ม.ค. - ก.พ. ๖๐ 159

เกรดกฎหมายนาร

จลนต

นางสาวสรโฉม พรหมโฉม นตกร สำ นกกฎหมาย

เกรดกฎหมายนาร

* พจนานกรม ศพทสงคมวทยา องกฤษ - ไทย ฉบบบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๙ ไดบญญตศพทใหความหมาย ค�าวา “เพศสภาพ” ไว ดงน คอ ๑) ความหมายทวไป หมายถง ความแตกตางระหวางผชายกบผหญงตามเพศในทางกายวภาค ๒) ความหมายทางสงคมวทยา หมายถง การจ�าแนกทางสงคม ซงไมจ�าเปนตองแบงตามลกษณะทางกายวภาคเสมอไป ๓) ตามความหมายในเชงสงคมวทยาและจตวทยาสงคม “เพศ” (sex) หมายถง ลกษณะทางชวภาพทใชในการแบงแยกกลมมนษยออกเปนผหญง ผชาย สวน “สถานะเพศ” (gender) หมายถงลกษณะในเชงสงคมและจตวทยาสงคมทใชเปนพนฐานในการแบงแยกกลมมนษยวา “เปนหญง” (feminine) “เปนชาย” (masculine) หรอ “เปนหญงชาย” (androgenous) (ซงเปนลกษณะผสมระหวางลกษณะเดนของความเปนชายและความเปนหญง) ๑ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ บญญตวา มาตรา ๔ ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาคของบคคลยอมไดรบความคมครอง มาตรา ๕ ประชาชนชาวไทยไมวาเหลาก�าเนด เพศ หรอศาสนาใด ยอมอยในความคมครองแหงรฐธรรมนญนเสมอกน มาตรา ๓๐ บคคลยอมเสมอกนในกฎหมายและไดรบความคมครองตามกฎหมายเทาเทยมกน ชายและหญงมสทธเทาเทยมกน การเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคลเพราะเหตแหงความแตกตางในเรองถนก�าเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย ความพการ สภาพทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญ จะกระท�ามได มาตรการทรฐก�าหนดขนเพอขจดอปสรรคหรอสงเสรมใหบคคลสามารถใชสทธและเสรภาพไดเชนเดยวกบบคคลอน ยอมไมถอเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตามวรรคสาม

ปจจบนสงคมไทยนนตางกไดใหความส�าคญในเรองความเสมอภาคระหวางหญงชายมากยงขนรวมทงการยอมรบหลกการในเรองการหามเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม เพราะเหตแหงความแตกตางในเรองเพศวาเปนสทธมนษยชนขนพนฐาน และโดยสวนใหญยอมรบวาสงคมประกอบดวยบคคลทมรสนยมทางเพศหรอเพศวถทหลากหลาย หรอเพศสภาพ*และมคชวตเพศเดยวกนจ�านวนมากทใชชวตรวมกนเปนครอบครวในขณะทบทบญญตแหงกฎหมายยงมไดรบรองใหบคคลเหลานสามารถท�าการ จดทะเบยนสมรสกนได เปนเหตใหบคคลเหลานตองเสยสทธตามกฎหมายหลายประการเมอพจารณาเปรยบเทยบกบบทบญญตทไดรบรองสทธของคสมรสตางเพศดงกลาวดงนน การทกฎหมายไมรบรองสถานภาพการสมรสของบคคลรกเพศเดยวกนเชนนจงมหลายฝายทมความเหนวาเปนการขดตอ หลกการคมครองสทธเสรภาพและความเสมอภาคของบคคลโดยไมมการเลอกปฏบตเพราะความ แตกตางเรองเพศตามทไดรบรองไวในปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนรวมถงขดกบหลกการสทธมนษยชนขนพนฐานตามทบญญตไวใน มาตรา ๔ มาตรา ๕ และมาตรา ๓๐ ของรฐธรรมนญแหง ราชอาณาจกรไทย พ.ศ. ๒๕๕๐ ซงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช ๒๕๕๗ มาตรา ๔ กไดใหการรบรองคมครองสทธดงกลาวไว

การจดทะเบยนสมรส ของคนรกเพศเดยวกน

ม.ค. - ก.พ. ๖๐160

การจดทะเบยนสมรสของคนรกเพศเดยวกน

จลนต

ดวยเหตผลดงกลาวปจจบนจงมหลายองคกรทไดมความพยายามในการยกรางและผลกดน ใหมการเสนอรางพระราชบญญตคชวต พ.ศ. .... ขน ทงนโดยมวตถประสงคส�าคญเพอรบรองสถานภาพของผมความหลากหลายทางเพศในฐานะทเปนคชวตใหมสทธหนาทตามกฎหมายเยยงคสามภรรยาทวไปดงนน คอลมนเกรดกฎหมายนารฉบบน จงขอน�าเสนอเรอง “การจดทะเบยนสมรสของคนรกเพศเดยวกน” เพอใหผอานไดมความรความเขาใจเกยวกบนยามการสมรสและหลกเกณฑการสมรส ตามกฎหมายไทย สทธหนาทของคสมรสตามกฎหมายไทยการออกกฎหมายรบรองใหครกเพศเดยวกนสามารถจดทะเบยนกนไดในตางประเทศตลอดจนความเปนมาของหลกการและสาระส�าคญ ของรางพระราชบญญตคชวต พ.ศ. .... ดงน

๑. นยามการสมรสและหลกเกณฑการสมรสตามกฎหมายไทย การสมรส หมายถง “การทชายและหญงสมครใจเขามาอยกนฉนสามภรยากนชวชวตโดยจะไมเกยวของทางชสาวกบบคคลอนใดอก”๒ การสมรส (Marriage) คอ “การอยรวมกนฉนสามภรยาโดยชอบดวยกฎหมาย”๓ หลกเกณฑการสมรสตามกฎหมายไทย ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๔๘ บญญตไววา“การสมรสจะท�าไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดปบรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควรศาลอาจอนญาตใหท�าการสมรสกอนนนได” มาตรา ๑๔๕๗ บญญตไววา“การสมรสตามกฎหมายจะมไดเฉพาะเมอไดจดทะเบยนแลวเทานน” มาตรา ๑๔๕๘ บญญตไววา“การสมรสจะท�าไดตอเมอชายหญงยนยอมเปนสามภรยากน และตองแสดงการยนยอมนนใหปรากฏโดยเปดเผยตอหนานายทะเบยน และใหนายทะเบยนบนทกความยนยอมนนไวดวย” ดงนน เมอพจารณาจากกฎหมายไทย แมบคคลกลมรกเพศเดยวกนมเจตนาทจะอยรวมกนหรอมความยนยอมสมครใจทจะอย กนรวมกนฉนทสามภรรยากไมสามารถท�าการสมรสกนได ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๔๘ เพราะกฎหมายใหสทธเฉพาะชายกบหญงทมเพศตามทก�าเนดมาและกฎหมายรบรองเทานน

๒. สทธหนาทของคสมรสตามกฎหมายไทย๔

๒.๑ สทธตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ ๕ ครอบครว ไดแก ความสมพนธระหวางสามภรรยามาตรา ๑๔๖๑ ทรพยสนระหวางคสมรส มาตรา ๑๔๗๖

๒ ประสพสข บญเดช, หลกกฎหมายครอบครว, พมพครงท ๗, (กรงเทพฯ : ส�านกพมพวญญชน , ๒๕๔๙), หนา ๓๑. ๓ สมรกษ พรหมมา และประเสรฐ ลมประเสรฐ, กฎหมายครอบครว, (กรงเทพฯ : พมพอกษร, ๒๕๔๕), หนา ๖๘. ๔ ภานพ มช�านาญ,การศกษาสภาพปญหาความเสยเปรยบของคความหลากหลายทางเพศอนเนองจากการไมมกฎหมายรบรองการสมรสในประเทศไทย,วทยานพนธ นตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม

ม.ค. - ก.พ. ๖๐ 161

เกรดกฎหมายนาร

จลนต

มาตรา ๑๔๗๗ มาตรา ๑๔๘๑ มาตรา ๑๔๙๐ สทธในการเรยกคาเลยงชพ มาตรา ๑๕๒๖ การรบบตรบญธรรม และมรดกมาตรา ๑๕๓๓ มาตรา ๑๖๒๙ นอกจากบทบญญตตามกฎหมายครอบครวและมรดกทก�าหนดสทธและหนาทระหวางคสมรสไวโดยตรงแลว กฎหมายไทยหลายฉบบ ไดก�าหนดสทธและหนาทไวส�าหรบคสมรส ซงจะถอวาเปนผลกระทบตอการใชชวตคของบคคลทมความหลากหลายทางเพศ ดงน ๒.๒ สทธตามกฎหมายลกษณะละเมด ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะละเมด กฎหมายไดบญญตคมครอง ผเสยหายเพอเยยวยาความเสยหายทเกดขนใหสามารถเรยกคาสนไหมทดแทนได ไดแก การเรยกคนทรพยสนอนผเสยหายตองเสยไปเพราะละเมด หรอใชราคาทรพยสนนน รวมทงคาเสยหายอนจะพงบงคบใหใชเพอความเสยหายอยางใด ๆ อนไดกอขนนนดวย และในกรณทคสมรสถกกระท�าละเมด สามารถเรยกคาสนไหมทดแทนได ใน ๒ กรณ ดงน ๑. คาขาดไรอปการะ ตามมาตรา ๔๔๓ วรรคสาม ๒. คาขาดแรงงาน ตามมาตรา ๔๔๕ กรณของบคคลทมความหลากหลายทางเพศทใชชวตครวมกน กฎหมายไมไดรบรองสทธดงกลาว จงไมสามารถฟองเรยกคาขาดไรอปการะหรอคาขาดแรงงานได แมวาจะมสถานะ ความสมพนธโดยอยกนกนฉนสามภรยาเชนเดยวกบครกตางเพศ และถกกระทบสทธในฐานะผเสยหายและเกดความเสยหายขนจรงกตาม ๒.๓ สทธตามประมวลกฎหมายอาญา ตามประมวลกฎหมายอาญาไดก�าหนดเหตยกเวนโทษเพราะความเปนสามภรยา ไวในมาตรา ๗๑ เนองจากเปนการกระท�าความผดระหวางผทมความสมพนธกนในฐานะคสมรส หากไมมการลดหยอนผอนปรนโทษลงบางกอาจท�าใหความสมพนธราวฉานได และเพอไมใหความผดอาญา เปนเหตกระทบกระเทอนความสงบสขของครอบครว นอกจากนประมวลกฎหมายอาญายงก�าหนดใหศาลสามารถใชดลยพนจทจะไมลงโทษแกผกระท�าความผดในกรณเปนสามภรยากนตามมาตรา ๑๙๓ มาตรา ๒๑๔ และใหสทธในการด�าเนนคดแกผใสความแกคนตายซงเปนคสมรสของตน ตามมาตรา ๓๒๗ ดวย รวมถงสทธในการรองทกขกรณผเสยหายตายกอนรองทกข ทงน เนองจากสถาบนครอบครวเปนสถาบนทส�าคญกฎหมายจงมงทจะคมครอง โดยถอวาคสมรสเปนญาตใกลชดของผตายยอมไดรบความเสยหาย แตในกรณของบคคลทมความหลากหลายทางเพศแมจะอยกนกนฉนสามภรยานานเพยงใดกตามกไมมสทธตามกฎหมาย เพราะไมมสถานะในการเปนคสมรสตามกฎหมายไมเขาหลกเกณฑและไมไดรบการคมครองสทธตามประมวลกฎหมายอาญา

ม.ค. - ก.พ. ๖๐162

การจดทะเบยนสมรสของคนรกเพศเดยวกน

จลนต

๒.๔ สทธการด�าเนนคดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา๕ ในการด�าเนนคดอาญา ตามประมวลกฎหมายพจารณาความอาญานน บคคลทกฎหมายก�าหนดใหมสทธในการด�าเนนคดอาญา ไดแก ผเสยหาย และเจาพนกงานของรฐ แตกฎหมายยงไดก�าหนดเปนกรณพเศษใหคสมรสของผเสยหายมสทธในการด�าเนนคดในฐานะผจดการแทนผเสยหาย ตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายอาญามาตรา ๕ (๒) และมาตรา ๒๙ แตส�าหรบกรณของบคคลทม ความหลากหลายทางเพศนน หากบคคลภายนอกมาท�ารายคชวตฝายใดฝายหนง อกฝายหนงกไมมสทธฟองคดแทนได ๒.๕ สทธใหความยนยอมในการรกษาพยาบาล การรกษาพยาบาลผปวย ตามปกตตองไดรบความยนยอมจากตวผปวย และในกรณทผปวยไมสามารถใหความยนยอมไดดวยตนเอง กจ�าตองขอความยนยอมจากญาต ซงตามพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๐ และพระราชบญญตสขภาพจต พ.ศ. ๒๕๕๑ ไดก�าหนดวาญาตทสามารถใหความยนยอมแทน ไดแก บคคลซงเปนทายาทโดยธรรม ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย อนหมายถง คสมรส ผบพการ ผสบสนดาน และยงรวมถงผปกครอง ผปกครองดแล ผพทกษ หรอผอนบาล ดงนน บคคลทมความหลากหลายทางเพศทไดใชชวตครวมกนหากฝายใดฝายหนง จ�าตองไดรบการรกษาพยาบาลนน อกฝายกไมสามารถใหความยนยอมแทนไดเพราะไมไดมสถานะ เปนคสมรสตามกฎหมาย

๓. ประเทศทมการออกกฎหมายรบรองใหครกเพศเดยวกนสามารถจดทะเบยนกนได ไดแก๖ ๓.๑ เนเธอรแลนด เปนประเทศแรกทออกกฎหมายรบรองการแตงงานของบคคลรก เพศเดยวกน ในป ค.ศ. ๒๐๐๑ (พ.ศ. ๒๕๔๔) รวมถงการมอบสทธในการรบเลยงบตรบญธรรมดวย ๓.๒ เบลเยยม คแตงงานของคนรกเพศเดยวกนในเบลเยยมชนะคดเรยกรองสทธในการแตงงานโดยชอบธรรม เมอเดอนมถนายน ค.ศ. ๒๐๐๓ (พ.ศ. ๒๕๔๖) โดยการแกไขเพมเตมมาตรา ๑๔๓ ประมวลกฎหมายแพง จากนนในเดอนเมษายน ค.ศ. ๒๐๐๖ (พ.ศ. ๒๕๔๙) รฐบาลเบลเยยมกมมตผานกฎหมายอนญาตใหคแตงงานคนรกเพศเดยวกนสามารถรบเลยงบตรบญธรรมไดดวย

๕ ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาบญญตวา มาตรา ๕ บคคลเหลานจดการแทนผเสยหายได (๑) ผแทนโดยชอบธรรมหรอผอนบาล เฉพาะแตในความผดซงไดกระท�าตอผเยาว หรอผไรความสามารถซงอยในความดแล (๒) ผบพการ ผสบสนดาน สามหรอภรยาเฉพาะแตในความผดอาญา ซงผเสยหายถกท�ารายถงตายหรอบาดเจบจน ไมสามารถจะจดการเองได (๓) ผจดการหรอผแทนอน ๆ ของนตบคคล เฉพาะความผดซงกระท�าลงแกนตบคคลนน มาตรา ๒๙ เมอผเสยหายไดยนฟองแลวตายลง ผบพการ ผสบสนดาน สามหรอภรยาจะด�าเนนคดตางผตายตอไปกได ถาผเสยหายทตายนนเปนผเยาว ผวกลจรต หรอผไรความสามารถ ซงผแทนโดยชอบธรรมผอนบาลหรอผแทนเฉพาะคดไดยนฟองแทนไวแลว ผฟองแทนนนจะวาคดตอไปกได ๖ พรชย ปานออน ,การก�าหนดนโยบายการจดทะเบยนคชวตในประเทศไทย,ดษฎนพนธ,ปรชญาดษฎบณฑต(การเมอง) มหาวทยาลยรามค�าแหง ๒๕๕๘

ม.ค. - ก.พ. ๖๐ 163

เกรดกฎหมายนาร

จลนต

๓.๓ สเปน มกฎหมายอนญาตใหบคคลเพศเดยวกนแตงงานกนไดในเดอนกรกฎาคม ค.ศ. ๒๐๐๕ (พ.ศ. ๒๕๔๘) ประเทศสเปนจงกลายเปนประเทศท ๓ ในสหภาพยโรปทผานกฎหมายรบรองการแตงงานระหวางบคคลเพศเดยวกน และครกเพศเดยวกนสามารถรบรองบตรบญธรรมไดตามรอยตนแบบ ๒ ประเทศกอนหนาน ๓.๔ แคนาดา มการอนญาตใหบคคลเพศเดยวกนแตงงานกนได โดยเรมตงแตป ค.ศ. ๒๐๐๓ (พ.ศ. ๒๕๔๖) ไดแก รฐออนแทรโอและรฐบรตชโคลมเบย ป ค.ศ. ๒๐๐๔ (พ.ศ. ๒๕๔๗) รฐควเบก รฐแมนโทบา รฐแคตเชวน รฐนวฟนดแลนด และรฐยคอน เมองโนวา สโคเทย ป ค.ศ. ๒๐๐๕ (พ.ศ. ๒๕๔๘) รฐนวบรนสวก และยงคงมการออกกฎหมายลกษณะเดยวกนอยางตอเนองในระดบรฐ โดยมแนวคดวา การสมรสสามารถกระท�าขนระหวางบคคลตางเพศ หรอระหวางบคคลเพศเดยวกนกได โดยทความสมบรณหรอเปนโมฆะของการสมรสนนหาไดขนอยกบการทค สมรสมเพศเดยวกนไม นอกจากน กฎหมายใหมของแคนาดายงไดใหสทธเทาเทยมกนระหวางคสมรสเพศเดยวกนและตางเพศกนในเรองของการสมรสเพอวตถประสงคในการอพยพหรอการเขาเมองอกดวย ๓.๕ แอฟรกาใต มการออกกฎหมายยอมรบการแตงงานระหวางบคคลเพศเดยวกน เมอเดอนพฤศจกายน ค.ศ. ๒๐๐๖ (พ.ศ. ๒๕๔๙) แอฟรกาใตจงถอวาเปนชาตแรกในทวปแอฟรกาทมกฎหมายเกยวกบการแตงงานของคนเพศเดยวกน และเปนประเทศท ๕ ในโลกทมกฎหมายอนญาตใหคนเพศเดยวกนแตงงานกนได ครกเพศเดยวกนคแรกทแตงงานกนภายใตกฎหมายฉบบน คอ เวอรนอน กบส และ โทน ฮอลล อยางไรกตามกฎหมายฉบบนถกคดคานจากพรรคการเมองและกลมเครงศาสนาบางกลม ๓.๖ นอรเวย มการผานกฎหมายสมรสโดยเสรระหวางครกเพศเดยวกนและรบรองสทธในการรบเลยงบตรบญธรรม เมอเดอนมกราคม ค.ศ. ๒๐๐๙ (พ.ศ. ๒๕๕๒) นอกจากน รฐบาลของประเทศนอรเวยยงอนญาตใหครกเพศเดยวกนหญงสามารถเขารบการผสมเทยม เพอใหเกดเลอดเนอเชอไขของตวเองไดดวย ๓.๗ สวเดน กลมคนรกเพศเดยวในสวเดนไดรบเสรภาพในการประกอบพธสมรสตามหลกศาสนา และถกตองตามกฎหมายได ตงแตเดอนพฤษภาคม ค.ศ. ๒๐๐๙ (พ.ศ. ๒๕๕๒) ๓.๘ โปรตเกส รฐบาลโปรตเกสเหนชอบใหค รกเพศเดยวกนสามารถแตงงานกนได โดยชอบธรรม แตไมรบรองสทธในการรบเลยงดบตรบญธรรม เมอวนท ๑ มถนายน ค.ศ. ๒๐๑๐ (พ.ศ. ๒๕๕๓) ๓.๙ ไอซแลนด มการออกกฎหมายรบรองสทธใหบคคลรกเพศเดยวกนสามารถแตงงานกนได โดยมผลบงคบเปนวนแรกในวนท ๒๗ มถนายน ค.ศ. ๒๐๑๐ (พ.ศ. ๒๕๕๓) วนดงกลาวถอเปนวนสทธเสรภาพแหงบคคลรกเพศเดยวกนนานาชาตดวยและนางโจฮนนา ซกรดารดอททร นายกรฐมนตรหญงแหงประเทศไอซแลนด เขาพธสมรสกบครกเพศเดยวกนกบนางโจนนา ลออสดอททร ในวนดงกลาวดวย ๓.๑๐ อารเจนตนา สภาผแทนราษฎรของประเทศอารเจนตนา ผานรางกฎหมายรบรอง การแตงงานของครกเพศเดยวกน ดวยคะแนน ๑๒๕ ตอ ๑๐๙ เสยง ภายหลงการอภปรายกนถง ๑๒ ชวโมง เมอวนท ๑๕ กรกฎาคม ค.ศ. ๒๐๑๐ (พ.ศ. ๒๕๕๓) พรอมทงสทธในการเลยงดบตรบญธรรม สงผลใหอารเจนตนากลายเปนประเทศแรกในทวปอเมรกาใตทผานกฎหมายดงกลาว และครกคแรกทจดทะเบยนภายใตกฎหมายฉบบน คอ นายอาเลจนโดร เฟรยเร วย ๓๙ ป กบนายโจเซ มาเรย มเบลโล

ม.ค. - ก.พ. ๖๐164

การจดทะเบยนสมรสของคนรกเพศเดยวกน

จลนต

วย ๔๑ ป หลงเคยไดรบการปฏเสธจากเจาหนาท เพราะเหนวาเปนผชายทงค จงท�าเรองขอความเปนธรรมตอศาลกอนหนาน นอกจากน กรงบวโนสไอเรส ของประเทศอารเจนตนา ยงเปนนครหลวงแหงแรกทยนยอมใหตงสหภาพประชาชนเพอครกชาวเกย ในป ค.ศ. ๒๐๐๒ จากนนจงหวดวลลา คารลอส ปาซ ทางตอนเหนอ กบจงหวดรโอ เนโกร ทางตอนใตกปฏบตตามและเปนตนแบบใหประเทศอรกวยทยอมรบใหกลมสหภาพรกเพศเดยวกนมขนอยางถกตองตามกฎหมายในป ค.ศ. ๒๐๐๗ ดวย ๓.๑๑ สหรฐอเมรกา แตเดมกฎหมายระดบมลรฐอนญาตใหครกเพศเดยวกนสามารถแตงงานกนไดแลว รวม ๑๓ รฐ และ ๑ เขตการปกครองพเศษ คอ กรงวอชงตนดซ เทานน ขณะทอก ๓๕ มลรฐยงไมอนญาตใหคนรกเพศเดยวกนแตงงานกนได หมายความวา ถาครกเพศเดยวกนแตงงานและอาศยในรฐใดใน ๑๓ รฐ กจะสามารถไดรบสทธทางกฎหมายเชนเดยวกบคสมรสชายหญงทวไป แตหากยายไปอยในรฐทมกฎหมายหามการแตงงานของครกเพศเดยวกนกจะไมรบรองสทธทางกฎหมาย ตอมา เมอวนท ๗ ตลาคม ค.ศ. ๒๐๑๔ ศาลฎกาของประเทศสหรฐอเมรกามมตเหนชอบใหครกรวมเพศสามารถแตงงานกนอยางถกตองตามกฎหมายอยางกวางขวางทวประเทศ แมจะยงมบางรฐทไมเหนดวยกบมตดงกลาวกตาม คสมรสเพศเดยวกนทเคยถกปฏเสธสทธประโยชนตาง ๆ จะสามารถมสทธไดรบประโยชนเหลานในอนาคตได ดงน ๑) กองทพสหรฐ จะตองใหสทธของทหารผานศก (military veterans’ spousal benefits) แกคสมรสเพศเดยวกน ๒) ฝายเกบภาษ (IRS) จะตองอนญาตใหการยกเวนภาษมรดกแกคสมรสเพศเดยวกน ๓) เงนโซเชยล คสมรสเพศเดยวกนมสทธไดรบเงนโซเชยลของคสมรสทเสยชวตลง (social aecurity survivors benefits) ๔) เงนประกนสขภาพ รฐบาลจะตองยกเวนภาษใหนายจางทจายคาประกนสขภาพใหแกคสมรสเพศเดยวกนของลกจาง ๕) การยนเสยภาษ คสมรสเพศเดยวกนสมารถยนเสยภาษดวยกนแบบคสมรส (joint) ซงจะท�าใหไดรบประโยชนทางภาษมากกวาเดม ๖) การขอลาพกงาน พนกงานจะมสทธขอลาพกงานไดถาจ�าเปนตองดแลสขภาพของคสมรสเพศเดยวกนของตน ๗) การขอ Green card จากค�าตดสนของศาลสงดงกลาว อาจจะเปดชองใหคสมรสเพศเดยวกน สามารถยนขอ Green card ใหแกคสมรสของตน ๓.๑๒ เมกซโก ออกกฎหมายรบรองสทธในการแตงงานของคนเพศเดยวกน โดยจะมผลบงคบใชในเดอนมนาคม ค.ศ. ๒๐๑๐ (พ.ศ. ๒๕๕๓) ตามกฎหมายนคแตงงานสามารถรบบตรบญธรรม ยนค�ารองขอกเงนรวมกน มสทธรบมรดก และการท�าประกนตาง ๆ ซงกลาวโดยสรปวา ไดสทธทกอยางเหมอนคแตงงานตางเพศทกประการ ๓.๑๓ ฝรงเศส ป ค.ศ. ๒๐๑๓ (พ.ศ. ๒๕๕๖) หลงจากทกฎหมายไดอนญาตใหบคคลเพศเดยวกนสามารถแตงงานกนไดแลว นายแวงซองต อแตง และบรโน บอยลว เปนคชายรกชายคแรกทแตงงาน

ม.ค. - ก.พ. ๖๐ 165

เกรดกฎหมายนาร

จลนต

กนภายใตกฎหมายใหม และพธสมรสไดถกถายทอดไปทวประเทศฝรงเศส ผานทางโทรทศน อยางไรกตาม กอนหนาน ประเทศฝรงเศสมกฎหมายอนญาตใหครกเพศเดยวกนสามารถจดทะเบยนได ในลกษณะการจดทะเบยนคชวต ซงมความคลายคลงกนการจดทะเบยนสมรส แตมขอจ�ากดบางประการทท�าใหบคคลทจดทะเบยนคชวตไมมสทธเทยบเทาการจดทะเบยนสมรส

๔. ประเทศทมการออกกฎหมายรบรองใหบคคลรกเพศเดยวกน สามารถจดทะเบยนกนได แตการจดทะเบยนดงกลาว มขอจ�ากดบางประการ การจดทะเบยนลกษณะน เรยกวา การรบรองการจดทะเบยนค (civil partnerships) ระหวางบคคลเพศหลากหลาย มขนเพอใหครกเพศเดยวกนทตกลงปลงใจอยรวมกนไดรบสทธตาง ๆ ทางกฎหมายเสมอนคแตงงาน อาท การลดหยอนภาษ การรบบ�าเหนจ บ�านาญ หรอสวสดการตาง ๆ จากรฐ ไดแกประเทศเดนมารก ในป ค.ศ. ๑๙๘๙ รฐสภาเดนมารคไดผานกฎหมายในสทธแกบคคลรกเพศเดยวกนสามารถใชชวตคไดตามกฎหมาย เรยกวา การจดทะเบยนความสมพนธผลตามกฎหมายหลงจากการจดทะเบยน ความสมพนธในประเทศเดนมารคคทจดทะเบยนความสมพนธจะมผลตามกฎหมายเหมอนกบการ จดทะเบยนสมรสของพวกตางเพศ แตมขอจ�ากดสทธไวบางประการ คอ ในเรองการรบบตรบญธรรมของคสมรสจะไมน�ามาใชกบคสมรสทจดทะเบยนความสมพนธ ครกเพศเดยวกนจะไมมสทธเปน ผอนบาลผหยอนความสามารถ สวนสทธในดานอน ๆ คสมรสเพศเดยวกนมหนาทและความรบผดชอบเชนเดยวกบคสมรสตางเพศทกประการ ประเทศทออกกฎหมายในลกษณะเดยวกนนยงมอกหลายประเทศ เชน ฟนแลนด นวซแลนด องกฤษ สาธารณรฐเชก สวตเซอรแลนด อรกวย และโคลอมเบย เปนตน ถงแมมหลายประเทศทใหการยอมรบการออกกฎหมายใหบคคลรกเพศเดยวกนแตงงานกนแตกมบางประเทศทตอตานการออกกฎหมายดงกลาวอยางเปนรปธรรมเชนกน ทงประเทศทนบถอศาสนาครสต และนบถอศาสนาอสลาม เชน ประเทศยเครนประเทศมาเลเซยเปนตน

๕. ความเปนมาและสาระส�าคญของรางพระราชบญญตคชวตพ.ศ. ....๗ ความเปนมา รางพระราชบญญตคชวต พ.ศ. .... มจ�านวน ๒ ฉบบคอ รางพระราชบญญตการจดทะเบยนคชวต พ.ศ. ....ทกรมคมครองสทธและเสรภาพ กระทรวงยตธรรม ด�าเนนการรางขนในป พ.ศ. ๒๕๕๖ และรางพระราชบญญตคชวต พ.ศ. ....ของภาคประชาชน ทเคลอนไหวโดยมลนธเพอสทธและความเปนธรรมทางเพศ ซงมคณะกรรมการปฏรปกฎหมาย (คปก.) เปนผดแล ด�าเนนการรางขนในป พ.ศ. ๒๕๕๗ รางพระราชบญญตการจดทะเบยนคชวต พ.ศ. ....ของกรมคมครองสทธและเสรภาพ กระทรวงยตธรรม ก�าลงอยในขนตอนของการจดท�ารางยงไมไดน�าเขาพจารณาของรฐสภา สวนฉบบทเปนของภาคประชาชนอยในการดแลของคณะกรรมการปฏรปกฎหมาย (คปก.) ทงนทางมลนธสทธและความเปนธรรมทางเพศไดพยายามทจะรณรงคสถานะเกยวกบรางพระราชบญญตฉบบน โดยการประชาสมพนธ จดเวทสมมนา รวมถงการเดนขบวนเพอชวยรณรงคในการผลกดนรางพระราชบญญตฉบบนใหผานเขาสสภา

๗ สบคนจากเวบไซต http://www.lawfirm.in.th/thailand-attorney/ สบคนเมอวนท ๒๓ มกราคม ๒๕๖๐

ม.ค. - ก.พ. ๖๐166

การจดทะเบยนสมรสของคนรกเพศเดยวกน

จลนต

นอกจากน เมอวนท ๑๙ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๖ คณะกรรมาธการการกฎหมาย การยตธรรมและสทธมนษยชน สภาผแทนราษฎร ซงม พลต�ารวจเอกวรฬห พนแสน เปนประธานคณะกรรมาธการฯ ไดจดการเสวนาทางวชาการเรอง “ความหลากหลายทางเพศกบกฎหมายการจดทะเบยนคชวตของไทย” เพอน�าไปสการจดท�ารางพระราชบญญตการจดทะเบยนคชวตของบคคลทมความหลากหลายทางเพศ พ.ศ. ... ซงเปนการจดภายหลงจากทมการจดเสวนาใน ๔ ภมภาคแลว ทงน ผเขารวมเสวนาตางแสดงความคดเหนเพอน�าไปสการมกฎหมายรบรองการจดทะเบยน สถานะทางสงคม สทธดานความมนคงของคชวตทตองการจดทะเบยน อาท มรดก ดแลบตร ประกนชวต รกษาพยาบาล ส�าหรบสาระส�าคญของรางพระราชบญญตการจดทะเบยนคชวตพ.ศ. ....มสาระส�าคญโดยสรปดงน (๑) นยามของค�าวาคชวต หมายถงบคคลสองคนทจดทะเบยนกนตามพระราชบญญตน (๒) การจดทะเบยนจะท�าไดตอเมอบคคลทงสองบรรลนตภาวะแลว (๓) บคคลใดทจดทะเบยนสมรสอยแลว มาจดทะเบยนคชวตหรอจดทะเบยนคชวตอยแลว ไปจดทะเบยนสมรสการจดทะเบยนครงหลงถอเปนโมฆะ (๔) คชวตตามพระราชบญญตนใหถอเสมอนอยในฐานะคสมรสทชอบดวยกฎหมาย (๕) คชวตอาจเลอกใชนามสกลของอกฝายได (๖) ในเรองทรพยสน ใหน�าบทบญญตในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ ๕ วาดวยครอบครว หมวด ๔ ทรพยสนระหวางสามภรรยามาใชบงคบ (สทธในการจดการทรพยสนเหมอนกบ คสามภรรยาทจดทะเบยนสมรสกน) (๗) ในเรองมรดก ใหน�าบทบญญตในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ ๖ มรดก มาใชบงคบ (คชวตมสทธรบมรดกเชนเดยวกบคสามภรรยาทจดทะเบยนสมรสกน) (๘) คชวตมสทธตาง ๆ ในฐานะคนในครอบครว เชนเปนผเสยหายฟองคดอาญาแทนเจาตวไดเปนผมสวนไดเสยตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเปนบคคลในครอบครวตามกฎหมายความรนแรงในครอบครว เปนผอนบาลหรอผพทกษหากคชวตถกสงใหเปนผไรความสามารถ ฯลฯ

บทสรป เมอพจารณาสภาพสงคมในปจจบน รวมถงประเดนขอกฎหมายทเกยวของทงในและตางประเทศอาจถงเวลาแลวทประเทศไทยควรมการพจารณาถงความตองการของกลมผมความหลากหลายทางเพศเกยวกบสทธในการกอตงครอบครว โดยใหสทธในการจดทะเบยนสมรสกบบคคลทตนตองการผกพนดวยอยางเสมอภาคและเทาเทยมกนกบบคคลทวไป โดยไมค�านงถงความแตกตางทางเพศ และเพอขจดปญหาอปสรรคตอการด�ารงชวตตามเพศวถของบคคลหรอเพศสภาพของบคคลใหสอดคลองกบบรบททางสงคมทเปลยนแปลงไปกบทงยงสอดคลองกบหลกการแหงสทธมนษยชนตามทรฐธรรมนญไดใหการรบรองและความคมครองไว