7

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

การศกษาเรอง ปจจยทางดานการบรหารจดการกบความพงพอใจของพนกงานโรงงานอตสาหกรรม ในเขตจงหวดนครปฐม ผศกษาน าเสนอแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของกบการบรหารจดการกบความพงพอใจ เพอเปนแนวทางในการศกษาตามล าดบ ดงน 2.1 แนวคดเกยวกบการบรหารจดการ 2.2 แนวคดเกยวกบความพงพอใจ 2.3 แนวคดเกยวกบความสมพนธ 2.4 ทฤษฎเกยวกบการบรหารจดการ 2.5 ทฤษฎเกยวกบความพงพอใจ 2.6 งานวจยทเกยวของ

2.1 แนวคดเกยวกบการบรหารจดการ เดล (Dale. 1978: 4) การบรหาร หมายถง กระบวนการจดองคการ และการใชทรพยากรตาง ๆ เพอบรรลวตถประสงคทก าหนดไวลวงหนา ดรกเกอร (Drucker. 1979 : 142) ไดใหความหมายของการจดการวา หมายถง ศลปะในการท างานใหบรรลวตถประสงคเปาหมายรวมกบผอน คนซ และโอเดแนลล (Koontz and O Denell. 1982 : 151) ใหความหมายวา การจดการ หมายถง การด าเนนงานใหบรรลวตถประสงคทตงไว โดยอาศยปจจยทงหลายไดแก คน เงน วสด สงของเปนอปกรณการจดการทงนน สมคด บางโม (2542 : 61) มความเหนวา การจดการ หมายถง ศลปะในการใชคน เงน วสดอปกรณขององคการ และนอกองคการ เพอใหบรรลวตถประสงคขององคการอยางมประสทธภาพจากความหมายดงกลาว จะเหนไดวาการจดการองคการมองคประกอบส าคญ ดงน 1. การจดการเปนศลปะในการใชคนท างาน 2. การจดการตองอาศยปจจยพนฐาน คอ คน เงน และวสดอปกรณ 3. การจดการเปนการด าเนนงานของกลมบคคล

8

การจดการมใชเปนการท างานเพอใหงานเสรจสนไป แตเพยงอยางเดยวในภาวะปจจบนซงวทยาการกาวหนาการจดการจงจ าเปนตองใชหลกวชาการเขามาชวยมใชประสบการณแตเพยงอยางเดยว การศกษาวชาการจดการมาประยกตใหเหมาะสมกบงานยอมจะเกดคณคาหลายประการ คอ (สมคด บางโม. 2542: 32-33) 1. คณคาในดานการประหยด หมายถง จะท าใหการใชจายเงนทนเกดประโยชนสงสดไดก าไรหรอผลตอบแทนสงสด ประหยดทงคน เงน วสด สงของ และเวลา 2. คณคาในดานประสทธผล การท างานใหลลวงไปตามเปาหมายทตงไว หรอทคาดหวงไวเรยกวา การจดการนนมประสทธผล แตผลส าเรจของงานดงกลาวน อาจไมประหยด หรอไมมประสทธภาพได หากไมใชหลกวชาการเขามาชวยในการจดการ 3. คณคาในดานประสทธภาพ หมายถง การท างานไดส าเรจตามเปาหมายทวางไว และใหไดรบประโยชนสงสดโดยใชทรพยากรนอยทสด 4. คณคาดานความเปนธรรมการจดการงานหากปฏบตตามความพอใจของผจดการ โดยมไดยดหลกเกณฑและทฤษฎตาง ๆ เปนหลกยอมจะกอใหเกดความไมเปนธรรมขนโดยมไดตงใจท าใหขวญในการท างานของคนในหนวยงานไมด ซงจะสงผลไปถงคณภาพของงานทปฏบตดวย 5. คณคาในเกยรตยศชอเสยงผจดการทดมประสทธภาพในทกสาขางานและในทกระดบยอมจะเปนผไดรบการยอยองสรรเสรญตรงขามกบผจดการทบรหารงานตามใจตนเอง ปราศจากหลกเกณฑ เลนพวกพอง ดงนน การศกษาวชาการบรหารและการจดการจะชวยใหมความเขาใจลกซงมองเหนลทางทจะบรหารงานใหลลวงไปอยางมประสทธภาพและเปนทยอมรบของสงคม จากความหมายของการจดการสรปไดวาการจดการจ าเปนตองมทรพยากรอนเปนปจจยพนฐานทางการจดการ โดยทวไปถอวาทรพยากรทเปนปจจยส าคญของการจดการมอย 4 ประการ ซงรจกกนในนามของ 4 M ไดแก คน (Mam) เปนผปฏบตกจกรรมขององคการนน ๆ เงน (Money) ใชส าหรบเปนคาจางและคาใชจายในการด าเนนการวตถสงของ (Materials) อปกรณเครองใช เครองมอตาง ๆ รวมทงอาคารสถานทและการบรหารจดการ (Management) บารโทล และ มารทน (Bartol and Martin. 1991: 6) ไดใหความหมาย การบรหารวาเปนกระบวนการทท าใหเปาหมายขององคกร ประสบผลส าเรจ โดยการวางแผน การจดการองคการ การใชภาวะผน าและการควบคม นโตเนอร และฟรแมน (Stoner and Freeman. 1992:3) กลาววา การบรหาร หมายถง กระบวนการวางแผน การจดการองคการ ภาวะผน า การควบคมการท างานของสมาชกขององคการ และการใชประโยชนจากทรพยากรเพอใหบรรลเปาหมายขององคการ

9

สตรบ และ แอทเนอร (Straub and Attner. 1985 : 86-91) ไดใหแนวคดเกยวกบหนาทของผบรหารไวดงน 1. การวางแผน (Planning) เปนยทธศาสตร หรอแผนปฏบตเพอน าไปสแนวทางในการแสวงหาวธการทจะบรรลเปาหมายขององคการ มการวางแผนเปาหมาย และวตถประสงคทเฉพาะเจาะจง ก าหนดจดศนยกลางของการบรหารและการปฏบตงาน 2. การจดองคการ (Organizing) เปนการจดแบงงานขององคการ เพอทจะท าใหมประสทธภาพมากทสดและสมฤทธผลตามวตถประสงคขององคการเปนการปฏบตงานโดยผานสายการบงคบบญชา 3. การจดบคคลเขาท างาน (Staffing) เปนการวางแผนทรพยากรบคคลในเรองเกยวกบจ านวน และประเภทของต าแหนงทตองใชในการท างาน ก าหนดความตองการก าลงคนของแตละงานและคณสมบตของแตละต าแหนงซงรวมถงคาตอบแทน ตลอดจนใหการดแลและใหการพฒนา 4. การอ านวยการ (Directing) เปนการบรหารใหองคการสามารถด าเนนงานไปไดตามวตถประสงคการอ านวยการ ตองการทกษะในการสอสารการรบร การจงใจ และมคณสมบตในการเปนผน า 5. การควบคม (Controlling) เปนระบบเพอก าหนดมาตรฐาน และเปรยบเทยบความกาวหนาในการด าเนนงานของพนกงานใหเปนไปตามแผนและทคาดหวงไว บราวน (Brown. 1993:273) ไดแบงองคประกอบทสนบสนนทางการบรหารไว 8 ดาน ดงน 1. การวางแผน (Planning) หมายถง กระบวนการระบปญหาขององคการความตองการของชมชนและทรพยากร การก าหนดล าดบความส าคญของวตถประสงคและการก าหนดแนวทางส าหรบการบรหารเพอใหบรรลถงวตถประสงคเหลานน 2. การบรหารงานบคคล (Personnel management) หมายถง การด าเนนงานเกยวกบการคดเลอกการบรรจ การก าหนดหนาทรวมถงการใหคาจางและคาตอบแทน ตลอดจนสทธตาง ๆ 3. การฝกอบรม (Training) หมายถง กระบวนการพฒนาความร ทกษะและความสามารถของผปฏบตงานอยางตอเนอง 4. การนเทศตดตาม (Supervision) หมายถง การแนะน า การสนบสนน การชวยเหลอใหการปฏบตงานตามหนาทด าเนนไปอยางมประสทธผล 5. การจดสงสนบสนน (Logistics management) หมายถง การจดหา การเกบรกษา และการสนบสนนเครองมออปกรณในการท างาน

10

6. การจดการงบประมาณ (Financial management) หมายถง การจดการเกยวกบการเงนการบญชส าหรบแผนปฏบตการและแผนงาน 7. การจดการขอมลขาวสาร (Information management) หมายถง การรวบรวมรายงานและการใชขอมลเพอเปนตวบงชมาตรฐาน และความส าเรจของการด าเนนงาน 8. การจดองคกรชมชน (Communication organization) หมายถง การเปดโอกาสใหชมชนมสวนรวมในการออกความคดเหน การวางแผน การจดกจกรรมการใหบรการ เกษม จนทรแกว (2540 : 512-514) ไดใหความหมายวา การบรหาร หมายถง ศลปะการด าเนนการน าวตถดบสกระบวนการผลตจนไดผลผลตตามทก าหนดไว การบรหารจงเปนการด าเนนการใหทกโครงการท าหนาทสมพนธกน เปนเรองทยากทจะท าใหเกดการผสมผสานกนถาไมวางแผนการด าเนนการทด ซงขนอยกบผบรหารทวางแผนบรหารอยางไร อยางไรกดผบรหารมหนาทอ านวยการตามอ านาจหนาทของหนวยงานทเปนผรบผดชอบควบคม ในการน าแผนงานทไดก าหนดไวแลว ไปด าเนนการรวมกบทรพยากร ท าใหเกดผลผลตหรอการใชปจจยการบรหาร ไดแก คน งบประมาณ เครองมอ อปกรณ สวสดการ ฯลฯ กอใหเกดผลผลตขนสดทาย สมยศ นาวการ (2544 : 24-25) กลาววา กระบวนการบรหารควรประกอบดวย 4 ประการ คอ 1.การวางแผน หมายถง การก าหนดเปาหมายทตองการพจารณาถงความพรอมขององคการตลอดจนปจจยทชวยใหองคการหรอหนวยงานบรรลเปาหมายและจดท าแผนงานขนมาเพอด าเนนงาน 2. การจดองคการ หมายถง การใหรายละเอยดงานทกอยางทตองกระท าเพอความส าเรจของเปาหมายขององคการการแบงปรมาณงานทงหมดเปนกจกรรมตาง ๆ ทสามารถปฏบตไดโดยบคคลคนเดยว และการก าหนดกลไกลของการประสานงานของสมาชกขององคการเพอท าใหเปนอนหนงอนเดยวกน 3. การสงการ หมายถง กระบวนการของการสงการ และการใชอทธพลตอกจกรรมตาง ๆ ของสมาชกของกลม 4. การควบคม หมายถง ความพยายามอยางมระบบเพอก าหนดมาตรฐานของการปฏบตงานการออกแบบระบบขอมลยอนกลบ การเปรยบเทยบผลการปฏบตงานทเกดขนจรงกบมาตรฐานทก าหนดไวลวงหนา พจารณาวามขอแตกตางหรอไม และท าการแกไขใด ๆ ทตองการเพอเปนหลกประกนวาทรพยากรทกอยางขององคการไดถกใชอยางมประสทธภาพมากทสด เพอความส าเรจของเปาหมายขององคการ

11

ศรวรรณ เสรรตน และคณะ (2545 : 19) ไดกลาวถงกระบวนการบรหารจดการ โดยแบงหนาทของการบรหารจดการออกเปน 4 หนาท คอ 1. การวางแผน เปนขนตอนในการก าหนดวตถประสงคและพจารณาถงวธการทควรปฏบต เพอใหบรรลวตถประสงคนน ดงนน ผบรหารจงตองตดสนใจวาบรษทมวตถประสงคอะไรในอนาคต และจะตองด าเนนการอยางไรเพอใหบรรลผลส าเรจตามวตถประสงคนน ลกษณะการวางแผนมดงน 1.1 การด าเนนการตรวจสอบตวเองเพอก าหนดสถานภาพในปจจบนขององคการ 1.2 การส ารวจสภาพแวดลอม 1.3 การก าหนดวตถประสงค 1.4 การพยากรณสถานการณในอนาคต 1.5 การก าหนดแนวทางปฏบตงานและความจ าเปนในการใชทรพยากร 1.6 การประเมนแนวทางการปฏบตงานทวางไว 1.7 การทบทวนและปรบแผนเมอสถานการณเปลยนแปลงและผลลพธของการควบคมไมเปนไปตามทก าหนด 1.8 การตดตอสอสารในกระบวนการของการวางแผนเปนไปอยางทวถง 2. การจดองคการ เปนขนตอนในการจดบคคลและทรพยากรทใชในการท างาน เพอใหบรรลจดมงหมายในการท างานนน หรอเปนการจดแบงงานและจดสรรทรพยากรส าหรบงานเพอใหงานเหลานนส าเรจการจดองคการประกอบดวย 2.1 การระบและอธบายงานทจะถกน าไปด าเนนการ 2.2 การกระจายงานออกเปนหนาท 2.3 การรวมหนาทตาง ๆ เขาเปนต าแหนงงาน 2.4 การอธบายสงทจ าเปนหรอความตองการของต าแหนงงาน 2.5 การรวมต าแหนงงานตาง ๆ เปนหนวยงานทมความสมพนธอยางเหมาะสมและสามารถบรหารจดการได 2.6 การมอบหมายงานความรบผดชอบและอ านาจหนาท 2.7 การทบทวนและปรบโครงสรางขององคการเมอสถานการณเปลยนแปลงและผลลพธของการควบคมไมเปนไปตามทก าหนด 2.8 การตดตอสอสารในกระบวนการของการจดองคการเปนไปอยางทวถง 2.9 การก าหนดความจ าเปนของทรพยากรมนษย 2.10 การสรรหาผปฏบตงานทมประสทธภาพ

12

2.11 การคดเลอกจากบคคลทสรรหามา 2.12 การฝกอบรมและพฒนาทรพยากรมนษยตาง ๆ 2.13 การทบทวนและปรบคณภาพและปรมาณของทรพยากรมนษยเ มอสถานการณเปลยนแปลงและผลลพธของการควบคมไมเปนไปตามทก าหนด 2.14 การตดตอสอสารในกระบวนการของการจดคนเขาท างานเปนไปอยางทวถง 3. การน าเปนขนตอนในการกระตนใหเกดความกระตอรอรน และชกน าความพยายามของพนกงานใหบรรลเปาหมายขององคการ ซงจะเกยวของกบการใชความพยายามของผจดการทจะกระตนใหพนกงานมศกยภาพในการท างานสง ดงนนการน าจะชวยใหงานบรรลผลส าเรจเสรมสรางขวญ และจงใจผใตบงคบบญชาการน าประกอบดวย 3.1 การตดตอสอสารและอธบายวตถประสงคใหแกผใตบงคบบญชาไดทราบ 3.2 การมอบหมายมาตรฐานของการปฏบตงานตาง ๆ 3.3 การใหค าแนะน าและค าปรกษาแกผ ใตบงคบบญชา ใหสอดคลองกบมาตรฐานของการปฏบตงาน 3.4 การใหรางวลแกผใตบงคบบญชาบนพนฐานของผลการปฏบตงาน 3.5 การยกยองและสรรเสรญและการต าหนตเตยนอยางยตธรรมและถกตองเหมาะสม 3.6 การจดหาสภาพแวดลอมมากระตนการจงใจ โดยการตดตอสอสารเพอส ารวจความตองการและสถานการณการเปลยนแปลง 3.7 การทบทวนและปรบวธการของภาวะความเปนผ น า เมอสถานการณเปลยนแปลงและผลลพธของการควบคมไมเปนไปตามทก าหนด 3.8 การตดตอสอสารโดยทวทกแหงในกระบวนการของภาวะความเปนผน า 4. การควบคม เปนการตดตามผลการท างานและแกไขปรบปรงสงทจ าเปนหรอเปนขนตอนของการวดผลการท างานและด าเนนการแกไขเพอใหบรรลผลทตองการ ซงประกอบดวย 4.1 การก าหนดมาตรฐาน 4.2 การเปรยบเทยบและตดตามผลการปฏบตงานกบมาตรฐาน 4.3 การแกไขขอบกพรอง 4.4 การทบทวนและปรบวธการควบคมเมอสถานการณเปลยนแปลง และผลลพธของการควบคมไมเปนไปตามทก าหนด 4.5 การตดตอสอสารในกระบวนการของการควบคมเปนไปอยางทวถง

13

ธงชย สนตวงษ (2538 : 4) ใหความหมายวา งานบรหาร คอการจดการ หมายถง ภาระหนาทของบคคลใด ๆ ทปฏบตตนเปนผบรหารทจะตองเขามาท าหนาทจดระเบยบ และด ารงไวซงสภาพภายใน (ทงทเปนตวคน วสด เงนทน ฯลฯ) ของกลมหรอหนวยงานเพอใหกลมดงกลาวสามารถท างานจนบรรลวตถประสงคของกลมรวมกนไดอยางมประสทธภาพ สรปไดวา แนวคดเกยวกบการบรหารจดการ จะประกอบไปดวยหนาท 4 หนาท คอ การวางแผน ซงเปนขนตอนในการก าหนดวตถประสงคและวธการปฏบตเพอใหบรรลวตถประสงคนน การจดองคการจะเปนขนตอนในการจดบคคลและทรพยากรทใชในการท างานเพอใหบรรลจดมงหมายในการท างานการน าจะเปนขนตอนทจะสามารถท างานใหบรรลผลส าเรจโดยการสรางขวญและจงใจผใตบงคบบญชา การควบคมจะเปนการตดตามผลการท างานและปรบปรงแกไขเพอใหบรรลผลทตองการ

2.2 แนวคดเกยวกบความพงพอใจ กลเมอร (ศศธร สาเอยม. 2544 : 61) กลาววา “ความพงพอใจในงานทจะเกดขนไดเมอมความรสกวาประสบความส าเรจในการท างานเปนทยอมรบสามารถท างานดวยตนเองและมโอกาสกาวหนาไปขางหนาในต าแหนงหนาทการงาน” กลเมอร ไดแบง องคประกอบทมผลตอความพงพอใจในงานไว 10 ประการ คอ 1. ความมนคงปลอดภยในการท างาน 2. โอกาสกาวหนาในการท างาน 3. สถานทท างานหรอการจดการ 4. คาจางหรอรายได 5. ลกษณะทแทจรงของงานทท า 6. การควบคมและบงคบบญชา 7. ลกษณะทางสงคม 8. การตดตอสอสาร 9. สภาพการท างาน 10. ผลประโยชนตอบแทน บารนารด (Barnard. 1986 : 142-149) กลาวถง สงจงใจทจะท าใหเกดความพงพอใจทจะท าใหเกดความพงพอใจในการปฏบตงานไว 8 ประการ คอ

14

1. สงจงใจเปนวตถ (Material inducement) เชน เงน สงของตาง ๆ ทใหเปนการตอบแทนเมอบคลากรใหปฏบตงานแกองคกร เงนเดอนมบทบาทส าคญในการก าหนดความพอใจตอการปฏบตงานไมวาจะเปนบคลากรในระดบ ทเปนเชนนเพราะเงนเปนเครองมอในการตอบสนองความตองการตาง ๆ ของมนษย อกทงยงเปนสญลกษณของความส าเรจเปนทยอมรบของคนทวไป 2. โอกาสของบคคลซงไมใชวตถ (Personal non-material opportunities) เชน การใชสทธพเศษ การมอ านาจสงการคนอน เปนตน 3. สภาวะทางกาย (Physical conditions) ไดแก สงแวดลอมตาง ๆ เชน สถานทท างาน เครองมออ านวยความสะดวกอนจะกอใหเกดความสขทางกาย 4. ผลประโยชนทางอดมคต (Idea benefaction) เปนการตอบสนองตอบคคลเพอใหเกดความภาคภมใจหลงจากทไดปฏบตงานตามทไดรบมอบหมาย 5. ความดงดดทางสงคม (Associational attractiveness) ถาความสมพนธทางสงคมเปนไปไดดวยดจะท าใหเกดความผกพนและความพงพอใจรวมงานกบองคกร 6. การปรบสภาพการปฏบตงานใหเหมาะสมกบวธการและทศนคตของบคคล (Adaptation of condition to habitual methods and attitude) หมายถง การปรบปรงวธการท างาน เชน การแบงกจกรรมใหสอดคลองกบความสามารถของบคลากร เนองจากแตละคนมความสามารถแตกตางกน 7. โอกาสทจะมสวนรวม (The opportunity to enlarged participation) โดยใหความส าคญกบบคลากรทกคน เปดโอกาสใหเขามามสวนรวมในงาน เพอใหเกดความเทาเทยมกนและมก าลงใจในการปฏบตงาน 8. การอยรวมกน (The condition of communication) หมายถง ความพงพอใจของบคลากร ท าใหคนรสกมหลกประกนและมความมนคงในการปฏบตงาน อจฉนา โทบญ (เสาวนย ววฒนวานช. 2541 : 9 ; อางองจาก อจฉนา โทบญ. 2524. ระดบความพงพอใจของผมารบบรการงานทะเบยนราษฎร ส านกทะเบยนอ าเภอเมองมหาสารคาม จงหวดมหาสารคาม. หนา 11) ใหความพงพอใจวา ความพงพอใจเปนเรองเกยวกบอารมณ ความรสก และทศนคตของบคคล อนเนองมาจากสงเรา และสงจงใจทปรากฏออกมาทางพฤตกรรมและเปนองคประกอบทส าคญในการท ากจกรรมตาง ๆ ของบคคล ดงนน การพจารณาความหมายของความพงพอใจ จงตองพจารณาควบคไปกบเรองทศนคต ซงแนวคดเกยวกบทศนคตนนคอนขางจะมผศกษากนอยางกวางขวาง โดยอาจพจารณาในองคประกอบดานตาง ๆ ไดแก

15

1. องคประกอบดานความรสก (Cognitive component) เปนลกษณะทางความรหรออารมณของบคคล โดยจะม 2 ลกษณะ คอ ความรสกทางบวก ไดแก ความชอบ ความพอใจ ความเหนใจ และความรสกทางลบ ไดแก ความไมชอบ ไมพอใจ กลว รงเกยจ 2. องคประกอบดานความคด (Cognitive component) เปนการทสมองของบคคลรบรและวนจฉยขอมลตาง ๆ ทไดรบเกดเปนความร ความคดเกยวกบวตถบคคล หรอสภาพการณทเกดขนองคประกอบทางความคดเกยวของกบการพจารณาทมาของทศนคตออกมาวาถกหรอผด ดหรอไมด 3. องคประกอบดานพฤตกรรม (Behavioral component) เปนความพรอมทจะกระท าหรอพรอมทจะตอบสนองทมาของทศนคต จะเหนไดวาความพงพอใจเปนองคประกอบดานความรของทศนคต จงไมจ าเปนตองแสดงออกหรออธบายเชงเหตผลเสมอไปกไดนนคอ ความพงพอใจเปนเพยงปฏกรยาดานความรสกตอสงเรา หรอสงกระตนทแสดงออกมาในลกษณะของผลลพธสดทายของกระบวนการประเมนโดยบงบอกถงทศทางของผลการประเมนวาเปนไปในลกษณะทศทางบวก หรอ ทศทางลบหรอไมมปฏกรยาตอสงเรา มอสส (Morse. 1955 : 27) ใหความหมายของความพงพอใจวา หมายถง สงทสามารถลดความตงเครยดของมนษยใหนอยลง โดยความตงเครยดเปนผลมาจากความตองการของมนษยเมอมความตองการมากกจะเกดปฏกรยาเรยกรอง แตเมอความตองการไดรบการตอบสนอง ความตงเครยดกจะลดลงหรอหมดไปและสงทตามมาคอความพงพอใจซงความพงพอใจเปนความรสกทางบวกหรอความรสกในทางทด ความพงพอใจของคนจะแตกตางกนไปขนอยกบองคประกอบหลายอยาง เชน อาย สถานภาพทางสงคม รายได อาชพ ขนาดของครอบครว ระดบการศกษา ตลอดจนภมหลง สญชาต ประเพณ และวฒนธรรม พจนานกรมทางดานจตวทยากไดใหค าจ ากดความของ ความพงพอใจวาเปนความรสกของผอนทมารบบรการตอสถานบรการตามประสบการณ ทไดรบจากการเขาไปตดตอขอรบบรการในสถานบรการนน ๆ จากความหมายของนกวชาการหลาย ๆ ทาน ไดกลาวไวขางตน สรปไดวา ความพงพอใจ หมายถง ความรสกสวนบคคลตอเรองใดเรองหนงในเชงบวกจากผลการประเมนการทตงขนโดยเปนความรสกทแสดงออกในลกษณะดานตาง ๆ 1. ดานอารมณ ซงมองคประกอบใน อาย เพศ การศกษา ซงจะรสกวา ด-เลว และสงเราจงใจตาง ๆ

16

2. ดานพฤตกรรมทแสดงออกอนเนองจากความตองการตามสภาพแวดลอมทแตกตางกน เชน ความพอใจ-ไมพอใจ เปนตน

2.3 แนวคดเกยวกบความสมพนธ ทศนคตและพฤตกรรมมความสมพนธซงกนและกน ทงน มนกวชาการและนกวจยหลายทานไดกลาวไวดงน (ศรนทร ซงสนทร. 2542 : 34) ทศนคตมความสมพนธกบพฤตกรรม ซงจากการอธบายถงองคประกอบท ง 3 สรปไดวา องคประกอบท งหมดมความสมพนธกน คอ องคประกอบดานความรและความคด (Cognitive component) แสดงออกเปนความเชอมอทธพลตอองคประกอบดานความรสก (Affective component) โดยการประเมนเรองใดเรองหนงเมอมความรหรอความเชอตอเรองนน ๆ แลวจงสงผลตอองคประกอบดานพฤตกรรม (Behavior component) อนเปนแนวโนมทแสดงออกเปนพฤตกรรมในทสด คนทญ และโอเดเนล (Koontz and O’Denell. 1982 : 532) กลาววา การอ านวยการ คอ การสรางความสมพนธอนดในหมผปฏบตงานโดยมการประสานงานทด และจงใหใหทกคนปฏบตงานตามบทบาทอยางมประสทธภาพดวยความเตมใจเพอใหบรรลวตถประสงคของหนวยงานการพดคยระหวางกนไดแบบเปนกนเองมความยดหยนมความเขาใจกนและกนเหมอนรบรถงปญหา นยะดา ชณหวงศ และนนนาท โอฬารวรวฒ (2519 : 93) กลาวถง ความส าคญของความพงพอใจในการท างานวา คนสวนมากเชอวาความพงพอใจในงานและขวญก าลงใจมความสมพนธในทางบวกตอผลการปฏบตงาน แตความสมพนธทเกดขนจรง ๆ อาจจะสลบซบซอนกวาทเราคาดคดไว เราไมสามารถหาความสมพนธเหลานไดอยางแนชดจากการวจย ปจจยเดยวทเราจะสามารถคนพบจากการวเคราะหกคอ ความภมใจในกลมการท างานเทานนทมความสมพนธระหวางความพอใจในงานและผลตผล ดงน นจงไมอาจจะสรปอยางแนชดลงไปไดวาคนทมผลการปฏบตงานด จะมความพอใจในงานสงไปดวย อยางไรกตามเรากอาจจะกลาวไดเพยงวา ทง 2 ปจจย มความสมพนธกน ลกษณะของผบงคบบญชากมความสมพนธตอผลการปฏบตงาน ผบงคบบญชาของกลมทมผลผลตสงเปนผน าทสนใจตอคนงานมากกวาผบงคบบญชาทสนใจทางดานการผลต และเปนผบงคบบญชาทไมไดคอยควบคมพนกงานอยางใกลชด ปลอยใหพนกงานมอสระในการท างานบาง ความสมพนธทางตรงระหวางความพอใจในงาน และผลการปฏบตงานไมไดเปนเพยงปจจยเดยวทเราใหความสนใจ เราไดสนใจปจจยอน ๆ ดวย เชน ความพอใจในงานมความสมพนธ

17

ในทางลบตอตวผนแปรหลายๆ อยาง เชน การขาดงานและอตราการหมนเวยนงาน คนงานมกจะทงงานถาเขาพบวางานนนไมไดตอบสนองความตองการของเขาทางดานใด ๆ เลย ดงนน จงสรปไดวา แมเราไมสามารถมความสมพนธทแนชดระหวางความพอใจในงาน และผลผลตทไดจากการปฏบตงานแตผลการปฏบตงานอาจจะไดรบผลกระทบกระเทอนทางออมจากการขาดงานหรออตราการหมนเวยนของงาน ซงมความสมพนธในทางลบตอความพงพอใจของงาน สรปไดวา ความสมพนธของบคคลจะตองมทศนคตทดตอเพอนรวมงาน มความเขาใจกนและกน มความยดหยนและใหความเปนกนเอง สรปแนวคดและทฤษฎเกยวกบความพงพอใจไววา ความพงพอใจทแตกตางกนจะมากหรอนอยขนอยกบความตองการหรอความคาดหวงของบคคล ซงประกอบไปดวย ปจจยหลาย ๆ ดานทตองสมพนธกนกบเรองนน เชน ปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย สถานภาพ ระดบการศกษา ต าแหนงงาน รายไดประจ าตอเดอน และประสบการณ จะสมพนธกนกบปจจยทางดานการปฏบตงาน ไดแก ดานเงนเดอนและสวสดการ ดานความกาวหนาในสายอาชพ ดานนโยบายและการบรหารงานจดการ ดานสถานทปฏบตงาน ดานผบงคบบญชา ดานเพอนรวมงาน ดานความมนคงในการท างาน และดานจรยธรรมในการท างาน เปนตน

2.4 แนวคดและทฤษฎเกยวกบการบรหารจดการ เฮนร ฟาโยล Henri Fayol (วราภรณ หนด า. 2548 : 18-20) เปนผใหแนวคดทางการบรหารโดยพจารณาจากองคประกอบตาง ๆ ทจะท าใหการบรหารประสบความส าเรจ โดยเนนวาภารกจดานการจดการเปนภารกจทส าคญทสด เพราะการวางแผนเปนกระบวนการท านายเหตการณในอนาคต เพอจะสามารถยดหยนและมความตอเนองได ดานการจดองคการจะเปนการก าหนดโครงสรางวสดและบคลากรโดยใหมการสงการตอบคลากร มการก าหนดความสมพนธระหวาผจดการ กบคนงานภายใตการประสานงาน และการควบคม เพอใหองคการด าเนนงานบรรลตามทวางแผนไวไดโดยไดก าหนดหลกการจดการไว 14 ขอ (Fourteen principles of management of Fayol’s) ดงตอไปน 1. หลกการแบงงานกนท า (Division of work) หลกการแบงงานนสงเสรมใหเกดประสทธภาพในองคการ โดยเปดโอกาสใหสมาชกองคการท างานเฉพาะดาน หรอลดขอบขายงานใหแคบลงผปฏบตงานจะเกดความเชยวชาญหรอคนเคยกบงานในความรบผดชอบสามารถท างานใหเกดผลดและประหยดเวลาได

18

2. การมอบอ านาจ และความรบผดชอบ (Authority and responsibility) การมอบงานหรอ หนาทหรอความรบผดชอบใหบคคลใดด าเนนการ บคคลนนจะตองไดรบอ านาจเพยงพอเพอใหการท างาน ในหนาททไดรบมอบหมายส าเรจลลวงไปดวยด และอ านาจทมอบไปใหตองมความสมดลกบหนาทความรบผดชอบ 3. การมระเบยบวนย (Discipline) การปฏบตงานภายในองคการซงประกอบดวยบคคลจ านวนมาก จ าเปนตองมการก าหนดระเบยบวนยหรอกฎเกณฑเปนกตกาใหสมาชกยดถอปฏบตเพอใหเกดความสงบเรยบรอยและมประสทธภาพ หากสมาชกขององคการคนใดคนหนงท างานดวยความขยนขนแขงเปนผลดกมการใหรางวลเลอนขนเงนเดอนตามระเบยบในทางตรงกนขาม หากสมาชกคนใดละเลยหนาทหรอไมตงใจท างานใหเกดผลเสยกมระเบยบกฎเกณฑลงโทษดวยวธการตาง ๆ เชน หกเงนเดอน ตดเงนเดอน หรอไลออกตามแตกรณ 4. เอกภาพในการบงคบบญชา (Unity of command) ผอยใตบงคบบญชา ควรไดรบค าสงจากผบงคบบญชาเพยงคนเดยว เพอใหการสงงานถกตองแนนอนไมสบสน ในองคการขนาดใหญซงมหนวยงานตาง ๆ หลายหนวยงานและหลายระดบ แตละระดบแตละหนวยงานจะมผบงคบบญชาเฉพาะอยโดยตรงท าหนาทรบผดชอบและสงการใหพนกงานในแผนกกระท าการใดหวหนาฝายจะสงแกพนกงานมายงหวหนากอง และหวหนากองจะสงตอมายงหวหนาแผนก และใหหวหนาแผนกออกค าสงแกพนกงานคนนน หวหนาฝายหรอหวหนากองถงแมจะเปนผบรหารชนเหนอกไมควรเปนผออกค าสง โดยตรงกบพนกงานคนนน มฉะนนจะเปนการกาวกายอ านาจ หรอท าใหการท างานในแผนกเสยดลการบงคบบญชาได 5. เอกภาพในการอ านวยการ (Unity of direction) ในแตละหนวยหรอแมแตในแตละองคการกตามควรมแผนงาน หรอเปาหมายทแนนอนเพยงอยางเดยว และมงด าเนนการใหบรรลเปาหมายนนโดยตรง หลกการนไดน ามาใชในการจดแผนกตาง ๆ ขององคการ คอ จดใหแผนงานทมจดประสงคเดยวกนหรอจ าเปนตองรวมกนอยางใกลชดในการปฏบตงานอยรวมกน ในกองเดยวกน หรอฝายเดยวกนและมผบงคบบญชาคนเดยวกน เพอใหการอ านวยการสามารถท าไดอยางรวดเรวและมประสทธภาพไมขดแยงกน 6. ประโยชนสวนบคคลตองถอเปนเรองรองจากประโยชนสวนรวม (Subordination of individual interest to general interest) ในหลกการโดยปกต ผลประโยชน หรอความตองการหรอจดประสงคสวนบคคลหรอสมาชกในองคการจะตองสอดคลองกบผลประโยชนขององคการอยแลว ดงนน จงขนอยกบการตดสนใจขององคการนนเอง องคการใดทสามารถปรบความตองการขององคการและของสมาชกสวนใหญทสอดคลองหรอใกลเคยงกนไดมากเทาใด หลกกาขอน จะยงยงประโยชนใหกบองคการนนไดมาก สวนผลประโยชนสวนบคคลหรอกลมใดทสอดคลอง หรอ

19

ผดแผกไปจากผลประโยชนสวนรวมกอาจ จ าเปนตองถกละเลยหรอไมไดรบการตอบสนองอยางเตมท 7. การใหผลตอบแทนแกสมาชกองคการ (Remuneration of personnel) เมอสมาชกเขามาปฏบตงานตาง ๆ ใหกบองคการจ าเปนตองใหผลประโยชนตอบแทนในรปแบบตาง ๆ ตามความเหมาะสมและขนอยกบพนฐานความเปนธรรม เพอใหทงฝายองคการและสมาชกเกดความพอใจไมวาจะเปนรปแบบเงนเดอนหรอคาจางกจะตองอยในเกณฑเหมาะสมกบคณวฒและผลงานของสมาชกแตละคน สวสดการตาง ๆ การก าหนดผลงาน การจดสภาพการท างาน การใหรางวลพเศษแกผท างานดเดน จะตองมหลกเกณฑทก าหนดอยางยตธรรมและเปนทพอใจของทงสองฝาย 8. การรวมอ านาจ (Centralization) ในแตองคการควรมศนยกลาง ซงท าหนาทบรหารและความจ าเปนตองมเพอใหหนวยงานตาง ๆ สามารถปฏบตงานไดอยางคลองตวสะดวกรวดเรว ทงนโดยพจารณาผลดผลเสยของทงการรวมอ านาจและกระจายอ านาจการตดสนใจไวกบผบรหารระดบสงในสวนกลางเทานน 9. การจดสายบงคบบญชา (Scalar chain) การบรหารงานในองคการจะตองมการจดสายการบงคบบญชาลดหยอนกนลงไปโดยเรมจากผบรหารชนสงสดถงผบรหารชนต าสดโดยไมขาดตอน ทงนเพอใหการปฏบตตามค าสงหรอนโยบายขององคการมขนตอนเปนระเบยบแบบแผนอยางไรกด ในทางปฏบตนนไมจ าเปนทผบงคบบญชาชนลางจะตองรอฟงค าสงจากผบงคบบญชาระดบเหนอขนไปทกกรณในบางครงผบงคบบญชาแตละชนอาจจ าเปนตองตดสนใจสงการหรอด าเนนการตามทเหนสมควร ซงแมวาจะมไดอยในอ านาจทไดรบมอบหมายกตาม หากเหนวาในสถานการณนน ๆ จะเปนการลาชาทตองสงจากหนวยเหนอ และการตดสนใจนนจะมผลดมากกวาการรอค าสงจากผบงคบบญชา 10. ระเบยบและค าสง (Order) เพอใหการปฏบตงานเปนระเบยบเรยบรอยและเกดประสทธภาพในการท างานถอไดวาระเบยบและค าสงเปนกตกาใหคนในองคการรวมกนยดถอและปฏบตตาม 11. ความเสมอภาค (Equity) ผบรหารทดจ าเปนตองวางตวอยางถกตองในการปฏบตตอผใตบงคบบญชาอยางเสมอภาค จะตองใหความเหนใจ ใหความเมตตากรณา และใหความเปนธรรมเสมอหนากน คณสมบตดงกลาวจะท าใหผใตบงคบบญชาเกดความเลอมใส 12. ความมนคงในการท างาน (Stability of tenure of personnel) ผปฏบตงานในองคการจ าตองท างานอยางขยนขนแขงและมประสทธภาพหากมความรสกมนใจวาหนาทการงานใหปฏบตมความมนคง ดงนนผบรหารทดจ าเปนตองพจารณาตวบคคลทจะมอบหมายใหท างานในต าแหนงตางๆ อยางเหมาะสม และใหโอกาสผใตบงคบบญชาไดปฏบตงานหรอเรยนรงานเปนระยะ

20

เวลานานพอสมควร กอนทจะประเมนผลงาน นอกจากนนยงตองมการใหความรตาง ๆ เพอใหคนงานสามารถรบผดชอบงานทไดรบมอบหมายอยางดรวมทงจดการดแลสภาพการท างานอนไดแก สงแวดลอมตาง ๆ เพอเอออ านวยใหการปฏบตงานมประสทธภาพดยง ๆ ขนไปดวย 13. ความคดรเรม (Initiative) ผบรหารองคการควรมใจกวาง ยอมรบฟงขอเสนอแนะ และความคดตาง ๆ จากผใตบงคบบญชาพจารณาขอเสนอแนะนนดวยความเปนธรรมและดวยเหตดวยผลทงยงควรสนบสนนใหผใตบงคบบญชาฝกหดการใชความคดรเรมดวย 14. ความสามคค (Esprit de corps) ความรวมมอกนท างานเพอเปาหมายความส าเรจขององคการงานทไดรบมอบหมายใหหนวยงานหรอกลมสมาชกใดปฏบต จงจ าเปนตองใหผปฏบตงานรวมกนนนมความกลมเกลยวกนดวย และกเปนหนาททผบรหารทตองหาวธการตาง ๆ ใหเกดความสามคคขนในทกกลมของสมาชกดวยวธการตาง ๆ โดยองคประกอบขางตนจะเปนปจจยทท าใหการบรหารงาน เกดการประสบความส าเรจโดยผบรหารจะตองเขาใจความหมายของปจจยขางตนอยางชดเจน และเขาถงความสมพนธกบหนาทตาง ๆ ในองคการ ประการส าคญ ไดแก การประยกตใชอยางมศลปะและเหมาะสมกบกรณ แมก เวเบอร (Max Weber) เปนนกคดในกลม General administrative เชนเดยวกบ Fayol เปนหลกพฒนาหลกการทเนนโครงสรางและอ านาจหนาท ทเรยกวา หลกราชการ (Bureaucracy) ทเนนการแบงงาน ก าหนดสายการบงคบบญชาทชดเจน มกฎระเบยบละเอยดและไม เนนความสมพนธแบบสวนตว รวมทงใหความส าคญกบการยดหลกคณธรรม (Merit) และประเมนผลงานพนกงาน หลกการ Bureaucracy ของ Max Webber เหมาะทจะใชในองคการขนาดใหญแตอาจไมเหมาะสมส าหรบองคการขนาดเลก ทจ าเปนตองมการคลองตวตอการตอบสนองตอความเปลยนแปลงตาง ๆ เฟรดเดอรค (Ferderick. 1856-1915) ไดรเรมกระบวนการหาขอสรปอยางเปนระบบกบความสมพนธระหวางคนงานกบงาน เพอทจะหาวธการปรบปรงและออกแบบกระบวนการ ในการปฏบตงานใหม เพอเพมประสทธภาพในการท างาน การศกษาและหาขอสรปของ Taylor ไดใชวธการศกษาแบบวทยาศาสตรมาใชในการหาขอสรปในแบบโบราณ โดยในอดตการสรปสงใด ๆ ทเกยวกบมนษยมกจะมการสรปตามความเชอทางศาสนา และการใชเหตผลโตแยงกน แตการศกษาของ Taylor ใชวธการทดลองเกบขอมลทเปนตวเลขและการเปรยบเทยบ จนกลายเปนการจดการแบบวทยาศาสตร (Scientific management) และไดสรปหลกการขนพนฐานไว 4 ประการ ดงตอไปน 1. ศกษาวธการทคนงานปฏบตงานรวบรวมงานอยางไมเปนทางการ ทคนงานตองปฏบตและทดลองหาวธทจะปรบปรงการปฏบตงาน

21

2. จดหมวดหมวธการปฏบตใหม ๆ เขยนกฎเกณฑและมาตรฐานการปฏบตการเปนลายลกษณอกษร 3. เลอกคนงานทเหมาะสมทงในดานความช านาญ และความรตองานทจะมอบหมาย และฝกอบรมตามกฎเกณฑและมาตรฐานทก าหนด 4. จดตงระบบการประเมนประสทธภาพในการท างานและระบบการจายตอบแทนอยางเปนรปธรรมและเหมาะสม ชนสรา ทองขาว (2547 : 11) ไดอธบายวา กระบวนการบรหารเปนกระบวนการโพสดคอรบ โดยใชตวอกษรมาเรยงกนเขาเปนหลกการ คอ ขนตอนทผบรหารปฏบต 7 ประการ คอ 1. การวางแผน หมายถง เปนการก าหนดโครงการอยางกวาง ๆ วาจะท าอะไร เพออะไร และมแนวทางจะปฏบตอยางไร 2. การจดองคการ หมายถง เปนการจดสายงานแบงแยกอ านาจการบรหารใหผปฏบตงานทราบหนาทบทบาทของแตละคนแตละต าแหนงอยางเดนชด 3. การสรรหา หมายถง การจดหาบคคลเขาสต าแหนงทไดจดองคการเอาไวแลวมการบรรจงานฝกฝนอบรมพฒนาคณภาพคน เพอจะไดท างานใหบรรลวตถประสงค 4. การวนจฉยสงการ หมายถง เพอการบอกทศทางการท างาน เสนอแนะวธท างานหลงจากทไดวเคราะหอยางรอบคอบแลววาควรจะท าอะไรอยางไรไปในทศทางใด 5. การประสานงาน หมายถง การสรางความสมพนธระหวางหนวยงานยอยและบคคลในต าแหนงตาง ๆ ใหสามารถท างานรวมกนไดซงอาจจะตองใชเทคนคตาง ๆ เชน การสอสาร การก าหนดระเบยบแบบแผนในการท างาน เปนตน 6. การรายงาน หมายถง การท างานทกอยางจะตองมการรายงานไปยงผบงคบบญชาเหนอตนขนไปวาตนเองไดท าอะไรบาง อยางไร ไดผลอนใด 7. การจดท างบประมาณ หมายถง ใหถกตองเหมาะสมกบกจกรรมกระบวนการโพสดคอรบ นเปนกระบวนการซงเปนวงกลม กลาวคอ จะเรมจากการวางแผนตอไปเรอย ๆ ตามล าดบถงการจดงบประมาณ และผลจากการจดงบประมาณกจะสงผลกระทบไปยงการวางแผนในครงตอไปเปนวงกลมอยตลอดเวลา เจรญผล สวรรณโชต (2544 : 179) ไดใหความหมายของการบรหาร หมายถง กระบวนการของสงคมอยางหนงทเกดขนกบกลมคนกลมหนงทเขามารวมกนเพอกระท ากจกรรมอยางหนงหรอหลายอยาง เพอใหบรรลถงจดหมายตามทไดก าหนดไว การกระท านนจะเปนการกระท าทเกยวของกบการสรางสรรค การด าเนนการเพอใหคงอยตอไปการกระตน หรอ การย วยให

22

เกดการกระท าการควบคม และการกระท าทท าใหเกด การรวมกนเขาเปนอนหนงอนเดยวกนอยางมระเบยบแบบแผน ทงในดานของบคคลและในดานวตถ ทฤษฎระบบราชการ (The Theory of Bureaucracy) ของ แมก เวเบอร (Max Weber) เปนระบบอยางเปนทางการในองคการทออกแบบเพอใหเกดประสทธภาพการท างานสงสดบนหลกพนฐานตอไป 1.ผจดการไดรบอ านาจหนาทอยางเปนทางการตามต าแหนงทตนรบผดชอบ 2. การด ารงต าแหนงหนาทของบคคลใดนนกขนอยกบความสามารถของบคคลนน มากกวาความสมพนธสวนตว 3. อ านาจหนาทและความรบผดชอบและความเกยวพนระหวางต าแหนงตาง ๆ ในองคการควรมการก าหนดใหชดเจน 4. อ านาจหนาท จะมประสทธผลกตอเมอไดมการก าหนดสายการบงคบบญชา และพนกงานรจดเจนในสายการบงคบบญชา ดงกลาว 5. ผบรหารตองก าหนดระบบทชดเจนของกฎระเบยบ และมาตรฐานการปฏบตงานและบรรทดฐานทท าใหสามารถควบคมพฤตกรรมการท างานไดอยางมประสทธภาพโดยองคประกอบขางตนจะเปนปจจยทท าใหการบรหารงาน เกดการประสบความส าเรจโดยผบรหารจะตองเขาใจความหมายของปจจยขางตนอยางชดเจน และเขาใจถงความสมพนธกบหนาทตาง ๆ ในองคการ ประการส าคญไดแก การประยกตใชอยางมศลปะและเหมาะสมกบกรณ จากแนวคด ทฤษฎเกยวกบการบรหารจดการ ขางตนพอทจะสรปไดวาการบรหารจดการเปนกระบวนการจดสรรทรพยากรทมอยอยางจ ากดใชใหไดผลประโยชนสงสดพรอมไปกบการใชองคประกอบทส าคญ 4 ดาน คอ 1) ดานการวางแผน 2) ดานการจดองคการ 3) ดานการน าและการจงใจ 4) ดานการควบคม ควบคกนไป เพอใหบรรลวตถประสงค และเปาหมายทต งไวอยางมประสทธภาพ ภายใตความรวมมอและประสานงานกนระหวางคนในองคการ

2.5 แนวคดและทฤษฎเกยวกบความพงพอใจ ความพงพอใจเกดขนจากความตองการพนฐานของมนษยเปนส าคญ ตามแนวคดตามพฤตกรรมศาสตร มนกวชาการหลายคนไดใหแนวคดและทฤษฎทเปนประโยชนตอการน าไปประยกตใชมากมายในทนจะขอน าเสนอทฤษฎตาง ๆ ใน 5 รปแบบ ไดแก ทฤษฎล าดบขนความตองการ (The needs hierarchy) ทฤษฎการจงใจ อ.อาร.จ (ERG Theory) ทฤษฎความตองการทแสวงหา (Acquired-needs Theory) ทฤษฎความคาดหวงในการจงใจ (Expectancy Theory) ทฤษฎ

23

สองปจจยของเฮอรซเบรก (Herzbeg’s Two Factor Theory) และทฤษฎการจงในรวมสมย (Contemporary Theories of Motivation) มรายละเอยด ดงน 1. ทฤษฎล าดบขนความตองการ (The needs hierarchy) ทฤษฎนเปนทฤษฎล าดบขนความตองการของมนษย Abraham Maslow ไดศกษาเกยวกบการจงใจจากความตองการของมนษย โดยทมองเหนวามนษยทกคนลวนแตมความตองการทจะสนองความตองการใหกบตนเอง ซงความตองการนจะไมมทสนสด และความตองการของมนษยจะลกษณะเปนล าดบขน จากระดบต าสดไปหาสงสด เมอความตองการในระดบหนงไดรบการตอบสนอง จะมความตองการอนในระดบสงตอไป (ศรวรรณ เสรรตน และคณะ. 2545: 311) ซงมาสโลว ไดน าความตองการมาจดเรยงล าดบขน จากขนต าขนสง ดงน 1.1 ความตองการของรายกาย (Physiological needs) เปนความตองการพนฐานของมนษยเพอความอยรอด เชน ความอบอน ทอยอาศย และการนอน การพกผอน มาสโลวไดก าหนดต าแหนงซงความตองการเหลานไดรบการตอบสนองไปยงระดบทมความน าเปนเพอใหมชวตอยรอดและความตองการอนทจะกระตนบคคลตอไป 1.2 ความตองการความมนคงหรอความปลอดภย (Security, or safety needs) ความตองการเหลานเปนความตองการทจะเปนอสระจากอนตรายทางรางกาย และความกลวตอการสญเสยงาน ทรพยสน อาคาร หรอทอยอาศย 1.3 ความตองการการยอมรบหรอความผกพน (Affiliation or acceptance needs) เนองจากบคคลอยในสงคมจะตองการการยอมรบจากบคคลอน 1.4 ความตองการการยกยอง (Esteem needs) ตามทฤษฎของมาสโลวเมอบคคลไดรบการตอบสนองความตองการการยอมรบแลว จะตองการการยกยองจากตวเองและจากบคคลอน ความตองการนเปนความพงพอใจ ในอ านาจ (Power) ความภาคภมใจ (Prestige) สถานะ (Status) และความเชอมนในตนเอง (Self-confidence) 1.5 ความตองการความส าเรจในชวต (Need for self – actualization) มาสโลว ค านงวาตองการในระดบสงเปนความปรารถนาทจะสามารถประสบความส าเรจ เพอทจะมศกยภาพและบรรลความส าเรจในสงใดสงหนงในระดบสงสด

24

ภาพท 2 ล าดบขนความตองการของมาสโลว (Maslow’s hierarchy Theory) ทมา : ศรวรรณ เสรรตน และคณะ. 2545 : 311

มาสโลว มขอสงเกตทเกยวกบความตองการของคนทมผลตอพฤตกรรมทแสดงออกมา ประกอบดวย 2 หลก คอ 1. หลกการแหงความขาดตกบกพรอง (The deficit principle) ความขาดตกบกพรองในชวตประจ าวนของคนทไดรบอยเสมอจะท าใหความตองการทเปนความพอใจของคน ไมเปนตวจงใจใหเกดพฤตกรรมในดานอนอกตอไป คนเหลานกลบจะเกดความพอใจในสภาพทตนเปนอยยอมรบและพอใจความขาดแคลนตาง ๆ ในชวต โดยถอเปนเรองธรรมดา 2. หลกแหงความเจรญกาวหนา (The progression principle) กลาวคอ ล าดบขนความตองการทง 5 ระดบ จะเปนไปตามล าดบทก าหนดไวจากระดบต าไปหาระดบสงกวา และความตองการของคนในแตละระดบจะเกดขนไดกตอเมอความตองการระดบต ากวาไดรบการตอบสนองจนเกดความพงพอใจแลว จะเหนไดวา ความตองการสงทไมไดรบ จะสงผลตอความรสกขาดแคลนของมนษยทกคน ความรสกเชนนท าใหพฤตกรรมตาง ๆ ของคนถกจ ากด ไมมการแสวงหาความตองการอยในระดบหนงแลวอยางสมบรณ กอยากไดรบการตอบสนองความตองการอกระดบทสงกวา แตขอจ ากดทเปนอปสรรค ไมไดรบการตอบสนองอยางเตาท หรอไมส าเรจตามความตองการ สงนจะท าใหคนเราหยดการแสวงหา ทอถอย และจะยอมรบสภาพไมมการดนรนอกตอไป ในทาง

ความส าเรจสวนตว (Self-actualization) (ความพงพอใจสวนตว)

ความตองการดานอโก (Ego needs) (ความภาคภมใจ สถานะ และความเคารพ)

ความตองการทางดานสงคม (Social needs) (ความรก ความรสกทด ความเปนมตรและการยอมรบ)

ความตองการของรางกาย (Physiological needs) (อาหาร น า อากาศ ทอยอาศย และเพศ)

ความปลอดภยและความมนคง (Safety and security needs) (อาหาร น า อากาศ ทอยอาศย และเพศ)

25

ตรงขาม ถาความตองการในระดบต าหวาในแตละระดบไดรบการตอบสนองอยางเตมท คนจะเกดความตองการในขนตอไปอกจนกระทงบรรลถงความตองการสงสด คอ การไดรบความส าเรจในชวต 2. ทฤษฎการจงใจ อ.อาร.จ (ERG Theory) เปนทฤษฎความตองการซงก าหนดล าดบขนความตองการ อลเดอรเฟอร (Alderfer) ไดชความแตกตางระหวางความตองการในระดบต า และความตองการในระดบสงซงเกยวของกบ ความตองการของ มาสโลว 5 ประเภท คงเหลอ 3 ประเภท ดงน (ศรวรรณ เสรรตน และคณะ. 2545 : 312) 1. ความตองการในการอยรอด (Existence needs : E) เปนความตองการในระดบต าสดและมลกษณะเปนรปธรรม (Concrete) ประกอบดวยความตองการตามทฤษฎมาสโลว คอ ความตองการของรางกายและความตองการความปลอดภยซงสามารถพสจนได 2. ความตองการความสมพนธ (Relatedness needs : R) มลกษณะเปนรปธรรมนอยลง ประกอบดวยความตองการดานสงคม ตามทฤษฎมาสโลวบวกดวยความตองการความปลอดภยและความตองการการยกยอง 3. ความตองการความเจรญเตบโตกาวหนา (Growth needs : G) เปนความตองการในระดบสงสด และมความเปนรปธรรมต าสด ประกอบดวยสวนทเปนความตองการการยกยองและบวกดวยความตองการประสบความส าเรจตามทฤษฎมาสโลว อลเดอรเฟอร ไมเชองาบคคลตองตอบสนองความพงพอใจอยางสมบรณในระดบของความตองการกอนทจะกาวไปสระดบอน เขาพบวาบคคลจะไดรบการกระตน โดยความตองการมากกวาหนงระดบ ยงกวานน อลเดอรเฟอร คนพบวาระดบของชนดจะแตกตางกนในแตละบคคล ผประกอบการจะแสวงหาการยกยองนบถอ (ความตองการความสมพนธ) และความรสกสรางสรรคเปนความตองการความเจรญเตบโตกอนทจะค านงความตองการในดานรปธรรม เชน ความหว และความกระหาย (เปนความตองการการอยรอด) นอกจากน อลเดอรเฟอร ยงขยายทฤษฎของ มาสโลว โดยพจารณาถงวธการทบคคลมปฏกรยาเมอเขาสามารถและไมสามารถตอบสนอง ความตองการของตนเองโดยพฒนาหลกความกาวหนาในความพงพอใจ (Satisfaction-progression principle) เพออธบายถงวการทบคคลมความกาวหนากบล าดบความตองการ เมอตอบสนองความตองการในระดบต ากวาไดและในทางตรงกนขามหลกของการถดถอย-ความตงเครยด (Frustration- regression principle) ซงอธบายวาเมอบคคลทยงมความตงเครยดในการพยายามทจะตอบสนองความตองการในระดบทสงขน เขาจะเลกพยายามตอบสนองความตองการ และเปลยนไปใชความพยายามทจะตอบสนองในระดบต ากวาทฤษฎ ERG ระลกวาบคคลสามารถเปลยนไประดบสงขน และต าลงของระดบความตองการขนอย

26

กบวา เขาสามารถตอบสนองความตองการในระดบต าลงหรอความตองการในระดบสงขนไดหรอไม 3. ทฤษฎความตองการทแสวงหา (Acquired-needs Theory) ทฤษฎความตองการทแสวงหา แมลเคลแลนด (McClelland) (ศรวรรณ เสรรตน และคณะ. 2545 : 315) เปนทฤษฎซงเสนอแนะวาความตองการทแสวงหาการเรยนรโดยอาศยชวตและการทบคคลมงทความตองการเฉพาะอยางมากกวาความตองการอน ๆ ความตองการเพอความส าเรจ (Needs for achievement) เปนความปรารถนาทจะบรรลเปาหมายซงมลกษณะทาทายและเยยมยอดความตองการเพอความผกพน (Needs for affiliation) ความปรารถนาทจะก าหนดความผกพนสวนตวกบบคคล ความตองการอ านาจ (Needs for power) เปนความปรารถนาทมอทธพลหรอควบคมบคคลอน ทฤษฎนไดท าความเขาใจถงการจงใจ ซงมรปแบบการจงใจความตองการพนฐาน 3 ประการ ดงน 1. ความตองการอ านาจ (Needs for power) แมคเคลแลนด และทมงานผวจย ไดพบวา บคคลมความตองการอ านาจสง จะมความเกยวของกบอทธพลและการควบคม บคคลเชนนตองการความเปนผน า เปนนกพดทผตองการการท างานใหเหนอกวาบคคลอน เปนกลมทแสวงหา หรอคนหา วธการแกปญหาใหดทสด ชอบสอนและชอบพดในทชมชนชอบการแขงขนเพอใหสถานภาพสงขนจะกงวลเรองอ านาจมากกวาท างานใหไดประสทธภาพ 2. ความตองการความผกพน (Needs for affiliation) บคคลทมความตองการขอนสงจะพอใจจากการเปนทรก และมแนวโนมจะเลยงความเจบปวดจากการตอตาน โดยสมาชกกลมสงคมเขาจะรกษาความสมพนธอนดในสงคม พอใจในการใหความรวมมอมากกวาการแยงชง พยายามสรางแลรกษาสมพนธภาพกบผอน ตองการสรางความเขาใจดจากสงคมทเขาเปนสมาชกอย 3. ความตองการความส าเรจ (Needs for achievement) บคคลทตองการความส าเรจสง จะมความปรารถนาอยางรนแรงทจะประสบความส าเรจและกลวตอความลมเหลว ตองการแขงขนและก าหนดเปาหมายทยากล าบากส าหรบตนเอง มทศนะชอบเสยงแตไมชอบการพนน พอใจทจะวเคราะหและประเมนปญหา มความรบผดชอบเพอใหงานส าเรจลลวง และมการปอนกลบในการท างานตลอดจนมความปรารถนาจะท างานใหดกวาบคคลอน แสวงหาหรอพยายามรบผดชอบในการคนหาวธการแกไขปญหาใหดทสด พนฐานทฤษฎของแมคเคลแลนด จะขนอยกบเวลาและเหตผลของประสบการณในชวตของแตละบคคล จะถกกระตนดวยความตองการตาง ๆ และแตละความตองการจะมผลตอความพอใจในการปฏบตงานของเขา ทฤษฎนจะชวยใหผบรหารมความร ความเขาใจเกยวกบความ

27

ตองการของตนเองและคนอนเปนอยางด สามารถสรางงานและปรบสภาพแวดลอมในการท างานใหสนองความตองการทง 3 ดาน ของบคคลไดอยางเหมาะสม 4. ทฤษฎความคาดหวงในการจงใจ วม (Vroom) (ศรวรรณ เสรรตน และคณะ. 2545 : 319) เชอวาบคคลจะไดรบการกระตนใหกระท าสงซงสามารถบรรลเปาหมาย และมองเหนวาจะชวยใหบรรลเปาหมายได ซงทฤษฎของวมเปนการจงใจบคคลซงมตอสงมคณคา ในผลลพธจากการใชความพยายาม (อาจจะเปนดานบวกหรอดานลบ) คณดวยความเชอมน (ความคาดหวง) จากการใชความพยายาม เพอใหบรรลเปาหมายซง วม ระบวา การจงใจเปนสงมคา ซงแตละบคคลก าหนดเปาหมายและโอกาสเพอใหบรรลเปาหมายนน ทฤษฎวม เปนไปตามสมการ คอ อ านาจ (Force) คณคาความพอใจในผลลพธ (Variance) X ความคาดหวง (Expectancy) ของการจงใจบคคลในผลลพธ ความคาดหวง (Expectancy) เปนความนาจะเปนส าหรบการกระท า เฉพาะอยาง ซงน าไปสผลลพธทตองการ เมอบคคลมเปาหมายเฉพาะอยางไมแตกตาง คณคาความพอใจในผลลพธเทากบศนย มผลลพธเปนลบเมอบคคลไมสามารถบรรลเปาหมายได ผลลพธ กคอไมมการจงใจ นอกจากนบคคลจะไมมการจงใจใหบรรลเปาหมาย ถาความคาดหวงเปนศนยหรอตดลบอ านาจในการกระท าบางสงขนอยกบทงคณคาความพอใจในผลลพธและความคาดหวง ทฤษฎความคาดหวงสรปไดวา การกระท าเปนผลจากแรงจงใจและความสามารถ แรงจงใจขนอยกบความคาดหวงทบคคลวาจะไดผลจากทเขาไดพยายาม แรงจงใจประกอบไปดวยทงแรงจงใจภายในภายนอก แรงจงใจภายใน คอ ความพงพอใจทประสบความส าเรจและแรงจงใจภายนอก คอ รางวลทไดรบ และพฤตกรรมของบคคลจะประกอบไปดวยความสามารถความพยายามและการรบรเรองบทบาทของตน 5. ทฤษฎสองปจจยของเฮอรซเบรก (Herzberg’s two factor Theory) เฮอรซเบรก (กรชวล หอมไกรลาศ. 2546 : 47-49) ไดเสนอทฤษฎสองปจจยของเฮอรซเบรก ซงสรปไดวามปจจยส าคญประการทส าคญกบความชอบหรอไมชอบในงานของแตละบคคลทมอทธพลของพฤตกรรมการท างานของมนษยในองคกร คอ 1. ปจจยธ ารงรกษา (Hygiene factors) ซงเปนปจจยทไมสามารถสรางแรงจงใจไดแตจะเปนปจจยทจะน าไปสความไมพงพอใจ ถาหากไมมสงเหลาน ดงนน เฮอรซเบรก จงเรยกวาเปนเพยงปจจยทท าใหความพงพอใจคงสภาพเดมเทานนปจจยเหลาน ไดแก 1.1 นโยบายการบรหาร (Company policy and administration) 1.2 การควบคมดแล (Supervision) 1.3 ความสมพนธกบหวหนางาน (Relationship with supervisor)

28

1.4 สภาพการท างาน (Working condition) 1.5 เงนเดอน (Salary) 1.6 ความสมพนธกบผบรหารชนสง (Relationship with peers) 1.7 ชวตสวนตว (Personal life) 1.8 ความสมพนธกบผใตบงคบบญชา (Relationship with subordinate) 1.9 สถานภาพ (Status) 1.10 ความมนคง (Security) 2. ปจจยจงใจ (Motivator factor) เปนปจจยทเกยวของโดยตรงกบงานทปฏบต ปจจยจงใจนจะถกใชสรางแรงจงใจใหมมากขน ซงถามปจจยจงใจมากขนเทาใด ความพงพอใจและแรงจงใจในการท างานกจะมากขนเทานน ปจจยจงใจเหลาน ไดแก 2.1 ความส าเรจในการท างาน (Achievement) 2.2 การยอมรบนบถอ (Recognition) 2.3 ลกษณะของงาน (Work itself) 2.4 ความรบผดชอบ (Responsibility) 2.5 ความกาวหนา (Advancement) 2.6 การเตบโตในหนาทการงาน (Growth) 6. ทฤษฎการจงใจรวมสมย (Contemporary theories of motivation) ทฤษฎการจงใจรวมสมยทจะกลาวตอไปน แมจะไมเปนทรจกอยางกวางขวางเทากบทฤษฎการจงใจดงเดมทกลาวมาแลว แตทกทฤษฎการจงใจรวมสมยลวนมงานวจยจ านวนมากมาสนบสนน ทฤษฎจงใจรวมสมยทนาสนใจม 6 ทฤษฎ ไดแก 6.1 ทฤษฎความตองการชอ (Three-needs Theory) 6.2 ทฤษฎก าหนดเปาหมาย (Goal-setting Theory) 6.3 ทฤษฎการเสรมแรงจงใจ (Reinforcement Theory) 6.4 ทฤษฎการออกแบบงานเพอการจงใจ (Designing motivation jobs) 6.5 ทฤษฎความเสมอภาค (Equity Theory) 6.6 ทฤษฎความคาดหวง (Expectancy Theory) โดยมรายละเอยด ดงน 6.1 ทฤษฎความตองการชอ (Three-needs Theory) Mc Clelland และคณะไดเสนอทฤษฎความตองการชอ Three-need Theory และอธบายวามความตองการอย 3 อยางทเปนตวกระตนการท างาน คอ

29

1. Mc Clelland (n Ach) เปนความตองการความส าเรจในงานทท าจงท าใหเกดพลงขบเคลอนใหเกดความมงมนทมเทท างานอยางเตมทไดมาตรฐานคณภาพสงสามารถแกปญหาตาง ๆ ไดด พนกงานทม Need for achievement สงจะมงมนท างานใหส าเรจเพอความตองการของเขาดวย มใชเพยงเพอหวงผลตอบแทนจากผลส าเรจของงาน ดงนนจงพอใจจะท างานทมความรบผดชอบคนเดยวและงานทยาก ทาทาย ผทม (n Ach) สง ซงเปน ผมความสามารถเฉพาะตวจงอาจไมสามารถเปนผบรหารทดไดเพราะผบรหารจ าเปนตองท างานรวมกบคนอน รบฟงความคดเหนคนอนมสวนรวมและตองมมนษยสมพนธสงโดยเฉพาะผบรหารในหนวยงานขนาดใหญ 2. Need for power (n Pow) คอ ความตองการอ านาจทจะมอทธพลหรอควบคมพฤตกรรมของผอน หรอจงใจใหผอนมพฤตกรรมตามทตนตองการ n Pow ยงแบงเปนความตองการมอ านาจสวนตว (Personal power) เพอสนองกเลสหรอสรางอทธพลสวนตว และความตองการมอ านาจทางสงคม (Social power) ซงเปนสงทดและจ าเปนตอผบรหารทจะน าไปสความส าเรจขององคการทม n Pow ทางสงคมจงมกชอบท างานเปนผบรหารเพอจะไดสามารถควบคมจงใจผอนและความตองการใหสงคมและสาธารณชนรจก ยอมรบ และชนชม 3. Need for affiliation (n Aff) คอ ความตองการไมตร ตองการเพอนและมนษยสมพนธบคลากรทม n Aff จงชอบท างานทเกยวของกบความสมพนธระหวางบคคล Mc Cleland และ คณะมความเหนวา ผทม n Aff1 สงจะไมคอยประสบความส าเรจในการบรหารมากนก เพราะการมงมนษยสมพนธจ าท าใหเกดความยงยากในการตดสนใจ เกรงอกเกรงใจ 6.2 ทฤษฎก าหนดเปาหมาย (Goal setting Theory) Edwin A Locke และ Gray P Latham เจาของทฤษฎ Goal setting อธบายวาการก าหนเปาหมายในการท างาน โดยเฉพาะเปาหมายทเฉพาะเจาะจง (Specific goal) และมความล าบากหรอมความทาทายทจะท าได (Difficult or Challenging goal) จะกระตนใหเกดความพยายามและความมงมนเพมขนและจะสงผลการปฏบตงานสงกวาการก าหนดเปาหมายทว ๆไป อยางไรกตามองคประกอบทจะท าให Goal setting Theory ประสบความส าเรจ คอ ไดผลงานทมประสทธผลสง จะตองประกอบดวย 3 สวน คอ

30

Guidelines for Job Redesign

ภาพท 3 Guidelines for job redesign ทมา : Robbins and Coulter. 2003 : 192

1. Goal commitment เปาหมายเปนทยอมรบจากผปฏบต ซงผบรหารอาจท าไดโดยการประกาศเปาหมายใหเปนททราบโดยทวกน (Goal are public) หรอผปฏบตมความเชอวาผลงานเกดจากการกระท าดวยความอตสาหะมใชจากโชคชวย (Internal locus of control) หรอเปน เปาหมายทผปฏบตเปนผก าหนดขนเอง (Self-set goals) หรอมสวนรวมในการก าหนด 2. Adequate self-efficacy คอ ความเชอมนของผปฏบตงานวาตนมความสามารถทจะท างานนนไดส าเรจได ผบรหารจะตองสรางความเชอมนใหพนกงานวาจะสามารถปฏบตงานตามเปาหมายทก าหนดไวใหส าเรจไดแนนอน 3. National culture คอ วฒนธรรมประจ าชาตของผปฏบตงาน ทฤษฎ Goal setting เหมาะทจะใชกบผปฏบตงานทมวฒนธรรมทเปดโอกาสใหพนกงานมความคดและการท างานทมความอสระ เคารพเหตผล ผบรหารและผใตบงคบบญชาตางรบฟงความคดเหน และรวมกนก าหนด

- Goals are public - Individual has internal Focus of control - Self-set goals

Specific

Goals

Difficult

Committed To Achieving

Accepted

Participation In Setting

Self-Efficacy

Motivation (Intention to

work toward goal

National Culture

Self-Generated Feedback on

Progress Higher Performance Plus

Goal Achievement

31

เปาหมายและวธการปฏบต รวมทงการควบคม หลกการบรหารแบบ Management By Objectives หรอ MBO นบวาเปนรปแบบหนงของ Goal Setting Theory 6.3 ทฤษฎการเสรมแรงจงใจ (Reinforcement Theory) ทฤษฎการเสรมแรงจงใจจะมแนวคดตรงขามกบทฤษฎก าหนดเปาหมายทกลาวมาแลว ทฤษฎก าหนดเปาหมายเชอวาเปาหมาย (Goal) จ าก าหนดพฤตกรรมของบคคลแตทฤษฎการเสรมแรงจงใจ เชอวา พฤตกรรมของบคคลเปนผลจากพฤตกรรมกอนหนานน (Behavior is function of its consequences) ทฤษฎการเสรมแรง (Reinforcement) ไมใหความส าคญกบเปาหมาย (Goal) หรอความคาดหวง (Expectations) หรอความตองการ (Needs) แตมงทผลใหเกดขนเมอบคคลมพฤตกรรมไปอยางไร เชน เมอพนกงานขายมความตงใจพยายามขายสนคาไดมาก เขากจะไดคาคอมมชชนสงและไดรบการชมเชย ผลตอบแทนของพฤตกรรมดงกลาวท าใหเขาพอใจและกจะมพฤตกรรมปฏบตเชนนน (คอตงใจขาย) ตอ ๆ ไปอก หรอพนกงานฝายธรการคนหนงมพฤตกรรมมาท างานสาย มผลใหถกหกเงนเดอนและถกต าหน ผลจากพฤตกรรมดงกลาว (ถกหกเงนเดอนและต าหน๗ ท าใหเขาตองปรบพฤตกรรมไมมาสายอกตอไป ผบรหารองคการทเชอในทฤษฎนจงนยมใชการเสรมแรงจงใจตาง ๆ สวนใหญเปนทางบวก (Positive reinforcement) เชนใหคาคอมมชชนในอตรากาวหนา ใหรางวลพเศษยกยอง ชมเชย สวนการเสรมแรงจงใจในทางลบ (Negative reinforcement) เชน การต าหนและการลงโทษแบบตาง ๆ เปนตน 6.4 การออกแบบงานเพอการจงใจ (Designing motivating jobs) เนองจากผบรหารตองการจงใจพนกงานในการท างาน การออกแบบงาน (Job design) ในลกษณะตาง ๆ เพอจงใจพนกงานใหท างานอยางมประสทธผลจงสามารถด าเนนการไดหลายเปน ดงน 1 .Job enlargement คอ การขยายหรอเพมขอบเขตงาน (Job scope) ในแนวระนาบ (Horizontal) ซงกคอการเพมจ านวนพนกงานตองรบผดชอบ ท าใหพนกงานมมากขนและตองมความรในงานทรบผดชอบเพมขนดวย โดยความลกของงาน (Job depth) ยงเทาเดม 2. Job enrichment คอ การออกแบบงานใหเพมขนในทางดง (Vertical) โดยการเพมความลกของงาน (Job depth) หรอเพมความรบผดชอบของพนกงานใหมากขน เชนเดมเคยรบผดชอบงานบางสวน กเพมความรบผดชอบใหจนงานนนส าเรจทงกระบวน เชน จาการวางแผน (Planning) จนถงการควบคม (Controlling) โดยปรมาณหรอจ านวน (Job scope) ยงเทาเดม

32

3. Job characteristics model (JCM) คอ กรอบหรอแนวทางทใชส าหรบการวเคราะหและออกแบบงาน โดยระบลกษณะพนฐาน 5 ประการของงาน ไดแก 3.1 Skill variety ระดบทกษะทตองใชในการท างานนน งานบางอยางใชผปฏบตทมทกษะเดยว แตบางอยางตองใชผมทกษะหลากหลายรวมกน 3.2 Task identity งานบางอยางตองการใหท าแคบางสวน แตบางอยางตองการใหเสรจมากสวน หรอบางอยางตองการใหเสรจสมบรณเลย 3.3 Task significance ระดบมากนอยของผลกระทบของงานนน ทจะมตอชวตผคนและตองานอน ๆ 3.4 Autonomy ระดบความมอสระและการใชดลยพนจของผปฏบตงานนนมากหรอนอย 3.5 Feedback ระดบของขอมลยอนกลบ คอ ขอมลเกยวกบผลส าเรจของงานหรอความมประสทธภาพมากนอยของงาน ผปฏบตมโอกาสทราบมากนอยเพยงใด

ภาพท 4 Job characteristics model

ทมา : Robbins and Coulter. 2003 : 195

Job characteristics model

33

รปขางบนนคอ Job characteristics model ขอสงเกต คอ งานทออกแบบโดยค านงถง Skill variety task identity และ Task significance รวมกนจะสงผลใหเกดผลงานทดไดอยางไร ค าตอบ คอ งานใดกตามทมลกษณะ 3 ประการดงกลาวรวมกน ผปฏบตงานนนจะเกดความรสกวางานของตนมความส าคญ มคณคา และคมคาในขณะทงานทมลกษณะ Autonomy ผปฏบตจะมความรสกวาตนมความรบผดชอบโดยตรงอยางเตาทตอผลส าเรจของงาน ส าหรบงานทมขอมลยอนกลบหรอม Feedback จะท าใหผปฏบตไดรบทราบผลการปฏบตงานทแทจรง ในแงมมการจงใจ ผ ปฏบตงานจะรสกวาตนไดไดรบความพอใจเสมอนกบไดรบผลตอบแทนทางใจ (Internal reward) จากภาวะทางจต (Psychological states) คอ งานของตน ดงนน หากการออกแบบงานใดทมแกนหลก (Core job dimensions) ทง 3สถานะมากเทาใดกยงจงใจ (High internal work motivation) ยงเพมคณภาพการปฏบตงาน (High- quality work performance) เพมความพงพอใจในการท างาน (High satisfaction with the work) และลดการขาดงาน และการลาออกจากงาน (Low absenteeism and turnover) มากเทานน พจารณาจากรปจะเหนวาในรปแบบจ าลอง (Model) น ตวเชอมระหวางแกนหลก Core job dimensions และ Personal and work outcomes คอ ความเขมขนของ Growth needs (Self-esteem self-actualization Needs) ของผปฏบตงาน หากผปฏบตงานม Growth needs สงมากเทาใด กจะสงผลตอคณภาพของผลงาน (Personal work outcomes) มากเทานน เชนเดยวกบค าอธบายทวา ผปฏบตงานทม Growth needs สง พอทจะไดงานทมความรบผดชอบเพมขน (Job enrichment) มากกวาผปฏบตงานทม Growth needs ต า

Guidelines for Job Redesign

ภาพท 5 Guidelines for job redesign ทมา : Robbins and Coulter. 2003 : 196

34

Job characteristics Model ยงใหแนวทางแกผบรหารในการออกแบบงาน โดยค านงถงลกษณะพนฐาน 5 ประการของงาน (Core job dimensions) 1. Combine tasks คอ การรวมงาน ผบรหารออกแบบงานโดยรวมงานกอนและหลงงานนน มาใหพนกงานคนเดยวกนท าเปน Job enlargement ซงถอเปนการเพมทกษะ (Skill variety) และเพมสวนงาน (Task identity) ใหแกพนกงาน 2. Create natural work unit ผบรหารอาจออกแบบงานโดยรวมงานทเหมอนกน (Task identity) ใหเปนหนวยงานใหมทมความส าคญมากขน (Task significance) ซงจะท าใหพนกงานทรบผดชอบมความรสกวาตนมความส าคญมากขนดวย 3. Establish client relationship คอ การออกแบบงานทจะใหเกดความสมพนธทด กบลกคา เชน ฝกใหพนกงานมความสามารถ ความร ความเขาใจรอบดาน (Skill variety) เพอใหบรการลกคา หรอใหลกคาเปนผใหขอมลหรอเปนผประเมนผลงานของพนกงาน (Feedback) 4. Expand jobs vertically คอ การออกแบบงานโดยรวมงานในแนวดง หรอ Job Enrichment เปนการเพมความรบผดชอบและสามารถใชดลยพนจมากขน (Autonomy) ใหพนกงานมสวนควบคมหรอตดสนใจแทนผบรหารมากขน 5. Open feedback channels คอ การออกแบบงานทจะใหพนกงานทราบผลการปฏบตงาน (Feedback) วาดขนหรอเหมอนเดมหรอแยลง ทงนพนกงานจะไดทราบขอมลดงกลาวโดยตรง เชน ผลงานของพนกงานขาย หรอพนกงานฝายผลต 6.5 ทฤษฎความเสมอภาค (Equity Theory) J.Stacey Adams เจาของทฤษฎความเสมอภาค (Equity Theory) หรอทฤษฎความเสมอภาคหรอเทาเทยมกนอธบายวาโดยปกตผปฏบตงานจะรบรความสมพนธระหวางผลตอบแทนทเขาไดรบจากการท างาน (Outcomes) กบสงททมเทใหกบการท างาน (Inputs) และจะเปรยบเทยบอตราสวน Inputs-Outcomes ของตนกบผปฏบตงานคนอน

35

Equity Theory

Perceived Ratio Comparison Employee’s Assessment

Inequity (under rewarded)

Equity

Inequity (over rewarded)

*Person A is the employee, and person B is a relevant other or referent.

ภาพท 6 Equity Theory ทมา : Robbins and Coulter 2003 : 1997

หาอตราสวนของพนกงานคนน นเทากบอตราสวนของพนกงานคนอน ๆ เขาจะมความรสกวาเกดความเทาเทยม หรอความยตธรรม แตหากอตราสวนไมเทากนความไมยตธรรมในความรสกของพนกงานคนนนกจะเกดขนซงอาจเปนกรณของการไดผลตอนแทนต ากวาคนอน (Under reward) หรอไดผลตอบแทนสงกวาคนอน (Over reward) เมอเกดความไมยตธรรมพนกงานกจะตองมปฏกรยา หรอมพฤตกรรมเปนการตอบโต ซงอาจเปนไปไดหลายลกษณะ ดงน 1. ปดเบอนสงทปอนใส (Inputs) เชน ขยนมากขนหรอขยนนอยลงหรอบดเบอนผลลพธ (Outcomes) ของตนเองหรอของคนอน เชน เรยกรองคาตอบแทนเพมขน 2. มพฤตกรรมทจะชกน าใหคนอนเปลยนสงทปอน (Inputs) หรอผลลพธ Outcomes 3. มพฤตกรรมทจะเปลยนสงทปอนใส (Inputs) หรอผลลพธ (Outcomes) ของตนเอง 4. เปลยนคนทจะเปรยบเทยบสงทปอนใส (Inputs) หรอผลลพธ (Outcomes) ของตนเอง 5. ลากออกจากงาน (เนองจากเกดความรสกวาไมยตธรรม) โดยสรปผล ทตามมาของความรสกวาเกดความไมยตธรรม อาจเปนการลด หรอเพมประสทธภาพการท างาน หรอลดหรอเพมคณภาพ หรอเพมการขาดงาน หรอการลาออกจากงานกได ค าวา “คนอน๐ หรอ “Other” ใน Equity Theory อาจหมายถง พนกงานคนอน (Persons) ท

Equity Theory

36

ท างานคลายกนในองคการเดยวกน รวมทงเพอนหรอเพอนบาน หรอสมาคมวชาชพ หรออาจหมายถง “ระบบ” (System) คอนโยบายและวธการจายคาตอบแทนในองคการนน เมอเปรยบเทยบกบองคการอน และอาจหมายถง “ตนเอง” (Self) คอเปรยบเทยบอตราการสงปอนใสกบผลลพธ (Input-outcomes ratio) ปจจบนทตนเองเคยไดรบมากอนในอดต อยางไรกตามทฤษฎการเสมอภาค Equity กมขอต าหนทขาดความชดเจนในบางเรอง เชน การก าหนดความหมายของ Inputs และ Outcomes และการเลอก “Others” ทจะน ามาเปรยบเทยบ เปนตน 6.6 ทฤษฎความคาดหวง (Expectancy Theory) Victor Vroom เปนผเสนอทฤษฎความคาดหวง หรอ Expectancy Theory ซงเปนทฤษฎทเปนทรจกและยอมรบกนอยางกวางขวางในการอธบายถงการจงใจพนกงาน ทฤษฎนอธบายวาบคคลมกจะปฏบตในแนวทางทคาดหวงวาการปฏบตนนจะไดรบผลตอบแทนทตองการ

2. Instrumentality of performance- reward linkage คอ ระดบความเชอของพนกงานวาเมอไดทมเทท างานไปแลวเชนนนแลว จะไดรบผลตอบแทนอยางทตองการ

Simplified Expectancy Model

ภาพท 7 Simplified Expectancy Model ทมา : Robbins and Coulter. 2003 : 199

จากรปจะเหนตวแปร 3 ตว มดงน 1. Expectancy or effort-performance linkage คอ ความเปนไปไดทพนกงานจะไดรบ ความพยายามททมเทในการปฏบตงาน

37

3. Valence or attractiveness of reward คอ ความส าคญ หรอ ความนาดงดดใจของผลตอบแทนทจะไดรบจากการท างาน ในความรสกของผปฏบตงานความส าคญทกลาวนวดจากทงความส าคญตอเปาหมายและความตองการของผปฏบตงาน ในประเดนเรองการจงใจ ทฤษฎนจะสามารถอธบายในรปค าถามได ดงน 1. ฉนจะตองท างานหนกเทาใดทจะใหถงระดบทเหมาะสม ? 2. ฉนจะตองปฏบตอยางไรเพอใหไดระดบดงกลาว? 3. ฉนจะไดรบผลตอบแทนอะไรถาสามารถปฏบตงานไดในระดบดงกลาว? 4. ผลตอบแทนนนนาจงใจเพยงใดและจะชวยใหฉนบรรลเปาหมายของฉนหรอไม? การจะใชประโยชนในการจงใจจากทฤษฎความคาดหวงน ผบรหารจงตองเขาใจในการประยกตทฤษฎใน 4 ลกษณะ 1. ตอบแทนทองคการจะใหกบพนกงานคออะไร นาจงใจเพยงใด ผลตอบแทนดงกลาวอาจมลกษณะเปนบวก (Positive) เชน เงน ความมนคง มตรภาพ หรออาจเปนลบ (Negative) ในความรสกของพนกงานหรอไม เชน ความยากล าบากนาเบอ เกดความแออด 2. ผลตอบแทนนนในความรบรของพนกงานมความนาดงดดเพยงใด ผปฏบตงานมองวาผลตอบแทนนนเปนบวก (Positive) หรอเปนลบ (Negative) หรอไมนาดงดดใจ หรอเฉย ๆ เปนกลาง (Neutral) หากพนกงานคดวาผลตอบแทนเปนบวก เขาจะยนดท างานนน แตหากมองวาผลตอบแทนเปนลบเขาจะไมพอใจทจะท างาน หรอหากผลตอบแทนเปนกลาง เขากจะไมยนดท างานเชนกน 3. พนกงานจะตองมพฤตกรรมในการปฏบตงานอยางไร ทจะไดรบผลตอบแทนทก าหนดไว หากพนกงานไมทราบวาเขาจะตองปฏบตอยางไรแคไหน การจงใจกจะไมประสบความส าเรจ ผบรหารจงตองบอกกลาวใหชดเจนถงมาตรฐานการปฏบตงาน รวมทงวธการวดหรอประเมนผลการปฏบตงานดวย 4. พนกงานมความเชอวาเขาจะมโอกาสทจะไดรบผลอตอบแทนนน หรไมเพยงใด กลาวคอ พนกงานจะประเมนตนเองวามทกษะความสามารถทจะปฏบตงานนนตามทก าหนดจนไดรบผลตอบแทนหรอไม ซงเปนหนาทของผบรหารจะตองใหความร ฝกอบรม หรอใหก าลงใจแกพนกงานของตน โดยสรปหลกการส าคญของทฤษฎความคาดหวง คอ ผบรหารจะตองเขาใจเปาหมายสวนบคคล (individual goal)ของพนกงาน จะตองทราบความเชอมโยงระหวางการปฏบตงานใหไดตามพฤตกรรมทก าหนด (Linkage between effort and performance) จะตองทราบความเชอมโยงระหวางพฤตกรรมกบผลตอบแทน (Linkage between performance and rewards) และสดทายความ

38

เชอมโยงระหวางผลตอบแทนกบเปาหมายสวนบคคลของพนกงาน (Linkage between performance and individual goal) การทบคคลจะเกดความพงพอใจในสงใด ๆ ไดมากหรอนอยเพยงใด ขนอยกบความตองการหรอความคาดหวงของบคคล แรงผลกดนทจะน าไปสการกระท าและเปาหมายทตองการ ความพงพอใจของบคคล เมอความตองการไดรบการตอบสนองในระดบหนง และเมอบคคลนนเกดความตองการจงจะตงเปาหมายเพอใหบรรลตามความตองการ การตองการของบคคลจะแตกตางกนตารมสภาพแวดลอมและลกษณะของบคคล

2.6 งานวจยทเกยวของ บรรจง สกใน (2549 : บทคดยอ) ศกษาถงปจจยทางดานการบรหารจดการทมความสมพนธกบระดบความพงพอใจของพนกงานบรษทสยามอตสาหกรรมวสดทนไฟจ ากด ผลการวจยพบวา 1) ระดบความคดเหนของพนกงานทมตอการบรหารจดการทง 4 ดาน ไดแก ดานการวางแผน ดานการจดองคการ ดานการจงใจ และดานการควบคม ของบรษทสยามอตสาหกรรมวสดทนไฟ จ ากด ในภาพรวมอยในระดบมากทกดาน 2) ระดบความพงพอใจของพนกงานดานสภาพแวดลอม ดานความส าเรจในการท างาน สวนดานเงนเดอนและสวสดการมความพงพอใจอยในระดบมากทสด 3) การเปรยบเทยบระดบความคดเหนตอการบรหารจดการ จ าแนกตามการศกษา ประเภทพนกงาน และรายไดตางกนมความคดเหนเกยวกบการบรหารจดการ ดานการวางแผน ดานการจดองคการ ดานการจงใจ และดานการควบคมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.005) การเปรยบเทยบระดบความพงพอใจของพนกงาน จ าแนกตามการศกษา อาย รายได แตกตางกนมความพงพอใจเกยวกบการบรหารจดการ ดานนโยบายและการบรหารงาน ดานสภาพแวดลอม ดานเงนเดอนและสวสดการตางกน ประเภทพนกงาน แตกตางกนมความพงพอใจเกยวกบการบรหารจดการ ดานนโยบายและการบรหารงาน ดานสภาพแวดลอม ดานความส าเ รจในการท างาน แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 5) ความคดเหนเกยวกบการบรหารจดการมความสมพนธกบความพงพอใจของพนกงานบรษทสยามอตสาหกรรมวสดทนไฟ จ ากด อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 สเทพ กรมตะเภา (2549 : บทคดยอ) ไดศกษาถงปจจยทสงผลตอความพงพอใจของพนกงาน ลกคา ประชาชน : การบรหารงานวาดวยการบรหารคณภาพทวทงองคกร (TQM) บรษทไทยคารบอนแลค จ ากด (มหาชน) ผลการวจยพบวา 1)พนกงานมความพงพอใจตอปจจยของการบรหารคณภาพทวทงองคกรในระดบมาก 2) ลกคามระดบความพงพอใจตอปจจยของการบรหารคณภาพทวทงองคกรระดบมาก 3) ประชาชนมระดบความพงพอใจตอปจจยของการบรหารคณภาพ

39

ทวทงองคการในระดบพงพอใจทเดยว 4) ระดบการศกษา ระยะเวลาตดตอ และต าแหนงแตกตางกนมระดบความพงพอใจตอปจจยการบรหารคณภาพทวทงองคกรแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 5) อาย ระดบการศกษา ระยะเวลาการตดตอ และแผนกทท างานแตกตางกนมระดบความพงพอใจตอปจจยการบรหารทวทงองคกรแตกตางกนอยางมนยส าคญสถตทระดบ 0.05 6) ระดบการศกษาแตกตางกนมระดบความพงพอใจตอปจจยการบรหารคณภาพทวทงองคกรแตกตางกนอยางมนยส าคญทระดบ 0.05 7) ปจจยต าแหนงหนาทในการท างานของพนกงาน ปจจยดานระยะเวลาการตดตอและสายงานทปฏบตงานของลกคา และปจจยดานอายและระดบการศกษาของชาวบานมผลตอระดบความพงพอใจในการบรหารคณภาพทวทงองคกร นรวร ศรเพญ (2549 : บทคดยอ) ไดศกษาวจยเรอง “ความพงพอใจในการปฏบตงานของพนกงานการไฟฟาสวนภมภาค” ผลกการวจยพบวา มระดบความพงพอใจสงในปจจยทเกยวของกบเพอนรวมงาน ผบงคบบญชา โอกาสกาวหนา สวนลกษณะงานทท าความภาคภมใจในองคการ ความยตธรรม ความมนคงในอาชพ รายได สวสดการ มความพงพอใจปานกลาง ในสวนของปญหาและอปสรรคความไมพงพอใจในงาน ซงมความจ าเปนไมมากนก พบวาเปนปจจยทเกยวกบระบบการบรหาร และความยตธรรมในเรองของการจดแบงงานและการพจารณาความดความชอบ พมพใจ ตรสตยพนธ (2550 : บทคดยอ) ไดศกษาวจยเรอง “ทศนคตแบบรายการและความพงพอใจในการท างานของบคลากรฝายวชาการในสถาบนการศกษาระดบประถมศกษา มธยมศกษา” ผลการวจยพบวา ทศนคตแบบราชการของบคลากรทง 3 ระดบ อยในระดบปานกลาง โดยระดบประถมศกษามคาเฉลยสงสด และระดบอดมศกษามคาเฉลยต าสด ตวแปรดานอาย วฒการศกษา ต าแหนงทางวชาการ และอายราชการมผลตอทศนคตแบบราชการ สวนความพงพอใจในการท างาน โดยรวมในระดบอดมศกษามคาเฉลยสงสด และระดบมธยมศกษา มคาต าสด โดยมความพงพอใจในดานนโยบาย และการบรหารงานเงนเดอน และสวสดการ สภาพการท างาน และโอกาสกาวหนาแตกตางกน ผลการวเคราะหความสมพนธระหวางทศนคตแบบ ราชการ กบความพงพอใจในการท างาน พบวาระดบประถมศกษา และมธยมศกษามความสมพนธกนในทางบวก ยกเวนองคประกอบ ดานการปกครองบงคบบญชาในระดบประถมศกษา ไมมความสมพนธกนและผลปฏสมพนธ แบบทศนคตแบบราชการ และประเภทของสถาบน มไดมผลตอคะแนนความพงพอใจในงานมาก ในองคประกอบทกดาน ประภาพร เมองแกว (2550 : บทคดยอ) ท าการศกษาวจยเรอง “ปจจยทมอทธพลตอความพงพอใจในการท างานของเจาหนาทฝายสงเสรมสขภาพโรงพยาบาลชมชน เขต 1” ผลการวจยพบวา เจาหนาทฝายสงเสรมสขภาพมความพงพอใจในงานโดยรวมระดบปานกลาง (รอยละ 82.5) และดานความสมพนธในการท างาน และมความพงพอใจในการท างานนอยทสด ในดาน

40

ความกาวหนาและดานการปกครองบงคบบญชา ปจจยทมอทธพลตอความพงพอใจในงานของเจาหนาทสงเสรมสขภาพ คอ ปจจยดานบรรยากาศขององคการฝายสงเสรมสขภาพ ซงสามารถท านายความพงพอใจในงานไดรอยละ 46.0 มตบรรยากาศองคการทมความเหมาะสมมากทสด คอมตความเปนอนหนงอนเดยว มตทมความเหมาะสมต าสด คอมตรางวล และมตเสยงจาการศกษาผลงานวจยทเกยวของสามารถก าหนดเปนกรอบแนวทางการศกษาวจย โดยสรปในสวนทเกยวกบเรอง การบรหารจดการสามารถแยกเปนสาระส าคญทใชในการศกษาวจย ดงน 1)การวางแผน (Planning) เพอมงเนนการบรการและพฒนาบคลากร 2) การจดองคการ (Organization) เพอความสะดวกรวดเรวและเปนขนตอน 3) การน า (Leading) เพอเปนการประชาสมพนธแนะน าและใสใจบรการ 4) การควบคม (Controlling) เพอใหทกงานด าเนนไปสเปาหมายเดยวกนในสวนทเกยวกบความพงพอใจ สามารถแยกเปนสาระส าคญทใชในการศกษาวจย ดงน 1 ความพงพอใจขนอยกบปจจยตาง ๆ เชน เพศ อาย ระดบการศกษา บรรยากาศ สถานทซงมผลตอระดบความพงพอใจ 2 ความรความเขาใจตอระบบการท างาน และระบบการใหบรการ จะท าใหเกดความพงพอใจมากขน 3 ระดบความคาดหวงของผมาใชบรการเปนอกปจจยหนงทท าใหเกดความพงพอใจไมเทากน วราภรณ หนด า (2550 : บทคดยอ) ไดศกษาการบรหารจดการทมผลตอความพงพอใจของพนกงานบรษท เวสเทรน ดจตอล (บางประอน) จ ากด พบวา พนกงานบรษท เวสเทรน ดจตอล (บางประอน) จ ากด มความพงพอใจโดยเฉลยอยในระดบปานกลาง และเมอพจารณาเปนรายได พบวา มความพงพอใจอยในระดบปานกลางทกดานเรยงตามล าดบ คอ ดานสภาพแวดลอมของทท างานและลกษณะงานทปฏบต ดานความส าเรจในการท างาน ความมนคงในงาน ดานลกษณะนโยบายและการบรหารงาน ดานลกษณะการไดรบการยอมรบนบถอ และดานเงนเดอนและสวสดการ ดลยา วฒววฒนกล (2550 : บทคดยอ) ไดศกษาความพงพอใจในการท างาน และพฤตกรรมการใหบรการของพนกงานฝายปฏบตการ ธนาคารออมสน ส านกพหลโยธน ผลการศกษาพบวา พนกงานสวนใหญ มความพงพอใจในการท างาน โดยรวมระดบปานกลาง และมพฤตกรรมการใหบรการโดยรวมระดบสง ไมพบวา เพศตางกนมความพงพอใจในการท างานแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 อาย ระยะเวลาทปฏบตงาน ทธนาคาร เงนเดอน การศกษา ต าแหนง หนาทและสถานภาพการสมรส ทตางกนมความพงพอใจในการท างานทแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 พบวา ความพงพอใจในการท างานมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการใหบรการ ภารด บตรศกดศร (2550 : บทคดยอ) ไดศกษาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ความพงพอใจในงานและแนวโนมทจะลาออกจากองคการของพนกงานในกลมธรกจบรษทเงนทน

41

ในเขตกรงเทพมหานคร ผลการศกษาพบวา ไมมความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ดานเพอนรวมงานและดานสวสดการกบแนวโนมทจะลากออกจากองคการ สดารตน แกวกาญจนารตน (2550 : 83-84) ไดศกษาปจจยทมผลตอความพงพอใจในการด าเนนงานบรหารเพอคณภาพทงองคกรของเจาหนาทในโรงพยาบาลศนยโรงพยาบาลทวไป ผลการวจยพบวา เจาหนาทในโรงพยาบาลทด าเนนงานการบรหาร เพอคณภาพทงองคกรเหนวา ปจจยทมผลตอการปฏบตงานในการด าเนนงานการบรหารเพอคณภาพทงองคกรทเขาไดรบนน ดานนโยบายและการบรหารงานอยในระดบสงรองลงมาไดเงนเดอนและสวสดการ สวนความกาวหนานน ไดรบนอยทสดและอยในระดบต าระดบความความพงพอใจในการท างานบรหารเพอคณภาพทงองคกรของเจาหนาทในโรงพยาบาลพบวา เจาหนาทในโรงพยาบาลมคาเฉลยความพงพอใจโดยรวมอยในชวงคะแนนระดบปานกลาง จมพล วภาคาร (2550 : 49-50) ไดศกษาปจจยทมผลตอความพงพอใจในการปฏบตงานของคนงานรงวดในส านกงานทดนจงหวดสมทรปราการ ผลการวจยพบวา ปจจยทศกษาทงปจจยดานความสมพนธกบชางรงวดผวาจาง ปจจยดานความสมพนธกบเพอนรวมงาน ปจจยดานความอสระในการตดสนใจในงาน ปจจยดานหนาทความรบผดชอบ และปจจยดานสวสดการและผลตอบแทน ปจจยดานหนาทความรบผดชอบและปจจยดานความกาวหนาในการท างาน ไมมผลตอความพงพอใจในการปฏบตงานของคนงานรงวดทงสน เหตทเปนเชนน เนองมาจากประชากร คอ คนงานรงวดในการศกษาครงน มลกษณะพนฐานสวนบคคลทไมแตกตางกนมากนก และมจ านวน 45 ราย ซงอาจจะไมมากพอทจะแสดงใหเหนถงความแตกตางของประชากร และผลการวจยยงพบวา คนงานรงวดมความพงพอใจในการปฏบตงานโดยภาพรวมในระดบมาก และระดบมากทสด มร (Moore. 1997 : 45-65) ศกษาเกยวกบความพงพอใจในการปฏบตงาน พบวามหลายปจจยทมผลตอความพงพอใจในการปฏบตงาน ไดแก ความรวมมอของเพอนรวมงานและความสมพนธระหวางผบงคบบญชา การตดตอสอสารตาง ๆ สถานภาพ และการยอมรบนบถอโอกาสกาวหนาในหนาทท างาน ความสามารถของผรวมงาน ความสอดคลองระหวางงาน กบความสามารถและความถนดความเหมาะสมระหวางปรมาณงาน ในหนาทความรบผดชอบ การอทศตนเพอหนวยงาน ความยตธรรมในหนวยงาน และสวสดการของหนวยงาน กลเมอร (Gilmer. 1971 : 251) ไดสรปองคประกอบทมผลตอความพงพอใจในการท างานวา ไดแก ความมนคงในการท างาน โอกาสกาวหนาในการท างาน หนวยงาน และการจดการ คาจาง ลกษณะงาน ลกษณะทางสงคม การนเทศงาน การตดตอสอสาร สภาพการท างาน และสงตอบแทนทไดจากงาน

42

วไอโอ (Wiio. 1978 : 5-6) ไดท าการวจย เรอง ความพงพอใจในการสอสารในองคกรพบวา บคคลในองคกรมความพงพอในในการทจะปรบปรงการสอสารจากผบงคบบญชาระดบสงกวาหวหนาโดยตรงมความพงพอใจในการทจะปรบปรงการสอสารจากผบงคบบญชาระดบสงกวาหวหนาโดยตรงทมตอตนเองมากทสด การสอสารจากหวหนาในหนวยงานของตน และการสอสารจากบคลากรอนทอยภายนอกหนวยงาน เปนอนดบรองลงมา และมความพงพอใจทจะใหมการปรบปรงการสอสารของพวกเขา ทมตอบคคลอน ๆ นอกจากนพบวา แหลงสารทบคคลไดรบขาวสารมากทสด และมความพงพอใจมากทสด คอ แหลงสารจากเพอนรวมงานส าหรบแหลงสารทไดรบขาวสารนอยทสด และมความพงพอใจนอยทสด คอแหลงสารจาก ผบงคบบญชาระดบสงกวาหวหนาโดยตรง เพรอส (Pereus. 2001 : Abstract) ศกษาเรองผลประโยชนและการเสยงทเกยวของกบเทคโนโลยทางการศกษา ซงไดแก คาใชจาย ผลกระทบเชงลบทอาจเกดขนไดตอผลสมฤทธทางการศกษา ประเดนทเกยวของกบกฎหมาย จรยธรรม และความปลอดภย การตอตานการเปลยนแปลง ความส าเรจจะมาจากการจดเตรยม ภาวะผน า และวสยทศน การวางแผนดานเทคโนโลยใหทนสมยและวดผลการเลอกตาง ๆ การจดตงมาตรฐานพนกงานทเกยวของและการจดวางบคลากรทเหมาะสม เมลทเซอร (ศานต ศรรตต. 2549 : 35) กลาวไววา บคคลเมอมอายมากขนมแนวโนมทจะมความพงพอใจในการท างานสงขน อาจเปนเพราะวาเมออายมากขน ความคาดหวงเรองตาง ๆ จะลดนอยลงและมประสบการณมากขนซงท าใหปรบตวตอสภาพการท างานไดดขนตรงกนขามกบคนทอายนอย ซงมแนวโนมทจะมความพงพอใจในการท างานต ากวา ทงน เนองจากยงมความคาดหวงสงและปรบตวไมเหมาะสม เซอรจโอแวนน (Sergiovanni. 1973 : 220) ไดศกษาถงองคประกอบทสงผลใหเกดความพงพอใจในการท างานของคร พบวา 1. การไดรบการยอมรบนบถอความส าเรจของงานและความรบผดชอบเปนองคประกอบทท าใหครมความพงพอใจในการท างาน 2. ความสมพนธกบผบงคบบญชาความสมพนธกบเพอนรวมงาน การปกครองบงคบบญชา นโยบายและการบรหารงาน และความเปนอยสวนตว เปนองคประกอบทท าใหครเกดความไมพงพอใจในการท างาน 3. ครมความรสกทดตอความส าเรจของงาน และการไดรบการยอมรบนบถอในระดบสงและมความรสกไมพงพอใจในเรองความไมยตธรรมและฐานะของอาชพมากทสด

43

4. เพศ ต าแหนง และประเภทของโรงเรยนทสอน ไมมผลท าใหองคประกอบทท าใหเกดความพงพอใจและความไมพงพอใจแตกตางกน แฮมเบลตน (Hambleton. 1989 : Online) ไดศกษาความพงพอใจในการท างานของหวหนาฝกสอนกฬาหญงระหวางมหาวทยาลยตาง ๆ โดยศกาจากประชากรทเปนหวหนาผฝกสอนนกกฬาระดบมหาวทยาลย เนชนแนลคอลเลตแอตฮลตกแอสโซซเอชน (National Collegiate Atheltic Association) จ านวน 300 คน ผลการศกษาพบวา ความพงพอใจในการท างาน ไดแก อายผลตอบแทนหรอรายไดความรสกในการเปนสวนหนงของอาชพความส าเรจ โดยมรายไดเปนตวบงชถงความพงพอใจในงานสงสด ซงรายไดจะมความสมพนธกบความกาวหนา อ านาจหนาทและสถานภาพทางสงคม นอกจากน คณสมบตประจ าตว เชน ลกษณะทางกายภาพ กจกรรมตาง ๆ ตลอดจนความคดสรางสรรคของผตอบแบบสอบถามมผลตอความพงพอใจในการท างานดวย โดยผลการศกษาดงกลาวมนยส าคญในระดบปานกลาง สวดสน (Swasdison. 1989 : Online) ไดศกษาถง ความพงพอใจในการปฏบตงานราชการ บรรณารกษในหองสมดมหาวทยาลยในประเทศไทย โดยศกษาจากประชากร จ านวน 357 คน ผลการวจยพบวา บรรณารกษหองสมดมหาวทยาลย ในประเทศไทยมความพงพอใจในการปฏบตงานระดบคอนขางพอใจ มความพงพอใจในระดบสงสด 3 ดาน ดวยกน คอ ความพงพอใจในจรรยาบรรณของวชาชพ (Moral values) การบรการสงคม (Social service) และความรความสามารถในการท างาน ตวแปรทท าใหเกดความพงพอใจมากทสดตอการท างาน คอ ความรบผดชอบนโยบายของหองสมดความสามารถในการปฏบตงาน ความส าเรจของงานการบรการทางสงคม สภาพการท างานตลอดจนกจกรรมตาง ๆ นอกจากนยงพบวา บรรณารกษทท าหนาทบรหารมความพงพอใจในการท างานมากกวาบรรณารกษทไมไดท าหนาทบรหาร