนบสนนทนจากกองทนผสงอาย ในกจกรรมหลกทง 3 ดานของกองทนผสงอาย วธการศกษามรายละเอยดดงน

ประชากรทศกษา ประชากรทศกษาในครงนจะครอบคลมผทเกยวของกบการด าเนนงานและกจกรรมของกองทน

3กลมหลก คอ 1. ผไดรบการสนบสนนทนจากกองทนผสงอายระหวางปงบประมาณ 2550 – 2557 ประชากรตวอยางในกลมท1 คอผไดรบการสนบสนนทนจากกองทนผสงอาย จะถกแบงตามกจกรรมทกองทนผสงอายใหการสนบสนนออกเปน 3 กลมยอย ประกอบดวย 1) กลมผกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคล 2) กลมผกยมเงนทนประกอบอาชพรายกลม 3) กลมองคกรทไดรบการสนบสนนทนด าเนนโครงการ

2. พฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดและเจาหนาทกองทนผสงอาย ในสวนกลางและสวนภมภาค

3. ตวแทนสาขาสมาคมสภาผสงอายในแตละจงหวดในฐานะตวแทนผสงอายในจงหวดหรอตวแทนหนวยงานหรอองคกรอนๆทมบทบาทส าคญในการด าเนนงานดานผสงอายในแตละจงหวด

การเลอกตวอยาง

เนองจากการศกษาในครงนเปนการศกษาเชงคณภาพเพอประเมนประสทธภาพ ประสทธผลและผลกระทบของการด าเนนการของกองทนผสงอาย จงก าหนดขนาดตวอยางแบบเจาะจงโดยมรายละเอยดในการคดเลอกตวอยางดงน 1. ในแตละภาค คดเลอกจงหวดทมผกรายบคคลมากกวา 50 รายขนไปและมโครงการอยางนอย 5 โครงการระหวางปงบประมาณ 2550 – กรกฎาคม 2557

38

2. จากจงหวดตวอยางในขอ 1 คดเลอกจงหวดทมสดสวนของผกรายบคคลทคางช าระตงแต 2 งวดขนไปมากกวารอยละ 50 และเปนจงหวดทมสดสวนของผทคางช าระสวนบคคลสงมา 1 จงหวด 3. จากจงหวดตวอยางในขอ 1 คดเลอกจงหวดทมสดสวนของผกรายบคคลทคางช าระตงแต 2 งวดขนไปต ากวารอยละ 30 และเปนจงหวดทมสดสวนของผทคางช าระสวนบคคลต ามา 1 จงหวด 4. หากจงหวดทเลอกเปนตวอยางในขอ 2 และ 3 ไมมตวอยางผกรายกลมจะเลอกตวอยางผกรายกลมจากจงหวดอนทอยในภาคเดยวกนแทน โดยรายชอจงหวดทตกเปนตวอยางมดงน (รายละเอยดแสดงในภาคผนวก)

กรงเทพมหานคร

ภาคกลาง ประกอบดวย ลพบร ประจวบครขนธ และเลอกพระนครศรอยธยาส าหรบสมภาษณผกรายกลม

ภาคเหนอ ประกอบดวย แพร เชยงราย และเลอกเชยงใหมส าหรบสมภาษณผกรายกลม

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประกอบดวย อบลราชธาน และ สกลนคร

ภาคใต ประกอบดวย พทลง และชมพร 5. เลอกตวอยางในแตละกลมตามรายชอผกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคล รายชอผกยมเงนทนประกอบอาชพรายกลม และ รายชอโครงการทไดรบการสนบสนน ในจงหวดทตกเปนพนทตวอยางโดยมรายละเอยดดงน

ผกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคลจ านวน 10 รายตอจงหวด โดยแบงเปนผทไมคางช าระ 5 ราย และผคางช าระตงแต 2 งวดขนไป 5 ราย

ผกยมเงนทนประกอบอาชพรายกลมจ านวน 1-2 กลมตอภาค โดยแบงเปนกลมทไมคางช าระ 1 กลม และกลมทคางช าระ 1 กลม (ถาม)

โครงการทไดรบการสนบสนนทนจ านวน 2 โครงการตอจงหวด 3.2 การเกบรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมล การศกษาวจยในครงนเปนการศกษาเชงคณภาพ โดยการเกบรวบรวมขอมลจะประกอบดวยการสมภาษณเชงลกและการสนทนากลมผไดรบการสนบสนนทนจากกองทนผสงอายระหวางปงบประมาณ 2550 – 2557 โดยมรายละเอยดการเกบรวบรวมขอมลดงน

การสมภาษณเชงลก การเกบรวบรวมขอมลจากผกรายบคคล ผกรายกลม และผไดรบการสนบสนนโครงการ พฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด เจาหนาทกองทนผสงอาย และ ตวแทนสาขาสมาคมสภาผสงอายหรอหนวยงานหรอองคกรทท างานดานผสงอาย ในแตละจงหวดทตกเปนตวอยาง

39

การสนทนากลม การเกบรวบรวมขอมลจากเจาหนาทกลมงานกองทนผสงอาย

สรปการเกบรวบรวมขอมลในแตละจงหวดดงแสดงในตารางท 2.1

ตารางท 2.1 การเกบรวบรวมขอมลจ าแนกตามประเภทกจกรรมในแตละจงหวดทตกเปนตวอยาง ภาค/จงหวด ประเภทกจกรรม

กรายบคลคล กรายกลม โครงการ ไมคางช าระ คางช าระ ไมคางช าระ คางช าระ

กรงเทพฯ √ √ √ - √ ภาคกลาง

ลพบร ประจวบครขนธ อยธยา

√ √ -

√ √ -

- - √

- - √

√ √ -

ภาคเหนอ แพร เชยงราย เชยงใหม

√ √ -

√ √ -

- - √

- - -

√ √ -

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ อบลราชธาน สกลนคร

√ √

√ √

√ -

√ -

√ √

ภาคใต พทลง ชมพร

√ √

√ √

- -

- -

√ √

เครองมอในการเกบรวบรวมขอมลและการวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลในการศกษาวจยครงน เปนการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ โดยวธการเกบขอมลประกอบดวยการสมภาษณเชงลกและการสนทนากลม นอกจากนคณะผวจยจะท าการรวบรวมเอกสารทเกยวของเพอวเคราะหขอมลเอกสารประกอบการวจย

ทงนขอมลหลกในการวจยไดแก ขอมลจากการสมภาษณเชงลกดวยค าถามปลายเปด และการสนทนากลม ในสวนของขอมลประกอบไดจากเอกสารทเกยวของกบการด าเนนงานของกองทนผสงอาย ในการเกบขอมลคณะผวจยจะขอใหผเขารวมการวจยใหขอมลเบองตน เชน อาย รายไดจากการประกอบอาชพ กอนท าการสมภาษณเชงลก โดยการวเคราะหขอมลเนนการวเคราะหเนอหาและค าส าคญทไดจากการสมภาษณเชงลกและการสนทนากลม รวมทงขอมลทตยภมจากเอกสารทเกยวของเปนขอมลประกอบการวเคราะห

40

ในการสมภาษณเชงลก คณะผวจยจะท าการสมภาษณเชงลกบคคลดงตอไปน

(1) ผกยมรายบคคลและรายกลมทสามารถช าระหนไดตามก าหนดในจงหวดทตกเปนตวอยางโดยท าการสมภาษณผกยมรายบคคลจ านวน 5 คน และผกยมรายกลมจ านวน 1 กลมในแตละจงหวด

(2) ผกยมรายบคคลและรายกลมทคางช าระหนในจงหวดทตกเปนตวอยาง โดยท าการสมภาษณผกยมรายบคคลจ านวน 5 คน และผกยมรายกลมจ านวน 1 กลม (ถาม) ในแตละจงหวด

(3) ผด าเนนโครงการในจงหวดทตกเปนตวอยางโดยท าการสมภาษณผด าเนนโครงการจ านวน 2 โครงการในแตละจงหวด

(4) พฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดและเจาหนาทกองทนรวมทงในแตละจงหวดทตกเปนตวอยาง

(5) ตวแทนสาขาสภาผสงอายประจ าจงหวด หรอองคกรทด าเนนงานดานผสงอายในแตละจงหวดทตกเปนตวอยาง

การวเคราะหขอมลและแนวทางค าถาม (1) ส าหรบการสมภาษณผกยมรายบคคลและรายกลม เพอวเคราะหและประเมนสถานการณการกยมเงน รวมทงคนหาสาเหตและปจจยทท าใหเกดการคางช าระหน โดยจะด าเนนการ 5 ดานคอ

การวเคราะหประสทธภาพ โดยวดจากความเหมาะสมของการใชเงนจากกองทนเพอการประกอบอาชพรายบคคลรายกลม และความกาวหนาในการประกอบอาชพ

การวเคราะหประสทธผล โดยวดจากการทผสงอายน าเงนจากกองทนผสงอายไปด าเนนงาน โดยเนนขอค าถามเกยวกบการมอาชพจากการกเงนจากกองทน และความสามารถในการจายเงนคนกองทน

การวเคราะหผลกระทบ โดยวดจากผลทเกดขนแกผสงอายหลงจากทไดกยมเงนจากกองทน โดยเนนผลกระทบทมตอคณภาพชวตของผสงอาย

การวเคราะหสาเหตและปจจยของลกหนทคางช าระหนกองทนผสงอายทกยมไปประกอบอาชพรายบคคลและรายกลม

วเคราะหเปรยบเทยบสถานการณและปจจยดานตางๆของผกยมรายบคคลและรายกลมทคางช าระหนและผกยมรายบคคลและรายกลมทสามารถช าระหนไดตามก าหนด ทงปจจยสวนบคคลและปจจยทเกยวของกบการด าเนนงานของกองทนผสงอาย

ในสวนทหนง (ขอ 1-3) ของการวเคราะห คณะผวจยไดประยกตแนวทางการวเคราะหจากงานวจย “การตดตามและประเมนผลการด าเนนงานของกองทนผสงอาย” ของ ศศพฒน ยอดเพชร และคณะ (2554) ส าหรบสวนทสอง (ขอ 4-5) เปนการเนนวเคราะหปญหาการคางช าระหนกองทนผสงอาย

41

แนวทางขอค าถามส าหรบผกยมทงรายบคคลและรายกลมทกคนทสมภาษณ (โดยค าถามในสวนนจะเหมอนกนทกคน เพอใหสามารถวเคราะหเปรยบเทยบสถานการณของผทคางช าระหน และผทสามารถช าระหนไดตามก าหนด) มดงตอไปน

ปจจยสวนบคคล: เพศ อาย ระดบการศกษา สขภาพ อาชพทประกอบกอนกเงนจากกองทน ทกษะในการประกอบอาชพทประกอบหลงจากไดรบเงนจากกองทน

ปจจยดานครอบครว: สถานภาพสมรส การอยอาศยรวมกบสมาชกในครวเรอน การเกอหนนภายในครอบครว

ปจจยดานสงคม/ชมชน: ความสมพนธกบเพอนบานและคนในชมชน การเขารวมกจกรรมตางๆในชมชน

ปจจยดานการน าเงนทกยมจากกองทนไปด าเนนงาน: การน าเงนกจากกองทนไปประกอบอาชพ ปญหาและอปสรรคในการประกอบอาชพ ความกาวหนาในการประกอบอาชพ ความสามารถในการจายเงนคนกองทน ผลกระทบทมตอการด าเนนชวตหลงจากการกยมเงนจากกองทน

ปจจยทเกยวของกบการด าเนนงานของกองทน : การตดตอกบเจาหนาทกองทน การเดนทางไปตดตอกบเจาหนาทวธการช าระเงนก การตดตามสถานการณผกยมโดยเจาหนาทกองทน ความพงพอใจตอการด าเนนงานของกองทน

แนวทางการสมภาษณเชงลกและการสนทนากลมผกยมทงรายบคคลและรายกลม จะแบงเปนเปนกลมทไมคางช าระหนและกลมทคางช าระหน โดยมรายละเอยดดงตอไปน

1. แนวทางการสมภาษณเชงลก/สนทนากลม: ผกยมรายบคคลทไมคางช าระ

1.1 ขอมลประชากร: อาย อาชพ สถานภาพสมรส ระดบการศกษาสงสด จ านวนบตรทยงมชวต อาศยอยกบใครบาง อยทชมชนปจจบนมานานหรอยง ความสมพนธกบคนในชมชน เขารวมกจกรรมของชมชนบางหรอไม ถามเขารวมกจกรรมใดบาง สขภาพเปนอยางไร

1.2 ขอมลกองทน:

ทราบขอมลเกยวกบกองทนผสงอายจากแหลงใด เงนกจากกองทนเปนอยางไร

ขอรบทนเมอใด อะไรทเปนสาเหตใหมาขอสนบสนนทน

ขอรบสนบสนนทนมากครง ไดรบการสนบสนนทนกครง

ขนตอนในการขอรบทนเปนอยางไร ยงยากหรอไม ( เชน เอกสารเขาใจยาก มจ านวนมาก หาผค าล าบาก รอการพจารณาทนนาน ถกตดเงน เปนตน)

ด าเนนการขอทนดวยตวเองหรอมใครชวยเหลอในกระบวนการขอทนหรอไม หากมชวยอยางไร

42

เจาหนาทกองทนใหขอมลหรอความชวยเหลออยางไรบาง ในตอนทสมครทนมเจาหนาทมาพดคยหรอเยยมบานหรอไม

มคาใชจายในการขอรบทนหรอไม ตองแบงเงนใหใครหรอไม

1.3 ประสทธภาพ:

อาชพกอนขอรบทน อาชพทขอรบทน

จ านวนเงนทนทไดรบอนมต

น าเงนไปใชท าอะไรบางใชจายเงนตามแผนทวางไวหรอไม

ท าบญชหรอเกบใบเสรจหรอไม

เงนเพยงพอในการประกอบอาชพตามทขอไปหรอไม หากไมพอท าอยางไร

การประกอบอาชพมใครชวยเหลอไหม

1.4 ประสทธผล:

ไดน าเงนไปใชในการประกอบอาชพตามทขอรบทนหรอไม หากไมใชเพราะเหตใด

เงนทนทไดสามารถสรางรายไดตามทคดไวหรอไม

เงนทกตองจายคนหรอไม หากตองจายเงนคน จายคนอยางไร (จายชองทางใด บอยแคไหนและจายครงละเทาใด)

การจายคนยงยากไหม

มปญหาในการจายคนหรอไม หากมเปนอยางไร

สวนใหญเงนทคนกองทนไดมาจากแหลงใดเปนหลก

หกเงนสวนทจายคนแลวมเงนเหลอเกบหรอไม

1.5 ผลกระทบ: หากมเงนเหลอหรอรายไดหลงจายเงนคนกองทน น าไปใชท าอะไรบาง ทานคดวาการสนบสนนทนของกองทนมสวนชวยใหทานมชวตทดขนหรอแยลง อยางไร

1.6 ความพงพอใจตอกองทน: ทานพอใจการท างานของกองทนผสงอายในระดบใด (ดมาก ด พอใช แย แยมาก) เพราะอะไร ทานตองการใหกองทนปรบปรงเกยวกบการด าเนนการในดานใดบาง

2. แนวทางการสมภาษณเชงลก/สนทนากลม: ผกยมรายกลมทไมคางช าระ


43

2.2 ขอมลของกลม: จ านวนสมาชกในกลม เปนกลมทประกอบอาชพใด ความเปนมาของกลม ความสมพนธภายในกลม ใครเปนหวหนากลม การจดการภายในกลมท าอยางไร






ใครเปนผด าเนนการขอทนหรอมใครชวยเหลอในกระบวนการขอทนหรอไม หากมชวยอยางไร


มคาใชจายในการขอรบทนหรอไม ตองแบงเงนใหใครหรอไม


อาชพกอนขอรบทนของสมาชกแตละคน อาชพทขอรบทน









เงนทกตองจายคนหรอไม หากตองจายเงนคน จดสรรการจายคนอยางไรภายในกลม (จายพรอมกนหรอหมนเวยนกน จายชองทางใด บอยแคไหนและจายครงละเทาใด)


ทานมปญหาในการจายคนอยางไรบาง

สวนใหญเงนทจายคนกองทนไดมาจากแหลงใดเปนหลก

หกเงนสวนทจายคนแลวมเงนเหลอเกบหรอไม

44

2.6 ผลกระทบ: หากมเงนเหลอหรอรายไดหลงจายเงนคนกองทน น าไปใชท าอะไรบาง ทานคดวาการสนบสนนทนของกองทนมสวนชวยใหทานมชวตทดขนหรอแยลง อยางไร


3. แนวทางการสมภาษณเชงลก/สนทนากลม: ผกยมรายบคคลทคางช าระ







ด าเนนการขอทนดวยตวเองหรอมใครชวยเหลอในกระบวนการขอทนหรอไม หากมชวยอยางไร


มคาใชจายในการขอรบทนหรอไม หรอตองแบงเงนใหใครหรอไม


อาชพกอนขอรบทน อาชพทขอรบทน


น าเงนไปใชท าอะไรบาง ใชจายเงนตามแผนทวางไวหรอไม






45

เงนทนทไดสามารถสรางรายไดตามทคดไวหรอไม หากไมใชเพราะเหตใด

เงนทกตองจายคนหรอไม หากตองจายเงนคน จายคนอยางไร (จายชองทางใด บอยแคไหนและจายครงละเทาใด)

มปญหาในการจายคนหรอไม หากมเปนอยางไร

หากทานจายคนบาง อะไรเปนสาเหตทท าใหจายคนไมไดตามก าหนด สวนใหญเงนทคนกองทนไดมาจากแหลงใดเปนหลก การจายเงนคนยงยากหรอไม

3.5 การตดตามหน:

หลงจากทานไมสามารถจายเงนคนไดตามสญญา ทานท าอยางไร (ตดตอใคร หรอขอความชวยเหลอจากใคร)

ทานคดวาการคางช าระเงนกองทนสงผลกระทบตอทานอยางไร ตอผค าอยางไร และตอครอบครวทานอยางไร

หากปจจบนทานยงคางช าระเงนคน ทานคดวาทานจะสามารถจายเงนคนไดหรอไม อยางไร

ทานทราบเกยวกบขนตอนการด าเนนการหากไมสามารถจายเงนคนใชหรอไม ทราบกอนหรอหลงกยม

ทานไดรบการตดตอจากกองทนหรอเจาหนาทกองทนอยางไรบาง เกยวกบเงนคางช าระ

ทานตองการใหกองทนชวยเหลออยางไรเกยวกบเงนคางช าระ

3.6 ผลกระทบ: ทานคดวาการสนบสนนทนของกองทนมสวนชวยใหทานมชวตทดขนหรอแยลง อยางไร


4. แนวทางการสมภาษณเชงลก/สนทนากลม: ผกยมรายกลมทคางช าระ


4.2 ขอมลของกลม: จ านวนสมาชกในกลม เปนกลมทประกอบอาชพใด ความเปนมาของกลม ความสมพนธภายในกลม ใครเปนหวหนากลม การจดการภายในกลมท าอยางไร



46




ใครเปนผด าเนนการขอทนหรอมใครชวยเหลอในกระบวนการขอทนหรอไม หากมชวยอยางไร


มคาใชจายในการขอรบทนหรอไม

4.4. ประสทธภาพ:

อาชพกอนขอรบทนของสมาชกแตละคน อาชพทขอรบทน









เงนทกตองจายคนหรอไม หากตองจายเงนคน ทานเคยจายคนบางหรอไม จดสรรการจายคนอยางไรภายในกลม (จายพรอมกนหรอหมนเวยนกน จายชองทางใด บอยแคไหนและจายครงละเทาใด)


ทานมปญหาในการจายคนหรอไม อยางไรบาง

หากทานจายคนบาง อะไรเปนสาเหตทท าใหจายคนไมไดตามก าหนด สวนใหญเงนทคนกองทนไดมาจากแหลงใดเปนหลก การจายเงนคนยงยากหรอไม

4.6 การตดตามหน:

หลงจากกลมทานไมสามารถจายเงนคนไดตามสญญา ทานท าอยางไร สมาชกกลมแกปญหาอยางไร (ตดตอใคร หรอขอความชวยเหลอจากใคร)

47

ทานคดวาการคางช าระเงนกองทนสงผลกระทบตอทานอยางไร ตอสมาชกกลมอยางไร ตอผค าอยางไร และตอครอบครวทานอยางไร

หากปจจบนทานยงคางช าระเงนคน ทานคดวาทานจะสามารถจายเงนคนไดหรอไม อยางไร

ทานทราบเกยวกบขนตอนการด าเนนการหากไมสามารถจายเงนคนใชหรอไม ทราบกอนหรอหลงกยม

ทานไดรบการตดตอจากกองทนหรอเจาหนาทกองทนอยางไรบาง เกยวกบเงนคางช าระ

ทานตองการใหกองทนชวยเหลออยางไรเกยวกบเงนคางช าระ

4.7 ผลกระทบ: ทานคดวาการสนบสนนทนของกองทนมสวนชวยใหทานมชวตทดขนหรอแยลง อยางไร


(2) ส าหรบการสมภาษณผไดรบการสนบสนนโครงการ เพอประกอบการวเคราะหสาเหตและปจจยทท าใหโครงการดานผสงอายทไดรบการสนบสนนจากกองทนผสงอายไมสามารถด าเนนการไดตามวตถประสงคทก าหนดไว มแนวทางการสมภาษณเชงลกและการสนทนากลมเกยวกบการด าเนนการของโครงการวาเปนไปตามวตถประสงคหรอไม ปจจยทสนบสนนใหการด าเนนการของโครงการเปนไปตามวตถประสงค (เชน ความรวมมอขององคกรอนๆทท างานดานผสงอาย เปนตน) ปจจยทสงผลใหการด าเนนการของโครงการไมเปนไปตามวตถประสงค ปญหาและอปสรรคทพบจากการด าเนนการ ขอเสนอแนะทมตอกองทนผสงอาย โดยมรายละเอยดดงน

แนวทางการสมภาษณเชงลก/สนทนากลม: โครงการ

1. ขอมลองคกร: ชอกลมหรอองคกร ประวตความเปนมา จ านวนสมาชก หวหนาองคกร จดประสงคของการรวมกลมหรอองคกร กจกรรมหลก การบรหารจดการองคกร ความสมพนธภายในกลมหรอองคกร การจดการ

2. ขอมลกองทน:

ทราบขอมลเกยวกบกองทนจากแหลงใด

ขอรบทนเมอใด ขอรบสนบสนนทนทงหมดกครง ไดรบการสนบสนนทนกครง

ขนตอนในการขอรบทนยงยากหรอไม ( เชน เอกสารเขาใจยาก เอกสารจ านวนมาก รอการพจารณานาน ถกตดเงน เปนตน)

48

มใครชวยเหลอในกระบวนการขอทนหรอไม เจาหนาทกองทนใหขอมลหรอความชวยเหลออยางไรบาง ในตอนทสมครทนมเจาหนาทมาพดคยหรอเยยมบานหรอไม

มคาใชจายในการขอรบทนหรอไม

3. ประสทธภาพ:

กจกรรมทขอสนบสนนทนคออะไร ท าไมเลอกขอรบทนจากกองทนผสงอาย

ไดเงนทนจ านวนเทาไร เงนทนพอไหมในการด าเนนกจกรรมตามแผน หากไมพอท าอยางไร

ทานสามารถด าเนนกจกรรมไดตามแผนทก าหนดหรอไม เพราะเหตใด

4. ประสทธผล:

เงนทนทไดสามารถน าไปสการท ากจกรรมไดส าเรจตามวตถประสงคหรอไม

กจกรรมของทานมสวนชวยพฒนาคณภาพชวตผสงอายอยางไร

5. การตดตามประเมนผล:

มการตดตามประเมนผลจากกองทนอยางไร

ทานคดวาการตดตามประเมนผลโครงการของกองทนมความเหมาะสมหรอไม อยางไร

ทานมขอเสนอแนะเกยวกบการตดตามประเมนผลอยางไร

6. ผลกระทบ: ทานคดวาการสนบสนนทนของกองทนมสวนชวยใหกลมของทานหรอองคกรของทานมความเขมแขงหรอยงยนในการด าเนนงานดานผสงอายอยางไร 7. แหลงทนอน ทานเคยขอรบทนจากแหลงทนอนหรอไม ทานคดวากองทนผสงอายดกวาหรอแยกวากองทนอนอยางไร

8. ความพงพอใจตอกองทน: ทานพอใจการท างานของกองทนผสงอายในภาพรวมในระดบใด (ดมาก ด พอใช แย แยมาก) เพราะอะไร ทานตองการใหกองทนผสงอายปรบปรงเกยวกบการด าเนนการในดานใดบาง

(3) การสมภาษณเชงลกเจาหนาทกองทนผสงอายในสวนกลางและสวนภมภาค และตวแทนสาขาสภาผสงอายประจ าจงหวด หรอองคกรทด าเนนงานดานผสงอายในแตละจงหวด เพอประกอบการวเคราะหการด าเนนงานของกองทนผสงอาย มแนวทางค าถามเกยวกบการบรหารจดการกองทนผสงอายในสวนกลางและสวนภมภาค ภาระงานของเจาหนาทในสวนกลางและสวนภมภาค ขอคดเหนของเจาหนาทกองทนเกยวกบสาเหตและปจจยทท าใหเกดการคางช าระหน ประสบการณการตดตามสถานการณผกยมทเรมตนการไมช าระหนโดยเจาหนาทกองทน และการด าเนนการของกองทนทมตอผกยมทคางช าระหน โดยมแนวทางในการสมภาษณเชงลกและสนทนากลมดงน

49

แนวทางการสนทนากลมเจาหนาทกองทนในสวนกลาง

(1) ทานคดวาการด าเนนงานของกองทนผสงอายในภาพรวม ทงในสวนกลางและสวนภมภาค เปนอยางไร มการบรหารจดการ ปญหาและอปสรรคในการด าเนนงานอยางไร

(2) อะไรคอสาเหตและปจจยของลกหน ทคางช าระหนกองทนผสงอายทกยมไปประกอบอาชพรายบคคลและรายกลม ทไมช าระหนกองทนผสงอายตามสญญา

(3) อะไรคอสาเหตและปจจยทท าใหโครงการดานผสงอายทไดรบการสนบสนนจากกองทนผสงอายไมสามารถด าเนนการไดตามวตถประสงคทก าหนดไว

(4) ทานมขอเสนอแนะเกยวกบแนวทางและมาตรการในเพมประสทธภาพในการด าเนนงานของกองทนเพอลดจ านวนผคางช าระหน ทงการกยมรายบคคลและรายกลมอยางไร

(5) ทานมขอเสนอแนะเกยวกบแนวทางและมาตรการในเพมประสทธภาพในการด าเนนงานของกองทนเพอลดจ านวนโครงการทไมสามารถด าเนนการไดตามวตถประสงคอยางไร

(6) ทานมขอเสนอแนะเกยวกบแนวทางและมาตรการในเพมประสทธภาพในการด าเนนงานของกองทนในภาพรวมอยางไร

(7) ทานคดวากระบวนการอนมตทนของกองทนผสงอายควรมการกระจายอ านาจลงสระดบจงหวดใหมากขนหรอไม เพราะเหตใด แนวทางการสมภาษณเชงลกเจาหนาทกองทนผสงอายในสวนภมภาค และพฒนาสงคมและความ

มนคงของมนษยจงหวด

(1) ทานไดท างานกบกองทนผสงอายมากป และมหนาทความรบผดชอบอะไรบาง (2) ทานคดวาภาระงานของทานเหมาะสมกบเวลาทมในการท างานหรอไม (3) ทานคดวาการด าเนนงานของกองทนผสงอายในจงหวดในภาพรวมเปนอยางไรบาง มการบรหาร

จดการ ปญหาและอปสรรคในการด าเนนงานอยางไร (4) ในจงหวดน มผสงอายทคางช าระหนเปนจ านวนมากหรอไม (5) หากเกดการคางช าระหน กองทนผสงอายมมาตรการอยางไร (6) ส าหรบตวทานเอง มวธการอะไรบางในการตามหน และทานไดไปตามหนบอยหรอไม กรณาเลาถง

ประสบการณการตดตามสถานการณผกยมทคางช าระหน (7) ทานคดวาอะไรคอสาเหตส าคญทท าใหเกดการคางช าระหน (8) ทานคดวาการกยมรายกลมจะชวยใหมโอกาสในการช าระหนไดสงกวาการกยมรายบคคลหรอไม

อยางไร (9) ในการคดเลอกผสงอายเพอรบเงนก ทงรายบคคล รายกลม และโครงการ ทานมบทบาทมากแคไหน

50

(10) ทานคดวากระบวนการคดกรองผสงอายเพอขอรบเงนกจากกองทน มสวนท าใหเกดการคางช าระหน หรอไม

(11) ทานมขอเสนอแนะอยางไรบาง เกยวกบการด าเนนงานกองทนผสงอาย เพอใหมการคางช าระหนลดลง (12) อะไรคอสาเหตและปจจยทท าใหโครงการดานผสงอายทไดรบการสนบสนนจากกองทนผสงอายไม

สามารถด าเนนการไดตามวตถประสงคทก าหนดไว ทานคดวากระบวนการคดกรองโครงการ เหมาะสมหรอไม อยางไร

(13) ทานคดวากระบวนการอนมตทนของกองทนผสงอายควรมการกระจายอ านาจลงสระดบจงหวดใหมากขนหรอไม เพราะเหตใด

แนวทางการสมภาษณเชงลกตวแทนสาขาสมาคมสภาผสงอายประจ าจงหวดหรอตวแทน

หนวยงานหรอองคกรอนๆทมบทบาทส าคญในการด าเนนงานดานผสงอายในแตละจงหวด

(1) ทานรจกกองทนผสงอายหรอไม กองทนผสงอายมกจกรรมอยางไรบาง (2) ทานมสวนรวมในกจกรรมของกองทนผสงอายบางหรอไม อยางไร (3) ทานคดวาการด าเนนงานของกองทนผสงอายในจงหวดในภาพรวมเปนอยางไรบาง มการบรหาร

จดการ ปญหาและอปสรรคในการด าเนนงานอยางไร (4) ทานมขอเสนอแนะเกยวกบแนวทางและมาตรการในเพมประสทธภาพในการด าเนนงานของกองทน

ผสงอายอยางไร (5) ทานคดวากระบวนการอนมตทนของกองทนผสงอายควรมการกระจายอ านาจลงสระดบจงหวดใหมาก

ขนหรอไม เพราะเหตใด

3.3 ผลทคาดวาจะไดรบ 1. ทราบผลการด าเนนงานของกองทนผสงอายในภาพรวมทงดานประสทธภาพ ประสทธผลและผลกระทบรวมถงขอเทจจรง ปญหาและอปสรรคในการด าเนนงานของกองทน 2. ทราบสาเหตและปจจยทท าใหผสงอายทกยมเงนไปประกอบอาชพรายบคคลและรายกลมไมสามารถช าระหนไดตามสญญา 3. ทราบสาเหตและปจจยทท าใหโครงการไมสามารถด าเนนงานไดตามแผนงานหรอไมสามารถด าเนนงานใหบรรลวตถประสงคได 4. ทราบแนวทางและมาตรการในการเพมประสทธภาพในการด าเนนงานของกองทนผสงอาย

บทท 4 ผลการด าเนนการกองทนผสงอาย

53

บทท 4 ผลการด าเนนการกองทนผสงอาย

จากการเกบขอมลทไดด าเนนการในกลมผใชบรการกองทนผสงอาย ทงผกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคล ผกยมเงนทนประกอบอาชพรายกลม ผไดรบการสนบสนนโครงการ เจาหนาทกองทนผสงอายและผทเกยวของกบกองทนผสงอาย ในพนทตวอยาง โดยการสมภาษณเชงลกและการสนทนากลม และน าเสนอขอคนพบตามกจกรรมหลกของกองทนคอ การกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคล การกยมเงนทนประกอบอาชพรายกลม และการสนบสนนโครงการ ซงแนวทางการวเคราะหผลการด าเนนการของกองทนจะแบงเปน 4 ดานคอ 1. แหลงขอมลเกยวกบกองทนผสงอาย 2. ประสทธภาพ 3. ประสทธผล และ 4. ผลกระทบ นอกจากนในกจกรรมดานการกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคล จะวเคราะหผลการด าเนนการในแตละดานตามกลมจงหวดทมการคางช าระรายบคคลสง (คางช าระตงแต 2 งวดขนไปมากกวารอยละ 50) เปรยบเทยบกบกลมจงหวดทมการคางช าระรายบคคลต า (คางช าระตงแต 2 งวดขนไปต ากวารอยละ 30) เพอคนหาสาเหตทกอใหเกดการคางช าระหน ซงเปนปญหาทส าคญส าหรบการด าเนนการของกองทนผสงอายทจะตองไดรบการแกไขอยางเรงดวน

4.1 การกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคล 4.1.1 ขอมลเกยวกบกองทนผสงอาย

กองทนผสงอายมการด าเนนการเผยแพรประชาสมพนธขอมลเกยวกบกองทนไปยงกลมเปาหมายคอ ผสงอาย เพอใหผสงอายสามารถเขาถงกองทนได และสามารถน าเงนทนไปใชไดตามวตถประสงคหลกของกองทนผสงอาย ผลการด าเนนการเผยแพรขอมลกองทนจงสามารถแบงออกเปน 2 ดานหลกๆ คอ แหลงขอมลเกยวกบกองทน และ ขนตอนในการด าเนนการขอรบทน โดยมรายละเอยดดงน

1. แหลงขอมลเกยวกบกองทนผสงอาย เปนการแสดงใหเหนถงการประชาสมพนธของกองทน โอกาสในการเขาถงกองทนของผสงอาย และคณภาพของขอมลทผสงอายไดรบ ผลการศกษาพบวา ผสงอายรจกกองทนผสงอายจากหลากหลายแหลง เชน จากการประชาสมพนธของเจาหนาทกองทนผสงอายทงในสวนกลางและภมภาค การประชาสมพนธของเจาหนาทรฐทเกยวของ จากผน าชมชนหรอองคกรบรหารสวนทองถน จากการบอกกลาวตอๆกนของเพอนบานและผทเคยกยมเงนทน และจากสมาชกครอบครว ญาตพนอง เปนตน ซงแหลงขอมลทกลาวมาอาจแบงออกไดเปน 2 กลมใหญๆ คอ แหลงขอมลทเปนทางการ (เจาหนาทกองทน เจาหนาทภาครฐ ผน าชมชนหรอองคกรปกครองสวนทองถน เปนตน) และแหลงขอมลทไมเปนทางการ (เพอนบาน บตรหลานและญาตพนอง เปนตน)

เมอท าการวเคราะหการรบรขอมลเกยวกบกองทนผสงอายจ าแนกตามกลมจงหวดทมสดสวนของผกรายบคคลทคางช าระสง และกลมจงหวดทมสดสวนของผกรายบคคลทคางช าระต า และผกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคลทไมคางช าระกบผกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคลทคางช าระตงแต 2 งวด

54

ขนไป ดงแสดงในตารางท 4.1 พบวาในกลมจงหวดทมสดสวนของผทคางช าระสวนบคคลต า ทงผกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคลทไมคางช าระ และผกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคลทคางช าระ มสดสวนผทรบรขอมลเกยวกบกองทนผสงอายจากการประชาสมพนธของเจาหนาทรฐมากทสด และในล าดบถดมาเปนการรบรจากผน าชมชน (เชน ประธานชมชน) หรอองคกรบรหารสวนทองถน ซงจดเปนการรบรขอมลจากแหลงขอมลทเปนทางการ ในขณะทผสงอายใน กลมจงหวดทมสดสวนของผทคางช าระสวนบคคลสง ทงผกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคลทไมคางช าระ และผกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคลทคางช าระ มการรบรขอมลจากเพอนบานหรอคนรจก ทเคยกเงนจากกองทนผสงอายมากทสด และยงพบวาการรบรขอมลในล าดบถดมาของผกรายบคคลทคางช าระยงเปนสมาชกในครอบครว ญาตพนอง ซงเปนการรบรขอมลอยางไมเปนทางการ อยางไรกตามพบวาในกลมผกยมทไมคางช าระจะรบรขอมลจากการประชาสมพนธของเจาหนาทรฐเปนล าดบถดมา ตารางท 4.1 แหลงขอมลเกยวกบกองทนผสงอาย

แหลงขอมลเกยวกบกองทนผสงอายเรยงตามสดสวนทพบมากทสดในแตละกลม

ประเภทของผกยม

กลมจงหวดทมสดสวนของผกรายบคคลทคางช าระต า

กลมจงหวดทมสดสวนของผกรายบคคลทคางช าระสง

ผกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคลทไมคางช าระ

(1) เจาหนาทกองทนหรอเจาหนาทรฐ (2) ผน าชมชนหรอองคกรบรหาร สวนทองถน

(1) เพอนบาน คนรจก (2) เจาหนาทกองทน หรอ เจาหนาทรฐ

ผกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคลทคางช าระ

(1) เจาหนาทกองทนหรอเจาหนาทรฐ (2) ผน าชมชนหรอองคกรบรหาร สวนทองถน

(1) เพอนบาน คนรจก (2) ครอบครว ญาตพนอง

55

แหลงขอมลทเปนทางการ ทราบจากเจาหนาท เพราะทางเจาหนาทเขาออกพนทแลวกมาประชาสมพนธ กเลยทราบวาเขามกองทนใหผสงอายกไปลงทนประกอบอาชพ กเลยสนใจ

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกไมคางชาระ ไปประชมทชมรมผสงอาย แลวประธานชมรมเขากเอาขอมลมาแจงเรองมเงนใหผสงอายก ไมมดอก กเลยชวนกนไปทจงหวด

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกคางชาระ เจาหนาท อบต. เขาเรยกใหผสงอายไปประชม เขากมาเลาวาทพฒนาสงคมในตวจงหวด เขามเงนกใหผสงอายทาอาชพ ใครสนใจกไปตดตอทจงหวด

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระสง: ผกไมคางชาระ ผใหญบานมาบอกวามเงนกเอาไปเปนทนทาอาชพ แลวเจาหนาทกองทนเขามาใหกทศนยเอนกประสงค กไปตดตอถาม เขากอธบายวาไมตองเสยดอก แตตองมคนคา วนนนกมากกนเยอะ

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระสง: ผกไมคางชาระ แหลงขอมลทไมเปนทางการ เพอนบานเขาไปกมา เขากมาแนะนาบอกวาดนะ ไมมดอก ขนตอนไมยงยาก เวลาจายคนกคอยๆผอนคน เขาบอกวาถาสนใจกไปตดตอทจงหวด เลยไปขอกตงใจจะเอามาลงทนซอของเขารานชาเพม

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกไมคางชาระ เพอนบานเขากกน เราเหนเขาไดกนเกอบทกคน บางคนกบอกเงนฟรเขาเอามาชวยผสงอาย เรากอยากไดบาง เลยไปกมา แตเขาบอกตองเอามาทาอาชพกเลยลองคดวาจะทาอะไรด กเลยขอวาจะเอาไปเปดรานขายอาหารตามสง

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกคางชาระ หลานเขาทางานทจงหวดเขามาบอกวาท พมจ. เขามเงนชวยผสงอายทาอาชพ ไมมดอก เขาเหนเราทาสวนนาจะกได หลานเขากพามาขอกทจงหวด และเขาชวยกรอกเอกสารและชวยคาให

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระสง: ผกไมคางชาระ ลกสาวกบลกเขยเขามาบอกวาทจงหวดเขาใหเงนกผสงอาย เขากบอกวาเราไมตองทาอะไร ไปเซนชออยางเดยว ลกเขาอยากใหขอทนกเลยไป ลกสาวกรอกเอกสารใหหมด

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระสง: ผกคางชาระ

56

จากผลการศกษาสามารถสรปไดวา ในกลมจดหวดทมสดสวนของผทคางช าระสวนบคคลสง การรบรขอมลเกยวกบกองทนสวนใหญเปนการรบรอยางไมเปนทางการ (จากเพอนบาน คนรจก และจากครอบครว ญาตพนอง) ซงอาจเปนการรบรขอมลทไมถกตอง ไมครบถวน (ศศพฒน ยอดเพชร และคณะ , 2554) ในขณะทกลมจงหวดทมสดสวนผคางช าระต ากลบพบวา สวนใหญไดรบขอมลจากเจาทกองทนโดยตรง หรอเจาหนาทภาครฐในระดบทองถน หรอเครอขายในพนท ซงอาจสะทอนใหเหนถงคณภาพของแหลงขอมลเกยวกบกองทนผสงอาย ทมความแตกตางกนและน าไปสความเขาใจทผดพลาดเกยวกบกองทน หรอขนตอนการคนเงน จนท าใหเกดปญหาการคางช าระหนได

2. ขนตอนการขอกยมเงนจากกองทนผสงอาย พบวาประกอบดวยขนตอนตางๆ ดงน

การยนค ารองขอกยมเงนทน การเยยมบาน การอนมตเงน การท าสญญาและรบเงน และการช าระเงนคน ซงพบวา

ขนตอนของการเขยนคารองขอกยมเงนทน ผกทไมคางช าระสวนใหญ คดวาการเขยนค ารองไมยงยาก และสามารถด าเนนการเองได หรออาจมบตรหลานชวยเหลอบาง แตในกลมผกทคางช าระพบวา แมผกสวนใหญจะมความเหนวาขนตอนในการเขยนค ารองและการท าสญญาไมยงยาก แ ตมผกบางคนไมไดด าเนนการเอง มลกหลานหรอญาตเปนผด าเนนการให ซงท าใหผสงอายกลมนไมทราบหรอไมเขาใจเกยวกบกระบวนการ เงอนไขและขนตอนการด าเนนการตางๆ เกยวกบกองทน สงผลใหผสงอายไมไดปฏบตตามหลกเกณฑของกองทน และไมทราบผลทจะตามมาหากไมช าระเงนกคน น าไปสการคางช าระหน

ขนตอนการเยยมบาน พบวาแมวาผทกเงนกองทนสวนใหญทงในกลมจงหวดทมการคางช าระหนต าและกลมทมการคางช าระหนสง ตลอดจนพนทกรงเทพมหานคร จะรายงานวามเจาหนาทกองทนมาเยยมบาน โดยมาสอบถามขอมลเกยวกบอาชพ และมาดสถานททจะใชในการประกอบอาชพ ไมแตกตางกน แตกพบวาในขนตอนของการเยยมบานมความแตกตางกนระหวางผกทไมคางช าระและผกทคางช าระ โดยพบวาผกทไมคางช าระ สวนใหญจะมเจาหนาทจากกองทนมาเยยมทบาน เพอสอบถามขอมลเพมเตม หรอมการไปสอบถามขอมลเพมเตมเกยวกบการประกอบอาชพของผก จากผน าชมชนหรอเพอนบาน ในขณะทในกลมผกทมการคางช าระหน ในบางจงหวดทมสดสวนของผกรายบคคลทคางช าระสง สวนหนงไมเคยมเจาหนาทกองทนมาเยยมบานเลย โดยเฉพาะอยางยงผทไปด าเนนการยนกทกองทนผสงอายโดยการรวมกลมกนไปหลายๆคนพรอมกน โดยผน าชมชนหรอชมรมผสงอายจดพาไปก หรอการทเจาหนาทกองทนมาใหบรการรบเอกสารยนกในพนท เชน ทชมรมผสงอาย อบต. หรอศาลาอเนกประสงค ท าใหมผมาขอยนกจ านวนมาก จนเจาหนาทกองทนไมสามารถไปเยยมบานได นอกจากนในกลมผกทคางช าระหนในบางจงหวดทมสดสวนของผกรายบคคลทคางช าระสง สวนหนงเจาหนาทกองทนไมไดมาเยยมบานเอง แตพบวาเปนการประสานงานใหเครอขายในพนทเปนคนไปเยยมบานแทน เชน อสม. อผส. เปนตน อยางไรกตามในขนตอนนมผสงอายบางสวนรายงานวามความลาชาในการมาเยยมบานท าใหไดรบการอนมตเงนชา

ขนตอนการอนมตเงน การทาสญญาและรบเงนนน พบวาผกสวนใหญทงผกทคางช าระและไมคางช าระ และทงผกในกลมจงหวดทมการคางช าระต าและคางช าระสง พบวาการอนมตเงนคอนขาง

57

ลาชา ท าใหตองเขามาตดตอสอบถามหรอโทรศพทมาตดตามกบเจาหนาทหลายครง ท าใหเกดคาใชจายและสงผลตอการวางแผนการท างาน และมผกบางรายทถกตดยอดเงน แมวาจะพบไมมากนกแตกพบวาไมมการชแจงเหตผลทชดเจน อยางไรกตามในขนตอนของการท าสญญาและรบเงนกพบวาผกเกอบทกรายพอใจและรายงานวาขนตอนรวดเรว ไมยงยาก นอกจากนในสวนของผค าประกนพบวาผกรายบคคลในชวงหนงถงสามปแรกของการด าเนนการของกองทนผสงอาย ผค าเปนญาต คนรจก หรอเพอนบาน ซงเมอเกดปญหาการคางช าระหนกจะยงยากในการตดตามหน ดงนนเมอเปรยบเทยบกบกลมผกในปจจบนจะพบวา ผค าประกนสวนใหญเปนบตรหลาน หรอญาตสนทมากกวาคนรจก อยางไรกตามผกสวนหนงกรายงานวา การหาผค าทมคณสมบตไดตามเกณฑของกองทนท าไดยงยาก จงท าใหผสงอายบางรายไมสามารถเขามาขอกเงนกองทนได

ขนตอนการชาระเงนคน ในปจจบนวธการช าระเงนคนม 3 วธคอ การช าระทกองทนผสงอาย การช าระทางไปรษณย และบางพนทมการช าระโดยการโอนผานธนาคาร ซงพบวาผกสวนใหญช าระเงนคนโดยการมาจายทกองทนผสงอายในแตพนท โดยมทงการมาจายดวยตนเอง การใหลกหลานมาจายให หรอจางบคคลอนมาจายให โดยในกลมผกทคางช าระบางรายพบวา ช าระหนโดยการใหลกหลาน หรอจางผอนมาสงเงนแทน ท าใหเกดปญหาผทรบเงนมาไมน าเงนมาจายคนและผกไมทราบ คดวาตนเองจายแลวจงเกดเปนการคางช าระหน และพบวาในกลมจงหวดทมการคางช าระหนสง โดยเฉพาะในจงหวดทมพนทขนาดใหญ มการรายงานวาชองทางในการช าระเงนคนมนอย การเดนทางมาช าระเงนทกองทนผสงอายตองเสยคาใชจายและเสยเวลามาก สวนการช าระเงนคนทางไปรษณยและการโอนเงนทางธนาคารมขนตอนยงยากส าหรบผสงอาย เพราะตองกรอกเอกสารและตองเกบหลกฐาน ท าใหผสงอายสวนใหญทใชชองทางนมกจะมอบหมายใหบตรหลานไปท าให โดยเฉพาะอยางยงการช าระเงนคนผานทางธนาคาร พบวาเกดปญหาการกรอกเอกสารการโอนไมครบท าใหเงนทโอนเขามาไมสามารถระบไดวาเปนเงนของผกคนใด สงผลตอการด าเนนงานของกองทนในปจจบน

ทงน จากการวเคราะหขนตอนการขอกยมเงนจากกองทนผสงอาย โดยแบงตามเกณฑกลมจงหวดทมสดสวนของผกทคางช าระสงและกลมจงหวดทมสดสวนของผกทคางช าระต า และแบงตามผกทไมคางช าระและผกทคางช าระ ไมพบความแตกตางในประเดน ความยงยากในขนตอนการกรอกแบบค ารอง การพจารณาอนมต และการท าสญญา มเพยงความแตกตางในเรองการเยยมบานและชองทางการช าระเงน ทพบวามความแตกตางกน ซงมรายละเอยดดงกลาวขางตน

58

ขนตอนของการเขยนค ารองขอกยมเงนทน ขนตอนไมยาก เอกสารอานแลวพอเขาใจถามเจาหนาทบางลกชวยบาง แลวกมตองเขยนวาจะเอาไปใชอะไรบาง จาเงนเทาไหร เขาใหไมเกน 30,000 กเขยนรายการไปเทาทเขาใหก เพราะจรงๆตองใชมากกวานแตแคนกชวยแบงเบาไดมาก

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกไมคางชาระ เอกสารเขยนเอง อนไหนเขยนไมไดเจาหนาทกจะชวย เขยนไมมากทาได

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกคางชาระ ไมยงยาก จรงๆใหเขยนเองกเขยนได แตใหลกชายชวยเขยนแบบฟอรม

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระสง: ผกไมคางชาระ ไมยงยาก เจาหนาทบรการด มาขอกเองทศาลากลาง มากบลก ลกเขาเขยนใหหมดปากเซนตชออยางเดยว


ขนตอนการเยยมบาน จาไดวามเจาหนาทเขามาทบาน 1 ครงกอนทจะไดเงน มาถายรปรานของชาทขายอยทหนาบาน แลวกมาถามวาจะเอาเงนไปทาอะไรบาง

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกไมคางชาระ เจาหนาทกองทนมาทบาน กดเฉพาะสถานทเพราะยงไมไดเตรยมของอะไร รอเงนกองทนกอน

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกคางชาระ มเจาหนาทมาทบาน 1 ครง กมาถายรปแลวกถามเกยวกบวาจะทากบใครบาง มลกชวยหรอเปลา

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระสง: ผกไมคางชาระ ไมมเจาหนาทมาทบาน แคไปยนใบคารองขอกเงนทน ตอนนนเขามารบสมครทศนยเอนกประสงคผสงอายของ อบต. กไปกนหลายคน หลงจากนนกมเจาหนาทตดตอมาวาไดเงนแลว

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระสง: ผกคางชาระ ขนตอนการอนมตเงน การท าสญญาและรบเงน รออย 3-4 เดอน กนานเหมอนกน หลงจากเขาไปดทบาน มเจาหนาทโทรมาบอกวาเงนมาแลวใหเขามาทาสญญาและรบเงน กไมนานแลวพาคนคาไปแลวเขากใหเงนเปนเชคเอาไปขนเงนทธนาคารไดเลย

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกไมคางชาระ

59

นานมาก รอจนลมไปเลยคดวาไมไดแลว ตอนเจาหนาทโทรมากรบไป ขนตอนไมยงยากลกไปคาประกนให กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกคางชาระ

หลงจากเขามาเยยมบาน กรออก 6-7 เดอน กแวะมาถามเปนระยะ เจาหนาทโทรมาบอกวาเงนมาแลว ดใจ กมากบลกมาทาสญญา กไมนานถาเราเตรยมเอกสารกบคนคามาพรอม เอาเอกสารไปขนเงนทธนาคารไดเลย กเอาไปซอของวนนนเลย

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระสง: ผกไมคางชาระ กรอระยะหนง นาจะหลายเดอนอยเหมอนกน แตกเขาใจวาทางสวนกลางเขางานเยอะ ลกเขากโทรถามใหตลอด เขากลวไมได ตอนทมาทาสญญากไมนาน ลกจดการใหหมดปากแคไปเซนชอเทานนกไดเงนมา ไมยงยากเลย พอใจมาก

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระสง: ผกคางชาระ ขนตอนการช าระเงนคน ไปจายเองทกเดอนทจงหวด ไมลาบาก ขบมอเตอรไซดมา จายเสรจกเกบสมดไวเดอนหนากเอามาจายใหม ไมลาบาก ถาเดอนไหนมาไมไดกฝากหลานมา เขาทางานทจงหวด


เลอกแบบไปจายคนทกองทนในจงหวด ทกวนท 5 กจางใหหลานเอาไปสงใหทศาลกลาง ปากไมรวาเขาไมไปจายตงแตเมอไหร เพราะปากใหเงนเขาทกเดอน

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกคางชาระ สงทางไปรษณย เพราะบานมนไกล ถาเขาไปในเมองกเสยเวลาเปนวน คารถอก กเลยไปทไปรษณย ไมยากถารหนงสอ กเสยคาใชจายนดหนอยเกบใบเสรจไวทกเดอน แตกดกวาไปในเมอง แตถาจายทรานเซเวนไดเหมอนพวกคนพการกดนะ มนสะดวกด

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระสง: ผกไมคางชาระ เลอกแบบไปจายเอง แตมนไกลไปทกเปนรอย เสยเวลาตอรถอกหลายตอ กเลยจางเพอนบานใหเขาไปสงให หรอบางทรอหลายๆเดอนคอยไปจาย เจาหนาทเขาไมวาอะไร นกไมไดไปจายหลายเดอนแลว เขากไมไดทวงนะ ถาเขามาทวงกคอยไปจาย


60

4.1.2 ประสทธภาพในการใชเงนทน

การศกษาประสทธภาพของการน าเงนทนไปใชในการประกอบอาชพ จะพจารณาใน 2 สวนคอ การน าเงนทนไปใชตามวตถประสงคของกองทนผสงอาย หรอการน าไปประกอบอาชพตามทแผนทเสนอมาในใบค ารองขอรบทนหรอไม และสวนทสองคอการพจารณาประสทธภาพการใชเงนทน จากการวางแผนการใชเงนจากการการประกอบอาชพหรอการท าบญชรบจาย โดยมรายละเอยดดงน

1. การใชเงนทนเพอการประกอบอาชพ ผลการศกษาพบวาประสทธภาพในการใชเงนทนของผสงอายมความแตกตางกนในกลมผกทไมคางช าระ และผกทคางช าระ โดย ผกเงนทนประกอบอาชพรายบคคลทไมคางช าระสวนใหญเกอบทงหมดจะน าเงนทนทไดไปประกอบอาชพตามทไดก าหนดไวในแผนการใชเงนทน สงผลใหสามารถประกอบอาชพไดตามทตงใจไวและเกดรายไดจากอาชพนนๆ ซงอาจกลาวไดวาเปนการใชเงนทนไปเพอการประกอบอาชพไดอยางมประสทธภาพ ในทางกลบกนพบวาผกรายบคคลทคางช าระสวนใหญ ไมไดน าเงนทนไปใชในการประกอบอาชพตามทยนขอรบทน หรอใชเงนทนเพยงบางสวนในการประกอบอาชพ หรอใชเงนไปประกอบอาชพจรงแตตองเลกไปเพราะเจบปวยหรอขาดผชวย ท าใหไมสามารถประกอบอาชพไดจรงหรอประกอบอาชพไดไมยงยน หรอไมสามารถสรางรายไดจากเงนทน สงผลใหไมมเงนจายคนกองทน เกดเปนหนหรอตองไปขอเงนชวยเหลอจากบตรหลาน ทงนยงพบวาผกทคางช าระสวนใหญทไมไดน าเงนไปประกอบอาชพ จะน าเงนทไดไปใหบตรหลานมากทสด ล าดบถดมาคอน าไปใชหนนอกระบบทมดอกเบยสง น าไปซอมแซมบาน (ไมไดเปนสถานทประกอบอาชพ) เปนตน สงผลใหใชเงนทนหมดไปกบคาใชจายทไมกอใหเกดรายได

ทงน จากการวเคราะหประสทธภาพในการใชเงน โดยแบงตามเกณฑกลมจงหวดทมสดสวนของผทคางช าระต าและกลมจงหวดทมสดสวนของผคางช าระสง และแบงตามผกทไมคางช าระและผกทคางช าระพบวาในกลมจงหวดทมสดสวนของผทคางช าระสง ผกทคางช าระสวนใหญไมไดน าเงนไปประกอบอาชพ แตจะน าเงนทกไดไปใหบตรหลานมากทสด ล าดบถดมาคอน าไปใชหน หรอน าไปใชจายทไมเกยวของกบการประกอบอาชพ ซงเปนการใชเงนทไมมประสทธภาพเมอเปรยบเทยบกบวตถประสงคของกองทน ในขณะทผกทคางช าระในกลมจงหวดทมสดสวนของผทคางช าระต า สวนใหญจะน าเงนทไดไปประกอบอาชพตามทขอทน แตไมสามารถประกอบอาชพไดเพราะปญหาสขภาพทงของตนเองและคสมรส หรอการประกอบอาชพไมประสบผลส าเรจตามทตงใจ จากปญหาเศรษฐกจหรอปญหาภยธรรมชาต เชน น าทวม ภยแลง เปนตน ล าดบถดมาจงเปนการน าเงนไปใหบตรหลาน จงไมมเงนไปใชในการประกอบอาชพ ดงแสดงในตารางท 4.2

61

ตารางท 4.2 การใชเงนทน

การใชเงนทนเรยงตามสดสวนทพบมากทสดในแตละกลม


กลมจงหวดทมสดสวนของผทคางช าระสวนบคคลต า

กลมจงหวดทมสดสวนของผทคางช าระสวนบคคลสง


1. น าเงนทนไปประกอบอาชพตามแผนทก าหนด 2. น าเงนไปใชในการประกอบอาชพสวนหนง และอกสวนน าไปใชจายในครวเรอน

1. น าเงนทนไปประกอบอาชพตามแผนทก าหนด 2. น าเงนไปใหบตรหลานประกอบอาชพ


1. น าเงนไปประกอบอาชพ แลวตอมาตองหยดท าเพราะปญหาสขภาพ 2. น าเงนไปประกอบอาชพ แตรายไดไมแนนอน

1. น าเงนทนทไดไปใหบตรหลาน 2. น าเงนไปใชหน ซอมแซมบาน

การใชเงนทน เงนทไดกนาไปซอของเขาราน ไดเงนมากทาใหซอของไดครงละมากๆ ทาใหซอของไดราคาถก ขายกไดกาไรมากขน

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกไมคางชาระ กมาเลยงวว ทาสวน บางทรายไดไมแนนอน ตอรอผลผลตบางท 6 เดอนบางท 1 ป กตองออกไปรบจางทาใหบางครงมเงนไมพอกเลยไมไดจายทกเดอน

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกคางชาระ เอาเงนไปขยายรานสวนนง สวนทเหลอกเกบไวใชหมนเวยนภายในครอบครว เดอนไหนขายของไมพอสงกเอาเงนทเกบไวหมนเวยนในบานเอามาจายเขากอน ไมอยากคางเงนเขา

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระสง: ผกไมคางชาระ เงนทไดสวนใหญนาไปใชหนแทนลกสาวทกเงนนอกระบบ สงสารลกดอกเบยแพงมาก ของกองทนไมมดอกเลยเอาไปชวยเขากอน เรากเลยไมมเงนมาคนกองทนตอนนกตองหยดขายหมปง เพราะขายไมด


62

2. การใชจายเงนกองทนและการท าบญช พบวาผกทไมคางช าระจะมการท าบญชรบจาย เกยวกบอาชพทท า เชน การท าบญชครวเรอน หรอท าบญชอยางงายเพอใหเหนตนทน ก าไร การใชจายเงน หรอจะมการเกบใบเสรจและจดบนทกตนทนเพอใชประกอบการค านวณก าไร ในทางกลบกนผกทคางช าระสวนใหญไมไดท าบญชรบจาย หรอใชวธการจ า นอกจากนพบวาผทไมคางช าระหรอผทคางช าระชวงสนๆ จะมการจดสรรเงนไวส าหรบคนกองทน โดยจะมการแบงเงนรายไดจากการประกอบอาชพไดเกบไวส าหรบจายคนกองทนหรอเมอไดเงนมากฝากคสมรสเกบไวจายคน ในขณะทผสงอายทคางช าระระยะยาวนอกจากไมมการท าบญชรบจายแลว สวนใหญใชเงนผดวตถประสงคหรอไมไดใชไปเพอการประกอบอาชพ ท าใหสวนใหญไมมการวางแผนการคนเงนใหกบกองทน

อยางไรกตามเมอวเคราะหการท าบญชรบจายเพอวางแผนการจดการเงนและการคนเงน โดยแบงตามเกณฑกลมจงหวดทมสดสวนของผทคางช าระสง และกลมจงหวดทมสดสวนของผคางช าระต า พบวาไมมความแตกตางระหวางผสงอายในสองกลมน กลาวคอผสงอายสวนใหญไมมการท าบญช และผกทคางช าระทงสองกลมไมมการวางแผนการจายเงนคน การใชจายเงนกองทนและการท าบญช จดไววาซอมาเทาไร ไมทาบญช แตรวาทนเทานตองขายเทาไร ไดกาไรกบาท ... ตองประหยด เราตองมวนยการเงน แยกเงนเอาไวสาหรบไปจายคน พอถงเดอนกใหลกไปโอน

กรงเทพฯ: ผกไมคางชาระ

เกบเงนวนละ 100 บาท จากการขายของแยกไว และทาบญชครวเรอน กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกไมคางชาระ

ไมไดทาบญช ไมไดจดและเกบใบเสรจ ขายของไดเมอไหรกเอามาหยอดกระปก เมอถงกาหนดจายกเปดกระปกมาจายคน บางเดอนกพอบางเดอนเปดมากไมพอ กตองรอ

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกคางชาระ ไมไดทาบญช แตแยกเกบไวเอง วาสวนไหนจะเอาไปใชทาอะไร พอใกลๆวนกาหนดสงกตองมานบวาไดเทาไร ถายงไมพอกตองขอลกบาง แตนานๆท สวนใหญกตองหามาใหพอ ใหทนวนทเขานด

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระสง: ผกไมคางชาระ ไมทาบญช ไมเคยทา เงนทไดกเอามาใชรวมกนไปกบทใชจายในครวเรอน กไมไดวางแผนหรอกวาตองเกบเงนไวเทาไหร หรอมกาไรขาดทนเทาไหร เพราะมนใชจายรวมกน ถาเดอนไหนไมพอกขอพลดไปกอน เพราะบางทจาเปนกเอาไปใชจายกอน เชนลกคลอดหลานตองใชเงน กไมพอไปจายกองทน กไมรเหมอนกนวาเขาจะวาอยางไร


63

4.1.3 ประสทธผลของการใชเงนทน

ประสทธผลของการน าเงนทนประกอบอาชพรายบคคลไปใช พบวาสามารถพจารณาไดจาก การเกดอาชพทสรางรายไดใหกบผสงอายทกเงนไปหรอไม และนอกจากเงนทนจะสรางรายไดแกผสงอายแลว ยงสามารถวดประสทธผลจากรายไดวาเพยงพอตอการน ามาช าระคนกองทนหรอไม โดยมรายละเอยดดงน

1. ผกทไมคางช าระสวนใหญน าเงนไปใชในการประกอบอาชพตามทขอทนไป เกดเปนอาชพทสรางรายไดจรง โดยมทงการตอยอดอาชพเดม การประกอบอาชพใหม หรอการเกดอาชพเสรม ซงเปนการน าเงนกจากกองทนไปใชอยางมประสทธผล ในขณะทผกทคางช าระสวนหนงน าไปใชในการประกอบอาชพตามทขอจรง และเกดรายไดจากอาชพนนหรอบางครงอาจยงไมสามารถเกบเกยวผลผลตได เพราะเปนการประกอบอาชพทท าเพยงชวงสนๆ และตองหยดประกอบอาชพเพราะ ปญหาสขภาพทงของตนเองและคสมรส หรอการประสบปญหาภยธรรมชาตไมไดผลผลตตามทตองการ อยางไรกตามทงผทไมคางช าระและผทคางช าระประกอบอาชพไดดมากขนหลงจากไดรบเงนกองทน เชน สามารถจดหาของมาขายไดหลากหลายขน สามารถเพมผลตไดจากการมอปกรณทมประสทธภาพมากขน หรอสามารถจดหาปยหรอเครองมอในการบ ารงรกษาเพอเพมผลผลตทางการเกษตรไดมากขน ทายทสดกสามารถสรางรายไดมากขน แตผกทไมคางช าระเพราะเงนทนสามารถสรางอาชพไดอยางยงยน แตในกลมผกทคางช าระเปนเพราะเงนทนไมกอใหเกดประสทธผล หรอเกดประสทธผลดานอาชพและรายไดแตไมยงยน อยางไรกตามผกทคางช าระสวนหนงน าเงนไปใชไมตรงกบวตถประสงคของกองทน หรอไมไดน าเงนไปใชในการประกอบอาชพเลย เชน น าไปใหลกหลาน น าไปใชหน น าไปใชปรบปรงบาน เปนตน ซงผกในกลมนจดเปนกลมทไมไดน าเงนทนไปใชใหเกดประสทธผลในดานอาชพและรายไดเลย แตกลบเปนการสรางภาระหนใหกบผสงอาย

และเมอพจารณาการประกอบอาชพและการสรางรายไดจากอาชพ ซงเปนผลจากเงนทนทไดรบจากกองทน โดยแบงตามเกณฑกลมจงหวดทมสดสวนของผทคางช าระสง และกลมจงหวดทมสดสวนของผคางช าระต า พบวามความแตกตางระหวางผสงอายในสองกลมน โดยเฉพาะอยางยงผสงอายทคางช าระ พบวาผทคางช าระและอยในกลมจงหวดทมสดสวนผคางช าระต า จะมการน าเงนไปประกอบอาชพจรง แตเปนการประกอบอาชพในระยะสนๆ และเกดรายไดทไมยงยน ในล าดบถดมากจะเปนการน าเงนไปใหลกหรอใชหน ในขณะทผสงอายทคางช าระ และอยในกลมจงหวดทมสดสวนผคางช าระสง พบวาเงนจากกองทนผสงอายไมไดสรางประสทธผลในดานอาชพ เพราะสวนใหญน าเงนไปใหบตรหลาน หรอใชหนสงสด ล าดบถดมาจงเปนการน าเงนไปประกอบอาชพ แตประสบปญหาสขภาพหรอภยธรรมชาต จนตองเลกประกอบอาชพไป โดยรายละเอยดดงแสดงในตารางท 4.3

64

ตารางท 4.3 การสรางอาชพและรายไดจากเงนกองทน

การใชเงนทนเพอการประกอบอาชพและสรางรายไดตามสดสวนทพบมากทสดในแตละกลม


กลมจดหวดทมสดสวนของผทคางช าระสวนบคคลต า

กลมจดหวดทมสดสวนของผทคางช าระสวนบคคลสง


1. ประกอบอาชพตามทตงใจ 2. สรางรายไดจากอาชพและมเงนหมนเวยนหรอมเงนออม

1. ประกอบอาชพตามทตงใจ 2. สรางรายไดจากอาชพและมเงนหมนเวยนหรอมเงนออม


1. น าเงนไปประกอบอาชพทตงใจ แตท าเพยงระยะสน ไมยงยน 2. รายไดไมยงยน หรอรายไดไมแนนอน

1. ไมไดประกอบอาชพตามทขอรบทน 2. ไมเกดรายไดจากเงนกองทน

ขายของมา 20 กวาปแลว ขอทนมาซอของเขาราน ไดทนมากสบาย ไมตองเสยดอก มเงนซอของมากๆ กรงเทพฯ: ผกไมคางชาระ

กรบซอมเสอผาเยบผาขาย นาเงนทไดมาซออปกรณเยบผา ซอจกรเยบ ดาย ผา ทเหลอกเอาไปใชจาย กทาใหเรามทนกสามารถเยบไดหลายตวๆ แตเศรษฐกจไมคอยดขายของไดนอย

กรงเทพฯ: ผกคางชาระ เดมเปนพนกงานบรษท พอเกษยณกมากไดเงนมาลงทนคาขาย แลวตอนนมกาไรกนาไปซอหมมาเลยงเพม

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกไมคางชาระ สามใหก เอามาคาขาย ตอนนนกมสงแตไมนานสามกปวย ไมมใครชวย ทาไมไหว ตอนนกไมไดทาแลว

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกคางชาระ

กมาทานา ซงเปนอาชพเดม ทามานาน ไดเงนมากเอาไปทานาหมด แตนามนทวมนาเสยหายหมด ขาดทน ตอนนกทานาแตมนไมมทน กเลยยงไมรจะเอาเงนทไหนมาจายคน

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระสง: ผกไมคางชาระ กใหลกสะใภ เขาจะใชเงน ตอนนกไมไดทาอะไร อาศยอยกบเขา


65

2. การจายเงนคนกองทน ผกทไมคางช าระเกอบทงหมดสามารถสรางรายไดจากอาชพทท าจากเงนทกไป และสามารถน าเงนรายไดทเกดจากการประกอบอาชพมาสงคนใหแกกองทน มเพยงสวนนอยทอาจมการน าเงนจากบตรหลานมาจายคนบาง ซงกพบในสดสวนทนอยมาก และสวนใหญเกดเฉพาะกรณฉกเฉน นอกจากนมบางคนทน ารายไดจากการท าอาชพอนมาจายคนกองทน เพราะอาชพทท าตองรอระยะเวลาในการเกบเกยวผลผลต เชน ท านา หรอเลยงสตว ในขณะทผกทคางช าระไมสามารถน าเงนมาจายคนกองทนไดเพราะไมไดประกอบอาชพตามทขอทนไปมากทสด และกไมมรายไดจากชองทางอน บตรหลานกไมมความสามารถในการจายเงนคนให สงผลใหผสงอายในกลมนตองคางช าระหนในระยะยาวตดตอกนหลายงวด อยางไรกตามมผทคางช าระหนสวนหนงทมปญหาการจายเงนคนเปนระยะๆ เพราะน าเงนทไดไปประกอบอาชพแตท าไมตอเนอง ตองหยดท างาน รายไดจงไมสม าเสมอ การจายคนจงมการคางช าระเปนระยะสนๆ

เมอวเคราะหการจายเงนคน ซงเปนผลจากเงนทนทไดรบจากกองทน โดยแบงตามเกณฑกลมจงหวดทมสดสวนของผทคางช าระสง และกลมจงหวดทมสดสวนของผคางช าระต า พบวาไมมความแตกตางกนระหวางผสงอายใน 2 กลมน โดยผทคางช าระไมวาจะอยในกลมจงหวดทมสดสวนหนสงหรอหนต า สวนใหญมปญหาการจายคนทคลายกน เพราะไมมรายไดจากการประกอบอาชพหรอมรายไดไมเพยงพอ

การจายเงนคนกองทน ขายของไมกวนกพอจายคนไดแลว ไมเคยตองขอลกมาจาย บางครงยงใหเงนคาเรยนหลาน ชวยลกเขาเพราะพอเขาทางานประจารายไดมนไมมาก เรามเหลอกชวยเขาไป

กรงเทพฯ: ผกไมคางชาระ จายคนไมมปญหา เกบไววนละ 100 บาท ไมถงเดอนกได 1000 บาทไปจายคนแลว

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกไมคางชาระ กมาทาขนม ทาไดเดอนเดยว ภรรยาปวย กไมไดทา อปกรณกยงอย พอไมไดขายรายไดกไมพอหาคนเดยว ตองเอาเงนไปจายคารกษาพยาบาลกอน ไมมเงนจายคนเพราะภรรยากทาขนมไมไดอกเลย

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกคางชาระ เอาเงนไปซอลกววมาเลยง แตมนตองรอนานกวาจะโตพอขายไดหรอใหลกใหม กตองไปรบจางกอสรางแลวน าเงนคาจางมาจายคนกองทน กไมล าบากเพราะขายววไดจะไดเงนเปนกอน

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระสง: ผกไมคางชาระ กมาใหหลาน ปามนทางานอะไรไมไดแลว หลานเขาบอกจะไปจายคนเอง เพราะเขาเอาเงนไปหมดเราไมไดใชเงนกไมตองจาย


66

4.1.4 ผลกระทบ

ผลกระทบทส าคญจากการสนบสนนทนของกองทนผสงอายคอ ผสงอายสามารถประกอบอาชพตามทขอสนบสนนทนไดอยางยงยน มคณภาพชวตทดขน ทงทางดานรางกาย จตใจหรอความสข และเศรษฐกจสงคม

ผกทไมคางช าระ พบวาการไดรบเงนสนบสนนเงนจากกองทนผสงอาย ท าใหเกดอาชพทมรายได ทงอาชพเดมทท าอยแลวใหสามารถท าตอไปไดอยางยงยน หรอผสงอายบางคนไดน าเงนทนไปลงทนท าอาชพใหมหลงจากเกษยณอาย ชวยขยายโอกาสในการท างานตอจากงานเดมทสนสดลง โดยสวนใหญประเมนวาการไดรบเงนจากกองทนผสงอายชวยใหคณภาพชวตตนเองดขน สามารถมงานท า มรายได พงพงตนเองและเกอหนนครอบครวได และทส าคญคอการไดประกอบอาชพและมรายไดกอใหเกดการมสขภาพจตทด เกดความสขและความภาคภมใจ และเกดความมนใจในการด าเนนชวตในวยสงอาย

อยางไรกตาม ผกทคางช าระสวนใหญพบวามคณภาพชวตทดขนหลงจากไดรบเงนทนแตอาจเปนเพยงในระยะสน เพราะมเงนมาใชจายหมนเวยน แตผกในกลมนสวนใหญไมไดน าเงนไปประกอบอาชพหรอประกอบอาชพเพยงชวงสนๆ ท าใหไมมรายไดเพมในระยะยาว และตองคางช าระหนกบกองทน เกดเปนภาวะลกหน ไมมความสขและเกดความกงวลใจ และอาจน าไปสปญหาสขภาพกายและสขภาพจตตามมา อกทงบางกรณกท าใหเกดผลกระทบตอบตรหลานทตองรบจายหนใหกบผสงอาย เกดเปนปญหาครอบครว

เมอวเคราะหผลกระทบตอคณภาพชวตจากการกเงนกองทนผสงอาย โดยแบงตามเกณฑกลมจงหวดทมสดสวนของผทคางช าระสง และกลมจงหวดทมสดสวนของผคางช าระต า พบวาไมมความแตกตางกนระหวางผสงอายใน 2 กลมน โดยผทคางช าระไมวาจะอยในกลมจงหวดทมสดสวนการคางช าระหนสงหรอสดสวนการคางช าระหนต า กพบวาผสงอายทไมคางช าระหนมองวาเงนจากกองทนท าใหคณภาพชวตผสงอายดขนทงในดานอาชพในวยสงอาย มรายไดและมความสขทไดท างาน และในกลมผทคางช าระหนกพอใจทกองทนใหการสนบสนนเงนทนกบผสงอาย แตเนองจากน าเงนทนไปประกอบอาชพเพยงชวงสนๆหรอไมไดน าเงนไปประกอบอาชพเลย จงสงผลใหคณภาพชวตผสงอายดขนเพยงระยะสนๆ แตระยะยาวพบวาท าใหเกดการคางช าระหนท าใหผสงอายกงวลกบการเปนหน เสยชอเสยง และการด าเนนคดหากไมช าระหน สงผลถงคณภาพชวตของผสงอายในระยะยาว

67

ผลกระทบ ขายของทาใหมความสข บางครงกนาเงนไปชวยหลานเรองคาเลาเรยน พอเขาเงนเดอนนอย สขายของไมได กาไรด

กรงเทพฯ ผกไมคางชาระ ชวตดขน มเงนมาหมนเวยนและซออปกรณทาอาชพ กทาใหมรายไดดขนกวาแตกอน

กรงเทพฯ ผกคางชาระ หลงจากไดเงนกจากกองทน ชวตดขนมเงนเหลอเกบเกอบทกเดอน ดใจมากทเขาไมลมผสงอาย แลวเปนเงนทไมมดอก อนนดมากๆ เพราะผสงอายไปกทไหนกไมได กนอกระบบกจายดอกไมไหวแพงมากๆ


จะพยายามหาเงนมาจายใหได เพราะไมอยากเปนหนใคร กงวลเรองนอยบางเนองจากกลววาจะถกดาเนนคด กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกคางชาระ

สะดวกสบายขน มเงนใช ผอนสงไมเสยดอก มทนทาคาขาย

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระสง: ผกไมคางชาระ เงนกองทนดแน ไมมดอกไมมอะไร ไมไดทาใหชวตเราแยลง แตเราโชคไมดเอง ตอนทไมมจายคนหงดหงดจะตาย กลมใจนะ ไมใชไมกลมใจ เครยดมาก ไปหาหมอ หมอใหยาแกเครยดมา


4.2 ผกยมเงนทนประกอบอาชพรายกลม 4.2.1 ขอมลเกยวกบกองทนผสงอาย กองทนผสงอายมการด าเนนการเผยแพรประชาสมพนธขอมลเกยวกบกองทนไปยงกลมเปาหมายคอ ผสงอาย เพอใหผสงอายสามารถเขาถงกองทนได และสามารถน าเงนทนไปใชไดตามวตถประสงคหลกของกองทนผสงอาย ผลการด าเนนการเผยแพรขอมลกองทนจงสามารถแบงออกเปน 2 ดานหลกๆ คอ แหลงขอมลเกยวกบกองทน และ ขนตอนในการด าเนนการขอรบทน อยางไรกตามเนองจากการกยมเงนทนรายกลมไมไดมทกจงหวด ท าใหการศกษาครงนจะน าเสนอเปรยบเทยบระหวางผกรายกลมทไมคางช าระกบผกรายกลมทคางช าระ โดยมรายละเอยดดงน

1. แหลงขอมลเกยวกบกองทนผสงอาย ผลการศกษาพบวา ผสงอายรายกลมรบทราบขอมลเกยวกบกองทนผสงอายจากหลายแหลงเหมอนกบแหลงขอมลของผกรายบคคล เชน จากการประชาสมพนธของเจาหนาทกองทนผสงอายทงในสวนกลางและภมภาค การประชาสมพนธของเจาหนาทรฐทเกยวของ จากผน าชมชนหรอองคกรบรหารสวนทองถน จากการบอกกลาวตอๆกนของเพอนบาน และจาก

68

สมาชกครอบครว ญาตพนอง เปนตน ซงแหลงขอมลทกลาวมาอาจแบงออกไดเปน 2 กลมใหญๆ คอ แหลงขอมลทเปนทางการ (เจาหนาทกองทน เจาหนาทภาครฐ ผน าชมชนหรอองคกรปกครองสวนทองถน เปนตน) และแหลงขอมลทไมเปนทางการ (เพอนบาน บตรหลานและญาตพนอง เปนตน)

ผลการศกษาพบวา ในผกรายกลมทไมคางช าระ รบทราบขอมลเกยวกบกองทนผสงอายจากการประชาสมพนธของเจาหนาทกองทนและเจาหนาทรฐ ซงจดเปนการรบรขอมลจากแหลงขอมลทเปนทางการ ในขณะทผกรายกลมทคางช าระ มการรบรขอมลจากบตรหลานทเปนสมาชกในครอบครว ซงเปนการรบรจากแหลงขอมลทไมเปนทางการ

แหลงขอมลเกยวกบกองทนผสงอาย ทราบจากเจาหนาทกองทน เพราะไปรวมประชมกบชมรมผสงอายแลวเจาหนาทเขามาประชาสมพนธ กเลยทราบวาเขามเงนทนสนบสนนใหผสงอายรวมกลมกนไปทาอาชพ กเลยรวมกลมกน

ผกรายกลมไมคางชาระ ไมรจกกองทนเลย จนลกกบเพอนลก คนในหมบานเดยวกน มาบอกวาเขาใหเงนสาหรบผสงอาย แลวลกกพาพอแมแตละคนไปทาเรองทจงหวด

ผกรายกลมคางชาระ

2. ขนตอนการขอกยมเงน จากกองทนผสงอาย พบวาประกอบดวยขนตอนตางๆ เชนเดยวกบการขอกรายบคคล ดงน การยนค ารองขอกยมเงนทน การเยยมบาน การอนมตเงน การท าสญญาและรบเงน และการช าระเงนคน ซงพบวา

ขนตอนของการเขยนคารองขอกยมเงนทน ผกทไมคางช าระคดวาการเขยนค ารองไมยงยาก และสามารถด าเนนการเองไดโดยชวยๆกนภายในกลม เพราะมสมาชกบางคนของกลมท าอาชพนนอยแลว ท าใหสามารถเขยนรายละเอยดไดไมยาก และแบบค ารองกไมยงยาก ท าใหสมาชกกลมรบทราบเงอนไขในการรบทนด ทงวตถประสงคของกองทนและเงอนไขของกองทน ในขณะทผกรายกลมทคางช าระไมทราบขนตอนเกยวกบการเขยนค ารองขอกเลย เพราะบตรหลานทพาไปกด าเนนการใหทงหมด ผสงอายเพยงลงนามในเอกสารเทานน ท าใหผกไมรบทราบวากองทนใหเงนมาเพออะไร และมเงอนไขใดบางในการรบเงนทนหรอหากไมสามารถจายคนเงนทนได

ขนตอนการเยยมบาน พบวาในสวนของผกรายกลมทไมคางช าระมเจาหนาทมาเยยมทบานเพอสอบถามขอมลกอนทจะไดรบเงน ซงในขนตอนนพบวา จะมความแตกตางกบผกรายกลมทคางช าระ ทไมมเจาหนาทมาเยยมบานเลย

ขนตอนการอนมตเงน การทาสญญาและรบเงนนน พบวาผกรายกลมทไมคางช าระ รายงานวาการอนมตเงนตองรอระยะหนง อยางไรกตามในขนตอนของการท าสญญาและรบเงนกพบวาผกพอใจ

69

และรายงานวาขนตอนรวดเรว ไมยงยาก ในขณะทผกรายกลมทคางช าระพบวาไมทราบขนตอนของการอนมตเงนและการท าสญญาเพราะลกหลานเปนคนท าใหทงหมด นอกจากนในสวนของผค าประกนพบวาผกรายกลมมการแลกเปลยนกนค าประกนใหกนและกนภายในกลม

ขนตอนการชาระเงนคน ผกรายกลมทไมคางช าระกเลอกทจะช าระเงนเองทกองทนผสงอาย ไมยงยากโดยมประธานกลมท าหาทรวบรวมเงนจากสมาชกกลม แลวกน าไปจาย ในขณะทผกรายกลมทคางช าระ จะใหบตรหลานทเปนผน าเงนไปใช เปนผช าระหนคน โดยจะมหนงคนท าหนาทรวบรวมไปสงทจงหวดเชนกน แตกพบปญหาวาคนทรบหนาทไปสงไมไดน าเงนไปจายคนกองทนตามทไดตกลงกนไว จงเกดเปนปญหาหนสนในเวลาตอมา

ขนตอนของการเขยนค ารองขอกยมเงนทน ไมยงยาก เจาหนาทเขากบรการด มาทาเรองขอกทศาลากลาง เอกสารเขาใจไมยาก ชวยกนเขยนทาไดหมด เรากเขยนไปตามทตงใจจะทา เลยไมยาก

ผกรายกลมไมคางชาระ

ลกๆหลานเปนคนพาไปก เขาจดการเอกสารใหหมด เราแคเซนชอแลวกกลบไดเลย เขาเอาเงนไปทาอะไรไมร ลกมาขอกทาใหเขา

ผกรายกลมคางชาระ ขนตอนการเยยมบาน ไปยนคารองไว แลวไมนานกมเจาหนาทมาเยยมทบาน สอบถามวาจะทาอะไร ทาทไหน เคยทาหรอเปลา

ผกรายกลมไมคางชาระ ไมมใครมาหาเลย ไมเคยเจอเจาหนาททบาน ไปเจอทศาลากลางในจงหวดสองครง ลกเขาใหไปเซนชอ

ผกรายกลมคางชาระ ขนตอนการอนมตเงน การท าสญญาและรบเงน กตองรอระยะหนง เพราะเขาตองใหสวนกลางอนมต การทาสญญาและการรบเงนกไมยาก เรากชวยกนคาใหกนเองในกลม หมนเวยนกนไป

ผกรายกลมไมคางชาระ ไมรเรองเลย เพราะลกๆเขาจดการใหหมด เขากมาบอกวาตองไปลงชอในหนงสอ ตองไป 2 ครง แลวกไมรเลยวาเปนยงไงตอ


70

ขนตอนการช าระเงนคน หวหนากลมเขาเกง เขาจะมารวบรวมทกเดอนกอนถงวนกาหนด แลวเขากเอาไปจดการใหเรยบรอย ไมเคยขาดสง เพราะหวหนาเขาจะมาถามกอนลวงหนาเผอใครมปญหาอะไร

ผกรายกลมไมคางชาระ ไมทราบ ลกๆเขาบอกจะไปจายเอง กเหนวาฝากคนทอยทจงหวดเปนคนไปจายคนทกองทน แลวเขากไมเอาไปจายให หลงๆเลยไมมใครจาย



การศกษาประสทธภาพของกองทนผสงอายจะพจารณาจากสองสวนคอ การน าเงนทนไปใช และการวางแผนการใชเงนหรอการท าบญชควบคมการใชจาย โดยมรายละเอยดดงน

1. ผลการศกษาประสทธภาพในการใชเงนทนของผสงอายมความแตกตางกนในกลมผกทไมคางช าระ และผกทคางช าระ โดยผกรายกลมทไมคางช าระไดน าเงนทนไปประกอบอาชพตามทยนค ารองมาจรง แตไมไดท ารวมกนเปนลกษณะกลม เนองจากมปญหาเรองสถานทในการใชประกอบอาชพ จงตกลงแบงเงนทนแลวแยกกนไปประกอบอาชพของตวเองเหมอนกบการกรายบคคล ดงนนประสทธภาพในการรบเงนทนกอาจไมตรงตามวตถประสงคของกองทน ทตองการใหใชเงนรวมกนเพอสรางโอกาสในการประกอบอาชพรวมกนทยงยน และกอเกดรายไดทมนคง จากเงนทนทมขนาดใหญขนเมอเปรยบเทยบกบวงเงนของการกรายบคคล ในขณะทผกรายกลมทคางช าระ พบวาลกหลานไดแบงเงนกนแลวน าเงนไปทงหมด จงท าใหไมมการน าเงนไปประกอบอาชพตามวตถประสงคของกองทน การใชเงนจงไมมประสทธภาพตามทกองทนก าหนด

การใชเงนทน เงนทไดกแบงกนไป แลวตางคนตางไปประกอบอาชพของตนเองตามถนด เพราะมปญหาเรองสถานทประกอยอาชพ จงไมสามารถทาอาชพทตงใจจะทารวมกนได แตกตกลงกนวาไดเงนมาแลวและกตงใจอยากลงทนทาอาชพ อกทงตองใชคนกองทนจงตองนาไปทาอาชพใหมรายได

ผกรายกลมไมคางชาระ ลกๆเขาเอาเงนไปหมด เรากแกแลวไมไดอยากทาอะไรแลว ลกเขาเอาเงนไปเขากเอาไปใชจายในครอบครวเขา เขามาขอใหชวยกชวยเขาไป


71

2. การใชจายเงนของผสงอายพบวา ผกรายกลมทไมคางช าระจะมการท าบญชรบจายในบางคน สวนบางคนกแยกเงนเอาไวเพอสงใหหวหนากลมรวบรวมไปจายคนกองทน ในสวนของผกรายกลมทคางช าระ เนองจากไมไดน าเงนมาใชในการประกอบอาชพ และใหเงนกบบตรหลานทงหมดจงไมมการใชเงนของกองทน


ประสทธผลของกองทนในการใหกยมรายกลมจะพจารณาจากการเกดอาชพหรอมรายไดตามวตถประสงคของกองทนหรอไม นอกจากนยงพจารณาถงความสามารถในกาช าระเงนคนกองทนจากการประกอบอาชพนนๆดวยโดยมรายละเอยดดงน

1. การสรางอาชพและรายไดจากเงนทน พบวาผกรายกลมทไมคางช าระน าเงนไปประกอบอาชพจรง แมวาจะไมไดรวมกนท าอาชพตามทเสนอกบกองทน จงท าใหเกดอาชพหรอตอยอดอาชพเดมทท าอย จนเกดเปนรายไดจากอาชพทไดน าเงนทนไปใชจาย ในขณะทผกรายกลมทคางช าระไมมการน าเงนไปใชในการประกอบอาชพ ซงสงผลใหไมมประสทธผลจากการใชเงนของกองทน และนอกจากจะไมมรายไดเพมในกลมผสงอายทกเงนแลว ยงเกดเปนภาระหนสนจากการกเงนกองทนไปใชผดวตถประสงคอกดวย

2. การจายเงนคนกองทนพบวา ผกรายกลมทไมคางช าระสามารถน าเงนรายไดทเกดจากการประกอบอาชพมาคนใหแกกองทน ในขณะทผกรายกลมทคางช าระไมสามารถน าเงนมาจายคนกองทนไดเพราะไมไดประกอบอาชพตามทขอทนไป และกไมมรายไดจากชองทางอน บตรหลานทน าเงนไปกไมมความสามารถในการจายเงนคนให สงผลใหผสงอายในกลมนจะคางช าระหนในระยะยาวตดตอกนหลายงวด

การสรางอาชพและรายไดจากเงนทน แตละคนกนาเงนไปประกอบอาชพทตนเองถนด กดนะไดมทนหมนเวยน กทาใหมรายไดเพม

ผกรายกลมไมคางชาระ ลกๆเขาเอาเงนไปหมด เรากแกแลวไมไดอยากทาอะไรแลว ลกเขาเอาเงนไปเขากเอาไปใชจายในครอบครวเขา เขามาขอใหชวยกชวยเขาไป

ผกรายกลมคางชาระ การจายเงนคนกองทน ทกเดอนกจะเกบเงนทไดจากการทาอาชพของแตละมาจายคนกองทน ไมลาบากเพราะสวนใหญกมรายไดพอจายคน หวหนากจะรวบรวมมาจาคนให

ผกรายกลมไมคางชาระ กไมร คดวาลกจายเพราะเขาเอาเงนไป เขารบปากวาจะจดการเอง เรากไมมรายไดอะไรไมไดทางานอะไร


72


ผลกระทบทส าคญจากการสนบสนนทนของกองทนผสงอายคอ ผสงอายสามารถประกอบอาชพตามทขอสนบสนนทนไดจนถงปจจบน โดยเฉพาะอยางยงผกรายกลมทไมคางช าระหน เกดความยงยนในการท างานและมรายไดแมวาจะไมใชอาชพทท ารวมกน แตกยงดและชวยเหลอกนในการท าอาชพของแตละคน เพราะตองรวมกนจายเงนคนใหกองทน โดยประเมนวาการไดรบเงนจากกองทนผสงอายชวยใหคณภาพชวตตนเองดขน สามารถมงานท า มรายได พงพงตนเองและเกอหนนครอบครวได และทส าคญคอการไดประกอบอาชพและมรายไดกอใหเกดการมสขภาพจตทด มความสข และเกดความภมใจในตนเอง รสกมคณคา

อยางไรกตาม ผกรายกลมทคางช าระพบวาเงนทนทได นอกจากจะไมกอใหเกดคณภาพชวตทดขนแลว ยงกลบท าใหมหนสนโดยไมไดใชจายเงนทนเลย สงผลกระทบตอคณภาพชวตคอ เกดความกงวลใจจากการถกด าเนนคดความ ตลอดจนเกดการสญเสยความสมพนธทในครอบครวและเพอนบาน ทรวมกลมกนไปกเงนจากองทน

ผลกระทบ ไดทางานมความสข หลงจากไดเงนกจากกองทน ชวตดขนมเงนเหลอเกบ ทาใหเรามเงนทนหมนเวยน

ผกรายกลมไมคางชาระ

กลมใจ ไมรเลยวาลกไมสงเงน มารตอนมจดหมายมาทวง มเจาหนาทมาทบาน กไมรจะทายงไง ไมมเงนจาย เรากไมเคยไดเอาเงนมาใช

ผกรายกลมคางชาระ จะพยายามหาเงนมาจายใหได เพราะไมอยากเปนหนใคร กงวลเรองนอยบางเนองจากกลววาจะถกดาเนนคด

กลมจงหวดทมสดสวนคางชาระตา: ผกคางชาระ เงนกองทนดแน ไมมดอกไมมอะไร ไมไดทาใหชวตเราแยลง แตเราโชคไมดเอง ตอนทไมมจายคนหงดหงดจะตาย กลมใจนะ ไมใชไมกลมใจ เครยดมาก ไปหาหมอ หมอใหยาแกเครยดมา


เมอวเคราะหผลกระทบตอคณภาพชวตจากการกเงนกองทนผสงอาย โดยแบงตามเกณฑกลมจงหวดทมสดสวนของผทคางช าระสงและกลมจงหวดทมสดสวนของผคางช าระต า พบวาไมมความแตกตางกนระหวางผสงอายใน 2 กลมน โดยผทคางช าระไมวาจะอยในกลมจงหวดทมสดสวนหนสงหรอหนต า กพบวาผสงอายมองวาเงนจากกองทนท าใหคณภาพชวตผสงอายดขนในระยะสน แตระยะยาวพบวาการคาง

73

ช าระหนท าใหผสงอายกงวลกบการเปนหน และการด าเนนการหากไมช าระหน และอาจสงผลถงคณภาพชวตของผสงอายในระยะยาว

4.3 โครงการทขอรบการสนบสนนทน 4.3.1 ขอมลเกยวกบกองทนผสงอาย

กองทนผสงอายมการด าเนนการเผยแพรประชาสมพนธขอมลเกยวกบกองทนไปยงกลมเปาหมาย ทด าเนนโครงการเกยวกบสงอาย ซงประกอบดวย หนวยงานภาครฐ องคกรภาคเอกชน องคกรผสงอาย และชมรมผสงอาย โดยมเปาหมายเพอใหผสงอายสามารถเขาถงกองทนได และสามารถน าเงนทนไปใชไดตามวตถประสงคหลกของกองทนผสงอาย เชนเดยวกบการสนบสนนเงนทนเพอประกอบอาชพ ผลการด าเนนการเผยแพรขอมลกองทนจงสามารถแบงออกเปน 2 ดานหลกๆ คอ แหลงขอมลเกยวกบกองทน และ ขนตอนในการด าเนนการขอรบทน โดยมรายละเอยดดงน

1. แหลงขอมลเกยวกบกองทนผสงอาย ผลการศกษาพบวา หนวยงานหรอองคกรทด าเนนการดานผสงอาย สวนใหญรบทราบขอมลจากเจาหนาทกองทนผสงอาย และเจาหนาทภาครฐทเกยวของ ซงจดเปนแหลงขอมลทเปนทางการ ทงนเนองจากการด าเนนการดานผสงอายของหนวยงาน องคกรและชมรมผสงอาย กเปนการด าเนนการทเปนรปแบบเครอขาย โดยมการจดประชมเพอการประชาสมพนธขอมลขาวสารทเกยวของกบงานดานผสงอาย ซงจะเหนไดจากการประชมในระดบจงหวดทเปนความรบผดชอบของสวนงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยในระดบจงหวด และการประชมของสาขาสภาผสงอายในแตละจงหวด การประชมเครอขายชมรมผสงอายหรอการนเทศงานดานชมรมผสงอายในแตละจงหวด ซงในเกอบทกจงหวดพบวา ไดมการใชชองทางเหลานในการประชาสมพนธขอมลเกยวกบกองทนผสงอายไปสกลมเปาหมายของการสนบสนนโครงการ

แหลงขอมลเกยวกบกองทนผสงอาย ทราบจากเจาหนาท เพราะทางเจาหนาทเขาออกพนทแลวกประชาสมพนธ กเลยทราบวาเขามกองทนใหการสนบสนนการทางานดานผสงอาย ไปประชมชมรมผสงอายทอนามยแลวมเจาหนาทมาประชาสมพนธวา มกองทนใหผสงอายกยมเลยสนใจมาก

รมาจากเทศบาล เจาหนาทเขามาประชาสมพนธตอนไปประชมทเทศบาล

รจากการทเราเขาไปตดตองานกบพฒนาสงคมในจงหวดบอยๆ เจาหนาทเขาเลยบอกใหทราบ ทราบจากชมรมผสงอายทเขาไดรบการสนบสนนมากอน แลวเขากมาจดอบรมเกยวกบการเขยนโครงการเพอขอทน

ผขอสนบสนนทนประเภทโครงการ

74

2. ขนตอนการขอรบการสนบสนนโครงการ จากกองทนผสงอาย พบวาประกอบดวยขนตอนตางๆ ดงน การเขยนโครงการเพอขอรบการสนบสนนทน โดยตองมรายละเอยดของขอเสนอโครงการตามทกองทนผสงอายไดก าหดไว หลงจากนนเจาหนาทกองทนจะท าหนาทตรวจสอบความถกตองของรายละเอยดของขอเสนอโครงการ เชน ลกษณะโครงการ กจกรรมทท า เปนตน เพอด าเนนการสงไปยงกองทนผสงอายในสวนกลาง เพอด าเนนการพจารณาและเสนอคณะกรรมการกลนกรอง เพอท าการขอใหผขอรบการสนบสนนทนแกไขรายละเอยดในโครงการ และเมอโครงการไดรบการอนมตกจะมการท าสญญารบเงนอดหนนโครงการ และเมอด าเนนโครงการเสรจสนแลวกจะตองท ารายงาน/ประเมนผลตามรยะเวลาทก าหนด

ซงจากขนตอนในการด าเนนการเหลานพบวา ผขอรบการสนบสนนทนสามารถแบงไดเปน 2 กลมใหญๆ คอ 1) องคกรหรอผขอรบการสนบสนนทนทด าเนนการโดยผสงอายทเปนชาวบานธรรมดา ไมมความรเกยวกบการเขยนโครงการ และ 2) องคกรหรอผขอรบการสนบสนนทนทด าเนนการโดยผทมความรเกยวกบการเขยนโครงการ เชน ขาราชการเกษยณ เจาหนาทหรอขาราชการในระดบทองถน เปนตน ซงผลการศกษาพบวาในขนตอนของการเขยนโครงการ สวนใหญหากเปนผสงอายทไมมประสบการณหรอความรเกยวกบหลกการเขยนโครงการ เชน ไมใชอดตขาราชการ แมวาจะผานการอบรมการเขยนโครงการแลวกตาม กจะพบวาการเขยนขอเสนอโครงการเปนเรองยาก มรายละเอยดมาก ท าใหเปนขอจ ากดในการขอรบการสนบสนนทน หรอหากสนใจกตองหาผชวยในการเขยนโครงการ ในขณะทองคกรหรอชมรมทด าเนนการโดยผทมความรเกยวกบการเขยนโครงการ สวนใหญสามารถท าขอเสนอโครงการไดตามทก าหนด แตกมความคดเหนวารายละเอยดคอนขางมากเชนเดยวกน นอกจากนผขอสนบสนนทนในการด าเนนโครงการทงสองกลม รายงานวาในขนตอนของการพจารณาโดยสวนกลาง มกมการใชเวลาในการพจารณานาน ท าใหการด าเนนกจกรรมลาชา และสวนใหญรายงานวากองทนผสงอายมการปรบแกเกยวกบงบประมาณของโครงการมากทสด ท าใหบางครงเกดผลกระทบตอกจกรรมของโครงการ และอาจสงผลตอประสทธภาพและประสทธผลของโครงการ ทจะตองพยายามปรบเปลยนกจกรรมใหสอดคลองกบงบประมาณทไดรบ และอาจท าใหโครงการไมบรรลวตถประสงคหรอขาดความยงยน

ขนตอนการขอรบการสนบสนนโครงการ การเขยนโครงการทางกลมพอทาได เพราะสวนใหญเปนอดตขาราชการคร แตถาชมรมทเขาเปนชาวบานธรรมดากยากอยเหมอนกน เพราะมนมรายละเอยดเยอะ เขาใจยาก แลวทสาคญของกองทนผสงอายคอรอนานมากกวาจะอนมต บางทรอจนลมไปแลว เขาจะไปพจารณาทสวนกลางกเขาใจวาทวประเทศ ตองไปเขาควรอกน ทมปญหาอกดานหนงคอมขอแกไขหลายรอบ สวนใหญเปนจานวนผเขารวมกจกรรมทแจงมาวามากเกนไป หรอบางครงกงบดานอาหารสงเกนไป หรอไมกขอลดการจดกจกรรมจาก 2 วนเหลอวนเดยว บางครงกจดลาบาก เพราะวนเดยวผสงอายเขายงไมทนจะจาหรอเขาใจ กมาใหลงมอปฏบตมนกทาไม คอยไดตามทวางแผนไว แตเขาใหมาแคนเรากตองพยายามทาใหสาเรจ ชวยๆกนระดมเงนเพม หรอจดหาอาหารมากนเอง เปนตน

75

ขนตอนยงยากมาก ลงรายละเอยดมาก บางครงผสงอายไมเขาใจ เงนทไดกใหไมมาก แจงแกไขกนทางโทรศพทพอสงไปกมโทรมาแกอก สวนใหญกไมไดอธบายเหตผล คดวากรรมการเขาอยทกรงเทพเขาไมเขาใจสภาพในพนท เลยทาใหอนมตลาชา กวาจะไดเงนบางครงกจกรรมทวางแผนไวกทาไมไดเพราะตดหนาฝน กองทนดทใหการสนบสนนโครงการเกยวกบผสงอาย เราทางานดานนกอยากไดจากแหลงทนนเพราะตรงกบกจกรรมททา แตคดวาคนทางานอกมากในทหางไกลยงไมร เขาไมถง อปสรรคสาคญนาจะเปนการเขยนโครงการททาไมคอยได ผสงอายเขาปฏบตไดแตเขยนโครงการตองหาผชวย



ประสทธภาพของโครงการจะพจารณาจากการน าเงนไปใชในการด าเนนกจกรรมเกยวกบการสงเสรมผสงอาย ในดานตางๆ โดยผลการศกษาพบวา สวนใหญหนวยงานหรอองคกรไดน าเงนไปใชในการท ากจกรรมตามทเสนอขอไปกบกองทนตามททางกองทนไดอนมตมา แตเนองจากแตละโครงการจะไดรบการพจารณาทนทแตกตางกนไป ดงนนบางครงหากคณะกรรมการมการตดงบประมาณทคอนขางมากกอาจสงผลตอประสทธภาพในการด าเนนงาน ทอาจตองปรบเปลยนวตถประสงคและขนตอนการด าเนนการไปใหสอดคลอง ซงกอาจเปนการใชเงนทไมเปนไปตามแผนทกลมหรอองคกรดานผสงอายตงใจไว อยางไรกตามเนองจากการสนบสนนทนประเภทนไมตองคนเงน แตตองมการสงรายงานการประเมนผลการด าเนนงาน ซงรวมถงการใชจายเงนใหกองทนผสงอายตรวจสอบดวย ดงนนทกโครงการทไดรบอนมตสวนใหญกจะด าเนนการตามแผนจนส าเรจ

ประสทธภาพ นาเงนไปใชจรงตามทขอไป แตบางครงกตองปรบเปลยนกจกรรม จานวนวนตามทไดรบอนมตเงนมา หากหาเงนจากแหลงอนไมได รบเงนมาแลวกตองทาจนสาเรจ กทาเตมทเทาททาได เพราะบางครงเงนมาชาไปจนขามป เรากตองรบดาเนนการเพราะมนจะไมทนกบชวงเวลาทเรากาหนด คอตองกอนหนาฝนไมทนเขาพนทไมได แลวเรากตองสงรายงานประเมนผลเขา เงนกใชตามแผนทไดรบอนมตมา หากไมพอกหาแหลงอน เรยไรกน เอาเงนเขามาแลวลาบากอยางไรกตองทา


76


ผลการศกษาประสทธผลจากการสนบสนนโครงการดานผสงอายของกองทนพบวา ไดกอใหเกดกจกรรมของชมรมทเปนการสงเสรมผสงอายในดานตางๆ ตามกรอบของกจกรรมทกองทนผสงอายใหการสนบสนน เชน การสงเสรมอาชพ การสงเสรมดานสขภาพ และการดแลสขภาพ กจกรรมการสรางคณคาและอนรกษภมปญญาทองถน ทเปนการสงเสรมการชใหเหนการเปนคลงปญญาของผสงอายในชมชน ผสงอายและองคกรทด าเนนงานดานผสงอายตางมความพอใจตอการสนบสนนเงนทนของกองทนผสงอาย เพราะไดกอใหเกดความยงยนในการด าเนนการขององคกร และเกดการมสวนรวมของคนในชมชน โดยเฉพาะผสงอายในการด าเนนการขององคกร หรอของชมชนดวย นอกจากนหลายๆกจกรรมทกองทนใหการสนบสนน กกลายเปนกจกรรมทยงยนทชมชนยงคงด าเนนการอยางตอเนอง

ประสทธผล กองทนดมากทใหการสนบสนนกจกรรมของผสงอาย เพราะผสงอายทมารวมกจกรรมไดมาพบกน แลกเปลยนความรกน หลายๆคนกไดนาความรทไดจากการเขาอบรมมาทาอาชพเสรมอยทบาน สรางรายไดเพม มรายไดเปนของตนเองไมตองพงพาลกหลานมาก ผสงอายอยากมารวมกจกรรมมากจนเกนจากงบประมาณทเราไดจากกองทน แตกพยายามจะรบใหหมด กตองมาเรยไรเงนกน ชวยๆงานกนจนสาเรจ ผสงอายพอใจมาก ทกวนหลงจากหมดโครงการแลวกยงมาออกกาลงกายดวยกน มากบางนอยบาง แตกยงพยายามทากนตอ เพราะมนทาใหมความสข ชวงไหนไมจดกจะถามถง

ผสนบสนนประเภทโครงการ


ผลกระทบทส าคญจากการสนบสนนทนประเภทโครงการของกองทนผสงอายคอ องคกรหรอหนวยงานดานผสงอายมความยงยนและสามารถด าเนนกจกรรม ท าใหผสงอายทเปนกลมเปาหมายในการด าเนนกจกรรมมคณภาพชวตทดขนในดานตางๆ ตามกจกรรมททางกองทนใหการสนบสนน เชน สามารถประกอบอาชพตามทไดรบการอบรม มความรเกยวกบการดแลสขภาพ ไดรวมในการอนรกษวฒนธรรมของชมชน ซงเปนไปตามวตถประสงคของกองทน

77

4.4 สรปผลการด าเนนงานของกองทนผสงอาย

จากการด าเนนงานสนบสนนเงนทนผสงอายใน 3 กจกรรมหลก คอ การใหเงนกเพอประกอบอาชพรายบคคล การใหเงนกเพอประกอบอาชพรายกลม และการใหการสนบสนนเงนทนประเภทโครงการ สามารถสรปไดดงน

การสนบสนนดานเงนทนกยมประกอบอาชพรายบคคลและรายกลม พบวาผสงอายรบรขอมลจากแหลงขอมลทเปนทางการและไมเปนทางการ อยางไรกตามการรบรขอมลกองทนจากแหลงขอมลทไมเปนทางการมความสมพนธกบคณภาพขอมล สงผลใหผสงอายรบรขอมลท ไมถกตองจนกอใหเกดการคางช าระหน ดงนนการประชาสมพนธขอมลเกยวกบการกยมเงนทนทถกตอง และการใหขอมลทถกตองโดยเจาหนาทในตอนทผสงอายมายนค ารองจงมความส าคญในการเพมประสทธภาพของกองทนและลดปญหาการคางช าระหนได นอกจากนในขนตอนเกยวกบการขอรบการสนบสนนทน พบวาผสงอายสวนใหญพอใจกบรปแบบและบรการททางกองทนด าเนนงานอยในปจจบน และสามารถด าเนนการไดเองหรอมบตรหลานชวย ตลอดจนสวนใหญเจาหนาทกองทนใหการชวยเหลอด แตจะพบปญหาความลาชาในการพจารณาอนมตเงนทน และชองทางในการจายเงนคนทมปญหาในกลมผทอยหางไกล ในดานประสทธภาพของการใชเงนทนกพบวาผทใชเงนทนไปเพอการประกอบอาชพจรงกจะสามารถสรางรายได และสามารถน าเงนมาจายคนกองทนได ยกเวนวาจะเกดปญหาระหวางด าเนนการประกอบอาชพ เชน ภยพบต การเจบปวย การขาดความรความช านาญในอาชพ และปญหาเศรษฐกจตกต า เปนตน แตหากน าเงนทนไปใชผดวตถประสงคของกองทน กท าใหเกดปญหาการคางช าระหน เพราะสวนใหญจะใชไปกบกจกรรมทไมกอใหเกดรายได เชน ใหบตรหลาน จายหนนอกระบบ ปรบปรงทอยอาศย เปนตน ดงนนประสทธผลและผลกระทบของกองทนกเปนไปตามประสทธภาพในการน าเงนทนไปใช คอจะชวยพฒนาคณภาพชวตผสงอายหากสามารถน าไปประกอบอาชพ สรางรายได หรอจะท าใหผสงอายเกดความวตกกงวลจากการเปนหน ดงนนการคดเลอกผสงอายทตองการประกอบอาชพจรงและกลไกในการตดตามหน กเปนเงอนไขทส าคญในการเพมประสทธภาพของกองทน และใหการด าเนนการของกจกรรมบรรลวตถประสงคของกองทนอยางแทจรง

ในสวนของการสนบสนนเงนทนประเภทโครงการ พบวาการรบรขอมลสวนใหญมาจากแหลงขอมลทเปนทางการ จงท าใหผรบบรการของกองทนประเภทนรบทราบของมลและเงอนไขของกองทนด อกทงเปนเงนทนทไมตองจายคนจงไมมปญหาการคางช าระหน แตพบวาการด าเนนงานของกองทนทยงพบวาเปนอปสรรคในการด าเนนงานของกองทนคอ การก าหนดรายละเอยดทคอนขางมากเก นไป เปนทางการผสงอายไมเขาใจรายละเอยดในแบบฟอรมการขอรบการสนบสนนทน ท าใหหนวยงาน หรอองคกรดานผสงอายสวนใหญทเปนชาวบานธรรมดา ไมมความรเกยวกบการเขยนโครงการ เขา ไมถงกองทน ดงนนการปรบปรงขนตอนการขอสนบสนนโครงการ โดยเฉพาะรายละเอยดในการเขยนโครงการมความส าคญทจะท าใหผสงอายเขาถงการสนบสนนทนของกองทนผสงอายไดมากขน นอกจากนในขนตอนของการพจารณาอนมตเงนทนกพบวามความยงยาก ใชเวลานาน และยงไมเปนระบบมากนก โดยเฉพาะการแกไขปรบปรงโครงการ ท าใหบางครงผสงอายตองพยายามด าเนนกจกรรมไปตามทไดรบอนมตจนสงผลกระทบตอคาใชจายและวตถประสงคหลกของกจกรรม โดยเฉพาะการตดงบประมาณหรอจ านวนวนในการด าเนนงาน เปนตน ดงนนการก าหนด

78

รายละเอยดในการสนบสนนทนในแตละหมวดหมของการใชจายเงน กอาจเปนชองทางหนงท ท าใหการด าเนนงานมประสทธภาพมากขน นอกจากนในสวนของประสทธภาพและประสทธผล และผลกระทบจากการด าเนนโครงการ พบวา สวนใหญจะด าเนนโครงการจนส าเรจตามทไดรบอนมตมา และกอใหเกดผลกระทบตอคณภาพชวตของผสงอายในดานตางๆ ขนอยกบกจกรรมของแตละโครงการ ดงนนผลระทบทเกดขนจะยงยนหรอไมกขนอยกบประสทธภาพและประสทธผลในการด าเนนงาน ซงเปนผลโดยตรงจากกระบวนการท างานของกองทนและขอก าหนดของกองทน นอกจากนมาตรการทส าคญทท าใหการด าเนนการโครงการเปนไปอยางมประสทธภาพและมประสทธผล คอการก าหนดใหแตละโครงการตองสงรายงานผลการประเมนโครงการ แตสวนใหญเปนการรายงานโดยผจดกจกรรมเอง ขาดการประเมนจากภายนอกหรอจากเจาหนาทของกองทน จงท าใหการใชมาตรการนในการเพมประสทธภาพในการด าเนนการของกองทนยงไมมความชดเจน

บทท 5 สาเหตและปจจยทกอใหเกดการคางช าระหน

จากการกยมเงนเพอประกอบอาชพ

81

บทท 5 สาเหตและปจจยทกอใหเกดการคางช าระหนจากการกยมเงนเพอประกอบอาชพ

กจกรรมหลกดานหนงของกองทนผสงอายคอ การใหบรการกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคล (คนละไมเกน 30,000 บาท) และรายกลม (กลมละไมนอยกวา 5 คน โดยไดเงนทนไมเกน 100,000 บาทตอกลม) ซงผกจะตองน าเงนมาช าระคนเปนรายงวด ภายในระยะเวลา 3 ป นบจากวนท าสญญาโดยไมคดดอกเบย อยางไรกตามการคางช าระหนจากการกยมเงนทนเพอประกอบอาชพ (คางช าระตดตอกนตงแต 2 งวดขนไป) สงในชวงการด าเนนการทผานมา ซงอาจสงผลตอสภาพคลองของกองทน ดงนนเพอใหกองทนผสงอายสามารถลดปญหาหนคางช าระ และสามารถด าเนนการตามวตถประสงคไดอยางยงยน การศกษาสาเหตและปจจยทคางช าระหนจงมความส าคญมาก โดยการศกษาครงนจะแบงประเภทของสาเหตและปจจยทคางช าระหนตามแนวคดเกยวกบหนมปญหา (ประเวช สพรรณพยคฆ, 2554) ไดดงน 5.1 ปจจยภายนอก ซงไดแก

5.1.1 ภยธรรมชาต โดยกรณทพบจากการศกษาไดแกกรณแผนดนไหว ท าใหบานพงและตองใชเงนจ านวนมากในการซอมแซมบาน ท าใหคางช าระหน และกรณน าทวม ท าใหผลผลตเสยหาย ไมสามารถเกบเกยวผลผลตได ไมสามารถช าระเงนไดตามก าหนด ภยธรรมชาต แตผมมาขอหยดไปสามเดอน ถาจาไมผด วนท 15-16 พฤษภา เพราะวนท 5 แผนดนไหว บานผมพง รวผม โคมไฟผมพง เสาหก เดยวนผมเหลอหนสนอย หมนสองพนบาทนะ ผมจายไป 18 เดอนแลว ทหยดไปสามเดอนนครงเดยว ปกตจายมาตลอด ทหยดไปน มนจาเปนจรงๆ เพราะแผนดนไหว

จงหวดทมสดสวนของผทคางชาระสวนบคคลตา 5.1.2 ภาวะเศรษฐกจตกต า ปจจยภายนอกทไมสามารถควบคมไดซงผสงอายไดกลาวถงอก

กรณหนง ทเกยวของกบการประกอบอาชพ ไดแก ขายของไดนอยลง หรอสนคาราคาตกต า รายไดจงลดลงหรอรายไดไมเปนตามทคาดหวงและน าไปสการคางช าระหน อยางไรกตามสาเหตการคางช าระหนจากปจจยภายนอกนมกเกดขนหลงจากทผกไดน าเงนไปลงทนประกอบอาชพตามแผนแลว แตอาจไดผลผลตนอยหรอไมไดผลผลตเลย หรอยงคงประกอบอาชพไดแตตองน าเงนรายไดไปใชจายอยางอน ดงนนลกหนในกลมนมกจะคางช าระหนไมนาน หรอพกช าระหนระยะหนง จากนนกจะน าเงนมาจายคน ซงอาจพบวาเปนการจายทไมตอเนอง

82

ภาวะเศรษฐกจ มปญหานดหนอย เพราะขนมขายไมคอยได เศรษฐกจไมคอยจะด

จงหวดทมสดสวนของผทคางชาระสวนบคคลสง

ขายของยาก หางขนเตมไปหมด กาไรกนอยลงมาก บางเดอนกมพอจาย บางเดอนขายแทบไมไดเลย กรงเทพฯ

5.2 ปจจยดานตวลกหน

ซงไดแกสถานการณทเกยวของกบตวผกยม เชน มปญหาสขภาพของตนเองหรอสมาชกในครอบครว การขาดความรหรอประสบการณในอาชพ การขาดการวางแผนทางดานการเงน การน าเงนทกไปท าอยางอนทไมใชการลงทนในการประกอบอาชพ (เชน ใชหนนอกระบบ ซอรถจกรยานยนต ใชจายในครวเรอน) การน าเงนทกยมไปใหลกหลานหรอสมาชกในครอบครวคนอนใช การฝากเงนใหผอนน ามาสงคนกองทนแตบคคลนนไมน าเงนมาช าระคน เปนตน

5.2.1 ปญหาสขภาพของผสงอายหรอคสมรส เปนสาเหตทส าคญทท าใหเกดการคางช าระหนทส าคญ เนองจากผสงอายสวนใหญมความเสยงทจะเกดปญหาเกยวกบสขภาพ ทงการเจบปวย ความพการและอาจถงขนเสยชวต โดยพบวาปญหาสขภาพมกน าไปสการคางช าระหนระยะยาว เพราะสวนใหญผสงอายจะไมสามารถกลบมาประกอบอาชพไดอก นอกจากนนยงตองใชเงนไปกบการรกษาพยาบาล ท าใหเงนทนทใชไปไมสามารถสรางรายไดอยางยงยน หรอเกดรายไดและสรางอาชพเพยงระยะสนๆ

ปญหาสขภาพ ทขาดสงไปเพราะไปผาคอมา แลวกตองมาพกฟนอก ทาใหไมไดขายของเปนเดอนๆ รายไดกเลยขาดไป จงไมมโอกาสไดไปจายคนตามกาหนด ลกกเลยปลอบวาไมเปนไรหรอกแม กบอกเขาไปตรงๆวาไปผาคอมา เพงกลบจากโรงพยาบาล แตตอนนกหายดแลว กลบมาขายของไดแลว กจะกลบมาจายคนใหครบ

จงหวดทมสดสวนของผทคางชาระสวนบคคลสง ความจรง ครงนมนจะไมมปญหาเลย ถาไมมเรองสขภาพทจะพการอยแลว ปญหามนอยทเขา เขานมนราย ถามนเดนไมไดนกแยนะ


คณตาปวยทาใหมคาใชจายสง บางวนถาขายพวกกบขาวไมไดกไมมเงนจาย จงหวดทมสดสวนของผทคางชาระสวนบคคลตา

83

5.2.2 การน าเงนทนไปใชผดวตถประสงค เปนสาเหตทส าคญทท าใหเกดการคางช าระหนระยะยาว พบวาผสงอายสวนใหญในกลมนกเงนเพอใหบตรหลาน และการกเงนไปใชหนนอกระบบหรอใชจายในครวเรอน ซงผสงอายในกลมนไมไดมความตงใจทประกอบอาช พมาแตตน หรอรบทราบขอมลจากแหลงขอมลทไมเปนทางการท าใหมการบดเบอนขอมล ไมเขาใจวตถประสงคของกองทนทตองการใหน าเงนทนไปประกอบอาชพและตองจายคน ดงนนเงนทไดจงถกน าไปใชในกจกรรมอนทไมกอใหเกดรายได ไมมการประกอบอาชพจรง ในทสดกไมมเงนมาช าระหน แตกลบเปนการเพมหนใหกบผสงอาย และสวนใหญผสงอายในกลมนกไมมรายไดจากแหลงอนเพราะสวนใหญไมไดประกอบอาชพแลว อกทงมกเกดจากผสงอายทมความเขาใจวาเงนกจากกองทนเปนเงนทไมมดอก หรอความเกรงใจบตรหลานเพราะอาศยอยกบบตรหลาน จงไมกลาทวงถามถงการจายเงนคนของบตรหลาน

การน าเงนทนไปใชผดวตถประสงค เงนทไดสวนใหญนาไปใชหนแทนลกสาวทกเงนนอกระบบ

จงหวดทมสดสวนของผทคางชาระสวนบคคลตา

กเพราะลกสะใภตองการเงน จะไดมใชพอ หลานกเรยนไง กมาน ลกสะใภกเอาไปหมดเลยสองหมนแปด ตอนแรกลกสะใภเปนคนไปจายทศนยราชการเอง เมอมเจาหนาทโทรศพทไปทวงถาม แตระยะหลงลกสะใภกไมมาจายคน พอจงตองนาเงนมาจายคนเอง โดยทเปนเงนททางานทฟารมวว และนามาจายหน

จงหวดทมสดสวนของผทคางชาระสวนบคคลตา 5.2.3 ลกษณะอาชพและการบรหารจดการเงนทน ผสงอายสวนหนงคางช าระหนเพราะ

การน าเงนไปประกอบอาชพทอาจไมกอใหเกดรายไดทตอเนอง เชน การท านา การท าไร หรอการเลยงสตว เปนตน ซงอาชพเหลานตองมการลงทนและรอเวลาในการเกบเกยวผลผลต ดงนนผสงอายสวนใหญหากประกอบอาชพเหลานโดยไมมอาชพเสรมอนหรอไมมรายไดจากแหลงอน กจะไมมเงนมาช าระหนไดอยางตอเนองเพราะบางครงตองรอนานถงสามเดอนหรอเกอบปในการเกบเกยว ซงขดแยงกบเงอนไขการจายคนเงนกองทน ดงนนหากผสงอายขาดการวางแผนการจายเงนในชวงทรอรายได กจะกอใหเกดการคางช าระหนในชวงทรอผลผลต อยางไรกตามผทคางช าระหนกลมนมกจะคางช าระในชวงสนๆ ระหวางรอเกบเกยวผลผลต

84

ลกษณะอาชพและการบรหารจดการเงนทน ปลกมาเกาเดอน กวาจะไดขาย กมกาไรนดๆหนอยๆ กพอสงได กลวยนะพอได ตดขายมาได สามครงแลว แตทเรยนยงไมไดผลเพราะมนยงเลกอย สวนบางเดอนทไมพอจายกใชเงนเดอนหลานมาจายคน

จงหวดทมสดสวนของผทคางชาระสวนบคคลตา ทาไร ทานา ทาสวน บางทรายไดไมแนนอน รายไดเราไมมาตรฐาน บางครงมเงนไมพอกเลย ไมไดจายทกเดอน สองสามเดอนมาจายท กคดวาถาไมมปญหากจะจายจนหมด แตแบบคอยๆจายไป (เงนทจายคนมาจากการ)

จงหวดทมสดสวนของผทคางชาระสวนบคคลตา 5.2.4 ขาดความรในอาชพทท า ทงนพบวาผสงอายสวนหนงน าเงนกไปประกอบอาชพทตน

ไมมความถนด ไมมความรและทกษะเกยวกบอาชพนน สงผลใหเงนทน าไปลงทนไมประสบความส าเรจ ไมเกดรายได

ขาดความรในอาชพทท า เอาเงนสวนใหญไปยกยอดวย ไดทนคนมาประมาณหาพนเอง ขาดทนไปหมนหาเลย ตอนทายอนตาเปนคนไปดยอ มนตองยกกลางคนดวย แลวตากพดงายๆวาไมคอยใหความรวมมอ ไมคอยไดไปยกไง เรากไมวางตองขายของดวย ยกยอเลยไมไดผลเทาไหร เลยขาดทนไป


5.2.5 การขาดความรในขนตอนการช าระเงน พบวาผสงอายในกลมนน าเงนทนไปประกอบอาชพจรงและเกดรายไดทเพยงพอในการช าระหนคน แตเนองจากไมสะดวกในการมาจายเงนจงใชวธการฝากเงนมากบบตรหลาน ญาตหรอเพอนบาน แตกลบพบวาไมมการน าเงนมาจายคน อกทงผสงอายไมทราบวาการจายเงนคนตองเกบใบเสรจไวเปนหลกฐาน จงน าไปสการคางช าระหนทงระยะสนและระยะยาว การขาดความรในขนตอนการช าระเงน หรอการถกโกงเงน ฝากลกไปสง กเอาเงนใหเขาทกเดอน กคดวาเขาไปสงให เรากไมถามจนมหนงสอมาทบานถ งไดรวาลกไมเอาไปจายให เรากไมรวาเขามใบเสรจ เพราะสมดกฝากไวกบลกเลย


5.3 ปจจยภายในกองทนผสงอาย

85

ไดแกกฎระเบยบของกองทนผสงอายหรอการบรหารจดการกองทน ผสงอายทอาจสงผลใหเกดการคางช าระหนได

5.3.1 กฎระเบยบของกองทน พบวาสาเหตทส าคญคอ

1. การทเงนทนของกองทนผสงอายเปนเงนกไมมดอก ท าใหผกไมมความกงวลใจเกยวกบหนทคางช าระ เพราะคดวาผอนผนได และยอดหนไมเพม ซงปจจยในสวนนกอใหเกดปญหามากในกลมผสงอายทไมไดตงใจน าเงนไปประกอบอาชพ หรอน าเงนกทไมมดอกนไปใชหนอนทมการคดดอกราคาแพง ดงนนจากกฎระเบยบทไมมการคดดอกเพอเปนการชวยเหลอผสงอายอาจน าไปสการคางช าระหนระยะยาว เงนกไมมดอก มนไมทน รายไดเราไมมาก บางเดอนม กให บางเดอนทไมม กไมให กหาไปสงไป เราไมไดรบ เพราะมนไมมดอกไง

จงหวดทมสดสวนของผทคางชาระสวนบคคลสง มนไมมดอกเบย จงคดวาไมอยากจายตามกาหนด ยดเวลาไปกคงไมเปนไร เพราะไมมดอก ตอนนยงตดอยพนนง สองงวด ยงไมเหนมจดหมายมาทวงไง กเลยเอาไวกอน เพราะมนไมมดอก คดวาจดหมายมาคอยไปจาย

จงหวดทมสดสวนของผทคางชาระสวนบคคลสง บางเดอนขายไมดบาง บางทกไมอยบานบาง คาใชจายมนกสงตองสงหลานเรยนดวย เดอนทเราไมมเรากเวนไป เพราะเขากไมมดอก แตกใชวาเราไมสงเลยนะ เรากสง แตบางเดอนทตองหยดไปเพราะมนไมม เราแคสงไมตอเนอง ไมใชวาเราจะหายไปเลย พอเดอนหนามกทบไป


2. กองทนไมมการก าหนดอายของผก กพบวาน าไปสปญหาสขภาพหรอการเสยชวต ของผกระหวางการกและน าไปสการคางช าระหน แมวาในปจจบนกองทนจะมการพจารณาเรองสขภาพของผกทมอายมาก แตนอกจากปญหาสขภาพแลว ผสงอายทมอายสงมากกวา 75 ป สวนใหญไมไดกเพอไปประกอบอาชพ แตกเพอใหบตรหลาน ซงมความเสยงสงทจะเกดการคางช าระหน อกทงเมอผกเสยชวต บตรหลานกมกปฏเสธการช าระหน อกทงในเอกสารการขอกเงนกไมมการลงชอรบทราบการกจากบตรหลาน ซงเมอผสงอายเสยชวต หนเงนกองทนจะตกเปนมรดกหนแกบตรหลาน จงท าใหเกดการปฏเสธการรบรและการจายคนหนแทน

3. ในแบบฟอรมการท าสญญาเงนก ควรมการเพมการรบทราบหรอยนยอมของบตรหลาน ทจะเปนผรบมรดกหนหากผสงอายเสยชวต เพอใหบตรหลานรบทราบเกยวกบการกเง นกองทนของ

86

ผสงอาย และเงอนไขตางๆขอกองทน อกทงยงปองกนการปฏเสธการรบรของบตรหลานในกรณผกทคางช าระหนเสยชวต

4. ควรมการก าหนดทอยของผสงอายตามทอยจรง และควรเปนทอยทถาวรหรออยเปนประจ า เพอใหการตดตามเมอมการคางช าระหน สามารถท าไดอยางมประสทธภาพ เพราะในปจจบนเกดปญหาผกทคางช าระ แจงทอยทเปนบานเชา ท าใหไมสามารถตดตามหรอสงเอกสารการแจงหนได

5.3.2 การบรหารจดการกองทน พบวาเปนปจจยทน าไปสปญหาการคางช าระหนทส าคญตงแตขนตอนแรกจนถงขนตอนของการช าระหนคน

1. ในขนตอนของการมาสมครขอรบทนไมมการชแจงถงวตถประสงคของกองทนและกฎระเบยบของกองทน ทถกตอง ท าใหผสงอายไมทราบขอมลทถกตองและไมเขาใจขนตอนของกองทน จงท าเกดการคางช าระหน

2. ในขนตอนของการเยยมบานหากไมมการลงไปในพนทเยยมบานจรงหรอการอาศยเครอขายลงไปเยยมบานแทน มกจะน าไปสปญหาการทผกไมไดน าเงนไปประกอบอาชพจรง เพราะการใหความเหนเกยวกบการประกอบอาชพกจะไมถกตอง ซงเปนขนตอนทส าคญทเจาหนาทสามารถเกบขอมล ขอเทจจรง ประกอบการใหความเหนอนจะน าไปสการคดเลอกผกทมประสทธภาพ และชวยปองกนการเกดปญหาการคางช าระหนได อกทงยงพบวาทอยไมแนนอนหรอแจงทอยไมถกตอง ท าใหมการยายทอยและไมสามารถตดตามหนได

3. นอกจากนยงพบวา ชองทางในการจายคนเงนยงเปนอปสรรคในการช าระหนของผก ปจจบนกองทนผสงอายมชองทางในการช าระหนคน 3 ชองทางคอ 1. การน าเงนมาจายดวยตนเองทกองทนผสงอาย ซงในพนทกรงเทพมหานครตงอยท กลมงานกองทนผสงอาย ส านกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาสและผสงอาย และในสวนภมภาคตงอยท ส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยประจ าจงหวด 2. การจายผานทางธนาณต ทไปรษณย และ 3. ในบางพนทสามารถจายเงนผานการโอนเขาบญชธนาคารกรงไทย ซงยงเปนชองทางทเปนขอจ ากดส าหรบผสงอาย สงผลใหผสงอายบางรายไมสะดวกมาช าระเงนคน หรอบางรายฝากเงนมาช าระกบบตรหลาน ญาตหรอเพอนบาน แลวไมไดน าเงนไปช าระให ซงเปนสาเหตใหเกดการโกงเงน และผสงอายตองกลายเปนผคางช าระหน ตลอดจนผสงอายไมเขาใจระบบการโอนเงนผานธนาคารวาตองแจงขอมลใดบาง ท าใหมการโอนเงนมาแตมาสามารถระบชอผโอนหรอผกได เปนตน

4. กระบวนการในการด าเนนงานเกยวกบการตดตามทวงหนของกองทนผสงอายยงไมเปนระบบและไมเปนไปตามหลกเกณฑของกองทนผสงอาย การตดตามทวงหนท าไดลาชาหรอทงระยะเวลาไปนาน จากปญหาการมเจาหนาทไมเพยงพอ โดยเฉพาะนตกรทมความส าคญมากในดานตวเอกสารทมผลทางกฎหมาย จนท าใหผสงอายเกดความเขาใจผด คดวาเปนเงนใหฟร หรอไมทราบวาเงนทตนเองฝากไปช าระหนนนกองทนไมไดรบ ซงท าใหเกดเปนหนสะสมระยะยาวจนอาจจะหมดอายสญญาก หรอถกปลอยไวจนผกเสยชวต นอกจากนยงพบวาหากมการตดตามทวงหน เชน การสงจดหมาย หรอการไปตดตามหนทบาน

87

ผสงอายจะรบมาจายเงนทนท ดงนนกระบวนการแจงเตอนเหลานมความส าคญในการเพมประสทธภาพในการจายเงนคนของผกได

การตดตามทวงหน เงนไมมดอก บางทกรวมกนหลายๆเดอนคอยไปสงท หรอไมกรอจนกวาเขามจดหมายมาทวงคอยไปจาย ตอนนนถงไมมเงนพอกตองไปหามาใหได

กรงเทพฯ ฝากลกไปสง กเอาเงนใหเขาทกเดอน กคดวาเขาไปสงให เรากไมถามจนมหนงสอมาทบานถงไดรวาลกไมเอาไปจายให เรากไมรวาเขามใบเสรจ เพราะสมดกฝากไวกบลกเลย พอไดรบจดหมายกรบไปตดตอเจาหนาทกลวเขามาจบ


5. ในสวนของจ านวนเจาหนาททไมสอดคลองกบภาระงานและมการเปลยนเจาหนาททรบผดชอบบอย เนองจากจ านวนเจาหนาททปฏบตหนาทในกองทนผสงอายทงในสวนกลางและสวนภมภาคมจ ากด ไมสอดคลองกบภาระงาน จงท าใหการด าเนนการของกองทนไมมประสทธภาพ โดยเฉพาะการคางช าระหนทมสงขน เพราะเจาหนาทสวนภมภาคสวนใหญมเพยง 1-2 คน ท าใหภาระงานมากจนปฏบตไมทน อกทงเจาหนาทกองทนมความรไมตรงกบต าแหนงหรอภาระของตนเอง เชน นกพฒนาสงคมตองรบผดชอบงานของนตกร เปนตน ซงกอใหเกดขอผดพลาดในการด าเนนการ อกทงเอกสารเกยวกบสญญาและการตดตามหนสวนใหญเปนเอกสารหลกฐานทางกฎหมายทตองอาศยผทมความรความเชยวชาญเฉพาะดาน จงท าใหการจดสรรบคลากรทเหมาะสมกบงานเปนปจจยทส าคญตอประสทธภาพในการด าเนนการของกองทน นอกจากนเจาหนาทกองทนผสงอายยงมการเปลยนงานบอย โดยเฉพาะเจาหนาทในสวนภมภาคทมต าแหนงเปนลกจางท าใหมสวสดการนอย อกทงภาระงานมมากและบางครงตองรบผดชอบงานนอกเหนอจากงานกองทน จงท าใหเจาหนาทเปลยนแปลงบอย เกดความไมตอเนองของงาน ท าใหประสทธภาพในการด าเนนการต า

6. งบด าเนนการของกองทนทใหเบกจายเพยงครงละ 20,000 บาท หากใชหมดแลวสามารถเบกจายไดใหม ซงพบวางบประมาณคอนขางนอย เพราะการด าเนนการของกองทนมคาใชจายมากกวางบทได เชน คาใชจายในการสงจดหมายทวงหน คาน ามนรถในการออกเยยมบานและตดตามหน เปนตน ท าใหตองท าเรองเบกจายบอยๆ และตองเสยเวลาในการรองบ งานจงลาชาไมทนตอเหตการณและสงผลกระทบตอผลทางกฎหมายในการด าเนนงานดานการตดตามหน

บทท 6 แนวทางการเพมประสทธภาพ

กองทนผสงอาย

91

บทท 6 แนวทางการเพมประสทธภาพกองทนผสงอาย

จากการรวบรวมขอมลทไดด าเนนการในกลมผมสวนไดสวนเสยของกองทนผสงอาย ทงผกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคล ผกยมเงนทนประกอบอาชพรายกลม ผไดรบการสนบสนนโครงการ เจาหนาทกองทนผสงอาย และผทเกยวของกบกองทนผสงอายในดานตางๆ ตลอดจนผทเกยวของกบงานดานผสงอายในพนทตวอยาง โดยการสมภาษณเชงลกและการสนทนากลมพบวา แนวทางในการเพมประสทธภาพของกองทนผสงอายสามารถด าเนนการไดใน 3 ดานใหญๆคอ การเพมประสทธภาพของกองทนในภาพรวม การเพมประสทธภาพดานการใหกยมเงนทนประกอบอาชพ และการเพมประสทธภาพดานการสนบสนนเงนทนประเภทโครงการ โดยมรายละเอยดดงน

6.1 แนวทางการเพมประสทธภาพของกองทนในภาพรวม

6.1.1 การประชาสมพนธ

กลมเปาหมายหรอผใชบรการกองทนผสงอาย ซงมทงผสงอาย องคกรทด าเนนการดานผสงอาย ตลอดจนหนวยงานทเกยวของทงสวนกลางและภมภาค ยงไมทราบวามกองทนผสงอาย หรอหากรจกกองทนผสงอายกไมทราบเกยวกบกจกรรมทกองทนใหการสนบสนน ดงนนการเขาถงกองทนจงมเฉพาะกลม เพอใหการด าเนนการของกองทนบรรลวตถประสงคอยางแทจรง กองทนผสงอายควรด าเนนการประชาสมพนธเชงรกทงในรปแบบของการจดการประชมและการจดท าเอกสารแผนพบหรอคมอฉบบยอในการรบบรการกองทนผสงอายประเภทตางๆ ทเนนการใหขอมลทถกตอง โดยเฉพาะกจกรรมของกองทน และกระบวนการด าเนนการ เพอขอรบการสนบสนนทนและความครอบคลมกลมเปาหมายในทกพนท การจดการประชมเพอชแจงขอมลเกยวกบกองทนควรมงเนนไปทเครอขายดานผสงอาย เชน ประธานสาขาสภาผสงอาย ตวแทนชมรมผสงอาย องคกรปกครองสวนทองถน ผน าทองถน และเจาหนาทอาสาสมครดแลผสงอาย เปนตน ซงกลมเปาหมายเหลานจะไดน าขอมลเกยวกบกองทนผสงอายไปสงตอยงกลมเปาหมายหลกของกองทนผสงอายตอไป แตการสงตอขอมลอาจมความผดพลาดไดจงควรจดท าเอกสารแผนพบหรอคมอเกยวกบกองทน ซงจะชวยใหขอมลทตวแทนไปสงตอนนมความถกตอง ดงนนเอกสารแผนพบควรมอบหมายใหตวแทนทเขารวมประชมไดน าไปประชาสมพนธตอกบผสงอายในพนทของตนตอไป ทงนการประชาสมพนธและสงตอขอมลทถกตองมความส าคญมากในการท าความเขาใจเบองตนเกยวกบกองทนกอนทจะเขารบบรการ และชวยเพมการเขาถงกองทนไดอยางมประสทธภาพตอไป

6.1.2 การกระจายอ านาจการบรหารจดการ

การบรหารจดการกองทนผสงอายทด าเนนการอยในปจจบนนน เปนการบรหารแบบรวมศนยอยทสวนกลาง โดยพบวากระบวนการในการพจารณาเงนทนทง 2 กจกรรมหลกของกองทน คอ การ

92

ใหกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคลและรายกลม และการสนบสนนเงนทนประเภทโครงการ จะมการด าเนนการโดยคณะกรรมการ 2 ชด ซงอยทสวนกลางคอ 1. คณะอนกรรมการพจารณากลนกรองโครงการทขอรบการสนบสนนและกยมเงนทนประกอบอาชพจากกองทนผสงอาย ทท าหนาทตรวจสอบ กลนกรอง และพจารณาใหความเหนตอโครงการทขอรบการสนบสนนและกยมเงนทนประกอบอาชพ เพอประกอบการพจารณาของคณะกรรมการบรหารกองทนผสงอาย และ 2. คณะกรรมการบรหารกองทนผสงอาย ซงท าหนาทบรหารกองทน และด าเนนการเกยวกบการจดหาผลประโยชน และการจดการกองทนใหเปนไปตามระเบยบทคณะกรรมการผสงอายแหงชาตก าหนด รวมทงพจารณาอนมตการจายเงน เพอการคมครอง สงเสรม และสนบสนนผสงอาย ซงการรวมศนยอ านาจในการบรหารจดการ การกลนกรอง และอนมตเงนทนอยทสวนกลาง ไดสงผลตอประสทธภาพในการด าเนนการของกองทนดงรายละเอยดในบทท 4 และ 5 เชน ท าใหเกดความลาชาในการอนมตเงนทน และการพจารณาตดเงนทนทสงผลตอการด าเนนการโครงการ เปนตน

ดงนนแนวทางในการเพมประสทธภาพในการบรหารจดการกองทนผสงอายทส าคญคอ การกระจายอ านาจในการบรหารจดการและการตดสนใจไปยงสวนภมภาค อยางไรกตามแนวทางในการกระจายอ านาจอาจตองมการก าหนดใหชดเจน และพจารณาจากความพรอมของพนทซงอาจแตกตางกน ตลอดจนใหความส าคญกบการก ากบดแลเพอใหการกระจายอ านาจเกดประสทธภาพสงสด โดยแนวทางในการกระจายอ านาจการบรหารจดการกองทนสามารถแบงเปน 2 ระยะ คอ ระยะสนและระยะยาว โดยมรายละเอยดดงน

การกระจายอ านาจระยะสน คอ การกระจายอ านาจในการพจารณากลนกรองโครงการ ทขอรบการสนบสนนและกยมเงนทนประกอบอาชพจากกองทนผสงอาย ไปยงระดบภมภาคหรอลงไปในระดบจงหวด โดยอ านาจการตดสนใจอนมตเงนทนยงคงอยทคณะกรรมการบรหารกองทนผสงอายทสวนกลาง ทงนเพอการด าเนนการในขนตอนการพจารณากลนกรองเปนไปอยางรวดเรว เขาใจลกษณะพนทและมประสทธภาพมากขน และไมขดตอพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 ระเบยบคณะกรรมการผสงอายแหงชาตวาดวยการบรหารกองทน การรบเงน การจายเงน การเกบรกษาเงน การจดหาผลประโยชน และการจดการกองทน พ.ศ. 2548 และระเบยบคณะกรรมการผสงอายแหงชาตวาดวยการพจารณาอนมตจายเงน การจดท ารายงานสถานะการเงน และการบรหารกองทนผสงอาย พ.ศ. 2548 อกทงยงเปนการเตรยมพรอมบคลากรในระดบภมภาคหรอระดบจงหวดในการกระจายอ านาจในระยะยาวดวย โดยกลไกในการด าเนนการคอ การแตงตงคณะกรรมการพจารณากลนกรองโครงการทขอรบการสนบสนนและกยมเงนทนประกอบอาชพจากกองทนผสงอายในระดบจงหวด และเพอไมใหเกดความซ าซอนในการด าเนนการดานผสงอายในระดบจงหวดซงใชรปแบบของคณะกรรมการอยบางแลว กอาจใชโครงสรางของคณะกรรมการทมการแตงตงอยแลวโดยเพมอ านาจหนาทในการพจารณากลนกรองกองทนผสงอาย เชน คณะอนกรรมการสงเสรมการจดสวสดการสงคมดานผสงอายในระดบจงหวด ซงประกอบดวย

93

1. ผวาราชการจงหวด ประธานอนกรรมการ 2. ปลดจงหวด รองประธานอนกรรมการ 3. นายกองคการบรหารสวนจงหวด อนกรรมการ 4. ผอ านวยการส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบ อนกรรมการ

และการศกษาตามอธยาศยประจ าจงหวด 5. นายแพทยสาธารณสขจงหวด อนกรรมการ 6. ทองถนจงหวด อนกรรมการ 7. แรงงานจงหวด อนกรรมการ 8. วฒนธรรมจงหวด อนกรรมการ 9. สถตจงหวด อนกรรมการ 10. นายกเหลากาชาดจงหวด อนกรรมการ 11. ประธานสาขาสภาผสงอายแหงประเทศไทย อนกรรมการ

ในพระราชปถมภ ประจ าจงหวด 12. ประธานศนยประสานงานภาคเอกชนประจ าจงหวด อนกรรมการ 13.-14. ผแทนส านกงานเทศบาลเมอง/ต าบล 2 ทาน อนกรรมการ 15.–16. ผทรงคณวฒ 2 ทาน อนกรรมการ 17. พฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด อนกรรมการและเลขานการ 18. หวหนากลมนโยบายและวชาการ ส านกงานพฒนาสงคม อนกรรมการและผชวยเลขานการ

และความมนคงของมนษยจงหวด 19. เจาหนาทผรบผดชอบงานดานผสงอาย อนกรรมการและผชวยเลขานการ

ส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

ซงจากโครงสรางของคณะอนกรรมการฯ ดงกลาวขางตน กจะเหนวามองคประกอบจากตวแทนหลายภาคสวนทมบทบาทในการด าเนนการดานผสงอาย ตลอดจนมเจาหนาทของส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยในระดบจงหวด ซงเปนหนวยงานทรบผดชอบงานดานกองทนผสงอายในระดบจงหวดในปจจบนรวมอยดวย จงนาทจะมความเปนไปไดในการด าเนนการพจารณากลนกรองโครงการและการขอรบทนประกอบอาชพไดอยางมประสทธภาพ โดยการก ากบดแลจากสวนกลางในเชงนโยบาย

การกระจายอ านาจระยะยาว คอ การกระจายอ านาจการด าเนนการตดสนใจอนมตโครงการ และการขอรบทนประกอบอาชพ ซงจะชวยลดภาระงานในการจดการกองทน ท าใหการบรหารจดการกองทนเปนไปอยางมประสทธภาพ และการเขาถงกองทนของผสงอายมมากขน ทงนรปแบบการบรหารจดการในระยะยาวนน ควรเปนการกระจายทงการพจารณากลนกรองโครงการ และอ านาจการพจารณาอนมตเงนทนสนบสนนโครงการ และการประกอบอาชพไปยงสวนภมภาค โดยการก ากบดแลของคณะกรรมการบรหารกองทนผสงอาย อยางไรกตามการกระจายอ านาจโดยเฉพาะการอนมตเงนทนนน จ าเปนตองด าเนนการ

94

ในหลายๆ ดานพรอมกน เชน การปรบปรงหรอแกไขระเบยบปฏบตของกองทนผสงอาย ตลอดจนตองมการก าหนดหลกเกณฑการพจารณาเงนทนทมความชดเจน เพอเปนเครองมอในการปฏบตงานของสวนภมภาค และเปนแนวทางในการประเมนตดตามผลการด าเนนงานในอนาคตดวย นอกจากนเพอรองรบการกระจายอ านาจในระยะยาวนน จ าเปนตองมการก าหนดหรอจดสรรเงนทนใหแตละจงหวดอยางชดเจน ซงอาจพจารณาใชเกณฑจ านวนผสงอายและผลการด าเนนการในแตละจงหวดมาประกอบการจดสรรเงนทน นอกจากนแหลงเงนทนของกองทนผสงอายยงมาจากงบประมาณแผนดนเปนหลกท าใหอาจมจ านวนไมเพยงพอกบความตองการของผสงอาย ทมแนวโนมเพมมากขน อกทงการกระจายอ านาจกจะตองมการจดสรรบคลากรของกองทนผสงอายใหเพยงพอในการด าเนนการดวย

อยางไรกตาม การสนบสนนโครงการ ซงปจจบนแบงเปน 3 ประเภท คอ

1. โครงการขนาดเลก วงเงนไมเกน 50,000 บาท 2. โครงการขนาดกลาง วงเงนตงแต 50,000 – 300,000 บาท 3. โครงการขนาดใหญ วงเงนตงแต 300,000 บาทขนไป

การกระจายอ านาจการพจารณาอนมตเงนทนของโครงการนน มความแตกตางกนในเรองงบประมาณคอนขางมาก ดงนนอาจมอบหมายใหคณะกรรมการบรหารกองทนในระดบจงหวดหรอภมภาค สามารถอนมตไดเฉพาะโครงการขนาดเลก และโครงการขนาดกลางเทานน สวนโครงการขนาดใหญยงคงพจารณาอนมตโดยคณะกรรมการบรหารกองทนทสวนกลาง ในขณะทการพจารณาการกยมเงนทนประกอบอาชพนน ปจจบนแบงเปน 2 ประเภท คอ

1. การกยมเงนรายบคคล รายละไมเกน 30,000 บาท 2. การกยมเงนรายกลม (กลมละ 5 คนขนไป) กลมละไมเกน 100,000 บาท

การกยมเงนทนประกอบอาชพ เปนเงนทนทไมสงมากนก จงสามารถกระจายอ านาจการอนมตเงนทนไปสระดบจงหวดหรอภมภาคได โดยมการก าหนดจ านวนเงนทนในแตละจงหวดหรอภมภาคอยางชดเจน

6.1.3 การจดสรรจ านวนบคลากรใหเพยงพอและเหมาะสมกบภาระงาน

การด าเนนการของกองทนผสงอายนน ประกอบดวยกจกรรมทตองด าเนนการหลายๆดาน เชน การดแลเรองค ารองการกยมเงนทนประกอบอาชพจากกองทนผสงอายและแบบเสนอโครงการ การท าสญญา และการตดตามทวงหน เปนตน ซงแตละภาระงานทรบผดชอบกตองการเจาหนาททมความช านาญในดานนนๆ โดยปจจบนมเจาหนาทกองทนผสงอาย โดยเฉพาะในสวนภมภาค 3 ต าแหนงคอ 1. นกพฒนาสงคม 2. นกวชาการเงนและบญช และ 3. นตกร ซงครอบคลมงานหลกๆ ของกองทนผสงอาย อยางไรกตามในสวนของกรอบอตราก าลงในสวนภมภาคนนพบวา มนกพฒนาสงคม จ านวน 65 คน นกวชาการเงนและบญช จ านวน 19 คน และนตกร จ านวน 10 คน ซงพบวามบางจงหวดทไมมเจ าหนาทของกองทนผสงอาย

95

และมจงหวดทมบคลากรครบทง 3 ต าแหนงประมาณ 10 จงหวด ดงนนปญหาการด าเนนงานในปจจบนของกองทนผสงอาย สวนหนงเปนผลจากการมเจาหนาทไมเพยงพอกบภาระงาน หรอความรความช านาญของเจาหนาทกองทนไมตรงกบภาระงาน เชน นกพฒนาสงคมตองท าหนาทการเงนและบญช หรอการด าเนนงานดานกฎหมาย เปนตน ท าใหการปฏบตงานลาชา น าไปสการคางช าระหน และการหมดอายสญญากยมเงน ซงสงผลตอการด าเนนงานของกองทนผสงอายทงสน ดงนนแนวทางในการเพมประสทธภาพในการด าเนนงานกองทนผสงอายดานหนงคอ การเพมจ านวนเจาหนาทกองทนผสงอาย โดยเฉพาะในสวนภมภาคใหครบท ง 3 ต าแหนงในทกจงหวด และนอกจากจะชวยเพมประสทธภาพในการด าเนนการปจจบนแลว การเพมจ านวนบคลากรยงสงผลตอการกระจายอ านาจในการบรหารจดการกองทนทงในระยะสนและระยะยาวอกดวย

นอกจากนยงพบวาเจาหนาทกองทนผสงอายในสวนกลาง ประกอบดวย ขาราชการ พนกงานราชการ และพนกงานกองทน ในขณะทในสวนภมภาคนอกจากจะมจ านวนเจาหนาทไมเพยงพอแลว ต าแหนงกยงเปนเพยงลกจางชวคราว ซงไมมความมนคงโดยเฉพาะดานสวสดการ สงผลใหเจาหนาทกองทนลาออก เกดความไมตอเนองของงาน ดงนนกองทนผสงอายควรพจารณาการเพมความมนคงในอาชพการงานของเจาหนาทกองทนผสงอาย เพอจงใจใหคนทมประสบการณ และความช านาญงาน ยงคงเปนก าลงส าคญในการพฒนางานของกองทนผสงอายตอไป

6.1.4 เพมงบประมาณและเครองมอ

จากการสมภาษณเชงลกเจาหนาทกองทนผสงอายพบวา งบประมาณในการจดการทใหตอครงในปจจบน (20,000 บาทตอครง) นอยเกนไปและท าใหไมสามารถน าไปบรหารงานไดอยางตอเนอง เพราะแมวาเมอใชเงนหมดกสามารถท าเรองขออนมตเพมไดแตกตองใชเวลาในการด าเนนการแตละครง สงผลใหการด าเนนงานของกองทนขาดความตอเนองและไมมประสทธภาพ ดงนนงบประมาณด าเนนการในแตละจงหวดจงควรพจารณาเพมใหเหมาะสมกบภาระงาน หรอจ านวนผสงอายทมาใชบรการกองทนผสงอายเปนเกณฑ

นอกจากนยงพบวาเครองมอในการด าเนนการกยงมไมเพยงพอ เชน คอมพวเตอร เครองถายเอกสาร หรออปกรณส านกงานอนๆ ซงมความส าคญและมความจ าเปนตองใชในการด าเนนงานของกองทนผสงอาย อกทงเพอใหการบรหารจดการกองทนผสงอายเปนไปอยางมประสทธภาพ

6.1.5 การจดท าฐานขอมลทเปนระบบและเชอมตอได

การรบบรการจากกองทนผสงอายมแนวโนมเพมขน และการสงตอขอมลในแตละขนตอนมความส าคญในการสรางความตอเนองในการด าเนนการและการตดตามประเมนผลการด าเนนงานของกองทน ดงนนการจดท าฐานขอมลทเปนระบบและเชอมตอไดมความส าคญมากในการด าเนนงานของกองทน เพราะจะท าใหขอมลมความสมบรณมากทสด ครอบคลมผเขารบบรการทกคน และทกประเภทของกจกรรม ดงนนฐานขอมลทเปนระบบจะชวยใหสามารถน าขอมลทเกบรวบรวมไดไปใชประโยชน ทงผปฏบตงานกองทน และผบรหารกองทน อกทงยงลดปญหาความไมตอเนองของงาน จากการเปลยนเจาหนาทรบผดชอบ และลดขนตอนในการท างานระหวางสวนกลางและสวนภมภาค ในการตรวจสอบขอมลหรอสงตอ

96

ขอมล กองทนผสงอายจงควรสรางระบบในการเกบรวบรวมขอมลทเชอมตอกนได เพอใหขอมลตางๆ ถกเกบอยางเปนระบบ ถกตอง ตรวจสอบได และสามารถน าฐานขอมลทมมาใชในการประเมนผลการด าเนนการกองทนผสงอาย และน าไปสการก าหนดยทธศาสตรในการบรหารจดการเพอเพมประสทธภาพของกองทนผสงอายตอไป

6.1.6 การตดตามและประเมนผล

การตดตามและประเมนผลการด าเนนงานเปนมาตรการทมความส าคญมากในการไดขอมลเกยวกบ ประสทธภาพและประสทธผลของกองทน และปญหาอปสรรคในการด าเนนงาน ซงจะเปนประโยชนอยางยงในการก าหนดแนวทางการพฒนาการด าเนนงานของกองทนใหมประสทธภาพยงขน การด าเนนงานของกองทนผสงอายนนมการตดตามผลการด าเนนงานโดยกรมบญชกลางใน 4 ดาน คอ ดานการเงน การสนองประโยชนตอผมสวนไดสวนเสย การปฏบตตามภารกจกองทน และการมแผนยทธศาสตรทก าหนดทศทางของกองทน ดงนนเพอใหกระบวนการตดตามประเมนผลการด าเนนการเปน ไปอยางตอเนองและมประสทธภาพ ควร ด าเนนการใน 2 ระดบ คอ

การตดตามและประเมนผลการด าเนนงานของกองทนผสงอาย เปนประจ าทกปจากกรมกจการผสงอาย ซงกระบวนการในปจจบนพบวา มการด าเนนการโดยการสมในบางจงหวด และสวนใหญเปนการน าเสนอภาพรวมในการด าเนนการ เชน จ านวนผรบบรการ เงนทนทใหการสนบสนน และอาชพหรอประเภทโครงการทไดรบทน ซงยงไมน าไปสการหาสาเหตของปญหาอปสรรคหรอแนวทางในการพฒนากองทนได การตดตามในระดบนมความส าคญมากเพราะท าทกป ซงอาจจะพบปจจยทสงผลตอการด าเนนการของกองทน ท าใหสามารถใชปองกนหรอแกไขปญหาไดอยางรวดเรว เชน การคางช าระหน การตดตามและประเมนผลควรจะไดลงไปในรายละเอยดเกยวกบขอมลทกองทนมอยแลวอยางมประสทธภาพ เชน คณลกษณะของผมารบบรการ การเรมคางช าระหน มาตรการในการตดตามหนกบการช าระเงนคน เปนตน และวเคราะหถงสาเหตของปญหาทแทจรง เพอจะไดหาแนวทางแกปญหาทมประสทธภาพ อยางไรกตามขอมลของกองทนผสงอายทรวบรวมจากผใชบรการทงหมด เปนฐานขอมลทส าคญในการตดตามประเมนผลการด าเนนงานของกองทน จงควรใหความส าคญกบระบบการจดเกบขอมลแบบออนไลน ทสามารถน าขอมลทไดไปวเคราะหและใชประโยชนไดอยางรวดเรว

การตดตามและประเมนผลเมอสนแผนยทธศาสตร ซงแผนมระยะเวลา 3 ป (แผนยทธศาสตรกองทนผสงอาย ปงบประมาณ 2558-2560) โดยเปนการตดตามประเมนผลจากภายนอก เพอใชในการตรวจสอบผลการประเมนทจดท าโดยกรมกจการผสงอาย อนจะน าไปสการก าหนดทศทางการด าเนนการในระยะตอไปของกองทน ตลอดจนเปนแนวทางในการก าหนดแผนยทธศาสตรในระยะตอไปของกองทน ใหสามารถปองกนหรอตอบสนองตอปญหาทเกดขนได

97

6.2 การกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคลและรายกลม

ปญหาทส าคญในการด าเนนงานดานการใหกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคลและรายกลม คอ การคางช าระหน ซงหมายถงการคางช าระหนตงแต 2 งวดขนไป ทมแนวโนมเพมสงขน โดยปจจยทท าใหเกดการคางช าระหนดงแสดงในบทท 5 ดงนนแนวทางในการเพมประสทธภาพของการด าเนนการของกองทนดานการกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคลและรายกลม ประกอบดวยมาตรการตางๆ ดงน

6.2.1 การใหขอมลทถกตอง และครบถวน

ใหขอมลทถกตองและครบถวนเกยวกบวตถประสงค ขนตอนการด าเนนการ และการช าระคน ตลอดจนมาตรการในการตดตามทวงหนและผลกระทบ โดยเจาหนาทของกองทนผสงอายเมอมการขอรบแบบรองขอกยมเงน เพอใหผสงอายรบทราบขอมลทถกตอง นอกจากนควรเนนการใหขอมลทถกตองกบตวผสงอายโดยตรงในวนทมายนค ารองขอกและตรวจเยยมบานผสงอาย เพอเปนการยนยนวาผสงอายรบทราบเงอนไขและผลกระทบทจะเกดขนหากคางช าระหน เนองจากยงมผสงอายทเขาใจผดเกยวกบการกยม เพราะไดรบฟงขอมลทไมถกตองมาจากผอน เชน สมาชกในครอบครว เพอนบาน วาเปนเงนชวยเหลอผสงอาย ไมตองจายคน และไมควรใหมกรณทผอนเปนผกรอกค ารองใหโดยผสงอายลงนามเพยงอยางเดยว หรอผอนมายนแบบค ารองแทนผสงอาย ทงนเพอใหผสงอายมความเขาใจทถกตองเกยวกบการช าระคน และชวยในการวางแผนบรหารจดการเงน และการคนเงนหลงการกยมไดดขน เพราะผสงอายอาจมความเขาใจเกยวกบการกยมเงนจากกองทนผสงอายทไมถกตอง ครบถวน หากไมไดด าเนนการดวยตนเอง

6.2.2 การใหความส าคญกบขนตอนการเยยมบาน

ขอมลในแบบค ารองและการสอบขอเทจจรงในการเยยมบานมความส าคญมาก ในการคดเลอกผสงอายทมศกยภาพทจะประกอบอาชพตามทแจงไวจรง เชน ประสบการณเกยวกบอาชพทขอสนบสนน ปญหาสขภาพซงเปนปจจยทส าคญ ทท าใหผสงอายไมสามารถประกอบอาชพไดตามทตงใจ ตลอดจนการลงนามรบทราบเกยวกบการกยมเงนทนของผสงอาย และความรบผดชอบหากผสงอายเสยชวตระหวางการกยมเงนในฐานะผรบมรดกหน การเยยมบานโดยเจาหนาทของกองทน เปนมาตรการทส าคญทจะชวยคดเลอกผสงอายทมศกยภาพ ดงนนจะตองมการเยยมบานทกครงพรอมทงการใหความคดเหนเบองตนของเจาหนาทกองทนกอนการเสนอขออนมตเงนทนเปนขนตอนทส าคญมาก เพราะหากผสงอายมความตงใจจรงในการน าเงนไปประกอบอาชพ กพบวาจะน าเงนไปประกอบอาชพไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล นอกจากนในการกยมลกษณะกลม อาจตองมการพจารณารปแบบการบรหารจดการภายในกลม เพราะการท างานรวมกนเปนกลมจ าเปนตองมผน าทเขมแขง และผลการศกษาผกรายกลมทไมคางช าระพบวาบทบาทหวหนากลม มความส าคญมากในการจดการปญหาและบรหารงาน จนสามารถช าระเงนไดอยางครบถวนตรงเวลา แมจะมปญหาในการประกอบอาชพทไมเปนไปตามแผน

98

6.2.3 การตดตามการประกอบอาชพของผสงอาย

การตดตามความกาวหนาในการประกอบอาชพตามทไดยนขอไว หรอมปญหาอปสรรคในการช าระคนเงนกองทนอยางไรบาง กเปนมาตรการหนงทสามารถท าไดภายหลงการใหกยม แตอาจตองใชเครอขายดานผสงอายในการชวยเจาหนาทกองทน เชน อาสาสมครดแลผสงอาย เพอเปนการปองกนปญหาการคางช าระหนในระยะยาว ซงหากผสงอายทราบวามระบบตดตามในสวนน จะสามารถปองกนการน าเงนทกยมไดไปใชผดวตถประสงคได

6.2.4 การขยายชองทางในการช าระหน

ชองทางในการช าระหนของกองทนผสงอายปจจบน ม 3 ชองทาง คอ การมาจายดวยตนเองทกองทนผสงอายในแตละจงหวด (ส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด) การจายทางไปรษณย และ การโอนผานทางธนาคาร ซงพบวา ชองทางการจายเงนทมในปจจบนยงเปนอปสรรคในการจายเงนคน และสงผลใหในบางพนททหางไกลกจะเขาไมถงกองทน ดงนนการขยายชองทางการช าระคนผานเคานเตอรเซอรวส กจะชวยเพมโอกาสในการช าระหนใหกบผสงอาย

6.2.5 การใหความส าคญกบอาชพบางประเภท

จากการทปจจบนกองทนผสงอายไดก าหนดให ผทคางช าระหนคอ ผทคางช าระหนตงแต 2 งวดขนไป แตในความเปนจรงกลมผคางช าระหนตามนยามนประกอบดวย 2 กลม คอ ผทคางช าระชวคราวหรอระยะสน และผทคางช าระหนถาวรหรอระยะยาว ซงในกลมแรกนนเปนผทสวนใหญประสบปญหาจากภยธรรมชาต เจบปวย หรอ ลกษณะอาชพทมรายไดเปนชวงๆ หรอตามฤดกาล ซงผคางช าระหนกลมนยงคงช าระหนแตไมสม าเสมอ ดงนนแนวทางในการเพมประสทธภาพของการช าระหนทเกดจากประเภทอาชพ เชน เลยงวว หรอ ปลา ซงตองรอเวลาในการเกบเกยวผลผลต ท าใหไมสามารถช าระเงนคนเปนรายเดอน ได คอเจาหนาทกองทนตองสอบถามแนวทางในการช าระหนทผยนค ารองทมลกษณะอาชพเขาขายอาชพตามฤดกาลวางแผนไว หรอแจงใหทราบวาจะตองด าเนนการอยางไรหากตองช าระหนทกเดอน เพอจะไดใชเปนแนวทางการประเมนศกยภาพในการช าระหน

6.2.6 การตดตามหนตามขนตอนอยางเครงครด

ผลการศกษาพบวา หากผสงอายไดรบหนงสอตดตามหน หรอมเจาหนาทมาตดตามทวงหน กจะช าระเงนทคางอย และเพอปรบเปลยนทศนคตของผกยมวาการคางช าระกองทนผสงอายเปนเรองทสามารถผอนผนได แตทงนการตดตามหนควรควบคไปกบมาตรการรบค ารองขอผอนผนหน ในกรณทผสงอายประสบปญหาทท าใหไมสามารถผอนช าระหนไดจรง เพอปองกนการสรางความกดดนใหกบผสงอายทประสบปญหา และไมสามารถช าระหนได โดยควรมระเบยบการรบค ารองขอผอนผนหนทชดเจน

99

6.2.7 การพจารณาคดดอกเบย

กรณทผสงอายคางช าระหนตดตอกนเกน 6 เดอนแลวไมแจงขอผอนผน แมจะด าเนนการตดตามหนตามทก าหนดแลว ควรมการคดดอกเบยเพอเปนการกระตนใหผสงอายช าระเงนตามเวลาทก าหนด และลดทศนคตทผดเกยวกบการไมยอมมาช าระหนเพราะเปนเงนทไมคดดอก เพอสรางความเปนธรรมและก าลงใจใหกบผทช าระเงนตรงเวลา

6.2.8 การใหค าแนะน าในการบรหารจดการรายรบรายจาย

โดยกองทนผสงอายอาจจดอบรมหรอสงเสรมกจกรรมประเภทโครงการในการด าเนนการเกยวกบการจดอบรม การจดท าบญชการบรหารจดการรายรบ รายจายและการท าบญชครวเรอนแบบงาย ส าหรบผสงอายทกยมเงนจากกองทนผสงอาย เพอเปนการใหความรและสรางความพรอมในการเปนผกทด โดยอาจจดอบรมเปนรนๆ ตามความเหมาะสม โดยอาจเปนการคดเลอกจากผสงอายทเปนผกทดใหมาเลาประสบการณในการบรหารจดการเงนทน

6.3 การสนบสนนเงนทนประเภทโครงการ

ปญหาทส าคญในการด าเนนงานดานการสนบสนนโครงการคอ ขนตอนในการขอรบการสนบสนนโครงการคอนขางยงยาก โดยเฉพาะการเขยนโครงการ สงผลใหผสงอายสวนใหญเขาไมถงการสนบสนนเงนทนเพอท าโครงการ นอกจากนการพจารณาอนมตโครงการลาชาและมการตดงบประมาณทขอสนบสนนทน จนสงผลกระทบตอการด าเนนการของโครงการ ดงนนแนวทางในการเพมประสทธภาพของการด าเนนการของกองทนและขยายโอกาสในการเขาถงกองทนผสงอายประเภทโครงการ ประกอบดวยมาตรการตางๆ ดงน

6.3.1 การลดรายละเอยดของเนอหาในแบบเสนอโครงการ

โดยเฉพาะในสวนท 2 เกยวกบรายละเอยดของขอมลโครงการ เชน หลกการและเหตผล โดยเนนรปแบบการใหขอมลทเหมาะสมกบกลมเปาหมายสวนใหญของกองทน ทไมมประสบการณในการเขยนโครงการ โดยสงทควรเนนคอ

การระบปญหาทเกดขน

ใหความส าคญกบวตถประสงควาอยากจะท าอะไร

สวนกระบวนการด าเนนการกเปนเพยงรายละเอยดเบองตน ทใหเหนขนตอนในการด าเนนการรวมถงงบประมาณทคาดวาจะใช

100

และอาจปรบเปลยนรปแบบค ารองใหเปนแบบตวเลอก แทนการกรอกขอมล เพอชวยลดความกงวลเกยวกบรปแบบของเอกสาร และเพมโอกาสใหผสงอายทไมมประสบการณในการเขยนโครงการไดเขาถงการสนบสนนของกองทนมากขน เพราะจากการศกษาพบวา กลม ชมรมผสงอาย หรอองคกรของผสงอาย ทไดรบกาสนบสนนทนในการด าเนนโครงการ สวนใหญจะมสมาชกทมประสบการณในการเขยนโครงการ หรอมเจาหนาทของหนวยงานราชการหรอ องคกรสวนทองถนทเกยวของเปนพเลยงในการเขยนโครงการ ในขณะทองคกรดานผสงอายทไมมประสบการณดานการเขยนโครงการ แมวาจะมการเขารบการอบรมหลายๆ ครงกยงไมสามารถเขยนโครงการเองได ท าใหผสงอายทอและไมขอสนบสนนทนอก โดยเฉพาะอยางยงเมอเสนอขอสนบสนนทนแลวไมไดรบการอนมตเงนทน

นอกจากนกระบวนการพจารณาโครงการ หากมขอสงสยควรเปดโอกาสใหมการซกถาม หรอใหองคกรดานผสงอายไดอธบายเพมเตมอยางเปนระบบ เชน มการท าหนงสอถงองคกรเพอชแจงรายละเอยดขอสงสยและขอขอมลเพมเตม ซงปจจบนเจาหนาทสวนกลางเปนผตดตอประสานงานทางโทรศพทหากมขอสงสยหรอมการขอแกไขโครงการ ในขณะทการตดตอทางโทรศพทอาจมขอจ ากดในการอธบายขอสงสยของคณะกรรมการบรหารกองทน และผสงอายสวนใหญกไมเขาใจและอาจไมมเวลาเตรยมการอธบาย จงท าใหอาจเกดความเขาใจทไมตรงกน และน าไปสการบอกตอๆกนวา กองทนผสงอาย ขอทนยากและใหเงนนอย และในกรณทโครงการไมผานการอนมตควรมการชแจงเหตผลทชดเจน เพอใหเกดความเขาใจกบผรบบรการและสามารถน าไปปรบปรงการยนขอสนบสนนในครงตอๆไป อกทงเหตผลทไมอนมตเงนทนทชแจงไปยงสามารถน ามาใชในการประเมนตดตามผลในกจกรรมประเภทโครงการไดอกดวย

6.3.2 การก าหนดรายละเอยดของวงเงนทสามารถเบกจายไดในแตละหมวด

เพอชวยใหการก าหนดกจกรรมและงบประมาณมความชดเจนขน และงายตอการด าเนนการของผขอสนบสนนทน เพราะการทราบเงอนไขกจะสามารถชวยการก าหนดงบประมาณในแตละหมวดใชจายไดอยางเหมาะสม โดยการก าหนดรายละเอยดคงเปนเพยงกรอบเพดานวงเงนในหมวดหลกๆ เพราะโครงการอาจมความแตกตางกนมาก ซงจะชวยลดปญหาความลาชาในการพจารณาโครงการ และความไมเขาใจของผรบบรการ

6.3.3 การก าหนดหวขอหรอประเดนเรงดวนทจะสนบสนน

โดยก าหนดใหสอดคลองกบสถานการณดานผสงอายเพมเตมจากประเดนโดยทวไป เชน โครงการตอเนอง หรอ โครงการสรางความเขมแขงของชมรมผสงอาย เปนตน เพอใหผลการด าเนนงานประเภทโครงการสรางผลกระทบทชดเจนและมการตอบสนองของผลการด าเนนงานดานผสงอายตอสถานการณเรงดวนไดอยางมประสทธภาพ และการสงเสรมโครงการทมการบรณาการของหลายภาคสวน กจะเปนการสรางเครอขายในการด าเนนงานเกยวกบผสงอายใหมประสทธภาพและมความเขมแขง ยงยนตอไป

101

6.3.4 การตดตามประเมนผลโครงการ

กระบวนการตดตามประเมนผลโครงการ มความส าคญมากในการประเมนผลการด าเนนงานของโครงการ ซงรปแบบในปจจบนคอ ผรบการสนบสนนทนจะตองจดท าผลการประเมนโครงการเมอด าเนนการแลวเสรจ เปนสวนใหญ มนอยมากทพบวามเจาหนาทกองทนหรอหนวยงานทเกยวของไปตดตามประเมนผลในระหวางด าเนนการ ซงท าใหมกระบวนการประเมนผลแบบภายใน แตขาดการประเมนผลจากภายนอก นอกจากนผลการประเมนการด าเนนการทกองทนไดรบ จะเปนขอมลทส าคญทจะตองน ามาวเคราะหเพอหาปญหาอปสรรคทงทเกดจากกองทนผสงอาย และตวโครงการเอง เพราะจากขอมลในปจจบนพบวาโครงการสวนใหญจะด าเนนการได แตไมทราบวามประสทธภาพและประสทธผลมาก เพยงใดในรายละเอยด นอกจากนการประเมนตดตามผลหลงจากโครงการสนสดแลว กมความส าคญในการพฒนาและสรางความยงยนในอนาคต

บทท 7 บทสรปและขอเสนอแนะ

105

บทท 7 บทสรปและขอเสนอแนะ

โครงการ “การศกษาการเพมประสทธภาพกองทนผสงอาย” มวตถประสงคเพอตดตาม และประเมนผลการด าเนนงานของกองทนผสงอาย คนหาสาเหต และปจจยในการคางช าระหน จากการกยมเงนทนประกอบอาชพ ปญหาและอปสรรคในการด าเนนการของโครงการ ตลอดจนศกษาแนวทางในการเพมประสทธภาพการด าเนนงานของกองทนผสงอาย โดยผลการศกษาสามารถสรปเปนประเดนทส าคญ ดงน 1. ผลการด าเนนงานของกองทนผสงอาย 2. สาเหตและปจจยในการคางช าระหน และการด าเนนการโครงการ 3. แนวทางการเพมประสทธภาพกองทนผสงอาย 4. ขอเสนอแนะ 7.1 ผลการด าเนนงานของกองทนผสงอาย ผลการด าเนนงานของกองทนผสงอายตามกจกรรมหลกของกองทนคอ การกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคล การกยมเงนทนประกอบอาชพรายกลม และการสนบสนนโครงการ โดยการศกษาครงนไดศกษาผลการด าเนนการของกองทนใน 4 ดานคอ 1. ขอมลเกยวกบกองทนผสงอาย 2. ประสทธภาพ 3. ประสทธผล และ 4. ผลกระทบ โดยสามารถสรปผลการด าเนนการไดดงน

7.1.1 การกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคล

ขอมลเกยวกบกองทนผสงอาย มการศกษาผลการด าเนนการของกองทนดานนใน 2 ดานคอ แหลงขอมลเกยวกบกองทนผสงอาย และ ขนตอนการขอกยมเงนจากกองทนผสงอาย โดยแหลงขอมลเกยวกบกองทนผสงอาย โดยสามารถจดกลมแหลงขอมลออกไดเปน 2 กลมใหญๆ คอ แหลงขอมลทเปนทางการ (เจาหนาทกองทน เจาหนาทภาครฐ ผน าชมชน หรอองคกรปกครองสวนทองถน เปนตน) และแหลงขอมลทไมเปนทางการ (เพอนบาน บตรหลาน และญาตพนอง เปนตน) และในกลมจงหวดทมสดสวนของผทคางช าระสวนบคคลต า ผกจะทราบขอมลกองทนผสงอายมาจากแหลงขอมลทเปนทางการ ในขณะทในกลมจงหวดทมการคางช าระสง ผกยมเงนทนประกอบอาชพสวนใหญรบร หรอรจกกองทนผสงอายจากแหลงขอมลทไมเปนทางการ

ในขณะทขนตอนการขอกยมเงนจากกองทนผสงอาย พบวาประกอบดวยขนตอนการยนค ารองขอกยมเงนทน การเยยมบาน การอนมตเงน การท าสญญาและรบเงน และการช าระเงนคน ในขนตอนของการเขยนค ารองขอกยมเงนทน ผกสวนใหญคดวาไมยงยาก สามารถท าเองได หรออาจใหบตรหลานชวยกรอกใหไดอยางไรกตามผกทคางช าระสวนใหญไมไดด าเนนการเขยนค ารองเอง บตรหลานด าเนนการใหโดยผสงอายเพยงลงนามในเอกสารเทานน ส าหรบขนตอนการเยยมบาน พบวามความแตกตางกนระหวางผกทไมคางช าระ และผกทคางช าระ โดยผกทไมคางช าระสวนใหญจะมเจาหนาทจากกองทนมาเยยมท

106

บาน เพอสอบขอเทจจรงเกยวกบการประกอบอาชพ ในขณะทกลมผกทมการคางช าระหน โดยเฉพาะในจงหวดทมสดสวนของผกรายบคคลทคางช าระสง จะไมเคยมเจาหนาทกองทนมาเยยมบานเลย หรอเจาหนาทกองทนไมไดมาเยยมบานเอง แตมอบหมายใหเครอขายในพนทเปนคนไปเยยมบานแทน

ขนตอนการอนมตเงน การท าสญญา และรบเงนนน ผกสวนใหญรายงานวาการอนมตเงนคอนขางลาชาทสวนกลาง และในการพจารณาอนมตเงนทนพบวา ไมมการชแจงเหตผลทชดเจน อยางไรกตามในขนตอนของการท าสญญาและรบเงน ผกเกอบทกรายพอใจและรายงานวาขนตอนรวดเรว ไมยงยาก นอกจากนในสวนของผค าประกนสวนใหญเปนบตรหลาน หรอญาตสนทมากกวาคนรจก ส าหรบขนตอนการช าระเงนคน ในปจจบนวธการช าระเงนคนม 3 วธคอ การช าระทกองทนผสงอาย การช าระทางไปรษณย และบางพนทมการช าระโดยการโอนผานธนาคารนน ผกสวนใหญช าระเงนคนโดยการมาจายทกองทนผสงอายในแตละพนท โดยมทงการมาจายดวยตนเอง การฝากใหลกหลาน หรอบคคลอนมาจายแทน เพราะผสงอายสวนใหญไมรหนงสอ ท าใหไมสะดวกทจะช าระทางไปรษณย หรอ การโอนเงนผานธนาคาร ดงนนชองทางการช าระเงนในปจจบนยงเปนอปสรรคในการช าระเงนคน โดยเฉพาะในจงหวดทมพนทขนาดใหญ การเดนทางมาช าระเงนทกองทนผสงอายตองเสยคาใชจายและเสยเวลามาก สวนการช าระเงนคนทางไปรษณยและการโอนเงนทางธนาคารมขนตอนทยงยากส าหรบผสงอาย

ดานประสทธภาพของการน าเงนทนไปใชในการประกอบอาชพรายบคคล พจารณาใน 2 สวนคอ การน าเงนทนไปใชประกอบอาชพ และการวางแผนการใชเงนและท าบญชรบจาย ซงผกทไมมการคางช าระเงน มการน าเงนทไดไปใชในการประกอบอาชพจรง แตผกทมการคางช าระเงน สวนใหญน าเงนทไดไปใหบตรหลาน หรอจายหนนอกระบบ ซงเปนการใชจายเงนทไมมประสทธภาพ และไมตรงกบวตถประสงคของกองทน ในสวนของการวางแผนการใชเงนและการท าบญชรบจาย กพบความแตกตางกนระหวางผกทไมคางช าระกบผกทคางช าระ โดยผกทไมคางช าระสวนใหญมการวางแผนการใชเงน ใชจายตามแผนอยางมประสทธภาพ และมการท าบญชรายรบรายจายอยางงายดวย

ดานประสทธผลในการกยมเงนประกอบอาชพนน ท าการศกษาจากการเกดอาชพทสรางรายไดใหกบผสงอายทกเงนไปหรอไม และเพยงพอตอการน ามาช าระคนกองทนหรอไม ซงผกทไมคางช าระจะเปนกลมทสามารถสรางรายไดจากอาชพทไดน าเงนไปใช และยงมรายไดเพยงพอทจะน าเงนมาช าระคนใหกบกองทนไดอยางตอเนอง ในขณะทผกทคางช าระสวนใหญน าเงนทกไปใชในกจกรรมทไมกอใหเกดรายได อกทงยงไมมเงนทจะน ามาช าระหนกองทน จงเกดเปนการคางช าระหน โดยเฉพาะอยางยงผคางช าระเงนระยะยาว (ตดตอกนมากกวา 6 เดอน)

ดานผลกระทบจากกองทนนน ผกทไมมการคางช าระ สามารถน าเงนทกไปตอยอดอาชพเดมหรอเกดการสรางอาชพใหม มรายได เปนการชวยขยายโอกาสในการท างานของผสงอาย และยงสงผลใหเกดการมสขภาพจตทด มความสข มความภาคภมใจ และเกดความมนใจในการด าเนนชวตในวยสงอาย อยางไรกตามผลกระทบทส าคญส าหรบผคางช าระเงนคอ การเกดหน และน าไปสปญหาดานสขภาพและความวตกกงวล ตลอดจนการเกดปญหาในครอบครว

107

7.1.2 การกยมเงนทนประกอบอาชพรายกลม

ผลการด าเนนการใหกยมเงนทนไปประกอบอาชพรายกลม ในสวนของขอมลทไดรบของผกรายกลมทไมคางช าระ สวนใหญรบทราบจากแหลงขอมลทเปนทางการ ท าใหร เขาใจวตถประสงค และกฎเกณฑของกองทน ในขณะทผกรายกลมทคางช าระ จะทราบหรอรจกกองทนจากบตรหลานหรอเพอนบาน ซงเปนแหลงขอมลทไมเปนทางการ ท าใหเกดความเขาใจเกยวกบกองทนทไมถกตองหรอไมครบถวน

ในสวนของขนตอนการด าเนนการ ทงการยนค ารองขอกยมเงนทน การเยยมบาน การอนมตเงน การท าสญญาและรบเงน ผกรายกลมทไมคางช าระสามารถท าเองไดไมยงยาก และมเจาหนาทมาเยยมบาน อยางไรกตามผกรายกลมทคางช าระเงนนน ผกไมไดด าเนนการเอง แตมบตรหลานด าเนนการในขนตอนตางๆใหทงหมด และไมมเจาหนาทมาเยยมบาน ส าหรบขนตอนการช าระเงนคน สวนใหญมาจายดวยตนเอง โดยกลมทไมคางช าระสมาชกทเปนหวหนากลมจะท าการรวบรวมเงนมาจายคน และคดวาชองทางทมในปจจบนดแลว

ดานประสทธภาพของการน าเงนทนไปใชในการประกอบอาชพ ผกรายกลมทไมคางช าระน าเงน ไดน าเงนไปใชในการประกอบอาชพ แมบางกลมจะไมไดท าอาชพรวมกนอยางทตงใจ แตกน าไปลงทนประกอบอาชพสวนตวตามทตนเองถนด โดยมการวางแผนการใชเงนและการท าบญชรบจาย ซงแตกตางกบผกรายกลมทคางช าระ ซงน าเงนทกไปใหบตรหลานทงหมด ไมมการประกอบอาชพตามทขอก จงเปนการใชเงนทนทไมมประสทธภาพ

ดานประสทธผลในการกยมเงน ผกรายกลมทไมคางช าระสามารถสรางรายไดจากอาชพทท า และเพยงพอตอการน ามาช าระคนกองทน โดยไมตองพงพงบตรหลาน หรอแหลงเงนอนในการช าระหน ในขณะทผกทคางช าระซงสวนใหญน าเงนทกไปใหบตรหลาน นอกจากไมกอใหเกดรายไดแลวผลจากการกยมเงนยงท าเกดการมหน

ดานผลกระทบ ผกทไมมการคางช าระ สามารถน าเงนทกไปตอยอดอาชพเดม หรอเกดการสรางอาชพใหม มรายได และท าใหมโอกาสในการท างานเปนทม มการแบงความรบผดชอบ โดยเฉพาะอยางยงกลมทไมคางช าระเงนนน พบวาจะมหวหนากลมทเขมแขงในการบรหารจดการ และยงสงผลใหเกดการมความสข ความภาคภมใจ และพงพงตนเอง อยางไรกตามผลกระทบทส าคญส าหรบกลมทคางช าระเงนคอ การเกดหน น าไปสความวตกกงวล สงผลกระทบตอสขภาพจตใจของผสงอาย

7.1.3 โครงการทขอรบการสนบสนนทน

แหลงขอมลทไดรบเกยวกบการสนบสนนโครงการของกองทนผสงอายนน สวนใหญเปนแหลงขอมลทเปนทางการ เพราะหนวยงานหรอองคกรทมาขอรบทนประเภทน สวนใหญเปนภาคเครอขายทท างานดานผสงอายในพนทอยแลว จงมโอกาสทจะรบทราบขอมลจากกองทนผสงอายโดยตรง หรอจากเจาหนาททรบผดชอบงานดานผสงอาย ในสวนของขนตอนการด าเนนการทง การเขยนโครงการ การพจารณา การอนมตเงน การท าสญญาและรบเงน พบวาในขนตอนของการเขยนโครงการ ซงมรายละเอยดของขอมลหลายดาน เปนปญหาอปสรรคอยางมากในการขอสนบสนนทน โดยเฉพาะอยางยงหนวยงานหรอองคกรดาน

108

ผสงอาย ทไมมความรหรอประสบการณในการเขยนโครงการมากอน หรอไมมพเลยงชวยในการเขยนโครงการ นอกจากนพบวาขนตอนของการพจารณาและอนมตเงนคอนขางชา ท าใหสงผลกระทบตอการด าเนนการทอาจไมบรรลวตถประสงคทงหมด หรอตองปรบเปลยนขนตอนในการด าเนนการ นอกจากนยงพบวาการด าเนนการตดตามประเมนผลกจกรรมของโครงการ สวนใหญใหผทไดรบทนประเมนผลหลงเสรจสนโครงการเอง และสงตอใหกองทนผสงอาย ซงยงไมมกระบวนการตดตามประเมนผลจากกองทนหรอองคกรภายนอกอยางเปนระบบ ท าใหผรบทนประเภทโครงการขาดขอมลทจะน าไปปรบปรงการด าเนนการโครงการในอนาคต

ดานประสทธภาพของการสนบสนนกจกรรมประเภทโครงการพบวา มการน าเงนทนไปใชในการด าเนนโครงการตามทขอสนบสนนจรง มการวางแผนการด าเนนการ และการใชจายเงนทชดเจน สวนประสทธผลในการใชเงนกองทนนนขนอยกบประเภทโครงการและกจกรรมของโครงการ ซงสวนใหญท าใหเกดการพฒนาคณภาพชวตของผสงอายดานตางๆ ตามทก าหนดไวในวตถประสงคของกองทน อยางไรกตามโครงการทสนบสนนสวนใหญในปจจบนยงไมมความยงยน นอกจากนกองทนยงไมสนบสนนโครงการระยะยาว

ดานผลกระทบจากการสนบสนนโครงการทส าคญคอ การพฒนาคณภาพชวตผสงอายในดานตางๆ ผานกจกรรมทหลาหลายของโครงการ ทงการสรางอาชพ การดแลสขภาพอนามย และการอนรกษวฒนธรรม เปนตน นอกจากนกจกรรมโครงการยงมสวนชวยใหเกดความรกสามคค ในกลมผเขารวม และคณะท างาน ตลอดจนเกดการสรางเครอขายหรอความเขมแขงขององคกรดานผสงอายในทองถนอกดวย 7.2 สาเหตและปจจยในการคางช าระหน และปญหาในการด าเนนโครงการ

จากการใหบรการกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคล (คนละไมเกน 30,000 บาท) และรายกลม (กลมละไมนอยกวา 5 คน โดยไดเงนทนไมเกน 100,000 บาทตอกลม) ซงผกจะตองน าเงนมาช าระคนเปนรายงวด ภายในระยะเวลา 3 ป นบจากวนท าสญญาโดยไมคดดอกเบย สงผลใหกองทนผสงอายมหนคางช าระสง โดยสาเหตและปจจยทคางช าระหนทส าคญสามารถจ าแนกเปน

7.2.1 ปจจยภายนอก ทเกดจากภยธรรมชาต ทงความแหงแลง การเกดน าทวม แผนดนไหว ซงผลกระทบโดยตรงตอผทประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนหลก นอกจากน ภาวะเศรษฐกจตกต า แตตนทนมราคาสง ท าใหขายของไดนอยลง หรอสนคาราคาตกต า รายไดจงลดลงหรอรายไดไมเปนตามทคาดหวงและน าไปสการคางช าระหน

7.2.2 ปจจยดานตวลกหน ซงเกยวของกบลกษณะและพฤตกรรมของผก โดยพบวาสาเหตหลกทท าใหเกดการคางช าระหนคอ มปญหาสขภาพของตนเองหรอสมาชกในครอบครว ท าใหไมสามารถประกอบอาชพได หรอรายไดไมเพยงพอทจะน ามาช าระหน การน าเงนทกไปใชผดวตถประสงค เชน ใชหนนอกระบบ ซอรถจกรยานยนต ใชจายในครวเรอน การน าเงนทกยมไปใหลกหลานหรอสมาชกในครอบครวคนอนใช เปนตน การขาดความรหรอประสบการณในอาชพ ประเภทของอาชพทท าขนกบฤดกาล ท าใหมรายไดไมแนนอน ประกอบกบการขาดการวางแผนทางดานการเงน นอกจากนการขาดความรในการช าระเงน หรอการ

109

ถกโกงเงนจากการฝากเงนใหผอนน ามาสงคนกองทนแตบคคลนนไมน าเงนมาช าระคน กเปนปญหาทส าคญในการเกดการคางช าระหน

7.2.3 ปจจยภายในของกองทนผสงอาย ไดแก กฎระเบยบของกองทนผสงอายหรอการบรหารจดการกองทนผสงอายทอาจสงผลใหเกดการคางช าระหนได การทเงนทนของกองทนผสงอายเปนเงนกไมมดอก ท าใหผกไมมความกงวลใจเกยวกบหนทคางช าระ กอใหเกดปญหามากในกลมผสงอายทไมไดตงใจน าเงนไปประกอบอาชพ หรอน าเงนกไปใชผดวตถประสงค นอกจากนกองทนไมมการก าหนดอายของผก กพบวาผสงอายเปนวยทเสยงตอการเจบปวยและการเสยชวต น าไปสการคางช าระหน และพบวาผสงอายทมอายสงมากกวา 75 ป สวนใหญไมไดกเพอไปประกอบอาชพ แตกเพอใหบตรหลาน อกทงเมอผกเสยชวต บตรหลานกมกปฏเสธการช าระหน อกทงในเอกสารการขอกเงนกไมมการลงนามรบทราบการกจากบตรหลาน ซงเมอผสงอายเสยชวต บตรหลานปฏเสธการรบรและการจายคนหนแทน นอกจากนทอยของผสงอายตามทอยจรง และทอยทถาวรหรออยเปนประจ า เพราะในปจจบนเกดปญหาผกทคางช าระ แจงทอยทเปนบานเชา ท าใหไมสามารถตดตามหรอสงเอกสารการแจงหนได

ในสวนของปจจยทเกดจากการบรหารจดการกองทน เปนปจจยทน าไปสปญหาการคางช าระหนทส าคญตงแตขนตอนแรกจนถงขนตอนของการช าระหนคน ในขนตอนของการมาสมครขอรบทนไมมการชแจงถงวตถประสงคของกองทน และกฎระเบยบของกองทน ทถกตอง ในขนตอนของการเยยมบานไมมการลงไปในพนทเยยมบานจรงหรอการอาศยเครอขายลงไปเยยมบานแทน มกจะน าไปสการใหความเหนเกยวกบการประกอบอาชพกจะไมถกตอง ซงเปนขนตอนทส าคญทเจาหนาทสามารถเกบขอมล ขอเทจจรง ประกอบการใหความเหนอนจะน าไปสการคดเลอกผกทมประสทธภาพ นอกจากนยงพบวา ชองทางในการจายคนเงนยงเปนอปสรรคในการช าระหนของผก ปจจบนกองทนผสงอายมชองทางในการช าระหนคน 3 ชองทางคอ 1. การน าเงนมาจายดวยตนเองทกองทนผสงอาย 2. การจายผานทางธนาณต ทไปรษณย และ 3. ในบางพนทสามารถจายเงนผานการโอนเขาบญชธนาคารกรงไทย สงผลใหผสงอายบางรายไมสะดวกมาช าระเงนคน หรอบางรายฝากเงนมาช าระกบบตรหลาน ญาตหรอเพอนบาน แลวไมไดน าเงนไปช าระให ซงเปนสาเหตใหเกดการโกงเงน และผสงอายตองกลายเปนผคางช าระหน กระบวนการในการด าเนนงานเกยวกบการตดตามทวงหนของกองทนผสงอายยงไมเปนระบบ และไมเปนไปตามหลกเกณฑของกองทนผสงอาย การตดตามทวงหนท าไดลาชาหรอทงระยะเวลาไปนาน จากปญหาการมเจาหนาทไมเพยงพอ โดยเฉพาะต าแหนงนตกร ซงพบวาหากมการตดตามทวงหน ผสงอายจะมาจายเงนคน ดงนนกระบวนการแจงเตอนเหลานมความส าคญ ในการเพมประสทธภาพในการจาเงนคนของผกได

ในสวนของจ านวนเจาหนาททไมสอดคลองกบภาระงาน และมการเปลยนเจาหนาททรบผดชอบบอย จ านวนเจาหนาททปฏบตหนาทในกองทนผสงอาย ทงในสวนกลางและสวนภมภาคมจ ากด ไมสอดคลองกบภาระงาน จงท าใหการด าเนนการของกองทนไมมประสทธภาพ โดยเฉพาะการคางช าระหนทมสงขน อกทงมเจาหนาทกองทนไมครบทกต าแหนง สงผลใหเจาหนาทไมมความรในงานทแทจรง กอใหเกดขอผดพลาดในการด าเนนการ อกทงเอกสารเกยวกบสญญา และการตดตามหนสวนใหญเปนเอกสารหลกฐานทางกฎหมาย ทตองอาศยผทมความรความเชยวชาญเฉพาะดาน และเจาหนาทกองทนผ สงอายมการเปลยน

110

งานบอย เพราะขาดความมนคงและสวสดการ ในต าแหนงงานโดยเฉพาะเจาหนาทในสวนภมภาค อกทงการบรหารจดการงบด าเนนการของกองทนไมเหมาะสมกบการด าเนนงาน โดยงบประมาณคอนขางนอย

กจกรรมประเภทโครงการมการสนบสนนโครงการ 3 ประเภท คอ 1. โครงการขนาดเลก วงเงนไมเกน 50,000 บาท 2. โครงการขนาดกลาง วงเงนตงแต 50 ,000 – 300,000 บาท และ 3. โครงการขนาดใหญ วงเงนตงแต 300,000 บาทขนไป ซงพบวาปญหาและอปสรรคในการด าเนนการโครงการคอ ปจจยจากกองทน โดยพบวาระเบยบขอก าหนดของกองทนทก าหนดใหผ ขอรบการสนบสนนตองเขยนโครงการ ท าใหเกดเปนขอจ ากดในการเขาถงโครงการ เพราะผสงอายเขยนโครงการไมได และการพจารณาโครงการจากสวนกลางท าใหเกดความลาชาในการพจารณา และสงผลใหการไดรบเงนทนมาเลยชวงเวลาทวางแผนไว การด าเนนโครงการเปนไปดวยความยากล าบาก นอกจากนกระบวนการตดตอสอสารระหวางกองทนกบผรบการสนบสนน ทงเรองการแกไขปรบปรงโครงการ หรอ ผลการพจารณา ยงไมมความชดเจนหรอขาดการใหเหตผลทใชในการพจารณา ท าใหเกดความเขาใจทไมถกตองของผรบบรการ และขาดแนวทางทจะใชในการปรบปรงงานในอนาคต ปจจยทส าคญอกดานหนงคอ การขาดการตดตามประเมนผลการด าเนนโครงการในชวงเวลาทด าเนนการ และหลงจากด าเนนการเสรจแลวจากผประเมนภายนอก เชน กองทนผสงอาย มเพยงการประเมนผลจากภายในคอผด าเนนโครงการเอง และผลตดตามประเมนผลภายในกยงไมมการน ามาใชในการประเมนผลโครงการ หรอกองทนผสงอายในภาพรวมอยางเปนรปธรรม

7.3 แนวทางการเพมประสทธภาพกองทนผสงอาย

สามารถแบงไดเปน 3 ดานใหญๆ คอการเพมประสทธภาพของกองทนในภาพรวม การเพมประสทธภาพดานการใหกยมเงนทนประกอบอาชพ และ การเพมประสทธภาพดานการสนบสนนเงนทนประเภทโครงการ

7.3.1 แนวทางการเพมประสทธภาพของกองทนในภาพรวม การประชาสมพนธขอมลเกยวกบกองทนผสงอาย การเขาถงกองทนมเฉพาะกลม โดย

ยงมกลมเปาหมายหรอผใชบรการกองทนผสงอาย ทยงไมทราบวามกองทนผสงอาย หรอไมทราบเกยวกบกจกรรมทกองทนใหการสนบสนน ดงนน กองทนผสงอายควรด าเนนการประชาสมพนธเชงรกทงในรปแบบของการจดการประชมใหความรเพอเปนผเผยแพรขอมลกองทนทมประสทธภาพแกภาคเครอขายดานผสงอายในพนท เชน ประธานสาขาสภาผสงอาย ตวแทนชมรมผสงอาย องคกรปกครองสวนทองถน ผน าทองถน และ เจาหนาทอาสาสมครดแลผสงอาย เปนตน และมการจดท าเอกสารแผนพบหรอคมอฉบบยอในการรบบรการกองทนผสงอายประเภทตางๆ ทเนนการใหขอมลทถกตอง เปนเครองมอแกผทผานการอบรมน าไปใชเผยแพรขอมลตอไป

การกระจายอ านาจการบรหารจดการกองทนผสงอาย การบรหารจ ดการกองทนผสงอายทด าเนนการอยในปจจบนนน เปนการบรหารแบบรวมศนยอยทสวนกลาง ท าใหเกดความลาชาในการอนมตเงนทน ดงนนแนวทางในการเพมประสทธภาพในการบรหารจดการกองทนผสงอายทส าคญคอ การกระจายอ านาจในการบรหารจดการ และการตดสนใจไปยงสวนภมภาค อยางไรกตามแนวทางในการกระจาย

111

อ านาจอาจตองมการก าหนดใหชดเจน และพจารณาจากความพรอมของพนทซงอาจแตกตางกน ตลอดจนใหความส าคญกบการก ากบดแล เพอใหการกระจายอ านาจเกดประสทธภาพสงสด โดยแนวทางในการกระจายอ านาจการบรหารจดการกองทนสามารถแบงเปน 2 ระยะ คอ ระยะสนและระยะยาว โดยการกระจายอ านาจระยะสน คอการกระจายอ านาจในการพจารณากลนกรองโครงการทขอรบการสนบสนนและกยมเงนทนประกอบอาชพจากกองทนผสงอาย ไปยงระดบภมภาคหรอลงไปในระดบจงหวด โดยอ านาจการตดสนใจอนมตเงนทนยงคงอยทคณะกรรมการบรหารกองทนผสงอาย ทสวนกลาง โดยกลไกในการด าเนนการคอ การแตงตงคณะกรรมการพจารณากลนกรองโครงการทขอรบการสนบสนน และกยมเงนทนประกอบอาชพจากกองทนผสงอายในระดบจงหวด และเพอไมใหเกดความซ าซอนในการด าเนนการดานผสงอายในระดบจงหวดซงใชรปแบบของคณะกรรมการอยบางแลว กอาจใชโครงสรางของคณะกรรมการทมการแตงตงอยแลวโดยเพมอ านาจหนาทในการพจารณากลนกรองกองทนผสงอาย เชน คณะอนกรรมการสงเสรมการจดสวสดการสงคมดานผสงอายในระดบจงหวด ซงประกอบดวยตวแทนหลายภาคสวนทมบทบาทในการด าเนนการดานผสงอาย ตลอดจนมเจาหนาทของส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยในระดบจงหวด ซงรบผดชอบงานดานกองทนผสงอายในระดบจงหวดในปจจบนรวมอยดวย จงนาทจะมความเปนไปไดในการด าเนนการพจารณากลนกรองโครงการและการขอรบทนประกอบอาชพไดอยางมประสทธภาพ โดยการก ากบดแลจากสวนกลางในเชงนโยบาย

การกระจายอ านาจระยะยาว คอ การกระจายอ านาจทงการพจารณากลนกรองโครงการ และอ านาจการพจารณาอนมตเงนทนสนบสนนโครงการและการประกอบอาชพไปยงสวนภมภาค โดยการก ากบดแลของคณะกรรมการบรหารกองทนผสงอาย ซงจะชวยลดภาระงานในการจดการของกองทน ท าใหการบรหารจดการกองทนเปนไปอยางมประสทธภาพ และเขาถงกองทนของผสงอายมมากขน อยางไรกตามการกระจายอ านาจโดยเฉพาะการอนมตเงนทนนน จ าเปนตองด าเนนการในหลายๆดานพรอมกน คอ การปรบปรงหรอแกไขระเบยบปฏบตของกองทนผสงอาย ตลอดจนตองมการก าหนดหลกเกณฑการจดสรรทนและแนวทางการพจารณาเงนทนทมความชดเจน เชน จ านวนผสงอายในพนท และความจ าเปนของพนท เพอเปนเครองมอในการปฏบตงานของสวนภมภาค และเปนแนวทางในการประเมนตดตามผลการด าเนนงานในอนาคตดวย นอกจากนเพอรองรบการกระจายอ านาจในระยะยาวนน จ าเปนตองมการก าหนดหรอจดสรรเงนทนใหแตละจงหวดอยางชดเจน ซงอาจพจารณาใชเกณฑจ านวนผสงอายและผลการด าเนนการในแตละจงหวดมาประกอบการจดสรรเงนทน

การกระจายอ านาจการพจารณาอนมตเงนทนของโครงการนน มอาจมอบหมายใหคณะกรรมการบรหารกองทนในระดบจงหวดหรอภมภาค สามารถอนมตไดเฉพาะโครงการขนาดเลก และโครงการขนาดกลางเทานน สวนโครงการขนาดใหญยงคงพจารณาอนมตโดยคณะกรรมการบรหารกองทนทสวนกลาง ในขณะทการพจารณาการกยมเงนทนประกอบอาชพนน เปนเงนทนทไมสงมากนก จงสามารถกระจายอ านาจการอนมตเงนทนไปสระดบจงหวดหรอภมภาคได แตควรมการก าหนดจ านวนเงนทนในแตละจงหวดหรอภมภาคอยางชดเจน

112

การจดสรรจ านวนบคลากรใหเพยงพอและเหมาะสมกบภาระงาน เพราะการด าเนนการของกองทนผสงอายนน ประกอบดวยกจกรรมทตองด าเนนการหลายๆดาน เชน การดแลเรองค ารองการกยมเงนทนประกอบอาชพจากกองทนผสงอาย และแบบเสนอโครงการ การท าสญญา และ การตดตามทวงหน เปนตน ซงแตภาระงานทรบผดชอบกตองการเจาหนาททมความช านาญในดานนนๆ ซงประกอบดวย นกพฒนาสงคม นกวชาการเงนและบญช และ นตกร แตพบวาการด าเนนการปจจบนโดยเฉพาะในสวนภมภาคสวนใหญยงมเจาหนาทไมครบทกต าแหนง เกดปญหาเจาหนาทไมเพยงพอกบภาระงาน หรอความรความช านาญของเจาหนาทกองทนไมตรงกบภาระงาน ดงนนควรพจารณาเพมจ านวนเจาหนาทกองทนผสงอาย โดยเฉพาะในสวนภมภาคใหครบทง 3 ต าแหนงในทกจงหวด อกทงควรมการสงเสรมความมนคง และสวสดการใหกบเจาหนาทกองทนเปนขวญก าลงใจในการท างานของบคลากร โดยเฉพาะผทมประสบการณ และความช านาญงาน ยงคงเปนก าลงส าคญในการพฒนางานของกองทนผสงอายตอไป

เพมงบประมาณและเครองมอในการบรหารจดการกองทน ควรพจารณาเพมใหเหมาะสมกบภาระงาน หรอจ านวนผสงอายทมาใชบรการกองทนผสงอายเปนเกณฑ นอกจากนยงพบวาควรมการจดสรรเครองมอในการด าเนนการใหเพยงพอ อกทงกองทนผสงอายควรสรางระบบในการเกบรวบรวมขอมลทเปนระบบและเชอมตอกนได เพอใหขอมลตางๆ ถกเกบอยางเปนระบบ ถกตอง ตรวจสอบได

การจดท าฐานขอมลทเปนระบบและเชอมตอได เพอจะชวยใหสามารถน าขอมลทเกบรวบรวมไดไปใชประโยชน ทงผปฏบตงานกองทน และผบรหารกองทน อกทงยงลดปญหาความไมตอเนองของงานจากการเปลยนเจาหนาทรบผดชอบ และลดขนตอนในการท างานระหวางสวนกลางและสวนภมภาค ในการตรวจสอบขอมลหรอสงตอขอมล

การตดตามและประเมนผลการด าเนนงานของกองทน อยางตอเนองและมประสทธภาพ โดยควร ด าเนนการใน 2 ระดบ คอ การตดตามและประเมนผลการด าเนนงานของกองทนผสงอาย เปนประจ าทกปจากกรมกจการผสงอาย เพอน าไปสการหาสาเหตของปญหาอปสรรคหรอแนวทางในการพฒนากองทนได การตดตามและประเมนผลเปนประจ าทกป จะชวยใหการปองกนหรอแกไขปญหาท าไดอยางรวดเรว และวเคราะหถงสาเหตของปญหาทแทจรง เพอจะไดหาแนวทางแกปญหาทมประสทธภาพ โดยกระบวนการตดตามและประเมนผลจากภายในสามารถใชขอมลของกองทนผสงอายทรวบรวมจากผใชบรการทงหมด เปนฐานขอมลทส าคญ อกทงควรมการตดตามและประเมนผลเมอสนแผนยทธศาสตร ซงแผนมระยะเวลา 3 ป โดยควรเปนการตดตามประเมนผลจากภายนอก เพอใชในการตรวจสอบผลการตดตามและประเมนทจดท าโดยกรมกจการผสงอาย ซงจะชวยในการวางแผนการบรหารจดการกองทนใหมประสทธภาพ

113

7.3.2 การกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคลและรายกลม

แนวทางในการเพมประสทธภาพของการด าเนนการของกองทนดานการกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคลและรายกลม ประกอบดวยมาตรการทส าคญ ดงน

การใหขอมลทถกตอง และครบถวนเกยวกบวตถประสงค ขนตอนการด าเนนการ และการช าระคน ตลอดจนมาตรการในการตดตามทวงหนและผลกระทบ โดยเจาหนาทของกองทนผสงอาย เมอมการขอรบบรการการกยมเงน เพอสรางความเขาใจทตรงกนแบบรองขอกยมเงน

การใหความส าคญกบขอมลและขนตอนการเยยมบาน ซงขอมลในแบบค ารองและการสอบขอเทจจรงในการเยยมบาน มความส าคญในการคดเลอกผสงอายทมศกยภาพในการประกอบอาชพและการช าระเงนคน ดงนนจะตองมการเยยมบานทกครงพรอมทงมการสอบขอเทจจรง และการใหความคดเหนเบองตนของเจาหนาทกองทน เพอประกอบการพจารณาขออนมตเงนทน นอกจากนในการกยมลกษณะกลมอาจตองมการพจารณารปแบบการบรหารจดการภายในกลม โดยเฉพาะอยางยงการมผน ากลมทมความเขมแขง และมความสามารถในการบรหารจดการด

การตดตามการประกอบอาชพของผสงอาย เพอการตดตามความกาวหนาในการประกอบอาชพตามทไดยนขอไว หรอมปญหาอปสรรคในการช าระคนเงนกองทนอยางไรบาง กเปนมาตรการหนงทควรท าโดยเฉพาะอยางยงเมอมปญหาในการช าระหน โดยการใชเครอขายดานผสงอาย เชน อาสาสมครดแลผสงอาย ในการท างานรวมกบเจาหนาทกองทน

การขยายชองทางในการช าระหน จากปจจบนทม 3 ชองทางคอ การมาจายดวยตนเองทกองทนผสงอายในแตละจงหวด การจายทางไปรษณย และ การโอนผานทางธนาคาร ควรมการเพมชองทางทผสงอายสามารถเขาถงไดงายและมคาใชจายนอย เชน การขยายชองทางการช าระคนผานเคานเตอรเซอรวส เปนตน

การใหความส าคญกบรปแบบการจายเงนคนส าหรบอาชพบางประเภท ปจจบนกลมผคางช าระหนประกอบดวย 2 กลมคอ ผทคางช าระหนชวคราว และผทคางช าระหนถาวร ซงในกลมแรกนนเปนผทสวนใหญประสบปญหาจากภยธรรมชาต เจบปวย หรอ ลกษณะอาชพทมรายไดเปนชวงๆหรอตามฤดกาล ซงผคางช าระหนกลมนยงคงช าระหนแตไมสม าเสมอทกเดอน ดงนนในกลมผขอกยมทมการประกอบอาชพเหลานจะตองมการสอบถามขอมลและแผนการจายเงนคนใหชดเจน โดยเฉพาะอยางยงผทประกอบอาชพทมรายไดเปนรอบหรอตามฤดกาล ซงสวนใหญจะเปนอาชพเกษตรกรรม การเลย งสตว เปนตน เพอประเมนศกยภาพในการช าระเงนคนกองทน

การตดตามหนตามขนตอนอยางเครงครด ทงนแนวทางในการตดตามหนของกองทนจะเรมด าเนนการเมอมการคางช าระหนงวดท 2 ซงเปนเพยงการเรมตนคางช าระ ดงนนหากสามารถด าเนนการตดตามหนไดตามทก าหนด กจะชวยเพมโอกาสในการช าระหนไดตามก าหนด ลดจ านวนผคางช าระโดยเฉพาะอยางยงผทคางช าระหนถาวร อกทงพบวาเมอมการตดตามหนผสงอายทคางช าระในแตละขนตอนกจะสงผลใหผคางช าระมาช าระเงนคนได และในกรณทผสงอายประสบปญหา และไมสามารถช าระหนไดโดยเฉพาะจากปจจยภายนอกกควรใหมการยนขอผอนผนได อยางไรกตามควรมการก าหนดระเบยบหรอเกณฑในการผอนผนทชดเจน

114

การพจารณาคดดอกเบย ในกรณทผสงอายคางช าระหนตดตอกนเกน 6 เดอนแลวไมแจงขอผอนผน แมจะด าเนนการตดตามหนตามทก าหนดแลว ควรมการคดดอกเบยเพอเปนการกระตนใหผสงอายช าระเงนตามเวลาทก าหนด และลดทศนคตทผดเกยวกบการไมช าระหนเพราะเปนเงนทไมคดดอก

การใหค าแนะน าในการบรหารจดการรายรบ รายจาย โดยกองทนผสงอายอาจจดอบรมหรอสงเสรมกจกรรมประเภทโครงการในการด าเนนการเกยวกบการจดอบรม การจดท าบญชการบรหารจดการรายรบ รายจายและการท าบญชครวเรอนแบบงาย ส าหรบผสงอายทกยมจากกองทนผสงอาย เพอเปนการใหความรและสรางความพรอมในการเปนผกทด

7.3.3 การสนบสนนเงนทนประเภทโครงการ

แนวทางการเพมประสทธภาพประกอบดวยมาตรการตางๆ ดงน

การลดรายละเอยดของเนอหาทก าหนดในแบบเสนอโครงการ โดยเนนถงการระบปญหาทเกดขน วตถประสงควาอยากจะท าอะไร สวนกระบวนการด าเนนการกเปนเพยงรายละเอยดเบองตนทใหเหนขนตอนในการด าเนนการรวมถงงบประมาณทคาดวาจะใช และอาจปรบเปลยนรปแบบค ารองใหเปนแบบตวเลอก แทนการกรอกขอมล นอกจากนกระบวนการพจารณาโครงการ หากมขอสงสยควรเปดโอกาสใหมการซกถาม หรอใหองคกรดานผสงอายไดอธบายเพมเตมอยางเปนระบบ เชน มการท าหนงสอถงหนวยงานหรอองคกร เพอชแจงรายละเอยดขอสงสยและขอขอมลเพมเตม และในกรณทโครงการไมผานการอนมตควรมการชแจงเหตผลทชดเจน เพอสรางความเขาใจใหกบผรบบรการและสามารถน าไปปรบปรงการยนขอสนบสนนในครงตอๆไป

การก าหนดรายละเอยดของวงเงนทสามารถเบกจายไดในแตละหมวด เพอชวยใหการก าหนดกจกรรมและงบประมาณทจะขอสนบสนนใหมความชดเจนขน และงายตอการด าเนนการของผขอสนบสนนทน โดยการก าหนดรายละเอยดคงเปนเพยงกรอบเพดานวงเงนในหมวดหลกๆ

การก าหนดหวขอหรอประเดนเรงดวนทจะสนบสนนเพอใหสอดคลองกบสถานการณดานผสงอาย ซงหากกจกรรมของโครงการอยในขอบเขตของหวขอทก าหนด กมโอกาสสงทจะไดรบการอนมต โดยกจกรรมของโครงการทไมอยในหวขอทก าหนด กยงคงไดรบการพจารณาตามปกต

การตดตามประเมนผลโครงการ ควรมการด าเนนการทงภายในและภายนอก โดยปจจบนเปนการประเมนผลของโครงการโดยผขอสนบสนนทน ซงจะตองจดท าผลการประเมนโครงการเม อด าเนนการแลวเสรจ ดงนนควรมการตดตามประเมนผลในระหวางด าเนนการ เพอใหทราบปญหาอปสรรคทงทเกดจากกองทนผสงอาย และตวโครงการเอง

115

7.4 ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะในการศกษาประสทธภาพของกองทนผสงอาย ประกอบดวย

7.4.1 การจดท าระบบฐานขอมลของกองทนใหเปนระบบและเชอมตอได ซงจะเปนเครองมอและแหลงขอมลทส าคญในการศกษาประสทธภาพของกองทน และวางแผนในการก าหนดกรอบการด าเนนการในอนาคต ทงระยะสนและระยะยาว

7.4.2 การศกษารปแบบของกจกรรมทกองทนผสงอายควรใหการสนบสนนเพมเตมจากกจกรรมหลกทด าเนนการอย เพราะปจจบนมการด าเนนการเพยง 2 ดานหลกๆ คอ การใหกยมเงนประกอบอาชพ และ การสนบสนนโครงการ ซงอาจยงไมครอบคลมวตถประสงคของกองทนผสงอาย และการขยายประเภทกจกรรมออกไปจะชวยเพมการเขาถงกองทนผสงอายไดมากขน

7.4.3 การศกษาแนวทางในการกระจายอ านาจการบรหารจดการกองทนไปยงสวนภมภาค ซงเชอวาจะเปนแนวทางทมประสทธภาพ อยางไรกตามกระบวนการในการการกระจายอ านาจมไดหลายรปแบบ โดยแตละรปแบบมขอดขอเสยทตางกน จงควรท าการศกษาเพอชวยใหเหนแนวทางและรปแบบทเหมาะสม อกทงแนวทางในการปรบปรงกฎหมาย ระเบยบ และขอก าหนดตางๆ ทเกยวของกบกองทนผสงอาย

บรรณานกรม

119

บรรณานกรม

1. กศล สนทรธาดา. 2553. โครงการศกษาการสรางโอกาสในการท างานของผสงอายในพนทชนบท. ประชากรและการพฒนา. ปท 31 ฉบบท 2 เดอนธนวาคม-มกราคม.

2. กฤษมนต วฒนาณรงค. 2556. การฝกอาชพส าหรบสงคมผสงอาย . ไทยรฐออนไลน 2 ก.ค. 2556 Retrieved 20 ตลาคม 2557 http://www.thairath.co.th/content/354621

3. กระทรวงแรงงาน. (ม.ป.ป.). อาชพอสระ. Retrieved 2 พฤศจกายน 2557 http://www.mol.go.th/employee/content/page/อาชพอสระ

4. คณะนกวจย คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต. 2552. โครงการศกษาวจยเรองการสรางระบบตดตามและประเมนผลกองทนสงเสรมคณภาพชวตคนพการแหงชาต.

5. นงนช สนทรชวกานต และ สายพณ ชนตระกลชย. 2552. การสรางโอกาสการท างานของผสงอายไทย.มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย.กรงเทพฯ

6. ประเวช สพรรณพยคฆ. 2554. การวเคราะหพฤตกรรมลกคาทกอใหเกดหนทไมกอใหเกดรายไดในธรกจสนเชอรถยนต โดยการท าเหมองขอมล กรณศกษาบรษทลสซงแหงหนง. การคนควาอสระ. มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

7. มลนธพระมหาไถเพอการพฒนาคนพการ. 2553. การพฒนาระบบบรหารกองทนสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ: การจดหารายไดและผลประโยชน. รายงานวจยฉบบสมบรณ. 8. มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. 2556. สถานการณผสงอายไทย 2556. กรงเทพฯ.

9. เยาวด รางชยกล วบลยศร. 2542. การประเมนโครงการแนวคดและการปฏบต. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย

10. รกชนก คชานบาล และปทพร สคนธมาน. 2555. โครงการศกษารปแบบการบรหารจดการและแนวทางการสรางการมสวนรวมในกองทนผสงอาย. รายงานวจยฉบบสมบรณ.

11. รกชนก คชานบาล และ ปทพร สคนธมาน. 2556. กองทนผสงอายกบบทบาทในการพฒนาคณภาพชวตผสงอายไทย. วารสารประชากรศาสตร 29, 2: 1-19.

12. เลก สมบต, ศศพฒน ยอดเพชร, ธนกานต ศกดาพร. 2554. รายงานวจยฉบบสมบรณเรอง ภาวะสงวยอยางมคณประโยชนกบการพฒนาสงคมและเศรษฐกจในประเทศไทย. ส านกงานมาตรฐานการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ส านกงานปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

http://www.thairath.co.th/content/354621

http://www.mol.go.th/employee/content/page/อาชพอสระ

120

13. เลก สมบต, วรรณลกษณ เมยนเกด และ เดชา สงขวรรณ. 2551. แนวทางการด าเนนงานกองทนผสงอาย. รายงานวจยฉบบสมบรณ ไดรบทนสนบสนนจาก ส านกสงเสรมและพทกษผสงอาย, กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย.

14. วรเดช จนทรศร และ ไพโรจน ภทรนรากล. 2541. การประเมนผลระบบเปด. กรงเทพฯ: สมาคมรฐประศาสนศาสตร

15. ศศพฒน ยอดเพชร เลก สมบต ณฏฐพชร สโรบล และ ธนกานต ศกดาพร. 2554. การตดตามและประเมนผลการด าเนนงานของกองทนผสงอาย.กองทนผสงอาย. ส านกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย. กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย.

16. ศรพร ศรปญญวฒน และสาคร ศรสวสด. (2550). ปจจยทมผลตอการด าเนนงานกองทนหมบานและชมชนเมองในภาคเหนอ. รายงานภาวะเศรษฐกจการเงนภาคเหนอ เดอนพฤษภาคม 2550. ธนาคารแหงประเทศไทย ส านกงานภาคเหนอ. 17. ศจพงศ ฉตราคม. 2550. ระบบการเงนรายยอย: ทางเลอกในการแกปญหาความยากจน.วารสารครศาสตรอตสาหกรรมปท 7 ฉบบท 1: 252-260.

18. สวนบรหารการจดเกบภาษ. 2555. การถายทอดองคความรเรองการประเมนความคมคาการปฏบตภารกจของรฐ (Value for Money – VFM). Retrieved 2 พฤศจกายน 2557 http://www3.excise.go.th/ebook/dep3/pdf/KM55.pdf 19. ส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย.2555. Microfinance ตลาดทน: แหลงเงนทนของระบบการเงนระดบรากหญา.

20. Ghatak, Maitreesh. 1999. Group Lending, Local Information, and Peer Selection. Journal of Development Economics 60(1): 27-50.

21. Ledgerwood, Joanna. 1998. Microfinance Handbook: AnInstitutional and Financial Perspective.Washington D.C.: IBRD/The World Bank. 22. Ray, Debray. 1998. Development Economics. Princeton University Press.

23. Yunus, Muhammad. 1999. Banker to the Poor. United States: PublicAffairs.

http://www3.excise.go.th/ebook/dep3/pdf/KM55.pdf

ภาคผนวก

123

ภาคผนวก 1 สรปผกรายบคคล ผกรายกลม ผคางช าระตงแต 2 งวดขนไปและโครงการตงแตปงบประมาณ 2550 – 2557 กรงเทพมหานครและภาคกลาง

ภาค

กยมรายบคคล (งบประมาณ 2550-ก.ค. 57)

กยมรายกลม (งบประมาณ 2550 - พ.ค. 57) จ านวนโครงการ

งบประมาณ 2550 - พ.ค. 2557

ผกยมทท าสญญา (ราย)

จ านวนผกทคางช าระ (รอยละ)

ผกยมทท าสญญา (กลม)

จ านวนผกทคางช าระ (กลม)

กรงเทพฯ 1,536 48.44 1 0 48 ภาคกลาง

กาญจนบร 279 32.62 - - 7 จนทบร 413 38.98 - - 26 ฉะเชงเทรา 65 52.31 - - 8 ชยนาท 300 27.67 - - 13 ชลบร 77 27.27 2 - 11 ตราด 130 24.62 1 - 4 นครนายก 7 57.14 - - 1 นครปฐม 506 47.04 - - 27 นนทบร 12 58.33 - - 15 ปทมธาน 337 53.71 - - 2

124

ภาคผนวก 1 สรปผกรายบคคล ผกรายกลม ผคางช าระตงแต 2 งวดขนไปและโครงการตงแตปงบประมาณ 2550 – 2557 กรงเทพมหานครและภาคกลาง (ตอ)

ภาค



งบประมาณ 2550 - พ.ค. 2557 ผกยมทท าสญญา

(ราย) จ านวนผกทคางช าระ (รอยละ)



ประจวบครขนธ 223 9.42 - - 10 ปราจนบร 4 - - - 17 อยธยา 168 69.05 4 2 4 เพชรบร 364 69.78 1 - 11 ระยอง 7 28.57 - - 6 ราชบร 60 35.00 - - 7 ลพบร 113 73.45 - - 25 สมทรปราการ 99 36.36 - - 10 สมทรสงคราม 15 46.67 - - 5 สมทรสาคร 24 50.00 - - 1 สระบร 120 57.50 - - 23 สระแกว 120 73.33 1 - 5 สงหบร 53 54.72 - - 6 สพรรณบร 851 59.69 - - 10 อางทอง 52 57.69 - - 12

125

ภาคผนวก 2 สรปผกรายบคคล ผกรายกลม ผคางช าระตงแต 2 งวดขนไปและโครงการตงแตปงบประมาณ 2550 – 2557 ภาคเหนอ

ภาค








ภาคเหนอ

ก าแพงเพชร 502 62.75 - - 4 เชยงราย 474 11.39 - - 102 เชยงใหม 522 59.39 2 - 57 ตาก 208 54.33 - - 2 นครสวรรค 62 41.94 - - 21 นาน 156 46.15 - - 27 พะเยา 287 25.44 - - 54 พจตร 94 74.47 - - - พษณโลก 11 9.09 - - 8 เพชรบรณ 20 60.00 - - 13 แพร 597 96.65 - - 5 แมฮองสอน 200 60.50 - - 11 ล าปาง 15 60.00 - - 32 ล าพน 139 61.15 - - 9 สโขทย 282 50.35 4 - 2

126

ภาคผนวก 2 สรปผกรายบคคล ผกรายกลม ผคางช าระตงแต 2 งวดขนไปและโครงการตงแตปงบประมาณ 2550 – 2557 ภาคเหนอ (ตอ)

ภาค








อตรดตถ 60 28.33 - - 21 อทยธาน 11 - - - -

127

ภาคผนวก 3 สรปผกรายบคคล ผกรายกลม ผคางช าระตงแต 2 งวดขนไปและโครงการตงแตปงบประมาณ 2550 – 2557 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ภาค



งบประมาณ 2550 - พ.ค. 2557 ผกยมทท าสญญา

(ราย) จ านวนผกทคางช าระ (รอยละ)



ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

กาฬสนธ 1,088 78.49 22 - 50 ขอนแกน 851 56.40 - - 24 ชยภม 83 48.19 - - 23 นครพนม 95 62.11 1 - 6 นครราชสมา 58 75.86 - - 6 บรรมย 535 60.56 2 - 16 บงกาฬ 51 11.76 - - - มหาสารคาม 546 58.24 - - 5 มกดาหาร 1,493 52.04 1 - 12 ยโสธร 497 50.10 17 - 18 รอยเอด 628 89.33 - - - เลย 287 36.93 - - 3 ศรสะเกษ 948 57.07 - - 2 สกลนคร 711 29.25 - - 21 สรนทร 120 46.67 13 - -

128

ภาคผนวก 3 สรปผกรายบคคล ผกรายกลม ผคางช าระตงแต 2 งวดขนไปและโครงการตงแตปงบประมาณ 2550 – 2557 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (ตอ)

ภาค








หนองคาย 762 55.12 - - - หนองบวล าภ 242 54.55 - - 3 อดรธาน 187 72.19 - - 2 อบลราชธาน 810 72.84 1 1 21 อ านาจเจรญ 312 73.40 - - 2

129

ภาคผนวก 4 สรปผกรายบคคล ผกรายกลม ผคางช าระตงแต 2 งวดขนไปและโครงการตงแตปงบประมาณ 2550 – 2557 ภาคใต

ภาค








ภาคใต

กระบ 33 48.48 - - 1 ชมพร 144 28.47 - - 5 ตรง 39 46.15 - - 9 นครศรธรรมราช 329 30.40 - - 3 นราธวาส 133 53.38 - - 2 ปตตาน 12 91.67 - - 3 พงงา 206 64.08 - - 2 พทลง 143 58.04 - - 18 ภเกต 26 42.31 - - 1 ยะลา 84 50.00 - - 1 ระนอง 105 44.76 - - - สงขลา 25 48.00 - - 9 สตล 732 71.45 - - 5 สราษฎรธาน 18 50.00 - - 3

สารบัญ - dop · 2017-09-25 · 5.2...

Documents